Tong Quan Kt Nha O

TOÅNG QUAN KIEÁN TRUÙC NHAØ ÔÛ TAÄP 1 NHAØ ÔÛ ÍT TAÀNG & PHUÏ LUÏC 1A

Boä Giaùo duïc vaø Ñaøo taïo Tröôøng Ñaïi hoïc Kieán truùc TP/Hoà Chí Minh Khoa Kieán truùc TOÅNG QUAN KIEÁN TRUÙC NHAØ ÔÛ TAÄP 1 NHAØ ÔÛ ÍT TAÀNG Bieân soaïn: Voõ Ñình Dieäp Nguyeãn Höõu Höng Leâ Hoàng Quang

MUÏC LUÏC Thay lôøi töïa I- Daãn nhaäp II- Toång quan veà kieán truùc nhaø ôû 1. Khaùi quaùt veà nhaø ôû vaø khoâng gian cö truù

a.Quaù trình hình thaønh choãø ôû vaø nhaø ôû gia ñình. b.Hình thöùc nhaø ôû cuûa caùc daân toäc vaø vuøng laõnh thoå. c.Caùc nhu caàu sinh hoaït vaø thao taùc cuûa con ngöôøi trong nhaø ôû . 2. Phaân loïai nhaø ôû: a.Theo cô caáu hoä gia ñình vaø ñoái töôïng cö truù nhaø ôû gia ñình vaø phi gia ñình. b.Theo hình thöùc kieán truùc vaø keát caáu coâng trình.  Nhaø ôû ít taàng (bieät thöï, song laäp, tam töù laäp, lieân keá)  Nhaø ôû nhieàu taàng, cao oác. c.Theo khoâng gian cö truù (ñiaï baøn cö truù).  Nhaø ôû noâng thoân.  Nhaø ôû ñoâ thò. 3.Phaân khu chöùc naêng trong nhaø ôû Chung – rieâng / chính – phuï/noäi oác – ngoaïi vi/ñoùng – ñoäng – tónh. 4.Thaønh phaàn phoøng oác trong nhaø ôû vaø yeâu caàu phoái trí : Phoøng chung, khaùch, aên, beáp, kho, nguû, veä sinh, giaët laø, nhaø xe. 5.Yeâu caàu thieát keá tieän nghi vaät chaát. a.Khoái tích : maët baèng, khoâng gian. b.Giao thoâng: naèm ngang, thaúng ñöùng. c.Chieáu saùng, thoâng thoaùng. 6. Yeâu caàu thieát keá tieän ích tinh thaàn: a.Hoïc taäp,laøm vieäc b.Vui chôi – giaûi trí – nghæ ngôi. c.Giao tieáp – töôûng nieäm. III-Nhaø ôû ít taàng: 1. Khaùi quaùt veà nhaø ôû ít taàng: Ñònh nghóa vaø phaân loaïi 2. Caùc yeáu toá hình thaønh nhaø ôû ít taàng: a.Khaùi quaùt veà nhu caàu cö truù  Trong nhaø ôû (caên hoä gia ñình )  Ngoaøi nhaø ôû (khoâng gian coâng coäng). b.Khaùi nieäm veà cö truù noâng thoân vaø ñoâ thò . Nhaø ôû - ñôn vò ôû – ñieåm daân cö. c.Cô caáu toå chöùc khoâng gian cö truù.  Khoâng gian caù theå ( caên hoä ).  Khoâng gian chuyeån tieáp ( xaõ hoäi). d.Khoâng gian coâng coäng (nhaø nöôùc). e.Caùc moâ hình quaàn cö:  Nhoùm, cuïm.  Ñieåm  Tuyeán 3. Caùc yeáu toá taùc ñoäng ñeán yeâu caàu thieát keá nhaø ôû ít taàng : a.Ñaát xaây döïng – phaân loâ (chieát maûnh). b.Cô sôû khí hoïc vaø caûnh quan.

2

4.

5.

6.

7.

 Caùc yeáu toá khí haäu trong vaø ngoaøi nhaø.  Nhaø ôû trong vuøng khí haäu nhieät ñôùi.  Nhaø ôû vaø caûnh quan. c.Yeáu toá xaõ hoäi vaø coäng ñoàng.  Phong tuïc taäp quaùn truyeàn thoáng.  Möùc soáng, ngaønh ngheà, trình ñoä vaên hoaù, yù thöùc thaåm myõ.  Caùc sinh hoaït coâïng ñoàng daân cö. d.Yeáu toá tieän nghi, tieän ích:  Vaät chaát: khoái tích ôû,giao thoâng chung – rieâng, linh hoaït, duïng cuï gia duïng coå truyeàn  Hieän ñaïi  Tinh thaàn caù nhaân taäp theå, phöông tieän truyeàn thoâng hieän ñaïi. e.Yeáu toá kinh teá trong thieát keá nhaø ôû ít taàng  Ñaát xaây döïng kyõ thuaät haï taàng ñoâ thò.  Khoái tích vaø hieäu quûa khaû duïng.  Vaät lieäu xaây, kieåu caùch caáu taïo kieán truùc, kieåu thöùc kieán truùc, giaûi phaùp keát caáu coâng trình vaø phöông aùn thi coâng laép raùp. f. Yeáu toá myõ quan trong thieát keá nhaø ôû ít taàng.  Ngoaïi oác vaø khoâng gian ñoâ thò  Haøng raøo, coång.  Saân vöôøn tröôùc, sau, khoaûng thoái lui, ñiaï dòch.  Caùc quy luaät xöû lyù vaø toå hôïp khoâng gian kieán truùc nhaø ôû  caùc qui luaät veà thieát keá khoâng gian kieán truùc nhaø ôû . Ñaëc tröng nhaø ôû truyeàn thoáng ôû Vieät Nam: a.Nhaø ôû noâng thoân. b.Nhaø ôû phoá thò. c.Nhaø ôû caùc daân toäc ít ngöôøi. Yeâu caàu thieát keá nhaø ôû noâng thoân: a.Taäp quaùn, thoùi quen trong xaây caát nhaø truyeàn thoáng  Vaät lieäu xaây döïng- kieán truùc – keát caáu b.Quy hoaïch saûn xuaát vaø cô caáu ôû treân ñaát thoå cö. c.Nhaø ôû noâng thoân phaùt trieån. Yeâu caàu thieát keá nhaø ôû ít taàng ñoâ thò: a.Kieåu caùnh hình thöùc kieán truùc: bieät laäp, lieân keá, phoá ôû, phoá buoân baùn, chung cö. b.Moâi tröôøng ñoâ thò, sinh hoaït coäng ñoàng, giao tieáp. c.Trang thieát bò tieän nghi ñoâ thò Nhaø ôû ít taàng trong thieát keá quy hoaïch ñieåm daân cö. a.Ñieåm daân cö ñoâ thò – cô sôû thieát keá - caùc yeâu caàu thieát keá. b.Ñieåm daân cö noâng thoân:  Côû sôû thieát keá  Caùc chæ tieâu kinh teá kyõ thuaät cô baûn.

3

IV-Phuï luïc 1. Höôùng daãn nghieân cöùu thieát keá nhaø ôû 2. Xaõ hoäi hoïc nhaø ôû 3. Moâi tröôøng trong nhaø ôû 4. Nhaø ôû töông lai. 5. V- Taøi lieäu tham khaûo:

THAY LÔØI TÖÏA : Taøi lieäu tham khaûo veà thieát keá kieán truùc nhaø ôû hieän nay khaù phong phuù. Moät soá taøi lieäu ñaõ ñöôïc bieân soaïn coâng phu,

4

xuùc tích, ñeà caäp ñeán nhaø ôû, töø ñôn giaûn ñeán phöùc taïp, töø thoân queâ ñeán tænh thaønh vaø caùc vuøng khí haäu khaùc nhau. Do ñoù, muïc tieâu cuûa nhoùm bieân soaïn saùch toång quan kieán truùc nhaø ôû : Toùm löôïc nhöõng yù chính, ñaùng quan taâm veà kieán truùc nhaø ôû nhaèm höôùng daãn vaø tham khaûo khi coù yeâu caàu thieát keá. Noäi dung cuoán saùch ñöôïc bieân soïan döôùi yù thöùc cung caáp theâm taøi lieäu, nhaèm boå sung caùc phaàn chöa ñöôïc ñeà caäp trong caùc taøi lieäu khaùc qua hình veõ minh hoïa vaø phuï luïc . Boå sung theâm nguoàn tö lieäu xöa nay chöa ñöôïc khai thaùc, töø khoái löôïng saùch baùo töø thö vieän Ñaïi hoïc kieán truùc TP. Hoà Chí Minh , cuøng vôùi nhöõng baøi giaûng cuûa nhoùm bieân taäp trong quaù trình höôùng daãn sinh vieân nghieân cöùu, thieát keá kieán truùc nhaø ôû . Tuøy ñoái töôïng phuïc vuï chuû yeáu laø sinh vieân kieán truùc nhöng coù leõ noù cuõng gíup ích cho ñoàng nghieäp vaø ñoäc giaû quan taâm ñeán vaán ñeà nhaø ôû. Chaéc chaén noäi dung cuûa cuoán saùch caoø coù nhieàu ñieàu chöa ñöôïc nhö yù, nhöng chuùng toâi chuû tröông khoâng caàu toaøn nhaèm sôùm ra maét cuoán saùch. Neáu coù ñieàu kieän chuùng toâi seõ trieån khai caùc phaàn tieáp theo veà : Nhaø ôû nhieàu taàng, tuyeån taäp hình veõ, giôí thieäu caùc giaûi phaùp kieán truùc nhaø ôû cuûa caùc kieán truùc sö baäc thaày ,cuøng caùc phuï luïc ñeå tham khaûo veà toå chöùc caùc khu phuï trong nhaø ôû , toå chöùc khoâng gian linh hoaït trong nhaø ôû ,vv… Saùch “toång quan veà nhaø ôû” khoù traùnh khoûi thieáu soùt, chuùng toâi mong nhaän ñöôïc phieáu yù kieán ñoùng goùp pheâ bình cuûa baïn ñoïc ñeå cuoán saùch ñöôïc toát hôn . Nhoùm bieân soaïn: (Ñöôïc ñeà caäp ôû ñaàu Caùc taøi lieäu khaùc Trong nguyeân lyù thieát keá nhaø ôû Giaùo trình ñaïi hoïc)

5

I-DAÃN NHAÄP: Töø ngaøn xöa, nhaø ôû luoân laø moái quan taâm haøng ñaàu cuûa moïi ngöôøi, moïi taàng lôùp xaõ hoäi coù toå chöùc. Laøm toát ñöôïc coâng taùc nhaø ôû laø ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu cuûa cuoäc soáng vaät chaát tinh thaàn vaø thuùc ñaåy quaù trình phaùt trieån xaõ hoâïi ñoù. Ngaøy nay, cuøng vôùi vieäc phaùt trieån kinh teá – vaên hoaù – xaõ hoäi , nhaø ôû trôû thaønh vaán ñeà caáp thieát, moät trong nhöõng vaán ñeà troïng taâm cuûa ngaønh kieán truùc – xaây döïng. Vaán ñeà ñaët ra cho ngöôøi thieát keá nhaø ôû laø: giaûi quyeát toát giöõa caùc chöùc naêng kieán truùc vaø yeâu caàu cuûa con ngöôøi. Khi noùi ñeán chöùc naêng cuûa kieán truùc, nhieäm vuï cuû angöôøi laøm coâng taùc kieán truùc, chuùng ta thöôøng nghó ngay ñeán caùc coâng vieäc cuï theå, ñeán nhöõng con ngöôøi nghieân cöùu ra nhöõng phöông aùn quy hoaïch hoaëc phöông aùn kieán truùc. Hieåu nhö vaät thì thaät laø phieán dieän vì neáu ñaët caâu hoûi: muïc ñích cuûa kieán truùc laø gì? Thì töï nhieân chuùng ta nghó ngay ñeán söï ñaùp öùng caùc yeâu caàu veà che möa che naéng, yeâu caàu veà ôû cuûa con ngöôøi. Chính vì nhu caàu ñoù maø con ngöôøi coå xöa ñaõ tìm nhöõng hang ñoäng, döïng neân nhöõng tuùp lieàu ñeå ôû. Nhu caàu ñoù khoâng chæ ñoùng khung trong vieäc che möa, naéng maø coøn ñeå che chôû con ngöôøi traùnh moïi nguy hieåm. Chính caùc yeâu caàu ñoù saûn sinh ra nhaø ôû, song neáu muïc tieâu cuûa kieán truùc chæ laø ñaùp öùng nhu caàu coù choã che möa, naéng, choã ôû , thì chaéc chaén con ngöôøi cho ñeán nay vaãn coøn ôû hang, ôû leàu. Nhöng thöïc teá thì choã ôû cuûa con ngöôøi ñaõ thay ñoåi raát nhieàu , con ngöôøi luoân luoân muoán caûi thieän choã ôû cuûa mình ngaøy caøng toát hôn.(H I.1) Do ñoù muïc tieâu cuûa kieán truùc laø yeâu caàu toå chöùc thöôøng xuyeân, lieân tuïc nhaèm taïo ñieàu kieän cho choã ôû cuûa con ngöôøi hay noùi roäng hôn cho moâi tröôøng soáng cuûa con ngöôøi ngaøy caøng toát hôn vaên minh hôn. Cho neân nhieäm vuï cuûa chuùng ta ñôn thuaàn khoâng chæ laø thieát keá, maø thoâng qua thieát keá laøm nhieäm vuï toå chöùc moâi tröôøng soáng cho con ngöôøi. Nhieäm vuï toå chöùc naøy raát phöùc taïp, bao goàm caùc lónh vöïc lôùn nhö : chænh trang laõnh thoå, quy hoaïch thaønh phoá ,…ñeán nhöõng vaán ñeà raát nhoû nhö : thieát keá baøn, gheá, tuû, giöôøng….Laøm nhieäm vuï toå chöùc ñôøi soáng, ngöôøi thieát keá kieán truùc thoâng qua phöông aùn cuûa mình, toå chöùc cho ñôøi soáng cuûa con ngöôøi ngaøy caøng ñöôïc naâng cao, höôùng daãn cho con ngöôøi coù neáp soáng ngaøy caøng vaên minh hôn. Ñeå laøm ñöôïc nhieäm vuï ñoù, ngöôøi laøm coâng taùc thieát keá khoâng theå ñeå cho moät yeáu toá naøo kìm haõm coâng vieäc cuûa mình, ngay caû yeáu toá phong tuïc taäp quaùn maø trong chuùng ta coøn coù ngöôøi cho laø baát di baát dòch. Thaät ra, phong tuïc taäp quaùn cuõng luoân luoân thay ñoåi. Vì coù söï thay ñoåi ñoù neân chuùng ta môí chuyeån töø choã nhaø ít taàng sang choã ôû nhaø nhieàu taàng, töø choã aên côm ngoài xeáp baèng sang ngoài baøn, caàu “toõm” treân soâng raïch thaønh nhaø veä sinh töï hoaïi. Trong quaù trình toå chöùc moâi tröôøng soáng cuûa chuùng ta laø ñeå phuïc vuï con ngöôøi. Cho neân naém vöõng vaø hieåu roõ yeâu caàu cuûa con ngöôøi laø cô sôû ñeå giaûi quyeát toát moâi tröôøng soáng. Con

6

ngöôøi voán thieân veà ñôøi soáng taäp theå: lôùn laø xaõ hoäi, nhoû laø gia ñình. Soáng trong taäp theå con ngöôøi thaáy mình lôùn maïnh leân. Khoâng coù taäp theå con ngöôøi khoâng theå yeân taâm soáng ñöôïc. Caàn phaûi coù taäp theå, nhöng nhieàu luùc con ngöôøi laïi caûm thaáy muoán soáng bieät laäp vì moãi con ngöôøi coù caù tính, nhöõng yeâu caàu rieâng tö. Taïo ñieàu kieän rieâng bieät cho con ngöôøi khi caàn thieát laø nhaèm taïo cô hoäi cho con ngöôøi phaùt huy ñöôïc khaû naêng cuûa mình. Caàn coù taäp theå maø laïi caàn ñöôïc rieâng bieät laø hai ñieàu traùi ngöôïc nhau maø nhieäm vuï toå chöùc cuûa chuùng ta phaûi ñoàng thôøi giaûi quyeát cho thöïc toát. Trong gia ñình, thì phaûi ñaûm baûo ñôøi soáng taäp theå cuûa gia ñình, ñoàng thôøi ñaûm baûo yeâu caàu rieâng bieät cuûa töøng thaønh vieân trong gia ñình. Trong xaõ hoäi, caàn toå chöùc toát ñôøi soáng taäp theå cuøng luùc giaûi quyeát toát yeâu caàu ñoäc laäp rieâng cuûa töøng gia ñình, ñaûm baûo yeâu caàu ñoäc laäp cuûa töøng ngöôøi khi caàn thieát. Muoán toå chöùc toát moâi tröôøng soáng cho con ngöôøi, tröôùc tieân phaûi ñaûm baûo söùc khoûe, baûo ñaûm cô theå con ngöôøi hoaït ñoäng toát. Yeâu caàu ñoù ñoøi hoûi nhaø kieán truùc giaûi quyeát caùc vaán ñeà khoâng khí, chieáu saùng, nhieät, aåm, aâm thanh vaø böùc xaï. Con ngöôøi ñaõ soáng thì phaûi hoaït ñoäng. Trong moâi tröôøng soáng phaûi toå chöùc toát yeâu caàu hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi. Trong phaïm vi gia ñình, nhaø kieán truùc sö phaûi toå chöùc moò hoaït ñoäng cho ngöôøi ôû nhö vieäc chuaån bò böõa aên, laøm vieäc, nguû, yeâu caàu veä sinh, caát giöõ, ñi laïi… Ngoaøi söùc khoeû, hoaït ñoäng,con ngöôøi coøn ñoøi hoûi ñaùp öùng nhu caàu veà tinh thaàn nhö trao ñoåi vaên hoùa, kieán thöùc khoa hoïc kyõ thuaät. Do ñoù, trong gia ñình caùc yeâu caàu veà giaûi trí , phaùt trieån naêng khieáu, thaåm myõ, nghæ ngôi. Ñoù laø caùc yeáu toá khoâng theå thieáu. Giaûi quyeát ñoàng thôøi vaø toát ñôøi soáng xaõ hoäi, gia ñình , caù nhaân, giaûi quyeát toát caùc yeâu caàu veà theå löïc, hoaït ñoäng tinh thaàn cuûa con ngöôøi laø nhieäm vuï toå chöùc cuûa ngöôøi laøm coâng taùc thieát keá. Ñoù laø nhöõng yeáu toá cô baûn coù tính chaát nguyeân taéc vaø trong baát cöù moâi tröôøng naøo cuõng caàn ñöôïc giaûi quyeát toát vaø ñaày ñuû. Naém vöõng nhöõng nhu caàu coù tính chaát nguyeân taéc naøy ta coù theå thaáy toaøn boä nhieäm vuï kieán truùc phaûi giaûi quyeát vaø nhöõng toå chöùc maø kieán truùc phaûi nghieân cöùu; töø ñoù giaûi quyeát ñöôïc ñuùng, toát vaø ñaày ñuû caùc yeâu caàu vaø nhaø ôû. Trong taäp nghieân cöùu veà nhaø ôû naøy, chuùng toâi seõ trình baøy tröôùc heát laø phaàn toång quan veà nhaø ôû gia ñình, sau ñoù laø caùc phaàn nghieân cöùu thieát keá veà “Nhaø ôû ít taàng” vaø “Nhaø ôû nhieàu taàng”. Phaàn phuï luïc cuõng ñöôïc taêng cöôøng nhieàu taøi lieäu nhaèm giuùp baïn ñoïc môû roäng taàm nhìn veà vaán ñeà nhaø ôû cuõng nhö cuï theå giuùp cho vieäc thieát keá kieán truùc nhaø ôû ñaït keát quûa toát ñeïp hôn. II- TOÅNG QUAN VEÀ NHAØ ÔÛ GIA ÑÌNH 1. Khaùi quaùt veà nhaø ôû vaø khoâng gian cö truù :

7

a.Quaù trình hình thaønh choã ôû vaø nhaø ôû gia ñình: Tröôùc khi coù ñöôïc nhaø cöûa hieän ñaïi, con ngöôøi töø haøng nghìn naêm qua ñaõ moø maãm xaây döïng toå aám töø thoâ sô ñeán phöùc taïp. Quaù trình ñoù ñaõ kinh qua nhieàu thôøi kyø:  Thôøi kyø sinh soáng ôû hang ñoäng: vaøo thôøi kyø naøy con ngöôøi phuï thuoäc vaøo thieân nhieân, truù nguï trong hang ñaù, luøm caây. (h II.1, hII.3, hII.4).  Thôøi kyø nhaø coù maùi che: Khi xuaát hieän coâng cuï lao ñoäng ( ñoà ñaù, ñoà ñoàng, ñoà saét), con ngöôøi ñoán caây laøm maùi lôïp baèng laù, xung quanh ñöôïc raøo chaén baèng thaân caây. (hII.2, hII.5, hII.6)  Thôøi kyø nhaø ôû ñôn sô: Ñaõ xuaát hieän moät khoâng gian ôû, con ngöôøi baét ñaàu phaân chia thaønh gia ñình vaø ñaúng caáp trong xaõ hoäi. Nhaø ôû daïng ñôn sô ra ñôøi. (hII7,hII8,hII.10,ñeán hII.16).  Thôøi kyø nhaø kieân coá: Khoâng gian ôû baét ñaàu coù söï phaân chia thaønh nhaø chính, nhaø phuï, chuoàng traïi. Loaïi nhaø cuõng phaân chia kieåu thaønh thò vaø noâng thoân. Vaät lieäu gaïch, ngoùi, goã…ñaõ xuaát hieän. (h II.9)  Thôøi kyø nhaø beâtoâng coát theùp, nhoâm, vaät lieäu toång hôïp: Xaõ hoäi chuyeån sang thôøi kyø coâng nghieäp hoùa vaø ñoâ thò hoaù, coù söï phaùt trieån veà kyõ thuaät xaây döïng, vaät lieäu môùi. Thôøi kyø naøy ngöôøi ta chuù yù ñeán söï trang trí beân ngoaøi, khoâng gian ôû beân trong. Caùc loaïi bieät thöï, nhaø phoá xuaát hieän ôû thaønh phoá vôùi tieän nghi nöôùc maùy, hoá xí töï hoaïi. Veä sinh moâi tröôøng ñöôïc caûi thieän.(hII.17)  Thôøi kyø nhaø ôû nhieàu taàng vaø coâng nghieäp hoùa xaây döïng: Khoa hoïc kyõ thuaät phaùt trieån, keát hôïp ñoâ thò hoaù vaø buøng noå daân soá ôû caùc thaønh phoá lôùn daãn ñeán söï hình thaønh nhaø ôû nhieàu taàng, chung cö, cao oác, nhaø caên hoä. b.Hình thöùc nhaø ôû cuûa caùc daân toäc vaø vuøng laõnh thoå( hII.18) Sau ñaây laø moät soá minh hoaï caùc daïng nhaø ôû taïi nhieàu nôi treân theá giôùi:  Kieán truùc nhaø ôû daân gian Trung Quoác(H II .19) Trung Quoác laø moät lôùn coù treân moät tyû daân ,bao goàm raát nhieàu daân toäc khaùc nhau, neân kieán truùc nhaø ôû cuûa hoï voâ cuøng phong phuù, kieåu daùng kieán truùc nhaø ôû cuûa caùc daân toäc nhieàu khi khaùc nhau hoaøn toaøn. Ví duï nhö nhaø ôû Noäi Moâng mang daïng leàu troøn nhö baùt uùp, trong luùc nhaø ôû Taây Taïng vaø Cam Tuùc laïi laø nhaø maùi baèng. Nhaø cöûa taïi Haø Baéc laøm theo kieåu maùi voøm, taïi Vaân Nam, Trieát Giang vöøa laø nhaø treät vöøa laø nhaø saøn ôû Baéc Kinh, Töù Xuyeân vaø moät soá nôi khaùc nhaø coù hai maùi doác. Ñaëc bieät ôû Baéc Kinh coù loaïi nhaø xaây bao quanh saân rong goïi laø nhaø “Töù hôïp vieän” raát noåi tieáng. Vaät lieäu xaây döïng cuõng raát ña daïng, naøo goã, ñaù, tre, ñaát trình, ñaát nung, gaïch ngoùi….tuøy theo loïaïi coù saün taïi ñòa phöông.

