Tt Dtcb 1 2 Tong Hop

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

Phaàn 1

ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN 1

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

Baøi Môû Ñaàu -

Giôùi thieäu noäi qui xöôûng Phaân nhoùm sinh vieân. Giôùi thieäu vaø höôùng daãn caùch söû duïng boä thí nghieäm, duïng cuï thöïc taäp VOM, OSC

Baøi Môû Ñaàu

Trang – 2

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

Baøi 1: Khaûo Saùt Moâ Taû Linh Kieän Ñieän Töû A. Muïc tieâu: Sau khi thöïc hieän xong baøi thöïc haønh naøy sinh vieân coù khaû naêng: - Bieát ñöôïc hình daïng caùc linh kieän ñieän töû thuï ñoäng vaø tích cöïc. - Ño ñöôïc giaù trò caùc loaïi ñieän trôû. - Ñoïc ñöôïc giaù trò caùc ñieän trôû qua maøu saéc vaø kyù hieäu beân ngoaøi. - Bieát caùch xaùc ñònh caùc cöïc vaø kieåm tra Diode, Led, BJT baèng VOM. - Bieát caùch kieåm tra tuï ñieän.

B. Noäi dung: 2.1. Giôùi thieäu caùch söû duïng VOM - VOM (Voltage Ohm Meter) goàm 2 loaïi: VOM chæ thò kim vaø chæ thò soá. - Höôùng daãn söû duïng VOM chæ thò kim hieäu DEREE (DE36YTRe). Caùc VOM khaùc caùch söû duïng cuõng töông töï. 1 2 3

1

3 2

4 5

7

4 5 6 7

Kim ñoàng hoà Ngoõ ra Nuùt chænh kim veà soá 0 Nuùt ñieàu chænh 0Ω Nuùt choïn thang ño Loã caém que ño döông Loã caém que ño aâm

6

VOM DE360TRe Moät soá nguyeân taéc chung khi söû duïng : - Phaûi baûo ñaûm kim ño ôû vò trí soá 0 tröôùc moãi laàn ño ñeå traùnh vieäc ñoïc sai keát quaû ño. Neáu kim chöa ôû vò trí soá 0 duøng nuùt chænh kim veà soá 0 (nuùt soá 3 treân hình veõ) chænh laïi. - Choïn ñuùng taàm ño (Range): taàm ño neân ñöôïc choïn sao cho vöøa ñuû lôùn hôn giaù trò caàn ño. Choïn taàm quaù lôùn seõ gaây ra sai soá cho pheùp ño. Choïn taàm ño nhoû hôn giaù trò ño coù theå gaây hö hoûng khung quay. Ñoái vôùi pheùp ño chöa bieát tröôùc khoaûng giaù trò neân baét

Baøi 1: Khaûo Saùt Moâ Taû Linh Kieän Ñieän Töû

Trang – 3

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

ñaàu baèng taàm ño lôùn nhaát sau ñoù giaûm daàn cho phuø hôïp. - Choïn ñuùng thang chia (Scale): tuøy theo taàm ño vaø chöùc naêng ño, choïn thang chia thích hôïp ñeå ñoïc keát quaû. - Cöïc tính: khi ño aùp hoaëc doøng DC caàn chuù yù ñaët ñuùng ñaàu doø döông (que ñoû) vaøo cöïc tính döông vaø ñaàu doø aâm (que ñen) vaøo cöïc tính aâm cuûa maïch ño. Ño ñieän aùp DC - Xoay nuùm choïn thang ño (nuùm soá 5 treân hình veõ) veà chöùc naêng ño ñieän aùp DC (DCV) vaø choïn taàm ño, thang chia thích hôïp. - Taàm ño 0.1V, 10V, 1000V neân choïn thang chia laø 0 – 10. - Taàm ño 0.5V, 50V neân choïn thang chia laø 0 – 50. - Taàm ño 2.5V, 250V neân choïn thang chia laø 0 – 250. Keát quaû thöïc = (Taàm ño * giaù trò ñoïc)/(giaù trò lôùn nhaát cuûa thang chia) Ví duï: Choïn taàm ño 0.1V, thang chia 0 – 10, giaù trò ñoïc treân thang chia laø 1 thì keát quaû thöïc laø (0.1 * 1)/10 = 0.01V. Ví duï: Choïn taàm ño 1000, thang chia 0 – 10, giaù trò ñoïc treân thang chia laø 1 thì keát quaû thöïc laø (1000 * 1)/10 = 100V. Ño ñieän aùp AC - Xoay nuùm choïn thang ño (nuùm soá 5 treân hình veõ) veà chöùc naêng ño ñieän aùp AC(ACV) vaø choïn taàm ño, thang chia thích hôïp. - Taàm ño 1000V neân choïn thang chia laø 0 – 10. - Taàm ño 50V neân choïn thang chia laø 0 – 50. - Taàm ño 250 neân choïn thang chia laø 0 – 250. Keát quaû thöïc = (Taàm ño * giaù trò ñoïc)/(giaù trò lôùn nhaát cuûa thang chia) Ño doøng DCmA - Xoay nuùm choïn thang ño (nuùm soá 5 treân hình veõ) veà chöùc naêng ño doøng DC (DCmA) vaø choïn taàm ño thích hôïp. Löu yù : VOM chæ ño doøng DC vôùi giaù trò lôùn nhaát laø 250mA. - Ño doøng DC phaûi maéc noái tieápRvôùi taûi nhö hình veõ.

−

+

Ta ûi

Ño ñieän trôû

Baøi 1: Khaûo Saùt Moâ Taû Linh Kieän Ñieän Töû

Trang – 4

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

-

-

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

Xoay nuùm choïn thang ño (nuùm soá 5 treân hình veõ) veà chöùc naêng ño ñieän trôû (Ω ) vaø choïn taàm ño, thang chia thích hôïp. Chöùc naêng ño ñieän trôû coù caùc taàm ño Rx1, Rx10, Rx100, Rx1K, Rx10K vaø coù thang chia rieâng. Ño ñieän trôû phaûi ño nguoäi (khoâng caáp nguoàn cho maïch ñieän) vaø neân laáy ñieän trôû ra khoûi maïch ño ñeå ño chính xaùc. ÖÙng vôùi moãi taàm ño phaûi chaäp 2 que ño vaø ñieàu chænh nuùm chænh 0Ω (nuùm soá 4 treân hình veõ) ñeå kim chæ 0Ω . Giaù trò ñieän trôû = giaù trò ñoïc * taàm ño

Ví duï: Choïn taàm ño Rx10, giaù trò ñoïc laø 200 thì giaù trò ñieän trôû caàn ño laø 10*200 = 2KΩ 2.2. Ño vaø ñoïc giaù trò ñieän trôû - Söû duïng VOM laàn löôït ño giaù trò caùc loaïi ñieän trôû trong hoäp linh kieän. - Döïa vaøo maøu saéc caùc voøng maøu ñoïc giaù trò caùc loaïi ñieän trôû. - So saùnh giöõa keát quaû ño vaø giaù trò ñoïc ñöôïc. - Ghi giaù trò ño baèng VOM vaøo baûng B1.1, tính sai soá thöïc teá. Caùch ñoïc giaù trò ñieän trôû: Theo qui luaät voøng maøu, gaùn caùc soá töø 0 ñeán 9 cho Ñenmaøu Naâunhö Ñoû sau: Cam Vaøng Luïc Lam Tím Xaùm caùc Traéng 0

1

2 3

Ñieän trôû 4 voøng Giaù trò : R = ab*10c ± d maøu,

4

5

6

7

8

9

maøu: % (Ω )

vôùi a, b vaø c laø caùc soá töø 0 ñeán 9 tuøy vaøo

voøng d ñeå tính sai soá: d = 5% (nhuõ vaøng) hoaëc d = 10% (nhuõ baïc). Tröôøng hôïp voøng c maøu nhuõ baïc thì R = ab*0.1 ± d % (Ω ) Tröôøng hôïp voøng c maøu nhuõ vaøng thì R = ab*0.01 ± d% (Ω ) Ví duï: Ñieän trôû coù 4 voøng maøu laàn löôït laø luïc, lam, vaøng, nhuõ vaøng thì coù giaù trò laø: 56 x 104 = 560 ± 5% KΩ

Baøi 1: Khaûo Saùt Moâ Taû Linh Kieän Ñieän Töû

Trang – 5

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

Ñieän trôû 5 voøng maøu (coù voøng e):

theâm

Giaù trò R = abc.10d ±

e% (Ω ).

Ví duï: ñieän trôû coù 5 voøng maøu laàn löôït laø naâu, ñen, ñen, naâu, naâu thì coù giaù trò laø: 100 x 101 = 1000 ± 1% (Ω ) = 1 ± 1% (KΩ ).

B1.1 Giaù trò ñoïc Giaù trò ño

1 0

10 0

22 0

1K

2.2 K

4.7 K

10K

47K

100 K

1M

1.5M

Sai soá 2.3.Bieán trôû: Phaân loaïi

Bieán trôû than

Bieán trôû than

Bieán trôû than tinh chænh

Bieán trôû Bieán trôû Bieán trôû daây quaán daây quaán than -truïc Bieán trôû thöôøngtruïc goàm 2 loaïi: bieán trôû daây quaán vaø troøn thaúng tinh chænh bieán trôû than. truïc thaúng truïc troøn - Bieán trôû daây quaán thöôøng coù giaù trò ñieän trôû beù töø vaøi ñeán vaøi chuïc Ohm, coâng suaát khaù lôùn coù theå leân ñeán vaøi chuïc Watt.

Baøi 1: Khaûo Saùt Moâ Taû Linh Kieän Ñieän Töû

Trang – 6

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

-

Bieán trôû than coù trò soá töø vaøi traêm ñeán vaøi Mega Ohm nhöng coù coâng suaát nhoû. Caùch ño bieán2trôû 1 2 3 1 3 - Giaù trò cuûa bieán trôû thöôøng ñöôïc ghi tröïc tieáp treân bieán trôû. - Bieán trôû goàm 3 chaân nhö treân hình veõ : R12 + R23 = R13 = giaù trò cuûa bieán trôû vôùi R12: ñieän trôû giöõa 2 chaân 1 vaø 2 R23: ñieän trôû giöõa 2 chaân 2 vaø 3 R13: ñieän trôû giöõa 2 chaân 1 vaø 3 2.4. Kieåm tra tuï ñieän - Phaân bieät tuï hoùa (coù cöïc tính) vaø tuï goám (khoâng cöïc tính). - Ñoïc giaù trò ñieän dung cuûa tuï qua kyù hieäu beân ngoaøi, coù 2 daïng: Tuï coù cöïc tính: giaù trò ñöôïc ghi tröïc tieáp treân thaân tuï (0.1µF, 1µF, 4.7µF, 100µF...) Tuï 220µ F, ñieän aùp laøm vieäc giôùi haïn 25V Tuï 10µ F, ñieän aùp laøm vieäc

Tuï khoâng cöïc tính: giaù trò ñöôïc ghi theo qui öôùc soá vaø sai soá ñöôïc ghi baèng caùc kyù hieäu chöõ caùi theo caùc ví duï sau: Sai soá J ± 5% K ± 10% M ± 20% C = 10.102 ± 5% (pF) C = 47.103 ± 10% (pF) Ngoaøi ra, coøn coù moât soá tuï coù hoaëc khoâng coù cöïc tính (ví duï: tuï tantalum) ghi giaù trò baèng qui öôùc maøu : Ñieän dung

C = ab x c

(µ F)

Tuï ñieän coù 4 voøng maøu theo a, b: laø 2 voøng maøu töông baûng maøu chuaån cuûa ñieän trôû.

thöù töï: öùng vôùi

Baøi 1: Khaûo Saùt Moâ Taû Linh Kieän Ñieän Töû

Trang – 7

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

Ñen Xaùm c: heä soá nhaân töông öùng Traéng 1 0.01 0.1 Vaøng Ñen haïn Luïc Lam d: ñieän aùp giôùi cuûa tuï Xaùm ñieän töông öùng Traéng Hoàng 6.3V 10V 16V 20V 25V 30V 35V Ví duï:Tuï coù caùc voøng maøu Lam, Xaùm, Traéng, Luïc coù giaù trò: 68 x 0.1 = 6.8µ F, ñieän aùp giôùi haïn 16V. - Söû duïng VOM thang ño ñieän trôû ño thöû chaát löôïng cuûa tuï hoùa: Neáu kim VOM taêng leân roài giaûm daàn veà ∞ thì tuï toát (tuï coù giaù trò caøng lôùn kim leân caøng nhieàu, tuï coù giaù trò caøng nhoû kim leân caøng ít). Neáu kim VOM khoâng leân thì tuï bò hôû (ñöùt), khoâ. Neáu kim VOM taêng leân 0Ω sau ñoù khoâng trôû veà, tuï bò chaïm, chaäp caùc baûn cöïc (noái taét). Neáu kim VOM leân roài döøng ôû vò trí löng chöøng, khoâng veà thì tuï bò ræ. - Ñoåi cöïc tính que ño vaø thöïc hieän laïi pheùp thöû. Sinh vieân töï giaûi thích keát quaû kieåm tra 2.5. Ño xaùc ñònh chaân linh kieän baùn daãn: Caùc linh kieän baùn daãn ñöôïc xaùc ñònh chaân baèng VOM ôû thang ño ñieän trôû, döïa vaøo tính daãn ñieän cuûa moái noái P–N khi phaân cöïc. a, Ño xaùc ñònh chaân , ñoïc giaù trò ghi treân thaân Diode (Diode chænh löu, Diode quang (LED), Zener). −

+ + LED

−

ZENE R

DIODEchaân: Xaùc ñònh Diode coù 2 chaân A(Anode) vaø K(Catode) ñöôïc xaùc ñònh nhö sau: - Söû duïng VOM giai ño ñieän trôû (x1) ño 2 chaân cuûa Diode. - Neáu kim VOM ñöùng im ôû ∞ thì Diode ñang phaân cöïc ngöôïc. (Que ñen cuûa VOM (+ cuûa pin) ôû chaân naøo thì chaân ñoù laø Catode, chaân coøn laïi laø Anode).

Baøi 1: Khaûo Saùt Moâ Taû Linh Kieän Ñieän Töû

Trang – 8

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

- Neáu kim VOM giaûm veà höôùng 0 thì Diode phaân cöïc thuaän neân daãn ñieän (Que ñen cuûa VOM ôû chaân naøo thì ñoù laø Anode, chaân coøn laïi laø Catode). - Rieâng vôùi Led, khi phaân cöïc thuaän coøn phaùt ra aùnh saùng. - Ñaûo que ño khi ño Diode hoaëc Led maø kim VOM khoâng leân thì Diode hay Led bò hö. Ñoïc kyù hieäu giaù trò ñieän aùp ghim cuûa Diode Zener - Kyù hieäu ñöôïc ghi tröïc tieáp treân thaân Zener DZ5.6 Zener coù ñieän aùp ghim 5.6V

DZ9.1 Zener coù ñieän aùp ghim 9.1V

- Kyù hieäu ghi baèng voøng maøu (thöôøng gaëp ñoái vôùi Zener trong TV maøu haõng Panasonic) Hai voøng maøu

Hai voøng maøu

Luïc Ba voøng Lam Ñieänmaøu aùp ghim Vz

= 56V Xaùm Ñoû Ñoû Ñieän aùp ghim Vz

Ba voøng Ñoûù maøu Vaøng

Ñieän aùp ghim Vz = 24V Ñoû Ñen Ñen aùp ghim Vz Ñieän

= 2V = 8V2 - Thoâng soá Vz ghi treân sô ñoà maïch ñieän MTZJT-776.2C 6V2

Vz =

MTZJT-7720C 20V

Vz =

MA2240-B Vz = MA2082-A Vz = 24V 24V b. Caùch ñoïc kyù hieäu vaø ño xaùc ñònh chaân, loaïi BJT:

BJT coâng BJT coâng BJT coâng suaát lôùn suaát nhoû suaát lôùn (daïng soø) Ñoïc kyù hieäu treân moät soá BJT thoâng thöôøng - Maõ hieäu BJT do Nhaät saûn xuaát

Baøi 1: Khaûo Saùt Moâ Taû Linh Kieän Ñieän Töû

Trang – 9

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

Baét ñaàu baèng kyù töï “2S” (“2” laø soá tieáp giaùp, “S”(semiconductor) laø linh kieän baùn daãn), caùc kyù töï tieáp theo chæ ñaëc ñieåm, coâng duïng vaø thöù töï cuûa saûn phaåm: • 2SA: BJT loaïi PNP laøm vieäc ôû taàn soá cao • 2SB: BJT loaïi PNP coù taàn soá caét thaáp • 2SC: BJT loaïi NPN coù taàn soá caét cao • 2SD: BJT loaïi NPN coù taàn soá laøm vieäc thaáp Ví duï: 2SC828, 2SC1815, 2SA1015, 2SB688, 2SD868 Moät soá BJT saûn xuaát sau naøy khi saûn xuaát thöôøng khoâng ghi boû kyù hieäu “2S” maø baét ñaàu baèng caùc chöõ caùi A, B, C, D. Ví duï: A1015, A564, B544, C485, D718 … - Maõ hieäu BJT do Myõ saûn xuaát Baét ñaàu baèng kyù töï “2N” vaø caùc kyù töï tieáp theo chæ loaït saûn phaåm. Muoán bieát ñöôïc caùc ñaëc tính cuï theå cuûa töøng loaïi BJT phaûi duøng saùch tra cöùu. Ví duï: 2N73A, 2N279A, 2N553 … - Maõ hieäu BJT do Trung Quoác saûn xuaát Baét ñaàu baèng soá “3”, 2 chöõ caùi tieáp theo chæ ñaëc ñieåm BJT caùc kyù töï tieáp theo chæ loaït saûn phaåm Chöõ caùi ñaàu tieân chæ loaïi baùn daãn • A: BJT loaïi PNP, cheá taïo töø Germanium • B: BJT loaïi NPN, cheá taïo töø Germanium • C: BJT loaïi PNP, cheá taïo töø Silic • D: BJT loaïi NPN, cheá taïo töø Silic Chöõ caùi thöù hai cho bieát ñaëc ñieåm vaø coâng duïng: • V: baùn daãn • Z: naén ñieän • S: tunel • U: quang ñieän • X: aâm taàn coâng suaát nhoû hôn 1W • P: aâm taàn coâng suaát lôùn hôn 1W • G: cao taàn coâng suaát nhoû hôn 1W • A: cao taàn coâng suaát lôùn hôn 1W Ví duï: 3AG11 laø BJT loaïi PNP, Ge, cao taàn coâng suaát nhoû, loaït saûn phaåm thöù 11. 3AX31B laø BJT loaïi PNP, Ge, aâm taàn coâng suaát nhoû, loaït saûn phaåm thöù 31 coù caûi tieán Xaùc ñònh chaân, loaïi BJT

Baøi 1: Khaûo Saùt Moâ Taû Linh Kieän Ñieän Töû

Trang – 10

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

- Coù 2 loaïi BJT: N

P

N

P

N

C

P

C D

1

D

2

B

D

1

D

2

B E

E

BJT loaïi NPN BJT loaïi PNP Tröôøng hôïp chaân C ôû vò trí giöõa (phoå bieán) - Söû duïng VOM ôû giai ño ñieän trôû (x1K) laàn löôït ño ñieän trôû 2 chaân B vaø E cuûa BJT vôùi chaân C ñaõ bieát (phaûi ñoåi cöïc tính que ño). - E laø chaân coù giaù trò ñieän trôû ∞ (hôû maïch) vôùi chaân C (RCE = ∞), chaân coøn laïi laø B. - Thay ñoåi cöïc tính que ño VOM ño ñieän trôû giöõa B vaø C ta ñöôïc 2 giaù trò RBC1 vaø RBC2 .ÖÙng vôùi tröôøng hôïp coù ñieän trôû nhoû hôn khi ñoù: Neáu que ñen VOM noái vôùi chaân B thì BJT loaïi NPN. Neáu que ñoû VOM noái vôùi chaân B thì BJT loaïi PNP. Tröôøng hôïp toång quaùt, khoâng bieát vò trí chaân C - Ño töøng caëp chaân BJT, caëp chaân naøo coù ñieän trôû thuaän, nghòch ñeàu laø ∝ laø chaân C, E chaân coøn laïi laø chaân B. - Ño ñieän trôû thuaän giöõa chaân B (ñaõ bieát) vaø 2 chaân coøn laïi, chaân naøo coù ñieän trôû lôùn hôn laø chaân C, chaân coù ñieän trôû nhoû hôn laø chaân E. Tröôøng hôïp laø BJT daïng soø, voû cuûa BJT laø chaân C, 2 chaân laø B vaø E. c. Ño xaùc ñònh chaân vaø loaïi JFET - Söû duïng VOM giai ño ñieän trôû (x1K) ño ñieän trôû töøng caëp chaân cuûa JFET. - Coù moät caëp chaân coù ñieän trôû khoâng ñoåi khi thay ñoåi cöïc tính que ño, ñoù laø chaân D vaø S, chaân coøn laïi laø chaân G - Ño ñieän trôû chaân G vôùi moät trong hai chaân coøn laïi • Tröôøng hôïp VOM chæ giaù trò ∞: neáu que ñen cuûa VOM (+ pin) ôû chaân G thì laø JFET keânh P, ngöôïc laïi neáu que ñoû VOM ñaët ôû chaân G thì laø JFET keânh N • Tröôøng hôïp VOM chæ giaù trò xaùc ñònh: neáu que ñen cuûa VOM (+ pin) ôû chaân G thì laø JFET keânh N,

Baøi 1: Khaûo Saùt Moâ Taû Linh Kieän Ñieän Töû

Trang – 11

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

ngöôïc laïi neáu que ñoû VOM ñaët ôû chaân G thì laø JFET keânh P. • Thoâng thöôøng ñeå xaùc ñònh chaân vaø loaïi JFET neân söû duïng Data Sheet 2.6.Khaûo saùt aûnh höôûng VOM leân keát quaû ño:

+

5V

mA

R1

+

R2

R1

H1.1

R2

5V

H1.2

Maéc maïch nhö hình veõ H1.1 - Choïn R1 = R2 = 1K. - Söû duïng VOM ño ñieän aùp treân töøng ñieän trôû vaø aùp nguoàn. - Choïn R1 = R2 = 100K. Thöïc hieän töông töï. - Ghi keát quaû ño ñöôïc vaøo baûng B1.2. B1.2 R=1K VR1= VR2= V= I= R=10 VR1= VR2= V= I= 0K Maéc maïch nhö hình H1.2 - Söû duïng VOM (thang ño mA) ño doøng I trong maïch vôùi 2 tröôøng hôïp: R1 = R2 =1K vaø R1 = R2 = 100K. Ghi keát quaû vaøo baûng B1.2

C. Baùo caùo thöïc taäp: Moãi sinh vieân vieát baùo caùo keát quaû thöïc taäp veà caùc noäi dung sau: - 2.2. Ño vaø ñoïc giaù trò ñieän trôû, 2.3. Bieán trôû: • Lieät keâ caùc giaù trò ñieän trôû thöôøng coù treân thò tröôøng ......................................................................................... ......................................................................................... • Coâng suaát cuûa ñieän trôû laø gì, phuï thuoäc vaøo gì? ......................................................................................... ......................................................................................... • Khi naøo ñieän trôû, bieán trôû bò hö, kieåm tra nhö theá naøo? ......................................................................................... .........................................................................................

