Bai Giang

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

Lêi më ®Çu Excel lµ mét trong nhiÒu phÇn mÒm øng dông ®Ó tÝnh to¸n vµ sö lý sè liÖu, nã ®îc cµi ®Æt trong hÇu hÕt c¸c m¸y tÝnh PC. Víi rÊt nhiÒu tÝnh n¨ng, ®Æc biÖt lµ c¸c c«ng thøc tÝnh to¸n vµ kÜ thuËt ®å ho¹ cïng trang tÝnh, Excel ®îc sö dông trong nhiÒu ngµnh khoa häc kÜ thuËt vµ qu¶n lý. Tµi liÖu nµy nªu øng dông Excel gi¶i quyÕt mét sè bµi to¸n trong quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ líi ®iÖn. Tuy kh«ng ph¶i lµ phÇn mÒm chuyªn biÖt trong lÜnh vùc kÜ thuËt ®iÖn, nhng víi tÝnh ®a n¨ng vµ phæ biÕn réng r·i, Excel còng chøng tá kh¶ n¨ng phong phó cña nã khi gi¶i c¸c bµi to¸n nµy. §©y cßn lµ c¬ héi ®Ó chóng ta hiÓu vµ khai th¸c Excel vµo nh÷ng nhiÖm vô kh¸c trong t¬ng lai. Tµi liÖu dïng cho m«n häc ‘Tin häc chuyªn ngµnh’ dµnh cho sinh viªn ngµnh §iÖn n«ng th«n. Chóng t«i chØ nªu bµi to¸n cô thÓ vµ c¸c bíc øng dông Excel ®Ó gi¶i bµi to¸n, mµ kh«ng ®i s©u tØ mØ, cã hÖ thèng vµo c¸c kÜ thuËt sö dông Excel. Nh vËy, ®Ó thùc hµnh cã kÕt qu¶ c¸c vÊn ®Ò nªu trong tµi liÖu nµy, häc viªn cÇn cã kÜ n¨ng sö dông m¸y tÝnh vµ hiÓu biÕt c¬ b¶n vÒ Excel. Víi mçi bµi to¸n, chóng t«i nªu d÷ kiÖn vµ kÕt qu¶ ph¶i ®¹t ®îc. Sau ®ã ph©n tÝch bµi to¸n nh»m nªu lªn ®îc c¸c bíc gi¶i, ®ång thêi nh¾c l¹i c«ng cô cã liªn quan cña Excel. TiÕp sau lµ c¸c bíc cô thÓ ®Ó ¸p dông Excel gi¶i bµi to¸n ®ã. Nh vËy häc viªn cÇn ph¶i n¾m v÷ng c¶ kiÕn thøc chuyªn m«n cña vÊn ®Ò ®îc nªu ra vµ c¶ kÜ n¨ng vËn dông Excel. Cã nh vËy míi tr¸nh viÖc ¸p dông m¸y mãc, míi t×m ®îc nh÷ng c¸ch gi¶i hiÖu qu¶ h¬n, vµ cã thÓ ¸p dông s¸ng t¹o nh÷ng øng dông Excel trong bµi to¸n cô thÓ nµy ®Ó gi¶i quyÕt c¸c bµi to¸n kh¸c. C¸c menu vµ help trªn m¸y tÝnh hÇu hÕt viÕt b»ng tiÕng Anh, nªn mét vèn tiÕng Anh tèi thiÓu ®äc hiÓu c¸c híng dÉn chÝnh cã trªn m¸y còng lµm cho viÖc häc cã kÕt qu¶ h¬n. C¸c bµi to¸n hiÖn cã trong tµi liÖu: -

Sö lý vµ vÏ ®å thÞ phô t¶i tr¹m biÕn ¸p Dù b¸o ®iÖn n¨ng Qu¶n lý hé tiªu thô TÝnh tæn thÊt trªn líi ph©n phèi Ph©n tÝch tµi chÝnh dù ¸n quy ho¹ch ®iÖn

Lµ lÇn ®Çu tiªn biªn so¹n tµi liÖu nµy, sè bµi to¸n ®Ò cËp cßn h¹n chÕ, kinh nghiÖm vµ kiÕn thøc cã h¹n, t¸c gi¶ rÊt mong nhËn ®îc sù gãp ý cña ®ång nghiÖp vµ c¸c b¹n sinh viªn, ®Ó lÇn in sau tµi liÖu sÏ cã Ých h¬n víi sè bµi to¸n nhiÒu h¬n.

1

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

Hµ néi th¸ng 12 n¨m 2001 Ngêi biªn so¹n NguyÔn B¾c TuÊn

2

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

Bµi 1 :

X©y dùng ®å thÞ vµ tÝnh c¸c th«ng sè phô t¶i I-§Æt vÊn ®Ò : Trong thiÕt kÕ quy ho¹ch c¶i t¹o líi ®iÖn, cÇn ph¶i x¸c ®Þnh c¸c th«ng sè tÝnh to¸n nh phô t¶i cùc ®¹i Pmax, thêi gian sö dông c«ng suÊt cùc ®¹i Tmax, biÕn thiªn cña t¶i theo thêi gian…C¸c th«ng sè nµy thêng x¸c ®Þnh qua ®å thÞ phô t¶i cña ®èi tîng kh¶o s¸t. Do vËy c«ng viÖc ®o ®Õm, tÝnh to¸n vµ vÏ ®å thÞ phô t¶i thêng rÊt cÇn thiÕt. C¨n cø vµo c¸c lo¹i phô t¶i vµ ph©n bè phô t¶i trªn ®Þa bµn thiÕt kÕ , ta ph¶i chän mét hay vµi vïng phô t¶i ®iÓn h×nh ®Ó ®o vµ vÏ ®å thÞ phô t¶i. §ã cã thÓ lµ phô t¶i cho mét hoÆc nhiÒu tr¹m tiªu thô, tr¹m trung gian hay ®êng d©y truyÒn t¶i... Tõ ®ã tÝnh to¸n c¸c th«ng sè kÜ thuËt hay ®Þnh ra c¸c biÖn ph¸p vËn hµnh hîp lý. Thùc tÕ lµ ®å thÞ chØ x©y dùng cho mét sè ngµy, mµ cha ch¾c ®· ®Æc trng cho tÝnh chÊt t¶i trong c¶ n¨m, v× t¶i lu«n cã tÝnh biÕn thiªn theo thêi gian. §Ó h¹n chÕ sai sè cña c¸c th«ng sè tÝnh to¸n tõ ®å thÞ, chóng ta cÇn ph¶i c¨n cø vµo sè liÖu thèng kª ®Ó hiÖu chØnh kÕt qu¶. §iÒu nµy rÊt quan träng nh»m gióp ta kh«ng lµm phång qu¸ lín hay dù b¸o qu¸ thiÕu c«ng suÊt vµ ®iÖn n¨ng tiªu thô trong giai ®o¹n qui ho¹ch. Bµi to¸n ®Æt ra : Cã tËp sè liÖu ®o phô t¶i theo giê cña mét sè ngµy tiªu thô ®iÓn h×nh víi c«ng suÊt lín trong n¨m : P=f(t), t thay ®æi tõ 1 ®Õn 24 giê. C«ng suÊt P lµ c«ng suÊt trung b×nh trong mét giê, thêng ®îc ®o qua chØ sè c«ng t¬, hay ®ång hå ®o c«ng suÊt. Trong n¨m kh¶o s¸t hay c¸c n¨m qu¸ khø, cã sè liÖu thèng kª vÒ ®iÖn n¨ng tiªu thô cña c¸c phô t¶i, vÒ sè hé dïng ®iÖn sinh ho¹t, vÒ c¸c phô t¶i kh¸c trong ®êng d©y mµ ta ®ang cÇn vÏ ®å thÞ t¶i. ViÖc ®o ®Õm thêng thùc hiÖn trong vµi ngµy ®iÓn h×nh cña phô t¶i. NhiÖm vô : - TÝnh phô t¶i tÝnh to¸n t¹i mçi giê (Ptt) - VÏ ®å thÞ phô t¶i ngµy. - TÝnh c¸c th«ng sè kÜ thuËt cña ®å thÞ t¶i - TÝnh hiÖu chØnh c¸c th«ng sè kÜ thuËt - TÝnh to¸n c¸c th«ng sè kÜ thuËt kh¸c nh c«ng suÊt tiªu thô hay ®iÖn n¨ng tiªu thô b×nh qu©n cho mét hé II-TÝnh c¸c th«ng sè cña ®å thÞ t¶i : 1 - C«ng thøc tÝnh : C«ng suÊt tÝnh to¸n t¹i mét giê:

3

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

Ptt = Ptb + β *σ /n1/2

(1-1)

Trong ®ã : Ptb- C«ng suÊt trung b×nh hay k× väng to¸n cña c¸c gi¸ trÞ ®o t¹i mét giê β - hÖ sè, trong líi ®iÖn ph©n phèi cã thÓ lÊy β = 1,5- 3 σ - ®é lÖch chuÈn cña c«ng suÊt n- sè lÇn ®o B¶ng sè liÖu ®o thêng gåm nhiÒu cét ghi c«ng suÊt ®o ®îc ë mçi ngµy, t¹i mçi cét cã gi¸ trÞ ®o trong 24 giê, mçi giê mét lÇn ®o. C«ng suÊt tÝnh to¸n còng ph¶i tÝnh cho mçi giê trong ngµy vµ ghi vµo mét cét riªng. 2-T¹o trang b¶ng tÝnh - Më trang tÝnh míi trªn Excel, ghi nã díi mét tªn vµo mét th môc, vÝ dô : c:\dien46\BuiVanBa\Tinhtai.xls. Thanh mµu trªn cïng cña mµn h×nh sÏ hiÖn tªn cña file. Thao t¸c: BÊm vµo biÓu tîng Excel trªn thanh Office, Excel sÏ khëi ®éng vµ trang tÝnh míi hiÖn ra. HoÆc bÊm chuét vµo Start - ProgrammeMicrosoft Excel. Chän File- Save as, hép tho¹i Save xuÊt hiÖn, chän ®êng dÉn ë « Save in, ®Æt tªn file ë « File name, bÊm Save. - T¹o sheet ‘TaiNgayMuaDong’ vµ t¹o b¶ng ®å thÞ ngµy mïa ®«ng (b¶ng 1-1) Thao t¸c: BÊm ®óp chuét vµo ch÷ sheet1 ë phÝa díi trang tÝnh råi ®¸nh ch÷ ‘TaiNgayMuaDong’ vµo. - T¹o b¶ng cã tiªu ®Ò nh b¶ng 1, cét 1 lµ giê ®o, cã 24 gi¸ trÞ ®o tõ 1 giê ®Õn 24 giê. - Dßng 1 ghi tiªu ®Ò c¸c gi¸ trÞ ®o (tõ 01-jan ®Õn 07-jan) vµ c¸c gi¸ trÞ tÝnh (tõ Ptt ®Õn Ptt2). - NhËp c¸c gi¸ trÞ ®o ®îc tõ 1h ®Õn 24h vµo c¸c ngµy t¬ng øng, nh÷ng « vµng kh«ng cã sè liÖu biÓu thÞ kh«ng ®o ®îc ë thêi ®iÓm ®ã. 3-C«ng thøc tÝnh to¸n Trong c¸c c«ng thøc cña Excel, mçi d÷ liÖu trªn trang tÝnh ®îc x¸c ®Þnh b»ng ®Þa chØ cña nã, ®Þa chØ lµ to¹ ®é cét (ch÷) vµ dßng (sè), chø kh«ng ph¶i b»ng gi¸ trÞ mµ ®Þa chØ ®ã cã. VÝ dô : ta cã gi¸ trÞ « A1 lµ 2, « B1 lµ 5, ta tÝnh gi¸ trÞ cho « C1 = 2x5 = 10. T¹i « C1, ph¶i viÕt : =A1*B1, chø kh«ng viÕt : =2*5, kÕt qu¶ ë C1 lµ 10. Khi thay ®æi gi¸ trÞ ë A1 hoÆc B1, gi¸ trÞ ë C1 sÏ thay ®æi t¬ng øng vµ b»ng A1*B1.

4

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

Tríc hÕt tÝnh cho dßng d÷ liÖu ®Çu tiªn cña b¶ng, øng víi giê ®o thø nhÊt, cho c¸c cét cÇn tÝnh: Ptb, σ , Ptt, Ptt2 . C«ng thøc tÝnh vµ c¸ch sö dông hµm sè cho ë cuèi b¶ng 1. §Ó tÝnh sè lÇn ®o, ta dïng hµm sè COUNTA ®Õm sè « cã d÷ liÖu trong mét d¶i quan s¸t, vÝ dô ë b¶ng 1 cã thêi gian ®o lµ 7 ngµy vµ cho 7 lÇn ®o øng víi mét giê trong ngµy, song cã nh÷ng giê kh«ng ®o ®îc (do mÊt ®iÖn, háng dông cô ®o…) nh ngµy 5-jan tõ 1 ®Õn 4 giê , sè quan s¸t øng víi giê nµy chØ cßn 6. Hµm COUNTA tr¶ vÒ chÝnh x¸c sè lÇn ®o lµ 6. §Ó tr¸nh viÖc gâ t¬ng tù c«ng thøc tÝnh vµo c¸c dßng tiÕp theo, ta sö dông phÐp copy. Mét ®Æc ®iÓm cña phÐp copy th«ng thêng lµ c¸c ®Þa chØ theo dßng vµ cét cña d÷ liÖu tù ®éng thay ®æi theo ®Þa chØ cña « kÕt qu¶. Tuy nhiªn cã gi¸ trÞ tÝnh to¸n trong c«ng thøc lu«n ph¶i gi÷ nguyªn nh lµ hÖ sè (β ), ta ph¶i cè ®Þnh c¸c ®Þa chØ gi¸ trÞ ®ã b»ng viÖc ghi vµo ®Þa chØ cña hÖ sè dÊu $ ( vÝ dô ë b¶ng 1 ®Þa chØ cña β ph¶i cè ®Þnh vµ lµ $E$35). Khi copy c«ng thøc xuèng c¸c dßng kÕt qu¶ tiÕp theo, gi¸ trÞ β kh«ng thay ®æi. Thao t¸c: B«i dÊu vïng I8 :L8 vµ dïng c¸c c¸ch sau : + §Ó mòi tªn cña con chuét vµo mÐp díi, bªn ph¶i « L8 cho tíi khi mòi tªn trë thµnh dÊu +. BÊm chuét tr¸i vµ kÐo tíi « L31. + Vµo Edit, Copy, b«i dÊu vïng I9 :L31, Edit, Past. HoÆc dïng biÓu tîng Copy vµ Past trªn thanh c«ng cô. + KiÓm tra l¹i kÕt qu¶ copy: ®Ó con trá vµo mét « tÝnh nµo ®ã, xem c«ng thøc tÝnh cña « nµy trªn thanh c«ng thøc vµ ®èi chiÕu víi c«ng thøc tÝnh to¸n, dßng vµ cét cña c¸c ®Þa chØ d÷ liÖu. + Gâ c¸c c«ng thøc tÝnh c¸c th«ng sè kh¸c vµo vïng J34 ®Õn J38 C«ng thøc tÝnh to¸n ®îc ghi cô thÓ phÝa díi b¶ng tÝnh trong vÝ dô. §Ó viÕt ®óng c¸c biÓu thøc tÝnh, tríc hÕt cÇn hiÓu râ hµm sè tÝnh to¸n cã s½n trong Excel: c«ng dông cña hµm, có ph¸p vµ ®èi sè cña hµm, gi¸ trÞ hµm cã thÓ tr¶ vÒ…§Ó tr¸nh sai vÒ thø tù u tiªn c¸c phÐp tÝnh céng, trõ, nh©n, chia, lòy thõa, nªn dïng c¸c dÊu ( ) ®Ó nhãm c¸c sè. 4- VÝ dô: Trªn b¶ng 1-1 vµ 1-2 nªu sè liÖu ®o vµ tÝnh c¸c c«ng suÊt cÇn thiÕt cho vÏ ®å thÞ t¶i, cïng c¸c c«ng thøc tÝnh to¸n. 5-TÝnh t¶i cho ngµy mïa hÌ: Trong gi¸o tr×nh thêng ®Ò cËp ®å thÞ t¶i mïa hÌ vµ mïa ®«ng, tuy nhiªn ë níc ta viÖc ph©n ®Þnh t¶i theo mïa cha h¼n hoµn toµn chÝnh x¸c.

