01 Design1 Originofdesign

1. พัฒนาการของมนุษยที่เกี่ยวของกับ การออกแบบ นับตั้งแตยุคกอนประวัติศาสตร จนถึงยุคปฏิวัติอุตสาหกรรม

2

•

กําเนิดการออกแบบ การออกแบบเปนเรื่องของคนกับสิ่งที่คนสรางขึ้น เพื่ อ สนองความต อ งการของคน ทุ ก วั น นี้ เ ราอยู ทามกลางสิ่งแวดลอมที่แบงออกไดเปนสองกลุมใหญๆ คือสิ่งแวดลอมที่เกิดขึ้นโดยธรรมชาติ และสิ่งแวดลอม ที่ ค นเราสร า งขึ้ น โดยเฉพาะอย า งยิ่ ง สิ่ ง แวดล อ มใน เมืองจะมีสิ่งที่คนสรางขึ้นอยูแวดลอมเราอยูในสัดสวน ที่ สู ง มาก สิ่ ง เหล า นี้ จ ะเกิ ด ขึ้ น ไม ไ ด แ ละคงจะไม มี หนาตาอยางที่เรารูจักคุนเคยกันทุกวันนี้ หากไมมีใคร สักคนเคยใชความคิด จินตนาการขึ้นมากอน แลวจึงลง มือสรา ง ประดิษฐ หรือ ผลิต สิ่งเหลา นั้นขึ้นมา หลาย ครั้ ง เรามั ก หลงลื ม กั น ไปว า แทบทุ ก สิ่ ง ที่ อ ยู แ วดล อ ม รอบตัวเราในชีวิตประจําวัน นับตั้งแตแปรงสีฟนที่เราใช เมื่ อตื่ นนอนตอนเช า ไป ชามขา วต มที่ ร า นอาหารแถว สามย า น เครื่ อ งชงกาแฟด ว ยแรงดั น ไอน้ํ า ในร า น Starbucks คอมพิวเตอรที่ค รูใ ชผลิตสื่อการสอนนี้ อาคารภาควิชาการออกแบบอุตสาหกรรมที่เราใชเปนที่ เรี ย น รถไฟฟ า ที่ ห ลายคนใช โ ดยสารมาเรี ย นหนั ง สื อ รวมทั้งโลงศพที่เราทุกคนคงไดใชเมื่อถึงวาระสุดทาย ทุก สิ่ งที่ ค นเราสร า งขึ้น ล ว นเป นผลิ ต ผลของความคิ ด และการออกแบบของใครบางคน หรือ กลุมคนบางคน ทั้งสิ้น

•

•

•

•

มนุษยยอมไมสามารถออกแบบ อาวุธโลหะไดถา หากปราศจากความรูเกี่ยวการถลุงแรโลหะและการ ขึ้นรูปโลหะ หรือ การออกแบบเครื่องดินเผาจะไมเกิดขึ้น ตราบใดที่ เราไมรูวาเมื่อดินเหนียวถูกเผาดวยความรอนสูง มาก ดินเหนียวจะเปลี่ยนโครงสรางทางเคมีและ ฟสิกส กลายเปนวัสดุที่แกรงคงทนและมีรูปทรง ถาวรกวาดินเหนียว หรือ ถาเราไมรูวาลอสามารถชวยลดแรงเสียดทานใน เกิดการเคลื่อนที่ เราก็ไมอาจออกแบบยานพาหนะ สวนใหญที่เรารูจ  ักกันทุกวันนี้ ตั้งแตจักรยาน จักรยานยนตร รถยนต หรือรถไฟฟา ในทํานองเดียวกัน เอดิสันก็อาจไมสามารถสราง หลอดไฟฟาไดสําเร็จ หากไมไดมีการพัฒนา ุ กอนหนานั้น เทคโนโลยีการผลิตไฟฟาขึ้นตัง้ แตยค หรือ ถาหากคนจีนไมไดคด ิ ลูกคิดขึน ้ มาเมื่อหลายพันป กอน หลายรอยปกอนคนยุโรปก็อาจจะไมสามารถ ประดิษฐเครื่องคํานวณทีใ่ ชวิธก ี ารของเครื่องมือ กล และคนอเมริกันก็คงไมสามารถพัฒนา คอมพิวเตอรขน ึ้ มาไดอยางที่เรารูเห็นกันอยูเดี๋ยวนี้

ความตองการของมนุษย มนุษยเกิดขึ้นมาในโลก ก็ เกิดมาพรอมกับความรักตัวกลัวตาย อยากมีชีวิตรอด อยากอยู สุ ข สบาย เงื่ อ นไขเหล า นี้ เ องที่ ผ ลั ก ดั น ให มนุ ษ ย แ สวงหาและสร า งสิ่ ง ต า งๆมาตอบสนองความ ต อ งการของตน ห ลั ก ฐ า น ก อ น ยุ คปร ะ วั ติ ศ า ส ต ร ชี้ ใ ห เ ห็ น ว า กว า ที่ ม นุ ษ ย พั น ธุ ใ หม ที่ เ รี ย กว า homo sapiens (แปลตรงตัววา man the wise) จะปรากฏขึ้น เปนครั้งแรกในดินแดนแถบทวีปอาฟริกาเมื่อ ประมาณ 100,000-250,000 ปมาแลว มนุษยยุคโบราณที่เรียก กันวา humanoids ก็สามารถประดิษฐคิดคนเครื่องมือ หินขึ้นใชไดแลว (Uhlig, 2000, pp.4) เครื่องมือหิน เหลานี้ เปนของมีคมหรืออาวุธที่ทําจากวัสดุจําพวกหิน มนุษยสมัยกอนประวัติศาสตรทําเครื่องมือเหลานี้ขึ้นมา เพื่อใชเปนอาวุธในการลาสัตว เราอาจถือไดวาอาวุธใน ทํ า นองนี้ ไม ว า จะเกิ ด ขึ้ น ในส ว นใดของโลก เป น ผลงานออกแบบรุ น แรกของมนุ ษ ยชาติ สํ า หรั บ ใน ดินแดนที่เปนประเทศไทยปจจุบัน พบหลักฐานเหลานี้ ไดตามแหลงตางๆ โดยหลักฐานเกาแกที่สุดมีอายุไม เกิน 12,000 ป (พิสิฐ เจริญวงศ, 2525)

Design « Innovation «

Technology

เทคโนโลยีเปนราก นวัตกรรมเปนฐาน การทีม ่ นุษย คนพบวาตนสามารถเอากอนหินมาทุบใหแตกเกิดเปน คมเพื่อใชงานไดนี้เปน 'การคนพบเทคโนโลยีใหม' พัฒนาการของการออกแบบจะเกิดขึ้นไมไดเลยหาก ปราศจากพัฒนาการของเทคโนโลยี เทคโนโลยีคือ การนําเอาความรูความเขาใจเกี่ยวกับกฏเกณฑของ ธรรมชาติ มาประยุกตใชใหเกิดประโยชนเปนรูปธรรม ยกตัวอยางเชน

3

พัฒนาการ 3 ระดับ ของการออกแบบ

Design = Form + Function = Meanings [Concepts]

ระดับที่ 1 สราง ความหมาย งานออกแบบ ต อ งมี ความหมาย เครื่ อ งมื อ หิ น ที่ ม นุ ษ ย ยุ ค ก อ น ประวัติศาสตรประดิษฐขึ้นจะไมมีความสลักสําคัญใดๆ เลย หากมนุ ษ ย ยุ ค ก อ นประวั ติ ศ าสตร ห ลายๆคนไม สามารถเชื่อมโยงรูปรางหนาตา (form) ของเครื่องมือ หิน เขากับ ประโยชนใชสอย (function) ของการลา สัตว เกิดเปนความหมายใหม (meaning) หรือ แนวความคิด ใหม (concept) วา สิ่งของที่มีรูปรา ง หนาตาเชนขวานหินนี้สามารถนํามาใชในการทําใหสัตว เกิดบาดแผล อาจทําใหสัตวที่มนุษยตองการนํามาเปน อาหารเสียชีวิตไดโดยไมตองลงแรงมากอยางแตกอน การที่ form กับ function มีการเชื่อมโยงดังตัวอยาง ข า งต น นี้ เ อง ก อ ให เ กิ ด ความหมายใหม ใ ห กั บ สิ่ ง ที่ มนุษยประดิษฐหรือออกแบบ ระดับที่ 2 ปรับปรุงประโยชน หลั ง จากที่ ม นุ ษ ย โบราณหลายๆคน หรื อ หลายๆชั่ ว อายุ ค น สามารถ เขาใจ concept ของอาวุธมีคมแลว ก็ทําให concept ดังกลาวแพรหลายไปในหมูมนุษยในกลุมเดียวกัน หรือ ขามไปสูกลุมอื่นๆดวย ตอมาอีกยุคหนึ่งมนุษยจึงรูจัก พั ฒ นา form ของอาวุ ธ มี ค มทํ า ให เ กิ ด ความ หลากหลาย โดยการปรับปรุง form ปรับปรุงวัสดุ เชน ใชโลหะแทนหิน ทั้งนี้เพื่อใหใชงานไดดียิ่งขึ้น ความ หลากหลายในลักษณะนี้ ศัพททางวิชาประวัติศาสตร การออกแบบเรียกวา typology of products หรือ product type ซึ่งแปลเปนไทยไดวา ชนิดของ ผลิตภัณฑ