Baøi 1: Khaûo Saùt Moâ Taû Linh Kieän Ñieän Töû

Trang – 12

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

•

-

-

-

Ñieän coù giaù trò caøng lôùn thì hình daïng cuûa noù coù lôùn hôn hay khoâng? Taïi sao? ......................................................................................... ......................................................................................... 2.4. Kieåm tra tuï ñieän • Neâu chöùc naêng vaø öùng duïng cuûa tuï ñieän ......................................................................................... ......................................................................................... • Lieät keâ caùc giaù trò tuï ñieän thöôøng coù treân thò tröôøng ......................................................................................... ......................................................................................... 2.5. Ño xaùc ñònh chaân linh kieän baùn daãn • Veõ hình thöù töï caùc chaân cuûa BJT, FET ......................................................................................... ......................................................................................... ......................................................................................... • Neáu Zener bò maát giaù trò ghi treân noù vaø maát maøu thì xaùc ñònh ñieän aùp ghim cuûa noù nhö theá naøo? ......................................................................................... ......................................................................................... 2.6. Khaûo saùt aûnh höôûng VOM leân keát quaû ño • Tính giaù trò ñieän aùp treân töøng ñieän trôû theo lí thuyeát, so saùnh vôùi giaù trò ño ñöôïc. Nhaän xeùt. ......................................................................................... .........................................................................................

Baøi 1: Khaûo Saùt Moâ Taû Linh Kieän Ñieän Töû

Trang – 13

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

Baøi 2:

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

Veõ Ñaëc Tuyeán Diode

A. Muïc tieâu: Sau khi thöïc hieän xong baøi thöïc haønh naøy sinh vieân coù khaû naêng: - Veõ ñöôïc ñaëc tuyeán V-A cuûa Diode. - Phaân cöïc Diode theo yeâu caàu.

Vi

Vi

H2.1

D

-

m A

+

10k

+

+

VR

+

10k

V

D

VR

V

−

B. Noäi dung

m A

H2.2

2.1 Maïch phaân cöïc thuaän: Maéc maïch nhö hình H2.1 - Choïn D loaïi Diode chænh löu 1N4007. - Thay ñoåi nguoàn Vi theo baûng B2.1 - Söû duïng VOM nhö Ampe-keá ño doøng ID cuûa D hay ño doøng ID giaùn tieáp qua ñieän trôû ID = VR/R. - Söû duïng VOM nhö Volt-keá ño aùp VAK cuûa D. Chuù yù choïn thang ño doøng vaø aùp cho phuø hôïp vaø cöïc tính cuûa VOM. - Ghi keát quaû vaøo baûng B2.1 B2.1 Vi(V) 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1 1.5 2 VAK(V ) ID(mA ) 2.2 Maïch phaân cöïc ngöôïc: Maéc maïch nhö hình H2.2 - Thöïc hieän töông töï hình H2.1. - Ghi keát quaû vaøo baûng B2.2 B2.2 Vi(V) 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 VAK(V ) ID(mA )

Baøi 2: Veõ Ñaëc Tuyeán Diode

0.9

1

1.5

2

Trang – 14

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

Baøi 2: Veõ Ñaëc Tuyeán Diode

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

Trang – 15

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

2.3 Veõ ñaëc tuyeán: - Veõ ñöôøng bieåu dieãn quan heä giöõa ID vaø VAK cuûa D töø keát quaû baûng B2.1 vaø B2.2. ID(mA)

VAK(V)

C. Baùo caùo thöïc taäp:

Moãi sinh vieân vieát baùo caùo keát quaû thöïc taäp veà caùc noäi dung sau: - 2.1. Maïch phaân cöïc thuaän • Giaûi thích keát quaû ño B2.1? • Neáu caøng taêng Vi thì doøng ID vaø aùp VAK seõ nhö theá naøo? Taïi sao? ......................................................................................... ......................................................................................... • Neáu thay Diode baèng Led thì phaûi chuù yù nhöõng ñieàu gì? ......................................................................................... ......................................................................................... • Giaù trò vaø coâng suaát cuûa R coù aûnh höôûng nhö theá naøo ñoái vôùi maïch phaân cöïc thuaän? ......................................................................................... ......................................................................................... - 2.2. Maïch phaân cöïc ngöôïc • Giaûi thích keát quaû B2.2? ......................................................................................... ......................................................................................... ......................................................................................... .........................................................................................

Baøi 2: Veõ Ñaëc Tuyeán Diode

Trang – 16

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

Baøi 3:

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

Maïch Chænh Löu

A. Muïc tieâu: Sau khi thöïc haønh xong baøi naøy sinh vieân coù khaû naêng: - Giaûi thích ñöôïc nguyeân lyù hoaït ñoäng cuûa maïch chuyeån aùp AC thaønh DC thoâng qua keát quaû ño. - Phaân bieät ñöôïc giaù trò aùp coù vaø khoâng coù thaønh phaàn DC treân dao ñoäng kyù. - Hieåu ñöôïc ñöôïc maïch chænh löu baùn kyø vaø toaøn kyø treân thöïc teá. - Giaûi thích ñöôïc quaù trình naïp vaø phoùng ñieän cuûa tuï ñieän thoâng qua daïng soùng thöïc teá .

B. Noäi dung:

3.1 Giôùi thieäu caùch söû duïng Oscilliscope(OSC) a. Moät soá nuùt chöùc naêng chính Höôùng daãn söû duïng dao ñoäng kyù PINTEK(PS 251)

1 2

1 3

2 2 2 34 1

1 4

1 5

562 1

1 6

1 7

1 8

2 7 8 93 1 0

1 9

2 0

1 1

Hình treân laø moät soá nuùt chöùc naêng chính cuûa dao ñoäng kyù Caùc nuùt naøy coù theå chia thaønh caùc khoái chính Khoái queùt doïc: goàm 2 khoái cho 2 keânh CHA, CHB Keânh CHA • 1: Select Input nuùt choïn chöùc naêng ngoõ vaøo coù 3 vò trí AC (Alternaltive Coupling - chæ bieåu dieãn thaønh phaàn AC), GND, DC (Direct Coupling - bieåu dieãn caû thaønh phaàn DC vaø AC)

Baøi 3: Maïch Chænh Löu

Trang – 17

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

•

2: Volt/div nuùt ñieàu chænh giaù trò moät oâ theo chieàu doïc • 3: ngoõ vaøo keânh CHA • 4: POS nuùt chænh tia saùng theo chieàu doïc • 22: CAL PULL x5MAG Keânh CHB Caùc nuùt coù chöùc naêng töông öùng nhö keânh CHA nhöng ñöôïc söû duïng cho keânh CHA • 7: POS • 8: ngoõ vaøo keânh CHB • 9: Volt/div • 10: Select Input • 23: CAL PULL x5MAG Khoái queùt ngang • 11: Time/div nuùt ñieàu chænh giaù trò moät oâ theo chieàu ngang • 20: POS nuùt chænh tia saùng theo chieàu ngang • 18: VAR chænh chu kì queùt chuaån Khoái Trigger • 14: Trigger Level vaø 17: Hold off: giöõ tín hieäu treân maøn hình khoâng bò troâi theo chieàu ngang • 15: Coupling choïn cheá ñoä kích. Neân choïn cheá ñoä AUTO • 16: Source choïn tín hieäu nguoàn kích Ngoaøi ra coøn coù moät soá nuùt choïn khaùc • 12: Intensity nuùt ñieàu chænh cöôøng ñoä saùng cuûa tia saùng • 13: Focus nuùt ñieàu chænh ñoä neùt cuûa tia saùng • 5: Vert Mode coù 4 vò trí löïa choïn  CHA: Hieån thò tia saùng treân keânh A (quan saùt tín hieäu vaøo treân keânh A) CHB: hieån thò tia saùng treân keânh B (quan saùt tín hieäu vaøo treân keânh B)  DUAL: quan saùt tín hieäu vaøo caû hai keânh CHA, CHB  ADD: hieån thò toång ñaïi soá 2 tín hieäu treân hai keânh (CHA+CHB) • 6: GND • 21: CAL 2VP-P cho tín hieäu soùng vuoâng taàn soá 1KHz, 2V ñænh ñænh • 19: X-Y nuùt choïn chöùc naêng bieåu dieãn moät tín hieäu sang tín hieäu khaùc b. Caùch söû duïng Quan saùt daïng soùng tín hieäu treân töøng keânh:

Baøi 3: Maïch Chænh Löu

Trang – 18

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

-

-

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

Ñöa tín hieäu vaøo keânh A hay B (tín hieäu ñöa vaøo phaân bieät ngoõ tín hieäu vaø ngoõ mass). Choïn Vert Mode(5) CHA hay CHB tuyø keânh tín hieäu ñöôïc ñöa vaøo. Chænh Inpur Select laø GND vaø chænh vò trí tia saùng naèm giöõa maøn hình baèng nuùt POS (nuùt 4 cho keânh CHA hay nuùt 7 cho keânh CHB). Sau ñoù chænh Input Select veà vò trí AC hay DC tuøy theo muïc ñích quan saùt. Chænh nuùt Volt/div vaø Time/div ñeå tín hieäu hieän ñuû treân maøn hình Bieân ñoä tín hieäu = soá oâ * giaù trò nuùt Volt/div Chu kì tín hieäu = soá oâ * giaù trò nuùt Time/div

Ví duï : nhö treân hình veõ tín hieäu ñöôïc ñöa vaøo keânh CHA, nuùt Volt/div choïn giaù trò 5Volt/div, nuùt Time/div choïn giaù trò 1ms thì bieânTime/div ñoä tín hieäu laø 5V/oâ * 1oâ = 5V, chu kì tín hieäu laø 1ms/oâ * 4oâ = 4ms. Volt/div

Quan saùt hai tín hieäu ñoàng thôøi - Ñöa hai tín hieäu cuøng mass vaøo 2 keânh CHAvaø CHB - Vert Mode choïn DUAL - Chænh Input Select töøng keânh, Volt/div töøng keânh vaø Time/div nhö phaàn bieåu dieãn tín hieäu treân moät keânh sao cho quan saùt tín hieäu deã daøng. - Bieân ñoä töøng tín hieäu ñöôïc xaùc ñònh döïa vaøo giaù trò Volt/div cuûa töøng keânh töông öùng. Ño goùc leäch pha giöõa hai tín hieäu - Ñöa 2 tín hieäu cuøng chu kì (taàn soá) vaøo hai keânh CHA, CHB - Vert Mode choïn DUAL - Goùc leäch pha giöõa hai tín hieäu ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc: ϕ =

∆t 360o T

Time/div T: chu kì cuûa hai tín hieäu ngoõ vaøo

∆ t hieäu khaùc Bieåu dieãn moät tín hieäu theo moät tín - Ñöa hai tín hieäu cuøng mass vaøo hai keânh CHA vaø CHB. - Nhaán nuùt X-Y(19). - Choïn Select Input cuûa hai keânh laø GND vaø ñieåm saùng naèm giöõa trung taâm maøn hình. Sau ñoù chuyeån veà vò trí AC hay DC tuøy muïc ñích quan saùt tín hieäu. Volt/div

Baøi 3: Maïch Chænh Löu

Trang – 19

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

-

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

Ñoà thò treân maøn hình coù hai truïc ñôn vò ñeàu laø Volt vaø ñöôïc ñoïc nhö sau: • OÂ doïc theo Volt/div cuûa keânh B (truïc Y) • OÂ ngang theo Volt/div cuûa keânh A (truïc X)

Ñoä leäch pha giöõa hai tín hieäu ϕ ñöôïc tính nhö sau: sinϕ =

B A

A

B A

Chænh chuaån dao ñoäng kyù Sau moät thôøi gian söû duïng hay do moät söï coá naøo ñoù tín hieäu coù theå bò bieåu dieãn sai. Chuùng ta coù theå töï kieåm tra baèng caùch söû duïng tín hieäu chuaån trong maùy. - Noái ngoõ vaøo keânh muoán kieåm tra CHA hay CHB vaøo loã caém CAL 2VP-P - Vert Mode choïn CHA hay CHB töông öùng vôùi keânh muoán kieåm tra - Choïn Select Input keânh töông öùng laø GND vaø chænh vò trí vaïch saùng naèm giöõa maøn hình. Sau ñoù chuyeån veà vò trí AC - Duøng nuùt VAR (18) chænh chu kì vaø keùo nuùt CAL (nuùt 22 cho keânh CHA vaø nuùt 23 cho keânh CHB) chænh bieân ñoä tín hieäu quan saùt treân maøn hình sao cho tín hieäu hieäu quan saùt coù taàn soá 1KHz (chu kì 1ms) vaø bieân ñoä ñænh ñænh 2V(tín hieäu chuaån). Sau ñoù nhaán nuùt CAL veà vò trí cuõ vaø tieán haønh ño bình thöôøng. 3.2 Maïch chænh löu baùn kyø a. Maïch khoâng coù tuï loïc: Maéc maïch nhö hình H3.1

U n 2 2 0 V A C 5 0 H z

+ Vi

+ Vo

D R 1 0

K

U n 2 2 0 V A C 5 0 H z

+ Vi

D C

1

R 0 K

+ Vo

H3. H3. 2 1 - Nguoàn Vi = 6VAC hieäu duïng, taàn soá 50Hz, Diode D:1N4007. - Söû duïng dao ñoäng kyù ño veõ daïng soùng vaøo Vi (choïn chöùc naêng AC) vaø soùng ra Vo (choïn chöùc naêng DC). - Söû duïng VOM ño aùp ra Vo (trong 2 tröôøng hôïp AC vaø DC). -

Baøi 3: Maïch Chænh Löu

-

Trang – 20

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

-

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

Ghi keát quaû ño vaøo baûng B3.1 Khoâng tuï C = 47µ F V AC DC AC DC o (V )

C = 470µ F AC DC

b. Maïch coù tuï loïc: Maéc maïch nhö hình H3.2 - Thöïc hieän töông töï H3.1 theo 2 tröôøng hôïp: C = 47µF vaø C = 470µF. - Ghi keát quaû ño vaøo baûng B3.1 B3.1 B3.1

Veõ daïng soùng Vi, Vo hình H3.1 vaø H3.2 (neân quan saùt ñoàng thôøi tín hieäu Vi vaø Vo treân cuøng moät keânh cuûa OSC) Maïch khoâng tuï loïc Maïch coù tuï loïc cho C=47µ F vaø C = 470µ F Vi(V) Vi(V)

t(ms)

Vo(V)

t(ms)

Vo(V)

t(ms) t(ms)

Baøi 3: Maïch Chænh Löu

Trang – 21

H3. 3

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

3.3

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

Maïch chænh löu toaøn kyø:

a. Maïch khoâng coù tuï loïc: D

1

D

1 2 V+ U n 2 2 0 V A C 6 V 5 0 H z

V1 + V2 -

R

+ Vo

1 0 D

2

-

1

1 2 V+ U n 2 2 0 V A C 6 V 5 0 H z

K

V1 + V2 -

C

R 1

D

2

+ Vo 0 K

-

DZ H3. H3. Maéc maïch nhö hình H3.3 5. 33D1, D2: 1N4007. Nguoàn 6 43xöùng V1= –V2 = - Diode vaøo ñoái 6VAC hieäu duïng - Thöïc hieän töông töï hình H3.1. Ghi keát quaû vaøo baûng B3.2 b. Maïch coù tuï loïc: Maéc maïch nhö hình H3.4 - Thöïc hieän töông töï hình H3.3 theo 2 giaù trò C = 47µF vaø C =470µF. - Ghi keát quaû vaøo baûng B3.2 B3.2 Khoâng tuï C = 47µ F C = 470µ F V AC DC AC DC AC DC o (V ) Veõ daïng soùng V1, V2, Vo hình H3.3 vaø H3.4: 0 V

0 V

Maïch khoâng tuï loïc tuï loïc C= 47µ F vaø C = 470µ F V1, V2(V)

t(ms)

Baøi 3: Maïch Chænh Löu

Maïch coù

V1, V2(V)

t(ms)

Trang – 22

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

Vo(V)

Vo(V)

t(ms) t(ms)

3.4 Maïch chænh löu caàu: ~ Maéc maïch nhö hình H3.5 D 4 D 1 + - Nguoàn Vi=6VAC, + Vi U n 50Hz. Thöïc hieän 2 2 0 V A C D 3 D 2 5 0 H z töông töï phaàn ~ 3.1 - Ghi keát quaû H3. B3.3B3.3 vaøo baûng 5 C = 47µ F C = 470µ F V AC DC AC DC o

+ Vo

C

R 1

-

0 k

Chuù yù: ÔÛ maïch naøy ta khoâng theå quan saùt ñoàng thôøi hai tín hieäu treân cuøng moät keânh maø phaûi quan saùt tín hieäu rieâng leû treân töøng keânh (SV töï giaûi thích) Veõ daïng soùng vaøo vaø ra hình H3.5 vôùi C = 47µ F vaø C = 470µ F treân cuøng ñoà thò Vi

t

Vo

Baøi 3: Maïch Chænh Löu

Trang – 23

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

t

V1

3.5

.Maïch chænh löu taïo nguoàn U n DC ñoái xöùng: 2 2 0 V A C 5 0 H z Maéc maïch nhö hình H3.6

1 2 V 6 V

D 4 -

D 3

-

~

D 1

Vo1

+

D 2

C

1

~ Choïn tuï C = 100µF. 0 V Nguoàn vaøo V1 =–V2 = 6VAC hieäu V2 duïng, C 2 taàn soá 50Hz H3. Vo2 - Söû duïng VOM ño aùp ra Vo1 vaø6Vo2 (so vôùi ñieåm Mass 0V). - Ghi keát quaû vaøo baûng B3.4 - Söû duïng dao ñoäng kyù veõ daïng soùng ra Vo1 vaø Vo2. B3.4 AC DC Vo1 Vo2

R

1

1

0 K

R

2

1

0 K

Veõ daïng soùng vaøo vaø ra hình H3.6: V1

V2

t

Vo1

t

Vo2

t

t

Maïch nguoàn taïo nguoàn DC ñoái xöùng

Baøi 3: Maïch Chænh Löu

Trang – 24

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

C. Baùo caùo keát quaû:

Moãi sinh vieân vieát baùo caùo keát quaû thöïc taäp veà caùc noäi dung sau: - 3.2. Maïch chænh löu baùn kì a. Maïch khoâng coù tuï loïc • Giaûi thích hoaït ñoäng cuûa maïch trong moät chu kì Vi ......................................................................................... ......................................................................................... • Tính VoTB vaø VoRMS lí thuyeát vaø giaûi thích söï sai leäch keát quaû ño treân VOM, OSC so vôùi tính toaùn lí thuyeát ......................................................................................... ......................................................................................... ......................................................................................... ......................................................................................... • Tìm quan heä giaù trò ño aùp DC vaø AC treân VOM. ......................................................................................... ......................................................................................... • Neâu söï khaùc bieät khi ño veõ daïng soùng DC vaø AC treân dao ñoäng kyù. ......................................................................................... ......................................................................................... • Giaù trò R = 10K coù aûnh höôûng nhö theá naøo ñoái vôùi Vo vaø Diode ......................................................................................... ......................................................................................... b. Maïch coù tuï loïc • Giaûi thích hoaït ñoäng cuûa maïch trong moät chu kì Vi ......................................................................................... ......................................................................................... • Tính VoTB vaø VoRMS lí thuyeát vaø giaûi thích söï sai leäch keát quaû ño treân VOM, OSC so vôùi tính toaùn lí thuyeát ......................................................................................... ......................................................................................... • Nhaän xeùt veà ñöôøng naïp vaø phoùng cuûa tuï ñieän C. ......................................................................................... ......................................................................................... • Giaûi thích söï khaùc nhau cuûa maïch coù söû duïng vaø khoâng söû duïng tuï loïc. ......................................................................................... .........................................................................................

Baøi 3: Maïch Chænh Löu

Trang – 25

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

•

-

So saùnh Vo ño baèng VOM cuûa maïch coù vaø khoâng coù tuï ñieän. ......................................................................................... ......................................................................................... • Vo thay ñoåi nhö theá naøo khi Vi coá ñònh, R hay C thay ñoåi? ......................................................................................... ......................................................................................... • Ñieàu kieän R vaø C sao cho ngoõ ra Vo gaàn nhö phaúng ......................................................................................... ......................................................................................... 3.3. Maïch chænh löu toaøn kì a. Maïch khoâng coù tuï loïc • Giaûi thích hoaït ñoäng cuûa maïch trong moät chu kì Vi ......................................................................................... .........................................................................................