5

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

§Ó tÝnh t¶i cho ngµy ®iÓn h×nh mïa hÌ cã thÓ lÆp l¹i c¸c bíc theo tr×nh tù trªn. Song phÐp Copy cho phÐp thùc hiÖn rÊt nhanh chãng nh sau : Thao t¸c : + T¹o sheet míi, ®Æt tªn :’TaiNgayMuaHe’ + B«i dÊu vïng A1 :L31 hoÆc c¶ sheet ‘TaiNgayMuaDong’ b»ng c¸ch bÊm chuét tr¸i vµo nót giao cña dßng vµ cét, tøc gãc trªn bªn tr¸i trang tÝnh. + Copy : Edit - Copy hoÆc Ctrl+C, hoÆc kÝch chuét vµo biÓu tîng Copy trªn thanh c«ng cô. + ChuyÓn con trá vÒ « A1 trªn sheet ‘TaiNgayMuaHe’ + Past : Edit - Past hoÆc Ctrl+V, hoÆc kÝch chuét vµo biÓu tîng Past trªn thanh c«ng cô. + NÕu hÖ sè β thay ®æi th× gâ l¹i gi¸ trÞ cña β ë « E35. NÕu sè ngµy ®o nhiÒu h¬n 7 th× insert thªm cét vµo gi÷a c¸c cét sè liÖu ®o. Excel sÏ tù ®éng ®iÒu chØnh ®Þa chØ d÷ liÖu trong c¸c c«ng thøc tÝnh. + §æi sè hiÖu b¶ng, tªn b¶ng, ngµy ®o, xo¸ d÷ liÖu ®o cña ngµy mïa ®«ng vµ ghi d÷ liÖu míi cïng víi viÖc thay ®æi tiªu ®Ò ngµy ®o.

6

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

7

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

8

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

III-VÏ ®å thÞ t¶i ngµy Ta ®· cã b¶ng phô t¶i tÝnh to¸n vµ th«ng sè kÜ thuËt cña ®å thÞ t¶i ngµy ®iÓn h×nh mïa hÌ : trªn sheet ‘TaiNgayMuaHe’, mïa ®«ng : trªn sheet ‘TaiNgayMuaDong’. Bíc tiÕp sau sÏ vÏ ®å thÞ t¶i. §å thÞ t¶i thêng ®îc vÏ d¹ng bËc thang, c«ng suÊt trong mét giê lÊy kh«ng ®æi vµ b»ng c«ng suÊt trung b×nh trong giê ®ã (trÞ sè ®· tÝnh trong b¶ng ë hai sheet trªn). 1- Sö lý sè liÖu Tõ d÷ liÖu trong b¶ng 1, Excel kh«ng trùc tiÕp ®a ra ®å thÞ d¹ng bËc thang mong muèn cña ®å thÞ t¶i, mµ ta cÇn sö lý th« d÷ liÖu theo c¸ch sau : Gi¶ sö c«ng suÊt tÝnh to¸n trung b×nh lóc 0-1 h lµ P1, lóc 1-2 h lµ P2. Ta cÇn vÏ ®å thÞ t¶i d¹ng bËc thang tõ 0h ®Õn 2h. NÕu chØ ®a ra hai cÆp gi¸ trÞ P vµ t ë 0 vµ 2 h, ®å thÞ sÏ lµ ®êng th¼ng xiªn nèi hai ®iÓm nµy. Trong khi ta mong muèn ®å thÞ cã d¹ng bËc thang nh h×nh bªn. VËy cÇn sö lý nh sau : t¹i to¹ ®é t =1 ph¶i t¹o nªn hai ®iÓm : 1(t = 1, P = P1), 2( t=1, P=P2), Excel sÏ vÏ ®îc ®êng bËc thang biÓu diÔn c«ng suÊt chuyÓn tõ 1 h ®Õn 2 h.

P

P2

P1

0 1 2

h

Dùa vµo nguyªn t¾c trªn, cÇn t¹o b¶ng d÷ liÖu cã hai cét : t vµ P. Gi¸ trÞ t lÆp l¹i hai lÇn, cét t cã c¸c gi¸ trÞ (0,1,1,2,2, ...,23,24), cét P cã c¸c d÷ liÖu : (P1, P1, P2, P2, P3, .. ., P24,P24). §Ó t¹o mét b¶ng d÷ liÖu ®éng theo yªu cÇu, ta sö dông hµm VLOOKUP : Có ph¸p cña hµm: VLOOKUP(gi¸ trÞ so s¸nh, b¶ng chøa d÷ liÖu, sè thø tù cña cét lÊy d÷ liÖu, gi¸ trÞ logic) Hµm so s¸nh ‘gi¸ trÞ so s¸nh’ víi gi¸ trÞ trong cét sè 1 bªn tr¸i cña ‘b¶ng chøa d÷ liÖu’ vµ tr¶ vÒ gi¸ trÞ ë cét cã sè thø tù chØ ®Þnh, gi¸ trÞ logic b»ng true hay bá qua th× hµm so ‘gi¸ trÞ so s¸nh’ víi gi¸ trÞ gÇn nhÊt trªn cét 1 cña ‘b¶ng chøa d÷ liÖu’ vµ tr¶ vÒ kÕt qu¶ t¬ng øng, nÕu gi¸ trÞ logic lµ False th× hµm chØ so ‘gi¸ trÞ so s¸nh’ víi gi¸ trÞ ®óng ë trong cét 1 cña ‘b¶ng chøa d÷ liÖu’. Thao t¸c: + Thªm mét sheet míi tªn lµ ‘SuLySoLieu’

9

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

+ T¹o b¶ng (1-3) cã hai cét t vµ Ptt ®Ó sö lý sè liÖu vÏ ®å thÞ t¶i mïa ®«ng. Cét t cã gi¸ trÞ : 0,1,1,2,2,….23,23,24), b¾t ®Çu tõ « A4. Thñ thuËt t¹o nhanh gi¸ trÞ cét t : gâ 0 vµo A4, gâ c«ng thøc =A4+1 vµo A5 vµ A6, sau ®ã copy A5 :A6, past cho tíi gi¸ trÞ 24, gi¸ trÞ cña cét t lµ : 0,1,1,2,2,3,3,...,23,23,24 + C«ng thøc cho « B4 tÝnh tung ®é Ptt cho ®iÓm 0 : =B5 + C«ng thøc cho « B5 tÝnh tung ®é Ptt cho ®iÓm 1 thø nhÊt: =VLOOPKUP(A5,TaiNgayMuaDong !$A$8:$K$31,11,false) + C«ng thøc cho « B6 tÝnh tung ®é Ptt cho ®iÓm 1 thø hai: =VLOOPKUP(A7,TaiNgayMuaDong !$A$8:$K$31,11,false) + copy « B5:B6 sau ®ã b«i dÊu B7:B51, past. Hµm VLOOKUP ë « B5 ®· ghi c«ng suÊt P1 cho hoµnh ®é 1 giê (®iÓm thø nhÊt), ë « B6 vÉn cã hoµnh ®é 1h nhng l¹i cho trÞ c«ng suÊt P2 (®iÓm thø hai), Excel nèi hai ®iÓm nµy t¹o d¹ng bËc thang cho ®å thÞ. Lµm t¬ng tù sÏ cã ®å thÞ phô t¶i trong c¶ 24 giê. §Ó t¹o b¶ng nguån cho ®å thÞ t¶i muµ hÌ, ta lµm nhanh b»ng c¸ch copy vïng A$3:$B$51 (b¶ng võa t¹o cho t¶i mïa ®«ng), ®Ó con trá vµo « D3 råi past. Söa c«ng thøc ë E5 vµ E6 b»ng c¸ch thay ch÷ ‘Dong’ b»ng ch÷ ‘He’. Sau ®ã copy c¶ hai « E5:E6 tíi dßng øng víi t=24. Víi c¸ch t¹o b¶ng tÝnh vµ sö lý sè liÖu nh trªn, ®å thÞ phô t¶i sÏ tù ®éng thay ®æi khi thay ®æi sè liÖu ®o. Nh vËy chØ dïng mét file vÏ ®å thÞ mÉu ®îc thiÕt kÕ hoµn chØnh, ta cã thÓ nhanh chãng in ra ®å thÞ phô t¶i cña rÊt nhiÒu ®èi tîng khi thay ®æi ®Þa chØ truy xuÊt d÷ liÖu cña b¶ng 1-3, hoÆc thay ®æi chÝnh c¸c b¶ng d÷ liÖu ë b¶ng 1-1 hoÆc b¶ng 1-2. §iÒu nµy lµm gi¶m rÊt nhiÒu c«ng søc khi sö lý sè liÖu kh¶o s¸t phô t¶i. 2 -VÏ ®å thÞ Thao t¸c: SulySolieu cô -

B«i dÊu b¶ng d÷ liÖu Tai Ngay Mua Dong ë sheet BÊm chuét tr¸i vµo biÓu tîng chÌn ®å thÞ trªn thanh c«ng Chän ®å thÞ d¹ng XY (Scatter) - Step 1 BÊm chuét vµo Next - Step 2 BÊm chuét vµo Next - Step 3:

10

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

+ BÊm chuét vµo Titles, ë « Chart Title gâ DO THI PHU TAI, gâ Gio vµo « Value (X) axis, vµ kW vµo « Value (Y) axis. Trôc hoµnh cã tªn lµ Gio, trôc tung cã tªn lµ kW + BÊm chuét vµo legend vµ t¾t bá tuú chän Show legend BÊm chuét vµo Next - Step 4, kÝch chuét vµo tuú chän as new sheet råi gâ DoThiTaiNgayMuaDong (tªn sheet chøa ®å thÞ) vµo « cïng hµng víi tuú chän nµy. - BÊm Finish. §å thÞ phô t¶i sÏ hiÖn ra trªn sheet míi cã tªn DoThiTaiNgayMuaDong Khi x©y dùng ®å thÞ phô t¶i nµy, ta bá qua nhiÒu tuú chän kh¸c v× nh÷ng tuú chän nµy ®îc ngÇm ®Þnh phï hîp víi yªu cÇu tr×nh bµy ®å thÞ. Khi thÓ hiÖn ®å thÞ díi h×nh thøc kh¸c cã thÓ ph¶i chän l¹i c¸c tuú chän, häc viªn sÏ tù trau dåi n©ng cao kÜ n¨ng nµy qua c¸c nhiÖm vô cô thÓ. T¬ng tù nh c¸ch trªn, ta vÏ ®å thÞ ngµy mïa hÌ vµ ghi vµo sheet ‘DoThiTaiNgayHÌ’.

11

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

3-Hoµn thiÖn ®å thÞ §å thÞ cã thÓ cha ®îc tr×nh bµy theo ý muèn, ta cã thÓ sö dông lÖnh Format ®Ó hoµn thiÖn tiªu ®Ò, tªn trôc vµ ®¬n vÞ, cì vµ kiÓu ch÷, nÒn ®å thÞ, gi·n c¸ch giê hiÓn thÞ trªn trôc hoµnh, thÓ hiÖn c¸c ®êng líi gi¸ trÞ trôc täa ®é... Thao t¸c : - §Þnh d¹ng h×nh thøc trôc to¹ ®é: + BÊm chuét tr¸i vµo trôc to¹ ®é X, hai h×nh ch÷ nhËt ®en xuÊt hiÖn ë hai ®Çu trôc + BÊm chuét ph¶i, chän Format Axis, hép tho¹i Format Axis hiÖn ra, + BÊm Scale chän trÞ lín nhÊt cña trôc lµ 24, chän major unit b»ng 1 ®Ó trªn trôc kho¶ng c¸ch thêi gian lµ 1 giê. - §Þnh d¹ng c¸c label (tiªu ®Ò trôc, tªn ®å thÞ): bÊm chuét tr¸i vµo label sau ®ã bÊm chuét ph¶i ®Ó hiÖn hép tho¹i Format, råi ®Þnh d¹ng font ch÷, cì ch÷, chiÒu hiÓn thÞ... - §Þnh d¹ng nÒn ®å thÞ, c¸c ®êng líi trôc to¹ ®é..., ta kÝch chuét tr¸i vµo vïng cÇn ®Þnh d¹ng, råi kÝch chuét ph¶i ®Ó hiÖn hép tho¹i vµ chän ®Þnh d¹ng mong muèn. - ChØnh söa b¶n in: File-Page Setup: chØnh lÒ, tiªu ®Ò trang phÝa trªn vµ phÝa díi, x¸c ®Þnh vïng in…B¹n cÇn xem l¹i c¸c kÜ thuËt nµy trªn c¸c tµi liÖu phæ th«ng híng dÉn sö dông Excel. IV- TÝnh to¸n hiÖu chØnh Thùc tÕ lµ ngµy mïa ®«ng vµ mïa hÌ trong vÝ dô trªn chØ ®¹i ®iÖn t¬ng ®èi cho phô t¶i vµ cã sai sè nµo ®ã. NÕu ta chØ c¨n cø vµo c¸c sè liÖu ®o nµy ®Ó tÝnh Pmax, Tmax, τ max cïng c¸c th«ng sè kh¸c th× rÊt cã thÓ gÆp sai sè lín. Lµm thÕ nµo ®Ó gi¶m thiÓu sai sè. Cã rÊt nhiÒu biÖn ph¸p nh lµm chÝnh x¸c h¬n ph©n tÝch phô t¶i, chän thêi gian ®o ®iÓn h×nh, ®o trong nhiÒu ngµy, sö dông c¸c thiÕt bÞ tù ghi, ph©n tÝch d÷ liÖu thèng kª t×m qui luËt biÕn thiªn cña phô t¶i...Tuy nhiªn viÖc ®Çu t thiÕt bÞ vµ nh©n lùc ph¶i t¨ng cêng, còng rÊt khã thùc hiÖn trong c¸c ®Ò ¸n qui ho¹ch ®Þa ph¬ng. Chóng t«i nªu lªn mét sè c¸ch ®¬n gi¶n vµ hiÖu qu¶ sau : 1- HiÖu chØnh Tmax c¨n cø Pmax ®o ®îc vµ ®iÖn n¨ng tiªu thô A thùc tÕ trong thêi gian kh¶o s¸t: Gi¶ sö sè ngµy ®«ng lµ 165, theo vÝ dô trªn cã: Tmaxn¨m = ((Tmax®«ng x Pmax®«ng x165) + (TmaxhÌ x PmaxhÌ x200) / Max(PhÌ, P®«ng) = ((16x123x165 + 16,5x163x200)/163 = 5292 h