ยอมมีสภาพอิ่มตัวโดยธรรมชาติของตลาดนั้นเอง เมื่อ ถึงจุดนั้นก็มีทางเดียวที่จะทําใหนวัตกรรมเดิมคงความ ใหมอยูได ดวยการออกแบบผลิตภัณฑเดิมออกมาซ้ํา แล ว ซ้ํ า เล า ในรู ป ร า งหน า ตาใหม ๆ แต ล ะรุ น มี ก าร ปรับปรุงประโยชนใชสอยเพียง เล็ ก น อ ย แต มี ห น า ตาที่ ค อ นข า งแตกต า งจากรุ น เดิ ม อยางเห็นไดชัด (Dormer, 1991, pp.12) กลาวโดยสรุปเกี่ยวกับความเปนมาของ design ผูเขียน เชื่อวานาจะแบงออกไดเปน 3 ชวง การสร า งความหมายใหม ใ ห กั บ สิ่ ง ที่ ม นุ ษ ย design และถื อ ได ว า เป น นวั ต กรรม ซึ่ ง เป น ช ว งแรกของ design เมื่อเกิดเปน product type ขึ้น design ก็กาวมาสู ชวงที่สอง ซึ่งเปนชวงของการปรับปรุง form หรือ ปรับปรุงกลไกเพื่อปรับปรุง function ทางกายภาพ โดยที่ ความหมายของผลิตภัณฑนั้นยังคงเดิม ชวงอิ่มตัวของ design นี้เปนการแกปญหาในแงของ สไตล หรือ stylization ถาความคิดของคนเกี่ยวอาวุธมีคมกาวมาถึงชวงที่เปน เพียงการขัดเกลารูปแบบ ก็ถึงจุดที่จะตองหานวัตกรรม ใหม ไม ว า จะเป น เทคโนโลยี ใ หม หรื อ วั ส ดุ ใ หม ซึ่ ง ไมใชหนาที่ของนักออกแบบ แตที่สําคัญหากจะมองวา ความคิดอยางนักออกแบบมีสวนรวมอยางไรใหเกิดปน ขึ้นได วิธีคิดอยา งนักออกแบบก็คือ การสรางแนวคิ ด และความหมายใหม อยางในกรณีที่เกิดปนเปนอาวุธ ชนิ ด ใหม นี้ เราจะเห็ น ความเปลี่ ย นแปลงในความคิ ด ของคนที่วา อาวุธ ใหมนี้มีอํา นาจการทําลายอยูที่การ ทะลุทะลวง ไมไดอยูที่ความคม form และ function ใหม ก็เกิดขึ้นพรอมกับความหมายใหม

3 ระดับ ของ การออกแบบ

เมื่อการ ระดับที่ 3 สรางเปลือกหลากหลาย ปรั บ ปรุ ง ประโยชน ใ ช ส อยทางกายภาพพั ฒ นามาจน อิ่ ม ตั ว แล ว มนุ ษ ย ก็ ไ ม ห ยุ ด อยู แ ค นั้ น แต มี ก ารสร า ง รูปแบบของอาวุธมีคมใหถูกกับรสนิยม หรือฐานะ หรือ ภาพพจน ของผู ใ ช เช น พระแสงดาบของพระเจ า แผนดิน ยอมมีรูปแบบแตกตางจากดาบของพลทหาร ชั้นต่ํา

1. new typology

ห า ก พิ จ า ร ณ า ด ว ย ใ จ ที่ เ ป น ธ ร ร ม ด ว ย ข อ มู ล ท า ง ประวั ติ ศ าสตร ข องสิ่ ง ของที่ ม นุ ษ ยชาติ ไ ด ทํ า การ ออกแบบมาโดยตลอด เราจะพบวาโดยสวนใหญ การ ออกแบบเปนกิจกรรมเกี่ยวกับการสรางสรรค "รูปแบบ" (styling) และการออกแบบ "เปลือก" (packaging) ของผลิ ต ภั ณ ฑ แม ว า เราจะยอมรั บ กั น ว า นวั ต กรรม อยาง Sony Walkman หรือคอมพิวเตอรสวนบุคคล (personal computer) หรือ เครื่องคิดเลขขนาดพก กระเปา หรือ เครื่องรับสงแฟกซ หรือ โทรศัพทมือถือ เปนงานออกแบบที่กอใหเกิดผลิตภัณฑชนิดใหมขึ้นใน ท อ งตลาด และด ว ยการที่ สิ่ ง เหล า นี้ มี คุ ณ สมบั ติ ข อง นวัตกรรมที่เหมาะสมกับความตองการของมหาชนจึง เปนเรื่องงายที่จะสรางตลาดใหมและขยายตลาดใหมนี้ ออกไปในชวงแรก แตเมื่อเวลาผานไปตลาดเหลานี้ก็

3. stylization

form กับ function ถูกเชื่อมโยงเขาดวยกัน เกิดเปน 'ความหมายใหม' (new concept) และ เกิดเปนผลิตภัณฑชนิดใหม (new typology)

2. typological development ผูคนยอมรับและเขาใจ 'ความหมาย' ของ typology ปรับปรุง form และเทคนิควิธีการผลิต เพื่อปรับปรุง function ทางกายภาพ function ทางกายภาพพัฒนามาจนอิ่มตัว สรางความหลากหลายของ form ของผลิตภัณฑ เพื่อตอบสนอง function ทางจินตภาพ อันไดแก สไตล, รสนิยม,หรือภาพพจนของผูใช

4

design และ designer ความหมายที่แปรเปลี่ยน

"กรอบจํ า กั ด ของกระบวนวิ วั ฒ นาการ(evolutionary)

แทนที่จะเปน อภิวัฒนาการ(revolutionary) 1 ไมใชปญหาสําหรับนักออกแบบ แตเปนสัจธรรมที่นักออกแบบตองเรียนรูที่จะยอมรับ " Peter Dormer, 1991

การออกแบบไม ใ ช กิ จ กรรมที่ เ พิ่ ง เกิ ด ขึ้ น ใน คริส ตศตวรรษที่ 20 แต สิ่งที่เกิด ขึ้นเปนปรากกการณ เฉพาะในศตวรรษดังกลา วก็ คือการที่การออกแบบได ขยับฐานะขึ้นมาเปนธุรกิจที่เปน เอกเทศแยกจากธุรกิจ อุตสาหกรรมการผลิต (Dormer, 1991, pp.13) และ คนไทยคงจําตองยอมรับขอเท็จจริงทางประวัติศาสตร ที่วา เราไดรับถายโอนแนวความคิด (concept)ของคํา ว า design และ designer(การออกแบบ และ นั ก ออกแบบ)อย า งที่ เ ราเข า ใจกั น (หรื อ คิ ด ว า เข า ใจกั น ) ทุ ก วั น นี้ ม า จ า ก ม า จ า ก โ ล ก ต ะ วั น ต ก ใ น ช ว ง คริสตศตวรรษที่ 202 กิจกรรมการออกแบบในฐานะที่ เปนวิชาชีพอยางที่เรารูจักกันทุกวันนี้ เปนเปนผลพวง มาจากสัง คมอุต สาหกรรมสมั ย ใหมใ นโลกตะวัน ตกที่ เพิ่งเกิดขึ้นเมื่อประมาณหนึ่งรอยปที่ผานมา และอาชีพ นักออกแบบเปนวิชาชีพที่เริ่มขึ้นในเมืองไทยไดเพียง ประมาณ 60 ป เมื่อมีการกอตั้งคณะสถาปตยกรรม ศาสตร ขึ้นเปนแหงแรกในประเทศไทย ที่จุฬาลงกรณ มหาวิทยาลัย • •

นักออกแบบอยางที่เรารูจักกันทุกวันนี้มีฐานะเปน 'ผูคิดแบบ' โดยมีคนอื่นๆ เชน ชาง หรือ โรงงาน เปน 'ผูทําตามแบบ'

กวาที่แนวคิดนี้จะเกิดขึ้นไดและขยายวงกวาง จนมี ฐ านะเป น วิ ช าชี พ หนึ่ ง ในสั ง คมมนุ ษ ย ก็ กิ น เวลา หลายหมื่ น ป นั บ ตั้ ง แต ม นุ ษ ย ค นแรก เริ่ ม 'ประดิ ษ ฐ ' สิ่งของที่เปนฝ มือและความคิดของมนุษยขึ้นเปน ครั้ง แรกตั้งแตยุคกอนประวัติศาสตร ตลอดระยะเวลาหลาย หมื่ น ป ดั ง กล า วนั้ น แนวความคิ ด ของมนุ ษ ย เ กี่ ย วกั บ กิ จ กรรมที่ เ รารู จั ก กั น ในป จ จุ บั น ว า การออกแบบ ได มี การเปลี่ ย นแปลงไม ห ยุ ด นิ่ ง ขึ้ น อยู กั บ สภาพสั ง คม เศรษฐกิ จ โดยเฉพาะอย า งยิ่ ง ระบบการผลิ ต นั ก ป ร ะ วั ติ ศ า ส ต ร โ ด ย ทั่ ว ไ ป นิ ย ม แ บ ง ยุ ค ส มั ย ข อ ง มนุ ษ ยชาติ ต ามระบบสั ง คมที่ เ ป น ผลมาจากระบบการ ผลิ ต ในแต ล ะยุ ค ออกเป น สั ง คมล า สั ต ว ร อ นเร สั ง คม เกษตรกรรม และสังคมอุตสาหกรรม หากเราพิจารณา แนวความคิดเกี่ยวกับการออกแบบในแตละยุคสมัยก็จะ พบว ามี ความแ ตกต า งกั นอย างมา ก แ ละ แน วคิ ด เหลานั้นผูกพันกันอยางแนบแนนกับ/และแปรผันตาม ระบบการผลิตที่แพรหลายอยูในยุคนั้น

นวัตกรรม กับ การออกแบบ ปเตอร ดอรเมอร (Peter Dormer) นักประวัติศาสตรการออกแบบชาว อังกฤษเขียนไววา…"ตามปกติ นักออกแบบมักทํางาน

ดวยวิธีก ารที่มีลั กษณะอนุรักษนิ ยม นี่ เปนเพราะโดย วิ ช าชี พ แล ว นั ก ออกแบบมี ห น า ที่ อ อกแบบสิ่ ง ที่ ผู ค น ต อ งการ และผู ค นส ว นใหญ ก็ มั ก จะต อ งการสิ่ ง ที่ ต น คุ น เคยอยู แ ล ว จะมี ก็ เ พี ย งบางครั้ ง เท า นั้ น ที่ นั ก ออกแบบสามารถผลิตผลงานออกมาในลักษณะที่เปน 'ประดิษฐกรรม' แตโดยทั่วไปแลวงานออกแบบที่ผาน เล็ดรอดออกมาสูขั้นตอนการผลิตจนถึงมือผูใชนั้น เปน การปรับรูปแบบบนพื้นฐานของขนบนิยมเดิม สไตลจาก อดีต หรือ แฟชั่นที่เคยเปนที่นิยมมาแลว หัวจักรรถไฟ รุ น แรกๆมี ห น า ตาเหมื อ นกั บ เครื่ อ งป ม น้ํ า วางอยู บ น ล อ เลื่ อ นและตู ร ถไฟนั้ น ก็ มี ลั ก ษณะแทบจะถอดพิ ม พ ออกมาจากรถประทุน เทียมมาที่ ตูรถไฟเหลานี้เขามา แทนที่ ที่ เ ป น เช น นี้ ไ ม ใ ช เ พี ย งเพราะข อ จํ า กั ด ของ เทคโนโลยี แ ละทั ก ษะของช า งฝ มื อ ในสมั ย นั้ น แต เหตุผลสําคัญที่กํากับใหรูปแบบของหัวจักรรถไฟและตู รถไฟรุ น แรกเป น เช น นั้ น ก็ คื อ จิ น ตนาการของนั ก ออกแบบในยุคนั้นไมสามารถเอื้อมออกไปไกลเกินกวา สิ่ ง ที่ ค น ใ น ยุ ค นั้ น รู แ ล ะ เ ข า ใ จ (เ ช น เ ดี ย ว กั บ ที่ จิ น ตนาการของเราในยุ ค นี้ ไ ม ส ามารถก า วข า มไปถึ ง อนาคตไกลๆได ม ากนั ก ) แม ก ระทั่ ง เฮนรี่ ฟอร ด (Hernry Ford) นักออกแบบรถยนตผูยิ่งใหญชาว อเมริกัน ก็ไมสามารถสรางจินตนาการแบบกาวกระโดด (mental leap) จากรถยนตฟอรด Model T ไปสู รถยนตรุนรูปทรง 'ไหลลื่น' (streamlined saloon) โดยไมผานกระบวนการเรียนรูอยูหลายป เชนดียวกับ ทุกๆสิ่งในจักรวาลนี้ งานออกแบบตองผานกระบวนการ วิวัฒนาการ และแนนอนบางครั้งนักออกแบบก็ชอบที่ จะเลนกับ 'ไฟ' โดยเฉพาะเลนกับแนวความคิดทาง ศิลปะที่พัฒนาขึ้นในชวงปลายคริสตศตวรรษที่ 20 นัก ออกแบบเหลานี้พยายามออกแบบสิ่งที่มีลักษณะ 'แหก คอก' โดยเฉพาะเฟอรนิเจอรและการตกแตงภายใน แต ผลที่นักออกแบบเหลานี้ไดรับก็คือ ผูคนสวนใหญไมใส ใจและไมซื้องานออกแบบเหลานั้น" (Dormer, 1991, pp.10)