Baøi 3: Maïch Chænh Löu

Trang – 26

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

•

Tính VoTB vaø VoRMS lí thuyeát vaø giaûi thích söï sai leäch keát quaû ño treân VOM, OSC so vôùi tính toaùn lí thuyeát ......................................................................................... ......................................................................................... ......................................................................................... • Tính taàn soá gôïn soùng cuûa Vo. ......................................................................................... ......................................................................................... b. Maïch coù tuï loïc • Giaûi thích hoaït ñoäng cuûa maïch trong moät chu kì Vi ......................................................................................... ......................................................................................... • Tính VoTB vaø VoRMS lí thuyeát vaø giaûi thích söï sai leäch keát quaû ño treân VOM, OSC so vôùi tính toaùn lí thuyeát ......................................................................................... ......................................................................................... • Nhaän xeùt veà ñöôøng naïp vaø phoùng ñieän cuûa tuï. ......................................................................................... ......................................................................................... -

3.4. Maïch chænh löu caàu • Giaûi thích hoaït ñoäng cuûa maïch trong moät chu kì Vi ......................................................................................... .........................................................................................

-

3.5. Maïch chænh löu taïo nguoàn DC ñoái xöùng • Giaûi thích hoaït ñoäng cuûa maïch trong moät chu kì Vi ......................................................................................... ......................................................................................... ......................................................................................... • Nhaän xeùt veà bieân ñoä vaø pha cuûa Vo1 so vôùi V1, Vo2 so vôùi V2 ......................................................................................... ......................................................................................... .........................................................................................

Baøi 3: Maïch Chænh Löu

Trang – 27

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

Baøi 4:

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

Maïch ÖÙng Duïng Diode

A. Muïc tieâu: Sau khi thöïc haønh xong baøi naøy sinh vieân coù khaû naêng: - Giaûi thích hoaït ñoäng caùc maïch xeùn thoâng qua keát quaû ño. - Bieát ñöôïc moät vaøi daïng maïch oån aùp cô baûn. - Hieåu ñöôïc vieäc thöïc hieän coång logic baèng Diode.

B. Noäi dung:

4.1 Maïch xeùn: a. Maïch xeùn ñôn giaûn: - Maïch xeùn baùn kyø: Maéc maïch nhö hình H4.1 R 1

R k

1

k

+ + D + D + U n A C 2 2 0 V A C Vo Vo z Vi 5 0 H z Vi H4. H4. 2 - Choïn Diode1 D loaïi 1N4007, nguoàn vaøo Vi = 6VAC hieäu duïng, 50Hz. - Söû duïng dao ñoäng kyù ño veõ daïng soùngVi (choïn chöùc naêng AC) vaø Vo (choïn chöùc naêng DC). Maéc maïch nhö hình H4.2. Thöïc hieän töông töï H4.1 Veõ daïng soùng vaøo vaø ra hình H4.1 vaø H4.2: U

n 2 2 0 V 5 0 H

Vi

Vi

t

Vo

t

Vo

t

t

- Maïch xeùn duøng Zener: Maéc maïch nhö hình H4.3 - Choïn Zener coù ñieän aùp Vz=5.6V.

Baøi 4: Maïch ÖÙng Duïng Diode

Trang – 28

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

- Söû duïng dao ñoäng kyù ño veõ daïng soùngVi (choïn chöùc naêng AC) vaø Vo (choïn chöùc naêng DC) trong 2 tröôøng hôïp cuûa Vi: Vi = 3VAC hieäu duïng vaø Vi = 6VAC hieäu duïng, 50Hz. R

+ A ViC z -

U

n 2 2 0 V 5 0 H

1

R k D

1

+ Vo -

U

n 2 2 0 V 5 0 H

+ A ViC z -

1

k D

+1 Vo -

H4.3 H4.4 Maéc maïch nhö hình H4.4. Thöïc hieän töông töï H4.3 Veõ daïng soùng vaøo vaø ra hình H4.3 vaø H4.4: Vi

Vi

t

Vo

t

Vo

t

t

b. Maïch xeùn treân vaø xeùn döôùi: R

+ U n 2 2 0 V 5 0 H

z

A

1

+

k D

C

1

Vi

Vo 1 . 5 V

-

-

H4.5 Baøi 4: Maïch ÖÙng Duïng Diode

1 . 5

R

U n 2 2 0 V 5 0 H

+ A ViC z -

1

V

k D

1

+ Vo -

H4.6 Trang – 29

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

Maéc maïch nhö hình H4.5. - Choïn D loaïi 1N4007. Nguoàn Vi = 12VAC, 50Hz. - Nguoàn DC 1.5V söû duïng nguoàn pin. - Söû duïng dao ñoäng kyù ño veõ Vi (choïn chöùc naêng AC) vaø Vo (choïn chöùc naêng DC). Thay ñoåi cöïc tính nguoàn DC, thöïc hieän töông töï. Maéc maïch nhö hình H4.6. Thöïc hieän töông töï H4.5 Veõ daïng soùng vaøo vaø ra hình H4.5 vaø H4.6: Vi

Vi

t

V o

t

V o t

t

C

c. Maïch ghim ñònh möùc DC 4 7 u Maéc maïch nhö H4.7 R + U n 1 0 k 2 2 0 V A C - Soùng vaøo Vi 12VAC hieäu duïng, 50Hz 5 0 H z Vi - Duøng dao ñoäng kyù veõ daïng soùng vaøo (choïn chöùc naêng AC) vaø soùng ra(choïn chöùc naêng H4. DC) 7 Veõ daïng soùng vaøo vaø ra hình H4.7: Vi Vi

t

Baøi 4: Maïch ÖÙng Duïng Diode

D

+ Vo -

t

Trang – 30

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

Vo

Vo

t t

4.2 Maïch oån aùp: Maéc maïch nhö hình H4.8 - Zener coù Vz=9V. - Thay ñoåi Vi töø 0 ñeán 13VDC . - Söû duïng VOM ño aùp ra Vo. - Ghi giaù trò vaøo baûng B4.1 B4.1 Vi 1 2 3 4 5 6 7 8 (V) Vo (V)

R

1 1 k

V

i

D

R 1

H4. 8 9 1 0

1 1

1 2

2 0

+ Vo k -

13

- Vaãn theo hình treân H4.8, söû duïng VOM ño doøng ñieän I cuûa R=1K, doøng Iz cuûa Zener trong 2 tröôøng hôïp: coù ñieän trôû taûi 10K vaø khoâng coù ñieän trôû taûi 10K. - Ghi keát quaû vaøo baûng B4.2 B4.2 Coù taûi 10K Khoâng taûi I (mA) Iz (mA) I (mA) Iz (mA)

4.3 Maïch logic: Qui öôùc: A, B: ngoõ vaøo, Y: ngoõ ra 5V Möùc logic 0: 0V R Möùc logic 1: 5V A D1 Led taét: möùc logic 0 Led saùng: möùc logic 1 B Maéc maïch nhö hình H4.9, H4.10 D2 - Laàn löôït ñaët vaøo A, B caùc möùc logic 0 H4. vaø 1. - Quan saùt Led, suy ra möùc logic cuûa Y. 9 - Ghi keát quaû vaøo baûng B4.3, B4.4

Baøi 4: Maïch ÖÙng Duïng Diode

470 Y LED D3

Trang – 31

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

- Goïi B4.3 A 0 0 1 1

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

teân maïch. B 0 1 0 1

B4.4

A

D1

B

D2

Y

A 0 0 1 1

B 0 1 0 1

H4.1 0

Y

Y 470 LED D3

+

4.4 Maïch vi phaân, tích phaân duøng RC: Maéc maïch nhö hình H4.11, H4.12 VC VR - Ñieän aùp Vi coù daïng soùng sin ñöôïc + + laáy töø ngoõ ra maùy phaùt soùng coù giaù trò V R VR C C Vi 2Vpp – 1KHz Vi R C - Choïn: R = 10K, C = 0.1µ F H4.1 - Duøng OSC veõ daïng soùng Vi, VH4.1 R, VC 2 - Thay ñoåi R, C ñeå thaáy ñöôïc quaù tuï 1 trình naïp xaû cuûa - Thay ñoåi taàn soá ngoõ vaøo vaø so saùnh chu kì soùng vaøo Vi vaø thôøi haèng naïp tuï τ = RC

+

4.5 Maïch nhaân aùp: Maéc maïch nhö hình H4.13 B4.5 Vi(V) VC1(V) VC2(V) Veõ

C

1

- VC1 + + D 1 D 2 A C z Vi C 2 Ñieän aùp vaøo Vi = 6VAC hieäu duïng, 50Hz Choïn : C = 470µ F H4.13 - VC2 + Duøng VOM giai ño 10VAC ño ñieän aùp vaøo Vi Duøng VOM giai ño 50VDC ño ñieän aùp treân 2 tuï C1, C2 ñieàn vaøo baûng B4.5 daïng soùng hình H4.11 vaø H4.12: U

n 2 2 0 V 5 0 H

Vi

Vi

t

Baøi 4: Maïch ÖÙng Duïng Diode

t

Trang – 32

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

VR, Vc

VR, Vc

t

t

C. Baùo caùo keát quaû:

Moãi sinh vieân vieát baùo caùo keát quaû thöïc taäp veà caùc noäi dung sau: - 4.1. Maïch xeùn a. Maïch xeùn ñôn giaûn Maïch xeùn baùn kì • Giaûi thích hoaït ñoäng cuûa maïch H4.1, H4.2 ........................................................................................ ........................................................................................ Maïch xeùn duøng Zener • Giaûi thích hoaït ñoäng cuûa maïch H4.3, H4.4 ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ b. Maïch xeùn treân vaø xeùn döôùi • Giaûi thích hoaït ñoäng cuûa maïch H4.5, H4.6 ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ c. Maïch ghim ñònh möùc DC • Giaûi thích hoaït ñoäng cuûa maïch H4.7 ........................................................................................ ........................................................................................ • Giaù trò ñieän aùp DC ôû ngoõ ra laø bao nhieâu ? ........................................................................................ • Ñieän trôû R, tuï ñieän C coù aûnh höôûng nhö theá naøo ñoái vôùi giaù trò ñieän aùp DC ngoõ ra vaø hoaït ñoäng cuûa maïch ? ........................................................................................ ........................................................................................ • Trình baøy maïch ghim ñònh möùc DC aâm vaø maïch ghim ôû möùc tuøy yù. ........................................................................................

Baøi 4: Maïch ÖÙng Duïng Diode

Trang – 33

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

-

-

-

-

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ 4.2 Maïch oån aùp • Giaûi thích hoaït ñoäng cuûa maïch H4.8 ........................................................................................ ........................................................................................ • Giaûi thích keát quaû ño ñöôïc trong baûng B4.2 ........................................................................................ ........................................................................................ 4.3. Maïch logic • Giaûi thích hoaït ñoäng cuûa maïch H4.9, H4.10 ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ • Trình baøy theâm caùc maïch logic khaùc duøng Diode ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ 4.4. Maïch vi tích phaân • Giaûi thích hoaït ñoäng cuûa maïch H4.11, H4.12 ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ 4.5. Maïch nhaân aùp • Giaûi thích hoaït ñoäng cuûa maïch H4.13 ........................................................................................ ........................................................................................ • Phaùt trieån maïch nhaân 3, nhaân 4 ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................

Baøi 4: Maïch ÖÙng Duïng Diode

Trang – 34

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

Baøi 5:

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

Veõ Ñaëc Tuyeán BJT, FET

A. Muïc tieâu: Sau khi thöïc hieän xong baøi thöïc haønh naøy sinh vieân coù khaû naêng: - Hieåu ñöôïc quan heä giöõa doøng vaø aùp ngaû vaøo cuûa BJT, FET. - Hieåu ñöôïc quan heä giöõa doøng vaø aùp ngaû ra cuûa BJT, FET. - Veõ ñöôïc ñaëc tuyeán ngaû vaøo vaø ngaû ra cuûa BJT, FET. - Giaûi thích ñöôïc hoaït ñoäng cuûa BJT, FET. 2.2K

B. Noäi dung:

RC

mA 5.1 Veõ ñaëc tuyeán vaøo cuûa BJT: µ Q Maéc maïch nhö hình H5.1 A 10K - Q : C1815. Rb - Cho V2=5V khoâng ñoåi. V1 + - Thay ñoåi giaù trò V1 töø 0 ñeán 10V. - Söû duïng VOM ño doøng Ib, Ic vaø aùp Vbe ngaû vaøo. H5.1 - Ghi giaù trò vaøo baûng B5.1 B5.1 (Vce=5V) V1(V) 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1 2 3 Vbe( V) Ib(µ A) Ic(m A) β =

+ V2

4

Ic Ib

- Cho V2=12V khoâng ñoåi. - Thöïc hieän töông töï nhö phaàn treân. Ghi keát quaû vaøo baûng B5.2 B5.2 (Vce=12V) V1(V) 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1 2 3 4 Vbe( V) Ib(µ A) Ic(m A) β =

Baøi 5: Veõ Ñaëc Tuyeán BJT, FET

Trang – 35

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

Ic Ib

Veõ ñaëc tuyeán bieåu dieãn quan heä giöõa Vbe vaø Ib khi V2 = 5V, V2 = 12V treân cuøng moät ñoà thò. Ib

Vbe

5.2 Veõ ñaëc tuyeán ra cuûa BJT: Tieáp tuïc söû duïng hình H5.1 - Cho V1=5V khoâng ñoåi, Rb=1M. - Taêng daàn V2 töø 0 ñeán 12V. Söû duïng VOM ño giaù trò aùp vaø doøng ngaû ra Ic vaø Vce. - Ghi keát quaû vaøo baûng B5.3. B5.3 (Rb=1M) V2 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 11 12 0 Vce( V) Ic(m A) - Cho V1=5V khoâng ñoåi, Rb=1.5M. - Thöïc hieän töông töï vôùi Rb=1M. Ghi keát quaû vaøo baûng B5.4 B5.4 (Rb=1.5M) V2 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 1 12 1 Vce( V) Ic(m A) Veõ ñaëc tuyeán bieåu dieãn quan heä giöõa Vce vaø Ic khi Rb = 1M, Rb = 1.5M treân cuøng moät ñoà thò. Ic

Vce

V

D

D

5.3. Khaûo saùt ñaëc tuyeán Volt _ Ampe cuûa JFET 2 . 2 K RD Maéc maïch nhö hình 5.2 - JFET: K30A 1 M

RG Baøi 5: Veõ Ñaëc Tuyeán BJT, FET

V

G

G

H5. Trang – 36

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

- Thay ñoåi nguoàn VGG, VDD vaø ño doøng ID theo baûng sau Baûng 5.5(VGG = 0V) VDD(V 0 1 2 ) ID(mA ) Baûng 5.6(VGG VDD(V 0 ) ID(mA ) Baûng 5.7(VGG VDD(V 0 ) ID(mA )

3

4

6

8

10

12

= 0.4V) 1 2

3

4

6

8

10

12

=0.8V) 1 2

3

4

6

8

10

12

3

4

6

8

10

12

3

4

6

8

10

12

Baûng 5.8(VGG = 1.2V) VDD(V 0 1 2 ) ID(mA ) Baûng 5.9(VGG =1.6V) VDD(V 0 1 2 ) ID(mA )

Veõ ñaëc tuyeán truyeàn ñaït bieåu dieãn quan heä giöõa ID vaø VGS khi VDS ôû caùc möùc ñieän aùp khaùc nhau ID(mA)

VGS(V)

Veõ ñaëc tuyeán ra bieåu dieãn quan heä giöõa ID vaø VDS khi VGS ôû caùc möùc ñieän aùp khaùc nhau ID(mA)

Baøi 5: Veõ Ñaëc Tuyeán BJT, FET

Trang – 37

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

VDS(V) V

D

D R 2

5.4 Khaûo saùt maïch khuyeách ñaïi duøng JFET m a. Khaûo saùt phaân cöïc Maïch phaân cöïc coá ñònh Maéc maïch nhö hình 5.3 R G - Chænh VGG = 0.8V, VDD = 12V 1 M - Ño ID = VDS = V G G - Xaùc ñònh ñieåm laøm vieäc cuûa JFET treân ñaëc tuyeán ngoõ ra H5. Maïch töï phaân cöïc 3 1 0 V - Töø maïch hình 5.4 , tính RD, RS sao cho JFET coù ñieåm laøm vieäc nhö hình 5.3. R D - Maéc maïch vôùi caùc thoâng soá ñaõ tính H5. - Ño ID = VDS = 1 V i 4 - Xaùc ñònh ñieåm laøm vieäc Q cuûa JFET treân ñaëc RG tuyeán ngoõ ra 1 0 u F 1 M R Maïch phaân cöïc, phaân aùp - Töø maïch hình 5.5 tính RS, RD, RG1, RG2 sao cho JFET coù ñieåm laøm vieäc nhö hình 5.3. - Maéc maïch vôùi caùc thoâng soá ñaõ tính - Ño ID = VDS = - Xaùc ñònh ñieåm laøm vieäc Q cuûa JFET treân ñaëc tuyeán ngoõ ra

1

R

G

1

R

R

A

Q

1

V o 0

u F

s

V o

D 1

0 u

k

0 V

V i 1

D . 2

0 u

F

F G

2 R

s 1

0 0

u F

H5. b. Khaûo saùt maïch tín hieäu nhoû duøng JFET 5 Maïch CS ( coù tuï CS) Maéc maïch nhö hình 5.5 - Duøng maùy phaùt soùng ñöa tín hieäu sin coù taàn soá 1KHz ôû ngoõ vaøo maïch khuyeách ñaïi, duøng OSC ño daïng tín hieäu soùng vaøo vaø ra, chænh bieân ñoä soùng vaøo sao cho soùng ra khoâng bò meùo daïng. Veõ daïng soùng vaøo vaø ra Vi

Baøi 5: Veõ Ñaëc Tuyeán BJT, FET

Trang – 38

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

t

Vo

t

-

Tính AV = Vo/ Vi, Zi, Zo, fL, fH ñieàn vaøo baûng 5.10

Baûng 5.10 Av

Zi

Zo

fL

fH

Maïch CS ( khoâng tuï CS) - Laøm laïi caùc böôùc thí nghieäm treân khi thaùo tuï CS ra khoûi maïch hình 5.5 ñieàn keát quaû vaøo baûng 5.11 Baûng 5.11 Av

Zi

Zo

fL

fH

Maïch CD - Maéc maïch nhö hình 5.4, laáy tín hieäu ra taïi cöïc S, trình töï thöïc hieän nhö maïch CS ñieàn vaøo baûng 5.12 Baûng 5.12 Av

Zi

Zo

fL

fH

C. Baùo caùo thöïc taäp:

Moãi sinh vieân vieát baùo caùo keát quaû thöïc taäp veà caùc noäi dung sau: - 5.1. Veõ ñaëc tuyeán vaøo cuûa BJT • So saùnh ñaëc tuyeán vaøo cuûa BJT trong Datasheet vaø ñaëc tuyeán ñaõ veõ. Nhaän xeùt ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................

Baøi 5: Veõ Ñaëc Tuyeán BJT, FET

Trang – 39

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

•

-

-

-

Nhaän xeùt ñaëc tuyeán ngoõ vaøo cuûa BJT khi V2 thay ñoåi. Giaûi thích. ........................................................................................ ........................................................................................ 5.2. Ñaëc tuyeán ngoõ ra cuûa BJT • So saùnh ñaëc tuyeán vaøo cuûa BJT trong Datasheet vaø ñaëc tuyeán ñaõ veõ. Nhaän xeùt ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ • Nhaän xeùt ñaëc tuyeán ngoõ vaøo cuûa BJT khi V2 thay ñoåi. Giaûi thích. ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ 5.3. Khaûo saùt ñaëc tuyeán Volt – Ampe cuûa JFET • So saùnh ñaëc tuyeán vaøo cuûa BJT trong Datasheet vaø ñaëc tuyeán ñaõ veõ. Nhaän xeùt. 5.4. Khaûo saùt maïch khuyeách ñaïi duøng JFET a. Khaûo saùt phaân cöïc • Ghi laïi keát quaû khaûo saùt trong phaàn thöïc taäp. b. Khaûo saùt maïch tín hieäu nhoû duøng JFET • Ghi vaø veõ laïi keát quaû khaûo saùt trong phaàn thöïc taäp

Baøi 5: Veõ Ñaëc Tuyeán BJT, FET

Trang – 40

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

Baøi 6: Maïch ÖÙng Duïng BJT ÔÛ Cheá Ñoä Ngaét Daãn A. Muïc tieâu: Sau khi thöïc hieän xong baøi naøy sinh vieân coù khaû naêng: Nhaän bieát ñöôïc hoaït ñoäng ngaét daãn cuûa BJT. - Giaûi thích ñöôïc hoaït ñoäng cuûa maïch öùng duïng BJT ôû cheá ñoä ngaét daãn: maïch coång logic, maïch Flip Flop, maïch ñôn oån, maïch dao ñoäng ña haøi.

B. Noäi dung

5 V

6.1 Maïch coång logic

m A

Qui öôùc: R

Möùc logic 0 = 0V = Led taét. Möùc logic 1 = 5V = Led saùng.

c

Y A

R

b

m A

Q

2

D L E

2 D

a. Maïch coång. . H Maéc maïch nhö hình H6.1 6.1 Choïn Q loaïi 2SC1815. Ñaët vaøo A caùc giaù trò 0V vaø 5V. Quan saùt Led, suy ra möùc logic cuûa Y. Ghi keát quaû möùc logic cuûa Y vaøo baûng B6.1. Söû duïng VOM ño doøng vaø aùp taïi caùc chaân B vaø C cuûa Q. Ghi keát quaû vaøo baûng B6.2. B6.1 B6.2 A

Le d

Y

A

0

0V

1

5V

VBE (V)

VLed (V)

VCE (V)

IB (mA)

IC (mA)

b.Maïch coång. . . Maéc maïch nhö hình H6.2 . Choïn Q1 vaø Q2 loaïi 2SC1815. Ñaët vaøo A vaø B caùc giaù trò 0V vaø 5V. Quan saùt Led, suy ra möùc logic cuûa Y. Ghi keát quaû vaøo baûng B6.3. Söû duïng VOM ño aùp caùc chaân B, C vaø E. Ghi keát quaû vaøo baûng B6.4.