12

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

Theo sæ ghi chÐp, ®iÖn n¨ng tiªu thô cña vïng phô t¶i kh¶o s¸t trong n¨m 2001 lµ 620000 Kwh. NÕu kh¼ng ®Þnh Pmax = PmaxhÌ = 163 kw th× Tmax = 620000/163 = 3803h. Nh vËy trong kho¶ng thêi gian kh¶o s¸t phô t¶i ho¹t ®éng víi cêng ®é cao h¬n møc trung b×nh, nÕu lÊy kÕt qu¶ ®o ®Ó tÝnh ¸p ®Æt cho c¶ n¨m sÏ cã sai sè vÒ Tmax lµ 1489h, sai sè vÒ ®iÖn n¨ng lµ 242620 kwh. Râ rµng phÐp tÝnh hiÖu chØnh gióp ta gi¶m ®îc sai sè khi ¸p gi¸ trÞ ®o cho c¶ n¨m tÝnh to¸n. 2- TÝnh c«ng suÊt tÝnh to¸n cña c¸c tr¹m tiªu thô Khi kh¶o s¸t líi ®iÖn hiÖn t¹i, kh«ng thÓ ®o ®Õm phô t¶i trªn tÊt c¶ c¸c tr¹m tiªu thô hiÖn cã. C¸c tr¹m b¬m thñy lîi, c¸c phô t¶i ho¹t ®éng theo quy tr×nh c«ng nghÖ th× cã thÓ tÝnh kh¸ chÝnh x¸c c«ng suÊt ®iÖn. Song tÝnh to¸n víi tr¹m cã phô t¶i biÕn thiªn ngÉu nhiªn nh t¶i sinh ho¹t lµ rÊt khã. Víi ®êng d©y ph©n phèi trung ¸p, sau khi x¸c ®Þnh kh¸ chÝnh x¸c th«ng sè ®Çu tuyÕn nh Pmax, Tmax, A tiªu thô thùc tÕ, cÇn biÕt c«ng suÊt tÝnh to¸n Ptt cña c¸c tr¹m tiªu thô phÝa sau t¹i thêi ®iÓm t¶i ®êng d©y ®¹t cùc ®¹i. C«ng suÊt Ptt nµy cã thÓ kh«ng ph¶i c«ng suÊt cùc ®¹i cña tr¹m tiªu thô, kh«ng dïng tÝnh to¸n ®êng d©y nh¸nh cÊp ®iÖn cho tr¹m Êy. Tõ c¸c Ptt nµy míi tÝnh to¸n líi ph©n phèi ë chÕ ®é cùc ®¹i. Chóng t«i ®Ò xuÊt mét c¸ch tÝnh ®¬n gi¶n sau : + X¸c ®Þnh chÝnh x¸c cho tõng lo¹i phô t¶i trªn ®êng d©y ph©n phèi: Tjmax + Thèng kª ®iÖn n¨ng tiªu thô trong n¨m cña mçi tr¹m tiªu thô: Ai + X¸c ®Þnh c«ng suÊt cùc ®¹i cña tr¹m Pimax = Ai/Tjmax. + TÝnh hÖ sè ®ång thêi cña phô t¶i trªn ®êng d©y: Kdt = Pmax nguån / Tæng Pimax Trªn c¬ së nµy tÝnh c«ng suÊt truyÒn t¶i trªn tõng ®o¹n ®êng d©y, lµm c¬ së tÝnh tæn thÊt vµ c¸c chØ tiªu kÜ thuËt kh¸c trªn líi ph©n phèi. 3- TÝnh c«ng suÊt cho ®êng d©y sinh ho¹t Phô t¶i sinh ho¹t biÕn thiªn rÊt ngÉu nhiªn vµ phô thuéc nhiÒu biÕn sè, ®Ó ®¬n gi¶n ta thêng tÝnh víi gi¸ trÞ c«ng suÊt trung b×nh cña hé gia ®×nh tham gia vµo ®iÓm t¶i cùc ®¹i. CÇn kh¶o s¸t trªn mét sè tr¹m tiªu thô ®iÓn h×nh cÊp cho phô t¶i sinh ho¹t, x¸c ®Þnh Pmax tr¹m, sè hé dïng ®iÖn, sau ®ã tÝnh c«ng suÊt Ptb cña mét hé. Ptb lín víi c¸c nhãm hé cã thu nhËp cao, nã t¨ng theo thêi gian khi møc sèng cña toµn x· héi t¨ng. VÝ dô tÝnh ®îc c«ng suÊt nèi ®iÖn cña hé gia ®×nh tham gia vµo t¶i cùc ®¹i cña líi lµ 300W. Râ rµng 300W kh«ng ph¶i lµ t¶i cùc ®¹i cña mét hé gia ®×nh, mµ lµ c«ng suÊt trung b×nh cña mét hé khi t¶i cña tr¹m ®¹t cùc ®¹i. Trªn s¬ ®å

13

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

líi ®iÖn h¹ ¸p, x¸c ®Þnh ®îc sè hé dïng ®iÖn trªn c¸c nh¸nh d©y, t¶i cña mét ®êng d©y ®ã ®îc tÝnh : Pnh¸nh = Ptbhé x Sè hé C«ng suÊt t¶i cho 30 hé lµ 300W x 30 = 9 000 W = 9 kw. C¸ch tÝnh nh thÕ kh¸ ®¬n gi¶n, kÕt qu¶ cµng chÝnh x¸c khi sè liÖu Pmax cña tr¹m vµ ph©n nhãm hé tiªu thô theo møc tiªu dïng ®iÖn mét c¸ch hîp lý. V- KÜ n¨ng cÇn rÌn luyÖn + LËp b¶ng tÝnh t¶i: bè trÝ dßng, cét, nhËp d÷ liÖu, viÕt c«ng thøc, sö dông phÐp copy, kÎ khung trang trÝ, ®Þnh d¹ng trang in. + ¸p dông hµm Vlookup + VÏ ®å thÞ, trang trÝ ®å thÞ: tªn ®å thÞ, tªn trôc, ®¬n vÞ, kho¶ng c¸ch ®¬n vÞ trªn trôc. + C¸c gi¶i ph¸p tÝnh vµ hiÖu chØnh t¶i dïng trong kh¶o s¸t líi ®iÖn.

14

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

15

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

16

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

17

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

Bµi 2 : Ph©n tÝch t¬ng quan I-§Æt vÊn ®Ò : Mét nhiÖm vô quan träng cña ngêi lµm qui ho¹ch lµ dù b¸o phô t¶i. Cã rÊt nhiÒu ph¬ng ph¸p dù b¸o, trong ®ã ph¬ng ph¸p ph©n tÝch t¬ng quan bËc nhÊt thêng ®îc ¸p dông cho dù b¸o ®iÖn n¨ng. Bµi to¸n ®Æt ra : trªn mét d·y ®ñ lín c¸c quan s¸t vÒ møc tiªu thô ®iÖn n¨ng qua c¸c n¨m (thêng 6-10 n¨m), ngêi ta tÝnh ®îc sù phô thuéc cña ®iÖn n¨ng tiªu thô (biÕn phô thuéc Y) vµo thêi gian (biÕn ®éc lËp X). Thêng ¸p dông ph©n tÝch t¬ng quan tuyÕn tÝnh, tøc lµ t×m quan hÖ : Y= aX + b Thùc chÊt lµ t×m c¸c hÖ sè a vµ b, hÖ sè t¬ng quan gi÷a chóng ®Ó ®¸nh gi¸ ®é chÝnh x¸c cña quan hÖ ®· x¸c ®Þnh, nÕu hÖ sè nµy lín h¬n 0.6, ta nãi Y cã phô thuéc vµo X, nÕu lín h¬n 0.8 cã thÓ nãi quan hÖ Y=f(X) lµ chÆt chÏ, hµm sè bËc nhÊt t×m ®îc ph¶n ¸nh ®ñ chÝnh x¸c ®îc sù thay ®æi cña Y khi X thay ®æi. Víi hµm sè t×m ®îc, ta cã thÓ dù b¸o tiªu thô ®iÖn n¨ng cho mét thêi ®iÓm nµo ®ã trong t¬ng lai. Bµi nµy nªu c¸ch sö dông mét sè c«ng cô trªn Excel ®Ó gi¶i quyÕt bµi to¸n trªn. II- C¸c hµm dù b¸o 1- Dïng Lotus Gi¶ sö cã thèng kª ®iÖn n¨ng tiªu thô qua c¸c n¨m nh b¶ng 2-1. Ta ph¶i t×m c¸c hÖ sè a vµ b. Thao t¸c: Trªn thanh Menu chän Help - Lotus 1-2-3 help + Chän Data - OK + Chän Regession -OK + Chän Range Y- OK, (B5 :G5) , råi OK

gâ vµo hép tho¹i vïng d÷ liÖu cña Y :

+ Chän Range X- OK, (B4 :G4) , råi OK

gâ vµo hép tho¹i vïng d÷ liÖu cña X :

+ Chän Ouput Range - OK , gâ vµo hép tho¹i ®Þa chØ cña « x¸c ®Þnh vÞ trÝ ®Çu tiªn in d÷ liÖu ra (B9), vµ OK + Chän Go, OK, kÕt qu¶ ph©n tÝch ®îc hiÖn ra.

18

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

Gi¸ trÞ a = 275.43 ghi ë « C17, gi¸ trÞ b = -544552 ghi ë « D11. B×nh ph¬ng hÖ sè t¬ng quan b»ng 0.936 chøng tá quan hÖ nµy lµ chÆt, tøc hµm sè biÓu diÔn sù phô thuéc cña Y vµo biÕn X víi ®é chÝnh x¸c cao. Hµm sè t×m ®îc lµ : Y = 275.43 X - 544552 Trong d·y B6:G6 nªu gi¸ trÞ ®iÖn n¨ng tiªu thô cña c¸c n¨m tÝnh theo ph¬ng tr×nh trªn. C«ng thøc tÝnh cho « B6 lµ : = $D$11 + $C$17*B4 Copy c«ng thøc nµy cho c¸c « C6:G6, ta cã ®îc c¸c gi¸ trÞ trong b¶ng. Gi¶ sö cÇn t×m A cña n¨m 2005, thay X = 2005 vµo ph¬ng tr×nh t×m ®îc Y = 7682. Thªm vµo hµng 4 gi¸ trÞ n¨m lµ 2005, copy c«ng thøc ë G5 sang H5, sÏ thu ®îc gi¸ trÞ nµy. CÇn chó ý d÷ liÖu qu¸ khø cã thÓ kh«ng ®Çy ®ñ, vÝ dô thiÕu d÷ liÖu cña n¨m 1999 trong tËp d÷ liÖu 1995-2004, th× khi d÷ liÖu thèng kª ta bá qua n¨m 1999, mµ kh«ng ®îc ghi n¨m 1999 cã d÷ liÖu b»ng 0. 2-Dïng hµm LINEST Hµm tr¶ vÒ gi¸ trÞ cña a vµ b trong t¬ng quan Y = aX + b Có ph¸p : LINEST ( know_Y, know_ X, const, start) -

know_Y: d·y c¸c gi¸ trÞ cña Y know_X : d·y c¸c gi¸ trÞ cña X const: nÕu ghi True hay bá qua th× hÖ sè b ®îc tÝnh, nÕu ghi False th× b =0 start: nÕu ghi False hay bá qua th× hµm tr¶ vÒ chØ hÖ sè a vµ b, nÕu ghi True th× hµm tr¶ vÒ thèng kª håi qui bæ xung: Y=m1X1 + m2X2 + … + b

§Ó hiÖn tõng hÖ sè ta cÇn dïng thªm hµm INDEX. C«ng thøc viÕt nh sau : hÖ sè a

=INDEX(LINEST(B5 :G5, B4 :G4), 1) cho =INDEX(LINEST(B5 :G5, B4 :G4), 2) cho hÖ sè

b KÕt qu¶ lËp ®îc quan hÖ Y = aX + b Sau ®ã cÇn kiÓm tra ®é chÆt phô thuéc, tøc lµ ®é chÝnh x¸c cña quan hÖ võa t×m ®îc qua c«ng thøc CORREL t×m hÖ sè t¬ng quan gi÷a Y theo c«ng thøc vµ trÞ Y kh¶o s¸t. Có ph¸p CORREL(array1, array2) - array1: d·y sè liÖu 1 19

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

- array2 : d·y sè liÖu 2 B×nh ph¬ng gi¸ trÞ hµm sè CORREL(B5 :G5,B6 :G6) ^2 chÝnh lµ gi¸ trÞ b×nh ph¬ng hÖ sè t¬ng quan. NÕu hÖ sè nµy ®ñ lín (>0.8), ta nãi Y phô thuéc kh¸ chÆt chÏ vµo X vµ cã thÓ dïng hµm vµo dù b¸o tiªu thô ®iÖn n¨ng cho c¸c n¨m sau. Thao t¸c thùc hiÖn rÊt ®¬n gi¶n, vµ ®îc tr×nh bµy ë trang bªn.

20

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

21

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

4- Dù b¸o dïng hµm FORCAST Nh»m dù b¸o gi¸ trÞ Y t¹i thêi ®iÓm X trong t¬ng lai khi cã c¸c sè liÖu vÒ Y vµ X trong qu¸ khø theo quan hÖ Y = aX + b. Có ph¸p : FORECAST(x, know_y, know_x) X - Gi¸ trÞ X t¹i thêi ®iÓm dù b¸o Know_y : D·y c¸c gi¸ trÞ cña y trong qu¸ khø Know_x : D·y c¸c gi¸ trÞ cña x t¬ng øng víi y. C«ng thøc ®îc viÕt : = FORCAST (2005, B5 :G5, B4 :G4) Gi¸ trÞ tr¶ vÒ lµ 7682, trïng víi kÕt qu¶ ë hai ph¬ng ph¸p trªn. Tuy nhiªn ph¬ng ph¸p nµy còng kh«ng ®a ra c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ ®é chÝnh x¸c cña kÕt qu¶. Ta cÇn kiÓm nghiÖm l¹i kÕt qu¶ b»ng c¸ch dïng hµm CORREL nhu ®· nªu trªn. 5- KÜ n¨ng cÇn rÌn luyÖn + Sö dông tèt c¸c hµm sè dù b¸o. + §¸nh gi¸ ®é chÝnh x¸c cña hµm dù b¸o qua hÖ sè t¬ng quan + Cho vÝ dô víi t×nh huèng sè liÖu thèng kª kh«ng liªn tôc theo thêi gian. VÝ dô x¸c ®Þnh hµm dù b¸o ®iÖn n¨ng tiªu thô c¨n cø vµo sè liÖu thèng kª giai ®o¹n 1998-2004, nhng thiÕu sè liÖu n¨m 2000.

22

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

Bµi 3 QU¶N Lý Hé TI£U Thô ®iÖn I/ §Æt vÊn ®Ò Mét trong c¸c c«ng viÖc quan träng nhÊt cña qu¶n lý kinh doanh líi ®iÖn lµ qu¶n lý c¸c hé tiªu thô, gåm c¸c viÖc chÝnh nh: -

®äc, ghi chØ sè c«ng t¬ tÝnh tiÒn ®iÖn ph¶i tr¶ c¨n cø ®iÖn n¨ng tiªu thô vµ biÓu gi¸ b¸n thu tiÒn vµ theo dâi nî tÝnh to¸n kÕt qu¶ kinh doanh vµ tæn thÊt.

C¸c c«ng viÖc trªn ®îc thùc hiÖn lÆp l¹i hµng th¸ng, víi mét x· trung b×nh cã vµi tr¹m h¹ ¸p vµ h¬n 1000 hé tiªu thô th× mÊt rÊt nhiÒu thêi gian tÝnh to¸n, mÆt kh¸c khã tr¸nh ®îc sai sãt. HiÖn nay ®· cã c¸c phÇn mÒm qu¶n lý tiªu thô ®iÖn n¨ng ®îc dïng ë c¸c chi nh¸nh ®iÖn. Song ë cÊp x· hÇu nh cha ¸p dông tin häc vµo qu¶n lý hé tiªu thô ®iÖn, cha cã c¸c phÇn mÒm qu¶n lý. Trong khi chê mét phÇn mÒm chuyªn dông, ta cã thÓ sö dông trang tÝnh Excel thùc hiÖn c¸c yªu cÇu qu¶n lý trªn. Trong bµi nµy chóng t«i míi ®Ò cËp tíi c¸c kÜ thuËt t¹o c¸c trang b¶ng tÝnh, c¸c c«ng thøc tÝnh to¸n cho trêng hîp phæ biÕn, mµ cha tr×nh bµy kÜ thuËt lËp tr×nh ®Ó cã thÓ tù ®éng ho¸ ch¬ng tr×nh qu¶n lý. Mét file Excel dïng qu¶n lý trong mét n¨m, gåm c¸c sheet: HoTieuThu, ChiSoCongTo, DienTieuThu, TienDien, ThanhToan, GiaDien, TongHop. Hµng th¸ng ngêi sö dông chØ nhËp sè liÖu vµo c¸c b¶ng trong ChiSoCongto vµ ThanhToan, b¶ng HoTieuThu vµ GiaDien chØ nhËp khi cã thay ®æi gi¸ hay bæ xung hé tiªu thô. B¶ng TongHop cho ta c¸c sè liÖu ph©n tÝch phôc vô cho qu¶n lý kinh doanh. Trªn c¬ së c¸c kÜ thuËt ®· cã, ngêi sö dông cã thÓ x©y dùng thªm c¸c sheet, c¸c c«ng thøc tÝnh to¸n ®Ó ®¸p øng yªu cÇu cô thÓ kh¸c. Bµi nµy còng cung cÊp nh÷ng bíc khëi ®Çu ®Ó x©y dùng vµ qu¶n lý mét c¬ së d÷ liÖu. Sau ®©y sÏ ®Ò cËp chi tiÕt viÖc x©y dùng c¸c b¶ng tÝnh, vµ kh«ng nh¾c l¹i nh÷ng kÜ thuËt ®· nªu trong bµi tríc. II/ T¹o file vµ c¸c sheet : Thao t¸c: - T¹o file cã tªn QuanLyHTT-05.xls, chØ sè 05 lµ file dïng cho n¨m 2005. - Insert c¸c sheet vµ ®Æt tªn nh trªn : HoTieuThu, ChiSoCongTo... III/ B¶ng hé tiªu thô:

23

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

CÊu tróc b¶ng nh ë b¶ng 3-1. M· hé nªn chän kÝ tù dÔ gîi nhí tíi vÞ trÝ ®Þa lý nh th«n xãm hay nh¸nh h¹ ¸p. Lo¹i hé dïng tÝnh gi¸ ®iÖn, vÝ dô hé sinh ho¹t (SH) hay hé kinh doanh (KD). KÝ hiÖu ®êng d©y cÊp ®iÖn cho hé dïng ®Ó tham chiÕu khi tæng hîp ®iÖn n¨ng, tÝnh tæn thÊt cho tõng tuyÕn h¹ ¸p.