จุ ด สํ า คั ญ ก็ คื อ พึ ง เ ข า ใ จ ว า ง า น ข อ ง นั ก ออกแบบ โดยเฉพาะวิชาการออกแบบอยางที่เรากําลัง เรียนอยูที่ภาควิชาการออกแบบอุตสาหกรรมนี้ ไม กิน ค ว า ม ร ว ม ถึ งกา ร ป ร ะ ดิ ษฐ คิ ด ค น ท า งเ ท ค โ น โ ล ยี วัตถุประสงคของวิชาการออกแบบไมไดอยูที่การสอน นักเรียนของเราใหสรางเทคโนโลยีใหมได แตเปนการ สอนนัก ออกแบบให ส ามารถนํา เอาเทคโนโลยี ที่ มีอ ยู แลวมาประยุกตใชใหเหมาะสม

Design

<<

Crafts

<< Fine Arts

1 อภิวัฒนในความหมายของดอรเมอรหมายถึงการเปลี่ยนแปลง ขนานใหญ อยางที่เรียกวาพลิกฟาพลิกแผนดิน 2 ดูนิยามของกลุมคําที่เกี่ยวของใน ภาคผนวก 1

5

จากชาง มาเปน นายชาง ตลอดประวัติศาสตรของ มนุษยชาติ ความรูความคิด ตางๆจากคนรุนเกาไดรับ การสื บ ทอดและสานต อ ให ง อกงามจนเกิ ด เป น ระบบ ความรูและความคิดที่ซับซอนจนเกินกวาที่คนๆเดียวจะ สามารถเรี ย นรู แ ละทํ า ได ห มด เพราะฉะนั้ น จึ ง เกิ ด มี ผู เ ชี่ ย วชาญเฉพาะทางขึ้ น ในสั ง คมมนุ ษ ย หรื อ ที่ เ รา เรี ย กรวมๆว า วิ ช าชี พ ต า งๆ ในส ว นที่ เ กี่ ย วกั บ การ ออกแบบ เราอาจอนุมานได ว า แรกเริ่มเดิมทีนั้นคนที่ คิดเทคโนโลยีกับคนที่คิดคน form ของ design นั้น รวมทั้งคนที่ผลิต design นั้นออกมาเปนชิ้นงานอาจ เปนคนๆเดียวกัน แต เ มื่ อ เทคโนโลยี ซั บ ซ อ นขึ้ น คนที่ คิ ด ค น เ ท ค โ น โ ล ยี ใ ห ม ๆ ก็ จํ า เ ป น ต อ ง มี ค ว า ม รู เ กี่ ย ว กั บ เทคโนโลยี เ ก า เพื่ อ เป น ฐานสํ า หรั บ การสร า งสิ่ ง ใหม ผู เ ชี่ ย ว ช า ญ เ ฉ พ า ะ ท า ง เ ห ล า นี้ เ ร า เ รี ย ก ว า นั ก วิ ท ยาศาสตร และ วิ ศ วกร เทคโนโลยี ใ หม ที่ เพิ่มขึ้นตามเวลาเหลานี้ถูกถายถอดไปสูผูเชี่ยวชาญอีก กลุ ม ที่ ทํ า หน า ที่ คิ ด ค น เรื่ อ งรู ป แบบและลงมื อ ทํ า ผลิตภัณฑ เมื่อรูปแบบและกรรมวิธีการผลิตซับซอนขึ้น เรื่อยๆ ก็ทําใหจําเปนตองมีการฝกฝนทักษะ เชน ทักษะในการวาด แกะสลักไม แกะสลักหิน หลอโลหะ เ ป น ต น เ กิ ด เ ป น ก ลุ ม วิ ช า ชี พ อี ก ก ลุ ม ขึ้ น ม า ซึ่ ง ภาษาไทยเรียกวา ชาง และเกิดระบบการฝกฝน ทักษะตางๆนี้ โดยที่ผูที่ตองการเปนชางตองไปฝากตัว เป น ศิ ษ ย กั บ ครู ช า ง ระบบนี้ มี อ ยู ใ นอารยธรรมทั่ ว โลก รวมทั้งในเมืองไทย ในยุ โ รปตั้ ง แต ส มั ย กลางจนถึ ง ช ว งก อ นการ ปฏิวัติอุตสาหกรรม มืระบบที่เรียกวา Guild ซึ่งคลาย กับระบบที่มีหลงเหลืออยูจนถึงเดี๋ยวนี้ในญี่ปุน เชนคน ที่ อ ย า งเป น ช า งเซรามิ ค ส ต อ งไปฝากตั ว เป น ศิ ษ ย ทํ า หนาที่รับใชเปนเวลานับป จึงจะไดรับอนุญาตใหเรียนรู ทักษะทางเซรามิคสทีละเล็กทีละนอย นายชาง ในสมัยกอนปฏิวัติอุตสาหกรรม ยังไมมีอาชีพ นั ก ออกแบบที่ แ ยกเป น เอกเทศจากอาชี พ ช า ง ใน ขณะเดียวกันผูผลิตศิลปะวัตถุตางๆที่ตกทอดมาจนถึง ทุ ก วั น นี้ ก็ ถู ก เรี ย กรวมว า ช า งเหมื อ นกั น วิ ช าชี พ นั ก ออกแบบชนิดแรกที่เกิดขึ้นนาจะเปนสถาปนิก เพราะ เมื่อสังคมมนุษยพัฒนาขึ้นก็เกิดการปลูกสรางอาคารที่ มี ค วามสลั บ ซั บ ซ อ นตามไปด ว ย การก อ สร า งอาคาร เหล า นี้ มั ก เป น งานใหญ โ ตเกิ น กว า ที่ ค นออกแบบจะ สรางเองได จึงเกิดการแบงแยกงานระหวางสถาปนิก ซึ่งเปนผูออกแบบ กับชางกอสรางซึ่งเปนผูสรางอาคาร ใหไดตามแบบ การแบ ง แยกงานในลั ก ษณะดั ง กล า วเป น จุ ด กํ า เนิ ด ของวิ ช าชี ก นั ก ออกแบบอย า งที่ เ รารู จั ก ใน ปจจุบัน คือ นักออกแบบ เปนผูคิดสิ่งที่เรียกวา "แบบ" และ ออก คือ ถายทอดแบบนั้นออกมาจากสมองของ นักออกแบบในรูปแบบที่ค นอื่นเขาใจได เชนเขีย นลง บน กร ะ ด า ษ ทํ า หุ น จํ า ล อง เป น ต น ผ ล จ า ก ก า ร แบงแยกนี้ก็ทําใหอาชีพชางถูกกําหนดความหมายเสีย ใหม จากเดิมที่เปนทั้งคนคิดและคนผลิต design ก็ กลายเปนผูลงมือปฏิบัติการทําตาม "แบบ" เพื่อผลิต แบบนั้นใหสําเร็จเปนชิ้นงานจริง