8

 Kieán truùc nhaø ôû daân gian Nhaät Baûn (H II .20, 21) Trong ngoâi nhaø daân gian Nhaät Baûn coù moái lieân heä chaët cheõ giöõa ba yeáu toá: con ngöôøi, ngoâi nhaø vaø thieân nhieân. Nhaø ôû coù hai loaïi cöûa: moät cöûa ra phoá, moät cöûa ra vöôøn. Phaàn nhaø höôùng veà phía Nam daønh cho tieáp khaùch vaø sinh hoaït chung, höôùng Baéc daønh cho sinh hoaït gia ñình. Kieán truùc goã cuûa Nhaät Baûn coù truyeàn thoáng laâu ñôøi, baét ñaàu töø thuôû xa xöa. Ngoâi nhaø Nhaät Baûn raát thoaùng, ñoà goã raát ít, nhieàu tuû giöôøng ñeå caát ñoàø ñaïc chaên maøn ban ngaøy, ít duøng baøn goã, phaàn lôùn duøng chieáu, triaûi thaúng xuoáng saøn nhaø. Nhaø ñöôïc chia theo daïng baøn côø, vaùch ngaên coù theå di ñoäng ñöôïc neân dieän tích phoøng thay ñoåi töông ñoái deã daøng tuøy theo yeâu caàu söû duïng. Dieän tích nhaø ôû Nhaät Baûn ñöôïc ño baèng soá caùc “chieáu” (tatami). Nhaø thöôøng duøng khung goã cho nheï, coù theå choáng ñoäng ñaát, xaây döïng raát nhanh. Mieàn Baéc phoå bieán duøng laù, rôm raï laøm maùi, lôïp ngoùi hay duøng ôû mieàn Nam. Ñeå ñaûm baûo moái lieân heä trong vaø ngoaøi nhaø, heä thoáng haønh lang vaø hai cöûa soå ñeàu roäng raõi môû ra vöôøn. Moät soá nhaø coù vöôøn caûnh raát ñeïp coù caàu baéc qua doøng suoái nhoû, keát hôïp vôùi caây caûnh hoa laù cuõng nhö loái ñi gheùp baèng ñaù taûng laøm co kieán truùc nhaø ôû theâm ña daïng.  Kieán truùc nhaø ôû daân gian Indonesia:(chöa coù hình) Indonesia laø moät nöôùc goàm treân 3000 ñaûo lôùn nhoû vôùi nhieàu daân toäc khaùc nhau. Nhaø ôû cuûa daân toäc Badui laø loaïi nhaø ôû laâu ñôøi thöôøng chæ coù moät phoøng, neáu coù hai phoøng thì phoøng thöù hai vöøa laø phoøng beáp vöøa laø phoøng kho. Nhaø coù moät cöûa vaøo duy nhaát neáu laø nhaø coù maùi hieân vaø hai cöûa vaøo neáu laø nhaø coù hai maùi hieân lieàn, nhaø khoâng coù cöûa soå hoaëc choã thoaùt hôi. Saøn nhaø caùch maët ñaát 1,2m. Caáu taïo nhaø gioáng nhaø kho xuaát hieän töø theá kyû thöù IV tröôùc coâng nguyeân, coù 4 coät keâ leân nhöõng hoøn ñaù taûng. Saøn cao khoaûng 1,2m so vôùi maët ñaát ñeå chöùa cuûi vaø nuoâi gaø, töôøng laøm baèng nhöõng taám pheân. Ngoâi nhaø Bactaùc Toâba duøng vaùn goã laøm töôøng, tæ leä giöõa chieàu cao maùi vaø chieàu cao töôøng laø 4/1, nhaø vuøng Bactaùc Karo tyû leä giöõa chieàu cao cuûa maùi vaø chieàu cao cuûa töôøng laø 8/1. Nhaø ôû boä laïc Toraùtgia ngoaøi nhöõng ñieåm töông töï veà keát caáu nhö loaïi nhaø Toâba coøn coù caùc ñaëc ñieåm sau:  Maùi cong hình yeân ngöïa, ñoaïn ñaàu hôi vöôn xa neân chaúng caàn coù coät choáng.  Vaät lieäu lôïp duøng tre nöùa cheû ñoâi khoâng duøng laù.  Hai ñaàu hôøi coù hieân. Hieän nay ngöôøi ta ñang nghieân cöùu caùc loaïi nhaø coå truyeàn cuõng nhö nhöõng kieán truùc cuûa ñeàn chuøa vôùi naêm, baûy lôùp maùi ñeå aùp duïng vaøo thöïc teá xaây döïng caùc coâng trình hieän ñaïi.  Kieán truùc nhaø ôû daân gian Laøo: Vôùi moâi tröôøng thieân nhieân ña daïng nuùi röøng soâng nuùi raát ñeïp, kieán truùc Laøo coù nhöõng saéc thaùi rieâng, ít chòu aûnh höôûng ngoaïi lai. 9

Do ñiaï hình khaù phöùc taïp neân coù söï phaân boá daân cö khoâng ñoàng ñeàu, caùc baûn laøng cuûa Laøo ñoâi khi taäp trung ñoâng ñuùc leân ñeán 400 – 500 ngoâi nhaø, nhöng phaàn lôùn raûi raùc vaøi chuïc ngoâi nhaø naèm men theo söôøn doác gaàn nhöõng doøng soâng, con suoái ñeå tieän beà sinh hoaït, giao thoâng thuaän lôïi. Nhaø saøn Laøo thöôøng ñöôïc lôïp maùi baèng ngoùi hoaëc laø baèng goài, ñaàu hoài thöôøng ñöôïc gheùp baèng vaùn goã. Coät nhaø saøn ñöôøng kính thöôøng töø 15 ñeán 40 cm, nhaø caøng giaøu coät caøng to, tuøy töøng vuøng, coät ñöôïc ñaët treân beä ñaù ( ñaù taûng), truï beâtoâng hay choân thaúng xuoáng ñaát …  Kieán truùc nhaø ôû daân gian Campuchia (H II.22): Kieán truùc nhaø ôû daân gian Campuchia, phaàn lôùn baèng goã, tre, nöaù laù,khaùc haún vôùi kieán truùc ñeàn ñaøi xaây döïng toaøn baèng ñaù nhö caùc kieán truùc noåi tieáng, naøo AÊngco Vat, AÊngco Thom, Bayon. Nhaø ôû Campuchia quan taâm nhieàu ñeán cöùc naêng söû duïng, chuù yù khoâng gian thoâng gioù töï nhieân. Nhaø thöôøng ñaët heo höôùng Ñoâng Taây ñeå ñoùn gioù Nam vaø Taây Nam. Kieán truùc nhaø coøn raát chuù yù ñeán vieäc keát hôïp vôùi ñiaï hình, duøng nhaø saøn laø chính ñeå phuø hôïp vôùi ñoài doác. III-NHAØ ÔÛ ÍT TAÀNG: 1. Khaùi quaùt veà nhaø ôû ít taàng: Ngaøy nay nhaø ôû ít taàng ñöôïc quan nieäm roäng raõi hôn, bao goàm nhaø coù töø 1 ñeán 4 taàng khoâng caàn söû duïng thang maùy. Nhaø ôû ít taàng coù theå keå: nhaø ôû noâng thoân, nhaø bieät thöï, nhaø lieân keá, nhaø phoá, chung cö ít taàng. (hIII.1,hIII.2,hIII.3) − Nhaø noâng thoân phoå bieán ôû nöôùc ta thöôøng thuoäc loaïi nhaø treät, ít khi leân laàu. Khoâng gian noäi thaát thôøi nguyeân thuûy. Moät soá loaïi kieán truùc leàu H I.1 kieán truùc xuaát hieän döôùi daïng nguyeân thuûy. H II.1. Nöûa trieäu naêm tröôùc, con ngöôøi soáng hoang sô, phaûi tìm nôi truù aån khi trôøi möa naéng. Nhöng vì chöa bieát caùch che nöa naéng … − Nhaø rieâng leû treân saân vöôøn ôû thaønh phoá goïi laø bieät thöï. − Nhaø phoá thöôøng lieàn vaùch, daïng nhaø oáng, maët tieàn heïp, ít khi söû duïng thang maùy daãu coù leân cao vaøi taàng. − Chung cö ít taàng nay phoå bieán ôû thaønh phoá, thöôøng döôùi naêm taàng, chöa caàn thang maùy. 2. Caùc yeáu toá hình thaønh nhaø ôû ít taàng a.Khaùi quaùt veà nhu caàu cö truù: + Trong nhaø ôû (caên hoä gia ñình): Nhu caàu ôû trong nhaø theå hieän ôû 3 maët: − Sinh hoaït : naáu nöôùng, giaët giuõ, aên uoáng, laøm vieäc, veä sinh, ñi laïi. − Söùc khoeû: phuïc hoài laïi naêng löïc lao ñoäng, thoâng qua aên uoáng,nghæ, nguû.

10

− Tinh thaàn: daïy doã con caùi, hoïc taäp, phaùt trieån naêng khieáu, hoaït ñoäng giao tieáp, thöôûng thöùc, giaûi trí. Vì vaäy moät caên hoä phaûi coù nhöõng khoâng gian: − Khoâng gian chính ( tieáp khaùch, sinh hoaït, nguû…) − Khoâng gian phuï ( beáp, aên, kho WC) Hai khoâng gian naøy phaûi coù quan heä maät thieát vôùi nhau. Khoâng gian ôû ñöôïc boá trí linh hoaït, deã daøng chuyeån ñoåi ñeå ñaùp öùng nhu caàu söû duïng. + Ngoaøi nhaø ôû (khoâng gian coâng coäng) Coù theå chia nhu caàu ôû ngoaøi nhaø laøm thaønh 3 loaïi: − Nhu caàu thöôøng kyø, xuaát hieän haèng ngaøy : hoïc haønh, mua saém( tröôøng hoïc, chôï…) − Nhu caàu ñònh kyø: xaûy ra 1 – 2 laàn trong tuaàn, coøn coù teân goïi laø nhu caàu haøng tuaàn. Ví duï nhö hoaït ñoäng theå duïc theå thao, mua saém ôû cöûa haøng, sinh hoaït cuûa khu vui chôi giaûi trí, caâu laïc boä. − Nhu caàu baát kyø: xuaát hieän 1-2 laàn trong thaùng hoaëc ít hôn, coøn goïi laø nhu caàu haøng thaùng. Ví duï: giaûi trí (xem phim,kòch…) b.Khaùi nieäm veà cö truù taïi noâng thoân vaø ñoâ thò: + Nhaø ôû (caên hoä ôû) Ñaây laø khoâng gian ôû nhoû nhaát vaø gaàn guõi nhaát ñoái vôùi con ngöôøi, coù khoâng gian daønh cho moät nhoùm nhoû (nhoùm naøy coù quan heä huyeát thoáng hoaëc khoâng). Neáu coù quan heä huyeát thoáng, goïi laø hoä gia ñình. Hoä gia ñình laø kieåu hoä phoå bieán nhaát ôû noâng thoân hoaëc thaønh thò. Khoâng gian ôû bao goàm caùc khoâng gian chöùc naêng nhö phoøng nguû, phoøng chung, beáp aên, veä sinh … + Ñôn vò ôû: Ñôn vò ôû laø thuaät ngöõ duøng ñeå dieãn taû moät taäp hôïp coù möùc ñoä caùc caên hoä ôû vaø coâng trình coâng coäng, ñaùp öùng caùc nhu caàu sinh hoaït haèng ngaøy cuûa ngöôøi cö truù. + Ñieåm daân cö: Caùc ñôn vò ôû taäp hôïp laïi, hình thaønh ñieåm daân cö. Quy moâ ñieåm daân cö lôùn nhoû tuøy thuoäc loái toå chöùc quaàn cö töøng nôi. c.Cô caáu toå chöùc khoâng gian cö truù: + Khoâng gian caù theå (caên hoä): Khoâng gian ôû rieâng bieät cho moãi hoä gia ñình ( caên hoä gia ñình ) laø khoâng gian cö truù nhoû nhaát. + Khoâng gian chuyeån tieáp (xaõ hoäi): Khoâng gian söû duïng chung cho nhieàu hoä gia ñình, ñöôïc quaûn lyù vaø söû duïng bôûi taäp theå, goàm nhöõng coâng trình coâng coäng phuïc vuï tröïc tieáp ngöôøi ôû nhö: nhaø treû, maãu giaùo, vöôøn hoa, caây xanh trong caùc ñôn vò ôû. + Khoâng gian coâng coäng ( nhaø nöôùc): Nhöõng khoâng gian coâng coäng do nhaø nöôùc quaûn lyù vaø tröïc tieáp xaây döïng nhö heä thoáng ñöôøng giao thoâng, haï taàng kyõ thuaät, caây xanh, coâng vieân, beán x, coâng trình vaên hoaù, giaùo duïc, y teá,

11

haønh chaùnh. Caùc coâng trình naøy thöôøng taäp trung ôû khu trung taâm, caùc truïc phoá chính cuûa thaønh phoá, thò xaõ. d.Caùc moâ hình quaàn cö: (h III.6, hIII.7, hIII.8) + Nhoùm, cuïm: Ñieåm daân cö taäp trung ôû caùc ñaàu moái giao thoâng, khu coâng nghieäp, khu thöông maïi dòch vuï. + Ñieåm: Ñieåm daân cö nhö laøng xoùm, thò traán. + Tuyeán: Ñieåm daân cö chaïy daøi theo tuyeán, thöôøng hình thaønh theo caùc truïc giao thoâng boä hoaëc thuyû. 3. Caùc yeáu toá taùc ñoäng ñeán yeâu caàu thieát keá nhaø ôû ít taàng: a.Ñaát xaây döïng – phaân loâ chieát maûnh: (h III.9,hIII.10 , hIII.11, hIII.12) Treân caùc khu ñaát daønh cho xaây döïng nhaø ôû ( thaønh phoá), hoaëc ñaát thoå cö ( noâng thoân), theo caùc loâ ñaát coù quy moâ nhö sau: − Nhaø lieân keá:60 – 100m2 − Nhaø ôû bieät thöï: 250 – 500m2 − Nhaø ôû gheùp khoái (döôùi 5 taàng) coù maät ñoä xaây döïng: 40 – 50% b.Cô sô khí haäu hoïc vaø caûnh quan: + Caùc yeáu toá khí haäu trong vaø ngoaøi nhaø: Nhaø ôû baûo veä con ngöôøi choáng laïi nhöõng baát lôïi cuûa khí haäu. Keát caáu bao che ngoaøi nhaø coù nhieäm vuï baûo veä moâi tröôøng laøm vieäc vaø sinh hoaït cuaû con ngöôøi, taïo neân ñieàu kieän vi khí haäu trong nhaø thuaän lôïi hôn khí haäu beân ngoaøi. Caùc yeáu toá khí haäu ngoaøi nhaø caàn xeùt ñeán trong thieát keá nhaø ôû goàm: böùc xaï maët trôøi, nhieät ñoä vaø ñoä aåm khoâng khí, gioù möa. Vi khí haäu laø khí haäu ôû phaïm vi nhoû, haïn heïp nhö khí haäu trong phoøng, khí haäu trong nhaø, khí haäu trong cuïm daân cö. Trong thieát keá kieán truùc nhaø ôû, coù theå duøng caùc bieän phaùp nhö haøng hieân, saân, caây xanh, hoà nöôùc…ñeå taïo vi khí haäu toát hôn. + Nhaø ôû trong vuøng khí haäu nhieät ñôùi: Ngoâi nhaø trong ñieàu kieän nhieät ñôùi ñoøi hoûi giaûi phaùp thieát keá choùng laò caùi noùng laø chuû yeáu. Ñoái vôùi vuøng khí haäu noùng khoâ thöôøng duøng keát caáu bao che nhö ñaát, gaïch, ñaù coù taùc duïng caùch nhieät. Ngoâi nhaø ñöôïc toå hôïp khoâng gian kín, haïn cheá cöûa vaø môû nhoû dieän tích loå cöûa, taïo saân trong, caây xanh, hoà nöôùc. Ñoái vôùi vuøng khí haäu noùng aåm, vieäc thoâng gioù xuyeân phoøng laø caàn thieát, ñoàng thôøi choáng böùc xaï nhieät , choáng möa haét. Do ñoù, nhaø thöôøng coù maùi doác vaø daày ñeå thoaùt möa vaø choáng noùng, coù saân trong, haøng lang, maùi hieân. Nhaø thöôøng quay maët ra höôùng Nam, Ñoâng Nam hoaëc Taây Nam. + Nhaø ôû vaø caûnh quan: Caùc yeáu toá caûnh quan ñoái vôí nhaø ôû goàm coù:

12

− Ñiaï hình: tuøy thuoäc ñaát maø ta thieát keá maët caét nhaø cho thính hôïp, ñoàng thôøi taän duïng ñiaï theá cuûa ñòa hình taïo neân yeáu toá thaåm myõ cho ngoâi nhaø.(HII.13) − Caây xanh, maët nöôùc: söû duïng caây xanh – maët nöôùc ñeå vöøa caûi taïo vi khí haäu ñoàng thôøi laøm neân caûnh trang trí cho ngoâi nhaø.(hII.14) − Trang trí kieán truùc: taän duïng hình khoái, maøu saéc toaøn cuïm nhaø maø taïo caûnh quan. c.Yeáu toá xaõ hoäi vaø coäng ñoàng: Quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån nhaø ôû luoân luoân ñöôïc taùc ñoäng bôûi yeáu toá xaõ hoäi, nhö phong tuïc, taäp quaùn, ngheà nghieäp, trình ñoä vaên hoùa, caùc daïng sinh hoaït coäng ñoàng. + Veà phong tuïc taäp quaùn, truyeàn thoáng: Do ñaëc ñieåm veà ñieàu kieän töï nhieân, phöông thöùc saûn xuaát, sinh hoaït tinh thaàn khaùc nhau ôû töøng vuøng maø con ngöôøi taïi ñòa phöông coù nhöõng phong tuïc taäp quaùn rieâng bieät, truyeàn thoáng rieâng. Chuùng taùc ñoäng ñeán nhaø ôû veà nhieàu maët. + Ngaønh ngheà, trình ñoä vaên hoaù, yù thöùc thaåm myõ: Tuøy theo möùc thu nhaäp cuûa ngöôøi chuû gia ñình, ngaønh ngheà cuûa hoï daãn ñeán nhu caàu veà tieän nghi ôû khaùc nhau. Trình ñoä vaên hoaù, yù thöùc thaåm myõ laø caùc yeáu toá khaùc aûnh höôûng ñeán ngoâi nhaø ôû. Hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi ngoaøi aên uoáng, nghæ ngôi laøm vieäc, giaûi trí, coøn coù nhu caàu veà tieän nghi tinh thaàn vaø nhaän thöùc vaên hoaù, thaåm myõ. Chuùng raát khaùc nhau tuøy theo ñoái töôïng nhö : ngheä só, nhaø thô, nhaø vaên, giaùo sö, baùc só…, toå chöùc khoâng gian laøm vieäc yeâu caàu cao hôn, coù nhöõng ñaëc ñieåm rieâng bieät, phuø hôïp ngheà nghieäp cuûa hoï. d.Yeáu toá tieän nghi, tieän ích: + Vaät chaát: Caàn xaùc ñònh caùc khoài tích sinh hoaït cuûa caùc thaønh vieân trong gia ñình vaø caû caùc khoái tích cuûa trang thieát bò gia ñình ñeå thieát keá nhaø ôû cho phuø hôïp. Nhaø thieát keá phaûi vöøa söû duïng caùc quy chuaån xaây döïng laãn caùc yeâu caàu ñaëc bieät cuûa ñoái töôïng ôû maø thieát keá cho ñuùng. + Tinh thaàn: Trong hoä gia ñình thöôøng coù nhöõng yeâu caàu tinh thaàn khaùc nhau, tuøy theo giôùi tính tuoåi taùc. Sinh hoaït phuï nöõ khaùc vôí phaùi nam, cuõng nhö vôùi ngöôøi giaø vaø treû, ñaëc bieät ñoái vôùi loaïi nhaø ôû ba theá heä. Caàn chuù yù khoâng gian bieät laäp cho vôï choàng, con caùi lôùn. Ngöôøi giaø caàn yeân tónh, khaùc vôùi treû em öa naùo ñoäng. Moãi thaønh vieân cuõng coù yeâu caàu sinh hoaït chung, nhöng muoán coù goùc, coù phoøøng sinh hoaït caù nhaân rieâng bieät. e.Yeáu toá kinh teá trong thieát keá nhaø ôû ít taàng: + Ñaát xaây döïng vaø kyõ thuaät haï taàng ñoâ thò: Nhaø ôû xaây döïng treân quy hoaïch khu ñaát ôû vôùi ñaày ñuû kyõ thuaät haï taàng seõ tieát kieäm nhieàu veà laâu daøi. Caàn haïn cheá xaây döïng treân caùc khu ñaát môùi chöa ñöôïc chuaån bò, vaø seõ raát toán

13

keùm khi phaûi môû ñöôøng ñi, laäp heät thoáng caáp thoaùt nöôùc, ñieän sau khi ñaõ xaây döïng nhaø cöûa. + Khoái tích vaø hieäu quûa khaû duïng: Thieát keá coâng trình nhaø ôû phaûi taïo maët baèng vaø hình khoái phuø hôïp vôùi yeâu caàu söû duïng, haïn cheá toái thieåu dieän tích vaø khoâng gian khoâng caàn thieát coâng trình ñaït hieäu quûa söû duïng cao khi boá trí maët baèng linh hoaït, söû duïgn hôïp lyù, taän duïng khoâng gian. Vaät lieäu xaây döïng , keát caáu vaø thi coâng xaây laép: Yeâu caàu laø coù giaûi phaùp keát caáu hôïp lyù, caáu kieän laøm vieäc saùt vôùi ñieàu kieän thöïc teá vaø ñöôïc taoï bôûi caùc vaät lieäu coù tính naêng laøm vieäc cao, reû tieàn, deã kieám, deã thi coâng, deã caáu taïo. Thi coâng xaây laép tieán haønh toát cuùng goùp phaàn tích cöïc haï giaù thaønh xaây döïng nhaø ôû . Yeáu toá myõ quan trong kieán truùc nhaø ôû ít taàng: Ngoaïi oác vaø khoâng gian ñoâ thò: Myõ quan laø moät trong nhöõng yeâu caàu quan troïng cuûa nhaø ôû vì noù thoaû maõn ñöôïc yeâu caàu nhieàu maët cuûa sinh hoaït, bao goàm caû möùc ñoä tieän nghi vaø giaù trò thaåm myõ. Thaåm myõ nhaø ôû gaén lieàn vôùi thaåm myõ töøng caên nhaø vaø caû khu nhaø. Noùi khaùc ñi, veû myõ quan ñoù gaén lieàn vôùi myõ quan cuûa caû nhoùm nhaø , tieåu khu hay cuïm nhaø ôû. Haøng raøo, coång, saân, vöôøn cuûa ngoâi nhaø cuøng goùp phaàn taïo neân dieän maïo vaø myõ quan toaøn khu. Vì vaäy neân coù hình khoái ñôn giaûn, toå hôïp maët ñöùng haøi hoaø vôùi nhoùm cuûa soå, ban coâng, lo gia vaø caàu thang. Caùc quy luaät veà thieát keá khoâng gian kieán truùc nhaø ôû : KTNN – trang 210/211/213/214 Caùc yeáu toá caáu truùc neân phaûi tuaân theo caùc quy luaät cô baûn cuûa ngheä thuaät taïo hình nhö nhòp ñieäu, vaàn luaät, töông phaûn….,môùi coù theå naâng cao chaát löôïng thaåm myõ cuûa nhaø ôû. Ñoù laø caùc quy luaät: Töông phaûn (ñoái choïi roõ reät vaø maøu saéc , chaát lieäu, hình khoái). Vaàn luaät vaø nhòp ñieäu ( lieân tuïc, tieäm bieán, giao thoa). Chuû yeáu vaø thöù yeáu coù troïng ñieåm (nhaán maïnh baèng maøu saéc, trang trí) Lieân heä vaø phaân caùch (giöaõ caùc boä phaän ngoâi nhaø, trong quaàn theå) Tyû leä, tyû xích ( ñöôøng neùt, kích thöôùc giöõa caùc boä phaän kieán truùc vaø con ngöôøi ). Ñoái vôùi caùc nhoùm nhaø ôû (ñôn vò quuy hoaïch nhoû nhaát), thì döïa treân cô sôû höôùng gioù vaø chieáu saùng toát , coù caùc bieän phaùp hoïp nhoùm nhö sau: Kieåu thaúng goùc hoaëc song song (höôùng gioù toát, deã coâng nghieäp hoaù). Kieåu keát hôïp cuûa hai nhoùm treân. Ñaëc tröng kieán truùc nhaø ôû truyeàn thoáng Vieät Nam: (H.III.15) Nhaø ôû noâng thoân:(H.III.17, H.III.18, H.III.19)