24

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

IV/B¶ng ChØ sè c«ng t¬ CÊu tróc b¶ng nh b¶ng 3-2. Hµng th¸ng, c¸c nh©n viªn ®äc vµ ghi chØ sè c«ng t¬ hé tiªu thô vµo phiÕu ghi chØ sè hay vµo sæ, trong ®ã c¸c hé s¾p xÕp thµnh nhãm t¬ng øng víi nh¸nh h¹ ¸p cÊp ®iÖn. ChØ sè c«ng t¬ th¸ng nµo ®îc nhËp vµo cét t¬ng øng víi th¸ng ®ã ë trªn b¶ng ghi chØ sè. Cét chØ sè ®Çu ghi nh sau: - Víi file qu¶n lý cho n¨m ®Çu tiªn th× ghi tõ sæ ghi chØ sè n¨m tríc. - Víi file qu¶n lý cho n¨m míi th× ghi chØ sè cña th¸ng 12 n¨m tríc, viÖc nµy ®îc thùc hiÖn rÊt nhanh b»ng phÐp copy gi¸ trÞ cét ‘Th 12’ cña file n¨m tríc vµo cét ‘ChØ sè ®Çu’ cña file n¨m míi, hoÆc dïng hµm VLOOKUP. V/ B¶ng §iÖn tiªu thô: CÊu tróc b¶ng xem b¶ng 3-3. Cét ‘Lo¹i hé’ vµ ‘§êng d©y’ dïng tham chiÕu ®Ó tæng hîp ®iÖn n¨ng tiªu thô trong b¶ng ‘Tæng hîp’. Cét ‘Tæng’ tÝnh tæng ®iÖn n¨ng tiªu thô trong n¨m. Ghi c«ng thøc vµ gi¸ trÞ c¸c cét: ‘M· hé’, ‘Lo¹i hé’, ‘§êng d©y’ thùc hiÖn b»ng copy c¸c cét t¬ng øng tõ b¶ng ‘Hé tiªu thô’. Hai cét sau cã thÓ x¸c ®Þnh nhê hµm VLOOKUP (c¸ch sö dông ®· nªu trong bµi 1), víi c¸ch 25

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

nµy cã thÓ ®a ra th«ng tin ®óng vÒ lo¹i hé vµ ®êng d©y cña hé tiªu thô dï m· hé kh«ng trïng thø tù víi m· hé cña b¶ng ‘ChØ sè c«ng t¬’. §iÖn n¨ng tiªu thô cña mét hé trong th¸ng sÏ b»ng chØ sè c«ng t¬ th¸ng Êy (thêng ghi chØ sè vµo cuèi th¸ng) trõ ®i chØ sè c«ng t¬ th¸ng tríc. Song cã hai ®iÓm cÇn lu ý: - NÕu thø tù mµ hé trong b¶ng ‘§iÖn tiªu thô’ kh«ng trïng víi thø tù m· hé trong b¶ng ‘ChØ sè c«ng t¬’ th× kÕt qu¶ tÝnh sÏ sai. §iÒu nµy kh¾c phôc ®îc b»ng dïng hµm VLOOKUP. - Thêng ta ph¶i thiÕt lËp c«ng thøc cho tÊt c¶ c¸c « cña b¶ng, tøc lµ tõ th¸ng 1 tíi th¸ng 12. Gi¶ sö th¸ng hiÖn thêi lµ th¸ng 2, ®¬ng nhiªn chØ sè c«ng t¬ cña th¸ng 3 cha cã, nÕu ®Æt c«ng thøc tÝnh ®¬n gi¶n nh trªn th× ë cét th¸ng 3 cña b¶ng ‘§iÖn tiªu thô sÏ cã gi¸ trÞ ©m, trÞ tuyÖt ®èi chÝnh lµ chØ sè th¸ng 2. §Ó tr¸nh kÕt qu¶ nµy ta dïng hµm IF. Có ph¸p hµm IF : tr¶ vÒ mét gi¸ trÞ nÕu ®iÒu kiÖn ®óng, hoÆc tr¶ vÒ mét gi¸ trÞ kh¸c nÕu ®iÒu kiÖn sai. IF(logical_test, value_if_true, value_if_false) -

logical_test : ®iÒu kiÖn so s¸nh value_if_true: gi¸ trÞ tr¶ vÒ khi ®iÒu kiÒn so s¸nh ®óng value_if_false: gi¸ trÞ tr¶ vÒ khi ®iÒu kiÒn so s¸nh sai

ViÕt c«ng thøc tÝnh cho « E4, gåm hµm IF vµ hµm tham chiÕu VLOOKUP: =IF(VLOOKUP($A4;ChisoCongto! $A$3:$O$13;4)=0,0,VLOOKUP($A4;ChisoCongto!$A$3:$O$13;4)VLOOKUP($A4;ChisoCongto!$A$3:$O$13;3)) Gi¶i thÝch: t×m ë cét 1 trong b¶ng ‘ChØ sè c«ng t¬’, thÊy m· hé b»ng m· hé ë « A4 cña b¶ng ‘§iÖn tiªu thô’, nÕu chØ sè c«ng t¬ ë cét 4 (th¸ng 1) cña b¶ng ‘ChØ sè c«ng t¬’ b»ng 0 th× kÕt qu¶ tr¶ vÒ cña hµm IF b»ng 0, cßn nÕu chØ sè ®ã kh¸c 0 th× hµm IF tr¶ vÒ gi¸ trÞ b»ng sè ë cét 4 (chØ sè th¸ng 1) trõ ®i chØ sè ë cét 3 (chØ sè ®Çu). ViÕt tiÕp c«ng thøc cho c¸c « tÝnh ®iÖn tiªu thô trong th¸ng 2: copy c«ng thøc « E4 sang F4, thay tham chiÕu cét 4 trong hµm VLOOKUP thµnh cét 5, cét 3 thµnh cét 4. T¬ng tù sÏ lËp c«ng thøc tÝnh cho th¸ng 3 tíi th¸ng 12. C«ng thøc tÝnh tæng ®iÖn n¨ng tiªu thô trong n¨m (« D4): = SUM(E4:P4) Nh vËy ta ®· viÕt xong c¸c c«ng thøc cho dßng d÷ liÖu ®Çu tiªn cña b¶ng ‘§iÖn tiªu thô’. §Ó viÕt tiÕp cho tÊt c¶ c¸c dßng kh¸c, h·y b«i dÊu vïng D4:P4, copy vµ past cho tÊt c¶ c¸c dßng cßn l¹i. 26

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

27

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

28

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

29

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

VI/ B¶ng TiÒn ®iÖn ph¶i tr¶: B¶ng nµy dïng tÝnh tiÒn ®iÖn hé tiªu thô ph¶i tr¶ c¨n cø vµo sè liÖu b¶ng ‘§iÖn tiªu thô’ vµ biÓu gi¸ bËc thang cho tõng lo¹i hé. §Ó ®¬n gi¶n cho häc viªn khi thùc hµnh, chóng t«i gi¶ thiÕt cã gi¸ b¸n 2 bËc cho hai lo¹i hé dïng ®iÖn lµ sinh ho¹t (SH) vµ kinh doanh (KD) nh trong b¶ng 3-6, trong c«ng thøc tÝnh tiÒn ®iÖn sö dông gi¸ trÞ ®¬n gi¸ mµ kh«ng dïng ®Þa chØ cña ®¬n gi¸. B¶ng 3-6: Ngµy hiÖu lùc:

Gi¸ ®iÖn Tõ 01/01/01

KWh 1 101 1 301

Lo¹i hé SH SH KD KD

Gi¸ 600 800 800 1000

Theo bËc gi¸ trong b¶ng 3-6, tiÒn ®iÖn sÏ ®îc tÝnh nh sau: - víi hé sinh ho¹t khi tiªu dïng + tõ 1 ®Õn 100 kWh :

tiÒn ®iÖn = 600 x kWh

+ tõ 101 kWh trë lªn : tiÒn ®iÖn = (800 x kWh) - 20000 - víi hé kinh doanh khi tiªu dïng + tõ 1 ®Õn 300 kWh :

tiÒn ®iÖn = 800 x kWh

+ tõ 301 kWh trë lªn : tiÒn ®iÖn = (1000 x kWh) - 60000 B¶ng 3-4 nªu cÊu tróc b¶ng ‘TiÒn ®iÖn ph¶i tr¶’. Ta dïng hµm IF ®Ó tÝnh tiÒn ®iÖn phï hîp víi c¸c ®iÒu kiÖn trªn, tríc hÕt lËp c«ng thøc tÝnh cho « ®Çu tiªn E4 (th¸ng 1) : =IF($B4="SH",IF(VLOOKUP(Tiendien!A4,DienTieuthu! $A$3:$P$14,5)<=100,VLOOKUP(Tiendien!$A4,DienTieuthu! $A$3:$P$14,5)*600,VLOOKUP(Tiendien!$A4,DienTieuthu! $A$3:$P$14,5)*800- -20000),IF(Tiendien!$B4="KD",IF(VLOOKUP(Tiendien! $A4,DienTieuthu!$A$3:$P$14,5)<=300,VLOOKUP(Tiendien! $A4,DienTieuthu!$A$3:$P$14,5)*800,VLOOKUP(Tiendien!$A4,DienTieuthu! $A$3:$P$14,5)*1000 - 60000))) Copy c«ng thøc ë E4 vµ past tíi P4 (tõ th¸ng 1 tíi th¸ng 12), sau ®ã söa cét d÷ liÖu tham chiÕu ®Õn trong hµm VLOOKUP, vÝ dô víi th¸ng 1 lµ cét 5, th¸ng 2 lµ cét 6, cø nh thÕ tíi cét 16 øng víi th¸ng 12.

30

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

31

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

VII/ B¶ng Theo dâi tr¶ tiÒn B¶ng 3-5 ghi viÖc tr¶ tiÒn vµ theo dâi nî cña c¸c hé tiªu thô. Cét Nî ®Çu k× ghi tiÒn ®iÖn hé tiªu thô cßn nî cuèi th¸ng 12 n¨m tríc. C«ng thøc ®îc x©y dùng kh¸ ®¬n gi¶n khi lÊy sè liÖu tõ b¶ng ‘TiÒn ®iÖn ph¶i tr¶’ vµ theo c¸ch tÝnh sau: TiÒn nî = TiÒn nî ®Çu k× + Tæng tiÒn ®iÖn ph¶i tr¶ - Tæng tiÒn ®· tr¶ ViÕt c«ng thøc tÝnh tiÒn nî cho « C4, sau ®ã copy xuèng cho c¸c « tiÕp sau. VIII/ B¸o c¸o tæng hîp Sè liÖu tæng hîp lu«n cÇn thiÕt cho c«ng t¸c qu¶n lý, tuú theo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña tõng ®Þa ph¬ng vµ tr×nh ®é qu¶n lý mµ cÇn x©y dùng c¸c b¸o c¸o phï hîp. Tõ ®ã ngêi qu¶n lý cã thÓ ®¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng sö dông ®iÖn cña ®Þa ph¬ng vµ cã c¸c biÖn ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh. B¶ng 3-7 nªu mét vÝ dô vÒ b¸o c¸o tæn thÊt trªn c¸c nh¸nh h¹ ¸p vµ chªnh lÖch gi÷a tiÒn ®iÖn ph¶i thu vµ tiÒn ®iÖn ph¶i tr¶ ngµnh ®iÖn. Bªn díi b¶ng cã nªu c¸c c«ng thøc tÝnh to¸n cho cét C øng víi th¸ng 1, ta lËp c«ng thøc tÝnh cho c¸c th¸ng sau b»ng c¸ch copy cét nµy vµ past cho tíi cét øng víi th¸ng 12. Hµm SUMIF dïng céng c¸c sè liÖu trong mét cét cña b¶ng, mµ sè liÖu trong cét so s¸nh (còng thuéc b¶ng nµy) tho¶ m·n ®iÒu kiÖn logic x¸c ®Þnh. Có ph¸p:

SUMIF(range, criteria, sum_range)

Range - vïng d÷ liÖu (cét) chøa gi¸ trÞ so s¸nh Criteria- ®iÒu kiÖn läc d÷ liÖu trong range, cã thÓ lµ ®iÒu kiÖn logic, sè hoÆc chuçi Sum_range- vïng d÷ liÖu (cét) cÇn céng, chØ c¸c sè mµ d÷ liÖu cïng dßng ë range tho¶ m·n criteria míi ®îc céng. VÝ dô cÇn céng tæng ®iÖn tiªu thô trong th¸ng 1 cña c¸c hé thuéc nh¸nh h¹ ¸p C1, hµm SUMIF ®îc viÕt cho « C7: =SUMIF(DienTieuthu!$C$6:$C$15,DienTieuthu!$C$4,DienTieuthu! E$6:E$15) NghÜa lµ t×m trong sheet ‘DienTieuThu’, ë vïng C6:C15 (®êng d©y), nÕu dßng nµo tho¶ m·n ®iÒu kiÖn ë « C4 (tøc m· ®êng d©y b»ng C1) th× gi¸ trÞ t¬ng øng ë vïng E6 :E15 (vïng ghi ®iÖn tiªu thô cña c¸c hé trong th¸ng 1) ®îc céng l¹i.

32

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

Khi cã nhiÒu ®iÒu kiÖn cÇn ®¸nh gi¸, c¸c d÷ liÖu so s¸nh l¹i ®Æt trªn nhiÒu cét th× dïng hµm DSUM. Hµm sè nµy rÊt ®¾c dông cho c¸c b¸o c¸o tæng hîp. Ngoµi ra cßn dïng tÝnh n¨ng PivotTable ®Ó t¹o c¸c b¸o c¸o ®éng liªn kÕt d÷ liÖu tõ nhiÒu b¶ng. B¹n cã thÓ xem c¸ch sö dông c¸c tÝnh n¨ng nµy b»ng Help trªn m¸y tÝnh hoÆc trªn c¸c tµi liÖu vÒ Excel. IV- KÜ n¨ng cÇn rÌn luyÖn + HiÓu râ c¸ch tæ chøc d÷ liÖu : d÷ liÖu c¬ së, d÷ liÖu ®o ®Õm, d÷ liÖu tÝnh to¸n, c¸ch ph©n tÝch vµ thiÕt kÕ b¶ng ®Ó nhãm, lu tr÷ vµ tÝnh to¸n d÷ liÖu. + VËn dông thµnh c«ng c¸c c«ng thøc tÝnh to¸n, truy xuÊt vµ tæng hîp d÷ liÖu : IF, SUMIF, VLOOKUP…

33

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

34

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

35

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

Bµi 4 TÝnh tæn thÊt trªn líi ph©n phèi h×nh tia I/ Bµi to¸n Trong tÝnh to¸n m¹ng ®iÖn ph©n phèi, cÇn ph¶i x¸c ®Þnh tæn thÊt kÜ thuËt trªn líi, ®ã lµ tæn thÊt c«ng suÊt, tæn thÊt ®iÖn ¸p vµ tæn thÊt ®iÖn n¨ng. KÕt qu¶ tÝnh to¸n nµy gióp cho viÖc ph©n tÝch ®¸nh gi¸ t×nh tr¹ng kÜ thuËt cña líi ®iÖn, thµnh phÇn tæn thÊt, tõ ®ã ®a ra c¸c biÖn ph¸p c¶i t¹o, t¨ng cêng qu¶n lý ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ kÜ thuËt cña líi ®iÖn. Bµi to¸n thêng cho biÕt c¸c d÷ kiÖn: s¬ ®å líi, phô t¶i tr¹m tiªu thô, tiÕt diÖn, chiÒu dµi vµ lo¹i d©y cña c¸c ®o¹n líi, c¸c th«ng sè c¬ b¶n nh: ®iÖn ¸p líi, c«ng suÊt cùc ®¹i ®Çu ®êng d©y, ®iÖn n¨ng truyÒn t¶i ®Çu ®êng d©y trong n¨m, cosϕ trung b×nh. CÇn ph¶i tÝnh hao tæn c«ng suÊt ∆ P, hao tæn n¨ng lîng ∆ A vµ hao tæn ®iÖn ¸p cùc ®¹i ∆ Umax. Cã nhiÒu ph¬ng ph¸p ®Ó gi¶i bµi to¸n trªn, ë ®©y chóng t«i dïng ph¬ng ph¶i gi¶i tÝch tÝnh tæn thÊt cho tõng ®o¹n ®êng d©y, sau ®ã tæng hîp tæn thÊt toµn líi. C¸c c«ng thøc ¸p dông: 1- Tæn thÊt ®iÖn ¸p d©y trªn mét ®o¹n l íi 35 kV vµ thÊp h¬n: P®dR+Q®dX ∆U=