ผูเขียนอยากจะตั้งขอสังเกตไววา ในสมัยกอน อุต สาหกรรม วิ ช าชี พ นัก ออกแบบอย า งที่เ รารู จั ก กั น ทุกวันนี้ยังไมเกิดขึ้น แนวความคิดที่แยก design ออก จาก crafts และ fine arts เปนแนวคิดที่เกิดขึ้น หลังจากที่สังคมมนุษยเปลี่ยนเปนสังคมอุตสาหกรรม อยางเต็มรูปแบบ ซึ่งกอใหเกิดการจําแนกแรงงานใน โรงงานอุตสาหกรรม โดยการแบงแยกกระบวนการผลิต ออกเปนชวงสั้นๆ ในแตละชวงของการผลิตก็ใหคนงาน คนหนึ่ งทํ า งานเฉพาะในช ว งการผลิต นั้ น ซ้ํา ๆกั น ซึ่ ง ตัว อย า งที่ เห็ น ได ชั ด คือ ระบบการผลิ ต รถยนต ที่ มี ก าร แยกสายการผลิตออกเปนหนวยยอยๆ เชน หนว ยตั ด แผ น โลหะ ป ม แผ น โลหะ เชื่ อ ม ประกอบตั ว ถั ง พ น สี ทําเบาะ ประกอบเบาะ เปนตน แตประเด็นสําคัญในที่นี้ก็คือ การกําเนิดของ ระบบการผลิตในโรงงานอุตสาหกรรมตั้งแตชวงปลาย ศตวรรษที่ 19 กอใหเกิดอาชีพนักออกแบบขึ้น ซึ่ง ณ จุ ด นี้ ผ มหมายถึ ง นั ก ออกแบบผลิ ต ภั ณ ฑ ที่ ผ ลิ ต ขึ้ น ใน โรงงานอุตสาหกรรม หรือ อยางนอยก็ใชคนอื่นทําผลิต สินคาหนาตาเหมือนกัน ทีละหลายๆชิ้น หรือ เปนมวล มาก (mass) นักออกแบบเหลานี้ ซึ่งเราเรียกกันใน ภาษาอังกฤษวา industrial designer หรือ product designer เปนผูมีหนาที่ "ออก - แบบ" แตไมมีหนาที่ ผลิตสินคา เพราะหนาที่ในการผลิตสินคาถูกแบงแยก ย อ ยเป น หน ว ยการผลิ ต ย อ ยๆภายในโรงงาน พู ด กลั บ กั น ก็ คื อ ความคิ ด เกี่ ย วกั บ วิ ช าชี พ นั ก "ออก แบบ" โดยเฉพาะนักออกแบบสินคานี้จะไมไดรับความ นิ ย มอย า งกว า งขวางเลยหากไม มี ร ะบบการผลิ ต ใน โรงงานขึ้นมารองรับ ผลกระทบที่ตามมาอยางหลีกเลี่ยงไมไดก็คือ เกิดความแตกตา งในแงสถานะทางสังคมระหวา ง นั ก ออกแบบ และ คนงาน แน น อนว า สถานะของนั ก ออกแบบย อ มดี ก ว า สถานะทางสั ง คมของคนงาน เพราะเป น ผู ที่ ทํ า งานอยู บ นส ว นบนของป ร ามิ ด คื อ มี สวนในการกําหนดวาคนระดับลางลงไปจะตองทําอะไร และอยางไร ผ ล ก ร ะ ท บ อี ก อ ย า ง ห นึ่ ง ก็ คื อ เ กิ ด ก า ร เปลี่ ย นแปลงอย า งสํ า คั ญ ในความหมายของวิ ช าชี พ "ช า ง" ทุ ก วั น นี้ เ ราอาจเรี ย กคนงานบางจํ า พวกใน ระบบการผลิต วา ช า ง เช น ชา งเหล็ ก ชา งไม ชา งสี แตเราก็ตองตระหนักดวยวา ความหมายของคําวาชาง ที่ใ ชกันทั่วไปทุกวันนี้ แตกตางจากความหมายของ คําวาชางในสมัยโบราณมาก โดยเฉพาะในแงสถานะ ทางสังคม และไมนาแปลกใจที่กลุมคนที่มีฝมือทางชาง ในระดับสูง และมีความคิดสามารถสรางสรรคสิ่งใหมไม หยุ ด นิ่ ง ย อ มไม ต อ งการมี ส ถานะอย า งช า งในระบบ อุ ต สาหกรรม แต ต อ งการให ส ถานะของตั ว ดี ขึ้ น หรื อ อย า งน อ ยก็ ค งเดิ ม นี่ อ าจเป น สาเหตุ ใ ห เ กิ ด กลุ ม วิชาชีพใหมแยกตัวออกจากวิชาชีพชาง กลุมใหมนี้เรา รูจักกันในนาม ศิลปน ผูทํางานชางที่เรียกกันวา ศิลปะ ในทางทัศนศิลปกลุมศิลปนเปลานี้โดยเฉพาะในฃชาติ ตะวัน ตกไดพัฒ นาความคิดมาอยา งตอเนื่องจนฉีกตั ว ออกจากการสรางสรรคผลงานจากทักษะทางการชาง เชนวาดรู ป สวย ปน รูป เหมือน ออกไปเปน การคิด ค น

6

ทางปรั ช ญาศิ ล ปะที่ มี ค วามซั บ ซ อ นกว า เดิ ม กล า ว โ ด ย ร ว ม ก็ คื อ ง า น ทั ศ น ศิ ล ป นั บ ตั้ ง แ ต ก า ร ป ฏิ วั ติ อุ ต สาหกรรมนั้ น มี แ นวโน ม จะมี ลั ก ษณะ conceptual มากขึ้นเรื่อยๆ กลุมศิลปนเหลานี้ เรียกรวมๆวาพวกหัว กาวหนา (avant-garde) ซึ่งแตละยุคก็จะมีคนหรือ กลุมคนใหมเสนอแนวคิดใหมขึ้นมาทาทายแนวคิดเดิม ในขณะเดี ย วกั น สั ง คมตะวั น ตกก็ ส ร า งกลไกทา ง วั ฒ น ธ ร ร ม ที่ ก อ ใ ห เ กิ ด ส ถ า น ะ ใ ห ม ข อ ง ศิ ล ป ะ ที่ นอกเหนือไปจากความงาม นั่นก็ คือความเปนของแท (authenticity) เกิดวัฒนธรรมการแสดงงานศิลปะใน พิ พิ ธภั ณฑ ทํา ให ง านศิล ปะมี ส ถานะแยกออกไปจาก งานสถาป ต ยกรรมอย า งที่ เ คยเป น มาในอดี ต ผลที่ ติ ด ตามมาอี ก อย า งก็ คื อ ราคาของงานศิ ล ปะถี บ ตั ว สู ง ขึ้ น จนไม อ าจประเมิ น ราคางานศิ ล ปะได จ ากราคา วัสดุ หรือคาแรงในการทํา แตกลับใชเกณฑความนิยม ของตลาดศิลปะ และการเก็งกําไรเขามาเปนเกณฑ

Renaissance man คือรูไปเสียทุกเรื่องและทําไดดีทุก อยาง แตอันที่จริงคนที่ทํางานเหลานี้แตไมถูกบันทึก ชื่อไวยังมีอีกมาก ถาเราสืบใหดี ชางพื้นบานของไทย ห ล า ย ค น ก็ มี ลั ก ษ ณ ะ เ ป น ค น ที่ ทํ า ง า น ช า ง ไ ด ห ล า ก ห ล า ย แ ล ะ ไ ม ไ ด ใ ช แ ค เ พี ย ง ฝ มื อ ทํ า ข อ ง ซ้ํ า ๆซากๆ หากแต มี ก ารสร า งสรรค สิ่ ง ใหม ๆ ขึ้ น มา ถึงแมจะไมมีการเขียนแบบบันทึกไว แตก็ถือไดวาเปน การ design ใหม

ในขณะที่ ก ลุ ม ศิ ล ป น ที่ ส นใจในการผลั ก ดั น งานศิ ล ปะแนวทางใหม ใ ห เกิ ด ขึ้ น ก็มี กลุ มคนอี กกลุ ม หนึ่งที่ยังคงสนใจสรางสรรคงานของตนโดยใชฝมือขั้น สูง กลุมคนเหลานี้ไดพัฒนางานของตนโดยเฉพาะ ในแง เ ทคนิ ค ในเชิ ง ช า งจนมี ค วามสลั บ ซั บ ซ อ นและ สวยงาม และมุงทํางานในลักษณะที่ตนทําสําเร็จแลว ซ้ําแลวซ้ําอีก ซึ่งในสังคมตะวันตกเรียกงานในลักษณะ นี้วา crafts และเรียกกลุมคนที่ทํางานในลักษณะนี้วา craftsman หรือ craftsperson ภาษาไทยมักแปลคํา วา crafts วาหัตถกรรม ซึ่งก็ถูกในสวนหนึ่ง แต crafts ในสถานะใหมนี้ควรแปลวา ประณีตศิลป จึงจะถูกตอง กวา ตัวอยางงาน crafts ที่เห็นไดชัดๆก็คือ งานที่ผลิต ในโครงการศูนยศิลปาชีพพิเศษ, งานชางสิบหมูของ กรมศิล ปากร, งานประณีตศิลปของจักรพันธ โปษ ยกฤติ, งานเซรามิคสของ ทวีไทย บริบูรณ หรือ สม ถวิล อุรัสยะนันท, งานทอผาบานไรไผงามของแสงดา บั น สิ ท ธิ์ เป น ต น หากจะเที ย บกั น ในแง ร าคาระหว า ง งานศิลปะ กับงาน crafts แลว ในประเทศที่มีกําลัง เศรษฐกิจมาก เชน สหรัฐอเมริกา, ประเทศในยุโรป ตะวันตก, ญี่ปุน, หรือ เกาหลีใต งานศิลปะ จะมีราคา สูงกวางาน crafts มาก ซึ่งสภาพการณก็เปนแนวโนมที่ กําลังเกิดมากขึ้นในประเทศไทย

ในขณะเดียวกันกลุม industrial designer หรือ product designer ก็พัฒนาสถานะของตน ขึ้นมาเรื่อยๆ ซึ่งเราอาจแยกไดเปนสองกลุม กลุมหนึ่งมี ชื่อเสียงโดดเดนขึ้นมาเพราะมีความคิดสรางสรรคใหมๆ และโดยมากมีแรงสนับสนุนทางการเงินจากครอบครัว หรื อ จากคนในชนชั้ น เดี ย วกั น นั ก ออกแบบเหล า นี้ มี โอกาสออกแบบสิ่งตางๆ โดยไมถูกจํากัดดวยเงื่อนไข ทางการผลิ ต และการการตลาดมากเกิ น ไป ตั ว อย า ง ของกลุมคนเหลานี้ เชน William Morris , Charles Rennie Mackintosh, หรือ บรรดาสถาปนิกมีชื่อที่หัน มาออกแบบผลิตภัณฑบางหลังจากประสบความสําเร็จ ในฐานะสถาปนิกแลว เชน Le Corbusier, Walter Gropius หรือ Frank Gehry

และอาชี พ ศิ ล ป น เช น จิ ต รกร ประติ ม ากร ก็ ไมไดถูกแยกออกจากงาน design อยางเด็ดขาด เชน Michaelangelo Bunarotti ซึ่งเรารูจักกันดีในฐานะจิตร กรและประติมากรนั้นจริงๆแลวเปนสถานิกผูอออกแบบ plaza และอาคารรอบ plaza หนามหาวิหารเซนตป เตอร ในวาติ กั น การที่ ค นๆหนึ่ ง สามารถทํ า งานได หลากหลายลักษณะเชนนี้ ภาษาไทยเราเรียกวา ความ เปนชาง หรือ craftsmanship หรือ draftsmanship ในภาษาอังกฤษ ตัว อยางของคนลักษณะนี้ใ น เมืองไทยก็เชน สมเด็จเจาฟากรมพระยานริศรานุวัดติ วงศ ผูเปนสถาปนิกออกแบบวัดเบญจมบพิตร และเปน ผูออกแบบเครื่องใชหลายอยางสําหรับการพระราชพิธี สําหรับรัชกาลที่ 5 และ 6 ในขณะเดียวกันก็เปนผูที่มี ความสามารถในการวาดภาพ และแกะสลัก คือลงมือ ทําไดดวยพระองคเอง อาจจะมีค นแยงวาตัวอยางของคนลักษณะนี้ เ ป น บุ ค ค ล จํ า พ ว ก ม นุ ษ ย พิ เ ศ ษ ที่ เ รี ย ก กั น ว า

