Wos

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA SPOŁECZNA 1.Dlaczego człowiek jest istotą społeczną? Człowiek jest istotą społeczną, gdyż jego osobowość jest w znacznej mierze ukształtowana przez wpływy środowiska społecznego. Jednostka żyjąca poza społeczenstwem, pozbawiona kontaktu z innymi ludźmi, może utracić swoje czlowieczeństwo.

2.

Biologiczne i psychologiczne czynniki warunkujące życie społeczne.

Całkowicie wyprostowana postawa ciała, wysklepione stopy, chwytno-manipulacyjne kończyny górne z przeciwstawnym kciukiem, silnie rozwinięty mózg, porozumiewanie się przy użyciu mowy umożliwiającej przekazywanie pojęc abstrakcyjnych, zdolność do celowej obróbki wtórnej narzędzi, stały popęd płciowy oraz wydłużony okres sprawowania opieki nad dziećmi aż do osiągnięcia samodzielności, tworzenie wysoko zorganizowanych społeczeństw. 3.Socjalizacja pierwotna i wtórna. Socjalizacja to proces rozwoju społecznego człowieka, kształtowania jego osobowości, przekazywania systemu wartości, norm, wzorów zachowań obowiązujących we współżyciu z innymi ludźmi oraz umiejętności niezbędnych dorosłemu człowiekowi w pełnieniu przez niego ról społecznych. Istnieją dwie fazy tego procesy: socjalizacja pierwotna(obejmuje okres dzieciństwa, kiedy dziecko przyswaja sobie przez naśladownictwo różne wzorce zachowania) i socjalizacja wtórna (zachodzące w tym okresie zmiany w osobowości człowieka są w dużej mierze dziełem samej jednostki, w tej fazie najważniejsze jest uczenie się nowych norm i zasad zachowania się). 4.Role społeczne a stereotypy. Rola społeczna obejmuje swym zakresem typowe zachowania, powierzchowność i specyficzny sposób komunikowania się z innymi. Ze względu na stereotypy często trudno pełnić pewne role społeczne. Na przykład ze względu na stereotypy kobieta będzie miała trudności z przekonaniem mężczyzny, ze umie dobrze jeździć samochodem, bez względu na jej umiejętności. O wiele gorszym rodzajem stereotypów są stereotypy o charakterze rasistowskim lub nacjonalistycznym. Na przykład Murzyni często są postrzegani negatywnie przez białych, a Żydzi uważani za osoby, którym zależy jedynie na pieniądzach. 5.Podaj definicję pojęć idol i autorytet. Idol- osoba lubiana, podziwiana za swoje ponadprzeciętne umiejętności, styl życia. Autorytet – osoba ciesząca się uznaniem, mająca kredyt zaufania co do profesjonalizmu, prawdomówności i bezstronności w ocenie jakiegoś zjawiska bądź wydarzenia.

ZBIOROWOŚCI I GRUPY SPOŁECZNE

1. Wyjaśnij pojęcia i przedstaw kategorie: a. Więzi społeczne – relacje i zależności wiązące jednostkę z grupą, zbiorowością, ośrodkami kontroli społecznej lub inną jednostką. Czynnikami łączącymi jednostki są świadomość przynależności do grupy oraz poczucie wspólnoty interesów i wartości. Istnieją trzy typy więzi społecznych: więzi naturalne(ich podstawą jest wspólne pochodzenie i pokrewieństwo), więzi zrzeszeniowe (tworzone na zasadzie dobrowolności przez ludzi należących do organizacji społecznych i politycznych), więzi stanowione(narzucone z zewnątrz lub ustanawiane siłą).

b. Zbiorowość społeczna – zespół ludzi, w którym wytworzyła się i utrzymuje więź społeczna. Istnieją różne rodzaje zbiorowości: pary(mogą być połączone więzami pokrewieństwa, przyjaźni, zależnością służbową, stosunkiem pomocy) czy krąg społeczny (powstaje w wyniku stale działających styczności społecznych lub wspolnych zainteresowań).

c. Grupy społeczne – tworzą ją co najmniej trzy osoby, które połączone są względnie trwałymi więziami społecznymi. Takie więzi mogą powstawać dzięki wspólnym wartościom, celom, interesom i potrzebom. Podziały grup społecznych: ze względu na wielkość(małe – kilku lub kilkunastoosobowe; duże – składają się z podgrup), ze względu na członkostwo (ekskluzywne – stosujące rygorystyczne kryteria przyjęć; ograniczone – stosujące mniej surowe kryteria przyjęć; inkluzywne – otwarte dla wszystkich), ze względu na typ więzi (pierwotne – osobisty i emocjonalny typ więzi; wtórne – formalny i rzeczowy typ więzi), ze względu na stopień sformalizowania (formalne – mające prawnie

określone strukturę, cel i normy; nieformalne – oparte na normach zwyczajowych).