U®d

P®d r0 + Q®d x0 = L U®d

(V)

(4-1)

Trong ®ã: P®d, Q®d - c«ng suÊt t¸c dông vµ ph¶n kh¸ng cña ®o¹n ®êng d©y (KW, Kvar) U®d- ®iÖn ¸p d©y tÝnh to¸n cña ®o¹n ®êng d©y (KV) R, X ®iÖn trë vµ ®iÖn kh¸ng cña ®êng d©y (Ω ) r0, x0 - ®iÖn trë vµ ®iÖn kh¸ng cña 1 km ®êng d©y (Ω ) L – chiÒu dµi ®o¹n ®êng d©y (km) Hao tæn ®iÖn ¸p lín nhÊt trªn líi ®îc tÝnh theo tr×nh tù sau: + T¹i mçi ®o¹n d©y tÝnh ®îc hao tæn ®iÖn ¸p + BiÕt ®iÖn ¸p ®Çu ®êng d©y, tÝnh ®îc ®iÖn ¸p cuèi mçi ®o¹n d©y + §iÖn ¸p cuèi nµo nhá nhÊt th× hao tæn ®iÖn ¸p ®Õn ®ã lín nhÊt. 2- Tæn thÊt c«ng suÊt: Tæn thÊt c«ng suÊt t¸c dông trªn ®êng d©y: P2®d + Q2®d ∆P= R*10-3 2) U®d2 36

(kW)

( 4-

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

Tæn thÊt c«ng suÊt ph¶n kh¸ng trªn ®êng d©y: P2®d + Q2®d ∆Q= X*10-3 (4-3) U®d2 3- Hao tæn ®iÖn n¨ng: ∆ A=∆ P . τ (kWh) (4-4)

(kVar)

TÝnh thêi gian hao tæn c«ng suÊt cùc ®¹i: (4-5)

τ = (0,124 + Tmax. 10-4)2. 8760 (h) X¸c ®Þnh thêi gian sö dông c«ng suÊt cùc ®¹i Tmax: + C¨n cø vµo sè liÖu cña c¬ quan chuyªn m«n + TÝnh to¸n dùa vµo ®å thÞ mÉu + TÝnh to¸n dùa vµo sè liÖu ®o ®Õm vµ thèng kª.

Khi sö dông ®å thÞ mÉu ®iÓn h×nh theo mïa ®Ó tÝnh Tmax ngµy råi suy ra Tmax n¨m g©y sai sè lín, do ®å thÞ khã ®Æc trng cho biÕn thiªn t¶i trong mïa. Nªn tÝnh Tmax c¨n cø vµo Pmax ®o ®îc cho ngµy ®iÓn h×nh vµ thèng kª ®iÖn n¨ng A tiªu thô thùc tÕ trong n¨m: Tmax = A / Pmax

(4-6)

4- Hao tæn trong m¸y biÕn ¸p: Hao tæn c«ng suÊt t¸c dông trong m¸y biÕn ¸p: ∆ Pba = ∆ P0 + ∆ Pk (Stai/Sdm)2 (4-7) Hao tæn c«ng suÊt ph¶n kh¸ng trong m¸y biÕn ¸p : ∆ Qba = Sdm (i0%/100) + Sdm(uk%/100) (Stai/Sdm)2 Hao tæn ®iÖn(4-8) n¨ng trong m¸y biÕn ¸p: ∆ Aba = ∆ P0t + ∆ Pkτ (Stai/Sdm)2

(4-9) Trong ®ã : ∆ P0 – Tæn thÊt c«ng suÊt t¸c dông kh«ng t¶i cña m¸y biÕn ¸p ∆ Pk – Tæn thÊt c«ng suÊt ng¾n m¹ch Stai, Sdm - C«ng suÊt t¶i, c«ng suÊt ®Þnh møc cña m¸y biÕn ¸p i0%, uk%- Dßng ®iÖn kh«ng t¶i, ®iÖn ¸p ng¾n m¹ch cña m¸y biÕn ¸p t- Thêi gian m¸y lµm viÖc, thêng lÊy lµ 8760h 5- §iÖn ¸p tÝnh to¸n:

37

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

§iÖn ¸p tÝnh to¸n cña ®o¹n ®êng d©y thêng lÊy b»ng trÞ ®Þnh møc vµ ¸p dông tÝnh cho toµn líi. Trªn thùc tÕ do sôt ¸p nªn ®iÖn ¸p trªn c¸c ®o¹n d©y gi¶m dÇn vÒ cuèi nguån. V× thÕ kÕt qu¶ tÝnh sÏ cã sai sè song ngêi ta ph¶i chÊp nhËn ®Ó ®¬n gi¶n viÖc tÝnh to¸n. Víi trî gióp cña m¸y tÝnh chóng ta cã kÕt qu¶ chÝnh x¸c h¬n khi x¸c ®Þnh ®iÖn ¸p tÝnh to¸n cña mçi ®o¹n ®êng d©y lµ trung b×nh ®iÖn ¸p ®Çu (U® ) vµ cuèi (Uc)/ ®o¹n d©y ®ã. Chó ý ®iÖn ¸p ®Çu ®êng d©y kh«ng lu«n b»ng trÞ ®Þnh møc mµ phô thuéc ®iÖn thÕ thùc ë chÕ ®é t¶i cùc ®¹i: U®d = (U® + Uc)/2

(4-

10) 6- C«ng suÊt truyÒn t¶i : Còng víi c¸ch tÝnh th«ng thêng, c«ng suÊt P vµ Q trªn mét ®o¹n ®êng d©y chØ lµ tæng hîp c«ng suÊt phô t¶i phÝa sau mµ cha tÝnh ®Õn tæn thÊt c«ng suÊt trong m¸y biÕn ¸p vµ trªn ®êng d©y. Khi sö dông m¸y tÝnh, ta cã thÓ dÔ dµng lµm chÝnh x¸c h¬n phÐp tÝnh b»ng viÖc tÝnh tíi c¸c thµnh phÇn hao tæn nµy, vÝ dô tÝnh c«ng suÊt truyÒn t¶i trªn ®o¹n 01: P01 = Pt¶i1 + P12 + ∆ Pba1

11)

(4-

Q01 = Qt¶i1 + Q12 + ∆ Qba1

P12

1

0 P01 =Pt¶i1 + P12

+ ∆ Pba1

2

∆ Pba1 Ptai1

Thµnh phÇn (Pt¶i1 + P12 ) lµ c«ng suÊt ph¶i t¶i tíi hé tiªu thô, cÇn ph©n biÖt hai trêng hîp: + NÕu gi¸ trÞ c«ng suÊt t¶i lµ gi¸ trÞ t¶i tiªu thô ë thêi ®iÓm t¶i ®Çu ®êng d©y cùc ®¹i th× thùc hiÖn céng ®¹i sè. + NÕu gi¸ trÞ c«ng suÊt t¶i lµ trÞ cùc ®¹i cña t¶i tiªu thô, th× ph¶i nh©n tæng t¶i thµnh phÇn víi hÖ sè ®ång thêi cña ®o¹n ®êng d©y. Trêng hîp nµy thêng gÆp trong thùc tÕ. C«ng suÊt t¸c dông vµ ph¶n kh¸ng truyÒn t¶i trªn ®o¹n 12 vµ c¸c ®o¹n kh¸c trªn líi còng tÝnh t¬ng tù nh ®o¹n 01. Tõ c¸c c«ng suÊt nµy ta dÔ dµng tÝnh ®îc hao tæn trªn tõng ®o¹n vµ tæng hîp hao tæn trªn toµn líi. II- C¸c bíc tÝnh to¸n X¸c ®Þnh th«ng sè kÜ thuËt líi ®iÖn: - S¬ ®å nèi: kÝ hiÖu c¸c ®iÓm ®Êu d©y - TiÕt diÖn, chiÒu dµi, lo¹i d©y dÉn cña mçi ®o¹n d©y - Th«ng sè kÜ thuËt cña tõng tr¹m biÕn ¸p: Sdm, ∆ P0, 38 ∆ Pk, Uk%, io% - Th«ng sè mçi ®iÓm t¶i: Ptai, cosϕ , Tmax, A

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

ThiÕt kÕ b¶ng tÝnh: - LËp b¶ng cã sè cét cÇn thiÕt c¨n cø nhiÖm vô tÝnh to¸n - NhËp sè liÖu ®iÓm ®Çu, ®iÓm cuèi, th«ng sè cña t¶i ë mçi nót - NhËp sè hiÖu m¸y biÕn ¸p ë mçi nót (nÕu cã) - Truy xuÊt d÷ liÖu c¬ së cña ®êng d©y vµ tr¹m biÕn ¸p: x0, r0, ∆ P0, ∆ Pk, Uk%, io%. - ThiÕt kÕ c«ng thøc tÝnh cho ®o¹n d©y ®Çu tiªn: hÖ sè mang t¶i cña biÕn ¸p, tæn thÊt trong m¸y biÕn ¸p, hao tæn trªn ®o¹n d©y, c«ng suÊt truyÒn t¶i

TÝnh to¸n tæng hîp: - Lµ c¸c tÝnh to¸n ngoµi b¶ng tÝnh cho tõng ®o¹n d©y nªu ë bíc trªn, nh»m x¸c ®Þnh: tæn thÊt toµn líi, ®o¹n cã tæn thÊt lín. - KÕt luËn, nªu biÖn ph¸p c¶i t¹o líi nh»m gi¶m tæn III/ VÝ dô tÝnh to¸n A-VÝ dô tÝnh cho m¹ng h¹ ¸p 3 pha ®èi xøng: 1- Bµi to¸n: Cho mét líi h¹ ¸p 3 pha ®èi xøng cã s¬ ®å díi: 5 6 AC35 300 0

15

AC35 150

1 AC95 300

2 AC95

30

400

20 250 7 AC35 8 250

10

3 AC70 30 250 AC70 AC35 250 15

4 AC70 300 9

15 C¸c ®iÓm rÏ nh¸nh ®îc ®¸nh dÊu b»ng c¸c sè 1, 2 KÝ hiÖu d©y dÉn vµ chiÒu dµi tÝnh b»ng mÐt ®îc in nghiªng, t¶i tÝnh b»ng kW ghi díi mòi tªn kÝ hiÖu ®iÓm t¶i.

39

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

§iÖn ¸p ®Þnh møc: 380V, ®iÖn ¸p ®Çu nguån 400V. §Ó bíc ®Çu ¸p dông c«ng cô tÝnh ta Ýt khã kh¨n ta coi c¸c th«ng sè tÝnh to¸n sau kh«ng ®æi cho tÊt c¶ c¸c ®o¹n líi: Tmax = 2500 h, cosϕ = 0.85. §iÖn ¸p tÝnh to¸n cña c¸c ®o¹n d©y tÝnh theo c«ng thøc 4-10. CÇn tÝnh hao tæn c«ng suÊt t¸c dông, hao tæn ®iÖn ¸p trªn tõng ®o¹n d©y vµ toµn líi, n¨ng lîng truyÒn t¶i vµ hao tæn n¨ng lîng. 2/ B¶ng d÷ liÖu c¬ së: ë ®©y, b¶ng d÷ liÖu c¬ së lµ b¶ng th«ng sè kÜ thuËt cña ®êng d©y, gåm c¸c cét: m· d©y dÉn, ®iÖn trë r0 vµ ®iÖn kh¸ng x0. B¶ng ®îc ghi trªn sheet cã tªn ‘DuongDay’. §Ó phôc vô gi¶i nhiÒu bµi to¸n kÜ thuËt ®iÖn kh¸c, c¸c b¶ng sè liÖu dïng tra cøu nh ®êng d©y, m¸y biÕn ¸p, thiÕt bÞ ®iÖn nªn ®Æt trong mét c¬ së d÷ liÖu riªng, c¸c ch¬ng tr×nh tÝnh to¸n kh¸c sÏ truy xuÊt tíi ®Þa chØ cÇn thiÕt trong cë së d÷ liÖu ®Ó t×m th«ng tin mong muèn. Trong m«i trêng lµm viÖc nèi m¹ng, c¬ së d÷ liÖu chung ®îc ®Æt trong server, c¸c m¸y tÝnh sÏ truy cËp vµo server ®Ó lÊy d÷ liÖu cÇn thiÕt C¸ch tæ chøc nµy tiÕt kiÖm dung lîng æ cøng c¸c m¸y tÝnh c¸ nh©n, t¹o ®iÒu kiÖn qu¶n lý tèt vµ cËp nhËt kÞp thêi c¬ së d÷ liÖu.

B¶ng cã cÊu tróc nh sau: B¶ng 41 B¶ng sè liÖu kÜ thuËt cña d©y dÉn

M· d©y AC16 AC25 AC35 AC50 AC70 AC95 AC120 AC150 AC180

R0(Ω /k X0(Ω /k m) m) 2,06 0,4 1,38 0,4 0,85 0,4 0,65 0,392 0,46 0,382 0,33 0,371 0,27 0,365 0,21 0,358 0,17 0,377

3/ B¶ng tÝnh to¸n CÊu tróc b¶ng vµ c«ng thøc tÝnh to¸n, kÕt qu¶ tÝnh ®îc tr×nh bµy trong b¶ng 4-2. C¸c c«ng thøc tÝnh to¸n trªn kh¸ ®¬n gi¶n, sau khi rÌn luyÖn kÜ n¨ng ë c¸c bµi tríc, häc viªn ®· cã thÓ viÕt ®îc c¸c c«ng thøc ®ã. Song ®Ó hiÓu râ viÖc tæ chøc, sö lý c¸c d÷ liÖu vµ hiÓu thªm c¸ch sö dông mét sè hµm sè, ta tiÕn hµnh mét sè ph©n tÝch vµ chØ dÉn sau: - C¸ch kÝ hiÖu ®o¹n ®êng d©y: ®o¹n ®êng d©y ®îc giíi h¹n vµ kÝ hiÖu b»ng hai ®iÓm gÇn nhau : ®iÓm ®Çu vµ ®iÓm cuèi, ®iÓm ®Çu lµ ®iÓm nót cña ®o¹n d©y phÝa gÇn nguån, cßn cét ®iÓm cuèi ghi ®iÓm nót cña ®o¹n d©y ë phÝa xa nguån. §iÓm nót líi ®îc ®¸nh dÊu tuú ý b»ng sè hay b»ng ch÷. §o¹n ®êng d©y, ®iÓm ®Çu vµ ®iÓm cuèi ®îc ghi vµo c¸c cét riªng. - T¶i lµ trÞ sè cña phô t¶i ®Êu vµo cuèi ®o¹n ®êng d©y, ®o¹n ®êng d©y nµo kh«ng cã phô t¶i nèi vµo ®iÓm cuèi th× ®Ó trèng. Trªn vÝ dô thÊy ®o¹n 12 cã t¶i ë ®iÓm 1 vµ ë c¶ ®iÓm 2, theo qui íc nµy th× chØ