Baøi 6: Maïch Öùng Duïng BJT ÔÛ Cheá Ñoä Ngaét Daãn

Trang – 41

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

5V

5V 470 Rc

A

B

10k Rb 1c 10k Rb 2

470

Y

Rc

A

Q2 LED

B

10k

Q1

0

0

0

1

1

0

1

1

c.

Le d

Q2

Rb 1c

LED

10k Rb 2

H 6.2

B6.3 A B

Y

Q1

Y

H 6.3

B6.4 A B

0 V 0 V 5 V 5 V

VBE1 VBE2 (V) (V)

VLed (V)

VCE1 (V)

VCE2 (V)

IC1 (mA )

0 V 5 V 0 V 5 V

Maïch coång ...... Maéc maïch nhö hình H6.3

Baøi 6: Maïch Öùng Duïng BJT ÔÛ Cheá Ñoä Ngaét Daãn

Trang – 42

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

Thöïc hieän caùc böôùc nhö ôû phaàn a. Ghi keát quaû vaøo baûng B6.5 vaø B6.6 B6.5 B6.6 A B Le Y A B VBE1 VBE2 VLed VCE1 VCE2 IC1 d (V) (V) (V) (V) (V) (mA )

0

0

0

1

1

0

1

1

0 V 0 V 5 V 5 V

0 V 5 V 0 V 5 V

d.Maïch coång .... Maéc maïch nhö hình H6.4 . 5V 470

470

Rc1

A

10k

B

10k

Q1

Rc3

Q2

Rb1

10k

Q3

Y LED

Rb3

Rb2

H 6.4

Thöïc hieän theo caùc böôùc nhö ôû phaàn a. Ghi keát quaû vaøo baûng B6.7 vaø B6.8. B6.7 B6.8 A

0 0 1 1

B

Le d

Y

A

B

VBE1 VBE2 VBE3 VCE1 VCE2 VCE3 (V) (V) (V) (V) (V) (V)

VLe d

(V)

0

0 0 V V 1 0 5 V V 0 5 0 V V 1 5 5 V V e.Maïch coång . . .

Baøi 6: Maïch Öùng Duïng BJT ÔÛ Cheá Ñoä Ngaét Daãn

Trang – 43

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

Maéc maïch nhö hình H6.5. Thöïc hieän töông töï nhö phaàn a. Ghi keát quaû vaøo baûng B6.9 vaø B6.10. 5V

Rc 470 2

Rc 470 1 A

B

A 0V 0V 5V 5V

Y

Q1

10k Rb 1

Q3 10k Rb 3

Q2

10k Rb 2

LED

H 6.5

B6.9 A B 0 0 B0 VBE1 1 (V) 1 0 0V1 1 1V 0V 1V

Led VBE2 (V)

Y

VBE3 (V)

VCE1 (V)

VCE2 (V)

B6.10 VCE3 (V)

VLed (V)

6.2 Maïch Flip Flop

Y1 Rb1

Rc 1 5V

Rc 2

1k

1k

10k 10k

Ra

Q1

Y2

Rb 10k 2c 10k Rb

Q2

H B A 6.6 A Q2 loaïi 2SC1815. Maéc maïch nhö hình H6.6 . Choïn Q1 vaø Ñaët vaøo A vaø B caùc giaù trò 0V vaø 5V. Söû duïng VOM ño aùp taïi Y1 vaø Y2. Ghi giaù trò vaøo baûng B6.11. Ño aùp taïi caùc chaân B, C vaø E cuûa Q1 vaø Q2. Ghi keát quaû vaøo baûng B6.12. B6.11 B6.12 A B Y1 Y2 A B VBE1 VBE2 VCE1 VCE2 (V) (V) (V) (V) 0 0 0V 0 V 0 1 0V 5

Baøi 6: Maïch Öùng Duïng BJT ÔÛ Cheá Ñoä Ngaét Daãn

Trang – 44

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

1

0

5V

1

1

5V

V 0 V 5 V

6.3 Maïch ñôn oån 12V +V

Rb 1

Rc 1

12K

39K

Rb2

C

12K +

100uF

39K Led

Rc 2

Q2

Q1 D1

Maéc maïch nhö hình H6.7. Choïn Q1 vaø Q2 loaïi 2SC1815, tuï D2 100µF. Taùc ñoäng xung aâm vaøo Vi, quan saùt Led. H leân 5 laàn. So saùnh thôøi Thöïc hieän töông töï khi tuï taêng Vi 6.7 gian saùng cuûa Led: ........................................................................................................... 6.4 Maïch dao ñoäng ña haøi 5V

Rc1

470 LED1

C

+

Vo1 Vo2

Rb 1

10k Rb 2

1k

Rc2

C +

10k

1k

100µ F

100µ F

Q1

Q2

470 LED2

Vo1 H 6.8 Maéc maïch nhö hình veõ H6.8. Choïn Q1 vaø Q2 loaïi 2SC1815, tuï C=100µF. Quan saùt Led1 vaø Led2. t t Thay tuï C=100µF baèng C=102, söû duïng dao ñoäng kyù ño veõ daïng soùng ra Vo1 vaø Vo2. Vo1

Vo Vo2 2

Vo2

t

t

Baøi 6: Maïch Öùng Duïng BJT ÔÛ Cheá Ñoä Ngaét Daãn Trang Tuï Ce = – 45

Tuï Ce = 100 uF

102

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

( Trong tröôøng hôïp khoâng quan saùt ñöôïc daïng soùng treân dao ñoäng kyù do tuï coù giaù lôùn, coù theå laáy giaù trò tuï nhoû hôn hoaëc chæ quan saùt traïng thaùi cuûa 2 led.)

C. Baùo caùo keát quûa

Moãi sinh vieân vieát baùo caùo keát quaû thöïc taäp veà caùc noäi dung sau: 6.1. Maïch coång logic a. Giaûi thích hoaït ñoäng cuûa maïch H6.1. Keát luaän veà cheá ñoä hoaït ñoäng cuûa Q. ........................................................................................................... ........................................................................................................... ........................................................................................................... b. Giaûi thích hoaït ñoäng cuûa maïch H6.2. Keát luaän veà cheá ñoä hoaït ñoäng cuûa Q1, Q2. ........................................................................................................... ........................................................................................................... c. Giaûi thích hoaït ñoäng cuûa maïch H6.3. Keát luaän veà cheá ñoä hoaït ñoäng cuûa Q1, Q2: ........................................................................................................... ........................................................................................................... ........................................................................................................... ........................................................................................................... d. Giaûi thích hoaït ñoäng cuûa maïch H6.4. Keát luaän veà cheá ñoä hoaït ñoäng cuûa Q1, Q2 vaø Q3: ........................................................................................................... ........................................................................................................... ........................................................................................................... e. Giaûi thích hoaït ñoäng cuûa maïch H6.5. Keát luaän veà cheá ñoä hoaït ñoäng cuûa Q1, Q2 vaø Q3: ........................................................................................................... ........................................................................................................... ........................................................................................................... ........................................................................................................... 6.2.Maïch Flip Flop Giaûi thích hoaït ñoäng cuûa maïch Flip Flop H6.6 ñöôïc khaûo saùt. Keát luaän veà cheá ñoä daãn cuûa Q1 vaø Q2: ...........................................................................................................

Baøi 6: Maïch Öùng Duïng BJT ÔÛ Cheá Ñoä Ngaét Daãn

Trang – 46

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

........................................................................................................... ........................................................................................................... ........................................................................................................... ........................................................................................................... 6.3.Maïch ñôn oån Giaûi thích hoạt ñoäng cuûa maïch. Keát luaän veà cheá ñoä hoaït ñoäng cuûa Q1,Q2. Neâu coâng duïng cuûa caùc diode: ........................................................................................................... ........................................................................................................... ........................................................................................................... ........................................................................................................... ........................................................................................................... ...........................................................................................................

Baøi 6: Maïch Öùng Duïng BJT ÔÛ Cheá Ñoä Ngaét Daãn

Trang – 47

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

6.4.

Maïch dao ñoäng ña haøi Giaûi thích hoạt ñoäng cuûa maïch: ........................................................................................................... ........................................................................................................... ........................................................................................................... ........................................................................................................... ........................................................................................................... ........................................................................................................... Nhaän xeùt veà pha cuûa hai soùng ra: ........................................................................................................... ........................................................................................................... ........................................................................................................... Tính bieân ñoä vaø taàn soá dao ñoäng: ........................................................................................................... ........................................................................................................... ........................................................................................................... ........................................................................................................... ........................................................................................................... Traû lôøi caâu hoûi: Tính heä soá khueách ñaïi doøng ñieän cuûa caùc BJT trong töøng maïch. ........................................................................................................... ........................................................................................................... ........................................................................................................... ........................................................................................................... Neâu ñaëc ñieåm cuûa BJT daãn baõo hoøa. ........................................................................................................... ........................................................................................................... Thieát keá maïch dao ñoäng vôùi taàn soá 1 kHz. ........................................................................................................... ........................................................................................................... ........................................................................................................... ........................................................................................................... ........................................................................................................... ........................................................................................................... ...........................................................................................................

Baøi 6: Maïch Öùng Duïng BJT ÔÛ Cheá Ñoä Ngaét Daãn

Trang – 48

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

Baøi 7:

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

Maïch OÅn AÙp

A. Muïc tieâu: Sau khi thöïc hieän xong baøi thöïc haønh naøy sinh vieân coù khaû naêng: - Giaûi thích ñöôïc hoaït ñoäng cuûa maïch oån aùp noái tieáp. - Giaûi thích ñöôïc hoaït ñoäng cuûa maïch oån aùp song song. - Thieát keá ñöôïc maïch oån aùp söû duïng BJT. - Nhaän bieát ñöôïc caùc khoái trong moät maïch oån aùp.

B. Noäi dung 7.1 Maïch oån aùp noái tieáp Q

Vi

Vo Vi

+

10k 10k

Vo

Q1 4.7K

Vz

R1 Q2

+

10k

10k Vz

R2

H H - Maéc maïch nhö hình H7.1 7.1 7.2 Choïn Q1 loaïi 2SC1815, zener coù Vz=9V. Taêng daàn nguoàn Vi töø 0 ñeán 15VDC (chæ döøng laïi sau khi taêng 3 caáp Vi maø Vo khoâng ñoåi). Söû duïng VOM ño doøng vaø aùp ngoõ vaøo, ngoõ ra. Ghi keát quaû vaøo baûng B7.1a B7.1a Vi 1 3 5 7 9 11 13 15 Vo Ii Io Thay zener coù Vz =9V thaønh zener coù Vz=5,1V vaø thöïc hieän töông töï : B7.1b Vi 1 3 5 7 9 11 13 15 Vo Ii Io Xaùc ñònh coâng thöùc tính Vout : .......................................................................................................... - Maéc maïch nhö hình H7.2 Choïn Q1 loaïi 2SC1815, Q2 loaïi D468, Zener coù Vz=5.6V. Tính Vo theo R1 vaø R2.

Baøi 7: Maïch OÅn Aùp

Trang – 49

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

.......................................................................................................... .......................................................................................................... Choïn R1=R2=2.2K. Taêng Vi töø 0 ñeán 15VDC (chæ döøng laïi sau khi thay ñoåi 3 caáp Vi maø Vo khoâng ñoåi). Söû duïng VOM ño doøng vaø aùp ngoõ vaøo, ngoõ ra. Ghi keát quaû vaøo baûng B7.2. B7.2 Vi 1 3 5 7 9 11 13 15 Vo Ii Io Choïn R1 vaø R2 sao cho maïch oån aùp 6V. Cho Vi=10V. Söû duïng VOM ño doøng vaø aùp taïi chaân B, C, E cuûa Q1 vaø Q2. Ghi keát quaû vaøo baûng B7.3. Nhaän xeùt veà cheá ñoä hoaït ñoäng cuûa caùc BJT. B7.3 Ib

Ic

Ie

Vb

Vc

Ve

Ii

Io

Q1 Q2 7.2 Maïch oån aùp song song Vi

Vo 220

220

Vz 10k

+

Q 10k

Vo

Vi Vz

+

10k Q1

10k

Q2

H H Maéc maïch7.3 nhö hình H7.3. Choïn Q=2SC1815, Zener coù 7.4 Vz=5.6V. Cho Vi thay ñoåi töø 0 ñeán 10V. Söû duïng VOM ño doøng vaø aùp ngoõ vaøo, ngoõ ra. Ghi keát quaû vaøo baûng B7.4

B7.4 Vi 1 3 5 6 7 8 9 10 Vo Ii Io Maéc maïch theo hình H7.4. Choïn Q1=2SC1815, Q2=2SD468, Zener coù Vz=5.6V. Taêng Vi töø 0V ñeán 10V. Söû duïng VOM ño

Baøi 7: Maïch OÅn Aùp

Trang – 50

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

doøng vaø aùp ngoõ vaøo, ngoõ ra. Ghi keát quaû vaøo baûng B7.5 B7.5 Vi 1 3 5 6 7 8 9 10 Vo Ii Io 7.3

Maïch nguoàn duøng IC a. Maïch nguoàn oàn aùp döông duøng IC 78XX. Maéc maïch theo sô ñoà: choïn IC 7805, chọn các giá trị tụ như hình. Đieàn caùc möùc ñieän aùp ra ño ñöôïc vaøo baûng B7.6: Vi

1

7805 IN

OUT

3 1

Vo

COM

C1

+

2 1

C2 0.1u

0.33uF

Hình 7.5 B7.6 Vin Vout

4V

5V

6V

7V

8V

b. Maïch nguoàn oån aùp aâm duøng IC 79XX. Thöïc hieän töông töï vôùi IC 7912: 7912

Vi

2 IN OUT

3 2

Vo

C1 0.33uF

+

COM

1 2

C2 0.1u

Hình 7.6 B7.7 Vin Vout c.

-8V

-9V

-10V

-12V

-15V

Maïch nguoàn oån aùp döông thay ñoåi ñöôïc. V i

3

LM117 IN OUT

2

COM

1

Baøi 7: Maïch OÅn Aùp

R 2 4 0 +

+ 0.1uF

V o

R v 5 K

1uF

Trang – 51

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

Hình 7.7 Vout = 1.25

Rv   1 +  R  

Tính Voutmin= ..... Voutmax=.... d. Maïch nguoàn oån aùp aâm thay ñoåi ñöôïc. V i

2

LM337 IN OUT

3

COM

1

V o R

1k 10k 1uF

R v

+

+

0.1uF

Hình 7.8 Vout coù giaù trò danh ñònh töø -1,25V ñeán -37V vaø ñöôïc tính theo coâng thöùc: Vout = −1.25

Rv   1 +  R  

Cho Rv = 5K, tìm R sao cho -1,25V ≤ Vout ≤ -14V R= ...... 7.4 Höôùng daãn laøm maïch in a. Laøm maïch in thuû coâng - In sô ñoà maïch in veõ ñöôïc töø maùy tính leân giaáy can (trong). - Chuaån bò baûng bakelite coù phuû ñoàng kích côõ theo thieát keá. - Duøng chaát taåy röûa ñeå laøm saïch beà maët ñoàng, thöôøng duøng dung dòch FeCl3 noàng ñoä nhaït ñeå lau röûa, sau ñoù röûa saïch baèng nöôùc laõ vaø lau khoâ. - Aùp baûn veõ maïch in (giaáy can) leân mieáng bakelite (maët phuû ñoàng), laáy daáu toaøn boä vò trí caàn khoan ñeå caém vaø haøn chaân linh kieän. - Coá ñònh baûn maïch treân maët phaúng coù ñeäm goã meàm, ñaët ngöûa leân treân. Khoan loã chaân linh kieän baèng muõi khoan 0.7mm ÷ 1.2mm, traùnh bong lôùp phuû ñoàng. - Veõ ñöôøng maïch ñieän baèng buùt chì, kieåm tra vaø chænh söûa. Duøng buùt loâng daàu ñeå veõ maïch in. Saáy khoâ, chænh söûa cho ñaït yeâu caàu.

Baøi 7: Maïch OÅn Aùp

Trang – 52

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

-

Ngaâm baûng maïch bakelite vaøo dung dòch FeCl3 , ñeå maïch ngöûa, nhieät ñoä dung dòch duy trì khoaûng 40oC ÷ 50oC, quaáy ñònh kyø ñeå quaù trình aên moøn ñöôïc ñeàu vaø nhanh. - Sau khoaûng nöûa giôø ñoàng hoà thì maïch ñaõ ñöôïc aên moøn xong, kieåm tra neáu ñaït yeâu caàu thì taåy röûa phaàn möïc baùm baèng xaêng hoaëc giaáy nhaùm nhuyeãn. - Ngoaøi ra coù theå duøng daây daãn ñieän ñeå haøn noái taïo thaønh ñöôøng maïch, töông töï nhö maïch in. - Sau khi haøn xong linh kieän, duøng dung dòch goàm xaêng vaø nhöïa thoâng phuû moûng leân maët ñoàng ñeå baûo veä ñöôøng maïch khoâng bò oxy hoaù. b. Laøm maïch in baèng phöông phaùp uûi - In sô ñoà maïch in veõ ñöôïc töø maùy tính leân giaáy ñeà can (boû maët keo, laáy maët laùng). - Chuaån bò baûng bakelite coù phuû ñoàng kích côõ theo thieát keá. - Duøng chaát taåy röûa ñeå laøm saïch beà maët ñoàng, thöôøng duøng dung dòch FeCl3 noàng ñoä nhaït ñeå lau röûa, sau ñoù röûa saïch baèng nöôùc laõ vaø lau khoâ. - Aùp baûn veõ maïch in (giaáy ñeà can) leân mieáng bakelite (maët phuû ñoàng) vaø coá ñònh. - Duøng baøn uûi (nhieät ñoä noùng nhaát) uûi ñeàu tay leân giaáy ñeà can trong voøng 2-4 phuùt. - Ñeå nguoäi, sau ñoù boùc lôùp giaáy ñeà can ra khoûi mieáng bakelite. - Kieåm tra laïi caùc ñöôøng maïch ñieän. Duøng buùt loâng daàu veõ laïi caùc ñöôøng maïch bò ñöùt. - Sau ñoù tieán haønh ngaâm maïch, khoan loã, laøm saïch maïch in, haøn chaân linh kieän vaø phuû nhöïa thoâng töông töï nhö caùc böôùc ôû caùch laøm treân.

C. Baùo caùo thöïc taäp: Moãi sinh vieân vieát baùo caùo keát quaû thöïc taäp veà caùc noäi dung sau: 7. 1 Maïch oån aùp noái tieáp Maïch hình H 7.1 Xaùc ñònh coâng thöùc tính Vout : .......................................................................................................... Nhaän bieát chöùc naêng cuûa töøng khoái trong nguoàn: .......................................................................................................... .......................................................................................................... Tính Vo theo R1 vaø R2: .......................................................................................................... ..........................................................................................................

Baøi 7: Maïch OÅn Aùp

Trang – 53

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

Maïch hình H 7.2 Nhaän xeùt veà cheá ñoä hoaït ñoäng cuûa caùc BJT: ........................................................................................................... ........................................................................................................... 7.2 Maïch oån aùp song song Keát quaû ño doøng vaø aùp ngoõ ra: baûng B7.4, B7.5. 7.3 Maïch nguoàn duøng IC: Ño ñieän aùp ra oån aùp: baûng B7.6, B7.7. Rv   Ñoái vôùi nguoàn döông oån aùp, cho Vout = 1.25 1 +  , Rv =

5K, R =240. Tính: Voutmin = ..... Voutmax =......



R 

Rv   Ñoái vôùi nguoàn aâm oån aùp, cho Vout = −1.25 1 +  , cho Rv

= 5K, tìm R sao cho -1,25V ≤ Vout ≤ -14V



R 

R= ......... Traû lôøi caâu hoûi -

Tính doøng ñieän ngoõ vaøo cuûa caùc maïch oån aùp song song. Suy ra coâng suaát treân ñieän trôû 220. Keát luaän gì veà ñieän trôû naøy. ........................................................................................................... ........................................................................................................... ........................................................................................................... - Nhaän xeùt veà söï khaùc nhau cuûa 2 loaïi maïch oån aùp: noái tieáp vaø song song. ........................................................................................................... ........................................................................................................... ........................................................................................................... - Neâu coâng thöùc tính ñieän aùp ngoõ ra cuûa caùc maïch (döïa theo caùc thaønh phaàn khoâng ñoåi aùp trong maïch). So saùnh vôùi giaù trò ño. ........................................................................................................... ........................................................................................................... Thieát keá maïch nguoàn oån aùp song song coù theå thay ñoåi aùp ra töø 0-30V. Thi coâng maïch nguoàn oån aùp ± 5V, ± 12V vaø nguoàn oån aùp döông ñieàu chænh ñöôïc.

Baøi 7: Maïch OÅn Aùp

Trang – 54

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

Sô ñoà nguyeân lyù khoái nguoàn

220V AC +V +

1 2200uF +

IN

10uF +

OUT 3

2

GND

50V

15V

-

ORMER

15V

TR AN SF

+

7805

1

100uF

IN

100uF

GND IN 10uF

OUT 3

+

1

GND

+

50 V

+

7812

2

2200uF

2 .2 K

+12 V

2

+V

+5 V

OUT 3

7905

+

2

LED

100uF

IN

-5 V

1

GND

OUT 3 7912

V IN

-1 2 V

2

ADJ

VOUT

+

3

100uF

1

+

LM 317

0 .1 u F 5K

240 + 10uF

Baøi 7: Maïch OÅn Aùp

+ 1uF

Trang – 55

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

Baøi 8:

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

Maïch Khueách Ñaïi BJT

A. Muïc tieâu Sau khi thöïc haønh xong baøi naøy sinh vieân coù khaû naêng: - Tính toaùn ñöôïc ñieän trôû phaân cöïc cho BJT. - Giaûi thích ñöôïc hoaït ñoäng cuûa maïch khueách ñaïi tín hieäu nhoû, taàn soá thaáp. - Veõ ñöôïc ñaùp tuyeán bieân ñoä – taàn soá cuûa maïch khueách ñaïi. - Tính ñöôïc baêng thoâng cuûa maïch khueách ñaïi.