14

Kieán truùc daân gian thöôøng mang ñaäm neùt daân toäc vaø giöõ ñöôïc tinh hoa cuûa vaên hoùa daân toäc. Ngöôøi Vieät soáng ôû caû 3 daïng nhaø: nhaø treät, nhaø saøn vaø nöûa treät nöûa saøn: nhaø treät ôû caùc vuøng ñoàng baèng , nhaø saøn ôû caùc vuøng ñaàm laày( nhö ñoàng baèng soâng Cöûu Long):vaø nöûa saøn nöûa treät ôû nôi coù ñòa hình ñoài doác phöùc taïp. Ngoâi nhaø tieàn cheá cuûa ngöôøi Vieät laø nhaø saøn laøm vôùi vaät lieäu goã, vì khi ñoù ngöôøi chöa ñoâng vaø taùc ñoäng cuûa con ngöôøi vaøo thieân nhieân coøn ít . Veà sau , ngoâi nhaø treät ñöôïc hình thaønh vaø phoå bieán, do söï kieän ngöôøi ñoâng, ôû ñoàng baèng ít goã, laøng xaõ ôû kheùp kín söï baûo veä mang tính chaát taäp theå. Nhaø ôû daân gian phuï thuoäc vaøo khaû naêng kinh teá gia ñình. Vì vaäy, nhaø ôû cuûa ngöôøi giaøu, ngöôøi ngheøo cuõng khaùc nhau veà quy moâ vaø trang trí noäi ngoaïi thaát. Nhaø ôû noâng thoân, ñoàng baèng soâng Hoàng: H.III 20a/H.III20b(chöa ñuû minh hoaï cho noäi dung) Nhaø ôû daân gian vuøng ñoàng baèng Baéc Boä laø moät ñôn vò caân baèng sinh thaùi. Trong khuoân vieân moät gia ñình goàm caùc thaønh phaàn sau: nhaø chính, nhaø phuï, vöôøn caây, ao caù, choã chaên nuoâi gia caàm gia suùc, saân phôi, caây höông, haøng raøo, coång… ngöôøi noâng daân ñaõ bieát boá cuïc nhaø, vöôøn ao, chuoàng traïi ñeå taïo ra moät chuoãi kheùp kín veà doøng naêng löôïng, veà hcuoãi thöùc aên hay veà doøng trao ñoåi vaät chaát (sinh, ñiaï , hoaù). Nghóa laø hoï ñaõ bieát khai thaùc maët sinh thaùi ñeå oån ñònh cuoäc soáng gia ñình, haøi hoøa vôùi moâi tröôøng, taïo ñiieàu kieän caân baèng giöõ theá oån ñònh chung. Trong ñoù 3 yeáu toá “ngöôøi, ñaát, nöôùc” laø 3 yeáu toá caên baûn ñeå taïo neân caân baèng sinh thaùi trong nhaø ôû daân gian vuøng nhieät ñôí noùng aåm. Trong khuoân vieân gia ñình nhö vaäy, ngöôøi noâng daân ñaõ taïo cho mình moät cuoäc soáng “töï cung, töï caáp”. Nhö vaäy, nhaø ôû daân gian noâng thoân laø moät keát hôïp saûn xuaát vaø cö truù, trong ñoù saûn xuaát ñoùng vai troø quan troïng. Coù 5 chöùc naêng cô baûn: (1)kinh teá saûn xuaát. (2)Baûo veä thaønh vieân nuoâi döôõng con caùi (3)Nghæ ngôi taùi saûn xuaát lao ñoäng. (4)Phaùt trieån vaên hoaù tinh thaàn. (5)Giaùo duïc xaõ hoäi ban ñaàu. Nhaø ôû daân gian noâng thoân ñoù ñöôïc hình thaønh treân cô sôû neàn taûng xaã hoäi phong kieán chòu aûnh höôûng nhieàu cuûa caùc ñaïo Phaät, Laõo, Khoång. Ñieàu ñoù theå hieän ôû caùc ñieåm sau: Nhaø chính thöôøng ñoái xöùng qua truïc chính, gian giöaõ ñöôïc chuù troïng vì laø nôi thôø cuùng. Nhaø ôû theå hieän söï troïng nam khinh nöõ. Nam laø truï coät rong gia ñình vì vaäy gian chính laø daønh cho nam, choã nguû cuûa nam vaø tieáp khaùch chung cuûa gia ñình. Choã nguû cuûa nöõ laø caùc chaùi beân caïnh hoaëc ôû döôùi caùc nhaø ngang, nhaø phuï. Ngoaøi saân thöôøng coù “caây höông” ñeå thôø cuùng thoå thaàn. Moät soá nôi trong khuoân vieân thöôøng coù caû moät ñaàu tieân cuûa ngöôøi xaây döïng ngoâi nhaø. Boá cuïc cô baûn: nhaø chính( ñeå ôû) vaø nhaø phuï ( beáp, gia coâng, laøm kinh teá phuï gia ñình , caùc chuoàng lôïn,gaø, traâu,boø…)

15

cuøng vôí saân phôi ( phôi thoùc luùa). Phaàn ñaát coøn laïi daønh cho ao, vöôøn. Nhaø chính thöôøng coù 3 ñeán 5 gian, coù chaùi hoaëc khoâng coù chaùi. Nhaø phuï quy moâ nhoû hôn vaø coù töø moät ñeán nhieàu gian. Nhaø chính öu tieân quay veà höôùng maùt, thöôøng laø höôùng Nam hoaëc höôùng Ñoâng Nam. Nhaø phuï coù theå gaén lieàn vôùi nhaø chính theo kieåu daøi cuøng daõy vôùi nhaø chính hoaëc vuoâng goùc vôùi nhaø chính. Nhìn chung,boá cuïc thaønh töøng lôùp, daøn traûi taïo söï thoâng thoaùng. Saân laùt ñeå phôi phoùng thoùc luùa, hoa maøu, quaàn aùo thöôøng naèm tröôùc nhaø chính, keà vôí nhaø phuï. Beå höùng nöôùc möa ñoái dieän vôùi nhaø chính ôû phía beân, gaén lieàn vôùi beáp. Ngoaøi beå coøn coù gieáng nöôùc ñeå phuï vuï taém giaët ñaët ôû saân tröôùc, phía ngaùch caïnh beáp vaø ao nhaø ñöôïc hình thaønh do vieäc laáy ñaát ñeå toân neàn cho cao raùo, traùnh aåm thaáp. Ao ñeå laøm choã thoaùt nöôùc möa cho toaøn khu nhaø, nuoâi caù vaø laáy nöôùc töôùi. Ao cuõng thöôøng ñaët tröôùc nhaø , phía beân hoaëc ñoâi khi ôû phía sau nhaø tuøy theo theá ñaát coøn laïi. Vöôøn caây , rau, hoa xen keõ treân ñaát coøn laïi. Vöôøn tröôùc troàng caùc caây hoa, caây thaáp hoaëc thöa, ñeå khoâng chaén gioù. Caây aên quûa,vöôøn rau thöôøng ôû phía sau nhaø: “chuoái sau cau tröôùc” . nhaø xaây döïng baèng caùc vaät lieäu ñiaï phöông nhö goã, tre nöùa laù, ñaát, ñaù. Boä phaän chòu löïc cuûa nhaø laø heä thoáng keát caáu “coät-xaø-keû” laøm baèng goã hoaëc tre. Nhaø coù heä thoáng coät keøo laøm baèng goã xoan, mít. Caùc thaønh phaàn cuûa goã aên moäng vôùi nhau moät caùch chaéc chaén vôùi caùc loaïi moäng eùn hay ñuoâi caù. Vì keøo theo heä thoáng choàng giöôøng hay giaù chieâng. Heä vì keøo döïa treân soá haøng chaân coät thöôøng töø 4 ñeán 6 haøng. Khoaûng caùch giöõa hai heä vì goïi laø gian. Gian thöôøng roäng 2-2,2m (5-5,5 thöôùc ta), chieàu saâu töø 2,8-3,6m (7-9 thöôùc ta), chieàu cao cuûa taàng keä coät ñeán quaù giang 2-2,4m (5-6 thöôùc ta). Nhaø goã lôïp ngoùi. Nhaø ngöôøi ngheøo coù keát caáu baèng tre, maùi lôïp laù, tranh. Kích thöôùc gian cuõng töông töï nhö nhaø goã. Töôøng nhaø coù theå baèng goã. Töôøng nhaø coù theå baèng goã, traùt ñöùng, ñaét ñaát (töôøng trình pheân nöùa v.v…) theo vaät lieäu ñiaï phöông. Trong nhaø goã töôøng ngaên khoâng gian giöõa ba gian chính coù heä thoáng cöûa “böùc baøn” hay “cöûa phoá”. Beân treân caùc daõy cöûa ra vaøo naøy laø caùc khung cuûa thoâng hôi vôí caùc haøng coät song con tieän, döôùi daõy cöûa laø heä thoáng daàm giaèng ñoùng vai troø moät cöûa cao, caùch neàn 30cm. nhaø thöôøng coù hieân roäng töø 1,2-1,6m. Phaàn hieân tröôùc chính thöôøng coù böùc daò ñan baèng tre ñeå chaén möa vaø cuõng laøm cho nhaø “kín ñaùo” khi môû cöûa chính ra ngoaøi. Hieân laøm choã nghæ maùt vaøo chieàu toái, phôi phoùng khi trôøi möa vaø laø khoâng gian trung chuyeån giöõa khoâng khí trong nhaø vaø ngoaøi nhaø. Hình thöùc beân ngoaøi nhaø giaûn dò, moäc maïc. Nhöõng nhaø coù gaïch xaây baèng gaïch lôïp ngoùi thì chaïy gioø chæ ôû ñöôøng noùc maùi vaø 2 doác ñaàu töôøng, keát thuùc baèng hai ñaáu gaïch cuõng coù caùc gôø chæ. Döôùi maùi laø haøng coät hieân vôùi taám daïi che naéng, ñaèng sau laø daõy cöûa böùc naøn hay cöûa goã. Ôû gian khoâng coù cöûa (gian traùi) thöôøng coù vaùn nong hoaëc cuõng xaây gaïch traùt vöõa queùt voâi traéng.

16

Trang trí trong nhaø daân gian (nhaø goã, gaïch…) thöôøng ñôn giaûn, vì keøo chæ ñöôïc chaïy gôø chæ , trang trí chæ taäp trung ôû gian chính giöõa ,ôû ñoù coù baøn thôø toå tieân vôùi taám vaûi thöa luïa ñoû ñeå che, treân coù böùc hoaønh phi , caùc caâu ñoái treo hai beân coät cuøng vôùi saäp guï hoaëc boä traøn kyû ñeå ñaàm kyõ chaët mòn boùng. Neàn nhaø gaïch ngoùi thì laøt gaïch moûng, vuoâng ñöôïc cheá taoï toát, nung giaø löûa. Quy moâ nhaø ôû vaø trang trí noäi ngoaïi thaát ñöôïc theå cheá hoaù raát nghieâm ngaët bôûi luaät leä phong kieán quy ñònh. Caáu truùc goã cuûa nhaø daân gian (vôí keøo, giaù chieâng, choàng giöôøng) coù cuøng kieåu vôùi caáu truùc goã cuûa ñình, chuøa, cung ñieän. Ñaëc ñieåm ñoù laøm cho nhaø daân gian ñeã thaùo laép, di chuyeån sang ñiaï ñieåm môùi. Vì vaäy coù nhaø nghieân cöùu cho raèng ôû nhaø ôû daân gian deã daøng thaùo laép, di chuyeån sang ñòa ñieåm môí. Vì vaäy coù nhaø nghieân cöùu cho raèng ôû nhaø ôû daân gian vöøa coù tính chaát baát ñoäng saûn vöøa laø “ñoäng saûn” . Nhaø ôû noâng thoân mieàn Trung:chöa coù hình ,HIII.21 Nhaø cöûa cuõng coù ñaày ñuû caùc thaønh phaàn töông töï nhö nhaø ôû daân gian vuøng ñoàng baèng Baéc Boä. Tuuy vaäy cuõng coù moät soá ñieåm rieâng: Keát caáu vì keøo nhaø coù söï thay ñoåi goàm 3 daïng keøo : nhaø “roïi” coù 3 coät choân saâu xuoáng ñaát, coät giöaõ cao thaúng ñeán noùc. Nhaø “röôøng” coù 4 coät keâ treân ñaù taûng, hai coät caùi coù daàm ngang noái laò vôùi nhau goïi laø trính vaø heä thoáng daàm doïc noái caùc keøo laïi vôùi nhau. Nhaø “thöôïng röôøng haï roïi” coù 3 coät vaø ba truï gaén ñöùng treân daàm . Nhaø coù traàn goã ôû phaàn trung taâm noùc trong suoát 3 gian chính ñeå chöùa thoùc gaïo, nguõ coác vaø caùc ñoà vaät khoûi bò aåm. Hieân nhaø chæ laøm ôû ba gian chính giöaõ do keùo maùi ra, coät hieân keâ tröïc tieáp leân saøn chöù khoâng keâ leân theàm hieân nhö ôû ngoaøi Baéc. Nhaø ôû noâng thoân ñoàng baèng soâng Cöûu Long:H III.17,H.III.18,H III.22 Cuõng coù nguoàn goác töø nhaø ôû ñoàng baèng Baéc Boä vaø mieàn Trung, tuy nhieân quùa trình tieán hoaù daàn daàn ñaõ taïo ra nhöõng neùt rieâng : coù 5 kieåu nhaø: Baùt daàn: nhaø chính vôí 1 hay 2 chaùi ôû ñaàu hoài. Thaûo baït: nhaø gaén lieàn vôùi nhaø phuï ôû phía tröôùc hay phiaù sau ( tuøy thuoäc giao thoâng ñöôøng thuyû boä) nhaø phuï ñöôïc caáu taïo nhö hieân nhaø môû roäng vôùi khung chòu maùi nhaø khoâng vaùch bao che. Xeáp ñoïi: nhaø chính noái song song vôùi caùc nhaø phuï, nhö baùt uùp. Chöõ ñinh: nhaø chính noái vôùi nhaø phuï ôû caïnh söôøn, theo hình chöõ T. Hoãn hôïp: hoãn hôïp giöõa caùc maãu treân vôùi nhau, thaûo baït vôùi baùt daàn hay thaûo baït vôùi chöõ ñinh. Keát caáu cuûa vì keøo chòu löïctöông töï nhö vì kedo nhaø mieàn Trung. Keát caáu kieåu nhaø “roïi” nhaø “trính” thöôøng ñöôïc söû duïng. Ngöôøi ta söû duïng nhöõng vaät lieäu ñiaï phöông nhö goã ñöôùc, goã

17

traøm, goã taïp. Maùi nhaø mieàn ñoâng NamBoä söû duïng rôm raï, mieàn Taây duøng laù döøa nöôùc. Nhaø daân gian mieàn bieån:HIII.23/HIII.24 Mieàn bieån hay coù gioù baõo, neân nhaø daân gian thöôøng coù maùi baèng daïng vuoâng (6,3m x 5,4m), coù moät gian keøo chính vôùi 4 coät caùc vöôn leân ñôõ noùc cuøng vôùi heä thoáng coät con xung quanh, lieân keát vôùi nhau baèng moät heä thoáng daàm ngang doïc. Caû ngoâi nhaø laø moät khoâng gian thoaùng , töôøng sau quay ra bieån vaø phaàn döôùi cuûa hai töôøng ñaàu hoài thöôøng ñaép baèng ñaát seùt non (töôøgn trình) daày 40 - 60cm. Phaàn treân cuûa hai töôøng ñaàu hoài cuøng vôùi maët tröôùc nhaø laøm baèng caùnh tre gheùp laù coù theå thaùo hoaëc naâng leân haï xuoáng deã daøng ñeå muaø heø ñoùn gioù maùt vaøo nhaø. Ngoaøi nhaø ôû chính keå treân, nhaø beáp vaø phuï trôï thöôøng ñöùng ñoäc laäp, ôû phiaù saân tröôùc nhaø chính . Nhaø ôû phoá thò:HIII.25,NLTKKTDD trang 72,73,74, maãu nhaø daân töuï xaây/28 Nhaø ôû phoá thò coù cuøng nguoàn goác töø nhaø ôû noâng thoân phaùt trieån leân maø thaønh. Ngoaøi loaïi nhaø ôû cuûa taàng lôùp nho só hoaëc quan laïi vaãn laøm theo nhaø ôû noâng thoân, coøn coù loaïi nhaø ôû cuûa taàng lôùp thuû coâng hay thöông nghieäp laø nhaø coù cöûa haøng. Maët chính nhaø nhìn ra ñöôøng phoá, caùc nhaø xaây keà saùt vôùi nhau. Maët phoá moãi nhaø thöôøng töø 3 – 5m coù khi raát heïp (2-2,2m), chieàu saâu khu ñaát thöôøng 20 – 30m , caù bieät tôùi 50 – 60m. caáu truùc daïng nhaø oáng, döïng thaønh nhieàu neáp nhaø caùch nhau baèng caùc saân con, thoâng thoaùng vaø laáy aánh saùng. Nhaø coå thöôøng laø moät taàng hoaëc nhieàt taàng xeáp nhoû (chieàu cao nhaø bò khoáng cheá theo luaät). Neáp nhaø giaùp vôí ñöôøng phoá duøng laøm cöûa haøng, neáp nhaø tieáp theo laø choã aên ôû. Beáp veä sinh naèm ôû gian trong cuøng. Trong caùc saân ngaên caùng thì saân ngoaøi cuøng laøm saân caûnh, ñaët caùc chaäu hoa , hoøn non boä, beå caù vaøng. Saân phía trong laø caùc saân phuïc vuï vôùi beå nöôùc hoaëc gieáng nöôùc. Coáng raõnh cuûa caùc nhaø thoaùt ra caùc ao hoà ôû phiaù sau nhaø hay chaûy ra raõnh heø phoá . thoâng thöôøng nhaø laøm baèng tranh, tre nöùa, laù. Loaïi nhaø sanh hôn coù vì keøo goã, xaây gaïch, lôïp ngoùi. Trang trí beân ngoaøi nhaø xaây gaïch raát ñôn giaûn. Maët tröôùc nhaø laø lôïp cuûa goã luøa, ban ngaøy thaùo cöûa haøng. Hai ñaàu hoài gaïch laùt 2,3 caáp theo hình baäc thang chaïy ñöôøng chæ ñôn giaûn. Nhaø coù gaùc xeáp thì maûnh töôøng treân gaùc khoâng ñuïc cöûa vaø khoâng trang trí. Bôø noùc maùi cuõng hôi cong leân, ôû hai ñaàu coù gôø chæ trang trí . keát thuùc ôû hai ñaàu laø caùc ñaáu xaây gaïch , trang trí gôø chæ. Nhaø ôû cö daân trong quùa trình hình thaønh ñoâ thò ôû Vieät Nam goàm maáy theå loaïi: Nhaø ôû phoá thò thöôøng keát hôïp vôùi cuûa haøng, vôù ñaëc tröng ôû keát hôïp vôùi buoân baùn nhoû hay saûn xuaát thuû coâng nghieäp. (nlttktdd- trang 76) Nhaø ôû phoá thò cuõng coù theå laø bieán theå cuûa nhaø ôû daân gian noâng thoân trong ñieàu kieän daát ñai haïn cheá vaø ngöôøi ôû ñoâng ñuùc. Ñaây laø loaïi nhaø oáng ñan xen caùc lôùp nhaø, saân trong. Vai troø cuûa saân trong laø taïo thoâng thoaùng, ñöa aùnh saùng vaøo caùc

18

phoøng ôû. Ñoù coøn laø choã phôi phoùng, nôi treû con noâ ñuøa. Saân trong laø ñaëc ñieåm nhaø ôû Vieät Nam, trong ñieàu kieän nhaø ôû nhieät ñôùi. Khu beáp vaø veä sinh bao giôø cuõng taäp trung ôû phía sau cuøng nhaø. Treân beáp coù theå toå chöùc theâm gaùc xeáp nhoû ñi baèng caàu thang xaây doác (45 – 600) rieâng bieät, duøng laøm choã nguû cho ngöôøi giuùp vieäc trong gia ñình. Nhaø naøo cuõng coù maët tröôùc vaø maët sau. Maët tröôùc höôùng ra ñöôøng phoá, maët sau nhaø ñeàu saùt , hình thaønh moät ngoõ phoá, duøng laøm nôi taäp trung coáng raõnh thaûi nöôùc baån, ñöôøng laáy phaân (ñoå thuøng), hoaëc quay veà ao ñaàm, xoùm. Theo boá cuïc naøy, khu phuï ít aûnh höôûng ñeán nhaø chính. Caùc phoøng ôû thoâng thoaùng vaø coù aùnh saùng toát. Quan heä xoùm gieàng thaân maät maø vaãn rieâng bieät, kín ñaùo taïo neân moät phong caùch kieán truùc ñoäc ñaùo phoá trí coå nöôùc ta. Nhaø ôû caùc daân toäc ít ngöôøi :HIII.15/26/28 Nöôùc ta coù gaàn 60 daân toäc anh em neân kieán truùc nhaø ôû raát ña daïng. Nhìn chung, daân toäc ít ngöôøi ôû nhaø saøn, nhöng khoâng gioáng nhau. Nhaø saøn mieàn nuùi theå hieän raát roõ moái quan heä hôïp lyù giöõa kieán truùc nhaø ôû vôùi khí haäu, ñieàu kieän thieân nhieân vaø phaûn aùnh nguoàn vaät lieäu xaây döïng ôû ñòa phöông, ñoàng thôøi cuõng gaén boù vôí phong tuïc taäp quaùn cuûa daân toäc ñoù. Kieán truùc nhaø saøn hieän nay thöôøng taäp trung ôû mieàn nuùi Taây Baéc vaø Taây Nam ñaát nöôùc, nhö nhaø saøn cuûa ngöôøi Thaùi Traéng, Thaùi Ñen, ngöôøi Taøy ôû mieàn Baéc; ngöôøi Ba Na , ngöôøi EÂ Ñeâ ôû mieàn Nam. Tuy nhieân ôû caùc nôi khaùc vaãn coù nhaø saøn. Tuy ít hôn, nhö ôû vuøng ñoàng baèng soâng Cöûu Long, nhaø saøn raát thoâng thoaùng, choáng luõ taïo ñieàu kieän thoâng thoaùng raát toát. Nhaø saøn thöôøng ñöôïc xaây döïng baèng hai loaïi vaät lieäu: goã vaø tre vaàu, coät goã laøm khung chính cuûa nhaø. Nhaø saøn cuûa ngöôøi Thaùi Traéng, coù maët baèng chia ra thaønh caùc khu vöïc chöùc naêng khaù tyû myõ vaø hôïp lyù, caáu taïo khung nhaø vöõng chaéc, deã thi coâng vaø hình thöùc kieán truùc duyeân daùng. Maët baèng ñoù hình chöõ nhaät , khaù daøi, chia theo caùc thaønh phaàn chöùc naêng sau: Caàu thang chính gaén lieàn vôùi saân. Khoâng gian ñeå thôø toå tieân vöøa laø nôi tieáp khaùch vaø sinh hoaït chung cuûa gia ñình, boá trí chung quanh beáp löûa ñeå söôûi, saûn xuaát vaø ñoàng thôøi laø choã nguû cho khaùch. Moät beáp löûa thöù hai cho khoâng gian nguû cuûa gia ñình . Saøn phuï khaù roäng daønh cho hoaït ñoäng noäi trôï vaø caàu thang phuï. Caùch boá trí maët baèng nhö vaäy khaù chaët cheõ, phuø hôïp vôùi caùc yeâu caàu veà sinh hoaït vaät chaát vaø tinh thaàn. Nhaø saøn cuûa ngöôøi Thaùi Ñen coù maùi khung taïo thaønh nhöõng ñöôøng cong meàm maïi, coù hieân vaø saân phôi khaù roäng. Ngöôøi Thaùi Ñen chuù troïng trang trí caùc cöûa lôùn, cöûa soå, lan can vaø ñaàu hoài. Nhaø saøn cuûa ngöôøi Taøy ôû Thaùi Nguyeân thöôøng laøm baèng tre, thanh thoaùt trong khi ngöôøi Taøy ôû Laïng Sôn laøm nhaø baèng ñaát neân coù phaàn naëng neà. Ngöôøi Taøy raùt chuù yù ñeán khaâu baûo quaûn, taän duïng moïi khoâng gian ñeå chöùa theâm ñöôïc ñoà ñaïc, duïng cuï vaø löông thöïc.