40

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

cã t¶i ë ®iÓm 2 ®îc ghi vµo cét ‘T¶i’ dßng øng víi ®o¹n 12, cßn t¶i ë ®iÓm 1 ph¶i ghi vµo dßng øng víi ®o¹n 01. - C«ng suÊt truyÒn t¶i (P®d) trªn c¸c ®o¹n d©y tÝnh theo c«ng thøc 4-11, b»ng tæng c«ng suÊt c¸c ®o¹n líi phÝa sau cã kÝ hiÖu ®iÓm ®Çu trïng víi ®iÓm cuèi cña ®o¹n tÝnh to¸n, víi phô t¶i ®iÓm cuèi ®o¹n d©y tÝnh to¸n vµ tæn thÊt c«ng suÊt m¸y biÕn ¸p (nÕu cã). Nh vËy ta cÇn mét hµm tÝnh tæng cét P®.d©y víi ®iÒu kiÖn ®iÓm ®Çu c¸c ®o¹n trïng víi ®iÓm cuèi cña ®o¹n tÝnh to¸n. §ã lµ hµm SUMIF ®· ®îc tr×nh bµy trong bµi 3. VÝ dô tÝnh t¶i cho ®o¹n 01 (« G5): = F5+SUMIF($B$5:$B$13,C5,$G$5:$G$13) F5 - ®Þa chØ t¶i ®o¹n 01 Hµm SUMIF: céng c¸c sè trªn vïng G5:G13 (c«ng suÊt truyÒn t¶i trªn c¸c ®o¹n d©y), víi ®iÒu kiÖn ®iÓm ®Çu c¸c ®o¹n d©y t¬ng øng trªn vïng B5:B13 b»ng ®iÓm cuèi C5 cña ®o¹n 01. Copy c«ng thøc « G5 tíi hÕt b¶ng sÏ tÝnh ®îc c«ng suÊt truyÒn t¶i trªn tÊt c¶ c¸c ®o¹n. Còng cã thÓ thay ®Þa chØ C5 b»ng gi¸ trÞ ®iÓm cuèi ®o¹n 01 (tøc lµ 1), song khi copy c«ng thøc nµy cho c¸c ®o¹n tiÕp sau, gi¸ trÞ 1 nµy vÉn gi÷ nguyªn lµm ta l¹i ph¶i hiÖu chØnh tõng c«ng thøc. Do vËy viÖc ghi ®Þa chØ gi¸ trÞ ®iÓm cuèi ®o¹n 01 (C5) lµ hîp lý. - C«ng suÊt ph¶n kh¸ng (Q®.d©y): Q = Ptgϕ = P *TAN(ACOS(cosϕ )) Hµm ACOS tÝnh gi¸ trÞ gãc b»ng radian cã cosin ®· cho. Hµm TAN tÝnh tang cña gãc ®o b»ng radian. Ta cÇn lu ý ®¬n vÞ dïng trong c¸c hµm sè lîng gi¸c nµy ®Ó sö dông cho ®óng, nÕu gãc ®· cho tÝnh b»ng ®é th× cÇn ®æi ra radian (ϕ *π /180). - §iÖn trë R0 vµ ®iÖn kh¸ng X0 cña 1 km ®êng d©y ®îc x¸c ®Þnh b»ng hµm VLOOKUP truy xuÊt ®Õn b¶ng sè liÖu kÜ thuËt cña d©y dÉn trªn sheet ‘Duongday’: VÝ dô c«ng thøc « I5 x¸c ®Þnh ®iÖn trë ®êng d©y: =VLOOKUP($D5,DuongDay!$A$4:$C$12,2,) C«ng thøc tÝnh ®iÖn kh¸ng ®êng d©y t¬ng tù c«ng thøc trªn, chØ cÇn thay cét kÕt xuÊt d÷ liÖu lµ cét 3. - C«ng thøc tÝnh hao tæn c«ng suÊt t¸c dông, hao tæn ®iÖn ¸p, ®iÖn ¸p cuèi ®o¹n ®Çu nguån 01 (¸p t¹i ®iÓm 1):

41

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

« K5: =((G5^2 + H5^2)*(I5*E5*0.001)*0.001)/ (((N5+M5/2)*0.001)^2) « M5: =(G5*I5+H5*J5)*(E5*0.001)/((N5+M5/2)*0.001) « N5: =$C$21-M5 HÖ sè 0.001 dïng ®æi chiÒu dµi tõ mÐt sang km, tõ V sang KV - C«ng thøc tÝnh to¸n ®iÖn ¸p cuèi cho c¸c ®o¹n tiÕp sau cã kh¸c víi ®o¹n 01 lµ ®iÖn ¸p ®Çu cña c¸c ®o¹n nµy ®îc tÝnh: §iÖn ¸p cuèi = §iÖn ¸p ®Çu - Hao tæn ®iÖn ¸p §Ó t×m ®iÖn ¸p ®Çu mçi ®o¹n, ta dïng hµm VLOOKUP, vÝ dô tÝnh ®iÖn ¸p ë ®iÓm 2 (« N6): =VLOOKUP(B6,$C$5:$N$13,12)-M6 Hµm VLOOKUP nµy t×m gi¸ trÞ ®iÖn ¸p ë cét 12 trong tËp d÷ liÖu $C$5:$N$13 víi ®iÒu kiÖn gi¸ trÞ ë cét ®Çu tiªn trong b¶ng ($C$5:$C$13) b»ng gi¸ trÞ so s¸nh lµ ®iÓm ®Çu cña ®o¹n d©y (B6), tøc lµ t×m ®iÖn ¸p ë ®iÓm ®Çu 1 cho ®o¹n 12. Khi x¸c ®Þnh ®îc ®iÖn ¸p ë mçi nót, ta sÏ tÝnh ®îc ®iÖn ¸p tÝnh to¸n theo c«ng thøc 4-10. Tõ ®ã, viÕt c«ng thøc tÝnh hao tæn c«ng suÊt vµ hao tæn ®iÖn ¸p cho ®o¹n tiÕp theo (« K6 vµ M6): « K6: =((G6^2+H6^2)*(I6*E6*0.001)*0.001)/ ((AVERAGE(VLOOKUP(B6,$C$5:$N$13,12),N6)*0.001)^2) « M6: =(G6*I6+H6*J6)*(E6*0.001)/ (AVERAGE(VLOOKUP(B6,$C$5:$N$13,12),N6)*0.001) Cã thÓ x¸c ®Þnh ®iÖn ¸p tÝnh to¸n mµ kh«ng dïng hµm sè VLOOKUP, khi c¨n cø vµo ®iÖn ¸p cuèi vµ tæn thÊt ®iÖn ¸p trªn ®o¹n tÝnh to¸n: Utt = (U® + Uc)/ 2 = Uc + ∆ U/2 C«ng thøc ë « K6 vµ M6 ®îc viÕt : « K6: =((G6^2+H6^2)*(I6*E6*0.001)*0.001)/ (((N6+M6/2)*0,001)^2) « M6: =(G6*I6+H6*J6)*(E6*0.001)/ ((N6+M6/2)*0,001)

42

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

43

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

Copy c«ng thøc trong c¸c « tõ K6 tíi N6 xuèng hÕt b¶ng sÏ tÝnh ®îc hao tæn c«ng suÊt, hao tæn ®iÖn ¸p trªn c¸c ®o¹n ®êng d©y, ®iÖn ¸p ë tÊt c¶ nót cña líi, tõ ®ã x¸c ®Þnh ®îc ®iÖn ¸p nót thÊp nhÊt vµ hao tæn ®iÖn ¸p lín nhÊt. Mét sè tÝnh to¸n sè liÖu tæng hîp vÒ tæng ®iÖn n¨ng truyÒn t¶i, tæn thÊt ®iÖn n¨ng, hao tæn c«ng suÊt, ®iÖn ¸p nhá nhÊt vµ hao tæn ®iÖn ¸p cùc ®¹i ®îc tÝnh vµ ghi díi b¶ng tÝnh to¸n. C¸c c«ng thøc tÝnh to¸n kh¸ ®¬n gi¶n, chóng gÇn nh c«ng thøc tÝnh sè häc th«ng thêng vµ còng ghi bªn díi b¶ng tÝnh. B¶ng tÝnh nµy cho biÕt tæn thÊt trªn tõng ®o¹n ®êng d©y vµ cho toµn líi ®iÖn, qua ®ã ta cã thÓ ph©n tÝch chän biÖn ph¸p c¶i t¹o n©ng cÊp ®o¹n líi xung yÕu nh»m gi¶m thiÓu tæn thÊt vµ ®¹t hiÖu qu¶ ®Çu t cao nhÊt. Trong vÝ dô trªn thÊy ngay lµ cÇn n©ng cÊp ®o¹n 012 v× tæn thÊt tËp trung ë hai ®o¹n nµy (tæn thÊt c«ng suÊt tíi 34,3 kW chiÕm 25,4% c«ng suÊt t¶i cùc ®¹i). Gi¶ sö n©ng cÊp tiÕt diÖn lªn AC180, ta chØ cÇn thay tiÕt diÖn ë hai dßng t¬ng øng tõ AC95 b»ng AC180, vµ cã ngay kÕt qu¶ tæn thÊt chØ lµ 15,8 kW chiÕm 11,7% c«ng suÊt cùc ®¹i. B- Bµi tËp tÝnh cho líi ph©n phèi 1- Bµi to¸n Cho lưới điện phân phối điện áp10 kV như hình vẽ, chiều dài các đoạn dây tính bằng mét. Các thông số kĩ thuật của các điểm tải, đường dây và trạm biến áp cho trong bảng. Hãy : 1-Tính hao tổn công suất tác dụng và phản kháng, hao tổn năng lượng trong các máy biến áp tiêu thụ 2-Tính công suất tác dụng và phản kháng truyền tải trên các đoạn đường dây 3-Tính hao tổn công suất, hao tổn năng lượng trên đường dây 4-Tính hao tổn điện áp lớn nhất trên lưới 5-Nhận xét tình trạng kĩ thuật của lưới điện Biết điện áp đầu đường dây là 10,5 KV.

6 AC35 1500 AC95

10,5 KV

2 AC95

AC95 1000

1500 AC35 700 1

AC35 500

AC3 800

8 AC95 1200

2500 5

AC35 1200

AC50 1500

9

AC35 700

3

4

44

7

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

Thông số kĩ thuật của tải Điểm tải

Công suất tải (KW) 120 105 170 60 250 135 50 240 85

1 2 3 4 5 6 7 8 9

Cosϕ 0,85 0,80 0,85 0,90 0,90 0,80 0,85 0,80 0,85

Sđm máy biến áp (KVA) 180 180 320 100 320 180 100 320 100

Thông số kĩ thuật của máy biến áp tiêu thụ 10/0.4KV N¨ng lîng 103Kwh/n¨ m

Sđm máy biến áp (KVA) 100 180 320 560

336 315 476 180 875 432 125 816 255

∆ P0

∆ Pk

(KW)

(KW)

0,50 0,80 1,35 2,00

2,07 3,20 4,85 7,20

I0.%

Uk%.

4,5 4,5 4,5 4,5

6,5 6,0 5,5 5,0

2-X¸c ®Þnh c¸c cét cña b¶ng tÝnh to¸n Phô thuéc vµo ®é phøc t¹p cña d÷ liÖu vµ yªu cÇu tÝnh to¸n, b¶ng tÝnh to¸n cã thÓ chøa hµng chôc cét. Ta cã in thµnh nhiÒu trang, mçi trang chøa mét nhãm d÷ liÖu riªng. §Ó ghÐp c¸c trang liªn tôc nhau, cÇn ®¸nh dÊu dßng in hay ®Þnh vÞ mét sè cét in trong c¸c trang. KÜ thuËt nµy ®îc tr×nh bµy trong c¸c tµi liÖu c¬ b¶n vÒ Excel. + Nhãm cét d÷ liÖu c¬ së: §o¹n d©y 1

§iÓm ®Çu

§iÓm cuèi

Pt¶i

At¶i

Cosϕ

M· d©y

ChiÒu dµi

2 3 4 5 6 7 8 NhËp d÷ liÖu tõ s¬ ®å vµ b¶ng d÷ liÖu cña ®Çu bµi

M¸y biÕn ¸p 9

+ Nhãm d÷ liÖu truy xuÊt tõ c¬ së d÷ liÖu kÜ thuËt ®iÖn : R0 10

I0.% Uk% X0 ∆ P0 ∆ Pk 11 12 13 14 15 Dïng hµm truy xuÊt d÷ liÖu VLOOKUP

Sb.¸p

16

+ Nhãm d÷ liÖu tÝnh to¸n m¸y biÕn ¸p vµ t¶i ®êng d©y: Cét Qt chø ¶i a d÷ liÖ 17 u 4,5 tÝn h

Tma x t¶i

τ m ax t¶i

18 4,6

19 18

Kmt

∆ Pb.¸

∆ Qb.¸

∆ Ab.¸

21 12,1 3, 20

22 14,1 5, 16,

23 12,1 3, 19,2

p

20 4,5, 16

p

45

p

Pt¶i Qt¶i At¶i + + + ∆ Pb.¸ ∆ Qb.¸ ∆ Ab.¸ p p p 24 25 26 4,21 17,2 6,23 2

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

20

0

+ TÝnh to¸n tæn thÊt trªn ®êng d©y: Cét P®.d Q®.d A®.d chø ©y ©y ©y a d÷ liÖ 27 28 30 u 24 + 25 + 26 + tÝn SUMIF SUMIF SUMIF h

Tma x® d©y

∆P τ m ® d©y ax ®d ©y 31 32 33 27,3 31 8,10,1 0 1 27,28, 36

∆A ® d©y

∆U ® d©y

34 35 32,3 8,10,1 3 1, 27,28, 36,

U tto¸ n 36 35,3 7

Ucuèi

37 VLOOKU P +35/2

Dßng thø ba cña c¸c b¶ng tiªu ®Ò trªn ghi sè hiÖu cét d÷ liÖu cÇn thiÕt ®a vµo c«ng thøc tÝnh. Khi viÕt c«ng thøc tÝnh cÇn ph©n tÝch tõng bíc tÝnh ®Ó ¸p dông c¸c c«ng thøc tõ 4-1 ®Õn 4-11. C¸c cét 33-37 thùc hiÖn c¸c phÐp tÝnh lÆp gi÷a tæn thÊt c«ng suÊt vµ tæn thÊt ®iÖn ¸p. CÇn kÝch ho¹t chøc n¨ng tÝnh lÆp trªn Excel theo ®êng dÉn: Tool – Option –Caculate, bËt tïy chän Iterance. 3-Tæng hîp kÕt qu¶ tÝnh: + TÝnh to¸n ngoµi b¶ng: x¸c ®Þnh ®iÖn ¸p cuèi nhá nhÊt, tÝnh hao tæn ®iÖn ¸p lín nhÊt, tû lÖ hao tæn c«ng suÊt, n¨ng lîng vµ ®iÖn ¸p, x¸c ®Þnh c«ng suÊt nèi líi cã kÓ ®Õn hao tæn trªn ®êng d©y... + LËp b¶ng tæng hîp: tïy theo môc ®Ých b¸o c¸o mµ lËp b¶ng tæng hîp kÕt qu¶. VÝ dô lËp b¶ng tæng hîp hao tæn trªn c¸c tuyÕn d©y cña mét tr¹m trung gian CÇn chó ý d÷ liÖu trong b¶ng ph¶i viÕt b»ng c«ng thøc ®Ó tù ®éng ghi vµ tæng hîp kÕt qu¶ tõ b¶ng tÝnh chi tiÕt. 4- NhËn xÐt t×nh tr¹ng líi ®iÖn: + §¸nh gi¸ hao tæn ®iÖn ¸p, vÒ trÞ sè vµ tÝnh theo phÇn tr¨m so víi trÞ ®Þnh møc, so s¸nh víi hao tæn ®iÖn ¸p cho phÐp cña líi tÝnh to¸n x¸c ®Þnh tõ b¶ng hao tæn ®iÖn ¸p cña toµn líi ®iÖn . ChØ tiªu hao tæn ®iÖn ¸p lµ mét trong c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ vÒ kÜ thuËt c¸c ph¬ng ¸n c¶i t¹o. + §¸nh gi¸ hao tæn n¨ng lîng trong m¸y biÕn ¸p, ph©n tÝch ¶nh hëng t×nh tr¹ng mang t¶i cña c¸c m¸y biÕn ¸p trong khu vùc tíi hao tæn, cã híng t¨ng hÖ sè mang t¶i cña m¸y nh»m gi¶m thµnh phÇn hao tæn nµy. + §¸nh gi¸ hao tæn c«ng suÊt vÒ trÞ sè, tÝnh theo phÇn tr¨m víi c«ng suÊt t¶i ®o¹n ®Çu nguån. X¸c ®Þnh c«ng suÊt nèi líi lµ tæng c«ng suÊt phô t¶i vµ tæn thÊt c«ng suÊt.