•

Seksualna – jest społecznie akceptowaną formą współżycia płciowego.

•

Ekonomiczna – pozwala na zaspokojenie materialnych potrzeb rodziny, w skład tej funkcji wchodzą podfunkcje: produkcyjna, zarobkowa, gospodarcza i usługowokonsumpcyjna.

•

Opiekunczo-zabezpieczająca – polega a zapewnieniu środków niezbędnych do życia oraz sprawowaniu opieki nad niepełnosprawnymi lub chorymi członkami rodziny.

•

Socjalizacyjna – jest realizowana w dwóch wymiarach: jako przygotowanie dzieci do samodzielnego życia i pełnienia ról społecznych oraz jako wzajemne dostosowywanie swoich zachowań i cech osobowości przez współmałżonków.

•

Stratyfikacyjna – polega na nadawaniu przez rodzinę pozycji społecznej swoim członkom.

•

Rekreacyjna – polega na zaspokajaniu potrzeby odpoczynku, relaksu, rozrywki.

•

Kulturowa – przekazywanie dzieciom dziedzictwa kulturowego przez zapoznawanie ich z dziełami sztuki, literatury, zabytakmi i innymi cennymi reliktami przeszłości.

2. Przedstaw podstawowe problemy zagrażające współczesnej polskiej rodzinie. Jak wg Ciebie nalezy je zwalczać?

RODZINA JAKO PODSTAWOWA GRUPA SPOŁECZNA 1.

•

Alkoholizm – powoduje to, że rodzina jest niepełna, a emocjonalny rozwój dzieci jest zaburzony.

•

Konflikty pokoleniowe między rodzicami a dziećmi – mają źródło w różnych systemach wartości. Wzorach kulturowych oraz skłonności młodych ludzi do buntu wobec wszelkich autorytetów.

•

Pogorszenie położenia ekonomicznego – spowodowane przez bezrobocie, niskie płace, wzrost kosztów utrzymania i kształcenia, wysoka cena dóbr podstawowych – to wszystko negatywnie wpływa na rodzinę.

•

Zjawiska patologiczne – osłabienie więzi emocjonalnych, mnożenie się konfliktów, zaniedbywanie przez rodziców obowiązków rodzicielskich.

Podaj definicję i funkcje rodziny. Rodzina to najstarsza i najpowszechniejsza forma życia społecznego. Jest to grupa złożona z osób połączonych stosunkiem małżenskim i rodzicielskim. Małżeństwo i pokrewieństwo są podstawą więzi, które decydują o istnieniu rodziny oraz gwarantują jej ciagłość biologiczną. Funkcje rodziny: •

Prokreacyjna – pozwala na zaspokajanie emocjonalno-rodzicielskich potrzeb współmałżonków oraz na biologiczne przetrwanie społeczeństwa.

Aby zwalczać te problemy ważne jest, aby przeprowadzać akcje społeczne zwracające na nie uwagę społeczeństwa.

3.

Małżeństwo jest to usankcjonowany przez prawo trwały, równoprawny zwązek między kobietą a mężczyzną, zostaje zawarty, gdy równocześnie obecni złożą przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego oświadczenie, że wstępują ze sobą w związek małżeński. Oświadczenie takie powinno być złożone publicznie w obecności dwóch pełnoletnich świadków.

Zakres władzy rodzicielskiej oraz przyczyny jej ograniczenia. Władza rodzicielska to ogół praw i obowiżaków przysługujących rodzicom, a w szczególności obowiązek i prawo do pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz prawo do wychowania dziecka. Rodzice wychowują dziecko, ukierunkowują je, zobowiązani są też do stałej troski o jego rozwój fizyczny i duchowy. Powinni również łożyć na dziecko oraz zapewnić mu odpowiednie do jego zdolności przygotowanie do pracy. Jeżeli dziecko posiada własny majątek, rodzice winni sprawować pieczę mad tym majątkiem i zarządzać nim z pożytkiem dla dziecka. Władza rodzicielska wygasa wraz z uzyskaniem przez dziecko pełnoletności.