19

Ôû Taây Nguyeân , nhöõng daân toäc ít ngöôøi nhö BaNa, EÂ Ñeâ, Gia Lai…cuõng duøng caùc laoïi nhaø saøn phuø hôïp vôùi khí haäu vaø ñòa hình mieàn nuùi, vaø chuù yù veà maët thaåm myõ ngoâi nhaø. Nhaø ñöôïc xaây döïng chung quanh nhaø Roâng ( nhaø laøng duøng laøm nôi sinh hoaït chung, tuï hoïp hoäi heø), hình thaønh nhöõng quaàn theå ôû, nhöõng ñieåm daân cö. Keát caáu nhaø Roâng vöõng chaéc, hình thöùc myõ thuaät, laïi ñoà soä, phuø hôïp vôùi nuùi röøng huøng vó cuûa Taây Nguyeân. Nhaø ôû cuûa ngöôøi Ba Na thöôøng ñöôïc xaây döïng ôû nhöõng nôi gaàn soâng suoái ñeå tieän sinh hoaït. Saân nhoû tröôùc nhaø laø boä phaän sinh hoaït khoâng theå thieáu ñöôïc vaø daàn cuõng ñöôïc lôïp maùi. Ôû caàu thang vaø ñaàu hoài thöôøng ñöôïc trang trí nhöõng töôïng ñieâu khaéc raát ñeïp. Nhieàu daân toäc ít ngöôøi ôû mieàn Nam thöôøng laøm nhaø saøn treân coïc thaáp do ôû ñoù goã quùy hieám. Ôû ñaây coøn coù nhöõng nhaø saøn khaù daøi, coù khi 70-80m, laøm cho nhieàu ngöôøi ôû. Caùc hoä ngaên caùch raát sô saøi, neân sinh hoaït khoâng ñöôïc thuaän tieän. Loïai nhaø daøi coù maùi ôû vuøng Taây Baéc (Baéc Boä), coù khi daøi ñeán hai chuïc gian, moãi gian laø moät gia ñình nhoû, coù beáp rieâng. YEÂU CAÀU THIEÁT KEÁ NHAØ ÔÛ NOÂNG THOÂN: Taäp quaùn vaø thoùi quen trong xaây caát nhaø truyeàn thoáng Nhaø ôû noâng thoân caàn keá thöøa coù choïn loïc caùc daïng nhaø ôû quen thuoäc, tuøy thuoäc vaøo ñaëc ñieåm kinh teá, töï nhieân cuûa töøng vuøng. Ngaøy nay, cuõng caàn ñöa tieán boä khoa hoïc kyõ thuaät xaây döïng vaøo keát caáu vaø caáu taïo kieán truùc, söû duïng nhöõng vaät lieäu môùi treân, neàn taûng chuû yeáu laø söû duïng vaät lieäu ñiaï phöông. Rieâng vuøng ñoàngbaèng soâng Cöûu Long, caàn khai thaùc trieät ñeå tính ñaëc tröng cuûa nhaø ôû noâng thoân ôû ñoù laø söû duïng maët baèng coù khoâng gian sinh hoaït ña naêng, chuû yeáu ôû nhaø döôùi, taän duïng dieän tích sinh hoaït ôû nhaø treân. Nhaø cöûa caàn baûo ñaûm tính phoå caäp vaø ñaïi chuùng, ñoàng thôøi aùp duïng ñöôïc vaøo vieäc saên xuaát haøng loaït, thích hôïp vôùi yeâu caàu cuûa ngöôøi daân töø thaáp ñeán cao. Nghieân cöùu nhaø ôû vuøng naøy caàn ñaëc bieät quan taâm ñeán nhu caàu cuûa ngöôøi daân ôû nhöõng vuøng baùn ngaäp vaø ngaäp nöôùc ñònh kyø trong naêm. Ngoaøi ra, nhaø ôû noâng thoân phaûi laøm phuø hôïp vôùi moâi tröôøng sinh thaùi, tình traïng kinh teá vaø phöông thöùc saûn xuaát, cuõng nhö phong tuïc taäp quaùn, truyeàn thoáng daân toäc vaø cô caùu thaønh vieân trong gia ñình. Ñoù laø caùc yeáu toá seõ aûnh höôûng ñeán boá cuïc khoâng gian nhaø ôû noâng thoân vaø toå chöùc quaàn cö thoân xaõ. Kieán truùc : Kieåu nhaø döïa treân cô sôû cuûa nhaø truyeàn thoáng , bao goàm nhaø 3 gianvaø caùc bieándaïng cuûa noù, thích nghi vôùi diaï hình töøng vuøng, coù caùc kieåu sau: Nhaø ñaát: daønh cho vuøng cao, hoaëc ôû nhöõng vuøng thaáp hoaëc ñöôïc toân neàn leân.HIII.27 Nhaø coù gaùc: nhaèm ñaùp öùng yeâu caàu taêng khoâng gian söû duïng theo chieàu cao . HIII.28 Nhaø saøn: aùp duïng cho caùc vuøng ngaäp nöôùc ñònh kyø hoaëc ngaäp thöôøng xuyeân. HIII.29

20

Veà khoâng gian söû duïng, thì beân nhaø boá trí thoâng thoaùng, giaûm toái ña caùc coät giöõa nhaø. Maët baèng phaûi boá trí ñeå vieäc suû duïng ñöôïc linh hoaït, vaùch ngaên deã daøng thaùo raùp khi caàn. Veà boá cuïc maët baèng , caàn boá trí caùc coâng trình trong toaøn khu nhaø cho hôïp lyù vôùi khoâng gian söû duïng theo daây chuyeàn sinh hoaït gia ñình vaø saûn xuaát, bao goàm nhaø chính,nhaø phuï, saân chôi, vöôøn caûnh, vöôøn rau, caây aên quûa, caây laáy goã, loái ñi, nhaø xí, nhaø taém chuoàng gia suùc, gia caàm, ao hoà, möông raõnh. Boá cuïc maët baèng laøm sao ñaûm baûo vöøa tieát kieäm ñaát troàng troït vöøa toå chöùc ñöôïc bao caûnh ñeïp, taïo cuoäc soáng goïn gaøng, traät töï, saïch ñeïp, vöøa ñaùp öùng nhu caàu vaø phaùt tæeån kinh teá gia ñình treân maûnh ñaát thoå cö. Nhaø ôû noâng thoân thuaän lôïi nhaát laø quay veà höôùng Nam, Ñoâng Nam, Taây Nam. (HIII.14)kieán truùc nhaø ôû trang 116. Vaät lieäu xaây döïng : Tröôùc maét, caàn taän duïng taøi nguyeân vaø khaû naêng saûn xuaát vaät lieäu xaây döïng taïi ñòa phöông nhö: ñaát, tre, goã, tranh raï, laù döøa nöôùc…Töøng böôùc daàn daàn söû duïng caùc loaïi vaät lieäu beàn vöõng nhö gaïch ñaù, ximaêng, saêt theùp. Vaät lieâïu xaây döïng cho caùc boä phaän cuûa nhaø goàm: Keát caáu chòu löïc: Cho töôøng: xaây baèng gaïch ñaát nung vôùi vöõa tam hôïp – voâiximaêng- caùt, xaây baèng gaïch ñaát khoâng nung vôùi vöõa voâi + boät gaïch hoaëc ñaát buøn voâi rôm beän vaøo khung söôøn tre. Cho khung söôøn: goàm coät daàm baèng tre, goã troøn, goã xeû hoaëc beâtoâng coát theùp hoaëc loaïi khung söôøn noùc maùi bao goàm daàm, vì keøo, xaø goà, caàu phong. Litoâ baèng tre goã troøn, goã xeû.. Keát caáu bao che: Bao che goàm caùc taám vaùch baèng laù döøa nöôùc, pheân tre, vaùn eùp, vaùn goã: vaùch ngaên chia vaø traàn nhaø ñöôïc laép döïng bôûi caùc taám saùo che , vaùn goã, coùt tre, vaùn eùp hoaëc taám lôïp vôi stranh raï laù döøa nöôùc. Coùt tre eùp coù sôn phuû choáng thaám, toân traùng keõm, ngoùi laø caùc loaïi taám lôïp khaùc. Quy hoaïch saûn xuaát vaø cô caáu ôû treân ñaát thoå cö: Quy hoaïch saûn xuaát: Vieäc quy hoaïch xaây döïng nhaø ôû vaø saûn xuaát treân ñaát thoå cö bao goàm vieäc boá trí laïi ao vöôøn, nhaø ôû , chuoàng traïi, kho, saép xeáp vaø choïn löïa caùc gioáng caây troàng cuøng vôí vieäc thieát keá caùc maãu nhaø ôû cho phuø hôïp vôùi töøng vuøng, töøng ñaëc tröng kinh teá, ñieàu kieän töï nhieân. Nhaø ôû cho caùc loaïi hình saûn xuaát khaùc nhau nhö: kinh teá vöôøn, kinh teá saûn xuaát noâng nghieäp, kinh teá laâm nghieäp, kinh teá ngö nghieäp vaø ñaùnh baét thuûy saûn. Caàn ñöa ra heä thoáng VRACT (Vöôøn – Raãy – Ao – Chuoàng - Tieåu thuû coâng nghieäp ) vaø tieán boä khoa hoaï kyõ thuaät vaøo noâng thoân. Heï thoáng VRACT cung caáp moät löôïng thöïc phaåm khaù lôùn ñeå naâng cao möùc soáng gia ñình, ñoàng thôøi coøn cung caáp moät khoái löôïng goã, cuûi treân ñaát canh taùc ôû chung quanh nhaø. Treân ñaát thoå cö chung quanh nhaø loaïi vöôøn caây caùc loaïi coù chieàu cao vaø taùn khaùc caàn ñöôïc nghieân cöùu, öùng duïng cho phuø hôïp vôùi phöông höôùng vaø gioù chuû ñaïo trong naêm.

21

Caây cao nhaát: Döøa – cau Caây trung bình: Xoaøi – mít – choâm choâm – maêng cuïc Caây thaáp hôn: Cam – quyùt – chuoái. Caây thaáp: caùc loaïi rau, caây thuoác. Boá trí caùc loaïi caây troàng khaùc nhau nhaèm taïo söï thoâng thoaùng cho nhaø ôû , ñoàng thôøi hoaøn thieän moâi tröôøng soáng. Ñoái vôí höôùng gioù xaáu thì troàng caây che chaén baûo hoä, vôí höôùng gioù toát thì ñoùn gioù vaoø nhaø. Ao caù, vöôøn caây cuõng goùp phaàn caûi taïo moâi sinh khu ôû. Quy hoaïch cô caáu ôû: Trong tieán trình xaây döïng vaø phaùt trieån noâng thoân, ñònh höôùng quy hoaïch cô caâùu nhaø ôû noâng thoân caàn ñöôïc quan taâm. Tröôùc tieân, caùc thaønh phaàn trong khuoân vieân nhaø nhö ngoâi nhaø ôû, ao vöôøn chuoàng traïi, kho… caàn ñöôïc boá trí ñuùng höôùng , ñuùng vò trí, nhaèm thích nghi ñöôïc vôùi ñieàu kieän thôøi tieát khí haäu, ñi laïi thuaän tieän. Ñaëc bieät nhaø ôû vuøng ngaäp nöôùc, vieäc toåû chöùc nôi caát giöõ duïng cuï döï tröõ nöôùc sinh hoaït caàn quan taâm. Chuù yù, vieäc boá trí ao caù, caây troàng nhaèm taïo vi khí haäu cho ngoâi nhaø, coù theå keát hôïp xen keõ caây troàng cao thaáp vaø troàng caây ñeå laâyù goã ngay trong ñaát thoå cö. Caøn chuù yù boá cuïc maët baèng ngoâi nhaø ôû ñaûm baûo thoâng thoaùng, ñoàng thôøi coù quan taâm phöông aùn söûa chöõa hoaëc caûi taïo môû roäng hôïc xaây môùi theo nhieàu giai ñoaïn phuø hôïp vôùi tình hình kinh teá cuûa noâng daân vaø möùc ñoâï phaùt trieån kinh teá cuûa ñiaï phöông. Maët khaùc, ñöa keá hoaïch saûn xuaát vaät lieäu xaây döïng ñeán taän nôi ôû cuûa noâng daân, höôùng daãn hoï töï saûn xuaát cung caùp vaät lieäu xaây döïng nhö töï tuùc ñuùc gaïch ngoùi, ñoàng thôøi troàng caáy laáy goã ngay trong ñaát thoå cö cuûa mình. Nhaø ôû noâng thoân phaùt trieån: Thieát keá toång maët baèng : Noâng thoân ngaøy nay caàn coù moät boä maët môùi veà nhaø cöûa, sôû dó ñaùp öùng yeâu caàu veà ñôøi soáng môùi, saûn xuaát öùng duïng khoa hocï kyõ thuaät. Xu höôùng nhaân khaåu trong ngoâi nhaø seõ giaûm thaáp ñi, khoâng coøn theo kieåu ñaïi gia ñình. Saûn xuaát rieân leû, laøm ngheà phuï phaùt trieån ñoøi hoûi boá cuïc maët baèng ngoâi nhaø noâng thoân môùi phaûi ñoåi khaùc. Vaät lieäu xaây döïng truyeàn thoáng seõ nhöôøng choã cho toân, beâtoâng coát theùp, vaät lieäu tieàn cheá hoãn hôïp. Ta cuõng phaûi löu yù ñeán moät daïng saûn xuaát môùi laø trang traïi giaøu coù hôn vôí neáp soáng môí, nhieàu tieän nghi hôn vaø khu saûn xuaát cuõng ña daïng, theo höôùng tieän nghi ñoâ thò vaø saûn xuaát kieåu noâng trang taïi caùc nöôùc tieân tieán treân theù giôùi. (chöa coù hình) Khi thieát keá toång maët baèng, phaûi chaêng caàn tham khaûo caùc hình daùng cuõ, nhöng cuõng phaûi bieát ñöa vaø nhöõng boá cuïc môùi cho phuø hôïp. Caùc boä phaän caàn caûi tieán trong ngoâi nhaø truyeàn thoáng: Phoøng sinh hoaït chung: baøn thôø vaø nôi tieáp khaùch toùm goïn laïi, daønh khoâng gian cho sinh hoaït vui chôi giaûi trí gia ñình.

22

Phoøng nguû vaø phoøng hoïc: neân boû taäp quaùn khoâng ngaên phoøng rieâng vaø phaûi taùch phoøng nguû boá meï, con caùi lôùn ra rieâng. Con nhoû phaûi coù choã hoïc, choã nguû phuø hôïp. Chuoàng traïi veä sinh: caàn taùch rieâng thì ñieàu kieän veä sinh môùi toát hôn ñöôïc . Saân vöôøn, ao caù: saép xeáp laïi hôïp lyù hôn ñeå taêng thu nhaäp gia ñình. Kích thöôùc: tröôùc ñaây do haïn cheá veà vaät lieäu xaây döïng, maø kích thöôùc khoâng gian nhaø quaù nhoû. Nay vaät lieäu môùi coù theå cho pheùp taêng kích thöôùc, roäng raõi hôn. Yeâu caàu thieát keá nhaø ôû ít taàng ñoâ thò: Kieåu caùch hình thöùc kieán truùc : Nhaø bieät thöï: Taïi caùc nöôùc phaùt trieån, nhaø ôû bieät thöï ( nhaø ôû rieâng bieät hay kieåu nhaø vöôøn)khoâng ñöôïc xem nhö laø nhaø ôû thaønh phoá , thöôøng xaây döïng ôû ngoaïi thaønh hoaëc caùc khu nghæ maùt, nghæ cuoái tuaàn. Coøn moät soá nöôùc khaùc, bieät thöï vaãn ñöôïc xaây döïng ôû caùc thaønh phoá lôùn. Bieät thöï coù tieâu chuaån cao veà dieän tích suû duïng vaø tieän, goàm nhöõng boä phaän sau: Nhaø ôû bieät thöï coù nhöõng öu vaø nhöõng khuyeát ñieåm sau: Ñieàu kieän sinh hoaït tieän nghi ôû möùc ñoä cao, phoøng oác ñöôïc tieáp xuùc nhieàu vôùi thieân nhieân, thoâng thoaùng vaø chieáu saùng toát, yeâu caàu vaät lieäu xaây döïng vaø keát caáu khoâng phöùc taïp, thöôøng duøng vaät lieäu taïi ñiaï phöông nhö gaïch, ñaù, goã, ngoùi… Dieän tích ñaát xaây döïng lôùn, ñöôøng oáng kyõ thuaät phöùc taïp, toán keùm, vì phaûi xöû lyù cuïc boä. Giaù thaønh cao vì thöôøng ñöôïc ñieàu chænh vôùi caùc coâng trình phuï nhö coång, töôøng raøo,nhaø xe, kho, taàng haàm. Veà maët quy hoaïch, neáu xaây döïng nhieàu seõ gaây caûm giaùc phaân taùn. Caùc loaïi nhaø ôû bieät thöï goàm: Bieät thöï 1 taàng: Loái vaøo töø phoøng chung: B Beáp EÁP vaø WC ñaët gaàn nhau WC Loái vaøo töøCHUNG tieàn phoøng :

CHUNG

P.NGU Û

P.NGU BEÁP Û Beáp

+WC ñaët gaàn nhau T.PHOØN G

P. NGUÛ

WC

P. NGUÛ

23

Beáp +WC taùch rôøi WC CHUNG

BEÁP

WC

T.PHOØN G Bieät thöï hai taàng: KHO

WC

WC

BEÁP

THANG

P.NGU Û

THANG

P. AÊN

CHUNG

P.NGU Û

P.NGUÛ

TAÀNG 1 TAÀNG 2 Bieät thöï song laäp: (nhaø ôû duøng cho 2 gia ñình ) Goàm hai loaïi: Loïai 2 caên ñoái xöùng qua truïc, moãi caên coù 3 maët tieáp xuùc vôùi thieân nhieân

WC

WC

Ñoái xöùng qua truïc HIEÂN

CHUNG

CHUNG

HIEÂN

P. NGUÛ

P. NGUÛ

P. NGUÛ

P. NGUÛ

Nhaø ôû lieân keá: (chöa coù hình)

24

Ñaây laø loaïi nhaø ñaët beân caïnh nhau xeáp thaønh daõy, coù theå xaây döïng haøng loaït. Nhaø coù theå 1-2 taàng, toå hôïp nhaø linh hoaït, coù nhöõng öu ñieåm sau: Keát caáu ñôn giaûn, deã xaây döïng coâng nghieäp hoùa, thi coâng nhanh. Moãi nhaø coù vöôøn tröôùc hoaëc sau rieâng bieät. Kinh teá vì tieát kieäm töôøng ngoaøi , naâng cao maät ñoä cö truù. Daïng coù saân trong:

CHUNG

C. THANG

WC

Daïng coù saân trong keát hôïp caàu thang:

SAÂN TRONG

P.AÊN

P.AÊN

CHUNG

TRONG C. THANG

WC

Phoáû buoân baùn, phoá ôû:(chöa cso hình) Ñaây laø moät bieán daïng cuûa nhaø lieân keá. Do ñieàu kieän ñaát heïp vaø phaân loâ, nhaø phoá ôû vaø phoá buoân baùn mang daïng nhaø oáùng phoá thò truyeàn thoáng, tuy caùch boá cuïc laãn tieän nghi, vaät lieäu ñaõ thay ñoåi nhieàu. Coù loaïi hoaøn toaøn ñeå ôû hoaëc buoân baùn, nhöng nay thöôøng keát hôïp vöøa ôû vöøa buoân baùn hoaëc saûn xuaát nhoû. Maët baèng boá trí nhö nhaø lieân keá nhöng khoâng coù saân tröôùc maø môû thaúng ra ñöôøng phoá, vaø boá trí theâm saân trong, loã thoâng thoaùng, laáy aùnh saùng hoaëc saøn nöôùc. Taàng treät laøm cuûa haøng hoaëc saûn xuaát nhoû. Taàng treân( coù khi leân ñeán 2- 3) taàng ñeå ôû. Loaïi nhaø naøy coù thuaän lôïi laø tieát kieäm ñaát ñeå xaây döïng, nhöng laïi manh muùng, ñôn ñieäu vaø khoâng ñeïp. Loaïi nhaø naøy chæ thích hôïp ôû khu thöông maïi, chöù khoâng theå xaây döïng traøn lan khaép thaønh phoá nhö hieän nay. Nhaø ôû chung cö ít taàng(<5 taàng): Chung cö laø loaïi nhaø ôû phoå bieán ôû thaønh phoá, vöøa tieát kieäm ñaát vöøa giaûi quyeát nhaø ôû ñaïi traø cho nhaân daân. Ñaây laø moït loaïi nhaø ôû kieåu ñôn nguyeân hay kieåu phaân ñoaïn, kieåu haønh lang, khoâng söû döïng thang maùy. Daïng haønh lang beân: Caàu thang taïo ñöôøng giao thoâng ñöùng vaø haành lang giao thoâng ngang, daãn vaøo caùc hoä boá trí treân cuøng moät taàng. Öu ñieåm laø deã laøm, kinh teá, nhöng haønh lang khoâng yeân tónh ñôn ñieäu. THANG THANG

CAÊN HOÄ

C.HO Ä

C.HOÄ

THANG THANG

25

Daïng ñôn nguyeân gheùp khoái: Ñôn nguyeân laø moät taäp hôïp nhieàu caên hoä boá trí quanh moät caàu thang. Thoâng thöôøng moät ñôn nguyeân coù töø 2-4 caên hoä. Nhaø ôû daïng ñôn nguyeân thöôøng ñöôïc gheùp bôûi 3-5 ñôn nguyeân theo chieàu ngang. Thieát keá nhaø ôû ñôn nguyeân caàn ñaûm baûo caùc thaønh phaàn cuûa caên hoä ñöôïc chieáu saùng, thoâng gioù ñaày ñuû. Nhaø ôû daïng naøy coù öu ñieåm: baûo ñaûm yeân tónh, kinh teá, tieát kieäm dieän tích phuï. Tuy nhieân coù khoù khaên trong vieäc toå chöùc thoâng gioù, höôùng toát cho caùc hoä. Coù nhieàu daïng ñôn nguyeân: Ñôn nguyeân 2 naên hoä: Caên hoä gioáng

CAÀU THANG HOÄ 1

HOÄ

2

CAÀU THANG

Caên hoä khaùc nhau

HOÄ 1 HOÄ 2 Daïng naøy ñaûm baûo thoâng gioù xuyeân phoøng vaø chieáu saùng toát, tuy nhieân giaù thaønh cao vì dieän tích caàu thang chæ phuïc vuï ñöôïc cho 2 caên hoä. Daïng ñôn nguyeân 3 caên hoä: Daïng ñoái xöùng CAÀU THANG

CAÀU HOÄ 2 THANG

HOÄ 3 HOÄ 2

HOÄ 1 HOÄ 1 HOÄ 3 HOÄ 2 Daïng naøy coù theå toå chöùc thoâng gioù vaø chieáu saùng töï nhieân cho caùc thaønh phaàn cuûa caên hoä, kinh teá daïng ñôn nguyeân hai caên hoä. Tuy vaäy, muoán thoâng thoaùng caàn boá trí saân trong.(öùng duïng hieäu öùng oáng khoùi.) Daïng ñôn nguyeân 4 caên hoä:

HOÄ 1 HOÄ 2

CAÀU THANG

HOÄ 4

26

Öu khuyeát ñieåm cuûa daïng naøy: coù giaù trò kinh teá cao, nhöng toå chöùc thoâng gioù vaø chieáu saùng töï nhieân phöùc taïp, caàn toå chöùc saân trong hôïp lyù. Khi thieát keá caàn löu yù nhöõng ñieåm sau: Söû duïng keát hôïp caùc heä thoáng kyõ thuaät chung ( ñöôøng oáng ñöôøng daãn trang thieát bò kyõ thuaät cao ). Toå chöùc thoâng gioù ( suû duïng saân trong) thaêûng ñöùng. Boá trí caàu thang chung cho hôïp lyù, ñaït hieäu quûa cao. Nhaø ôû ít taàng trong thieát keá quy hoaïch ñieåm daân cö: Ñieåm daân cö ñoâ thò: Cô sô thieát keá : Söï phaùt trieån cuûa coâng nghieäp ôû ñaàu theá kyû 19 ñaõ thuùc ñaåy maïng meõ quaù trình phaùt trieån ñoâ thò, ñoàng thôøi vôù söï gia taêng daân soá. Vieäc xaây döïng nhaø ôû khoâng ñaùp öùng kòp thôøi neân taïo ra nhieàu khu oå chuoät (moâi tröôøng oâ nhieãm, laøm traàm troïng theâm veà giao thoâng, chaát thaûi sinh hoaït coâng nghieäp). Nhaèm giaûi quyeát caùc vaán ñeà neâu treân, moät soá quan ñieåm veà quy hoaïch ñieåm daân cö ñoâ thò ñaõ ra ñôøi: Thaønh phoá vöôøn (E.Howard): vôùi quan ñieåm ñoâ thò goàm thaønh phoá haït nhaân vaø caùc thaønh phoá veä tinh bao quanh. Caáu truùc khu ôû laø taäp hôïp caùc ngoâi nhaø ñôn leû coù vöôøn bao quanh taïo thaønh thaønh phoá vöôøn. Do nhöôïc ñieåm laø khu ôû chieám dieän tích quaù lôùn, thaønh phoá mang tính chaát noâng thoân hôn thaønh thò, vì vaäy daïng thaønh phoá vöôøn khoù phaùt trieån ñöôïc ôû nhieàu nôi. Thaønh phoá coâng nghieäp (T.Gaûmieû): thaønh phoá caáu truùc theo chöùc naêng, vôùi vieäc phaân khu coâng nghieäp vaø daân cö. Khu daân cö ñöôïc toå chöùc keøm theo khoái dòch vuï coù phaân caáp theo ñöôøng phoá chính, phuï. Thaønh phoá chuoãi, tuyeán, daõi thì coù nhieàu ñeà xuaát: Thaønh phoá phaùt trieån theo truïc giao thoâng cuûa Soria Y Mata (Taây Ban Nha) Thaønh phoù phaùt trieån theo chuoãi coâng trình lieân tuïc cuûa Le Corburier (Phaùp) Thaønh phoá phaùt trieån theo chuoãi chöùc naêng cuûa Militin (Nga) Thaønh phoá lieân tuïc cuûa Peter Smithson vaø Wood (Anh), boá trí coâng trình theo chuoãi ôû treân , giao thoâng oâ toâ ôû phía döôùi. Ñôn vò laân bang (tieåu khu ôû). Ñôn vò laân bang do C.Perry (Myõ) coâng boá naêm 1929. Tieåu khu ôû coù khoaûng 5000 ñeán 6000, goàm moät trung taâm vaên hoùa, moät tröôøng phoå thoâng coù baùn kính phuïc vuï 400m, nhaø thôø, cöûa haøng, caây xanh. Ñôn vò ôû laø moät thuaät ngöõ ñeå goïi khoâng gian ôû bao goàm moät taäp hôïp coù möùc ñoä caùc caên hoä ôû vaø caùc coâng trình coâng coäng, ñaùp öùng caùc nhu caàu haøng ngaøy. Töø ñoù xuaát phaùt caùc quan ñieåm veà ñôn vò ôû maø ngöôøi Anh, Myõ goïi laø “ñôn vò laân bang gia ñình”, thôø Lieân Xoâ cuõ goïi laø “tieåu khu ôû”. Nguyeân taéc cô baûn cuûa tieåu khu ôû laø ñöa toaøn boä caùc cong trình nhö cöûa haøng, tröôøng hoïc, traïm y teá….vaøo moät trung taâm coâng coäng caáp