คนที่เรียน design ก็จําเปนตองมีคุณสมบัติใน ทํ า นองนี้ ก็ คื อ มี จิ น ตนาการอยู ใ นสมองของตั ว และ สามารถถายทอดเขียนออกมาเปนแบบใหคนอื่นเขาใจ ได และในหลายกรณีเชน ในวิชา ceramic design และ textile design รวมทั้ง graphic design เราก็ จําเปนตองใชฝมือในการถายทอดจาก "แบบ" ออกมา เปนผลงานที่ใชการไดจริง

ส ว นอี ก กลุ ม หนึ่ ง ซึ่ ง เกี่ ย วข อ งกั บ วิ ช าชี พ ใน อนาคตของพวกเรามากกว า ก็ คือ กลุ ม นั กออกแบบที่ ทํ า งานเป น ส ว นหนึ่ ง ในระบบอุ ต สาหกรรมหรื อ ใน โรงงาน คนเหลานี้เมื่อเริ่มแรกเกิดวิชาชีพนักออกแบบ ขึ้นมา เคยทํางานในลักษณะที่โรงงานอุตสาหกรรมจาง นักออกแบบเพียงคนเดียว ทําหนาที่ออกแบบทุกอยาง ในโรงงานอุ ต สาหกรรม นั บ ตั้ ง แต ออกแบบสิ น ค า ออกแบบ packaging ออกแบบ graphic design และ ออกแบบโฆษณา ตอมางานออกแบบในโรงงานก็มาก และสลั บ ซั บ ซ อ นขึ้ น จนเกิ น กว า คนๆเดี ย วจะทํ า ได ก็ ต อ งก็ ข ยั บ ขยายให มี นั ก ออกแบบหลายๆคนทํ า งาน รวมกันเกิดเปนแผนก design ขึ้นในโรงงาน หรือที่เรา เรียกกันวา in-house designers จากนั้นก็เกิดการ แยกยอยใหความเชี่ยวชาญของนักออกแบบออกเป น สาขาตางๆ อยา งที่เราเห็นกันอยูทุกวันนี้ และนับวันก็ จะมีสาขายอยของวิชาชีพนักออกแบบผุดขึ้นมาเรื่อยๆ เชน interior architect ก็เปนแนวคิดใหมที่ผสานเอา วิ ช า ชี พ ส ถ า ป นิ ก ที่ เ ข า ใ จ ใ น แ ง โ ค ร ง ส ร า ง ท า ง สถาปตยกรรม เขากับความเขาใจในดานการออกแบบ ภายใน หรือ เมื่อสิบปกอนหนานี้ เราไมเคยนึกวาจะเกิด อาชีพที่เรียกวา web designer แตเดี๋ยวนี้ก็กลายเปน อาชี พ ยอดนิ ย มอาชี พ หนึ่ ง ในวงการนั ก ออกแบบใน ปจจุบันนี้ จุดเปลี่ยนครั้งสําคัญในวิชาชีพนักออกแบบก็ คื อ การที่ เ กิ ด การจั ด ตั้ ง แผนกออกแบบสิ น ค า ขึ้ น ใน บริษัทตัวแทนโฆษณา (advertising agency) ขึ้นใน

7

สหรัฐอเมริกาและอังกฤษเมื่อประมาณหนึ่งรอยปที่ผาน มา แผนกออกแบบสิ น ค า ในบริ ษั ท เหล า นี้ ทํ า หน า ที่ ออกแบบสิ น ค า ให ลู ก ค า ที่ จ า งบริ ษั ท ดั ง กล า วทํ า โฆษณา โดยเดิมทีปริ ษัท โฆษณาถือวา งานออกแบบ สิ น ค า นี้ เ ป น บริ ก ารเสริ ม ความสํ า คั ญ ของแผนก ออกแบบสิ น ค า ในบริ ษั ท โฆษณาอยู ต รงที่ ก ารที่ นั ก ออกแบบผลิตภัณฑแยกตัวออกมาเปนหนวยงานอิสระ จากโรงงานอุ ต สาหกรรม ผลก็ คื อ นั ก ออกแบบใน ลั ก ษณะนี้ มี โ อกาสออกแบบผลิ ต ภั ณ ฑ ห ลากหลาย กวาเดิมที่เคยถูกจํากัดอยูดวยเงื่อนไขในแงกรรมวิธีการ ผลิ ต และชนิ ด ของสิ น ค า ของโรงงานเดี ย วผลที่ เ กิ ด ตามมาก็คือ มีนักออกแบบแยกตัวออกมาเปนอิสระจาก แผนกออกแบบสิ น ค า ในบริ ษั ท โฆษณา เพื่ อ จั ด ตั้ ง บริษัทออกแบบ (design firm) ของตนเอง ซึ่งบริษัท ออกแบบลักษณะนี้เกิดขึ้นเปนครั้งแรกในสหรัฐอเมริกา ผลจากการแยกตั ว ออกมาเป น อิ ส ระนี้ ประกอบกั บ ความสํ า เร็ จ ในการออกแบบที่ จั บ ใจมหาชนส ง ผลให นักออกแบบบางคนมีชื่อเสียงขึ้นถึงระดับเทียบเคียงได กั บ บุ ค คลสํ า คั ญ ระดั บ ชาติ หรื อ ดาราภาพยนตร ตัวอยางของนักออกแบบในลักษณะนี้ เชน Raymond Lowey ผูเปนแรงผลักดันแนวทางการออกแบบที่รูจัก กั น ในป จ จุ บั น ว า Streamlining,Herman Miller Knoll,Charles Eames ตัวอยางของนักออกแบบ ลั ก ษณะนี้ ใ นป จ จุ บั น ก็ เ ช น Viviene Westwood, Ettore Sottsass, และ Philip Starck ซึ่งมีชื่อเสียงจาก การออกแบบอันมีเอกลักษณเปนของตนเอง เมื่อวิช าชีพนักออกแบบ พัฒ นามาถึงจุด นี้ ก็ เป น ที่แ น น อนว า ความหมายของคํ า วา การออกแบบ โดยเฉพาะคํ า ว า design ในภาษาอั ง กฤษ ได เ ป ลี่ ย น แ ป ล ง ไ ป จ า ก จุ ด เ ริ่ ม ต น ข อ ง คํ า นี้ ใ น ส มั ย Renaissance ที่คําวา il disegno ในภาษาอิตาเลียน หมายความวา การเขียนและวาดภาพของงาน หากเรา สั ง เกตบทความเกี่ ย วกั บ การออกแบบในภาษาอื่ น ๆ นอกจากภาษาอั ง กฤษ เช น ฝรั่ ง เศส เยอรมั น ญี่ ปุ น หรือ แมกระทั่งอิตาเลียน เราจะพบวาเริ่มมีการใชคําวา design แทนคําดั้งเดิมในภาษานั้น สาเหตุที่เปนเชนนี้ ก็ เ พ ร า ะ ค ว า ม ห ม า ย ข อ ง คํ า ว า ก า ร อ อ ก แ บ บ ไ ด เปลี่ยนแปลงไปภายใตเงื่อนไขของเศรษฐกิจทุนนิยมที่ มี อ เ ม ริ ก า เ ป น ผู นํ า แ ล ะ อ ย า ง ที่ เ ร า รู กั น ดี ว า ภาษาอั ง กฤษเป น ภาษาประจํ า ชาติ อ เมริ กั น ภายใต เงื่ อ นไขนี้ ความหมายของคํ า ว า design ได เปลี่ ย นแปลงไปจนคํ า ดั้ ง เดิ ม ในภาษาอื่ น ไม อ าจ ครอบคลุมความหมายไดครบถว น ปจจุบันนี้ เกิดคํา เรี ย กใหม ๆ ในภาษาอั ง กฤษที่ ยิ่ ง นั บ วั น จะเปลี่ ย น ความหมายของคําวา design เขาไปทุกที ยกตัวอยาง เชน designer’s jeans,designer’s drugs ความหมาย ของคําใหมเหลานี้เปนผลพวงจากระบบเศรษฐกิจแบบ ทุนนิยมที่กอใหเกิดกระแสโลกาภิวัติ กลาวคือมีการสง อิท ธิพลทางวัฒ นธรรมผานทางสินคา ที่ผ ลิต หรือขาย โดยบริษัทขามชาติ

¶ 8

จากปฏิวัติเกษตรกรรม ถึงปฏิวัติอุตสาหกรรม วิชาชีพการออกแบบอยางที่เรารูจักกันทุกวันนี้ มีพัฒนาการมาจากสิ่งที่เรียกวาการปฏิวัติอุตสาหกรรม ซึ่ ง เป น กระบวนการเปลี่ ย นแปลงอย า งถึ ง รากถึ ง โคน ของระบบทางเศรษฐกิจและสังคม โดยเกิดขึ้นเปนแหง แรกในประเทศอังกฤษ ในชวงปลายคริสศตวรรษที่ 18 การเปลี่ยนแปลงนี้มีความสําคัญถึงขนาดพลิกโฉมหนา ประวัติศาสตรโลกอยางที่โลกไมอาจหวนคืนกลับไปสู สภาพเดิมไดอีกนี้ เกิดขึ้นจากการนําเอาระบบการผลิต ดวยเครื่อ งจั กรกลมาใช ซึ่ งก อใหเ กิด การเคลื่ อนยา ย ฐานการผลิตจากภายในครอบครัวมาสูระบบการผลิตใน โรงงานขนาดใหญ และเปน ผลใหร ะบบเศรษฐกิจ ทุ น นิยมแผอิทธิพลออกไปครอบงําระบบเศรษฐกิจของทั้ง โลก แต ก ารปฏิ วั ติ อุ ต สาหกรรมไม อ าจเกิ ด ขึ้ น ได เ ลย หากอารยธรรมของมนุ ษย ไ ม ไ ด ผ า นวิ วั ฒ นาการ ยาวนานกวา 10000 ป เนื้อหาตอไปนี้เปนการพิจารณา สองประเด็นสําคัญ • • •

ป ร ะ เ ด็ น แ ร ก คื อ เ งื่ อ น ไ ข แ ล ะ น วั ต ก ร ร ม อะไรบ า งที่ เ ป น ป จ จั ย ทํ า ให เ กิ ด การปฏิ วั ติ อุตสาหกรรม ป ร ะ เ ด็ น ที ส อ ง คื อ ทํ า ไ ม ก า ร ป ฏิ วั ติ อุ ต สาหกรรมจึ ง เกิ ด ขึ้ น เป น ครั้ ง แรกที่ เ กาะที่ อยู ต ร ง ช า ย แ ด น ท วี ปยุ โ ร ป อ ย า ง อั ง ก ฤ ษ แทนที่ จ ะเกิ ด ขึ้ น ในประเทศมหาอํ า นาจทาง การคา ทางทะเลอย างเนเธอรแ ลนด หรื อไม เกิ ด ขึ้ น ที่ เ ยอรมั น นี ซึ่ ง ได ชื่ อ ว า เป น เจ า แห ง เทคโนโลยี ท างวิ ศ วกรรม และไม เ กิ ด ขึ้ น ใน ประเทศจีนที่ครอบครองความเปนมหาอํานาจ โ ล ก ม า ตั้ ง แ ต โ บ ร า ณ ม า จ น ถึ ง ป ล า ย ค ริ ส ศตวรรษที่ 15