Małżenstwa nie może zawrzeć osoba, która:

Jeżeli dobro dziecka jest zagrożone, to sąd opiekuńczy może wydać odpowiednie zarządzenia ograniczające władzę rodzicielską (np. stały nadzór kuratora sądowego, umieszczenie małoletniego dziecka w rodzinie zastępczej). W razie zaistnienia przemijającej przeszkody w wykonywaniu władzy rodzicielskiej sąd może orzec zawieszenie władzy do chwili przezwyciężenia trudności w jej wykonaniu. Jeżeli zaś występuje trwała przeszdkoa lub jeśli rodzice nadużywają swojej władzy czy rażąco zaniedbują swe obowiązki względem dziecka, to sąd pozbawia jedno z rodziców albo oboje władzy rodzicielskiej.

4.

Wyjaśnij pojęcia:

a. Patologia społeczna – zjawiska, zachowania jednostek lub grup niezgodne z obowiązującymi normami i wartościami danej kultury, społeczeństwa.

b. Pokrewieństwo – stosunek łączący osoby, które pochodzą od wspólnego przodka. Istnieją dwa rodzaje pokrewieństwa: w linii prostej(kiedy jedna osoba pochodzi od drugiej, np. dziadek, ojciec, syn) i w linii bocznej(kiedy osoby mają wspólnego przodka, ale nie pochodza jedna od drugiej, np. wujowie, ciotki).

c. Powinowactwo – związek rodzinny, który istnieje między małżonkiem a krewnymi drugiego małżonka. Powinowactwo wygasa jedynie w razie unieważnienia małżeństwa, a nie w razie jego ustania.

d. Intercyza – przedślubny lub poślubny kontrakt indywidualnie regulujący stosunki majątkowe małżonków.

e. Adopcja (przysposobienie) – przyjęcie do rodziny na mocy orzeczenia sądu osoby małoletniej obcej, krewnej lub powinowatej. Czynność ta powoduje, że między przysposabiającym a przysposabianym powstają stosunki prawne takie same, jak między rodzicami a dziećmi.

f. Kuratela – nadzór ustanowiony przez sąd nad osobą niezdolną do działań prawnych (albo nieobecną) i nad jej majątkiem. 5.

Czym jest małżeństwo w świetle prawa polskiego? Wymień przeszkody w zawarciu związku.

•

Nie ukończyła 18 lat,

•

Jest całkowicie ubezwłasnowolniona ze względu na chorobę psychiczną lub niedorozwój umyslowy,

•

Pozostaje w ważnym związku małżeńskim (zakaz bigamii),

•

Jest krewnym w linii prostej (np. Ojciec syn, wnuk lub matka, córka wnuczka),

•

Jest rodzeństwem (rodzonym i przyrodnim).

NARÓD I TOŻSAMOŚĆ NARODOWA 1.

Wyjaśnij pojęcia:

a. Naród – zbiorowośc terytorialna o określonym składzie etnicznym, wytworzoną w procesie dziejowym jako wspólnota o podłożu gospodarczym, politycznym, społecznym, kulturowym, przejawiająca się w świadomości swych członków.

b. Świadomość narodowa - poczucie przynależności z określonym narodem, poczucie więzi kulturowo-etnicznej ze świadomością ciągłości historycznej.

c. Patriotyzm – postawa poszanowania i umiłowania ojczyzny, rzetelnego wypełniania obowiązków, które konstytucja nakłada na każdego obywatela.

d. Nacjonalizm – ideologia lub postawa społeczno-polityczna, w której wartością kluczową jest naród. Opiera się na przekonaniu, że członkowie każdej narodowości powinni dążyć do utworzenia odrębnego panstwa.

e. Szowinizm – skrajna postać nacjonalizmu. Wyraża się w bezkrytycznym stosunku do własnego narodu, niedostrzeganiu jego wad i wyolbrzymianiu zalet. Tej idealizacji towarzyszy pogarda, a nawet nienawiść wobec innych narodów oraz poparcie dla polityki zaborczej tego państwa. Ideologia ta prowadzi do nietolerancji, wyzysku i dyskryminacji.

f. Ksenofobia – postawa niechęci, wrogości wobec ludzi obchych rasowo, religijnie lub etnicznie i tworzonej przez nich kultury. Wiąże się z nacjonalizmem, nieraz celowo podsycanym przez określone ideologie.

g. Kosmopolityzm – postawa społeczno-polityczna, która opiera się na założeniu, że jczyzną człowieka jest cały świat, zasady organizacji państw narodowych są przestarzałe, a więzi narodowe i historyczne pozbawione znaczenia. Takie stanowisko prowadzi do zaniku patriotyzmu, odcinania się od tradycji i kultury narodowej, obojętności na problemu własnego narodu, jak i innych.