B. Noäi Dung

8.1 Maïch khueách ñaïi phaân doøng a.Phaân cöïc phaân doøng Maéc maïch nhö hình H8.1. Choïn BJT Q loaïi Rb C1815, tra saùch tìm heä soá khueách ñaïi doøng β C1 cuûa C181, tuï Ce coù giaù trò 47µ F. 1uF Vi Tính toaùn caùc ñieän trôû sao cho ñieåm phaân cöïc tónh coù IC =1mA, VCE = 2.5V.

5V Rc Q1

C2

Vo

1uF 10K

Re

Ce 47uF

RL

H8.1

Söû duïng VOM ño doøng vaø aùp taïi caùc chaân B, E vaø C cuûa Q. Ghi keát quaû vaøo baûng B8.1. B8.1 Rb

Rc

Re

Ib

Ic

Ie

Vb

Vc

Ve

Veõ ñöôøng taûi tónh cuûa maïch. Ñoà thò ñöôøng taûi tónh: I c Vce

b. Khueách ñaïi tín hieäu theo kieåu E chung Cho tín hieäu vaøo Vimax = 20mV, taàn soá 1KHz. Söû duïng dao ñoäng kyù, veõ soùng ngoõ ra. Taêng daàn bieân ñoä Vi cho ñeán khi Vo baét ñaàu bò meùo thì khoâng taêng nöõa. Ghi nhaän giaù trò Vimax.

Baøi 8: Maïch Khueách Ñaïi BJT

Trang – 56

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

Boû tuï Ce=47µF, thöïc hieän töông töï. Ghi keát quaû vaøo baûng B8.2 B8.2 Z in

Zout

Vi

Vo

Av

Ai

Avma x

Ce = 47µF Khoâng tuï Veõ daïng Vi vaø Vo khi coù tuï vaø khoâng coù tuï. Vi

Vi

t

t

V o

Vo

t

t

Veõ ñaùp tuyeán bieân ñoä-taàn soá (öùng vôùi maïch Khoâng coù coù Coù tuï Ce tuï Ce tuï 47µ F): Choïn Vi=50mV, cho taàn soá f thay ñoåi töø 0 ñeán 1MHz. Söû duïng dao ñoäng kyù tìm bieân ñoä ra Vo theo taàn soá. Ghi keát quaû vaøo baûng B8.3 B8.3 f 50 500 1 10 50 100 200 500 1 Hz Hz KH KH KH KH KH KH MH z z z z z z z Vo Veõ ñoà thò bieåu dieãn quan heä cuûa baûng B8.3. V o

f Baøi 8: Maïch Khueách Ñaïi BJT

Trang – 57

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

Baøi 8: Maïch Khueách Ñaïi BJT

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

Trang – 58

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

8.2 Maïch khueách ñaïi phaân aùp 5

R

b

1

V

R

c C

C

Q

1

2

V

o

1

u V

1

1

u

F i

R

b

2

R

e

F 1 0

K

R

L

Hình 8.2 Maéc maïch nhö hình H 8.2. Thöïc hieän töông töï caùc böôùc nhö phaàn 8.1. a. Phaân cöïc phaân aùp. Aùp duïng ñònh lyù Thevenin ñeå tính cho maïch ngoõ vaøo sao cho ñieåm laøm vieäc tónh coù Ic = 1,5mA, Vce = 2,5V. Söû duïng VOM ño doøng vaø aùp taïi caùc chaân B, E vaø C cuûa Q. Ghi keát quaû vaøo baûng B8.4. B8.4 Rb1 Rb2

Rc

Re

Ib

Ic

Ie

Vb

Vc

Ve

Veõ ñoà thò ñöôøng taûi tónh: I c Vce

b.

Khueách ñaïi tín hieäu theo kieåu E chung. Cho tín hieäu vaøo Vimax = 20mV, taàn soá 1KHz. Söû duïng dao ñoäng kyù ño veõ soùng ra. Taêng daàn bieân ñoä Vi cho ñeán khi Vo baét ñaàu bò meùo thì khoâng taêng nöõa. Ghi nhaän giaù trò Vimax. Boû tuï Ce=47µF, thöïc hieän töông töï, ghi keát quaû vaøo baûng B8.5: B8.5 Z in Zout Vi Vo Av Ai Avma x Ce = 47µF Khoâng tuï

Baøi 8: Maïch Khueách Ñaïi BJT

Trang – 59

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

Veõ daïng Vi vaø Vo khi coù tuï vaø khoâng coù tuï: Vi

Vi

t

t

V o

Vo

t

t

Veõ ñaùp tuyeán bieân ñoä –taàn soá (öùng vôùi maïch coù Khoâng coù tuï 47µ F): Coù tuï Ce Choïn Vi=50mV, cho taàn soá f thay ñoåi töø 0tuï ñeán 1MHz. Söû duïng dao ñoäng kyù tìm bieân ñoä ra Vo theo taàn soá. Ghi keát quaû vaøo baûng B8.6 B8.6 f 50 500 1 10 50 100 200 500 1 Hz Hz KH KH KH KH KH KH MH z z z z z z z Vo Veõ ñoà thò bieåu dieãn quan heä cuûa baûng B8.6. V o f

Baøi 8: Maïch Khueách Ñaïi BJT

Trang – 60

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

c.

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

Khueách ñaïi tín hieäu theo kieåu gheùp C chung. 5V

Rb1

Rc

C1

Q1

C2

1uF Vi

Vo 10K

1uF

Rb2

RL

Re

Hình 8.3 Thay ñoåi ngoõ vaøo vaø ngoõ ra xoay chieàu nhö hình treân. Thöïc hieän töông töï nhö khueách ñaïi tín hieäu theo kieåu gheùp E chung: Söû duïng dao ñoäng kyù, cho hieän thò ñoàng thôøi soùng ngoõ vaøo vaø soùng ngoõ ra. Veõ ñaùp tuyeán bieân ñoä-taàn soá (öùng vôùi maïch coù tuï 47µ F): Choïn Vi=50mV, cho taàn soá f thay ñoåi töø 0 ñeán 1MHz. Söû duïng dao ñoäng kyù tìm bieân ñoä ra Vo theo taàn soá. Ghi keát quaû vaøo baûng B8.7 . B8.7 f 50 500 1 10 50 100 200 500 1 Hz Hz KH KH KH KH KH KH MH z z z z z z z Vo V o

f b. Khueách ñaïi tín hieäu theo kieåu gheùp B chung 5

R

b

1

V

R

c C

Q

1

1 C

C 1

1 u

R

b

2

F

R

e

1

2 u

V

o

F

3 u

F

V

i

1 0

K

R

L

Hình 8.4 Baøi 8: Maïch Khueách Ñaïi BJT

Trang – 61

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

Thay ñoåi ngoõ vaøo vaø ngoõ ra xoay chieàu nhö hình treân. Thöïc hieän töông töï nhö khueách ñaïi tín hieäu theo kieåu gheùp E chung. Söû duïng dao ñoäng kyù, cho hieän thò ñoàng thôøi soùng ngoõ vaøo vaø soùng ngoõ ra. Veõ ñaùp tuyeán bieân ñoä-taàn soá (öùng vôùi maïch coù tuï 47µ F): Choïn Vi=50mV, cho taàn soá f thay ñoåi töø 0 ñeán 1MHz. Söû duïng dao ñoäng kyù tìm bieân ñoä ra Vo theo taàn soá. Ghi keát quaû vaøo baûng B8.8 . B8.8 f 50 500 1 10 50 100 200 500 1 Hz Hz KH KH KH KH KH KH MH z z z z z z z Vo V o

f

8.3 Maïch khueách ñaïi hoài tieáp aùp: 5V

Rb

Rc C2

C1 1uF Vi

Q1

Vo

1uF 10K

Ce 47uF RL H Maéc maïch nhö hình H8.5. Thöïc 8.5 hieän töông töï nhö phaàn 8.1. a. Phaân cöïc hoài tieáp aùp Ghi keát quaû vaøo baûng B8.10 B8.10 Rb Rc Re Ib Ic Ie Vb Vc Ve

Baøi 8: Maïch Khueách Ñaïi BJT

Re

Trang – 62

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

Veõ ñöôøng taûi tónh cuûa maïch. Ñoà thò ñöôøng taûi tónh: I c Vce

b.

Khueách ñaïi tín hieäu Cho tín hieäu vaøo Vimax = 20mV, taàn soá 1KHz. Duøng dao ñoäng kyù veõ soùng ngoõ ra. Taêng daàn bieân ñoä Vi cho ñeán khi Vo baét ñaàu bò meùo thì khoâng taêng nöõa. Ghi nhaän giaù trò Vimax. Boû tuï Ce=47µF, thöïc hieän töông töï vaø ghi keát quaû vaøo baûng B8.11. B8.11 Zin Zout Vi Vo Av Ai Avma x Ce = 47µF Khoâng tuï Veõ daïng soùng Vi vaø Vo khi coù tuï vaø khoâng coù tuï: Vi

Vi

t

t

V o

Vo

t

t

Coù tuï Ce Baøi 8: Maïch Khueách Ñaïi BJT

Khoâng coù tuï

Trang – 63

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

Veõ ñaùp tuyeán bieân ñoä –taàn soá (öùng vôùi maïch coù tuï 47µ F): Choïn Vi=50mV, cho taàn soá f thay ñoåi töø 0 ñeán 1MHz. Söû duïng dao ñoäng kyù tìm bieân ñoä ra Vo theo taàn soá. Ghi keát quaû vaøo baûng B8.12. B8.12 f 50 500 1 10 50 100 200 500 1 Hz Hz KH KH KH KH KH KH MH z z z z z z z Vo Ñoà thò bieåu dieãn quan heä cuûa baûng B8.12. V o

f

C. Baùo caùo keát quaû Moãi sinh vieân vieát baùo caùo keát quaû thöïc taäp veà caùc noäi dung sau: 8.1 Maïch khueách ñaïi phaân doøng a. Phaân cöïc phaân doøng Tính toaùn caùc ñieän trôû, ño doøng vaø aùp taïi caùc chaân B, E vaø C cuûa Q: baûng B8.1. Tính heä soá khueách ñaïi doøng thöïc teá AI = Ic/Ib: ............... b. Khueách ñaïi tín hieäu theo kieåu E chung: Tính Zin , Zout : ......................................................................... Nhaän xeùt veà ñoä leäch pha giöõa Vi vaø Vo:.......................... Tính heä soá khueách ñaïi ñieän aùp Av = Vo/Vi......................... Tính heä soá khueách ñaïi Avmax=Vo/Vimax. Nhaän xeùt veà giaù trò naøy. .......................................................................................................... Boû tuï Ce=47µF, keát quaû ñieàn vaøo baûng B8.2 Döïa vaøo baûng B8.3, xaùc ñònh taàn soá caét treân, caét döôùi, baêng thoâng: ........................................................................................................... ........................................................................................................... 8.2 Maïch khueách ñaïi phaân aùp a. Phaân cöïc phaân aùp: Tính toaùn ñieän trôû phaân cöïc, ño doøng vaø aùp: baûng B8.4. Tính heä soá khueách ñaïi doøng thöïc teá AI = Ic/Ib:................... ..................

Baøi 8: Maïch Khueách Ñaïi BJT

Trang – 64

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

b. Khueách ñaïi tín hieäu theo kieåu E chung: Tính Z in , Zout : ........................................................................... Nhaän xeùt veà ñoä leäch pha giöõa Vi vaø Vo:........................... Tính heä soá khueách ñaïi ñieän aùp Av = Vo/Vi: ........................ Tính heä soá khueách ñaïi Avmax=Vo/Vimax. Nhaän xeùt veà giaù trò naøy: ........................................................................................................... ........................................................................................................... Boû tuï Ce=47µF, thöïc hieän töông töï : baûng B8.5. Döïa vaøo baûng B8.6, xaùc ñònh taàn soá caét treân, caét döôùi, baêng thoâng: ........................................................................................................... ........................................................................................................... Khueách ñaïi tín hieäu theo kieåu gheùp C chung Tính Z in , Zout : ........................................................................... Nhaän xeùt veà ñoä leäch pha giöõa Vi vaø Vo:........................... Tính heä soá khueách ñaïi ñieän aùp Av = Vo/Vi: ........................ Tính heä soá khueách ñaïi Avmax=Vo/Vimax. Nhaän xeùt veà giaù trò naøy: ........................................................................................................... ........................................................................................................... Boû tuï Ce=47µF, thöïc hieän töông töï: baûng B8.6. Döïa vaøo baûng B8.7, xaùc ñònh taàn soá caét treân, caét döôùi, baêng thoâng: ........................................................................................................... Tính Z in , Zout : ........................................................................... Nhaän xeùt veà ñoä leäch pha giöõa Vi vaø Vo:........................... Tính heä soá khueách ñaïi ñieän aùp Av = Vo/Vi: ........................ Tính heä soá khueách ñaïi Avmax=Vo/Vimax. Nhaän xeùt veà giaù trò naøy: Boû tuï Ce=47µF, tính toaùn nhö vôùi tuï 1µF : baûng B8.5.. Döïa vaøo baûng B8.6, xaùc ñònh taàn soá caét treân, caét döôùi, baêng thoâng: ........................................................................................................... d. Khueách ñaïi tín hieäu theo kieåu gheùp B chung: Tính Z in , Zout : ........................................................................... Nhaän xeùt veà ñoä leäch pha giöõa Vi vaø Vo:........................... Tính heä soá khueách ñaïi ñieän aùp Av = Vo/Vi: ........................

Baøi 8: Maïch Khueách Ñaïi BJT

Trang – 65

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

Tính heä soá khueách ñaïi Avmax=Vo/Vimax. Nhaän xeùt veà giaù trò naøy: ........................................................................................................... ........................................................................................................... Döïa vaøo baûng B8.8, xaùc ñònh taàn soá caét treân, caét döôùi, baêng thoâng: ...........................................................................................................

Baøi 8: Maïch Khueách Ñaïi BJT

Trang – 66

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

Ñieàn vaøo baûng B8.9 caùc thoâng soá cuûa 3 kieåu gheùp maïch: B8.9 E chung C chung B chung Zin Zout Ai Av ϕ fcaét 8.3 Maïch khueách ñaïi hoài tieáp aùp a. Phaân cöïc hoài tieáp aùp Tính toaùn ñieän trôû vaø ño doøng, aùp : baûng B8.10. Tính heä soá khueách ñaïi doøng thöïc teá AI = Ic/Ib: ................ b. Khueách ñaïi tín hieäu theo kieåu E chung Tính Z in , Zout : ......................................................................... Nhaän xeùt veà ñoä leäch pha giöõa Vi vaø Vo:........................... Tính heä soá khueách ñaïi ñieän aùp Av = Vo/Vi:......................... Tính heä soá khueách ñaïi Avmax=Vo/Vimax. Nhaän xeùt veà giaù trò naøy. ........................................................................................................... ........................................................................................................... Boû tuï Ce=47µF, keát quaû ñieàn vaøo baûng B8.11 Döïa vaøo baûng B8., xaùc ñònh taàn soá caét treân, caét döôùi, baêng thoâng: ........................................................................................................... Traû lôøi caâu hoûi - Neâu caùc linh kieän trong maïch aûnh höôûng ñeán taàn soá caét. ........................................................................................................... - So saùnh BJT vaø FET veà caáu taïo, söï daãn ñieän, phöông trình ñöôøng taûi, linh kieän phaân cöïc, khaû naêng khueách ñaïi ) ........................................................................................................... ........................................................................................................... ........................................................................................................... ...........................................................................................................

Baøi 8: Maïch Khueách Ñaïi BJT

Trang – 67

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

Baøi 9:

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

Maïch Khueách Ñaïi FET

A. Muïc tieâu: Sau khi thöïc hieän xong baøi thöïc haønh naøy sinh vieân coù khaû naêng: - Tính phaân cöïc ñöôïc caùc maïch khueách ñaïi duøng FET. - Hieåu ñöôïc nguyeân taéc khueách ñaïi cuûa FET. - Khaûo saùt hoaït ñoäng maïch khueách ñaïi FET: veõ ñöôïc quan heä giöõa soùng ngoõ vaøo vaø soùng ngoõ ra; ño ñöôïc caùc thoâng soá phaân cöïc, Zin, Zout; veõõ ñöôïc ñaùp tuyeán bieân taàn cuûa maïch khueách ñaïi duøng FET.

B. Noäi dung:

1 2 V

9.1 Maïch söû duïng JFET: a. Maïch töï phaân cöïc : Maéc maïch theo hình H9.1.

R 1

V

i

C

1

1

u

D . 2

K C

Q

F R 1

M

G

R 1

1 1

K

2 u

F

S

R 1

0

L

K

H 9.1 Söû duïng VOM ño doøng vaø aùp treân maïch. Ghi giaù trò vaøo baûng B9.1 B9.1 Ig Id Is Vgs Vds (mA) (mA) (mA) (V) (V) Giaù trò tính Giaù trò ño Tính toaùn caùc giaù trò caàn thieát ñeå veõ ñöôøng taûi tónh: Id

Vg s b.Maïch khueách ñaïi tín hieäu: Xeùt hình H9.1. Cho Vi daïng sin, bieân ñoä 20mV, taàn soá 1KHz.

Baøi 9: Maïch Khueách Ñaïi JFET

Trang – 68

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

Duøng VOM ño trôû khaùng ngoõ vaøo vaø trôû khaùng ngoõ ra: Xaùc ñònh ñieän trôû ngoõ vaøo baèng caùch noái noái tieáp ngoõ vaøo vôùi ñieän trôû R1=100k. Ñieän aùp ra luùc chöa maéc theâm R1 laø V1, sau khi maéc theâm R1 laø V2û . Toång trôû vaøo ñöôïc tính: Zi = R1 / [( V1/V2) – 1] = ................................................................ Xaùc ñònh ñieän trôû ngoõ ra baèng caùch ño ñieän aùp ngoõ ra luùc khoâng taûi V1, maéc moät ñieän trôû RL = 1K ño ñieän aùp ra V2. Toång trôû ra ñöôïc tính: Zo = RL [(V1/V2) – 1] = ................................................................... Söû duïng dao ñoäng kyù ño veõ daïng soùng vaøo Vi, ra Vo treân cuøng heä truïc.

Tính heä soá khueách ñaïi Av=Vo/Vi............................................. Taêng daàn bieân ñoä Vi, quan saùt soùng ra ñeán khi Vo baét ñaàu meùo thì khoâng taêng nöõa. Ño Vimax, Vomax, ghi nhaän giaù trò naøy. Maéc theâm tuï Cs=10µ F song song vôùi Rs. Thöïc hieän töông töï caùc böôùc treân: Ghi keát quaû thu ñöôïc vaøo baûng B9.2 B9.2 Zin Zout Av Avma x Khoâng tuï Cs Tuï Cs = 10µ F Veõ ñaùp tuyeán V – f Cho Vi=50mV khoâng ñoåi. Thay ñoåi taàn soá f, ño giaù trò Vo. Ghi giaù trò vaøo baûng B9.3 B9.3

Baøi 9: Maïch Khueách Ñaïi JFET

Trang – 69

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

f

50 Hz

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

500 1 10 Hz KHz KHz

50 KHz

100 KHz

200 KHz

500 KHz

1 MH z

Vo Veõ ñöôøng bieåu dieãn quan heä taàn soá vaø bieân ñoä theo baûng B9.3 V o

f 9.2 Maïch söû duïng MOSFET a.Maïch phaân cöïc tónh Maéc maïch theo hình H9.2. Choïn MOSFET loaïi 2N3796 hoaëc töông ñöông. 1 2

V

R 2 R 1

V

i

C

1

1

u

M

G

D . 2

K

1

C Q

1

R 1

K

1

2 u

F

F R 6

8

G

0

2

S

R 1

0

L

K

H9.2

Söû duïng VOM ño doøng vaø aùp treân maïch. Ghi giaù trò vaøo baûng B9.4 B9.4 Ig Id Is Vgs Vds mA mA mA V V Giaù trò tính Giaù trò ño b.Maïch khueách ñaïi tín hieäu Xeùt hình H9.2. Cho Vi daïng sin, bieân ñoä 20mV, taàn soá 1KHz. Söû duïng dao ñoäng kyù ño veõ daïng soùng vaøo Vi, ra Vo treân cuøng heä truïc. Vi, Vo

Baøi 9: Maïch Khueách Ñaïi JFET

Trang – 70

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

t Taêng daàn bieân ñoä Vi, quan saùt soùng ra ñeán khi Vo meùo. Ño Vimax, Vomax, ghi nhaän giaù trò naøy. Veõ ñaùp tuyeán V-f: Cho Vi=50mV khoâng ñoåi. Thay ñoåi taàn soá Vi, ño giaù trò Vo. Ghi giaù trò vaøo baûng B9.5 B9.5 f 50 500 1 10 50 100 200 500 1 Hz Hz KHz KHz KHz KHz KHz KHz MH z V o Veõ ñöôøng bieåu dieãn quan heä taàn soá vaø bieân ñoä theo baûng B9.5 V o f

C. Baùo caùo thöïc taäp Moãi sinh vieân vieát baùo caùo keát quaû thöïc taäp veà caùc noäi dung sau: 9.1 Maïch söû duïng JFET a. Maïch phaân cöïc tónh Vieát caùc phöông trình tính doøng vaø aùp treân caùc cöïc cuûa JFET: Ig =.................................................................................................... Vds =................................................................................................. Id =.................................................................................................... Vgs =.................................................................................................. Keát quaû ño doøng vaø aùp: baûng B9.1. Nhaän xeùt veà keát quaû ño ñöôïc: ........................................... ........................................................................................................... ........................................................................................................... b.Maïch khueách ñaïi tín hieäu: Vieát phöông trình tính trôû khaùng ngoõ vaøo vaø trôû khaùng ngoõ ra, heä soá khueách ñaïi: Zin =........................................................................................... Zout =......................................................................................... Av =............................................................................................