จากชาวปา มาเปนชาวนา: การปฏิวัติเกษตรกรรม ชวงเวลานับตั้งแตเมื่อมนุษยคนแรกเริ่มเดินดวยสองขา แทนการคลานสีตีนอยางสัตวเดรัจฉาน(แปลตรงตัวใน ภาษาบาลีวา ผูไปทางขวาง) จนถึงเวลาที่เริ่มมีบันทึก ทางประวั ติ ศ าสตร ใ ห เ ราสื บ ค น ได (ที เ รี ย กกั น ว า ยุ ค ประวัติศาสตร) ชวงเวลาดังกลาวนับวามีความสําคัญ ที่ สุ ด ในประวั ติ ศ าสตร ข องการประดิ ษ ฐ คิ ด ค น ของ มนุ ษ ยชาติ นี่ เ ป น ช ว งเวลาที่ ค วามอยุ ร อดของมนุ ษ ย ขึ้ น อยู กั บ ความสามารถของมนุ ษ ย ใ นการประดิ ษ ฐ คิ ด ค น เพื่ อ ความอยู ร อดของตน นี่ เ ป น ช ว งเวลาที่ ความคิดสรางสรรคในเชิงเทคโนโลยีเปนปจจัยสําคัญ ที่ สุ ด ต อ วิ วั ฒ นาการของมนุ ษ ยชาติ และการหยั่ ง ราก อารยธรรมมนุษยลงบนผืนโลก ผูคนในทุกยุคสมัยมัก ชอบคิดกันวาชวงชีวิตของตนเองนั้นชางเปนชวงเวลาที่ มี พั ฒ น า ก า ร ท า ง เ ท ค โ น โ ล ยี ที่ มี ค ว า ม สํ า คั ญ ต อ พัฒ นาการของมนุษยชาติ อยา งใหญ ห ลวงอยา งที่ไ ม เคยมีมากอนในประวัติศาสตร แตหากเรามองยอนกลับ ไ ป ใ น อ ดี ต เ ร า ก็ จ ะ พ บ ว า ผ ล ก ร ะ ท บ อั น เ กิ ด จ า ก พัฒ นาการทางเทคโนโลยีที่ เราภูมิ ใ จกัน หนัก หนาใน ยุคนี้ ไมไดมีความสลักสําคัญมากมายตอความอยูรอด ของเราเทียบไดกับเทคโนโลยีที่เกิดขึ้นในโลกยุคกอน ประวัติศาสตร เมื่อประดิษฐกรรมและเทคโนโลยีเปน

9

สิ่ ง ที่ มี อํ า นาจมากที่ สุ ด ในการกํ า หนดชะตากรรมของ อ า ร ย ธ ร ร ม ม นุ ษ ย ต ล า ด ยุ ค ก อ น ป ร ะ วั ติ ศ า ส ต ร เ ท ค โ น โ ล ยี เ ป น ป จ จั ย สํ า คั ญ ที่ สุ ด ร อ ง จ า ก สภาพแวดล อ มทางธรรมชาติ ที่ บั ง คับ ให ปจ จั ย อื่ น ที่ มี ผลต อ อารยธรรมมนุ ษ ย ต อ งปรั บ เปลี่ ย นตาม และ เทคโนโลยีนี่เองที่เปนพลังสําคัญที่ผลักดันใหเกิดการ เปลี่ยนแปลงอยางขนานใหญ ทั้งทางสัง คม การเมือง และวัฒนธรรม (Uhlig, 2000, pp.4) ตัวอยางของเทคโนโลยีที่คนพบหรือคิดคนขึน ้ โดย มนุษยยุคบรรพกาล 1.4 ลานปกอนคริสตกาล ในอาฟริกา คนพบไฟและวิธีจุดไฟ 38,000 กอนคริสตกาล ในอาฟริกา ประดิษฐเบ็ดและอาวุธลาสัตว 17,000 ปกอนคริสตกาล ในยุโรป คนพบและคิดคนวิธีสกัดเชื้อเพลิงประเภทน้ํามัน 8000 ปกอนคริสตกาล ในยุโรป ประดิษฐเรือ 7900 ปกอนคริสตกาล ในประเทศจีน คนพบและประดิษฐเครื่องดินเผา 6500 ปกอนคริสตกาล ในทะเลทราย Judaean ประดิษฐสิ่งทอ

ฯลฯ นักประวั ติศ าสตรโ ดยทั่วไปนิย มแบงยุค สมัย ของมนุษ ยชาติต ามระบบสังคมที่เปนผลมาจากระบบ การผลิ ต ในแต ล ะยุ ค ออกเป น สั ง คมล า สั ต ว ส ะสม อาหาร สั ง คมเกษตรกรรม และสั ง คมอุ ต สาหกรรม หากเราพิจารณาแนวความคิดเกี่ยวกับการออกแบบใน แต ล ะยุ ค สมั ย ก็ จ ะพบว า มีค วามแตกตา งกั น อย า งมาก และแนวคิดเหลานั้นผูกพันกันอยางแนบแนนกับ/และ แปรผันตาม ระบบการผลิตที่แพรหลายอยูในยุคนั้น ออกจะเปนการยากที่จะมองเห็นความสัมพันธ ร ะ ห ว า ง ม นุ ษ ย ถ้ํ า ยุ ค ก อ น ป ร ะ วั ติ ศ า ส ต ร กั บ นั ก อุตสาหกรรมสมัยศตวรรษที่ 18 หัวเลี้ยวหัวตอที่สําคัญ ใ น วิ วั ฒ น า ก า ร ข อ ง อ า ร ย ธ ร ร ม ม นุ ษ ย เ กิ ด ขึ้ น ใ น กระบวนการที่ เ รี ย กว า การปฏิ วั ติ อุ ต สาหกรรม หรื อ ปฏิ วัติ ยุค หินใหม (Agricultural Revolution or Neolithic Revolution) เมื่อมนุษยที่เคยดํารงชีพอยุ ดวยการลาสัตวสะสมอาหาร (hunter-gatherers) เลิก การเดิ น ทางเร ร อ นและลงหลั ก ป ก ฐานเพื่ อ ทํ า การ เ พ า ะ ป ลู ก ธั ญ พื ช แ ล ะ ทํ า ก า ร เ ลี้ ย ง สั ต ว ก า ร เปลี่ยนแปลงนี้กอใหเกิดสิ่งที่เราเรียกกันวาเกษตรกรรม ประเด็ น สํ า คั ญ ก็ คื อ การเปลี่ ย นแปลงนี้ ไ ม ไ ด ทํ า ให คุณภาพชีวิตของคนดีขึ้นมากนัก แตสิ่งที่เปลี่ยนแปลง ก็คือมนุษยกินอาหารที่มีความหลากหลายนอยลง ใช

เวลาทํางานยาวนานขึ้น ความเครียดเพิ่มขึ้น และมีโรค มากขึ้น (Dugan and Dugan, 2000, pp. 158) แรงงานสัตว: กําเนิดของระบบทาส มนุษย เลี้ยง สั ต ว เ พื่ อ นํ า เนื้ อ สั ต ว ม าอาหาร และใช สั ต ว ม าเป น แรงงาน กลาวอีกนัยหนึ่งก็คือมนุษยนําสัตวมาเปนทาส แรงงานใหกับมนุษย พัฒนาการนี้สงผลกระทบตออารย ธรรมมนุ ษ ย ทั่ ว โลก โดยเฉพาะในดิ น แดนแถบยุ โ รป และเอฌวียซึ่งประสบความสําเร็จในการเพาะเลี้ยงสัตว ก อ นส ว นอื่ น ๆของโลก ผลที่ ต ามมาก็ คื อ มนุ ษ ย ใ น ดินแดนที่มีสัตวมากก็สามารถมีพลังงาน(จากสัต ว)ไว ใชมากขึ้น สามารถเพิ่มผลผลิตทางการเกษตรไดมาก ขึ้น และในขณะเดียวกันก็สามารถพัฒนาพันธุสัตวใหมี ความแข็งแรงเหมาะสมกับการใชงานมากยิ่งขึ้นพรอม กับทําใหมีอาหารจากสัตวเพิ่มขึ้นดวย ผลที่ตามมาก็คือ มนุษยบางกลุมบางเหลามีอาหารสวนเกิน ทําใหบาง คนมีเวลามากพอที่จะคิดคนทําการทอผา ปนหมอจาก ดินแลวนําไปเผาใหแกรง หรือทําเครื่องใชจากโลหะ คนเริ่มอยูรวมกันเปนกลุมใหญมากขึ้นเรื่อยๆ บางกลุมก็ มีของสะสมมาก อีกนัยหนึ่งก็คือมีทรัพยมาก ทําใหเกิด ระบบจางวานใหคนอื่นทํางานแทนแลวจายคาแรงดวย ทรั พ ย ส ง ผลให เ กิ ด ความเหลื่ อ มล้ํ า ระหว า งมนุ ษ ย ดวยกันดวย มนุษยเริ่มควบคุมหรือบังคับมนุษยดวยกัน เอง เกิดการจัดลําดับชวงชั้นทางสังคม เกิดเปนระบบ บ า ว-นาย ระบบทาส และระบบทหารขึ้ น มา คนที่ มี กํ า ลั ง คนอยู ใ ต อํ า นาจมากมากก็ มี อํ า นาจมากทํ า ให สามารถครอบครองที่ดินสําหรับทําเกษตรกรรมไดกวาง ใหญขึ้นเรื่อยๆ วิวัฒนาการนี้กอใหเกิดการเปลี่ยนแปลง ระบบสังคมอยางขนานใหญ กลายเปนระบบเศรษฐกิจ สังคมแบบเจาขุนมูลนาย (feudalism) หรืออยางที่ สมเด็ จ พระบรมไตรโลกนาถของไทยตราออกมาเป น กฎหมายเรียกวาระบบศักดินา คือมีมูลนาย (lord) เปน เจาที่ดินและมีไพร(vassal) ทําหนาที่สงสวย(feud หรือ fee ซึ่งเปนที่มาของคํา feudalism) เมื่อคนมาอยู รวมกันเปนหมูใหญมากๆก็เกิดเปนเมือง (town) นคร (city) และ รัฐ(state) ขึ้นมา ตั ว อย า งของนวั ต กรรมที่ เ กิ ด ขึ้ น หลั ง การปฏิ วั ติ เกษตรกรรม 3500 ปกอนคริสตกาล ในประเทศสุเมเรีย คนพบการใชลอเลื่อน 3500 ปกอนคริสตกาล ในตะวันออกกลาง ประดิษฐยานพาหนะประเภทรถลากสองลอ 3000 ปกอนคริสตกาล ในPhoenicia คนพบการผลิตแกว 3000 ปกอนคริสตกาล ในอียิปต คนพบวิธีการวัดเวลาดวยแสงแดด ทราย และน้ํา 2500 ปกอนคริสตกาล ในอียิปต และจีน คนพบหมึกสําหรับเขียน

