3 Bai Doc Them

Tuần 35 Tiết 43

Ñoïc theâm ba baøi thô

Vaän nöôùc – Phaùp Thuaän Caùo beänh, baûo moïi ngöôøi – Maõn Giaùc Höùng trôû veà – Nguyeãn Trung Ngaïn

A. Vaän nöôùc (Quoác toä) – Phaùp Thuaän

Phieân aâm:

Quoác toä nhö ñaèng laïc, Nam thieân lí thaùi bình. Voâ vi cö ñieän caùc, Xöù xöù töùc ñao binh.

Dòch nghóa: Vaän nöôùc nhö daây maây leo quaán quyùt thaùi bình.

ÔÛ coõi trôøi Nam [môû ra] caûnh

Vaän nöôùc I. Tìm hieåu chung 1. Boái caûnh lòch söû: Sau nhieàu naêm chieán tranh loaïn laïc do noäi chieán (loaïn 12 söù quaân + söï thoáng nhaát ñaát nöôùc thôøi Ñinh Tieân Hoaøng), do chieán tranh xaâm löôïc (xaâm löôïc quaân Toáng 981 thôøi Leâ Ñaïi Haønh), ñaát nöôùc vaøo thôøi kyø oån ñònh. Leâ Ñaïi Haønh muoán xaây döïng trieàu ñaïi phong kieán vöõng maïnh, huøng cöôøng

Vaän nöôùc 2. Taùc giaû: - Ñoã Phaùp Thuaän (915 – 990) – nhaø sö – kieán thöùc uyeân baùc, taøi vaên thô, tích cöïc xaây döïng nhaø tieàn Leâ – ñöôïc phong chöùc Phaùp sö - Ñöôïc vua Leâ Ñaïi Haønh tin duøng, kính troïng. Laø coá vaán quan troïng trieàu Leâ 3. Xuaát xöù:

Vaän nöôùc II. Ñoïc – hieåu: 1. 2 caâu ñaàu: möôïn thieân nhieân -> noùi vaän nöôùc Ngheä thuaät so saùnh vaän nöôùc nhö daây maây leo quaán quyùt vöøa noùi söï beàn chaët vöøa noùi söï daøi laâu, söï phaùt trieån thònh vöôïng Caâu thô khaúng ñònh vaän may cuûa ñaát nöôùc (Toä = vaän may) + noùi leân nieàm tin cuûa taùc giaû vaøo vaän nöôùc.

Vaän nöôùc 2. Hai caâu sau: ñöôøng loái trò nöôùc - Voâ vi: + thuaän töï nhieân (Laõo Töû) + theo Nho giaùo: vua duøng ñöùc cuûa baûn thaân ñeå caûm hoaù daân, khieán daân tín phuïc, XH töï ñaït traïng thaùi trò bình - Cö: cö xöû, ñieàu haønh - Ñieän caùc: cung ñieän, trieàu ñình ⇒ Cö ñieän caùc: nôi trieàu chính ñieàu haønh chính söï

Vaän nöôùc => Phaùp Thuaän khuyeân vua trong ñieàu haønh quaân söï neân “voâ vi” -> thuaän töï nhieân, duøng phöông saùch ñöùc trò, laáy ñöùc giaùo hoaù daân -> ñaát nöôùc thanh bình, khoâng ñao binh Thaùi bình: -> vaän nöôùc (xoay quanh thaùi bình) -> ñöôøng loái trò nöôùc -> nguyeän voïng con ngöôøi  Phaûn aùnh truyeàn thoáng yeâu hoaø

Vaän nöôùc Caâu hoûi: 1. Taùc giaû so saùnh “vaän nöôùc nhö daây maây leo quaán quyùt” nhaèm dieãn taû ñieàu gì? (Söï vöõng beàn? Söï daøi laâu? Söï phaùt trieån thònh vöôïng?) 2. Qua hai caâu thô ñaàu, neâu caûm nhaän cuûa anh (chò) veà: - Hoaøn caûnh ñaát nöôùc - Taâm traïng taùc giaû 3. Ñoïc Tieåu daãn ñeå hieåu noäi dung hai chöõ voâ vi, sau ñoù thöû giaûi thích vì sao taùc giaû laïi khaúng ñònh “Voâ vi treân ñieän caùc – Choán choán döùt ñao binh”