Baøi 9: Maïch Khueách Ñaïi JFET

Trang – 71

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

Xaùc ñònh ñieän trôû ngoõ vaøo baèng caùch noái noái tieáp ngoõ vaøo vôùi ñieän trôû R1=100k. Ñieän aùp ra luùc chöa maéc theâm R1 laø V1, sau khi maéc theâm R1 laø V2û . Toång trôû vaøo ñöôïc tính: Zi = R1 / [( V1/V2) – 1] = ................................................................ Xaùc ñònh ñieän trôû ngoõ ra baèng caùch ño ñieän aùp ngoõ ra luùc khoâng taûi V1, maéc moät ñieän trôû RL = 1K ño ñieän aùp ra V2. Toång trôû ra ñöôïc tính: Zo = RL [(V1/V2) – 1] = ................................................................... Tính heä soá khueách ñaïi Av=Vo/Vi............................................. Tính heä soá khueách ñaïi cöïc ñaïi. Avmax=Vomax/Vimax: ...... Maéc theâm tuï Cs=10µ F song song vôùi Rs. Thöïc hieän töông töï caùc böôùc treân: baûng B9.2. Nhaän xeùt veà keát quaû khi coù theâm tuï Cs: ........................................................................................................... ........................................................................................................... 9.2 Maïch söû duïng MOSFET a.Maïch phaân cöïc tónh Vieát caùc phöông trình tính doøng vaø aùp treân caùc cöïc cuûa MOSFET: ........................................................................................................... ........................................................................................................... ........................................................................................................... ........................................................................................................... ........................................................................................................... Keát quaû ño doøng vaø aùp: baûng B9.4 Nhaän xeùt veà keát quaû ño ñöôïc: ........................................... ........................................................................................................... ........................................................................................................... b.Maïch khueách ñaïi tín hieäu Vieát phöông trình tính trôû khaùng ngoõ vaøo vaø trôû khaùng ngoõ ra, heä soá khueách ñaïi: Zin =............................................................................................. Zout =.......................................................................................... Av =.............................................................................................. Xaùc ñònh ñieän trôû ngoõ vaøo baèng caùch noái noái tieáp ngoõ vaøo vôùi ñieän trôû R1=100k. Ñieän aùp ra luùc chöa maéc theâm R1 laø V1, sau khi maéc theâm R1 laø V2û . Toång trôû vaøo ñöôïc tính:

Baøi 9: Maïch Khueách Ñaïi JFET

Trang – 72

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

Zi = R1 / [( V1/V2) – 1] = ................................................................ Xaùc ñònh ñieän trôû ngoõ ra baèng caùch ño ñieän aùp ngoõ ra luùc khoâng taûi V1, maéc moät ñieän trôû RL = 1K ño ñieän aùp ra V2. Toång trôû ra ñöôïc tính: Zo = RL [(V1/V2) – 1] = ................................................................... Tính heä soá khueách ñaïi Av=Vo/Vi............................................. Tính heä soá khueách ñaïi cöïc ñaïi Avmax=Vomax/Vimax: ....... Traû lôøi caâu hoûi - Xaùc ñònh taàn soá caét cuûa töøng maïch. ........................................................................................................... ........................................................................................................... - Neâu caùc linh kieän trong maïch aûnh höôûng ñeán taàn soá caét. ........................................................................................................... ...........................................................................................................

Baøi 9: Maïch Khueách Ñaïi JFET

Trang – 73

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN –1

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

Baøi 10: Moâ Phoûng Maïch Treân Maùy Tính ( Tham khaûo ) A. Muïc tieâu: Sau khi thöïc hieän xong baøi thöïc haønh naøy sinh vieân coù khaû naêng: - Söû duïng ñöôïc phaàn meàm Electronics Workbench. - Söû duïng phaàn meàm PSPICE. - Thieát keá vaø moâ phoûng keát quaû caùc maïch ñieän töû töông töï vaø soá.

B. Noäi dung: Trong phaàn naøy sinh vieân seõ ñöôïc giôùi thieäu veà caùc phaàn meàm moâ phoûng maïch ñieän töû khaù phoå bieán hieän nay laø Electronics Workbench vaø PSPICE. Noäi dung goàm: 1. Giôùi thieäu veà EWB 5.12: Giaùo trình ñieän töû thieát keá maïch in ñieän töû vôùi giaùo trình Electronic Workbench (NXB GTVT). 2. Giôùi thieäu veà PSPICE 5.4 :Höôùng daãn thí maïch ñieän töû (Tröôøng ÑHBK TPHCM) 3. Moâ phoûng maïch: Goàm caùc böôùc sau: - Veõ maïch nguyeân lyù.  Choïn linh kieän:  Noái daây linh kieän.  Kieåm tra maïch. - Moâ phoûng.  Choïn thoâng soá moâ phoûng.  Choïn cheá ñoä moâ phoûng.  Moâ phoûng. - Xem keát quaû.

C. Baùo caùo thöïc taäp: Baùo caùo keát quaû moâ phoûng caùc baøi taäp.

Baøi 10: Moâ Phoûng Maïch Treân Maùy Tính

Trang – 74

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN 2

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

Phaàn 2

ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN 2

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN 2

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

Baøi 1: Maïch Khueách Ñaïi Gheùp Nhieàu Taàng A. Muïc ñích – Yeâu caàu: -

Khaûo saùt nguyeân taéc xaây döïng maïch khueách ñaïi nhieàu taàng. Nguyeân taéc hoaït ñoäng cuûa boä khueách ñaïi gheùp Cascade, Darlington, Vi sai.

B. Kieán Thöùc Caàn Thieát: -

Phaân cöïc tónh cho BJT, FET. Sô ñoà töông ñöông tín hieäu nhoû cuûa maïch khueách ñaïi duøng BJT, FET.

C. Duïng Cuï Thöïc Taäp: -

Maùy phaùt soùng AM. Boä thí nghieäm ñieän töû cô baûn. Dao ñoäng kyù 2 tia, VOM. Caùc linh kieän ñieän töû ñaõ ñöôïc phaùt.

D. Lyù thuyeát chuaån bò: 1. Ñaëc ñieåm cuûa maïch khueách ñaïi gheùp R-C. Öu:.................................................................................................... Khuyeát:........................................................................................... 2. Ñaëc ñieåm cuûa maïch khueách ñaïi gheùp darlington. Öu:.................................................................................................... Khuyeát:........................................................................................... 3. Ñaëc ñieåm cuûa maïch khueách ñaïi gheùp visai. Öu:.................................................................................................... Khuyeát:........................................................................................... 4. ÖÙng duïng cuûa maïch khueách ñaïi gheùp cascade, darlington, vi sai. .......................................................................................................... .......................................................................................................... .......................................................................................................... E. Noäi dung thöïc taäp: Maïch khueách ñaïi gheùp RC Caùc böôùc tieán haønh: 1. Raùp maïch nhö hình 1.1 (Sinh vieân tham khaûo thoâng soá cuûa transistor C1815 trong quyeån Datasheet)

Baøi 1: Maïch Khueách Ñaïi Gheùp Nhieàu Taàng Trang – 76

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN 2

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

1

R 1 R

1 0

M F S

A

1

B

K

C

1 0

2 0

V

R

5

1

K

T

1

R 1

1

1 u R

3 K

C

F

R

1 K

1

R

4

2

2 K

C

R 1 0

6

1

8

1 5 1

C 0

4 7

E

1 0

7

R

K

2C 0

V 1 0 u F

9

1

K

T

2

C

u F

R

2 K

R

8

2

2 K

C

R 1 0

1

0 0

2

1 8

1 51

C 4 7

3

D

u F

E

2 0

u F

Hình 1.1 2. Chænh bieán trôû VR1 vaø VR2 ñeå transistor T1 vaø T2 daãn ôû cheá ñoä khueách ñaïi, ño doøng IE1 vaø IE2. 3. Chænh maùy phaùt soùng MFS phaùt tín hieäu sin – taàn soá 5kHz – bieân ñoä 1V (töông ñöông ñieän aùp taïi A laø 1mV). Noái A vôùi B. Ño soùng ra taïi D, chænh bieân ñoä tín hieäu maùy phaùt ñeán khi soùng ra taïi D khoâng coøn bò meùo daïng. 4. Duøng dao ñoäng kyù ño daïng soùng taïi B. VB =. . 5. Ño ñieän aùp ra cuûa taàng thöù nhaát taïi ñieåm C . VC = 6. Ño ñieän aùp taïi taàng thöù hai taïi ñieåm D. VD = Tính ñoä lôïi aùp thöïc teá Avtt = VD/VB = 7. Tìm ñaùp öùng taàn soá: giöõ nguyeân bieân ñoä tín hieäu phaùt, chænh taàn soá phaùt thay ñoåi theo baûng sau, ño ñieän aùp ngoõ ra. f 2 50 10 20 50 1K 5K 10 20 50 100 200 (Hz) 0 0 0 0 K K K K K VD 8. Thay tuï CE1 vaø CE2 baèng 0.1uF, laøm laïi böôùc 7 f 2 50 10 20 50 1K 5K 10 20 50 100 200 (Hz) 0 0 0 0 K K K K K VD

Baøi 1: Maïch Khueách Ñaïi Gheùp Nhieàu Taàng Trang – 77

V

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN 2

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

♦ Khảo saùt maïch khueách ñaïi noái taàng coù hoài tieáp aâm : lắp mạch như hình 1.2 1

R

3

1 R

A

1 1 0

C

B

K R 1 0

K

V

0

1

K

T

1

R 1 C

F

R

4

2 2

2

5

1

1 u

M F S

R

R

C

1

8

1 5 1

7 K

2C 0 u

F

R

K

1

8

2 2 R

1 K

R

V

6

4 7

R

0

R

K

T

2 1

8 1

1 0

1 0

R

K C

3

51

u F

D

K

2

1 0

9

1

C

2

h

1 0

C

0

E

4 7

2 0 u

F

t K

Hình 1.2 - Thöïc hieän laïi caùc böôùc ôû hình 1.1. VB =......................... VC =......................... VD =......................... Avtt =VD/VB =............ - Tìm ñaùp öùng taàn soá: giöõ nguyeân bieân ñoä tín hieäu phaùt, chænh taàn soá phaùt thay ñoåi theo baûng sau, ño ñieän aùp ngoõ ra. f (Hz) VD

2 0

50 10 0

20 0

50 0

1K

5K

10 K

20 K

50 K

100 K

200 K

- Thay tuï CE1 vaø CG baèng 0.1uF, laøm laïi böôùc treân f 2 50 10 20 50 1K 5K 10 20 50 100 200 (Hz) 0 0 0 0 K K K K K VD ♦Khảo saùt maïch khueách ñaïi noái taàng duøng BJT vaø FET Raùp maïch nhö hình 1.3 1 R 1

3

R

K

1

5 K

R

7

1

2 K

R 9 2 . 2

R

1

A

B

1 0 K

M F S

2

1

0 0

u F

V

R

1

K

R

4

2

2 K

C

3

2C

1 1 8

1 5 1

0 u

D

+

C T 1

1 R

1

V

K

C C

2

F

K

3

0 u

F

0 A

1 R

6

C

E

1

0 0

4

7 0

1 u F

Baøi 1: Maïch Khueách Ñaïi Gheùp Nhieàu Taàng Trang – 78

R

8

1

2 K

R 2

. 2

1 0 K

C

+ 1

G 0 0

u F

V

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN 2

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

Hình 1.3 - Thöïc hieän laïi caùc böôùc ôû hình 1.1. VB =......................... VC =......................... VD =......................... Avtt =VD/VB =............ - Tìm ñaùp öùng taàn soá: giöõ nguyeân bieân ñoä tín hieäu phaùt, chænh taàn soá phaùt thay ñoåi theo baûng sau, ño ñieän aùp ngoõ ra. f (Hz) VD

2 0

50 10 0

20 0

50 0

1K

5K

10 K

20 K

50 K

100 K

200 K

- Thay tuï CE1 vaø CG baèng 0.1uF, laøm laïi böôùc treân f 2 50 10 20 50 1K 5K 10 20 50 (Hz) 0 0 0 0 K K K VD

100 K

200 K

Maïch khueách ñaïi gheùp Darlington Caùc böôùc thöïc hieän: 1. Khaûo saùt maïch CE: a) Raùp maïch nhö hình 1.4 b) Chænh bieán trôû ñeå T2 daãn ôû cheá ñoä khueách ñaïi. Ño doøng IB cuûa T1 & IE cuûa T2. c) Tính β cuûa transistor töông ñöông β = β 1xβ 2 = IE2/IB1 = d) Chænh maùy phaùt soùng phaùt tín hieäu sin, taàn soá 5 kHz, bieân ñoä 1V. Ño ñieän aùp taïi A. e) Noái A vôùi B. Ño ñieän aùp taïi C. Chænh bieân ñoä maùy phaùt ñeán khi tín hieäu ra taïi C khoâng bò meùo. Ño VA = Ño VC = ..................... Tính AV = .................. f) Xaùc ñònh taàn soá giôùi haïn treân baèng caùch taêng daàn taàn soá maùy phaùt cho ñeán khi ñieän aùp ngoõ ra giaûm xuoáng coøn 70,7 % so vôùi f = 5kHz. fH =.................................. g) Xaùc ñònh ñieän trôû ngoõ vaøo baèng caùch noái noái tieáp ngoõ vaøo vôùi ñieän trôû R1=100k Ño ñieän aùp vaøo töø maùy phaùt soùng giaù trò V1 vaø ñieän aùp sau R1 ñöôïc giaù trò V2. Ñieän trôû ngoõ vaøo ñöôïc tính: Zi = R1 / [( V1/V2) – 1] = ........................................................... h) Xaùc ñònh ñieän trôû ngoõ ra baèng caùch ño ñieän aùp ngoõ ra luùc khoâng taûi V1, maéc moät ñieän trôû RL = 1K ño ñieän aùp ra V2. Ñieän trôû ra ñöôïc tính: Zo = RL [(V1/V2) – 1] =............................................................... 2. Khaûo saùt maïch CC: a. Maéc maïch nhö hình 1.5 b. Laøm laïi caùc böôùc töø b ñeán h nhö caâu 1 Baøi 1: Maïch Khueách Ñaïi Gheùp Nhieàu Taàng Trang – 79

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN 2

-

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

β = β 1xβ 2 = IE2/IB1 =........ Ño VA =.............................. Ño VC = ............................. Tính AV = .......................... fH =....................................

- Zi = R1 / [( V1/V2) – 1] = .............................. - Zo = RL [(V1/V2) – 1] =.................................. 1 2

R

3

R

1 2

5

2 2 K C

2

C

R

3

4

. 7

V

K

+

4 . 7 K

V

A

1

B

C

1

T 1

M F S

1 u R 1

F

2 0

0

V

R

1 K

R

4

1

0 0

1 8 1 5 T 2 D

K

. 4

7 u DF

C

1

T 1 C

+

C

+

1 K

0

1

u F

4 6 8

R V

R

4

1 8 1 5 T 2 D

4

R

5

1 M

6

C

8

2E

+

R

1 K

1 1

u F

K

Hình 1.4 Hình 1.5 Maïch khueách ñaïi gheùp vi sai Caùc böôùc thöïc hieän: 1. Maéc maïch nhö hình 1.6 2. Chænh bieán trôû VR1 ôû vò trí sao cho ñieän aùp taïi A baèng 4V, thay ñoåi ñieän aùp taïi B theo baûng sau, ño ñieän aùp taïi VCD (chuù yù söû duïng DVM). Vaø xaùc laäp heä soá khueách ñaïi vi sai theo bieåu thöùc K= Vo/VI vôùi Vo = VCD vaø VI = VA VB.(Chuù yù khi thöïc hieän phaûi kieåm tra caû hai transistor phaûi ôû cheá ñoä khueách ñaïi do ñoù coù theå thay ñoåi giaù trò ñieän aùp taïi A vaø caùc thoâng soá ñieän aùp taïi B). VB (V) 3 3.2 3.4 3.6 3.8 4 4.2 4.4 4.6 4.8 VCD(V) K 3. Chænh maùy phaùt soùng phaùt tín hieäu sin – taàn soá 1 kHz – bieân ñoä 10 mV. 4. Chænh bieán trôû VR2 sao cho ñieän aùp taïi VCD = 0. Noái ngoõ ra maùy phaùt soùng vôùi E. Duøng dao ñoäng kyù ño ñieän aùp taïi D, thay ñoåi bieân ñoä tín hieäu vaøo ñeán khi tín hieäâu ra taïi D baét ñaàu meùo. Xaùc ñònh heä soá khueách ñaïi K = Vo/Vi. 5. Chænh bieán trôû VR2 sao cho ñieän aùp taïi VB = 5. Noái ngoõ ra maùy phaùt soùng vôùi E. Duøng dao ñoäng kyù ño ñieän aùp taïi D, thay ñoåi bieân ñoä tín hieäu vaøo ñeán khi tín hieâu ra taïi D baét ñaàu meùo. Xaùc ñònh heä soá khueách ñaïi K = Vo/Vi.

Baøi 1: Maïch Khueách Ñaïi Gheùp Nhieàu Taàng Trang – 80

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN 2

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

1

R

1

R

1

0 K

1

2

V

2

R

K

1

C

V

R

2

0 K

1

A C

E

C

3 K

R

4

1

0 K

D

T 1 1 8

1 5

T

C

2 1 8

B 1 5

1 0 0

1

0 0

R

5

R

6

R

2

0 K

2

+

1

V

1

0 u

F

T 3 C 1 8

R

8

1

. 5

D

Z

3

V

K

1 5 R

7

3

9 0

Hình 1.6 F. Noäi dung baùo caùo: 1. Maïch hình 1.1: a. Veõ sô ñoà töông ñöông tín hieäu nhoû cuûa maïch khueách ñaïi(boû qua hre vaø hoe cho caû hai transistor) ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... b. Ñaùp öùng taàn soá aûnh höôûng theá naøo khi tuï by-pass thay ñoåi giaù trò? ..................................................................................................... c. Tính ñoä lôïi aùp taïi taàng thöù nhaát AV1= Tính ñoä lôïi aùp cuûa taàng thöù hai AV2 =............ Tính ñoä lôïi aùp cuûa toaøn maïch lyù thuyeát Avlt = AV1xAV2 =.. Nhaän xeùt gì veà keát quaû giöõa Avlt vaø Avtt ?....................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... d. Veõ ñaùp öùng taàn soá cuûa maïch. ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... e. Tính coâng suaát ngoõ ra cuûa maïch. Po = .............................................................................................. 2. Maïch hình 1.2: a. Veõ sô ñoà töông ñöông tín hieäu nhoû cuûa maïch khueách ñaïi(boû qua hre vaø hoe cho caû hai transistor) ..................................................................................................... Baøi 1: Maïch Khueách Ñaïi Gheùp Nhieàu Taàng Trang – 81

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN 2

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... b. Ñaùp öùng taàn soá aûnh höôûng theá naøo khi tuï by-pass thay ñoåi giaù trò? ..................................................................................................... c. Tính ñoä lôïi aùp taïi taàng thöù nhaát AV1= Tính ñoä lôïi aùp cuûa taàng thöù hai AV2 =............ Tính ñoä lôïi aùp cuûa toaøn maïch lyù thuyeát Avlt = AV1xAV2 =.. Nhaän xeùt gì veà keát quaû giöõa Avlt vaø Avtt ?....................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... d. Veõ ñaùp öùng taàn soá cuûa maïch. ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... e. Tính coâng suaát ngoõ ra cuûa maïch. Po = .............................................................................................. f. Nhaän xeùt keát quaû so vôùi maïch hình 1.1. Giaûi thích söï khaùc bieät. .................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... 3. Maïch hình 1.3: a. Veõ sô ñoà töông ñöông tín hieäu nhoû cuûa maïch khueách ñaïi(boû qua hre vaø hoe cho transistor) ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... b. Ñaùp öùng taàn soá aûnh höôûng theá naøo khi tuï by-pass thay ñoåi giaù trò? ..................................................................................................... c. Tính ñoä lôïi aùp taïi taàng thöù nhaát AV1= Tính ñoä lôïi aùp cuûa taàng thöù hai AV2 =............ Tính ñoä lôïi aùp cuûa toaøn maïch lyù thuyeát Avlt = AV1xAV2 =.. Nhaän xeùt gì veà keát quaû giöõa Avlt vaø Avtt ? So saùnh keát quaû vôùi maïch hình 1.1................................................................. ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... Baøi 1: Maïch Khueách Ñaïi Gheùp Nhieàu Taàng Trang – 82

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN 2

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... d. Veõ ñaùp öùng taàn soá cuûa maïch. ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... e. Tính coâng suaát ngoõ ra cuûa maïch. Po = ............................................................................................ f. Nhaän xeùt keát quaû so vôùi maïch hình 1.1. Giaûi thích söï khaùc bieät. .................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... 4. Maïch hình 1.4 vaø 1.5: a. Haõy so saùnh vaø nhaän xeùt caùc keát quaû cuûa maïch hình 1.4 vaø 1.5. ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... b. So saùnh vôùi tröôøng hôïp maéc Darlington vaø maéc ñôn taàng cuûa maïch CE vaø CC. ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... 5. Maïch hình 1.6: So saùnh keát quaû trong böôùc 5 vaø 4. Giaûi thích keát quaû ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... .......................................................................................................