27

1, ñöôïc boá trí ôû trung taâm tieåu khu ôû vôùi baùn kính phuïc vuï 400500m. Caáu truùc ôû kieåu naøy coù nhöõngöu nhöôïc ñieåm sau: Caáu truùc quy hoaïch roõ raøng, heä thoáng phuïc vuï phaân thaønh töøng baäc. Giao thoâng ñoâ thò ñöôïc phaân caáp theo taàng baäc neân khoâng bò chia caét. Vieäc boá trí dòch vuï coâng coäng ôû khu trung taâm taïo ñieàu kieän thuaän lôò cho vieäc ñi laïi. Nhöng quan nieäm phaân caáp phuïc vuï theo taàng baäc daãn ñeå haïn cheá nhu caàu söû duïng veà haøng hoaù, nhu caàu sinh hoaït, y teá cuûa ngöôøi daân. Boá trí cuûa tieåu khu ôû khoâng phong phuù, nhaøm chaùn vaø ñôn ñieäu. Boä maët ñoâ thò cuõng khoâng sinh ñoäng , giao tieáp xaõ hoäi bò haïn cheá. Quan ñieåm phi taàng baäc (A.V.Iconhicop): Ñeå khaéc phuïc nhöôïc ñieåm tieåu khu ôû neâu treân, caùc ñôn vò ôû phaûi quan heä vôùi nhau, khoâng neân phaân chia khu vöïc, chöùc naêng quaù cöùng nhaéc vaø ñeà xuaát heä thoáng dòch vuï coâng coäng ôû daïng phi taàng baäc. Quan ñieåm naøy cho raèng ñoâ thò laø moät theå höõu cô coù oái quan heä gaén boù vaø taùc ñoäng töông hoã laãn nhau. Yeâu caàu thieát keá quy hoaïch caùc ñieåm daân cö ñoâ thò:(HIII.9/HIII.10/HIII.12) Ñaëc tröng cuûa ñoâ thò laø toå hôïp khoâng gian vaø boá cuïc kieán truùc cuûa ngoâi nhaø theo tuyeán( doïc theo maët ñöôøng) trong caùc khu nhaø ôû. Giaûi phaùp boá cuïc khoâng gian kieán truùc caàn coù söï phaân bieät giöõa khoâng gian nhaø nöôùc (khoâng gian coâng coäng), khoâng gian taäp theå ( khoâng gian chung cuûa nhoùm nhaø ôû ) vaø khoâng gian caù theå (caên hoä ôû). Thieát keá caùc ñieåm daân cö ñoâ thò caàn löu yù caùc ñieàu sau ñaây: Söû duïng cô caáu phi taàng baäc cuûa coâng trình coâng coäng, boá trí caùc coâng trình thöông nghieäp, dich vuï theo tuyeán trong khu ôû. Quy hoaïch nhieàu kieåu khu nhaø ôû (bieät laäp,lieân keá, chung cö trong moät ñieåm daân cö). Tieát kieäm ñaát xaây döïng: laäp maät ñoä xaây döïng hôïp lyù theo töøng vuøng, taän duïng toái ña khoâng gian maët ñöôøng. Quy hoaïch caùc daõy nhaø theo höôùng gioù toát nhaát, söû duïng hieäu quûa kyõ thuaät thoâng gioù töï nhieân trong quy hoaïch. Ñaûm baûo veä sinh moâi tröôøng, dieän tính caây xanh. Ñieåm daân cö noâng thoân: Cô sôû thieát keá : Ôû ñaây chuùng ta seõ döïa treân cô sôû thöïc teá noâng thoân Vieät Nam vaø Ñoâng Nam AÙ maø thieát keá quy hoaïch caùc quaàn cö môùi. Laøng xaõ truyeàn thoáng: Laøng laø ñôn vò quaàn cö ñöôïc hình thaønh trong quaù triønh khai thaùc ñaát ñai ñeå troàng troït vaø sinh soáng. Noù mang tính chaát coäng ñoàng nhieàu maët: coäng ñoàng laõnh thoå, coäng ñoàng kinh teá, coäng ñoàng taâm lyù (vôùi phong tuïc, leä laøng rieâng), coäng ñoàng tín ngöôõng ( thôø cuùng thaønh hoaøng). Trong quaù trình phaùt trieån ñeå toàn taïi, choáng ngoaïi xaâm töø bao theá heä tröôùc , daân laøng coù kinh nghieäm döïng laøng ñeå chieán ñaáu (raøo tre ñeå baûo veä, keát hôïp ñaép luyõ ñaøo haøo ñeå chieán ñaáu). Trong quaù trình xaây döïng , nhaân daân ñaõ xaây döïng neân

28

nhöõng con ñöôøng, döïng neân nhöõng ngoâi nhaø nhieàu gian baèng goã tre, ñaøo ao ñaép neàn ñeå traùnh ngaäp luït, nuoâi caù troàng caây trong coâng vieân nhaø ñeå caûi thieän böaõ aên. Hoï toå chöùc khoâng gian lieân thoâng trong nhaø, taïo thaønh nôi thôø cuùng oâng baø ,tieáp khaùch vaø choã nguû, khoâng gian saûn xuaát phuï ,….. Laøng xaõ truyeàn thoáng do hoaøn caûnh kinh teá, lòch söû maø xuaát hieän hai loaïi laøng: laøng kheùp kín vaø laøng môû. Laøng kheùp kín: trong quaù trình phaùt trieån, xaây döïng laøng, do ñaëc ñieåm töï nhieân , phong tuïc taäp quaùn, caùch phaân boá daân cö töøng vuøng, ñaõ hình thaønh neân cô caáu laøng xaõ khaùc nhau. Ñoàng baèng soâng Hoàng laø chieác noâi sinh soáng cuûa ngöôøi Kinh, laøng xaõ ñöôïc hình thaønh bôûi caùc thaønh vieân cuûa moät hay nhieàu hoï toäc. Laøng coù coång chính, coù choøi canh gaùc vaø cuûa chaéc chaén. Chung quanh laøng laø luyõ tre bao boïc laøm chöùc naêng phoøng veä trong thôøi bình cuõng nhö thôøi chieán. Caùc ñôn vò nhaø ôû trong laøng ñöôïc boá trí chung quanh nhaø thôø toäc, höôùng Nam hay Ñoâng Nam. Ngoaøi nhaø thôø hoï, coâng trình kieán truùc ñöôïc huy ñoäng coâng söùc cuûa caûi nhieàu nhaát ñeå xaây döïng ngoâi ñình laøng, thöôøng khang trang vaø ñeïp nhaát. Laøng môû: trong coâng cuoäc khaån hoang ôû Ñaøng Trong, töø Quaûng Nam trôû vaøo, noâng daân di cö ñeán caùc vuøng ñaát môùi naøy , moät maët ñeå thoaùt khoûi caùc leà luaät phong kieán, maët khaùc ñeå quaûn lyù caùc vuøng ñaát môí . vieäc taäp trung sinh soáng doïc theo döôøng boä, ñöôøng soâng ñaõ töø boû truyeàn thoáng quy tuï ngöôøi cuøng hoï , cuøng toäc kieåu cuõ. Moät kieåu laøng ñaát môùi ñaõ hình thaønh vaø phaùt trieån, laøng xaõ khoâng coøn kheùp kín , phuø hôïp vôùi ñieàu kieän töï nhieân vaø kinh teá cuûa vuøng ñaát môùi. Caùc laøng ven bieån thöôøng ôû raûi raùc, coù gioù baõo neân keát caáu nhaø thöôøng chaéc chaén vaø thaáp. Ban ñaàu chæ sinh soáng baèng ngheà ñaùnh caù , sau naøy moät soá chuyeån leân bôø vöøa ñaùnh caù. Töø Thuaän Hoaù ñeán Bình Thuaän, ñoàng baèng heïp vaø naèm raûi raùc ven bieån, ñeå choáng luõ luït, noâng daân ñaõ bieát ñaép ñeâ, ñaøo keânh daãn nöôùc vaø laøm ruoäng raãy ôû ñoài nuùi. Ôû phía cöïc Nam laø vuøng ñaát môí ñoàng baèng soâng Cöûu Long. Vaøo ñaàu theá kyû 17, daân di daân mieàn Baéc mieàn Trung tìm ñeán khai phaù böôùc ñaàu, baùm theo keânh raïch, hình thaønh neân caùc ñieåm daân cö. Ñieåm daân cö noâng thoân ôû Ñoâng Nam AÙ: nhieàu coâng trình vuøng naøy ñaõ toång keát nhöõng vaán ñeà chung nhaát trong vieäc quy hoaïch xaây döïng laøng xaõ ôû moät soá nöôùc trong vuøng goàm nhöõng neùt chính sau: daân cö thöôøng boá trí doïc theo ñöôøng giao thoâng boä hoaëc keânh raïch; nhaø ôû boá trí phaân taùn, khoâng ñònh höôùng ban ñaàu khi hình thaønh ñieåm daân cö; khu ôû thöôøng gaàn vôùi khu saûn xuaát; moãi laøng coù moät trung taâm coâng coäng nhoû goàm caùc coâng trình sinh hoaït haønh chaùnh, vaên hoaù, tín ngöôõng chung nhö ñình, chuøa, ñeàn chôï, ….;quy moâ laøng xoùm thöôøng nhoû , naøm raûi raùc trong laøng ruoäng canh taùc. Nhö vaäy thì daïng quaàn cö naøy cuùng khoâng khaùc maáy so vôùi nöôùc ta, khi maø phaàn lôùn daân soá coøn laøm noâng nghieäp. Ñieåm daân cö noâng thoân ngaøy nay:

29

Trong ñieàu kieän kinh teá phaùt trieån taïi noâng thoân ngaøy nay, ngöôøi noâng daân khoâng chæ ñôn thuaàn saûn xuaát noâng nghieäp maø moät soá thaønh vieân gia ñình ñaõ tham gia laøm kinh doanh, dòch vuï , saûn xuaát (tieåu kh coâng nghieäp, cheá bieán noâng saûn ). Ñaã xuaát hieän nhieàu hoä phi noâng nghieäp, coù xu theá chuyeån höôùng veà caùc ñieåm trung taâm cuûa laøng xaõ hoaëc baùm theo caùc truïc giao thoâng. Do ñaëc ñieåm ngheà nghieäp cuûa caùc hoä vöøa laøm ngheà phi noâng nghieäp, vöøa laøm noâng nghieäp trong moâi tröoøng noâng thoân, neân ñaõ hình thaønh caùc ñieåm daân cö mang tính caùch sinh hoaït vaø saûn xuaát kieåu nöûa noâng thoân nöûa thaønh thò. Hieän nay ñaõ xuaát hieän caùc ñieåm daân cö “baùn thò” taïi caùc laøng ngheà truyeàn thoáng, ôû caùc ñaàu moái giao thoâng chính, caùc vuøng laân caän neân coù caûnh quan du lòch, caùc di tích lòch söû, hoaëc caùc ñaàu moái trung chuyeån mua baùn, saûn xuaát haøng hoaù. Caùc cuïm nhaø ôû trong caùc ñieåm daân cö mang daïng thò thoân. Thieát keá quy hoaïch daân cö noâng thoân: Qua nhöõng cô sôû lyù thuyeát treân, vieäc thieát keá quy hoaïch cuïm daân cö noâng thoân döïa treân caùc yeâu caàu sau: Cô baûn laø aùp duïng moâ hình tuyeán, chuoãi vaø taäp trung tuøy theo ñaëc ñieåm töøng vuøng. Vieäc boá trí caùc ñieåm daân cö döïa treân cô sôû thuaän lôïi veà maët giao thoâng, phuø hôïp vôùi caùc dieåm kinh teá- xaõ hoäi vaø ñòa hình ôû töøng vuøng. Quan taâm giaûi quyeát nhu caàu sinh hoaït tinh thaàn cuûa noâng daân, ban goàm caùc maët vaên hoaù, ñoàng thôøi naâng cao chaát löôïng cö truù nhö veä sinh moâi tröôøng, cung caáp nöôùc saïch…. Moät soá chæ tieâu kinh teá kyõ thuaät: Khu ôû: Ñaát thoå cö noâng thoân, tuøy theo hieän traïng söû duïng ñaát, phaân boá daân cö coù theå töø 400-500 m2/ hoä. Kích thöôùc: 20 x 25 = 500m2/hoä 16 x 25 =400m2/ hoä Coâng trình phuùc lôïi coâng coäng: Trung taâm laøng goàm caùc coâng trình: hoäi ñoàng vaø uûy ban nhaân daân, coâng an, böu ñieän, khu coâng nghieäp dòch vuï, traïm xaù. Khu vaên hoaù goàm: tröôøng hoïc, nhaø vaên hoaù, ñình laøng, chuøa. Coâng trình phuïc vuï saûn xuaát: tuøy theo ñaëc tröng kinh teá maø caùc coâng trình phuïc vuï saûn xuaát coù caùc daïng nhö saân phôi, kho, (noâng saûn, hoaù chaát, thöùc aên gia suùc, gioáng, coâng cuï, phuï tuøng thay theá, vaät lieäu xaây döïng ….), coâng trình xöû lyù gioáng, traïm uû phaân. PHUÏ LUÏC: PHUÏ LUÏC 1 HÖÔÙNG DAÃN NGHIEÂN CÖÙU THIEÁT KEÁ NHAØ ÔÛ: ÑEÀ XUAÁT CHO MOÄT NÔI ÔÛ TIEÁN HOAÙ: Nhoùm kieán truùc sö Phaùp: G.Candilis, A.Josic, S. Woods

30

Töø haøng nghìn naêm nay, con ngöôøi luoân tranh thuû coù moät toå aám gia ñình. Ñaây laø noã löïc chính yeáu cho söï toàn taïi cuûa loaøi ngöôøi. Haõy laàn theo caùc böôùc ñi ñeå taïo döïng ñöôïc moät nôi ôû: Kieám tìm moät maûnh ñaát. Baûo veä choáng choïi laïi caùi laïnh, caùi noùng côn möa . Trang bò toái thieåu : nöôùc aùnh saùng, söôûi aám, thoaùt nöôùc baån. Xaùc ñònh caùc coâng naêng cô baûn: soáng bieät laäp, soáng hôïp quaàn. Töø ñaàu, ngoâi nhaø luoân tieán hoùa, nhaèm ñaùp öùng caùc nhu caàu môí. Ngoâi nhaø bao quanh goàm hai loaïi yeáu toá chính. Caùc yeáu toá xaùc ñònh: Caùch nhieät vaø caùch aâm. Choáng thaám Cung öùng: nöôùc, hôi ñoát, ñieän. Thoaùt nöôùc. Chieáu saùng, aùnh saùng maët trôøi, thoâng thoaùng, söôûi aám. Trang bò veä sinh. Caùc yeáu toá chöa xaùc ñònh: Toå chöùc khoâng gian. Phaân khu chöùc naêng. Xen keõ khoâng gian noäi thaát vaø ngoaïi thaát. Yeâu caàu tinh thaàn vaø thaåm myõ. Thay ñoåi, côi nôùi, hoaøn thieän. Neáu caùc yeáu toá xaùc ñònh thöôøng ñaõ coù trong caùc quy chuaån, thì caùc yeáu toá chöa xaùc ñònh seõ tieán trieån tuøy thuoäc caùc döõ kieän sau: Vaät chaát ( kinh teá, kyõ thuaät, yeâu caàu caáp baùch hoaëc thôøi gian). Ñòa lyù vaø khí haäu. Xaõ hoäi vaø tinh thaàn. Tuøy thuoäc vaø muïc tieâu ta muoác ñaït ñöôïc maø toång hôïp caùc loïai yeâu caàu neâu treân ñeå tìm ra giaûi phaùp cho nôi ôû. Caùc tieâu chuaån quy phaäm thì aùp duïng gioáng nhau choa caû ngöôøi ngheøo laãn ngöôøi giaøu, do yeâu caàu cuûa cuoäc soáng, sinh lyù hoïc. Caùc muïc tieâu caàn ñaït ñöôïc: Taïo ñöôïc choã ôû phuø hôïp vôùi khaû naêng vaät chaát ñang coù, cho caùc gia ñình ngheøo ñang sinh soáng ôû khu oå chuoät. Giaûm töø 20 – 30% giaù thaønh so vôùi tieâu chuan thoáng nhaát, nhöng khoâng haï thaáp chaát löôïng, hoaëc thu heïp dieän tích ôû. Nôi ôû naøy coù theå caûi tieán lieân tuïc, noù phaûi taïo ñöôïc moät moâi tröôøng sinh soáng toát, khoâng coøn khung caûnh ngheøo naøn cuõ. Chöông trình ñeà xuaát: Baûo ñaûm ñuùng chaát löôïng cuõng nhö quy caùch cho caùc yeáu toá xaùc ñònh nhö caùch nhieät, caùch aâm choáng thaám- Heä thoáng cung caáp nöôùc, thoaùt nöôùc – Trang thieát bò cô baûn. Xaây döïng ñöôïc caùc dieän tích ôû phuø hôïp, saùng suûa, thoâng thoùang hôïp lyù, giuùp cho moät gia ñình coù theå taïo ñöôïc moät toå aám, xem nhö laø moät böôùc khôûi ñaàu.

31

Xaùc ñònh caùc dieän tích ôû theo tieâu chuaån sinh lyù cuûa soá ngöôøi ôû toái ña, chöù khoâng tính toùan maùy moùc theo soá phoøng. Tieát kieäm treân cô sôû toøan cuïc hôïp lyù vaø haøi hoøa giöõa kieán truùc vaø kyõ thuaät, chöù khoâng döïa treân kieåu tính toùan maùy moùc theo dieän tích ôû. Keát luaän: Giaûi phaùp toøan dieän naèm trong vieäc thieát laäp ñöôïc moät khung söôøn coat loõi cho toång theå khu ôû, vôùi caùc heä thoáng giao thoâng, coáng vaø thoùat nöôùc, vaø trang bò cô baûn. Chính caùi loõi naøy xaùc ñònh vaø taïo söùc soáng cho caùc khoâng gian sinh hoïat vôùi voû boïc bao che beân ngoøai Caùc khoâng gian sinh hoïat lôùn nhoû seõ coøn tuøy thuoäc vaøo caùc chöông trình seõ ñöôïc phaân boá hôïp lyù theo vieäc tieâu chuaån hoùa vaø saûn xuaát saün taïi xöôûng, phuø hôïp vôùi khaû naêng vaø nhu caàu thöïc söï cuûa caùc gia ñình, chöù khoâng phaûi theo quy chuaån ñònh saün. Loái chænh trang mang tính tieánhoùa naøy phuø hôïp vôùùi caùc giai ñoïan khaùc nhau cuûa cuoäc soáng gia ñình ngöôøi söû duïng. THIEÁT KEÁ QUY HOAÏCH KHU ÔÛ: Nhöõng nguyeân taéc quy hoïach: Qui hoaïch vaø xaây döïng toång hôïp vaø ñoàng boä caùc khu ôû ñoâ thò caàn phaûi ñaûm baûo söï thoáng nhaát veà noäi dung vôùi caùc döï kieán vaø phöông höôùng phaùt trieån trong vuøng, döï kieán veà xaây döïng nhaø ôû, quy hoaïch toång theå cuûa ñoâ thò vaø caùc tieâu chuaån quy phaïm, chính saùch veà nhaø ôû . Baûo ñaûm hieäu suaát kinh teá, chöùc naêng vaø tieän nghi söû duïng caân ñoái vaø haøi hoøa trong quy hoaïch xaây döïng nhaø ôû, do ñoù ngay trong giai ñoïan qui hoaïch toång theå ñoâ thò caàn phaûi nghieân cöùu löïa choïn quy moâ khu ôû caàn phaûi hôïp lyù ñeå coù theå toå chöùc khu ôû vôùi cô caáu quy moâ tieän lôïi vaø höõu hieäu. Ñoàng thôøi phaûi xem xeùt caùc khu vöïc xung quanh trong cô caáu qui hoaïch, boá cuïc kieán truùc vaø caùc moái quan heä. Qui hoaïch xaây döïng, taïo laäp caûnh quan ñoâ thò caàn phaûi phuø hôïp vôùi caùc ñieàu kieän cuï theå vaø ñaëc thuø cuûa töøng ñòa phöông, töøng ñoâ thò vaø khu ôû. Caàn phaûi giöõ gìn phaùt trieån cô caáu vaø caûnh quan, coâng trình kieán truùc coù giaù trò. Söï phaùt trieån cuûa hình theå, cô caáu qui hoaïch vaø boá cuïc khoâng gian kieán truùc cuûa ñoâ thò vaø caùc khu ôû caàn phaûi vaän duïng saùng taïo caùc luaän ñieåm sau: Roõ raøng, deã nhaän bieát vaø gaây aán töôïng. Ñoäc ñaùo, khoâng sao cheùp trong giaûi phaùp toång theå khoâng gian qui hoaïch xaây döïng ñoâ thò. Vaän duïng thaønh ñaït caùc nguyeân lyù thieát keá cô baûn nhö ñoàng ñeàu vaø taïo cöïc, ñoàng ñieäu vaø töông phaûn, thoáng nhaát vaø ña daïng, khoâng gian kín vaø hôû, tónh vaø chuyeån ñoäng…. Boá cuïc caùc khu ôû caàn phaûi taïo neân söï lieân keát caùc khoâng gian thay ñoåi khoâng gian giöõa caùc coâng trình vaø khoâng gian xanh, khoâng gian troáng. Caàn phaûi phaân chia caùc khu ôû thaønh khu vöïc tónh vaø ñoäng, khu vöïc giao thoâng vaø haïn cheá giao thoâng baèng caùc giaûi phaùp cô caáu qui hoaïch vaø boá cuïc nhaø ôû.