10

640 ปกอนคริสตกาล ใน Lydia ประดิษฐเหรียญโลหะสําหรับแทนคาทรัพยสิน 287-213 ปกอนคริสตกาล ในซิซิลี Archemedes ประดิษฐเครื่องกลสกรูวทดน้ํา 600 ปกอนคริสตกาล ในทะเลแถบเมดิเตอเรเนียน สรางประภาคาร สําหรับการเดินเรือ 200 ปกอนคริสตกาล ใน Alexandria อียิปต ประดิษฐเครื่องจักรไอน้ํารุนแรกของ Ctessibius 200 ปกอนคริสตกาล ในอาณาจักรโรมัน ประดิษฐเกือกมา 180 ปกอนคริสตกาล ในกรีซ เริ่มทําหนังสือ 82 ปกอนคริสตกาล ในกรีซ ประดิษฐเครื่องคํานวณทางดาราศาสตร 45 ปกอนคริสตกาล ในอาณาจักรโรมัน ประดิษฐปฏิทิน

ภาษาเขียน: กลไกพัฒ นาความรูแ บบตอ ยอด ผลผลิตสําคัญอยางหนึ่งที่เกิดขึ้นตามมาจากการปฏิวัติ เกษตรกรรมก็ คื อ พั ฒ นาภาษามนุ ษ ย จ ากภาษาพู ด กลายเปนภาษาเขียนทุกวันนี้เรามักเขาใจกันวาภาษา เขี ย นเป นสมบั ติส าธารณะสํา หรั บทุ กคน แต เมื่ อเริ่ม มี ภาษาเขี ย นขึ้ น เป น ครั้ ง แรกนั้ น ภาษาเขี ย นถู ก คิ ด ค น ขึ้นมาใชงานในหมูอภิสิทธิ์ชนชั้นปกครองเพื่อใชบันทึก จํานวนของสัตวที่พวกไพรไดนํามาจายใหพวกเจาเปน ค า ส ว ยหรื อ ภาษี ยิ่ ง ภาษาเขี ย นซั บ ซ อ นเท า ไรก็ ยิ่ ง ดี เทานั้น เพราะพวกไพรจะไดอา นไมออกตีความไมได (Dugan and Dugan, 2000, pp.166) Claude Lévi Strauss ปรมาจารยวิชามานุษยวิทยากลาววา หนาที่ของภาษา เขียนรุนแรกๆนั้นก็คือเพื่อ "ใชสําหรับชวยในการบังคับ มนุษยคนอื่นๆใหเปนทาส" ประโยชน ที่ สํ า คั ญ ยิ่ ง อี ก ประการหนึ่ ง ของ ภาษาเขี ย นก็ คื อ ภาษาเขี ย นช ว ยให ส ามารถบั น ทึ ก ถ า ยทอดความรู ใ ห แ พร ก ระจายได ก ว า งขวางและมี พั ฒ นาการที่ ต อ ยอดจากความรู เ ดิ ม ขึ้ น ไปได เ รื่ อ ยๆ ระบบภาษาเขียนในโลกนี้แบงออกไดเปนสองระบบคือ ภาษาเขี ย นที่ เ ป น ภาพสั ญ ญลั ก ษณ แ ทนวั ต ถุ ห รื อ แนวคิ ด เช น ตั ว อั ก ษรจี น ซึ่ ง ผู อ า นจะต อ งสามารถจํ า อักษรตัวนั้นไดจึงจะอานออกเสียงอักษรนั้นได ภาษา เขียนอีกจําพวกหนึ่งเปนภาษาเขียนที่ใชแทนแสียงพูด ซึ่งสามารถอานออกเสียงไดโดยการประสมอักษร เชน อักษรภาษาไทย หรืออักษรโรมันในภาษาตระกูลยุโรป สวนใหญ นักประวัติศาสตรตางสงสัยกันวาทําไมการ ปฏิวัติอุตสาหกรรมไมเกิดขึ้นเปนครั้งแรกในประเทศจีน ทั้งๆที่จีนเปนประเทศที่เปนตนกําเนิดเทคโนโลยีสําคัญ หลายอย า ง เช น ดิ น ป น ลู ก คิ ด เครื่ อ งป น ดิ น เผา

ประเภทพอรซเลน รวมทั้งหมึกสําหรับเขียนหนังสือ กับ ระบบการพิมพ

คริสตศตวรรษที่ 18 เริ่มปฏิวัติอุตสาหกรรม ใน ระหวางคริสตศตวรรษที่ 18 เปนยุครุงเรืองของยุโรป อังกฤษมีสเถียรภาพทางการเมือง, มีการติดตอการคา ระหวางประเทศทั้งไกลและใกล, ระบบการเงินและการ ธนาคารโดยเฉพาะระบบเครดิตไดรับการพัฒนาขึ้นมา อยางมากในยุคนี้, และที่สําคัญก็คือเกิดแนวความคิด ใหมๆขึ้น/ ลอนดอนในยุคนี้กลายเปนเมืองผูนําแฟชั่น ของยุโรป, ดึงดูดชาวตางชาติใหหลั่งไหลเขามาชม วั ฒ นธรรมที่ มี ชี วิ ต ชี ว า เช น โรงละคร สวนสํ า ราญ บรรยากาศของคาเฟในเมื อ งใหญ ที่ นั ก คิ ด แห ง ยุ ค ไป ร ว มเสวนากั น จุ ด สํ า คั ญ ที่ ทํ า ให บ รรยากาศทาง วัฒนธรรมของลอนดอนในยุคนั้นแตกตางจากเงื่อนไข ทางวัฒ นธรรมในชาติยุโรปอื่นอยูที่ก ระแสแฟชั่น และ ความนิ ย มทางศิ ล ปะไม ไ ด ถู ก ชี้ นํ า และจํ า กั ด โดยราช สํ า นั ก ดั ง เช น กระแสแฟชั่ น ของฝรั่ ง เศสในยุ ค นั้ น ที่ มี ราชสํานักแวรซายเปนผูนํา ในประเทศอังกฤษทิศทาง ของสไตลและรสนิยมใหมมีการเปลี่ยนแปลงมาจากชน ชั้นกลางซึ่ งนับ ไดว าเป นชนชั้ น ใหมใ นสังคมตะวันตก ซึ่ ง เ ติ บ โ ต ขึ้ น ม า จ า ก ค ว า ม มั่ ง คั่ ง จ า ก ก า ร ป ฏิ วั ติ อุตสาหกรรม ยุคนี้เปนสมัยแรกที่กลุมชนชั้นกลางนี้ซึ่ง มีจํานวนมากกวาชนชั้นขุนนางหรือราชวงศ สามารถซื้อ หาสินคาฟุมเฟอย เชน ใบชา, ยาสูบ, แพรพรรณจาก ตางประเทศ, และผาลูกไมถักดวยมือ ไดอยางสะดวก ในขณะที่กําลังซื้อของผูบริโภคในอังกฤษเพิ่ม ทวีขึ้น ก็มีพัฒนาการดานอื่นๆที่เปนพื้นฐานสําคัญของ การออกแบบสมัย ใหมของอังกฤษเกิด ขึ้นหลายอยา ง บทบาทของนักออกแบบ ตลอดชวงศตวรรษที่ 18 เปลี่ ย นแปลงไปอย า งมากจากอดี ต ช า งฝ มื อ ที่ เ คย ผ ลิ ต สิ่ ง ข อ ง ต า ม วิ ธี ก า ร ดั้ ง เ ดิ ม ก็ ยั ง ค ง มี อ ยู แ ต ความหมายของวิ ช าชี พ ช า งกํ า ลั ง เปลี่ ย นโฉมใหม สาเหตุ สํา คัญ คือ การเติ บโตของธุร กิ จ การพิม พ ข อมู ล เกี่ ย วกั บ การออกแบบ ช า งสมั ย ก อ นมั ก หยิ บ ยื ม หรื อ ลอกแบบมาจากสิ่งของที่ชางเคยเห็นและสิ่งพิมพที่มี ภาพงานออกแบบไม ค อ ยมี ใ ห ดู เมื่ อ มาถึ ง กลาง ศตวรรษที่ 18 สิ่งพิมพเกี่ยวกับงานออกแบบกลายเปน ที่ นิ ย มและหาซื้ อ ได ง า ยจากร า นหนั ง สื อ ที่ มี อ ยู อ ย า ง ดาษดื่นบริเวณโคเวนท การเดนของกรุงลอนดอน ซึ่ง เห็ น ได จ ากความรุ ง เรื อ งในฐานะนั ก ออกแบบเครื่ อ ง เรือนของ Thomas Chippendale ธุรกิจของ Chippendale เปนสวนหนึ่งของธุรกิจเครื่องเรือนใน ลอนดอนที่ทันสมัยและประสบความสําเร็จ แตที่สาํ คัญ ก็ คื อ งานและความคิ ด ของชิ พ เพนเดลในฐานะนั ก ออกแบบอิส ระเปน ประเด็นที่ค วรศึกษา Chippendale ยายเขามาลอนดอนในชวงทศวรรษที่ 1750s และเปด โชวรูมในยานที่ทันสมัยที่สุดของลอนดอนในยุคนั้นคือ Saint Martin’s Lane ยานนี้มีลักษณะเดนในทางสังคม และวัฒนธรรมตรงที่เปนศูนยร วมศิลปนของลอนดอน ในยุคนั้น ที่ทํางานของ Chippendale ไมเพียงแตเปน ที่ ข ายสิ น ค า ที่ ผ ลิ ด โดยช า งฝ มื อ ดี แต ยั ง ให บ ริ ก าร ออกแบบตกแตงภายในอยางครบวงจร, นําเขาสินคา ฟุมเฟอย เขามาจากตางประเทศ, และเสนอรสนิยม