Baøi 1: Maïch Khueách Ñaïi Gheùp Nhieàu Taàng Trang – 83

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN 2

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

Baøi 2: Maïch Dao Ñoäng Taïo Soùng Sin duøng R-C Muïc ñích - Laøm quen vôùi maïch dao ñoäng taïo soùng sin. - Khaûo saùt caùc ñieàu kieän taïo soùng sin. Caùc kieán thöùc caàn thieát - Maïch dao ñoäng do phaûn hoài döông. - Maïch dao ñoäng dòch pha R-C. Duïng cuï vaø thieát bò - Caùc linh kieän ñieän töû ñöôïc phaùt. - VOM - Dao ñoäng kyù D. Lyù thuyeát chuaån bò 1. Tieâu chuaån Barkhausen cho moät maïch dao ñoäng taïo soùng sin laø . . . . . . . . . . . ................................................... . . . . . . . . . . . . . ................................................... ............. 2. Maïch dao ñoäng sin söû duïng BJT hoaït ñoäng ôû traïng thaùi . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Maïch hoài tieáp aâm khi tín hieäu hoài tieáp . . . . . . . . pha vôùi tín hieäu ngoõ vaøo. 4. Maïch hoài tieáp döông khi tín hieäu hoài tieáp . . . . . . . . . pha vôùi tín hieäu vaøo. 5. Veõ maïch hoài tieáp trong maïch dao ñoäng caàu Wien: ..................................................... ........... ..................................................... ........... ..................................................... ........... ..................................................... ........... ..................................................... ........... ..................................................... ........... 6. Veõ maïch hoài tieáp trong maïch dao ñoäng dòch pha:

Baøi 2: Maïch Dao Ñoäng Taïo Soùng Sin duøng R-C

Trang – 84

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN 2

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

..................................................... . . . . . . . . . . . ................................................... . . . . . . . . . . . . . ................................................... . . . . . . . . . . . . . ................................................... . . . . . . . . . . . . . ................................................... . . . . . . . . . . . . . ................................................... . . . . . . . . . . . . …….

Baøi 2: Maïch Dao Ñoäng Taïo Soùng Sin duøng R-C

Trang – 85

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN 2

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

E. Noäi dung thöïc taäp: I. Khaûo saùt maïch dao ñoäng dòch pha: 1. Laép maïch nhö hình 2.1. 1

R R4 6

R R2 4 1

2 V

0 K

2

. 2

C 1 A C

C 2 B C

C 3 C

0 . 0 1

0 . 0 1

0 . 0 1 3 . 3 K

RR1 1

T

1

+

C

C

R R 2

R R 3

RR 5

5 . 6 K

5 . 6 K

2

3

. 2

Hình 2.1

K

C C1 4

K

D

V

R

2

K

1 1 8

E

u F

1 5

C C E E 1

0 u

F

2. Ño vaø ghi nhaän caùc giaù trò ñieän aùp phaân cöïc VBE = VCE =............... (Löu yù phaân cöïc laïi neáu caàn ñeå transistor ôû cheá ñoä khueách ñaïi) 3. Duøng dao ñoäng kyù ño vaø veõ daïng soùng ra taïi A, B, C, D, VA VB E.

t

VC

t

VD

t

t

VE

t

4. Ño taàn soá cuûa maïch treân f = 5. Tính taàn soá dao ñoäng cuûa maïch dao ñoäng dòch pha f =

1 = 2πRC 6

Baøi 2: Maïch Dao Ñoäng Taïo Soùng Sin duøng R-C

Trang – 86

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN 2

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

6. Thay giaù trò tuï C = 0,1 µ F, laøm laïi caùc böôùc 4 ñeán 6 ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... ....................................................................................................... II. Khaûo saùt maïch dao ñoäng caàu Wien: 1. Laép maïch nhö hình 2.2. C 1 R

3

6

8 K

1

5 K

C

2

R

4

1

0 0

K

R

6

1

0 K

C

V C 4 C C

3

0 R

1

T 1

1

0 u

F

T 2

1

0 u

F 1

C

+ 1

0 u

. 1

R 9

+

1

+

R

2

1 8

1 5

C

1 8

0 0

K

1 5

F R R

2

V

R 1

2

2 K

1

5

R 0 K

+

C E 1 4 7 u F

2 K 1

R

7 K

R +

C 1

2 0 0 1u 0F 0

C 8

C

5

0

. 1

E

K

Hình 2.2 2. Ño vaø ghi nhaän caùc giaù trò ñieän aùp phaân cöïc V BE, VCE cuûa hai transistor T1 vaø T2. (Löu yù phaân cöïc laïi neáu caàn ñeå T1 vaø T2 ôû cheá ñoä khueách ñaïi). ........................................................................................................... ........................................................................................................... 3. Duøng dao ñoäng kyù ño vaø veõ daïng soùng ra taïi C. VC

t

4. Ño taàn soá dao ñoäng f = ........ 5. Tính taàn soá dao ñoäng cuûa maïch dao ñoäng caàu wien: f=

1 = 2πRC

6. Thay giaù trò tuï C = 100pF hoaëc ñieän trôû R = 10KΩ laøm laïi caùc böôùc 3 ñeán 5

Baøi 2: Maïch Dao Ñoäng Taïo Soùng Sin duøng R-C

Trang – 87

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN 2

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

........................................................................................................... ........................................................................................................... ........................................................................................................... ........................................................................................................... ...........................................................................................................

F. Noäi dung baùo caùo: 1. Phaân tích maïch vaø giaûi thích nguyeân lyù hoaït ñoäng cuûa maïch. ........................................................................................................... ........................................................................................................... ........................................................................................................... ........................................................................................................... ........................................................................................................... ........................................................................................................... 2. Tính caùc giaù trò R, C ñeå maïch dao ñoäng ôû taàn soá 1KHz cho caû hai maïch ôû treân. ........................................................................................................... ........................................................................................................... ........................................................................................................... ........................................................................................................... ........................................................................................................... ........................................................................................................... 3. Neâu moät vaøi öùng duïng cuûa maïch dao ñoäng taïo soùng sin. ........................................................................................................... ........................................................................................................... ........................................................................................................... ........................................................................................................... ........................................................................................................... ...........................................................................................................

Baøi 2: Maïch Dao Ñoäng Taïo Soùng Sin duøng R-C

Trang – 88

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN 2

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

Baøi 3: Maïch Khueách Ñaïi AÂm Taàn Coâng Suaát Nhoû A. Muïc ñích –Yeâu caàu: - Ñeå sinh vieân laøm quen vôùi daïng maïch khueách ñaïi coâng suaát aâm taàn. - Sinh vieân phaûi naém ñöôïc nguyeân taéc hoaït ñoäng cuûa maïch khueách ñaïi coâng suaát ñaåy keùo. B. Kieán Thöùc Caàn Thieát: - Maïch khueách ñaïi coâng suaát cheá ñoä A, B, AB. - Khaùi nieäm veà baêng thoâng, ñaùp tuyeán taàn soá cuûa maïch. C. Duïng Cuï Thöïc Taäp: - Caùc linh kieän ñöôïc phaùt. - VOM, OSC, Testboard. - Maùy phaùt soùng, nguoàn DC. D. Lyù thuyeát chuaån bò: 1. Neâu öu ñieåm, khuyeát ñieåm cuûa maïch khueách ñaïi: Lôùp A: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Lôùp B: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Lôùp AB: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .................................. ................................................... ...........… 2. Phaân bieät ñieåm khaùc bieät giöõa maïch khueách ñaïi OTL vaø OCL: ........................................................................................................... 3. Vieát coâng thöùc tính coâng suaát ra loa cuûa maïch : OTL:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . OCL:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . E. Noäi dung thöïc taäp: I. Maïch 1: 1. Raùp maïch khueách ñaïi aâm taàn nhö hình 3.1. Kieåm tra thaät kyõ caùc chaân noái daây.

Baøi 3: Maïch Khueách Ñaïi AÂm Taàn Coâng Suaát Nhoû

Trang – 89

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN 2

1 C

i

2 K

1

3 0 0

2

2 K

M

1

1

2 u F

. 7

K

T

3

D

V R 1 0 K C

84

u F

1 . 5

R

R 3 1 0 K

C

T 1

1

0 1

4 6

8

R 5 1 0

D

C

A

4

5

V o

+

2

+ C

7

4

R 6 1 0 T 2

7 0

u F

R

L o

a

+

V

2

R

+

R

R

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

1

u F

C

1 8

1 5

R

4

1

0 K

C

1 8

1 5

T

4

B

5

6 2

Hình 3.1 2. Chænh bieán trôû VR=10K ñeå VA = 6V. 3. Ño aùp VBE, VCE cuûa töøng BJT. Ño doøng Ib, Ic cuûa töøng BJT thoâng qua vieäc ño aùp treân caùc ñieän trôû caùc chaân B, C. Keát luaän veà cheá ñoä laøm vieäc cuûa töøng BJT. VBE VCE Ib Ic Cheá ñoä T1 T2 T3 T4 4. Sau khi ño caùc thoâng soá tónh, sinh vieân phaûi baùo caùo laïi keát quaû ño cho giaùo vieân höôùng daãn tröôùc khi laøm böôùc tieáp theo. 5. Caáp tín hieäu cho maïch theo sô ñoà khoái sau, chænh maùy phaùt tín hieäu sin bieân ñoä 10mV, taàn soá 1KHz. MAÙY MAÏCH PHAÙT RL OSC KÑ AF

AFduïng OSC ño daïng soùng taïi chaân B vaø C cuûa T1, T2, vaø Söû VB1 V daïng soùng ra taûi.( sinh vieân phaûi söû duïng taûi B2giaû 8 Ohm thay cho loa ) t

VC1

t

VC2

t

Baøi 3: Maïch Khueách Ñaïi AÂm Taàn Coâng Suaát Nhoû

t

Trang – 90

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN 2

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

Tính ñoä khueách ñaïi cuûa toaøn maïch AV=Vo/Vi =.................. Suy ra A(dB)=20lgAV =............................... - Quan saùt Vo treân OSC , taêng daàn Vi cho ñeán khi Vo baét ñaàu bò meùo daïng. Ghi nhaän giaù trò Vi vaø Vo. 6. Xaùc ñònh baêng thoâng, veõ ñaùp tuyeán bieân-taàn - Quan saùt vaø ghi nhaän giaù trò Vomax khi ta thay ñoåi taàn soá Vi taïi caùc giaù trò 100Hz, 500Hz, 1KHz, 5KHz, 10Khz vaø 20KHz. Tính AV taïi caùc ñieåm naøy. f 100Hz 500Hz 1KHz 5KHz 10KHz 20KHz Vi Vo Av - Giaûm taàn soá Vi ñeán khi Vo giaûm ñi 70,7%. Ghi nhaän taàn soá fL=.......................................................................................... - Taêng taàn soá Vi ñeán khi Vo giaûm ñi 70,7%. Ghi nhaän taàn soá fH =............................................................................................. Tính baêng thoâng cuûa maïch BW = fH – fL. Veõ ñaùp tuyeán bieân taàn cuûa maïch. AV -

100 500 . .

20KHz

f

7. Cho Vi laø tín hieäu aâm taàn töø maùy cassette. Gaén loa 8Ω /5W. Ñieàu chænh volume vaø nghe aâm thanh phaùt ra. 8. Tính coâng suaát ra (vôùi Vi laø tín hieäu ñieàu hoøa). - Tính coâng suaát ra cöïc ñaïi theo coâng thöùc: Pomax=Vo2max/RL. - Tính coâng suaát treân loa theo lyù thuyeát: Ploa=Vcc2 / 8RL II. Maïch 2 1. Raùp maïch theo hình 3.2. Caùc böôùc laép raùp caân chænh, ño thoâng soá thöïc hieän töông töï hình 3.1.

Baøi 3: Maïch Khueách Ñaïi AÂm Taàn Coâng Suaát Nhoû

Trang – 91

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN 2

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

R

1

3 3

C 1 0

R

5

2 2

R 0

0 u 1

C

1 u

R k

1 0

2

T 1 F

R 1 0

A

2

R k

3

1 . 2 k

C 5 6

1 0

R 2 2

D 0

R

7

R

1 0

R C

F

1 0

D

5 1

6 8

C

1

0

6

4 7

V o 0 u

1 0

T 4

T 2 C

4

4

9

1 0

k 4

1 u

4

T 3

3 1 0 0 u

8

V

6

C

3 3

i

k

1

R

V

1 2

1

8

2 8

B

5 6

2

R

1

R

l o

2 a

0

H 3.2

Baøi 3: Maïch Khueách Ñaïi AÂm Taàn Coâng Suaát Nhoû

Trang – 92

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN 2

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

2. Thöïc hieän caùc böôùc töø 2 ñeán 8 nhö maïch 1. BJT

VBE (V )

VCE ( V )

Ib (µ A )

Ic (mA )

Lôùp KÑ

T1 T2 T3 T4 -

Ñoä khueách ñaïi toaøn maïch: ...........

Av= . . . . . . . . . . ,Av(dB )=

- Baêng thoâng cuûa maïch: BW= . . . . . . . . . . . . . - Coâng suaát ra loa cöïc ñaïi: Pomax= . . . . . . . . . . . - Veõ ñaùp tuyeán bieân taàn: V . . . . . . . . .O . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........... ..................................................... ............. ..................................................... ............. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . f. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .......... . . .................................... . ............... ............. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . ............ ..................................................... ............. F. Noäi dung baùo caùo: 1. Neâu coâng duïng cuûa caùc linh kieän trong maïch 1: Tuï xuaát aâm C5 = 470 µ F:.................................................. Tuï C4 = 101:.......................................................................... Bieán trôû VR = 10K:............................................................... Diode D: ................................................................................. 2. Neâu teân maïch 1: ..................................................................................................... 3. Neâu coâng duïng cuûa caùc linh kieän trong maïch 2: Tuï xuaát aâm C6 = 470 µ F:.................................................. Tuï C5 = 101: ......................................................................... Diode D: ................................................................................. 4. So saùnh chaát löôïng 2 maïch treân thoâng qua caùc giaù trò ño ñöôïc. ..................................................................................................... .....................................................................................................

Baøi 3: Maïch Khueách Ñaïi AÂm Taàn Coâng Suaát Nhoû

Trang – 93

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN 2

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

Nhaän xeùt veà aâm thanh phaùt ra cuûa 2 maïch. ..................................................................................................... ..................................................................................................... .....................................................................................................

Baøi 3: Maïch Khueách Ñaïi AÂm Taàn Coâng Suaát Nhoû

Trang – 94

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN 2

Baøi 4:

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

UJT

A. Muïc Ñích – Yeâu caàu: - Laøm quen vôùi transistor ñôn noái (UJT). - Xaùc ñònh chaân cuûa UJT. - Veõ ñuôïc ñaëc tuyeán laøm vieäc cuûa UJT. - Khaûo saùt hoaït ñoäng UJT qua maïch dao ñoäng tích thoaùt taïo xung gai. B. Kieán Thöùc Caàn Thieát: - Sinh vieân caàn naém roõ caáu taïo vaø maïch töông ñöông UJT. - Ñaëc tuyeán V-A vaø nguyeân lyù hoaït ñoäng UJT. C. Duïng Cuï vaø thieát bò: - Caùc linh kieän ñieän töû coù saün. - Transistor ñôn noái UJT. - Nguoàn DC thay ñoåi 0 . . 20V. - Testboard, VOM, OSC. D. Lyù thuyeát chuaån bò: 1. Veõ hình kyù hieäu vaø caáu taïo cuûa UJT. ...................................................................................................... ...................................................................................................... ...................................................................................................... ...................................................................................................... 2. Veõ maïch töông ñöông cuûa UJT. ...................................................................................................... ...................................................................................................... ...................................................................................................... ...................................................................................................... 3. Neâu caùc thoâng soá quan troïng cuûa UJT. ...................................................................................................... ...................................................................................................... ...................................................................................................... 4. Veõ ñaëc tuyeán V-A cuûa UJT. Chæ ra vuøng ñieän trôû aâm ...................................................................................................... ...................................................................................................... ...................................................................................................... ...................................................................................................... ...................................................................................................... ...................................................................................................... ...................................................................................................... 5. Trình baøy öùng duïng cuûa UJT. ...................................................................................................... ...................................................................................................... E. Noäi Dung Thöïc Taäp: 1. Xaùc ñònh chaân UJT ( B2-B1-E ).

Baøi 4: UJT

Trang – 95

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN 2

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

Sinh vieân tham khaûo thoâng soá cuûa UJT trong quyeån Datasheet. - Ghi laïi caùc giaù trò: ñieän trôû lieân neàn, tæ soá η , ñieän theá ñænhVp, doøng ñieän ñænh Ip. - Veõ kyù hieäu UJT. Goïi caùc chaân UJT laø X-Y vaø Z. - Söû duïng VOM giaûi ño Ohm x1 ño ñieän trôû töøng caëp chaân UJT. - Coù 1 caëp chaân khi ño thuaän hay ngöôïc vaãn khoâng thay B 2 ñoåi giaù trò treân VOM. Giaû söû laø caëp X-Y. Suy ra chaân Z chính laø E. E - Ñaët que ñen VOM ( + pin ) vaøo chaân E, UJT Ño ñieän trôû chaân E vôùi X laø Rx. Ño ñieän trôû chaân E vôùi Y laø Ry. B 1 - Neáu Rx > Ry thì chaân X laø B1 vaø chaân Y laø B2. - Neáu Rx < Ry thì chaân X laø B2 vaø chaân Y laø B1. 2. Veõ ñaëc tuyeán V-A. ( quan heä giöõa IE vaø VE ) Maéc maïch theo hình 4.1 Vcc=12V, V thay ñoåi töø 0 ñeán 15V. 220 Cho V=0V 1k E B2 - Söû duïng VOM giaûi ño 2.5mA + Vcc ño doøng qua B2, B1. Tính VB=η .Vcc UJT + - Söû duïng VOM giaûi ño 50µ A ño B1 V doøng qua chaân E laø IE. (chuù yù ñaây 100 laø doøng ræ) - Söû duïng VOM giaûi ño 2.5VDC ño aùp HH 14.1 2 . 1 chaân E vôùi mass laø VE - Taêng daàn V sao cho VE =VB. Ño doøng IE. - Tieáp tuïc taêng V, ñoàng thôøi ño doøng IE ôû giaûi ño 25mA. - Khi VE=Vp thì VE giaûm maïnh veà Vv vaø IE taêng voït ñeán Iv. Ghi nhaän caùc giaù trò naøy. Laäp baûng B4.1 VE 0 VB = Vp= Vv= Vp+5V= IE Veõ ñöôøng bieåu dieãn quan heä IE-VE theo baûng treân. -

VE

IE

Baøi 4: UJT

Trang – 96

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN 2

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

+

3. Maïch dao ñoäng tích thoaùt. Maéc maïch theo hình 4.2. VR a. Tuï C=101. Bieán trôû VR=100K. 220 - Caáp nguoàn Vcc=12VDC. - Ñieàu chænh bieán trôû vôùi nhieàu vò trí khaùc nhau. + Vcc - Söû duïng OSC ño daïng soùng taïi caùc chaân E, B1, B2 . UJT - Choïn vò trí bieán trôû ôû ñieåm giöõa. C - Veõ daïng soùng ño ñöôïc (C =101). b. Thay tuï C = 104. 100 Thöïc hieän töông töï vôùi tuï C = 101. E. Noäi dung baùo caùo: H H1 4.2 2 . 2 1. Xaùc ñònh chaân. .......................... - Veõ hình daùng beân ngoaøi UJT .............. ............ - Ghi laïi thöù töï caùc chaân E, B1 vaø B2 .............. ............ 2. Veõ ñaëc tuyeán. Laäp baûng B4.2 VE 0 VB= Vp= Vv= Vp+5V= IE 3. Veõ ñaëc tuyeán UJT theo caùc trò soá trong baûng B4.2 . . . . . . . . . . . . . . . .I . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . E ........... ................................................... ........... ................................................... ........... V . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .E. . . . . . . . . . . . . . . . . ........... .................................... . ............. ........... ................................................... ......... . Tính taàn soá dao ñoäng. Döïa vaøo coâng thöùc f=1/ (R.C.ln(1/ 1-η ) ) Vôùi: R laø giaù trò cuûa bieán trôû. η =RB1 /RBB . Choïn η =0.6 Choïn vò trí bieán trôû ôû ñieåm giöõa. VB2 VE C=101, f= . . . . . . . . . . KHz C=104, f= . . . . . . . . . .KHz 4. Veõ daïng soùng ño ñöôïc. ( C=101 ) . . . . . . . . . . . . . . . . . .t. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . t. . . . ........ ... ................................................... VB1 . . . . . . . . . . .

Baøi 4: UJT

t

Trang – 97

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN 2

. . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . .

Baøi 4: UJT

. . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . .

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

........................................ ................ .............. ........ ......................... . ............. ...... .............. . ............. .... ........................................ ........................................ ................ ............... ........ ................ ............... ........

Trang – 98

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN 2

Baøi 5: TRIAC

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

Veõ Ñaëc Tuyeán SCR -

A. Muïc Ñích: -

Giuùp sinh vieân laøm quen vôùi caùc linh kieän ñieàu khieån trong coâng nghieäp coù coâng suaát lôùn. Cho sinh vieân khaûo saùt hoaït ñoäng cuûa SCR, TRIAC. Cho sinh vieân quen vôùi caùc maïch öùng duïng SCR vaø TRIAC trong thöïc teá.

B. KieánThöùc Caàn Thieát: -

Caáu taïo linh kieän 4 lôùp. Maïch töông ñöông baèng BJT cuûa SCR vaø TRIAC. Naém roõ hoaït ñoäng cuûa SCR vaø TRIAC qua giaûi thích ñaëc tuyeán V-A. Caùc phöông phaùp taét môû SCR.

C. Duïng Cuï Thöïc Taäp: -

Caùc linh kieän ñieän töû coù saün. SCR, TRIAC coâng suaát lôùn vaø nhoû. Nguoàn DC thay ñoåi 0 . . 20V. Nguoàn AC. Testboard, VOM, OSC.

D. Lyù thuyeát chuaån bò: 1. Veõ kyù hieäu vaø caáu taïo SCR. .......................... .......................... .......................... ........ .......................... ........ .......................... ........ 2. Veõ maïch töông ñöông SCR. ñöông TRIAC .......................... ........ .......................... ........ .......................... ........ .......................... ........

Baøi 5: Veõ Ñaëc Tuyeán SCR - TRIAC Trang – 99

.................. .................. .................. Veõ maïch töông .................. .................. .................. ..................