32

Baûo ñaûm tieän lôïi vaø an toøan cho ngöôøi söû duïng, thoâng thoùang vaø veä sinh moâi tröôøng, thuaän lôïi cho thi coâng xaây döïng, traät töï an ninh vaø quaûn lyù… Caùc chæ tieâu thieát keá : Chæ tieâu ñoái vôùi khu ôû: Toång dieän tích saøn nhaø ôû : laø toång dieän tích saøn cuûa caùc nhaø ôû trong caùc khu, xaùc ñònh baèng dieän tích chieám ñaát cuûa nhaø ôû nhaân vôùi tyû leä taàng cao trung bình (m2) Maät ñoä dieän tích saøn ôû chung (brutto): laø tyû soá giöõa toång dieän tích saøn ôû nhaø ôû treân dieän tích cuûa khu ôû (m2/ha). Chæ soá dieän tích saøn ôû: laø tyû soá giöõa toång chieàu daøi cuûa caùc ñöôøng oâ toâ, ñöôøng oâ toâ coù theå ñi ñöôïc (cô giôùi vaø ñi boä) treân toång soá caên hoä trong khu (m2/ ha) Chæ tieâu ñoái vôùi ñaát ôû: Maät ñoä dieän tích saøn ôû rieâng (netto): laø tyû soá giöõa toång dòeân tích saøn ôû cuûa caùc nhaø ôû treân dieän tích ñaát ôû töông öùng (m2/ ha). Maät ñoä ôû: laø tyû soá giöõa soá daân treân dieän tích ñaát ôû töông öùng (ngöôøi /ha). Chæ tieâu chung: Maät ñoä xaây döïng: laø tyû leä (%) giöõa toång dieän tích chieám ñaát cuûa caùc coâng trìng xaây döïng dieän tích ñaát töông öùng (%). Maät ñoä khoái tích xaây döïng: laø tyû soá giöõa toång khoái tích cuûa caùc coâng trình xaây döïng treân dieän tích ñaát töông öùng (m3/ ha). Caùc chæ tieâu cô baûn: Hieäu suaát söû duïng trong qui hoaïch xaây döïng khu ôû theå hieän ôû maät ñoä daân soá. Maät ñoä daân soá cao thì hieäu suaát söû duïng ñaát cuõng cao. Beân caïnh chæ soá maät ñoä daân soá, maät ñoä ôû raát caàn thieát vaø quan troïng thieát keá qui hoaïch vaø xaây döïng duøng ñeå caân ñoái, so saùnh vaø ñaùnh giaù quaàn theå nhaø ôû nhoû hôn quy moâ cuûa moät khu ôû vaø coù daân soá thöôøng ít hôn 1000 ngöôøi hay trong qui hoaïch caûi taïo, xaây döïng xen caáy, trong caùc khu ôû cuõ ñoâ thò. Vì vaäy, chæ tieâu maät ñoä ôû laø chæ tieâu cô baûn ñaùng giaù hieäu xuaát söû duïng ñaát xaây döïng. Ñoàng thôøi trong thieát keá qui hoaïch vaø xaây döïng caùc khu ôû caàn phaûi baûo ñaûm khoâng thaáp hôn caùc tieâu chuaån sau: Caùc tieâu chuaån toái thieåu trong khu ôû (3 – 5 taàng): Maät ñoä daân soá 250 ngöôøi /ha Maät ñoä dieän tích saøn ôû chung: 2 4700 m /ha Maät ñoä ôû 530 ngöôøi /ha Maät ñoä dieän tích saøn ôû rieâng (cuûa ñaát ôû): 10100 m2/ha Maät ñoä dieän tích cö truù ñaát ôû: 2 7600 m /ha Trong thieát keá qui hoaïch xaây döïng caùc khu ôû caàn vaän duïng caùc chæ tieâu (chæ soá) cô baûn sau ñeå laäp nhieäm vuï vaø kieåm tra

33

hoà sô thieát keá sao cho phuø hôïp vôùi muïc tieâu, yeâu caàu, ñaëc ñieåm tình hình cuï theå cuûa ñòa phöông, cuûa caùc khu ôû. Caùc chæ tieâu cô baûn trong thieát keá qui hoaïch khu ôû: Caùc loïai hình quy Maät ñoä dieän tích saøn Khoái tích xaây döïng Maät ñoä xaây döïng hoïach khu ôû ñoâ thò. (m 2/ha) (m3/ha) (%) 1 2 3 4 Caùc khu ôû chuû yeáu 5 taàng trong caùc ñoâ thò lôùn vaø trung bình. 15- 20000 45- 60000 35- 50 Caùc khu ôû hoãn hôïp (caùc khu ôû cuõ taùi taïo) 8- 12000 25- 35000 20- 30 3-5 taàng. ÖÙng vôùi dieän tích saøn ôû 19m2/ ngöôøi. ÖÙng vôùi dieän tích ôû 14m2/ ngöôøi (dieän tích cö truù). 1 Caùc khu ôû môùi ven ñoâ thi , 35 taàng. Caùc khu nhaø ôû bieät thöï, thaáp taàng.

2 9- 13000 toái thieåu 3000

3 27-40000 toái thieåu 9000

4 20-25 toái thieåu 20

Caùc chæ tieâu vaø tieâu chuaån coù theå do nhaø nöôùc hoaëc ñòa phöông quy ñònh hoaëc cuøng coù theå do chuû ñaàu tö yeâu caàu. Caùc chæ tieâu vaø tieâu chuaån cuõng coù söï khaùc nhau giöõa caùc nöôùc, giöõa caùc ñòa phöông trong moät nöôùc vaø cuõng coù söï thay ñoåi theo thôøi gian ( thí duï tieâu chuaån dieän tích cö truù hay dieän tích cö truù hay dieän tích saøn tính theo ñaàu ngöôøi coù xu höôùng taêng leân… Taàng cao trung bình cuûa nhaø ôû trong khu ôû tính theo coâng thöùc. Cô caáu qui hoaïch khu ôû: Toå chöùc cô caáu qui hoaïch khu ôû (phaân boá chöùc naêng, söû duïng ñaát ñai) phuï thuoäc vaøo nhieàu yeáu toá trong ñoù trong caùc ñieàu kieän thieân nhieân vaø ñòa hình, hieän traïng xaây döïng cuûa khu ñaát, quy hoïach toång theå cuûa ñoâ thò, muïc tieâu kinh teá, xaõ hoäi , muïc ñích vaø yeâu caàu cuûa qui hoaïch… Caùc chöùc naêng trong khu ôû coù theå ñöôïc phaân boá treân caùc khu ñaát ñoäc laäp (giao thoâng, nghæ ngôi vaø theå duïc theå thao) hoaëc coù keát hôïp vôùi nhau thaønh caùc khu hôïp (ôû- saûn xuaát, ôû- dòch vuï, dòch vuï – saûn xuaát…) Thöôøng ñaát ôû cuûa caùc khu ôû ñöôïc chia ra nhieàu loâ nhoû (nhoùm ôû, oâ phoá, quaàn theå ôû…) coù quy moâ daân soá 500- 3500. Ranh giôùi giöõa caùc nhoùm ôû laø ñöôøng ñi xe, ñi boä hay daõy caây xanh. Cho moãi nhoùm ôû coù nhaø treû, maãu giaùo, moät soá quaày haøng thöông nghieäp – dòch vuï, phuïc vuï nhu caàu thieát yeáu haøng ngaøy. Coù theå trong nhoùm ôû coù caùc coâng trình coâng coäng caáp khu ôû, hoaëc cao hôn, caùc coâng trình saûn xuaát khoâng ñoäc haïi….

34

Caùc coâng trình coâng coäng cuûa 2 hoaëc 3 nhoùm ôû coù theå lieân keát taäp trung vôùi nhau, maø khoâng phaân ñònh giôùi haïn roõ reät. Caùc coâng trình coâng coäng trong khu ôû coù taäp trung trong moät khu vöïc (vaên hoùa, giaùo duïc, quaûn lyù, xaõ hoäi …) keát hôïp vôùi moät soá coâng trình tieâu bieåu cuûa dòch vuï – thöông nghieäp thaønh trung taâm khu ôû. Caùc coâng trình dòch vuï - thöông nghieäp ñöôïc boá trí treân tuyeán phoá, treân caùc truïc giao thoâng chính trong khu hoaëc bao quanh khu, phaân bieät khu ñoäng, khu tónh, khoâng aûnh höôûng xaáu ñeân moâi tröôøng ôû trong khu ôû. Neân toå chöùc khu vöïc hoïp chôï lieân keát vôùi caùc coâng trình thöông nghieäp dòch vuï chính cuûa khu ôû. Caùc coâng trình saûn xuaát (khoâng ñoäc haïi vaø chieám ít dieän tích ñaát xaây döïng) coù theå taäp trung vaøo moät soá ñòa ñieåm, hoaëc keát hôïp vôùi caùc khu nhaø ôû vaø caùc coâng trình dòch vuï coâng coäng, nghöng khoâng aûnh höôûng xaáu ñeán caùc chöùc naêng ñoù. Caây xanh vaø saân baõi theå duïc theå thao neân boá trí nôi taäp trung coù ñòa hình, phong caûnh thieân nhieân phuø hôïp, coù nhieàu caây xanh maët nöôùc, coù lieân heä toát vôùi caùc tröôøng hoïc , nhaø treû, maãu giaùo, nhaø vaên hoùa, caâu laïc boä… Khoâng gian ñoâ thò trong khu ôû neân taäp trung ôû caùc truïc chính cuûa khu ôû, keát hôïp giöõa khoâng ñöôøng phoá vaø khoâng gian saân baõi, quaûng tröôøng taïo neân heä thoáng lieân tuïc. Nhaø ôû vaø coâng trình treân truïc chính neân boá cuïc theo phong caùch tuyeán phoá, taïo neân söï saàm uaát ñaëc tröng ñoâ thò. Quy moâ cuûa khu ôû phuï thuoäc vaøo nhieàu yeáu toá nhö söï phaùt trieån kinh teá–xaõ hoäi– khoa hoïc kyõ thuaät, ñòa hình thieân nhieân, quaûn lyù vaø kinh teá ñoâ thò….nhö vaäy giöõa caùc nöôùc treân theá giôùi coù söï khaùc nhau. Quy moâ trung bình khoaûng 8000 –12000 daân vôùi dieän tích 25 -35 ha. Trong thöïc teá quy hoïach vaø xaây döïng ñoâ thò coù nhöõng khu ôû ñôn vaø nhöõng khu ôû keùp ñeå haïn cheá söï cöùng nhaéc cuûa cô caáu qui hoaïch khu ôû. Boá cuïc nhaø ôû, coâng trình trong khu ôû: (hình ) Caùc coâng trình ñaëc bieät laø nhaø ôû ñöôïc toå hôïp vaø boá trí trong khu ôû raát ña daïng, toång quaùt laïi coù 3 hình thöùc sau: Boá cuïc theo haøng, daõy (môû): Hình thöùc boá cuïc naøy ñôn ñieäu do daøn traûi haønh haøng, daõy caùc kieåu loïai nhaø nhö nhau hoaëc khaùc nhau ñoâi chuùt, vôùi khoûang caùch ñeàu nhau, khoâng coù söï phaân bieät roõ khoâng gian ñöôøng vaø saân vöôøn, khu vöïc yeân tónh vaø khu vöïc hoïat ñoäng, khoâng gian rieâng vaø khoâng gian chung. Chaát löôïng hình khoái khoâng gian xaáu, gioù luøa, kinh teá ñaát söû duïng thaáp. Thoâng thoùang khí vaø caû aùnh naéng toát cho caùc nhaø ôû. Boá cuïc theo vaønh khuyeân (nöûa kín, nöûa hôû) Hình thöùc boá cuïc naøy ñöôïc taïo hình baèng caùc khoái nhaø cao, daøi vaø caùc khoái nhoû thoáng nhaát taäp trung. Hình thöùc boá cuïc hoãn hôïp naøy coù giaù trò cao veà maët taïo hình, taïo khoái vaø thieát keá kieán truùc cuõng nhö söû duïng ñaát xaây döïng. Coù khaû naêng taïo maët phoá, thoûa maõn toát nhu caàu ña daïng veà nhaø ôû cuûa ngöôøi daân.

35

Boá cuïc kheùp kín (oâ phoá): Coù khaû naêng taïo maët phoá toát, lieân keát giöõa caùc chöùc naêng, taïo söï thuaän lôïi cho ngöôøi söû duïng, naâng cao giaù trò vaø taïo daùng ñöôøng phoá, neùt ñaëc tröng cuûa ñoâ thò. Phaân taùch roõ raøng khoâng gian söû duïng rieâng (saân trong) vôùi khoâng gian söû duïng chung (heø phoá). Heø phoá: daønh choù taát caû caùc hoïat ñoäng söû duïng chung, haáp daãn veà söï ña daïng, phong phuù cuûa chöùc naêng phuïc vuï vaø ngheä thuaät qui hoaïch, kieán truùc vaø taïo hình. Ñaây laø khu vöïc oàn aøo, naùo nhieät, saàm uaát vaø soáng ñoäng. Saân trong: laø khoâng gian söû duïng rieâng cuûa caùc chuû nhaân nhaø ôû (vöôøn, saân chôi true em, choã nghæ cuûa ngöôøi giaø) duy trì quan heä taäp theå, laùng gieàng. Ñoàng thôøi haïn cheá gioù. Trong saân trong coù theå boá trí caùc coâng trình saûn xuaát khoâng ñoäc haïi, caùc nhaø treû, maãu gíao… Khoûang caùch giöõa caùc nhaø (khoûang caùch aùnh saùng vaø thoâng thoùang phuï thuoäc vaøo chieàu cao, beà maët coâng trình, höôùng gioù vaø chieáu saùng, ñòa hình vaø hình thöùc boá cuïc nhaø ôû. Thoâng thoùang khoûang giöõa caùc nhaø töø 1-1,5 chieàu cao cuûa nhaø (khoâng aùp duïng cho nhaø kieåu thaáp). Caùc coâng trình coâng coäng trong khu ôû: Coâng trình coâng coäng trong khu ôû bao goàm caùc coâng trình phuïc vuï caùc nhu caàu thieát yeáu haøng ngaøy cuûa ngöôøi daân veà caùc lónh vöïc: Nuoâi döôõng, gíao duïc treû em vaø hoïc sinh. Cung caáp caùc maët haøng nhu yeáu phaåm haøng ngaøy. Nhaø ôû vaø khu ôû ít taàng laø moät vaán ñeà quan troïng trong xaây döïng ñoâ thò: söï phaùt sinh, toàn taïi vaø phaùt trieån cuûa noù coù nhöõng quuy luaät rieâng. Nhöõng soá lieäu thöïc teá ôû nhieàu nöôùc vaø nöôùc ta cho thaáy trong ñieàu lieän kinh teâ nhöng coøn thaáp, ñieàu kieän veà vaät lieäu, thi coâng, kyõ thuaät xaây döïng coøn haïn cheá thì nhaø ôû ít taàng, ñieàu kieän veà vaät lieäu, thi coâng, kyõ thuaät xaây döïng coøn haïn cheá thì nhaø ôû ít taàng khoâng nhöõng giöõ moät vai troø quan troïng maø caû trong ñieàu kieän ôû caùc nöôùc tieân tieán, noù cuõng coù moät vò trí xöùng ñaùng trong xaây döïng ñoâ thò. Söï toàn taïi vaø phaùt trieån cuûa nhaø ôû ít taàng trong ñoâ thò laø moät thöïc teá khaùch quan. Vieäc nghieân cöùu qui hoaïch xaây döïng khu ôû ít taàng trong caùc ñoâ thò Vieät Nam luùc naøy laø phuø hôïp vôùi ñieàu kieän kinh teá, xaõ hoäi vaø qui luaät xaây döïng trong thôøi kyø quaù ñoä tieán leân chuû nghóa xaõ hoäi. Noù cuõng phuø hôïp vôùi loái soáng truyeàn thoáng vaø caû loái soáng môùi xaõ hoäi chuû nghóa, phuïc vuï tích cöïc cho vieäc xaây döïng xaây döïng caáp baùch veà nhaø ôû hieän nay trong caùc ñoâ thò. Treân moät dieän roäng, con ngöôøi caàn moät khoâng gian, moâi tröôøng ñeå soáng trong moái quan heä giao tieáp xaõ hoäi. Hai yeáu toá quan heä xaõ hoäi vaø khoâng gian soáng coù taùc ñoäng töông hoã ñeå duy trì söï toàn taïi vaø phaùt trieån cuûa con ngöôøi. Trong phaïm vi khu ôû, moïi ngöôøi coù caùc hoïat ñoäng vaø quan heä: Nguû, ôû, hoïat ñoäng gia ñình. Hoïat ñoäng vaø sinh hoïat coâng coäng.

36

Hoïat doing ñi laïi, thaêm vieáng, giao tieáp… Gaén vôùi hoïat ñoäng ñoù veà maët khoâng gian moâi tröôøng vôùi con ngöôøi, caùc moái quan heâ giao tieáp cuûa hoï. Trong moät caên hoä, moái quan heä giöõa caùc thaønh phaàn theå hieän 3 khoái: khoái ôû ( caùc phoøng ôû vaø sinh hoïat); khoái phuï (beáp, xí, taém, kho) vaø khoái saân vöôøn. Ba khoái ñoù coù quan heä töøng caëp vôùi nhau, cuøng gaén boù vaø naèm trong moái quan heä thieân nhieân, xaõ hoäi. Qua toång keát ôû nhieàu nöôùc vaø thöïc teá xaây döïng ôû nöôùc ta, tính giaù thaønh xaây döïng, quaûn lyù… moät caùch toøan dieän, trong khoái nhaø tög 1-5 taàng, nhaø 2 taàng coù nhieàu öu vieät. Neáu voá xaây döïng, quûan lyù vaø toøan boä caùc chi phí khaùc cuûa nhaø ôû hai taàng laø 100% thì nhaø 3 laø 120%, nhaø 5 taàng 115%. Xeùt veà giaù thaønh xaây döïng nhaø ôû tính baèng ñoàng/m2 dieän tích saøn, neáu nhaø ôû caáp 4 vôùi möùc hoøan thieän töông ñoái cao thì nhaø 2 taàng coù giaù taêng gaáp 1,3 laàn, nhaø 5 taàng taêng gaáp 2,3 laàn. Ñoái vôùi nhaø ôû ít taàng, hieân vaø vöôøn laø nhöõng boä phaän khoâng theå thieáu. Hieän caàn ñöôïc caûi tieán ñeå coù theå söû duïng ñöôïc nhieàu chöùc naêng nhö aên côm, tieáp khaùch, nghæ…nhöng dieän tích cuõng khoâng quaù lôùn (khoûang 2,8- 3m2). Ñaát vöôøn caàn ñöôïc chia rieâng cho töøng caên hoä ñeå moãi hoä coù moät maûng khoâng gian caây xanh rieâng vaø thoáng nhaát vôùi khoâng gian ôû, sinh hoïat. Tuøy loïai hoä, maãu nhaø vaø ñieàu kieän ñaát ñai töøng nôi maø dieän tích vöôøn cho moãi caên hoä coù theå ít (8- 12m2) hoaëc nhieàu (15-30m2). Baèng phaân tích vaø xeùt caùc moái töông quan cuûa caùc thaønh phaàn taïo neân caên hoä, cô caáu khu ñaát cho moät caên hoä ñöôïc döï kieán xaây döïng cuûa nhaø ôû ít taàng coù saân vöôøn naèm trong moái töông quan chung cuûa noù trong moâi tröôøng khu ôû goàm: khoái ôû (caùc phoøng ôû vaø sinh hoïat) 33- 37%; khoái phuï (beáp, xí, taém, kho) 12-18%; khoái saân vöôøn 40- 55%. Phaàn toå chöùc khoâng gian khu ôû ít taàng ñöôïc nghieân cöùu treân caû qui hoaïch vaø coâng trình, caû maët baèng vaø maët ñöùng. Nhöõng nguyeân taéc ñaët nhaø ôû caùc vò trí ñoäc laäp, gheùp ñoâi, gheùp ba hay taïo maûng hôïp lyù laø nhöõng hình thöùc coù theå aùp duïng trong xaây döïng môùi. Veà khoâng gian, nhaø ñöùng ñoäc laäp coù khoâng gian thoùang nhöng toán ñaát. Trong xaây döïng, khi tieâu chuaån ñaát ñai coù haïn coù theå xaây nhaø treät cho hoä ít ngöôøi vaø nhaø 2-3 taàng cho hoä nhieàu ngöôøi, xen keõ nhau taïo phong phuù veà khoâng gian trong khu ôû. Ñeå trieät ñeå taän duïng ñaát ñai, ñoàng thôøi vaãn taïo ñöôïc khoâng gian ôû, vôùi saân vöôøn rieâng cho moãi hoä, coù theå boá trí moãi hoä ôû moät taàng trong khoâng gian nhaø hai taàng vôùi caùc saân vöôøn cuûa caùc hoä veà hai phía cuûa maët nhaø. Caùch boá trí naøy coù theå taêng chieàu daøy nhaø, taêng maät ñoä xaây döïng nhöng vaãn ñaûm baûo thoâng thoùang, ñoäc laäp, kheùp kín, moãi hoä coù vöôøn rieâng vaø coù khoâng gian trong vaø ngoøai nhaø thoáng nhaát. Töø nhöõng yeáu toá veà phong hoûa, troàng caây xanh, qui moâ cuûa vöôøn caây cho moãi hoä vaø qua thöïc teá xaây döïng ta coù theå choïn:

37

Khoûang caùch hai nhaø töø 2-8m; Khoûang caùch hai khu vöïc phuï chæ caàn 1,5-2m. Nhaø ôû ñöôïc toå hôïp thaønh nhoùm, cuïm nhaèm taêng maät ñoä cö truù, maät ñoä xaây döïng vôùi möùc cho pheùp, taïo ñieàu kieän cho nhieàu ngöôøi ñöôïc ôû treân moät dieän tích xaây döïng nhöng vaãn baûo ñaûm tieän nghi hôïp lí cho ngöôøi ôû, haøi hoøa giöõa caùc coâng trình vaø hình khoái kieán truùc, laïi tieän lôïi cho caùc giaûi phaùp kyõ thuaät. Nguyeân taéc gheùp ñoâi ñöôïc quaùn trieät töø caùch toå hôïp hai hoä, hai nhaø, hai daõy ñeán hai cuïm nhaø ôû. Moät soá ñoà aùn thieát keá vaø xaây döïng thöïc nghieäm ñöôïc ñöa ra ñeå minh hoïa cho caùc toå hôïp ñoù… nhöõng daïng toå hôïp ñöôïc chöùng minh tính öu vieät cuûa noù khi so saùnh veà kinh teá xaây döïng. Xeùt tyû leä % thaønh phaàn caùc loïai ñaát trong ha ñaát xaây döïng neùt-toâ, ta coù theå döï kieán ñaát xaây döïng 25-35%, vöôøn nhaø ôû 3045%. Trong ñoù ñöôøng ñi 12-20%, caây xanh khu ôû 6-10%, coâng trình coâng coäng 12-20%. Vôùi tyû leä thaønh phaàn ñaát ñai treân, töø caùc sô ñoà qui hoaïch vaø thöïc teá thöïc nghieäm coù theå sô boä keát luaän caùc khu ôû 1-2 taàng (chuû yeáu hai taàng) döï kieán coù theå ñaït : Maät ñoä cö truù ñaát ôû rieâng (neùt toâ): 3000-4000m2/ha Maät ñoä cö truù ñaát ôû chung (bruùt toâ): 2100-3000m2/ha Caùc giaûi phaùp boá cuïc vaø phoái keát treân maët baèng vaø khoâng gian giöõa caùc nhaø ôû, nhaø ôû vaø nhaø coâng coäng, coâng trình kieán truùc vôùi thieân nhieân…cho pheùp baûo ñaûm yeáu toá thaåm myõ trong xaây döïng. BOÁ CUÏC TRONG NHAØ ÔÛ: BAÛNG PHAÂN LOÏAI NHÖÕNG NHIEÄM VUÏ KIEÁN TRUÙC – TOÅ CHÖÙC KIEÁN TRUÙC TRONG PHAÏM VI NHAØ ÔÛ VAØ TRONG PHAÏM VI XAÕ HOÄI Nhieäm vuï kieán truùc phaûi Toå chöùc kieán truùc phaûi giaûi quyeát giaûi quyeát A. Ñoái töôïng phuïc vuï: caù nhaân vaø gia ñình –Moâi tröôøng toå chöùc:nhaø ôû gia ñình 1.Yeâu caàu cuûa con ngöôøi:Söùc khoûe (theå löïc) Vaán ñeà thoâng thoùang. Khoâng khí Chieáu saùng töï nhieân vaø nhaân AÙnh saùng taïo. Nhieät Caùch nhieät AÅm Caùch aåm, choáng aåm AÂm Caùch aâm, choáng oàn Böùc xaï Vaán ñeà böùc xaï Yeâu caàu cuûa con ngöôøi: Hoïat ñoäng Phoøng hoaëc nôi sinh hoïat. Sinh hoïat. Beáp ñun naáu. Naáu aên. Phoøng hoaëc nôi aên. AÊn Phoøng hoaëc nôi laøm vieäc. Laøm vieäc. Giöôøng, phoøng nguû. Nguû Taém, röûa, xí, tieåu. Veä sinh. Kho hoaëc nôi chöùa.

38

Caát giöõ. Ñi laïi. Yeâu caàu cuûa con ngöôøi: Tinh thaàn Giaûi trí vui chôi. Töï do. Thaân maät. Phaùt trieån naêng khieáu. Thaâtm myõ. Yeân tónh nghæ ngôi. B. Ñoái töôïng phuïc vuï: Xaõ hoäidaân cö. Yeâu caàu cuûa con ngöôøi: ÔÛ Nhoùm nhaø ôû Phuïc vuï nhaø ôû. Nhaø ôû khaùc. Yeâu caàu cuûa con ngöôøi: Laøm vieäc Saûn xuaát noâng nghieäp Saûn xuaát coâng nghieäp. Phaân phoái vaø tieâu thuï Cô quan, truï sôû.

Yeâu caàu cuûa con ngöôøi: Vaên hoùa. Thaân theå. Tinh thaàn: + Giaùo duïc +Nghieân cöùu Giaûi trí Yeâu caàu cuûa con ngöôøi: Giao thoâng Ñöôøng boä. Ñöôøng saét. Ñöôøng thuûy. Ñöôøng haøng khoâng .

Haønh lang, loái ñi caàu thang.

Nhieàu toå chöùc tinh thaàn vaø thaåm myõ.

Moâi tröôøng toå chöùc: Caùc ñieåm Nhaø ôû gia ñình, nhaø ôû taäp theå, nhaø ôû kieåu khaùch saïn. Coâng trình phuïc vuï nhaø ôû. Khaùch saïn, kyù tuùc xaù. Noâng tröôøng, hôïp taùc xaõ nghieäp, coâng nghieäp nghieäp thöïc phaåm. Coâng nghieäp khai thaùc, nghieäp naêng löôïng, thuû nghieäp. Coâng trình thöông nghieäp, trình aên uoáng, kho. Caùc loïai cô quan DaânÑaûng.

noâng noâng coâng coâng coâng Chính-

Coâng trình Theå duïc- Theå thao. Caùc loïai tröôøng. Caùc cô quan nghieân cöùu, phoøng thí nghieäm. Nhaø haùt, chieáu boùng, xieác, hoøa nhaïc. Caùc loïai xe, loïai ñöôøng, loïai beán (xa caûng) Ñaàu maùy, toa xe, caùc loïai ñöôøng, loïai ga. Taøu soâng, bieån; ñöôøng soâng, bean soâng (caûng soâng- bieån). Maùy bay, saân bay (phi caûng).