B. Cáo bệnh bảo mọi người (Cáo tật thị chúng) Phiên âm:

Xuân khứ bách hoa lạc Xuân đáo bách hoa khai Sự trục nhãn tiền quá Lão tòng đầu thượng lai. Mạc vị xuân tàn hoa lạc tận Đình tiền tạc dạ nhất chi mai

Dịch thơ: Xuân qua, trăm hoa rụng, Xuân tới, trăm hoa tươi Trước mắt việc đi mãi, Trên đầu già đến rồi. Chớ bảo xuân tàn hoa rụng hết Đêm qua sân trước một cành mai.

Caùo taät thò chuùng I. Tìm hiểu chung 1. Tác giả: - Mãn Giác thiền sư (1052 – 1096) tên là Lí Trường, người làng An Cách. Thuở nhỏ ông được vào hầu kiến thái tử Kiền Đức (tức Lí Nhân Tông sau này), và được Thái hậu rất trọng. - Khi Kiến Đức lên ngôi, ông được ban hiệu Hoài Tín, gọi là Hoài Tín trưởng lão, lại được mời vào chùa Giáo Nguyên trong cung. - Mãn Giác là tên thụy vua ban sau khi ông mất

Caùo taät thò chuùng 2. Thể loại: Kệ - Kệ: thể văn Phật giáo, dùng để truyền bá giáo lí Phật pháp. Kệ được viết bằng văn vần. Nhiều bài kệ có giá trị văn chương như các bài thơ. - Bài kệ của thiền sư Mãn Giác vốn không có nhan đề. Cáo tật thị chúng là nhan đề người đời sau đặt

Caùo taät thò chuùng

II. Đọc hiểu: 1. 4 câu đầu: quy luật hoá sinh tự nhiên của con người: hoa (sự vật tự nhiên) + con người không bao giờ đứng yên, bất biến. Sự sống là một vòng luân hồi. Mùa xuân qua trăm hoa rụng Mùa xuân tới trăm hoa tươi - Tác giả nhìn sự vật theo qui luật sinh trưởng, phát triển: Xuân qua rồi xuân tới Hoa rụng đến hoa tươi

Caùo taät thò chuùng - Con người: thời gian trôi thì tuổi trẻ qua, tuổi già đến Hoa >< Người trăm hoa tươi > < trên đầu già đến rồi => Sư vô thủy vô chung của thời gian “trước mắt việc đi mãi”, cuộc đời trong khoảnh khắc chỉ là ảo ảnh. => Câu 3, câu 4: quy luật cuộc đời sinh lão bệnh tử

Caùo taät thò chuùng 2. Hai câu cuối: - Khi con người giác ngộ đạo (hiểu chân lý, nắm quy luật) thì có sức mạnh lớn lao, vượt lên lẽ hóa sinh thông thường. Thiền sư đắc đạo vĩnh hằng – như nhành mai tươi bất chấp xuân tàn.

Caùo taät thò 3. Quan niệm nhân sinhchuùng cao đẹp. - Con người không thể sống vô nghĩa - Niềm yêu đời, lạc quan tươi sáng - Thiên nhiên gợi sự sống sinh sôi, bất diệt ( hoa mai  chịu giá rét mùa đông  sương tuyết lạnh, mai vẫn nở  báo hiệu mùa xuân đến) - Quy luật Sinh lão bệnh tử - bài thơ chọn khởi điểm: “xuân tàn” - kết thúc “1 nhành mai” -> tư duy, cách nhìn lạc quan (Kệ viết trong thời gian nhà sư đau yếu bệnh tật)

Caâu hoûi:

Caùo taät thò chuùng

1. Hai caâu thô ñaàu noùi leân quy luaät naøo cuûa töï nhieân? (Quy luaät vaän ñoäng, bieán ñoåi? Quy luaät tuaàn hoaøn? Quy luaät sinh tröôûng?) Neáu ñaûo caâu thô 2 leân vò trí caâu ñaàu thì yù thô khaùc nhau theá naøo? Ñaûo nhö theá, trong nhöõng quy luaät treân, quy luaät naøo giöõ nguyeân, quy luaät naøo bò aûnh höôûng, vì sao? 2. Caâu thô 3 vaø 4 noùi leân quy luaät gì trong cuoäc soáng cuûa con ngöøôi? Anh (chò) caûm nhaän nhö theá naøo veà taâm traïng taùc giaû qua hai caâu thô naøy? (Thaûn nhieân? Nuoái tieác? Xoùt xa?) Nguyeân nhaân daãn ñeán taâm traïng aáy? 3. Hai caâu cuoái coù phaûi laø thô taû thieân nhieân khoâng? Caâu thô ñaàu khaúng ñònh “Xuaân qua, traêm hoa ruïng” vaäy maø hai caâu cuoái laïi noùi xuaân taøn vaãn nôû caønh mai. Nhö theá coù maâu thuaãn khoâng? Vì sao? Caûm nhaän cuûa anh (chò) veà hình töôïng caønh mai trong caâu thô cuoái? 4. Qua baøi keä, anh (chò) haõy laøm saùng toû loøng yeâu ñôøi vaø caùi nhìn laïc quan cuûa taùc giaû. (Caàn xaâu chuoãi phaàn traû lôøi ôû nhöõng caâu hoûi

C. Hứng trở về ( Quy hứng) Nguyễn Trung Ngạn Phiên âm:

Lão tang diệp lạc tàm phương tận Tảo đạo hoa hương giải chính phì. Kiến thuyết tại gia bần diệc hảo, Giang Nam tuy lạc bất như quy.

Dịch thơ:

Dâu già lá tụng tằm vừa chín, Lúa sớm bông thơm cua béo ghê Nghe nói ở nhà nghèo vẫn tốt, Dầu vui đất khách chẳng bằng về.

Qui Höùng I. Giới thiệu 1. Tác giả: - Nguyễn Trung Ngạn (1289 – 1370) tự là Bang Trực, hiệu là Giới Hiên, người làng Thổ Hoàng, huyện Thiên Thi (nay là huyện Ân Thi – Hưng Yên) - Ông đỗ Hoàng Giáp năm 16 tuổi. Khoảng 1314 -1315, ông được cử đi sứ sang đáp lễ nhà Nguyên - Ông làm quan đến chức Thượng thư, còn để lại tác phẩm Giới Hiên thi tập 2. Tác phẩm: - Được sáng tác khi Nguyễn Trung Ngạn đang đi sứ ở Giang Nam (Trung Quốc)

Qui Höùng II. Đọc - Hiểu 1. Nỗi nhớ quê hương chân thực, bình dị thể hiện lòng yêu nước sâu sắc - Cây dâu già lá rụng những hình ảnh - Nong tằm vừa chín dân dã, quen thuộc - Lúa trổ bông sớm thoảng gợi nỗi nhớ về quê - hương thơm hương tha thiết - Cua đang lúc béo  Cuộc sống đất Giang Nam phồn hoa càng làm tác giả nhớ quê nhà nghèo khó => Gợi xúc động

Qui Höùng 2. Niềm tự hào về đất nước - Lòng yêu nước thể hiện kín đáo qua nỗi nhớ quê hương ( 2 câu đầu) - Trực tiếp nói lên tâm trạng: sống sung sướng nơi đất khách quê người không bằng được sống nơi quê nhà => lòng yêu nước của Nguyễn Trung Ngạn

Qui Höùng Caâu hoûi: 1. Noãi nhôù queâ höông ôû hai caâu thô ñaàu coù gì ñaëc saéc? (Löu yù: Baøi thô söû duïng nhöõng hình aûnh daân daõ, quen thuoäc nhöng laøm xuùc ñoäng loøng ngöôøi; lí giaûi vì sao) 2. Phaân tích neùt rieâng cuûa loøng yeâu nöôùc vaø nieàm töï haøo daân toäc trong baøi thô qua nhöõng hình töôïng thô ñoäc ñaùo.

Ghi nhớ -

-

Lòng yêu nước thể hiện ở tình cảm bình dị, nhỏ nhặt trong cuộc sống hàng ngày, ở cách nói tự nhiên chân thật. Thơ ca trong hiện đại thường hướng tới cái tao nhã, mĩ lệ. Nguyễn Trung Ngạn ghi lại những hình ảnh bình dị, mộc mạc, cho thấy quan niệm thẩm mỹ mới: cái đời thường, bình dị cũng là đối tượng thẩm mỹ.