46

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

+ §¸nh gi¸ tæn thÊt n¨ng lîng trªn líi vÒ trÞ sè vµ tû lÖ so víi n¨ng lîng tiªu thô. Tæn thÊt n¨ng lîng lµ mét trong c¸c chØ tiªu ®Ó so s¸nh c¸c ph¬ng ¸n vÒ kinh tÕ. + T×m c¸c ®o¹n líi cã hao tæn lín ®Ó cã ph¬ng híng n©ng tiÕt diÖn. 5- C¸c øng dông kh¸c tõ b¶ng tÝnh: + Dïng phÐp copy t¹o ra nhiÒu b¶ng tÝnh cho nhiÒu líi ®iÖn kh¸c nhau + ThiÕt kÕ c¸c trang tÝnh theo dâi c¸c chØ tiªu vËn hµnh líi ®iÖn g¾n víi c¸c kÕt qu¶ tõ trang tÝnh, ph©n tÝch so s¸nh ®Ó vËn hµnh líi cã hiÖu qu¶ hay ®iÒu chØnh c¸c d÷ liÖu tÝnh. + In ra c¸c b¸o c¸o + Nèi kÕt víi c¸c b¶ng tÝnh to¸n ®Çu t vµ vËn hµnh ®Ó so s¸nh lùa chän ph¬ng ¸n c¶i t¹o hîp lý. C- ThiÕt kÕ m«n häc Môc ®Ých: + Gióp sinh viªn ph©n tÝch bµi to¸n thêng gÆp trong qui ho¹ch líi ®iÖn n«ng th«n, ¸p dông c¸c kiÕn thøc chuyªn ngµnh vµ tin häc ®Ó gi¶i c¸c bµi to¸n ®ã. + Ph©n tÝch kinh tÕ c¸c ph¬ng ¸n kh¶ thi, lùa chän ph¬ng ¸n qui ho¹ch hîp lý. I-Kh¶o s¸t ®èi tîng 1-Lùa chän mét ®êng d©y trung ¸p: + Sè tr¹m tiÖu thô: 10-15 + C¸c lo¹i tr¹m: - D©n sinh - B¬m thñy lîi - C«ng nghiÖp + X¸c ®Þnh c¸c sè liÖu vÒ líi hiÖn t¹i: ®iÖn ¸p, chiÒu dµi, tiÕt diÖn, s¬ ®å nèi, tr¹m tiªu thô: c«ng suÊt, 2-§iÒu tra vÒ phô t¶i: + Víi tr¹m d©n sinh, x¸c ®Þnh t¶i theo sè hé vµ c«ng suÊt trung b×nh cña mét hé tham gia vµo ®iÓm t¶i cùc ®¹i. + Víi tr¹m thñy lîi vµ c«ng nghiÖp, x¸c ®Þnh theo tõng trêng hîp cô thÓ: theo c«ng suÊt thiÕt kÕ, theo tÝnh to¸n trùc tiÕp, theo ®iÒu tra ®o ®Õm, theo suÊt tiªu hao vµ s¶n phÈm... + C¸c tr¹m ®Òu cã sè liÖu phô t¶i trong 3-4 n¨m gÇn ®©y: A, Pmax 3- X¸c ®Þnh hÖ sè ®ång thêi trung b×nh trªn c¸c ®o¹n d©y: + Sè liÖu ®o Pmax ®Çu ®êng d©y + X¸c ®Þnh Pmax cña c¸c tr¹m 47

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

+ TÝnh Kdt trung b×nh, dïng tÝnh c«ng suÊt trªn mçi ®o¹n d©y 4- Dù b¸o phô t¶i cho 5 n¨m tíi. + Lùa chän ph¬ng ph¸p dù b¸o phï hîp cho tõng lo¹i phô t¶i + Dù b¸o c«ng suÊt vµ n¨ng lîng 5-X¸c ®Þnh hao tæn ®iÖn ¸p cho phÐp Kh¶o s¸t ®iÖn thÕ ®Çu ®êng d©y ë thêi ®iÓm t¶i 100% vµ 25%. LËp b¶ng hao tæn ®iÖn ¸p cho phÐp vµ x¸c ®Þnh hao tæn ®iÖn ¸p cho phÐp trªn ®êng d©y ph©n phèi. II-TÝnh to¸n hao tæn trªn líi LËp b¶ng tÝnh hao tæn trªn líi víi phô t¶i n¨m hiÖn t¹i. NhËn xÐt hao tæn ®iÖn ¸p, hao tæn c«ng suÊt vµ n¨ng lîng, thay ®æi tiÕt diÖn mét sè ®o¹n d©y ®Ó hao tæn ®iÖn ¸p trong giíi h¹n cho phÐp. Chó ý: T¶i trªn ®êng d©y cã kÓ ®Õn hao tæn trong m¸y biÕn ¸p, sö dông ®iÖn ¸p trung b×nh trªn mçi ®o¹n d©y ®Ó tÝnh to¸n tæn thÊt. III- C¸c ph¬ng ¸n c¶i t¹o líi trong 5 n¨m sau n¨m hiÖn t¹i §Ó ®¬n gi¶n, ph¬ng ¸n c¶i t¹o chØ nh»m n©ng cÊp tiÕt diÖn vµ n©ng c«ng suÊt tr¹m tiªu thô (nÕu cÇn) Tiªu chuÈn kÜ thuËt mµ c¸c ph¬ng ¸n ph¶i ®¹t lµ tæn thÊt thùc tÕ ph¶i trong giíi h¹n cho phÐp lÊy tõ b¶ng hao tæn ®iÖn ¸p. 1-Ph¬ng ¸n 1: n©ng cÊp tiÕt diÖn ®ång lo¹t trong n¨m sau ®Ó ®¶m b¶o tiªu chuÈn kÜ thuËt ®Õn n¨m hiÖn t¹i + 5. 2-Ph¬ng ¸n 2: n©ng cÊp tiÕt diÖn c¸c ®o¹n xung yÕu vµo n¨m hiÖn t¹i + 1, sau ®ã n©ng tiÕt diÖn vµo n¨m hiÖn t¹i + 3 3-TÝnh hao tæn n¨ng lîng cho tõng ph¬ng ¸n trong mçi n¨m. Coi r»ng chi phÝ kinh doanh cña hai ph¬ng ¸n chØ kh¸c nhau ë hao tæn n¨ng lîng 4-TÝnh tiÒn ®Çu t cho c¸c ph¬ng ¸n 5-TÝnh gi¸ trÞ cßn l¹i cña ®Çu t míi vµo cuèi n¨m 2010. Dïng khÊu hao ®Òu trong 20 n¨m. IV- Lùa chän ph¬ng ¸n c¶i t¹o Dïng tiªu chuÈn NPV ®Ó lùa chän ban ®Çu. Ph©n tÝch thªm c¸c yÕu tè kÜ thuËt vµ tµi chÝnh kh¸c. Cho c¸c sè liÖu: + HÖ sè hiÖn t¹i hãa 10%, 48

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

+ Gi¸ mua ®iÖn ®Çu ®êng d©y: 250®/kWh + Gi¸ b¸n ®iÖn sinh ho¹t vµ thñy lîi: 500®/kWh + Gi¸ b¸n ®iÖn cho c«ng nghiÖp: 900 ®/kWh + ThuÕ lîi tøc doanh nghiÖp: 28% + Kh«ng ph¶i vay vèn. V- KÕt luËn vµ ®Ò nghÞ

49

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

Bµi 5 : TÝnh chØ tiªu kinh tÕ cña dù ¸n I-§Æt vÊn ®Ò §Ó xem xÐt kh¶ n¨ng sinh lîi cña mét dù ¸n, hay so s¸nh vÒ mÆt kinh tÕ c¸c gi¶i ph¸p thùc hiÖn dù ¸n, ngêi ta thêng ph¶i ®¸nh gi¸ nhiÒu chØ tiªu nh: -

Thu nhËp thuÇn hiÖn t¹i ho¸ NPV HÖ sè hoµn vèn néi t¹i IRR Thêi gian thu håi vèn ®Çu t Ph©n tÝch dßng tiÒn Tû lÖ lîi Ých/chi phÝ Tû lÖ lîi Ých thuÇn/ Vèn ®Çu t

§Ó hiÓu râ c¸c bíc øng dông Excel vµo ®¸nh gi¸ c¸c chØ tiªu kinh tÕ cña ph¬ng ¸n, bµi nµy sÏ nh¾c l¹i kiÕn thøc kinh tÕ cã liªn quan, sau ®ã tr×nh bµy vÝ dô ¸p dông so s¸nh ph¬ng ¸n. 1/ Ph¬ng ph¸p so s¸nh: Ph¬ng ph¸p so s¸nh dßng lîi Ých vµ chi phÝ gia t¨ng : Khi so s¸nh chØ tiªu kinh tÕ hai dù ¸n hay so s¸nh gi÷a cã dù ¸n vµ kh«ng cã dù ¸n, ngêi ta thêng bá qua nh÷ng phÇn gièng nhau gi÷a chóng vµ chØ xem xÐt phÇn lîi Ých gia t¨ng vµ chi phÝ gia t¨ng. Sau khi chän ®îc ph¬ng ¸n tèi u, míi cÇn tÝnh to¸n ®Çy ®ñ c¸c chØ tiªu kinh tÕ vµ kÜ thuËt cña nã. VÝ dô trong hai ph¬ng ¸n c¶i t¹o líi ®iÖn ®Òu ®¶m b¶o cung cÊp lîng ®iÖn n¨ng nh nhau, th× phÇn doanh thu gia t¨ng b»ng 0. ViÖc so s¸nh ®îc h¹n chÕ ë ®iÓm kh¸c nhau cña vèn ®Çu t vµ chi phÝ vËn hµnh. NÕu viÖc so s¸nh c¸c ph¬ng ¸n thùc hiÖn theo c¸ch so s¸nh chØ tiªu cña tõng ph¬ng ¸n víi c¸c chØ tiªu líi ®iÖn hiÖn cã, sau ®ã so s¸nh kÕt qu¶ nhËn ®îc ®Ó chän ph¬ng ¸n tèt nhÊt, th× gi¸ trÞ gia t¨ng cña doanh thu coi lµ nhu cÇu ®iÖn n¨ng gia t¨ng mµ ph¬ng ¸n c¶i t¹o ph¶i ®¸p øng. 2/ Thu nhËp thuÇn hiÖn t¹i ho¸ (net present value) : n 1)

NPV = Σ (Bt - It)*(1+a)-t t=0

Trong ®ã :

50

(5-

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

Bt- dßng tiÒn t¨ng thªm ®îc tõ ho¹t ®éng kinh doanh ë n¨m thø t. It - ®Çu t t¨ng thªm ë n¨m t a - hÖ sè hiÖn t¹i ho¸ n - n¨m thùc hiÖn dù ¸n Bt thu ®îc trong ho¹t ®éng kinh doanh ®îc x¸c ®Þnh nh sau : Lîi tøc tríc thuÕ = Doanh thu - Mua ®iÖn - ( Chi phÝ vËn hµnh + KhÊu hao + L·i vèn vay + Chi phÝ kh¸c) (5-2) ThuÕ lîi tøc doanh nghiÖp = Lîi tøc tríc thuÕ * ThuÕ suÊt (5-3) L·i rßng = Lîi tøc tríc thuÕ - ThuÕ lîi tøc

(5-

4) Bt = L·i rßng + KhÊu hao Cßn ph¶i kÓ ®Õn c¸c nguån thu Bt kh¸c nh kho¶n tiÒn vay, gi¸ trÞ tµi s¶n cßn l¹i vµo cuèi k× tÝnh to¸n. C¸c kho¶n chi It nh chi mua tµi s¶n cè ®Þnh, chi tr¶ tiÒn vay, cßn c¸c kho¶n chi cho ho¹t ®éng kinh doanh ®· tÝnh khi x¸c ®Þnh Bt kinh doanh. §Æc ®iÓm cña dù ¸n qui ho¹ch ®iÖn lµ viÖc ®Çu t c¶i t¹o xen kÏ víi qu¸ tr×nh khai th¸c, tuæi thä cña c«ng tr×nh thêng dµi h¬n k× tÝnh to¸n, nÕu ta tÝnh hiÖu qu¶ dù ¸n tíi hÕt tuæi thä th× rÊt khã t¸ch biÖt hiÖu qu¶ cña k× tÝnh to¸n víi dù ¸n sÏ triÓn khai tiÕp sau. Mét gi¶i ph¸p kÜ thuËt nªn ¸p dông lµ tÝnh c¸c chØ tiªu trong k× tÝnh to¸n, vÝ dô qui ho¹ch cho giai ®o¹n 2001 – 2010 th× k× tÝnh to¸n lµ 10 n¨m (n = 10), gi¸ trÞ kÕ to¸n ( vèn ®Çu t - khÊu hao) cña vèn ®Çu t t¹i n¨m 2001 coi nh mét kho¶n thu hay trÞ sè ®Çu t ©m. Tõ ph©n tÝch trªn, thÊy cÇn ph¶i tÝnh ®é gia t¨ng gi÷a c¸c ph¬ng ¸n vÒ doanh thu, chi phÝ vËn hµnh, vèn ®Çu t, tiÒn vay, khÊu hao, l·i vèn vay, thuÕ lîi tøc, tr¶ tiÒn nî, gi¸ trÞ tµi s¶n cuèi k× tÝnh to¸n... C¸c chØ tiªu nµy ®îc tÝnh trong c¸c b¶ng Excel mµ c¸c cét thÓ hiÖn chØ tiªu tõng n¨m. 3/ HÖ sè hoµn vèn néi t¹i (internal rate of return): Thay ®æi trÞ hÖ sè hiÖn t¹i ho¸ trong c«ng thøc tÝnh NPV tíi khi NPV b»ng 0 th× gi¸ trÞ a nµy gäi lµ hÖ sè hoµn vèn néi t¹i IRR. ý nghÜa cña nã lµ dïng so s¸nh víi hÖ sè t¨ng trëng cña ngµnh kinh doanh cña dù ¸n, nÕu IRR nhá h¬n hÖ sè t¨ng trëng b×nh qu©n cña nghµnh th× vÒ mÆt kinh tÕ kh«ng nªn ®Çu t vµo dù ¸n nµy mµ nªn ®Çu t vµo c¸c ®¬n vÞ kh¸c trong ngµnh.

51

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

VÒ lý thuyÕt cã thÓ dïng ph¬ng ph¸p lÆp ®Ó x¸c ®Þnh IRR hay dïng hµm tµi chÝnh trªn Excel, song cã mét c¸ch tÝnh thùc hµnh ¸p dông tÝnh IRR trªn b¶ng tÝnh x¸c ®Þnh IRR nh sau : Ghi hÖ sè hiÖn t¹i ho¸ a vµo mét ®Þa chØ trªn trang tÝnh, c¸c gi¸ trÞ tÝnh to¸n cã liªn quan ®Õn a ph¶i ghi b»ng c«ng thøc tham chiÕu tíi a. B»ng vµi lÇn thay ®æi a sÏ ®¹t ®îc trÞ NPV b»ng 0, ®ã lµ trÞ NPV cÇn t×m. 4/ Thêi gian thu håi vèn ®Çu t CÇn x¸c ®Þnh tíi khi nµo th× tiÒn thu ®îc trong qu¸ tr×nh kinh doanh bï ®îc vèn bá ra, ph¬ng ¸n nµo cã thêi gian thu håi vèn ng¾n cã u ®iÓm h¬n. §Ó x¸c ®Þnh thêi gian nµy còng cÇn ph¶i hiÖn t¹i ho¸ sè liÖu vÒ n¨m ®Çu dù ¸n.