KHAÙI QUAÙT VEÀ TOÅ CHÖÙC NOÄI OÁC NHAØ ÔÛ GIA ÑÌNH: Söï toå chöùc moät nhaø ôû kheùo leùo vaø thanh thoùat phaûi theå hieän ñöôïc caù tính cuûa gia chuû- Ngoïai caûnh khoâng theå laøm môø nhaït laø phöông tieän giuùp cho caù tính coù moâi tröôøng nuoâi döôõng vaø phaùt trieån. 39

Ngöôøi ta thöôøng tìm kieám vaø baét chöôùc laãn nhau veà söï toå chöùc nhaø ôû, ñoù laø söï sai laàm vì hoï töï nhoát mình vaøo moät khuoân khoå caù nhaân cuûa ngöôøi khaùc. Chuùng ta quan nieäm moãi böùc töôøng trong nhaø, ngoøai vieäc phaân chia caùc phaàn, töôøng trong nhaø coøn phuï thuoäc vaøo caùc nhu caàu rieâng cuûa moãi ngöôøi trong gia ñình maø noù seõ ñöôïc trang bò moät caùch khaùc nhau, ví duï nhö ñoái vôùi ngöôøi naøy thì noù ñöôïc daønh rieâng cho myõ thuaät, vôùi ngöôøi kia thì noù ñöôïc toå chöùc thaønh tuû aùo, keä saùch, hoaëc thieát trí caùc maùy veà thu phaùt aâm thanh… PHAÂN KHU TRONG NHAØ ÔÛ: Gia ñình laø moät ñôn vò cô baûn cuûa xaõ hoäi neân chuùng ta khoâng ngaïc nhieân laém veà quan nieäm raèng nhaø ôû phaûi ñöôïc toå chöùc nhö moät thaønh phoá vôùi caùc khu: Khu chung: ÔÛ ñaây moïi ngöôøi trong gia ñình seõ tuï hoïp cuøng ñoùn tieáp caùc baïn cuûa mình vaø ñöôïc coi laø moät phoøng chính cuûa nhaø ôû. Khu rieâng: bao goàm caùc phoøng nguû vaø caùc phoøng tieän nghi. Khu tieän ích: Goàm beáp, soïan vaø tieáp thöïc, cuøng vôùi moät vaøi phoøng phuï khaùc nhö kho, nhaø xe, phoøng giaët giuõ… Khu ñi laïi: goàm ngaõ vaøo, caùc haønh lang noái lieàn cuøng phaân ranh caùc khu khaùc nhau trong nhaø ôû. PHÖÔNG VÒ CUÛA PHOØNG OÁC: HIV2,HIV.3(KT NN 77-78) Höôùng daãn phaân boá hôïp lyù caùc phoøng oác trong nhaø ôû. Khu chung caàn phaûi ñöôïc saép xeáp caùch bieät vôùi caùc khu caù nhaân. Ngaõ vaøo phaøi keá caän khu chung vaø ôû trung taâm cuûa nhaø ôû ñöôïc caøng toát. Phaûi coù söï ñi laïi thong thaû tröïc tieáp giöõa beáp vaø phoøng aên. Caùc phoøng tieän nghi veä sinh phaûi ôû saùt beân caïnh caùc phoøng nguû vaø ra vaøo tröïc tieáp töø phoøng naøy. Töø ngoõ vaøo chuùng ta coù theå ñi laïi deã daøng caùc phoøng oác khaùc nhau cuûa nhaø ôû. Caùc phoøng oác coù nhu caàu veà nöôùc phaûi taäp trung ñeå giaûm thieåu phí toån cho vieäc trang bò caùc ñöôøng oáng caáp vaø thoùat. Giaûm thieåu nhöõng phaàn ñi laïi voâ ích. Caàn taäp trung caùc phoøng oác coù lieân quan tröïc tieáp ñeå giaûm thieåu vieäc ñi laïi. Giöõa phoøng aên vaø beáp caàn coù moät khoûang ñeäm bôûi moät haønh lang hoaëc moät kho, moät phoøng chuyeån thöïc vôùi muïc ñích ñeå laøm maát ñi caùc tieáng khua cuûa baùt ñóa, khoùi muø vaø hôi noùng, tuy nhieân veà maët kyõ thuaät hieän ñaïi trong vieäc söû duïng caùc vaät lieäu veà caùch aâm, caùch nhieät, heä thoáng laøm thoùat hôi vaø khoùi ra khoûi nhaø ñaõ cho pheùp chuùng ta giaûi quyeát ñöôïc nhieàu vaán ñeà. Vaû laïi, nhö beáp coù ñuû thoùang roäng ñeå boá trí ñöôïc baøn aên thì vöøa taêng ñöôïc söï aám cuùng vaø khoaùi khaåu. BOÁ TRÍ VAÄT DUÏNG TRONG PHOØNG OÁC:hIV.5,6,7,8. Boù trí vaät duïng trong caùc phoøng oác ñöôïc coi laø hôïp lyù khi söï ñaët ñeå caùc vaät duïng trong phoøng oác aáy phaûi ñuùng choã cuûa

40

noù. Vaäy neân chuùng ta phaûi quan taâm ñeán laø vieäc döï ñònh seõ ñaët ñeå phoøng oác naøy bao nhieâu vaät duïng gì, loïai naøo, ñeå tuøy thuoäc ñoù chuùng ta coù theå ñi laïi hôïp lyù vôùi bao nhieâu giaûi phaùp baøi trí trong phoøng oác aáy. Caùc ñöôøng ñi laïi phaûi bao quanhvaø neân traùnh qua caùc phaàn söû duïng cuûa moät phoøng oác. Vò trí kích thöôùc vaø ngoõ vaøo ra cuøng höôùng ñoùng môû cuûa caùc cöûa cuõng tuøy thuoäc vaøo vieäc trang bò vaät duïng naøy. Caùc vaät duïng ñeå ngaên chia coù theå di ñoäng ñöôïc nhö loïai cöûa ñaåy theo chieàu ngang, ñaåy theo chieàu ñöùng hau cöûa xeáp coù theå giuùp chuùng ta môû roäng theâm phoøng oác khi caàn baèng caùch môû theâm hai ñöôïc ngaên chia bôûi caùc vaät noùi treân, ví duï nhö giöõa caùc phoøng nguû cuûa caùc con, giöõa caùc phoøng aên vaø choã nghæ ngôi… SÖÏ KHAÛ DUÏNG TRONG NHAØ ÔÛ: Vôùi quan nieäm raèng “Nhaø cao cöûa roäng” seõ giuùp chuùng ta soáng thoûai maùi hôn seõ höõu lyù neáu chuùng ta khoâng kheùo toå chöùc ñeå khaû duïng caùi phong caûnh aáy cho ñuùng caùch. Traùi laïi, vôùi moät khuoân khoå vöøa phaûi vaø ñöôïc toå chöùc hôïp lyù ñuùng vôùi taàm thöùc con ngöôøi, chuùng ta seõ caûm thaáy deã chòu vaø thích hôn khi moïi vaät duïng ñeàu ôû trong taàm maét vaø taàm tay cuûa ngöôøi söû duïng. TAÙC DUÏNG VEÀ SÖÏ THAÁP SAÙNG TRONG NHAØ ÔÛ: Tröôùc khi xaùc ñònh caùc ñieåm chieáu saùng cuøng söï phaân ñeàu nhöõng nguoàn saùng, chuùng ta phaûi coù moät yù nieäm veà caùc giaûi phaùp toå chöùc vaø saép xeáp theo nhu caàu caùc vaät duïng trong phoøng oác cuøng coâng duïng cuûa chuùng. Theo ñoù chuùng ta môùi coù theå löïa choïn höõu hieäu vaø ñuùng caùc heä thoáng thaáp saùng, nguoàn chieáu vaø phöông phaùp chieáu saùng. Thaép saùng moät phoøng oác coù nghóa laø thöïc hieän moät söï quaân bình giöõa söï chieáu saùng laøm noåi baät töøng phaàn (taäp trung) vaø chieáu saùng toång quaùt (khuyeách taùn) gaàn gioáng nhö aùnh saùng ban ngaøy. Ñeå maét chuùng ta khoâng bò meät moûi vaø vieäc nhìn thaáy ñöôïc hoøan haûo caùc söï vaät cuøng baûo ñaûm söï an toøan khi ñi laïi trong caùc nôi ñöôïc thaép saùng. Chuùng ta phaûi löu taâm ñeán vieäc loïai tröø caùc boùng toái cuøng söï töông phaûn cuûa noù, caùc söï choùi saùng khoâng ñuû. Chuùng ta neân quan nieäm raèng moät phoøng oác ñöôïc thaép saùng baèng nhieàu ñieåm chieáu saùng phaân boá ñeàu vôùi quang cöôøng trung bình seõ coù keát quûa khaû quan gaáp boäi thay vì chæ ñöôïc thieát trí moät ñieåm chieáu saùng coù quang cöôøng lôùn. (HIV.4) PHÖÔNG PHAÙP PHOÁI TRÍ MAËT BAÈNG: Sô phaùc maët baèng caên hoä: nltkktñ- 191 Sô phaùc (ôû tæ leä raát nhoû) moïi khaû naêng coù theå boá trí phoøng oác trong caên hoä löïa choïn moät sô ñoà ñeå phaùt trieån vaø phaân tích. VD: nghieân cöùu sô phaùt cuûa caùc caên hoä 1 phoøng nguû. Trong thí duï naøy, söï löïa choïn döïa vaøo: coù caàn ban coâng hay khoâng? coù ñuû tuû töôøng vaø khoâng gian aên? Xem xeùt chieàu roäng

41

vaø chieàu saâu cuûa caên hoä trong moái quan heä vôùi hình daùng cuûa toøan coâng trình. Baèng caùch naøy, nhieàu caên hoä ñöôïc choïn ñeå tieáp tuïc nghieân cöùu. Hình daùng cuûa coâng trình caàn ñöôïc nghieân cöùu sô phaùc ñeå coù ñöôïc söï löïa choïn thoâng minh. Phaân tích maët baèng caên hoä: nltkktñ-193,195 ( Söû duïng chaát löôïng khoâng gian, giao thoâng) Caùc maët baèng caên hoä ñöôïc choïn ñeå veõ vôùi tæ leä lôùn hôn (1/100) Caùc muïc caàn kieåm tra khi phaân tích: Toång dieän tích saøn moãi caên hoä. Toång dieän tích saøn moãi phoøng. Dieän tích söû duïng moãi caên hoä. Tæ leä % cuûa dieän tích söû duïng so vôùi toång dieän tích saøn. Chu vi töôøng ngoøai moãi phoøng. Giao thoâng, xem xeùt ñeán tính ngaên caùch vaø söû duïng phoøng oác. Giao thoâng trong quan heä boá trí ñoà ñaïc. Vò trí cöûa soå (vaø loø söôûi) so vôùi söï saép xeáp ñoà ñaïc. Vò trí cöûa ñi so vôùi söï boá trí ñoà ñaïc. Vò trí cöûa töôøng ngoøai xeùt ñeán chieáu saùng töï nhieân. Kích thöôùc vaø hình daùng phoøng, xem xeùt ñeán söï söû duïng ñoà ñaïc. Coù khaû naêng thoâng thoùang töï nhieân hay khoâng? Khaû naêng cung caáp caùc khoâng gian daønh cho kho vaø tuû töôøng. Keát caáu (caùc khaû naêng boá trí coät, khung moät caùch tinh teá) Ôû muïc 3, dieän tích bao goàm caû tieàn saûnh (khoâng quaù 4m 2) tuû töôøng. Khoâng tính ñeán töôøng, vaùch ngaên, haønh lang, ñöôøng oáng thoâng hôi. MAÃU NHAØ DAÂN TÖÏ XAÂY Nhaø ôû & chöùc naêng söû duïng: Chöùc naêng nhaø ôû cuûa moät gia ñình coâng nhaân vieân chöùc bình thöôgn bao goàm caùc phoøng : Phoøng tieáp khaùch. Phoøng ôû cuûa cha meï. Phoøng ôû cuûa con caùi. Caùc phoøng phuïc vuï: beáp, xí,taém veä sinh, kho ñoà ñaïc, choá giaët phôi quaàn aùo. Loâ gia, hieân, haønh lang. Saân vöôøn. Vôùi caùc phoøng cô baûn ôû treân, nhaø ôû ñaõ laø nôi ñeå con ngöôøi nghæ ngôi phuïc hoài söùc khoûe sau khi ñi laøm vieäc (cô quan, xí nghieäp….)veà; nôi giaùo duïc daïy doã con caùi töø khi nhoû ñeán luùc tröôûng thaønh…. Ñoái vôùi nhaø ôû cuûa caùn boä khoa hoïc kyõ thuaät, caùn boä nghieân cöùu thöôøng trong nhaø coù phoøng laøm vieäc rieâng hoaëc phoøng laøm vieäc keát hôïp vôùi phoøng nguû cha meï… phoøng laø vieäc keát hôïp cuøng vôùi thö vieän gia ñình hoaëc phoøng thö vieän rieâng.

42

Ñoái vôùi nhaø ôû cuûa caùc gia ñình tieåu thöông; gia ñình laøm ngheà thuû coâng thöông trong nhaø coù gian baùn haøng hoaëc laøm ñoà thuû coâng myõ ngheä. Caùc nhaø ôû truyeàn thoáng trong caùc khu phoá coå. Caùc hoïat ñoäng cuûa con ngöôøi trong nhaø ôû nhö treân coù theå chia ra nhö sau: Hoïat ñoäng mang tính taäp theå: phoøng tieáp khaùch; gaëp maët caùc ngöôøi thaân hoï haøng, baïn beø khi gia ñình coù hieáu hæ; gioã chaïp. Hoïat ñoäng mang tính caùc nhaân: phoøng cha meï, con caùi choã laøm vieäc, hoïc taäp nghieân cöùu (xí taém rieâng theo phoøng ôû). Hoïat ñoänng mang tính phuïc vuï chung cho gia ñình: Beáp, phoøng aên, xí taém chung cho gia ñình . Hoïat ñoäng kinh teá: cuûa haøng, gia coâng myõ ngheä, thuû coâng nghieäp…. Trong caùc hoïat ñoäng treân, khi thieát keá caàn chuù yù caân nhaéc ñeå baûo ñaûm tính chaát hoïat ñoäng cho töøng phoøng ñöôïc toát; baûo ñaûm tính chaát rieâng bieät, ñoäc laäp cuûa caùc phoøng mang tính taäp theå. Ñoái vôùi caùc nhaø ôû kieâm hoïat ñoäng kinh teá thì caùc cöûa haøng hoaëc nôi gia coâng ñoà thuû coâng myõ ngheä…ñöôïc öu tieân soá moät; caàn ôû vò trí thuaän lôïi nhaát ñeå khaùch haøng deã thaáy, deã tieáp thò. Boá cuïc caùc phoøng trong nhaø ôû thaáy roõ coù caùc tuyeán ñi laïi phuïc vuï cho nhu caàu ôû nhö sau: Tuyeán lieân heä giöõa trong vaø ngoøai nhaø (cho moïi ngöôøi). Tuyeán phuïc vuï chuaån bò thöùc aên vaø thoùat raùc phuïc vuï daønh cho ngöôøi noäi trôï. Tuyeán phuïc vuï cho veä sinh caù nhaân ñi laïi töø caùc phoøng ñeán khu veä sinh. Tuyeán ñoái ngoïai phuïc vuï cho nhaø haøng coù cöûa haøng buoân baùn. Caùc tuyeán lieân heä ñi laïi ñoù caàn ñöôïc toå chöùc sao cho khoâng ñöôïc caét hoaëc choàng cheùo nhau laø lí töôûng nhaát. Tieâu chuaån dieän tích caùc phoøng ñöôïc xaùc ñònh treân soá löôïng ngöôøi trong gia ñình. Ñoái vôùi gia ñình lôùn ñoâng ngöôøi dieän tích caùc phoøng sinh hoïat chung cho gia ñình;cuûa phoøng aên caàn coù ñuû choã cho moïi thaønh vieân trong gia ñình. Phoøng khaùch coù nhieàu loïai: 16m2, 18m2, 20m2 ñeán 30m2. Phoøng nguû cho boá meï: 12-14m2, 18-20m2 nguû kieâm choã laøm vieäc (nghieân cöùu…) 20m2. Phoøng nguû cho con trai, con gaùi rieâng; toái thieåu dieän tích cho moät ngöôøi 9m2, phoøng cho 2 con trai hay 2 con gaùi caàn 14-18m2…. Beáp ga hay ñieän caàn 6-8m2 beáp ñun than cuûi caàn roäng hôn – beáp ñun ga hay ñieän coù theå keát hôp laøm phoøng aên dieän tích caàn 12-16m2 hoaëc hôn nöõa tuøy theo soá löôïng ngöôøi aên trong gia ñình. Phoøng aên coù theå keá caän vôùi phoøng sinh hoïat chung khi caàn coù theå môû roäng baèng heä thoáng töôøng xeáp, cöûa ñaåy…. Khoái veä sinh coù hai loïai: loïai ñaày ñuû thieát bò chaäu röûa tay, xí, tieåu taém…loïai khoâng ñaày ñuû chæ coù xí hoaëc chaäu röûa tay,

43

röûa maët, taém. Boàn taém coù nhieàu theå loïai, boàn taém ñöùng, boàn taém ngoài, boàn taém naèm do vaäy kích thöôùc caùc loïai boàn coù khaùc nhau, töø ñoù quyeát ñònh dieän tích cuûa khoái veä sinh. Dieän tích khoái veä sinh toái thieåu caàn 4m2, tieän nghi hôn coù theå ñeán 6-7m2. Caàu thang trong nhaø ôû, tuøy tính chaát nhaø ôû coù theå roäng töø 0,6-1m; baäc thang lean xuoáng thoûai maùi thöôøng söû duïng côõ (16 x 30cm) cao 16 roäng 30cm, caùc nhaø heïp coù theå laøm baäc cao töø 17-18cm baäc roäng 26-28cm caùc baäc nhaát thieát phaûi coù kích thöôùc baèng nhau ñeå traùnh huït haãng khi leân xuoáng. Nhaø ôû & khí haäu Moái quan heä giöõa khí haäu - nhaø ôû – con ngöôøi Nhö chuùng ta ñaõ bieát, moái quan heä giöõa khí haäu – nhaø ôû – con ngöôøi laø moät theå thoáng nhaát, khoâng theå taùch rôøi, coù lieân quan höõu cô vaø coù taùc ñoäng, aûnh höôûng laãn nhau, do ñoù ñoøi hoûi phaûi ñöôïc nghieân cöùu moät caùch ñoàng boä. Ñeå thieát keá moät ngoâi nhaø, chuùng ta phaûi quan taâm ñeán nhöõng yeáu toá sau: Khí haäu Nhieät ñoä khoâng khí Löôïng böùc xaï maët trôøi. Ñoä aåm töông ñoái cuûa khoâng khí. AÙnh naéng maët trôøi. Löôïng möa. AÛnh höôûng cuûa baõo. Caùc muøa ñòa phöông. Höôùng gioù, taàn suaát gioù. Möùc ñoä oâ nhieãm moâi tröôøng. Ñòa hình. Caûnh quan ñòa lyù…

nhaø ôû Loïai nhaø: thaáp taàng, cao taàng, nhaø kieân coá, nhaø taïm, loïai nhaø cuûa töøng ñoái töôïng söû duïng. Khoâng gian kieán truùc, tyû leä, kích thöôùc. Thaåm myõ cuûa coâng trình. Yeâu caàu cuûa coâng trình. Yeâu caàu che naéng, choáng noùng, choáng laïnh, choáng aåm, choáng ñoät, choáng moái moït, vi khuaån… Ñieàu kieän kinh teá xaõ hoäi: Söï phaùt trieån ñoâ thò; Vaät lieäu xaây döïng Khaû naêng thi coâng. Voán ñaàu tö Trang thieát bò: maùy ñieàu hoøa khoâng khí, loø söôûi…. Ñoà duøng gia ñình, löông thöïc thöïc phaåm

Con ngöôøi Ñoái töôïng söû duïng: coâng nhaân, noâng daân, vieân chöùc, tieåu thuû coâng nghieäp… Möùc ñoä tieän nghi coù theå: tieän nghi toång theå, tieän nghi cuïc boä cuûa töøng ñoái töôïng söû duïng: ngöôøi giaø, treû em, ngöôøi khoûe, ngöôøi beänh… Quaù trình söû duïng nhaø ôû: ngöôøi söû duïng seõ thay ñoåi boá cuïc cho phuø hôïp vôùi söï thay ñoåi cuûa cô caáu gia ñình ( con lôùn laäp gia ñình chöa coù choã ôû…) Söï phaùt trieån daân soá. Phong tuïc, taäp quaùn. Caù tính cuûa chuû gia ñình … Thieát keá nhaø ôû trong moâi tröôøng noùng aåm

44

Keát quûa nghieân cöùu cho thaáy roõ trong ñieàu kieän khí haäu nhieät ñôùi aåm, thieát keá kieán truùc nhaø ôû nhaèm baûo ñaûm cho con ngöôøi sinh hoïat vaø lao ñoäng bình thöôøng laø heát söùc phöùc taïp, noùi chung phaûi giaûi quyeát 7 vaán ñeà chuû yeáu: Baûo ñaûm xaùc ñònh höôùng nhaø hôïp lyù. Toå chöùc toát thoâng gioù töï nhieân cho caùc coâng trình. Baûo ñaûm choáng noùng, che naéng vaø choáng choùi. Choáng möa haét vaøo nhaø vaø thaám vaøo coâng trình. Choáng haáp thuï nhieät qua keát caáu bao che ñaëc bieät laø maùi. Ñaûm baûo caây xanh boùng maùt cho coâng trình kieán truùc. Vaán ñeà höôùng nhaø vaø qui hoaïch toång theå. Höôùng nhaø laø moät trong nhöõng tieâu chí quan troïng trong thieát keá veà kieán truùc. Veà maët kinh teá, choïn nhaø sai seõ daãn daét ñeán söï toán keùm do phaûi chi phí nhieâu cho keát caáu che naéng cuõng nhö vaät lieäu töôøng. Veà maët kyõ thuaät, choïn höôùng nhaø sai seõ ñoùn ñöôïc ít gioù toát vaøo nhaø. Ñieàu ñoù daãn ñeán ñieàu kieän vi khí haäu keùm beân trong caùc phoøng, ñaëc bieät veà ban ñeâm, khi gioù töï nhieân yeáu vaø caùc keát caáu bao che caû nhaø toûa nhieät ñaõ haáp thuï trong suoát thôøi gian ban ngaøy, ôû nhöõng ñòa phöông coù muøa ñoâng lanh, keøm theo gío maïnh, giaù buoát, choïn nhaø sai seõ daãn ñeán söï toån thaát nhieät cuûa caû nhaø. Vì vaäy vieäc choïn höôùng nhaø phaûi ñöôïc nghieân cöùu kyõ treân cô sôû cheá ñoä böùc xaï maët trôøi chieáu leân caùc beà maët cuûa nhaø vaø chieáu vaøo trong caùc phoøng vaøo muøa noùng vaø ñaûm baûo veà muøa laïnh naéng chieáu ñöôïc nhieàu nhaát ñeå söôûi aám phoøng. Baûo ñaûm thoâng gioù töï nhieân toát cho taát caû caùc phoøng vaøo muøa noùng vaø traùnh ñöôïc gioù luøa vaøo muøa laïnh. Xaùc ñònh höôùng nhaø toái öu. Vieäc xaùc ñònh höôùng nhaø laø bieåu hieän cuûa aûnh höôûng khí haäu ñoái vôùi caùc giaûi phaùp kieán truùc coânh trình. Höôùng nhaø coù aûnh höôûng lôùn ñeán cheá ñoä nhieät vaø cheá ñoä khoâng khí trong nhaø, bôûi vaäy trong thöïc tieãn xaây döïng ngöôøi ta raát chuù troïng choïn höôùng nhaø toái öu. Trong quaù trình thieát keá, vieäc xaùc ñònh höôùng nhaø toái öu coù yù nghóa lôùn ñoái vôùi vieäc choáng noùng vaø caûi thieän vi khí haäu cuõng nhö taïo ra nhöõng ñieàu kieän thuaän lôïi trong nhaø. Vieäc ñònh höôùng nhaø caàn phaûi baûo ñaûm höôùng gioù vaø höôùng maët trôøi toát nhaát. Caùc coâng trình coù caùc maët ñöùng vuoâng goùc vôùi höôùng gioù seõ tieáp nhaän moät caùch nay ñuû nhaát vaän toác aùp löïc cuûa noù, coøn khi taïo vôùi höôùng gioù moät goùc 450 thì chæ tieáp nhaän 50% aùp löïc. Bôûi vaäy, goùc giöõa höôùng gioù chuû ñaïo vaø ñöôøng vuoâng goùc vôùi maët phaúng cöûa soå chæ cho pheùp thay ñoåi trong giôùi haïn 300. Ngoøai ra höôùng nhaø seõ laø toái öu khi noù ñem laïi moät löôïng böùc xaï maët trôøi tröïc tieáp toái thieåu vaøo muøa heø. Höôùng nhaø nhö vaäy caàn phaûi ñöôïc xaùc ñònh treân cô sô nghieân cöùu lieàu löôïng böùc xaï oâûn ñònh phuø hôïp vôùi nhöõng ñieàu kieän thöïc teá cuûa cheá ñoä böùc xaï töï nhieân. Keát quûa phaân tích cho pheùp chuùng ta ñi ñeán keát luaän laø trong ñieàu kieän noùng aåm höôùng nhaø theo höôùng Nam- Baéc laø