5.

Wymień mniejszości narodowe i etniczne we współczesnej Polsce. Przedstaw ich prawa.

h. Rasizm – teoria głosząca, że wartość człowieka zależy od jego rasy. Według

6.

Oceń stosunek Polaków do różnego rodzaju mniejszości.

rasistów są bowiem rasy lepsze i gorsze. Konsekwencją takiego poglądu jest uprzywilejowanie jednych, a dyskryminacja drugich.

7.

Wskaż pozytywne i negatywne skutki jednolitości narodowej społeczeństwa polskiego.

i. j. 2.

bohaterach polskich. Do obowiązków obywatela należą celebracja świąt narodowych, obrona ojczyzny, troska o wspólne dobro, płacenie podatków.

Skutki pozytywne: Mniejszość narodowa – wg polskiego prawa to ludzie innej narodowości żyjący od pokoleń w danym kraju. Istnieje państwo danego narodu. Mniejszość etniczna – zakorzeniona w Polsce mniejszość niemająca własnego państwa.

Jakie czynniki kształtują naród?

•

Ten sam język,

•

Wspólna mentalność (kultura, historia),

•

Wspólne tradycje,

•

Podobne poglądy na wiele spraw.

Naród kształtują następujące czynniki: Skutki negatywne:

3.

•

Wspólne terytorium(więź emocjonalna z krajem)

•

Wspólne pochodzenie etniczne(wspólny język, zwyczaje, obyczaje)

•

Wspólna organizacja polityczna(jednolite zasady współżycia i cele)

•

Integracja gospodarcza(wspólnota interesów)

•

Integracja społeczna(stosunki i zależności społeczne)

•

Wspólna kultura(czynniki narodowotwórcze – literatura, muzyka, malarstwo)

Wskaż współczynniki budujące tożsamość narodową. Świadomość narodową wyznacza przekonanie o wspólnym pochodzeniu, stosunek do wspólnych dziejów historycznych, uznanie pewnych postaci historycznych za bohaterów narodowych.

4.

Przejawy patriotyzmu Polaków – historia i współczesność. Polacy od wieków odznaczali się wyjątkowym patriotyzmem. W historii objawiało się to przede wszystkim poprzez walkę o niepodległość, powstania przeciw zaborcom. Obecnie patriotyzm jest widoczny przy wspieraniu polskiej sprawy na arenie międzynarodowej, dumie ze swego kraju, wspieraniu polskich sportowców, dbaniu o pamięć o dawnych

•

Brak tolerancji dla obcokrajowców,

•

Zapatrzenie się na własne problemy,

•

Zamykanie się na obce idee, obyczaje, kulturę.

Jednolitość Polaków ma swoje wady i zalety. Zalety powodują, że nasz kraj jest jednością, a Polacy czują się w pewien sposób bliscy sobie nawzajem. Wady powodują jednak brak tolerancji i to, że czesto słyszymy wobec naszego kraju takie obelgi jak „ciemnogród”. 8.

Porównaj sytuację narodowościową II i III Rzeczpospolitej. II RP była panstwem wielonarodowościowym. Ok. 1/3 ówczesnych obywateli Polski należało do mniejszości narodowych. Najliczniejsze grupy stanowili Ukraińcy, Białorusini, Żydzi, Niemcy, Rosjanie, Litwini, Czesi, Słowacy, Cyganie. Obecnie Polska jest jednolita pod względem narodowościowym. Ok. 3% obywatelu pochodzi spoza granic naszego kraju. Istnieją skupiska narodowościowe: Litwini w Sejnach, Niemcy w opolskim, Słowacy – Spisz i Orawa, Czesi – powiat kłodzki i strzeliński, Żydzi w dużych miastach, takich jak Warszawa czy Łódź.