11

ใหมๆใหลูกคาดวยแคตาล็อก, และมีบริการซื้อดวยเงิน ผอน ในป 1754 Chippendale ตีพิมพแคตาล็อกที่ ใหชื่อวา The Gentleman and Cabinet Maker's Director ซึ่งสรางชื่อให Chippendale ในขณะนั้น แต ที่สําคัญกวานั้นก็คือแคตาล็อกนี้สรางมาตรฐานใหมใน การผลิตสินคาและสรางสถานะใหมใหนักออกแบบใน ฐานะผูป ระกอบวิ ช าชี พที่ สํา คั ญ ในสัง คมลอนดอนยุ ค นั้ น ซึ่ ง ถื อ ได ว า ทั น สมั ย กว า เมื อ งอื่ น ใดในโลกยุ ค นั้ น แคตาล็อกเลมนี้ของ Chippendale ถูกสงไปยัง คฤหาสนนับรอยแหงของผูทรงอํานาจในยุคนั้นรวมทั้ง คัธรินมหาราชินีแหงรัสเซีย ถือไดวาการตีพิมพแคตาล็ อกนี้เปนกลยุทธทางการโฆษณาที่ประสบความสําเร็จ เพราะนํ า ลู ก ค า ให ม ๆ นั บ ไม ถ วนมาให บริ ษั ท ของ Chippendale และทํ า ให ง านออกแบบของ Chippendale เปนที่นิยมในวงกวาง หากเราศึกษา ประวั ติ ศ าสตร ก ารออกแบบอย า งละเอี ย ดแล ว เราจะ พบว า แนวความคิ ด ทางการตลาด โดยเฉพาะการใช วิ ธี ก ารโฆษณาประชาสั ม พั น ธนั้ น เป น พลั ง ผลั ก ดั น สําคัญในการขยายตลาดและสงผลตามมาคือกอใหเกิด งานออกแบบใหมๆขึ้น การปฏิ วั ติ อุ ต สาหกรรม (Industrial Revolution) ไดกอรางสรางพื้นฐานสําหรับยุคสมัยแหง อุ ต ส า ห ก ร ร ม ใ ห ม นี้ แ ล ะ ผ ลั ก ดั น ใ ห เ กิ ด ก า ร เปลี่ยนแปลงชนิดถอนรากถอนโคนในหลายดาน การ ผลิต และการบริโภคของมหาชนทํา ใหเกิด พัฒนาการ ของเทคโนโลยีใหมๆ, ทําใหเกิด โรงงานขนาดใหญ, และสอง และทําใหเกิดวิถีชีวิตเมืองในรูปแบบใหม/ รอยปใหหลังผลสะเทือนของการเปลี่ยนแปลงครั้งนั้น ยังคงเปนประเด็นอภิปรายและถกเถีย งที่ยังไมจืด จาง บรรยากาศของความรุงเรืองทางเศรษฐกิจ, การคนควา ทางความคิดในศตวรรษที่ 18 ปูทางใหงานของนัก ออกแบบ, นักการอุตสาหกรรมและนักประดิษฐ เชน โจ ไซอาห Wedgwood, โธมัส โบลตั้น, เซอร ริชารด อารคไรท, และ เจมส ฮารเกรฟ (Josiah Wedgwood, Thomas Boulton, Sir Richard Arkwright and James Hargraves) ผลงานของคนเหลานี้กอใหเกิด การเปลี่ยนแปลงขนานใหญในระบบอุตสาหกรรมและ รบบการผลิตของอังกฤษ(และของโลก) กอใหเกิด ปรากฏการณ ที่ ทุ ก วั น นี้ เ รารู จั ก กั น ในนามของ "การ ปฏิวัติอุตสาหกรรม" (Inudstrial Revolution) สิ่ ง ประดิ ษ ฐ ห ลายอย า งในยุ ค นี้ ส ง ผลต อ อุต สาหกรรมสิ่ง ทอซึ่ ง ตอ มากลายเป นแม แ บบในการ เปลี่ ย นแปลงอุ ต สาหกรรมอื่ น ๆ การป น (spinning) ดายเปนกระบวนการแรกที่ถูกเปลี่ยนใหทํางานไดโดย เครื่องจักรของ Arkwright, Compton และ Hargrave สิ่ง ประดิษ ฐ รุน แรกๆของทศวรรษที่ 1770s ทํา ให หัตถกรรมทอผาที่ทํากันในครัวเรือนพลิกโฉมกลายเปน อุตสาหกรรมโรงงานแบบรวมศูนย การทอ (weaving) เป น กระบวนการที่ ส องที่ ถู ก เปลี่ ย นมาใช เ ครื่ อ งจั ก ร ตามมาดวยกระบวนการพิมพ ซึ่งพัฒนาขึ้นมาโดยการ ใชเครื่องพิมพแบบลูกกลิ้ง การขยายตัวของการผลิต สิ่งทออยางรวดเร็วในมณฑลแลงเคอรเชียร เชนเมือง แมนเชสเตอร , โอลด แ ฮม, และ รอชเดล (Manchester, Oldham and Rochdale)สงผล สะเทือนอุตสาหกรรมใหเกิดการเปลี่ยนแปลงชนิดที่ไม มีวันหวนกลับคืนไดอีก

ในช ว งปลายศตวรรษที่ 18 ความ เป ลี่ ย น แ ป ล งท า ง เ ท ค โ นโ ล ยี ก็ เริ่ ม ส ง ผ ล ก ร ะ ท บ อุตสาหกรรมดั้งเดิมชนิดอื่นๆ ในป 1759 Wedgwood ได รั บ สื บ ทอดกิ จ การผลิ ต เซรามิ ค ส ซึ่ ง เป น มรดกตก ทอดของตระกู ล และWedgwoodก็ เ ริ่ ม วางแผนการ ปฏิรูปธุรกิจนี้ โดยการใชเครื่องจักรพลังไอน้ํา ในชวง ทศวรรษที่ 1760s และ 1770s เขาก็สามารถจัดระบบ การผลิตในระดับอุตสาหกรรมที่ตอมาถูกลอกเลียนแบบ ไปทั่ ว โลก นอกจากนี้ Wedgwoodยั ง เป น คนแรกที่ ริ เ ริ่ ม นํ า เอากระบวนการวิ จั ย ทางวิ ท ยาศาสตร เ ข า มา ประยุกตใ ชใ นโรงงาน เขาริเริ่ม ใชการตลาดวิ ธีใ หม ๆ เช น โฆษณาทางหนัง สื อพิ ม พแ ละการตั้ ง แสดงสิ น ค า ตามรา นคา ปลีก แตที่สําคัญก็คือการพัฒนาระบบการ ผลิ ต Wedgwood ตั ด กระบวนการผลิ ต เซรามิ ค ส ออกเป น กิ จ ก ร ร ม แ ย ก ป ร ะ เ ภ ท ช ว ง สั้ น ๆ ซึ่ ง ต อม า กลายเปนหลักสําคัญของการปฏิวัติอุตสาหกรรม นั่นก็ คือ การจําแนกประเภทแรงงาน (division of labour) พัฒ นาการนี้ดู เหมือนเป น เรื่อ งง า ยๆแต ก็ส งผลชนิด ที่ สามารถล ม เลิ ก กระบวนการผลิ ต แบบดั้ ง เดิ ม ที่ ผู ผ ลิ ต (ชางฝมือ) มีหนาที่และมีอํานาจควบคุมการผลิตของ ต น ไ ด ตั้ ง แ ต ต น จ น จ บ ภ า ย ใ ต ร ะ บ บ ใ ห ม ข อ ง Wedgwood คนงานแตละคนทําหนาที่เฉพาะอยาง เพียงอยางเดียว และเพิ่มจํานวนเครื่องจักรใหมีหลายๆ เครื่อง โดยแตละเครื่องทํางานเพียงเฉพาะอยาง ซึ่ง ความคิดนี้นําไปสูความคิดที่วา กระบวนการออกแบบ เปนกระบวนการที่ แยกจากกระบวนการผลิต แนวทางของ Wedgwood สะทอนใหเห็นถึ ง ทฤษฎีที่ใชเปนแนวดําเนินเศรษฐกิจของอังกฤษในยุค นั้น โดยเฉพาะทฤษฎีของ Adam Smith ที่ชื่อวา ทรัพยสินของชาติ (Wealth of Nations) ซึ่งเปน ทฤษฎีเศรษฐศาสตรท ฤษฎีแรกที่วิเคราะหผลกระทบ จากการปฏิวัติอุตสาหกรรม ในทฤษฎีนี้ Adam Smith ทํ า นายไว ว า การปฏิ วั ติ อุ ต สาหกรรมจะทํ า ให เ กิ ด การ แบงแยกแรงงาน, กระบวนการผลิต, และกระบวนการ ตลาดออกจากกั น สมิ ธ ใช ก รณี ข องคนงานผลิ ต เข็ ม หมุดเปนกรณีตัวอยางเพื่อพิสูจนทฤษฏีของเขาในสวน ที่วาดวยการจําแนกประเภทแรงงาน สมิธชี้ใหเห็นวาถา ห า ก ค น ง า น จ ด จ อ ทํ า ง า น เ พี ย ง ส ว น เ ดี ย ว ข อ ง กระบวนการผลิตก็จะสงผลใหประสิทธิผลเพิ่มขึ้นอยาง เ ห็ น ไ ด ชั ด ท ฤ ษ ฎี ข อ ง ส มิ ธ เ ป น จุ ด เ ริ่ ม ต น ข อ ง กระบวนการผลิตที่นําไปสระบบสายพานการผลิตแบบ ที่ใชกันโรงงานผลิตรถยนตของเฮนรี่ ฟอรดในศตวรรษ ที่ 20 สมิธยังชี้อีกวาการเพิ่มผลผลิตเพียงอยางเดียว ไ ม อ า จ ก อ ใ ห เ กิ ด ค ว า ม สํ า เ ร็ จ ใ น เ ชิ ง เ ศ ร ษ ฐ กิ จ การตลาด และ การออกแบบ เปนสองเงื่อนไขสําคัญที่ อุ ต สาหกรรมใหม ๆ ประสบความสํ า เร็ จ ในท า มกลาง สภาพเศรษฐกิ จ ในรู ป แบบใหม อั น เกิ ด จากการปฏิ วั ติ อุ ต ส า ห ก ร ร ม (แ ม ว า ส มิ ธ จ ะ ไ ม ได ใ ช คํ า ว า "กา ร ออกแบบ"ในทฤษฎีของเขาแตก็สามารถตีความไดใน ทํานองนี้) ประเด็นตางๆนี้ไดกลายเปนประเด็นหลักของ การวิจ ารณเ กี่ย วกับอุ ตสาหกรรมและการออกแบบใน ศตวรรษที่ 19

¶ 12