5/ Ph©n tÝch dßng tiÒn : Lµ nhiÖm vô quan träng trong dù b¸o vµ ph©n tÝch tµi chÝnh, nã hç trî ngêi qu¶n trÞ dù ¸n x¸c ®Þnh c¬ cÊu vèn : huy ®éng vèn néi bé hay vay, tû lÖ vèn vay, nhu cÇu tiÒn cÇn cã ®Ó ®Çu t vµ vËn hµnh theo kÕ ho¹ch cña dù ¸n. Ph©n tÝch nµy thêng thùc hiÖn cho ph¬ng ¸n ®· ®îc chän. Thao t¸c tÝnh to¸n xuÊt ph¸t tõ c¸c kho¶n thu vµ chi trong c¸c n¨m, ®îc ghi vµo b¶ng tÝnh to¸n cã cét lµ c¸c n¨m trong k× tÝnh to¸n. ChØ sè lîi Ých/chi phÝ vµ lîi Ých/vèn ®Çu t còng cÇn thiÕt khi c©n nh¾c lùa chän ph¬ng ¸n. Ph¬ng ¸n nµo cã tØ sè lîi Ých/chi phÝ lín h¬n sÏ u viÖt h¬n, ®¬ng nhiªn tû sè nµy nhá h¬n 1 th× ph¬ng ¸n cÇn lo¹i bá vÒ mÆt kinh tÕ. Tû sè lîi Ých/vèn ®Çu t còng t¬ng tù song khi ¸p dông chØ tiªu nµy cßn cÇn quan t©m nhiÒu ®Õn gi¸ trÞ tuyÖt ®èi cña lîi Ých. Còng cÇn ph©n t¸ch râ ®©y lµ phÇn lîi Ých vµ chi phÝ gia t¨ng cña ph¬ng ¸n so víi líi ®iÖn hiÖn t¹i. Ngoµi c¸c ph©n tÝch kinh tÕ kÜ thuËt ®Ó so s¸nh lùa chän ph¬ng ¸n, cÇn chó ý tíi c¸c lîi Ých v¨n hãa x· héi, vÝ dô u tiªn c«ng tr×nh dÉn ®iÖn vÒ vïng s©u, vïng xa. Cßn cÇn ph©n tÝch kh¶ n¨ng ph¸t huy ®Çu t trong giai ®o¹n tÝnh to¸n cho nh÷ng n¨m sau. VÝ dô cã hai ph¬ng ¸n c¶i t¹o líi t¬ng ®¬ng vÒ kÜ thuËt, cïng cã NPV nh nhau, ph¬ng ¸n nµo mµ giai ®o¹n sau Ýt ph¶i ®Çu t h¬n sÏ ®îc u tiªn. II- VÝ dô: Mét dù ¸n nh»m c¶i t¹o líi ®iÖn ph©n phèi cho mét huyÖn trong thêi k× 2000-2010 cã c¸c d÷ liÖu sau (sè liÖu cho cã tÝnh gi¶ ®Þnh ®Ó lµm vÝ dô) : A/ §Çu t : 52

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

1-Ph¬ng ¸n 1 : - X©y mét tr¹m trung gian 35/10 KV vµo n¨m 2005, ®Çu t : 1000 triÖu ®ång. - Ph¸t triÓn líi 10KV míi trong n¨m 2005 : 800 triÖu, 2006 : 400 triÖu ®ång. - C¶i t¹o ®êng d©y cò, n©ng cÊp tr¹m tiªu thô : giai ®o¹n 20012005, mçi n¨m 400 triÖu ®ång, - X©y thªm tr¹m tiªu thô vµo n¨m 2006-2007, mçi n¨m 350 triÖu ®ång 2- Ph¬ng ¸n 2 : - N©ng cÊp c¶i t¹o líi vµ tr¹m : 350 triÖu ®ång hµng n¨m trong giai ®o¹n 2001-2010, riªng n¨m 2006 bæ xung thªm 350 triÖu, n¨m 2007 bæ xung 100 triÖu. - X©y thªm tr¹m tiªu thô vµo n¨m 2006-2007, mçi n¨m 350 triÖu ®ång B/ Doanh thu : Gi¶ sö gi¸ b¸n vµ mua ®iÖn kh«ng thay ®æi trong c¶ k× tÝnh to¸n : -

Gi¸ mua ë thanh c¸i 35KV : 250 ®/kWh

-

Gi¸ b¸n thanh c¸i tr¹m tiªu thô kh«ng tÝnh thuÕ VAT: phôc vô sinh ho¹t : 550 ®/kWh phôc vô s¶n xuÊt : 1000 ®/ kWh

Tæng ®iÖn n¨ng b¸n trªn thanh c¸i tr¹m tiªu thô n¨m 2000 lµ 1.8 triÖu kWh, sè liÖu thèng kª cho thÊy ®iÖn n¨ng tiÖu thô t¨ng hµng n¨m lµ 8%. Tõ n¨m 2006, mét sè nhµ m¸y chÕ biÕn ®i vµo ho¹t ®éng sÏ tiªu thô thªm 0.8 triÖu KWh vµo 2006, vµ 1.2 triÖu KWh mçi n¨m cho giai ®o¹n 2007-2010. Tæn thÊt ®iÖn n¨ng tõ thanh c¸i 35 KV tr¹m trung gian tíi thanh c¸i 0.4KV cña tr¹m tiªu thô trªn toµn huyÖn khi thùc hiÖn ph¬ng ¸n lµ 12% n¨m 2000 + ph¬ng ¸n 1 : tæn thÊt gi¶m ®Òu tíi 5% vµo n¨m 2007 vµ gi÷ æn ®Þnh tíi 2010. + ph¬ng ¸n 2 : gi÷ æn ®Þnh tæn thÊt trong c¶ k× 2001-2010

53

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

MÆt kh¸c, ph¬ng ¸n 2 chØ cã thÓ ®¸p øng 60%, nhu cÇu ®iÖn cho c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn. Nhu cÇu cßn l¹i sÏ ph¶i lÊy ®iÖn tõ líi cña huyÖn bªn c¹nh. C/ VËn hµnh : Chi phÝ vËn hµnh : l¬ng, thëng, söa ch÷a, dông cô ®å dïng, vËt liÖu thay thÕ nhá vµ c¸c kho¶n phô chi kh¸c vµo n¨m 2000 lµ 100 triÖu ®ång, dù kiÕn chÝ phÝ nµy t¨ng hµng n¨m lµ 10%, chi phÝ nµy ë c¸c dù ¸n lµ t¬ng ®¬ng nhau. KhÊu hao tr¹m vµ ®êng d©y lµ 5%/n¨m, gi¶ thiÕt c¸c h¹ng môc c«ng tr×nh sÏ x©y dùng xong trong n¨m ®Çu t, ®Õn n¨m sau ®a vµo vËn hµnh vµ b¾t ®Çu tÝnh khÊu hao. KhÊu hao líi ®iÖn cò lµ 150 triÖu ®ång mçi n¨m. -

ThuÕ lîi tøc doanh nghiÖp 20%.

D/ Vèn : Vèn ®Çu t cho tr¹m trung gian vµ líi míi cña ph¬ng ¸n 1 trong n¨m 2005 -2006 ph¶i vay ng©n hµng, l·i suÊt 6% n¨m trªn sè vèn cßn l¹i, tiÒn vay ®îc vµo ®Çu n¨m, l·i vµ vèn tr¶ vµo cuèi mçi n¨m. Tõ n¨m 2007 ph¶i tr¶ vèn vay, tr¶ ®Òu vµ sÏ tr¶ hÕt vµo cuèi n¨m 2010. Ngµnh ®iÖn trang tr¶i c¸c kho¶n vèn ®Çu t kh¸c, còng nh c¸c chi phÝ phô tréi, viÖc thu håi kho¶n tiÒn nµy lÊy tõ l·i kinh doanh, tiÒn khÊu hao vµ vèn lu ®éng cña ngµnh. E/ Mét sè gi¶ thiÕt : HÖ sè hiÖn t¹i ho¸ lµ 8%. Gi¸ trÞ cßn l¹i cña tµi s¶n vµo cuèi k× tÝnh to¸n (2010) ®îc coi nh mét kho¶n thu nhËp vµo n¨m 2010. F/ NhiÖm vô : 1LËp b¶ng tÝnh NPV gia t¨ng cña ph¬ng ¸n 1 so víi ph¬ng ¸n 2, chän ph¬ng ¸n cã hiÖu qu¶ kinh tÕ h¬n. 2LËp b¶ng tÝnh dßng tiÒn cña ph¬ng ¸n ®îc chän, tõ ®ã xem xÐt kh¶ n¨ng ®¶m b¶o tiÒn thùc hiÖn ph¬ng ¸n, hay x¸c ®Þnh vèn cÇn vay thªm. III/ Híng dÉn : 1- So s¸nh ph¬ng ¸n 1 vµ 2 LÊy ph¬ng ¸n 2 lµm c¬ së, ta so s¸nh c¸c gi¸ trÞ gia t¨ng cña ph¬ng ¸n 1 so víi ph¬ng ¸n 2, tøc lµ lÊy sè liÖu cña ph¬ng ¸n 1 trõ ®i sè liÖu cña ph¬ng ¸n 2 råi ®a vµo b¶ng tÝnh. NÕu NPV cho kÕt qu¶ d¬ng th× ph¬ng 54

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

¸n 1 cã hiÖu qu¶ kinh tÕ h¬n. §¬ng nhiªn, c¸c gi¸ trÞ gièng nhau nh chi phÝ vËn hµnh, khÊu hao líi ®iÖn hiÖn t¹i ®îc bá qua. S¬ ®å tÝnh to¸n nh sau: ChØ tiªu TiÒn thu: - Lợi nhuận tõ ho¹t ®éng kinh doanh - TiÒn vay - Gi¸ trÞ tµi s¶n cßn l¹i TiÒn chi : - Chi mua tµi s¶n, thiÕt bÞ - Tr¶ tiÒn nî TiÒn cßn l¹i HÖ sè hiÖn t¹i ho¸ Dßng tiÒn hiÖn t¹i ho¸ NPV

KÝ hiÖu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

C«ng thøc 2+3+4

6+7

1-2 8/9 Σ 10

S¬ ®å tÝnh tiÒn thu tõ ho¹t ®éng kinh doanh: ChØ tiªu

KÝ hiÖu 11 12 13 14 15 16

Doanh thu Mua ®iÖn KhÊu hao TiÒn ®iÖn tæn thÊt Tr¶ l·i tiÒn vay L·i tríc thuÕ ThuÕ lîi tøc

17

L·i rßng Dßng tiÒn kinh doanh

18 2

C«ng thøc

11-12-13-1415 16*thuÕ xuÊt 16-17 13+18

C¸c c«ng thøc tÝnh to¸n kh¸ ®¬n gi¶n, chØ trong bèn phÐp tÝnh c¬ b¶n. §iÒu quan träng lµ ph¶i n¾m v÷ng kiÕn thøc kinh tÕ ®Ó ph©n tÝch bµi to¸n, x¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu cÇn tÝnh to¸n, tõ ®ã míi viÕt ®îc c«ng thøc tÝnh. ë vÝ dô cô thÓ nµy cÇn chó ý mét sè ®iÓm sau: Khi lËp c«ng thøc tÝnh khÊu hao cÇn chó ý gi¶ thiÕt cña ®Çu bµi lµ tiÒn ®Çu t cña n¨m tÝnh to¸n ®îc b¾t ®Çu khÊu hao tõ n¨m kÕ sau. VÝ dô khÊu hao n¨m 2001 b»ng 0 v× ®Çu t cho n¨m nµy ®îc b¾t ®Çu khÊu hao tõ 2002. L·i tiÒn vay cña n¨m tÝnh to¸n ®îc tÝnh trªn sè d nî ë ®Çu n¨m, tøc lµ b»ng vèn cßn ph¶i tr¶ ë cuèi n¨m céng víi tiÒn ®· tr¶ ë n¨m ®ã, v× ®Çu bµi cho biÕt tiÒn vay ®îc vµo ®Çu n¨m, cßn tr¶ vay l¹i vµo cuèi n¨m. VÝ dô l·i ph¶i tr¶ ë n¨m 2008 ®îc tÝnh: 0,06 * (1100 + 550) = 99.

55

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

Sau khi thùc hµnh c¸c bµi tríc, häc viªn ®· cã kÜ n¨ng n©ng cao ®Ó t¹o c¸c c«ng thøc tÝnh to¸n ®¸p øng nhiÖm vô cña bµi to¸n, cho nªn trong bµi nµy kh«ng nªu chi tiÕt c«ng thøc ë c¸c « cña trang tÝnh. B¶ng 5-2 ghi sè liÖu c¬ së, lµ c¸c sè liÖu ban ®Çu cña ®Çu bµi, c¸c c«ng thøc tÝnh to¸n ph¶i ghi ®Þa chØ sè liÖu c¬ së chø kh«ng nªn ghi gi¸ trÞ cña chóng. Khi thay ®æi sè liÖu c¬ së ®Ó phï hîp víi th«ng tin míi, th× kÕt qu¶ tÝnh ®îc cËp nhËt ngay víi thay ®æi nµy. VÝ dô c«ng thøc tÝnh l·i ph¶i tr¶ ë « H lµ (H51+H53)*$E$90, mµ kh«ng ghi lµ (H51+H53)*0,06. Theo c¸ch sau, nÕu l·i suÊt vay gi¶m ®Õn 5%, ta ph¶i thay gi¸ trÞ 0,06 b»ng 0,05, viÖc nµy mÊt nhiÒu c«ng vµ thêng sai sãt. KÕt qu¶ tÝnh trªn b¶ng 5-1 cho thÊy NPV cña ph¬ng ¸n 1 so víi ph¬ng ¸n 2 lµ 370 triÖu ®ång. VËy vÒ mÆt kinh tÕ thÊy ph¬ng ¸n 1 sinh lîi h¬n ph¬ng ¸n 2. 2/ LËp b¶ng tÝnh dßng tiÒn cña dù ¸n B¶ng nµy nªu lªn c¸c thµnh phÇn cña dßng tiÒn vµ sè d tiÒn trong c¸c n¨m thùc hiÖn dù ¸n. NÕu sè d nµy d¬ng th× dù ¸n cã tÝch luü, ngîc l¹i khi sè d ©m tøc lµ dù ¸n thiÕu tiÒn. Trêng hîp nµy ngêi qu¶n lý dù ¸n ph¶i cã c¸c ph¬ng ¸n thÝch hîp nh vay thªm tiÒn, hoÆc ®Ò nghÞ nhµ cung cÊp gia h¹n chËm tr¶ c¸c kho¶n ®Çu t hay c¸c kho¶n mua kh¸c. S¬ ®å tÝnh dßng tiÒn nh sau: ChØ tiªu

KÝ hiÖu

Thu: - Doanh thu - TiÒn vay Chi: - §Çu t tr¹m vµ ®êng d©y - Mua ®iÖn - Chi phÝ: vËn hµnh, tæn thÊt, tr¶ l·i - ThuÕ lîi tøc doanh nghiÖp - Tr¶ tiÒn nî TiÒn cßn l¹i Céng dån dßng tiÒn

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

C«ng thøc 2+3 SUM(5:9)

1-4

S¬ ®å nµy míi ®a c¸c sè liÖu ban ®Çu c¸c kho¶n tiÒn, cha tÝnh tíi c¸c yÕu tè mua chËm tr¶, b¸n chËm thu vµ c¸c kho¶n øng tríc. KÕt qu¶ trong b¶ng 5-3 cho thÊy trong thêi gian tõ 2001 ®Õn 2005, tiÒn thu ®îc vµ tiÒn vay cha ®ñ trang tr¶i cho ®Çu t vµ vËn hµnh. Tæng sè tiÒn thiÕu hôt céng dån vµo cuèi n¨m 2005 lµ 848 triÖu ®ång. §Õn n¨m 2009 ®· b¾t ®Çu cã tÝch luü vµ sè d céng dån cuèi n¨m 2010 lªn tíi 645,7 triÖu ®ång. Nh vËy ®Ó ®¶m b¶o ho¹t ®éng kinh doanh vµ ®Çu t, cÇn ph¶i huy ®éng c¸c nguån vèn kh¸c ®Ó bï lîng tiÒn thiÕu hôt.

56

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

Bµi to¸n cßn cÇn ph¸t triÓn thªm, nh ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ ®Çu t, hiÖu qu¶ vËn hµnh, gi¸ thµnh truyÒn t¶i, so s¸nh viÖc ®Çu t b»ng vèn tù cã hay vèn vay... Song bµi to¸n øng dông nµy t¹m dõng ë ®©y. Hy väng häc viªn cã thÓ øng dông c¸c kÜ thuËt ph©n tÝch bµi to¸n, t×m s¬ ®å gi¶i, x©y dùng c¸c b¶ng vµ c«ng thøc ®Ó hoµn thiÖn thªm c¸c yªu cÇu ph©n tÝch tµi chÝnh dù ¸n quy ho¹ch ®iÖn ®Þa ph¬ng.

57

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

58

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

59

Bé m«n Cung cÊp vµ Sö dông ®iÖn, Trêng §HNNI - Bµi gi¶ng Tin häc chuyªn ngµnh ®iÖn n«ng th«n

60