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN 2

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

3. Neâu söï khaùc nhau veà hoaït ñoäng cuûa SCR vaø TRIAC. ................................................... ........... ................................................... ........... 4. Veõ vaø giaûi thích ñaëc tuyeán laøm vieäc cuûa SCR. .......................... .................. ........ .......................... .................. ........ .......................... .................. ........ .......................... .................. ........ .......................... .................. ........ 5. Veõ vaø giaûi thích ñaëc tuyeán laøm vieäc cuûa TRIAC. .......................... .................. ........ .......................... .................. ........ .......................... .................. ........ .......................... .................. ........ .......................... .................. ........ 6. Neâu caùc phöông phaùp taét, môû SCR. .......................... .................. ........ .......................... .................. ........ 7. Taïi sao ngöôøi ta khoâng söû duïng phöông phaùp ñoùng môû khoùa K ñeå taét SCR lôùn? ................................................... ............. ................................................... ............. 8. Neâu phöông phaùp kiùch SCR. ................................................... ............. ................................................... ............. 9. Neâu caùc phöông phaùp kích TRIAC. ................................................... ............. Baøi 5: Veõ Ñaëc Tuyeán SCR - TRIAC Trang – 100

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN 2

. . 10. . . . .

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

.................................................. ............ Theá naøo laø kích thuaän vaø kích ngöôïc cho TRIAC? .................................................. ............ .................................................. ............

E. Noäi Dung Thöïc Taäp: 1. Xaùc ñònh chaân SCR vaø TRIAC. - Quan saùt hình daïng beân ngoaøi cuûa SCR vaø TRIAC. Ghi laïi nhaän xeùt. - Ñoïc teân vaø söû duïng soå tay ñeå tra cöùu caùc thoâng soá cuûa SCR vaø TRIAC (IA-max, Vngöôïc-max , IG . . .). - Xaùc ñònh chaân SCR: A Söû duïng VOM giai ño Ohm x1 xaùc ñònh caùc chaân A, K, G S C R G Theo caùc böôùc sau: + Goïi caùc chaân cuûa SCR laø X - Y- Z. K + Ño ñieän trôû töøng caëp chaân XY, XZ vaø YZ. + Chæ coù moät caëp chaân cuûa SCR laøm kim VOM thay ñoåi. Giaû söû laø caëp chaân XY. Nhö vaäy chaân Z chính laø A. Chuù yù khi thay ñoåi cöïc tính que ño seõ laøm thay ñoåi giaù trò ñieän trôû giöõa caùc chaân X vaø Y. + Neáu que ñen cuûa VOM (+ cuûa pin) ñaët vaøo X maø laøm cho ñieän trôû giöõa X vaø Y coù giaù trò nhoû hôn khi noùBT136 1. M T 1 ñaët vaøo Y thì chaân X chính laø G. MT1 + Chaân coøn laïi Y chính laø K. G 2. - Xaùc ñònh chaân TRIAC: M T 2 Söû duïng VOM giaûi ño Ohm x1 xaùc ñònh caùc chaân MT1, MT2MT2 3. G vaø G. Theo caùc böôùc sau: + Goïi caùc chaân TRIAC laø X, Y vaø Z. + Ño ñieän trôû töøng caëp chaân TRIAC. + Chæ coù moät caëp chaân cuûa TRIAC coù ñieän trôû xaùc ñònh (chuù yù giaù trò ñieän trôû naøy khoâng ñoåi khi thay ñoåi cöïc tính que ño). Giaû söû ñoù laø caëp chaân X-Y. Keát luaän chaân Z coøn laïi laø chaân MT2. + Ñaët que ñen cuûa VOM (+ cuûa pin) vaøo chaân MT2, que ñoû vaøo 1 trong 2 chaân coøn laïi (giaû söû laø chaân X) kích xung + vaøo chaân Y. Neáu kim VOM giaûm veà beân phaûi roài ñöùng im thì chaân X laø G vaø Y laø MT1.

Baøi 5: Veõ Ñaëc Tuyeán SCR - TRIAC Trang – 101

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN 2

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

Neáu chaân VOM giaûm veà beân phaûi nhöng khoâng ñöùng im maø hôi traû ngöôïc laïi thì chaân X laø MT1 vaø Y laø G . (ta kích xung + baèng caùch chaïm nheï que ñen vaøo chaân muoán kích) 2. Ño veõ ñaëc tuyeán V-A. Ño vaø veõ ñaëc tuyeán laøm vieäc cuûa SCR theo caùc giaù trò treân ñoà thò sau: Vuøng daãn maïnh Ñieän aùp ñaùnh thuûng ngöôïc

Doøng duy trì

Vuøng chaén ngöôïc

Vuøng chaén thuaän

Ñieän aùp ñaùnh thuûng thuaän

1

3

Maéc maïch theo hình H 5.1 Ñeå veõ ñöôïc ñaëc tuyeán laøm V-A cuûa SCR ta thöïc hieän theo trình töï sau: a a. Xaùc ñònh VBO1 vaø IH : - Nguoàn Vcc ban ñaàu ñeå ôû möùc 0v, VG = 5v. - Taêng daàn nguoàn Vcc, quan saùt Ampe keá, ñeán khi kim Ampe keá taêng maïnh. ( Ampe keá ñeå ôû giaûi ño 25mA ) - Chæ soá cuûa Ampe keá luùc naøy chính laø doøng ILV1. - Söû duïng VOM giaûi ño 10VDC ño aùp giöõa A vaø K. Ñaây laø giaù trò VLV1. - Söû duïng VOM giaûi ño 50VDC ño aùp 1 K nguoàn Vcc. Ñaây laø giaù trò VBO1. - Tieáp tuïc taêng nguoàn Vcc theâm L E D + khoaûng 5v. A Chæ soá cuûa Ampe keá chính laø giaù 1 0 K M C R 1 0 0 trò ILV2 2 Chæ soá aùp giöõa A vaø K chính laø V G V giaù trò VLV2 - Giaûm daàn nguoàn Vcc ñeán khi LED saép taét. Hình 5.1 Chæ soá cuûa Ampe keá chính laø giaù trò IH Chæ soá aùp giöõa A vaø K chính laø giaù trò Vmin b. Xaùc ñònh VBO2 : - Nguoàn Vcc ban ñaàu ñeå ôû möùc 0v, Nguoàn VG = 12V Laëp laïi caùc böôùc trong phaàn a. Baøi 5: Veõ Ñaëc Tuyeán SCR - TRIAC Trang – 102

c

c

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN 2

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

Ghi nhaän caùc giaù trò VBO2 , ILV2 , VLV2 , IH , Vmin. c. Xaùc ñònh VBO3 vaø IH : b - Nguoàn Vcc ban ñaàu ñeå ôû möùc 0v, Nguoàn VG = 15v. c Laëp laïi caùc böôùc trong phaàn a. d Ghi nhaän caùc giaù trò VBO3 , IlLV3 , VLV3 , IH , Vmin. e Sinh vieân coù theå ño doøng qua SCR baèng caùch ño ñieän aùp treân R = 10K. Laäp baûng B 5.1. VAK (V) Vmin = VBO3 = VBO2 = VBO1 = IA (mA) IH = ILV3 = ILV2 = ILV1 = Veõ ñaëc tuyeán V-A cuûa SCR theo caùc giaù trò trong baûng. IA

VAK

Sinh vieân chæ veõ phaàn phaân cöïc thuaän, khoâng veõ phaàn phaân cöïc ngöôïc.

2 0 0

K

1

3

1

3

3. Caùc phöông phaùp taét-môû SCR: - PP1: Caét nguoàn cung caáp. K 1 Maéc maïch theo H 5.2 SCR söû duïng loaïi coâng suaát nhoû. R 1 Chöa caáp ñieän cho maïch. Ñeå vò trí K1 vaø K2 ñoùng. 1 K R + Caáp ñieän 12VDC cho maïch. 1 1 2 V Môû K2 - quan saùt LED. Giaûi thích. L e d .......................................... .......................................... K 2 .......................................... M C R 1 02 0 Môû K1 – quan saùt LED. Giaûi thích. K 2 .......................................... .......................................... R 1 .......................................... Hình 5.2 1 K .......................................... - PP2: Caân baèng ñieän aùp A vaø K. + L e d Maéc maïch theo hình H 5.3 1 2 V SCR söû duïng loaïi coâng suaát nhoû. Chöa caáp ñieän cho maïch. Ñeå vò trí K1 vaø K2 hôû. M C R K 1 2 Caáp ñieän 12VDC cho maïch. Baøi 5: Veõ Ñaëc Tuyeán SCR - TRIAC Trang – 103

Hình 5.3

R

3

1 0 K

R 1

1

2 0 0 K

0 0

R

3

1

0 K

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN 2

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

3 K

3

Ñoùng K2 - quan saùt LED. Giaûi thích. .......................................... .......................................... .......................................... .......................................... Ñoùng, ngaét K1 – quan saùt LED. Giaûi thích. .......................................... .......................................... .......................................... .......................................... - PP3: Giaûm doøng qua SCR nhoû hôn IH Maéc maïch theo hình H 5.4 R 1 SCR1 söû duïng loaïi coâng suaát nhoû. 1 K Chöa caáp ñieän cho maïch. Ñeå vò trí K1 vaø K2 hôû. R + R 2 Caáp ñieän 12VDC cho maïch. K 1 1 1 2 V 1 M Ñoùng K2 - quan saùt LED. Giaûi thích. .......................................... L e d .......................................... .......................................... .......................................... K 2 M C R 1 02 0 Ñoùng K1 – quan saùt LED. Giaûi thích. R .......................................... 1 .......................................... .......................................... Hình 5.4 .......................................... 1 2 V - PP4: Duøng SCR phuï taét SCR chính. K 1 K 2 Maéc maïch theo hình H 5.5 SCR1 söû duïng loaïi coâng suaát nhoû (SCR phuï). R 1 R 2 R 3 SCR2 söû duïng loaïi coâng suaát lôùn (SCR chính). 1 0 0 K 1 K 1 K Chöa caáp ñieän cho maïch. Ñeå vò trí K1 vaø K2 hôû. Caáp ñieän 12VDC cho maïch. L E D 1 L E D 2 Ñoùng K2 - quan saùt LED. Giaûi thích. C .......................................... 0 . 1 u F .......................................... M C R 1 0 0 B T 1 5 2 3 .......................................... S C R 1 S C R 2 R 5 .......................................... 1 0 K Ñoùng K1 – quan saùt LED. Giaûi thích. .......................................... .......................................... Hình 5.5 .......................................... .......................................... F. Noäi dung baùo caùo: 1. Xaùc ñònh chaân. .............. .............. – Veõ hình daùng beân ngoaøi SCR. . . . . . . . . . . . . . . .............. – Veõ hình daùng beân ngoaøi TRIAC. .............. . 1

4 0

K

R

4

Baøi 5: Veõ Ñaëc Tuyeán SCR - TRIAC Trang – 104

1 2

1

3

+

1 K

1 R

6

2 2 0

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN 2

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

............. – Ghi thöù töï caùc chaân ñaõ xaùc ñònh.. . . . . . . . . . . . . . ............. 2. Veõ ñaëc tuyeán. – Laäp baûng B5.1 – Veõ ñaëc tuyeán theo giaù trò trong baûng. VAK(V) Vmin= VBO3= VBO2= VBO1= IA(mA) IH = ILV3 = ILV2 = ILV1 =

.

......................................................................................................... IA ......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... VAK . ......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... 3. Caùc phöông phaùp kích. – PP1:Môû K2 traïng thaùi LED . . . . . . . . , Môû K1 traïng thaùi LED . . . . . . . . . – PP2:Nhaán K2 traïng thaùi LED . . . . . . . ., Nhaán K1 traïng thaùi LED . . . . . . . . – PP3:Ñoùng K2 traïng thaùi LED1 . . . . . . . ., traïng thaùi LED2 . . . . . . . . . . . . . Ñoùng K1 traïng thaùi LED1 . . . . . . . . , traïng thaùi LED2 . . ...........

Baøi 5: Veõ Ñaëc Tuyeán SCR - TRIAC Trang – 105

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN 2

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

Baøi 6: Maïch ÖÙng Duïng SCR– Triac–Quang Trôû A. Muïc Ñích: - Sinh vieân hieåu saâu hôn veà SCR vaø TRIAC. - Cho sinh vieân khaûo saùt hoaït ñoäng cuûa SCR vaø TRIAC vôùi nguoàn AC. - Cho sinh vieân laøm quen vôùi caùc maïch öùng duïng thöïc teá cuûa SCR vaø TRIAC. B. Kieán Thöùc Caàn Thieát: - Baûn chaát hoaït ñoäng cuûa SCR vaø TRIAC vôùi nguoàn AC. - Caùch tính goùc kích SCR vaø TRIAC. - Söû duïng UJT laøm maïch taïo xung kích SCR. C. Duïng Cuï Thöïc Taäp: - Caùc linh kieän ñieän töû ñöôïc phaùt. - Nguoàn AC, DC. - Ñeøn hoaëc Ñoäng cô laøm taûi. - Testboard, VOM, OSC. D. Lyù thuyeát chuaån bò: 1. Trình baøy hoaït ñoäng cuûa SCR vôùi nguoàn AC. ..................................................... ........ ..................................................... ........ ..................................................... ........ 2. Vôùi nguoàn AC, SCR hoaït ñoäng gioáng Diode khoâng? Taïi sao? ..................................................... ........ ..................................................... ........ ..................................................... ........ 3. Neâu caùch xaùc ñònh goùc kích SCR. ..................................................... ........ ..................................................... ........ ..................................................... ........ 4. Coù theå söû duïng SCR cho caû taûi DC vaø AC ñöôïc khoâng? Taïi sao? ..................................................... ........ ..................................................... Baøi 6: Maïch ÖÙng Duïng SCR – Triac– Quang trôû

Trang – 106

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN 2

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

........ ..................................................... ........ 5. Neâu caùch xaùc ñònh goùc kích TRIAC. ..................................................... ........ ..................................................... ........ 6. Coù theå söû duïng TRIAC cho caû taûi AC vaø DC ñöôïc khoâng? Taïi sao? ..................................................... ........ ..................................................... ........ ..................................................... ........ ..................................................... ........ ..................................................... ........ 7. Khi söû duïng UJT laøm maïch taïo xung kích cho TRIAC vôùi taûi AC, ta caàn chuù yù tôùi nhöõng thoâng soá naøo? Taïi sao? ..................................................... ........ ..................................................... ........ ..................................................... ........ ..................................................... ........

2 0 0 K

1

3

E. Noäi Dung Thöïc Taäp: 1. Xaùc ñònh goùc kích SCR: R 1 - Maéc maïch theo hình H 6.1. 1 K R + SCR söû duïng loaïi coâng suaát nhoû 1 1 2 V A C 1A. L e d Caáp nguoàn V=12VAC. Quan saùt LED. Söû duïng OSC ño vaø veõ daïng soùng M C R 1 02 0 vaøo VAC , R soùng treân R=1K( VTAÛI ) ,soùng treân 1 R=10K ( VG ). Tính thôøi gian môû SCR ( tm ). Suy ra goùc kích H 6.1 SCR ( α ). Neáu goïi T laø thôøi gian 1 chu kyø thì: α =3600.tm/ T

Baøi 6: Maïch ÖÙng Duïng SCR – Triac– Quang trôû

Trang – 107

3 0 K

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN 2

Maéc maïch theo hình H 6.2. SCR söû duïng loaïi coâng suaát nhoû 1A. Caáp nguoàn 12VAC. Thay ñoåi vò trí bieán trôû. Quan saùt LED. Nhaän xeùt. Söû duïng OSC ño vaø veõ daïng soùng töông töï hình H 6.1 öùng vôùi 3 vò trí khaùc nhau cuûa bieán trôû.

R

1

1 K

1

2

+

V

A

R

C

2

1

0 0 K

V

R

1

0 0 K

L e d -

3

-

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

C

R

1

02 0

1

M

Hình 6.2

-

Maéc maïch theo hình H 6.3. SCR söû duïng loaïi coâng suaát nhoû 1A. Thöïc hieän töông töï hình H 6.2.

R

1 1

1

2

V

+

A

1

0 K

V

R

1

0 0

e d

3

-

2

K

C L

R

D C

R

1

02 0

1

M

C

+ 1

Hình 6.3

Baøi 6: Maïch ÖÙng Duïng SCR – Triac– Quang trôû

Trang – 108

u

K

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN 2

D

3. Maïch öùng duïng cuûa SCR: Söû duïng SCR laøm maïch ñieàu khieån ñoä saùng cuûa Ñeøn/Toác ñoä ñoäng cô DC: - Maéc maïch theo hình H 6.5. - D coù theå laø Ñeøn ñoát tim hoaëc Ñoäng cô DC. - V coù theå thay ñoåi töø 12VAC ñeán D 220VAC tuøy vaøo ñieän aùp laøm vieäc cuûa M. - SCR söû duïng loaïi coâng suaát lôùn 5A. - VR = 100K + V V A C - Trình töï thöïc hieän nhö sau: 1 Kieåm tra laïi maïch. Caáp nguoàn V=12V/50Hz. Thay ñoåi giaù trò VR, quan saùt M. Nhaän xeùt. 1 Söû duïng OSC ño daïng soùng cuûa V, daïng soùng treân D, daïng soùng treân tuï C. Nhaän xeùt keát quaû ño.

R

1

B

T

1 3

1

1 0 6

0 V

3

R

1 K

2

2. Xaùc ñònh goùc kích TRIAC: - Maéc maïch theo hình H 6.4 1 2 V A C + - Ñ laø loaïi ñeøn 12V AC, 5W - Giaù trò VR = 1K. - Thay ñoåi vò trí bieán trôû, quan saùt ñeøn. - Söû duïng OSC ño vaø veõ daïng soùng Vi, VG,

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

VÑ.

Hình 6.4

D

R 0 0 R

K 1

1 K

R

2

C + u F

4

. 7

A

B

B

K R 1

3 K

H 6.5

4. Maïch öùng duïng cuûa TRIAC: Söû duïng TRIAC laøm maïch ñieàu khieån ñoä saùng cuûa Ñeøn/Toác ñoä ñoäng cô AC: Maéc maïch theo hình H 6.6. - Kieåm tra laïi maïch. - TRIAC söû duïng loaïi coâng suaát lôùn 5A. - Taûi L1 coù theå laø ñeøn nung tim hay ñoäng cô AC. - Bieán trôû VR = 100K, Bieán aùp xung ñeå caùch ly maïch kích vaø maïch taûi. - Caáp nguoàn V = 12VAC/50Hz vaø 220VAC/50Hz nhö hình veõ. - Chænh bieán trôû VR. Quan saùt taûi L1. Söû duïng OSC ño veõ daïng soùng phaàn maïch kích: Nguoàn 12V, Nguoàn caáp UJT, Soùng treân tuï C, Soùng treân cuoän daây bieán aùp.

Baøi 6: Maïch ÖÙng Duïng SCR – Triac– Quang trôû

Trang – 109

T

1

5 1

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN 2

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

L

1

+

2

V

A

C

V 1

+

1

2

2 0

0 0

2

+

K

2

0

V

C

/ D

1

-

R R

1

C 1

B

+

A

3

X

B

u F

T

1

3 6

2

-

Hình 6.6 5. Maïch öùng duïng cuûa Quang trôû: Maïch töï ñoäng baät ñeøn khi trôøi toái a. Duøng quang trôû keát hôïp vôùi Transistor: - Raùp maïch nhö hình 6.7: 1

2

V L

R

1

4

. 7

V

R

1

0 K

K

R

2

2

. 2

a m

p

1

2

V

A

C

K D R

E

L A

Y

T 1 C

1 8

1 5 T 2

Q

T

+

C 1

1 0 u

0 F

R

3

1

. 2

C

1 8

1 5

K

Hình 6.7 - Duøng VOM ño giaù trò cuûa quang trôû laø R1. - Duøng vaät kyùn che chaén quang trôû, duøng VOM ño giaù trò cuûa quang trôû laø R2. - Nhaän xeùt keát quaû ño ñöôïc (R1 vaø R2):

- Chænh bieán trôû VR cho ñeán khi ñeøn Lamp saùng (relay ñoùng). Giaûi thích nguyeân lyù hoaït ñoäng cuûa maïch treân:

b. Duøng quang trôû keát hôïp vôùi Opamp - Raùp maïch nhö hình 6.8.

Baøi 6: Maïch ÖÙng Duïng SCR – Triac– Quang trôû

Trang – 110

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN 2

1

2

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

V

L a

m

p

1 2 R

1

4

. 7

R

2

4

. 7

V

R

1

0 K

V

A

C

/ D

K D

2

K E

L A

Y

8

R

3 2 T

R

3

1

. 2

1

D

1

1

-

T L 0

T 1 8 42 . 7

K

C

1 8

1 5

4

Q

R

+

K

Hình 6.8 - Chænh bieán trôû VR cho ñeán khi ñeøn Lamp saùng (relay ñoùng). Giaûi thích nguyeân lyù hoaït ñoäng cuûa maïch treân:

F. Noäi dung baùo caùo: 1. Veõ daïng soùng. a. Hình 6.1: VAC ..................................................................................................... VR1 VR3

..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... t t t ..................................................................................................... .....................................................................................................

VAC

VAC

b. Hình 6.2: VR1 VVR ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... t t t ..................................................................................................... ..................................................................................................... c. Hình 6.3: VR1 VC ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... t

t

Baøi 6: Maïch ÖÙng Duïng SCR – Triac– Quang trôû

t Trang – 111

C

TAØI LIEÄU THÖÏC HAØNH ÑIEÄN TÖÛ CÔ BAÛN 2

KHOA ÑIEÄN TÖÛ

..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... d. Hình 6.4: VAC ..................................................................................................... VG VÑ ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... t t t ..................................................................................................... ..................................................................................................... e. Hình 6.5: VAC ..................................................................................................... VD VC ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... t t t ..................................................................................................... ..................................................................................................... f. Hình 6.6: VAC ..................................................................................................... VC VBAX ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... t t t ..................................................................................................... ..................................................................................................... 2. Xaùc ñònh goùc kích. ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... 3. Söï thay ñoåi cuûa taûi. ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... .....................................................................................................

Baøi 6: Maïch ÖÙng Duïng SCR – Triac– Quang trôû

Trang – 112