45

höôùng lôïi nhaát veà böùc xaï maët trôøi. Höôùng nhaø Nam – Baéc cuõng giaûm bôùt chi phí cho naéng choùi vaø chieáu saùng töï nhieân. Trong ñieàu kieän khí haäu nhieät ñôùi aåm, höôùng nhaø ñöôïc xaùc ñònh khoâng nhöõng chæ theo yeâu caàu choáng nhieät maø coøn phaûi tính ñeán höôùng gioù chuû ñaïo taïi ñòa phöông ñaûm baûo thoâng gioù toát veà muøa noùng vaø haïn cheá aûnh höôûng cuûa luoàng khoâng khí vaøo muøa ñoâng. Bôûi vaäy caàn xaùc ñònh höôùng toát nhaát keát hôïp vôùi gío vaø maët trôøi, ôû Haø Noäi höôùng gío toát nhaát quay veà höôùng Ñoâng Nam trong giôùi haïn 1450 – 1800, ôû Moùng Caùi vaø Laøo Cai, gío chuû ñaïo muøa heø höôùng nam höôùng nhaø toái öu neân choïn höôùng ñoù (trong giôùi haïn phöông vò 1450 – 1950) Cuõng coù nhieàâu tröôøng hôïp gío chuû ñaïo muøa noùng thoåi len töø nhöõng höôùng khaùc, luùc ñoù baøi toùan choïn höôùng phöùc taïp hôn, duø sao höôùng gío chuû yeáu muøa noùng vaãn laø yeáu toá öu tieân. Ví duï Vinh muøa heø gío chuû ñaïo laø gioù taây – nam, ôû Ñaø Naüng saùt bôø bieån Ñoâng, gioù chuû ñaïo höôùng Ñoâng, höôùng nhaø veà Ñoâng toát nhaát, vaø phaûi chòu nhöõng phí toån che naéng cao hôn. Tuy nhieân moät quaàn theå kieán truùc khoâng chæ bao goàm nhöõng ngoâi nhaø boá trí theo moät höôùng duy nhaát. Giaûi phaùp qui hoaïch nhö vaäy seõ daãn ñeán söï teû nhaït veà kieán truùc. Trong moïi tröôøng caàn höôùng maët nhaø vaøo phía gío chuû ñaïo muøa noùng ± 300 ñeå ñaûm baûo thoâng gío cao. ÔÛ vuøng khí haäu noùng aåm, tyû leä kích thöôùc giöõa caùc nhaø thöôøng lôùn. Theo tyû leä naøy toái öu nhaát veà maët nhaän dieän toái thieåu cuûa nhaø trong ngaøy laø 1/7. Toå chöùc thoâng gío töï nhieân A- yù nghóa muïc ñích cuûa caùc toå chöùc thoâng gío töï nhieân cho nhaø ôû: Thoâng gío töï nhieân laø quaù trình trao ñoåi khoâng khí lieân tuïc töø ngoøai vaøo trong vaø töø trong ra ngoøai. Muïc ñích vieäc toå chöùc quaù trình naøy laø thay ñoåi khoâng khí noùng ñaõ dieãn ra nhieãm baå do quaù trình hoïat ñoäng cuûa con ngöôøi sinh ra baèng khoâng khí maùt saïch laáy töø moâi tröôøng beân ngoøai nhöng ñaûm baûo yeâu caàu veä sinh beân trong coâng trình. ÔÛ ñieàu kieän khí haäu noùng aåm vaän toác gioù ñoùng vai troø quan troïng trong vieäc choáng noùng muøa heø, coù khaû naêng taïo ra ñieàu kieän veä sinh cao taêng möùc caûm giaác thuaän lôïi cho con ngöôøi ôû trong coâng trình. Thoâng gioù töï nhieân cho caùc coâng trình ôû ñieài kieän khí haäu noùng aåm phaûi thoûa maõn caùc yeâu caàu sau: Coù khaû naêng taêng ñöôïc khu vöïc coù gío trong phoøng . Toùm laïi, yeâu caàu toå chöùc thoâng gío töï nhieân laø taïo ra moâi tröôøng khoâng khí trong saïch coù khaû naêng laøm maùt trong ñieàu kieän muøa heø. Do yeâu caàu treân, ôû vuøng khí haäu noùng aåm, giaûi phaùp kieán truùc hôïp lyù duy nhaát laø giaûi phaùp kieán truùc thoùang hôû laáy gioù vaøo vaø boá trí caùc phoøng theo toå chöùc thoâng gioù xuyeân phoøng. Toå chöùc thoâng gioù töï nhieân cho ngoâi nhaø caàn giaûi quyeát toát nhöõng vaán ñeà cô baûn nhö: höôùng nhaø, boá cuïc maët baèng, tyû

46

leä kisch thöôùc, caùc loã cöûa, vò trí dieän tích vaø caáu taïo cöûa soå boá cuïc maët baèng tieåu khu…. A- Höôùng nhaø vaø thoâng gioù xuyeân phoøng: Kieán truùc thoùang hôû ôû vuøng khí haäu noùng aåm coù muïc ñích laáy gioù töï nhieân ñeå laøm maùt con ngöôøi ôû beân trong coâng trình veà muøa heø, ôû vuøng naøy bieân ñoä giao ñoäng nhieät khoâng lôùn, trong ngaøy khoûang töø 4 - 60C, vì vaäy thoâng gioù töï nhieân thöôøng toå chöùc lieân tuïc suoát ngaøy ñeâm, ôû caùc ñòa phöông coù höôùng gioù chuû ñaïo truøng vôùi höôùng nhaø coù lôïi veà böùc xaï maët trôøi thì höôùng gioù ñoù laø toát nhaát. Nhöng thöïc teá ôû moãi ñòa phöông coù höôùng gioù khaùc nhau vaø coù nhieàu tröôøng hôïp höôùng gioù muøa heø khoâng truøng vôùi höôùng nhaø choïn theo böùc xaï maët trôøi. Trong tröôøng hôïp naøy vieäc choïn höôùng nhaø caàn phaûi can ñoái giöõa hai yeáu toá böùc xaï maët trôøi vaø gioù. Keát quûa nghieân cöùu cuûa nhieàu taùc giaû cho thaáy vieäc choïn höôùng nhaø caàn phaûi ñaëc bieät öu tieân veà höôùng coù lôïi cho toå chöùc thoâng gío töï nhieân, coøn yeáu toá böùc xaï coù theå giaûi quyeát ñöôïc baèng nhieàu giaûi phaùp khaùc. Theo soá lieäu cuûa taùc giaû trong tröôøng hôïp höôùng nhaø truøng vôùi höôùng nhaø aùp löïc treân beà maët nhaø seõ coù giaù trò lôùn nhaát. Neáu hai tröôøng hôïp naøy leäch nhau 450 thì aùp löïc treân beà maët nhaø giaûm 50% so vôùi tröôøng hôïp treân. Vì vaäy goùc giöõa höôùng nhaø vaø höôùng gioù cho pheùp giôùi haïn trong phaïm vi 300. Treân cô sôû keát quûa thu nhaän ñöôïc, taùc giaû kieán nghò höôùng nhaø ñaûm baûo thoâng gioù töï nhieân toát naèm trong khoûang 0 – 3 0 (goùc gioù thoåi) so vôùi höôùng gío chuû ñaïo veà muøa heø. B- Vaán ñeà boá trí maët baèng nhaø: Ñeå ñaûm baûo thoâng gío töï nhieân toát, caùc phoøng neân boá trí thoâng gioù xuyeân phoøng. Ñieàu ñoù coù yù nghóa laø suoát theo chieàu roäng cuûa nhaø, chæ ñöôïc pheùp boá trí caùc phoøng thoâng nhau. Vì ñaëc ñieåm ñoù neân treân maët baèng cuûa nhaø haønh lang ñöôïc boá trí moät beân hoaëc caû hai beân. Vieäc boá trí haønh lang giöõa seõ khoâng ñaûm baûo thoâng gioù töï nhieân toát cho taát caû caùc phoøng. Thoâng thöôøng chæ ñaûm baûo thoâng gioù ñöôïc caùc phoøng ôû ñaàu höôùng gioù. Nhaèm ñaûm baûo thoâng gioù töï nhieân toát cho caùc phoøng, trong taát caû caùc phoøng khoâng ñöôïc boá trí caùc töôøng ngaên vuoâng goùc vôùi höôùng gioù. Trong tröôøng hôïp thaät söï caàn thieát phaûi boá trí töôøng ngaên thì phaûi boá trí töôøng löûng, coù loã thoâng hôi ôû phía treân vaø phía döôùi, ñaûm baûo coù theå löu thoâng ñöôïc deã daøng vaø höôùng ñeán nhöõng nôi caàn thieát. C- Tyû leä, kích thöôùc cöûa soå ôû hai phía cuûa phoøng: Vaán ñeà tyû leä kích thöôùc cöûa soå ôû hai phía cuûa phoøng toå chöùc thoâng gioù xuyeân phoøng laø vaán ñeà quan troïng khoâng chæ coù taùc duïng laøm taêng löu löôïng khoâng khí qua phoøng maø coøn coù khaû naêng laøm taêng toác ñoä gioù qua phoøng. Thöïc teá khi löu löôïng khoâng khí qua phoøng taêng leân seõ keùo theo vaän toác chuyeån ñoäng cuûa khoâng khí qua phoøng cuõng nhö vaän toác ôû caùc loã cöûa taêng leân.

47

Loïai hình thoâng thoùang, ñaëc thuø cuûa kieán truùc nhieät ñôùi aåm: Moät trong nhöõng saûn phaåm ñaëc thuø ñoäc ñaùo cuûa kieán truùc nhieät ñôùi aåm laø söû duïng caùc taám chôùp ngang vaø töôøng hoa thoâng thoùang. Ñöùng veà maët söû duïng maø xeùt, chuùng ta baûo ñaûm toát yeâu caàu thoâng gioù laø chuû yeáu, vöøa baûo ñaûm toát yeâu caøu che naéng, choáng choùi, che möa laø loaïi khoâng ngaên caûn aùnh saùng töï nhieân chieáu vaøo nhaø, ñöùng veà maët toå hôïp hình khoùi kieán truùc cuõng nhö xöû lyù veà maët thaåm myõ thì loïai hình thoâng thöôøng treân trôû thaønh moät phöông thöùc linh hoïat vaø hieäu nghieäm ñeå taïo neân nhöõng hình thöùc kieán truùc haáp daãn vaø ñoäc ñaùo. Vôùi taøi ngheä vaø oùc saùng taïo ngöôøi kieán truùc sö coù theå taïo neân voâ soá caùc hình thöùc kieán truùc phong phuù ña daïng phuø hôïp vôùi ñaëc ñieåm kieán truùc cuûa töøng loïai coâng trình, töøng loïai toå hôïp, töøng loïai khoâng gian. Neáu bieát söû duïng khai thaùc hôïp lyù thì caùc loïai hình kieán truùc cuûa töøng vuøng khí haäu nhieät ñôùi aåm. Ñeán moät möùc naø ñoù coù theå noùi noù trôû thaønh linh hoàn vaø chieám vò trí to lôùn khoâng theå naøo thay theá ñöôïc trong caùc ngoâi nhaø xaây döïng ôû nöôùc ta caùc vuøng khí haäu töông töï. Caùc taám chôùp ngang coù theå söû duïng ôû haønh lang, caàu thang hoaëc töôøng cuûa ngoâi nhaø coù yeâu caàu thoâng thoùang. Ñoái vôùi giaûi phaùp naøy ngöôøi ta ñaëc bieät quan taâm ñeán caùc vaán ñeà choáng möa haét, khi möa coù gioù lôùn, hoaëc choáng gioù reùt veà muøa ñoâng. Vì theá ôû moät soá boä phaän caàn thieát ngöôøi ta laøm loïai chôùp ñieàu khieån ñeå khi caàn thieát coù theå ñoùng kín laïi ñeå che möa vaø choáng gío reùt. ÔÛ Cu Ba ngöôøi ta laøm chôùp giaät suoát chieàu cao phoøng hoaëc choã laøm vieäc. Tuøy theo thôøi tieát khí haäu thay ñoåi vaø yeâu caàu söû duïng maø ngöôøi ta chuû ñoäng ñoùng môû ôû caùc vò trí caàn thieát ñeå söû duïng coù hieäu quûa nhaát veà thoâng gioù, chieáu saùng ñoàng thôøi choáng laïi caùc taùc haïi cuûa möa vaø gioù reùt. Ngoøai vieäc xöû lyù chôùp ôû töôøng ngaên ngöôøi ta cuõng aùp duïng phoå bieán caùc chôùp thoâng gioù cuïc boä ôû chaân töôøng hoaëc ôû treân ñaàu töôøng ñeå ñaûm baûo toát luoàng gío trong phoøng. Veà muøa heø thoâng qua vieäc ñoùng môû caùc loã chôùp coù theå chuû ñoäng ñieàu tieát thoâng gioù vaøo nhaø cho thích hôïp vôùi yeâu caàu söû duïng phoå bieán caùc chôùp coá ñònh hoaëc di ñoäng vôùi muïc ñích noùi treân. Caàn chuù yù taän duïng gioù maùt veà muøa heø vaø chaén gioù reùt veà muøa ñoâng khi söû duïng caùc loïai hình treân. Töôøng hoa thöôøng ñöôïc söû duïng phoå bieán ôû töôøng chaén haønh lang, loàng caàu thang hoaëc khu vöïc tieàn saûnh, nghóa laø khoâng söû duïng môû tröïc tieáp ôû treân töôøng trong caùc phoøng laøm vieäc, vì loïai hình naøy khoâng theå ñieàu tieát ñoùng môû nhö chôùp laät ñöôïc. Coù nghóa laø chæ duøng noù bao che khoâng gian chuyeån tieáp, ñeå gioù huùt vaøo caùc phoøng vaø ñoàng thôøi ñaûm baûo che naéng choáng choùi cho coâng trình vaø moät phaàn choáng möa haét. Caùc hình thöùc cuûa töôøng hoa thì voâ cuøng phong phuù. Vôùi ñaàu oùc saùng taïo cuûa ngöôøi kieán truùc sö thì coù theå taïo ra voâ cuøng taän caùc hình thuùc loã hoa cho thích nghi vôùi töøng loïai coâng trình hoaëc töøng boä phaän trong moät coâng trình.

48

Song vaán ñeà quan troïng trong vieäc caáu taïo töôøng hoa laø phaûi baûo ñaûm ñöôïc yeâu caàu thoâng gioù, che naéng, che möa, choáng choùi. Thöïc teá cho thaáy taát caû caùc loïai töôøng hoa ñöôïc söû duïng chæ môùi baûo ñaûm yeâu caàu thoâng gioù, coøn che möa thì chöa baûo ñaûm. Maêt khaùc, ngoøai yeâu caàu söû duïng, neân naém chaéc caùc quy luaät thaåm myõ trong toå hôïp kieán truùc toång theå vaø boá cuïc thì coù theå taïo neân caùc giaûi phaùp töôøng hoa ñoäc ñaùo vaø haáp daãn, vöøa hieän ñaïi vöøa daân toäc vôùi nhieàu theå loïai chaát lieäu vôùi hình thöùc trang trí khaùc nhau keå caû caùc loïai hoa vaên truyeàn thoáng ñeå nhaân leân gaáp boäi hieäu quûa thaåm myõ cuûa noù. Vieäc kheùo leùo keát hôïp taám chôùp töôøng hoa vôùi caùc hình thöùc kieán truùc nhaát ñònh laøm cho boä maët kieán truùc Vieät Nam theâm töôi ñeïp. Neáu môû roäng theâm nöõa vieäc keát hôïp trong töøng ngoâi nhaø cuï theå, neáu bieát toå hôïp caùc loïai hình thöùc ñoäc ñaùo cöûa chôùp, loã hoa, caùc loïai taám che naéng ngang doïc, caùc loïai taám che thì seõ ñöa thaåm myõ kieán truùc phaùt trieån leân moät ñænh cao hôn nöõa. Haønh lang beân moät boä phaän ñaëc tröng cuûa ngoâi nhaø nhieät ñôùi. Noù laø dieän phaùt trieån hieän ñaïi cuûa caùi hieân coå truyeàn cuûa khí haäu aù ñoâng vaøo nhaø nhieàu taàng. Haønh lang beân thöïc teá laø khoâng gian chuyeån tieáp töø moâi tröôøng thieân nhieân choùi chang noùng böùc ngoøai trôøi vaøo ñeán moâi tröôøng nhaân taïo bôùt noùng, ít choùi, kín ñaùo hôn cuûa nôi thaáp. Noù che möa laøm nguoäi bôùt khoâng khí noùng tröôùc khi ñöôïc gioù heø mang vaøo nhaø vaø che bôùt baàu choùi chang. Vì vaäy neáu ñieàu kieän kinh teá cho pheùp, boá trí haønh lang caû boán maët nhaø caøng hay, coøn ít nhaát cuõng boá trí maët nam. Coù theâm maûng töôøng hoa vôùi nhöõng hoa vaên ñeïp vaø haøi hoøa ñaët ngoøai haønh lang tröôùc cöûa ra vaøo, seõ taêng theâm söï kín ñaùo maø khoâng gaây caûm giaùc tuø tuùng. Nhöõng ñeâm traêng thanh gioù maùt haønh lang tröôùc caên hoä nhaø ôû laø nôi hoùng maùt chuyeän troø cuûa caùc gia ñình laùng gieàng, moät truyeàn thoáng ñaùng yeâu trong sinh hoïat cuûa nhaân daân Vieât Nam. HÖÔÙNG DAÃN NGHIEÂN CÖÙU THIEÁT KEÁ CAÙC CHUÛNG LOÏAI NHAØ ÔÛ BIEÄT THÖÏ Ñaëc ñieåm: nltkktñ-139 Bieät thöï laø loïai nhaø coù saân vöôøn rieâng bieät vôùi caùc tieän nghi sinh hoïat cao caáp, thöôøng ñöôïc xaây döïng treân moät khu ñaát roäng (tuøy theo tính chaát vaø caáp ñoä tieän nghi maø coù theå töø vaøi traêm ñoái vôùi caùc bieät thöï bình thöôøng ñeán haøng ngaøn m 2 vôùi caùc dinh thöï ñaëc bieät). Ñaát xaây döïng bieät thöï coù theå ôû thaønh phoá, thò traán, vuøng nuùi…hay caùc khu du lòch, an döôõng, nôi coù phong caûnh ñeïp. Bieät thöï phaûi ñöôïc caùch ly toát, yean tónh, coù khoâng khí trong saïch vaø saân vöôøn roäng raõi, thuaän lôïi trong vieäc quaûn lyù. Caùc vaät lieäu, keát caáu khoâng yeâu caàu phöùc taïp nhöng thöôøng ñoøi hoûi nhöõng saûn phaåm trang trí vaø hoøan thieän toát nhaát ñeå ñaûm baûo veà maët thaåm myõ. Coù theå suwr duïng roäng

49

raõi vaät lieäu ñòa phöông nhö caùc loïai gaïch ñaù, goã… phuø hôïp vôi ñieàu kieän thi coâng thuû coâng hay cô giôùi nhoû, ñoàng thôøi laøm taêng theâm tính ñaëc thuø vò trí coâng trình. Bieät thöï laø loïai hình kieán truùc theå hieän roõ neùt phong caùch soáng caù nhaân (tröø nhöõng bieät thöï xaây döïng haøng loïat ñeå cho thueâ) neân khi thieát keá caàn phaûi naém ñöôïc nhöõng nguyeân taéc chung nhaát cuûa theå loïai coâng trình naøy vaø phaùt trieån theo nhöõng tính chaát söû duïng vaø ñaëc ñieåm taâm lyù, caù tính cuûa töøng ngöôøi söû duïng cuï theå maø traùnh cöùng nhaéc trong vieäc vaän duïng caùc sô ñoà coâng naêng saün coù. Bieät thöï thöôøng ñöôïc söû duïng nhöõng heä thoáng ñöôøng oáng kyõ thuaät daøi toán keùm, dieän tích giao thoâng trong coâng trình lôùn vaø nhieàu thieát bò cuïc boä khaùc nhö maùy bôm, ñieàu hoøa, söôûi…neân coù nhöôïc ñieåm laø khoâng tinh teá, giaù thaønh xaây döïng cao so vôùi theå loïai caùc coâng trình ôû khaùc. Bieät thöï coù theå phaân loïai theo soá taàng (1,2 hay 3 taàng), bieät thöï ñôn, bieät thöï gheùp ñoâi (song laäp) hay gheùp 4 (ít duøng trong ñieàu Vieät Nam do moät soá gia ñình seõ khoâng coù höôùng gío toát). Moät soá giaûi phaùp toå chöùc: nltkktdd- 140,144,146 Bieät thöï thöôøng ñöôïc thieát keá goàm nhieàu phoøng ñoäc laäp, söû duïng cho muïc ñích caù nhaân cuûa töøng thaønh vieân, lieân heä vôùi nhau bôûi caùch thöùc toå chöùc giao thoâng theo chieàu ngang (tieàn saûnh, haønh lang hay caùc khoâng gian sinh hoaït chung) vaø chieàu ñöùng (caàu thang). Vieäc boá trí caùc phoøng, caùc khoâng gian trong moät bieät thöï ñöôïc xaùc ñònh cuï theå tuøy theo moái quan heä veà maët söû duïng giöõa chuùng cuõng nhö ñoái vôùi moâi tröôøng caûnh quan beân ngoøai. Trong caùc bieät thöï thoâng thöôøng ngaøy nay, vieäc thieát keá thöôøng tính ñeán söï ñoùng kín cuûa caùc phoøng coù nhu caàu ñoäc laäp cao trong söû duïng nhö caùc phoøng nguû, phoøng laøm vieäc, phoøng ñoïc saùch, gara…coá gaéng laøm nhö theá vôùi caùc khoâng gian coâng coäng nhö sinh hoïat chung, nôi tieáp khaùch, beáp vaø aên. Thay cho caùc böùc töôøng vôùi cöûa ñi, caùc khoâng gian coù theå phaân ñònh bôûi caùc ñoà ñaïc, caùch xöû lyù neàn, traàn (boá trí vaät lieäu oáp laùt khaùc nhau hay taïo söï cheânh leäch veà ñoä cao….), caùc boàn hoa thaáp, caây caûnh, caùc vaùch ngaên baèng goã hay xaây neàn vôùi ñoä roãng cao. Nhö theá ngoâi nhaø vôùi caù tính vaø naêng löïc cuûa ngöôøi thieát keá seõ ñaït ñöôïc nhöõng khoâng gian noäi thaát phong phuù cuõng nhö laøm taêng caûm giaùc roäng raõi vaø tính cô ñoäng trong vieäc söû duïng. Nhöõng khu vöïc sinh hoïat quan troïng trong ngoâi nhaø nhö phoøng khaùch, phoøng aên neân môû veà nhöõng caûnh nhìn ñeïp. Phoøng nguû cuõng caàn nhö vaäy nhöng cuõng tính ñeán söï yeân tónh. Ñoái vôùi nhöõng bieät thöï coù dieän tích ñaát roäng hoaëc ôû nhöõng vò trí ñaëc bieät, ñoâi khi cho pheùp moät söï lieân heä giöõa caùc phoøng ôû baèng nhöõng haønh lang töông ñoái daøi vôùi nhieàu caûnh nhìn thuù vò ñöôïc thay ñoåi lieân tuïc. Trong nhieàu tröôøng hôïp coù theå thieát keá beân trong ngoâi nhaø nhöõng khoâng gian troàng caây, tieåu caûnh, beå caù … taïo ra nhöõng khoûang thieân nhieân vôùi söï trôï giuùp hieäu quûa bôûi aùnh saùng laøm taêng theâm söï haâp daãn cuûa noäi thaát hay caûi

50

thieän vi khí haäu, nhaát laø trong tröôøng hôïp caûnh quan beân ngoøai quaù ngheoø naøn hoaëc ñôn giaûn laø yù ñoà cuûa ngöôøi thieát keá muoán ñem ñeán cho ngöôøi söû duïng moät caûm giaùc töông phaûn giöõa moâi tröôøng ôû cuûa mình vôùi theá giôùi beân ngoøai. Thieát keá ngoïai thaát cuûa toøa nhaø (saân vöôøn, ñöôøng daïo, beå bôi….) cuõng phaûi ñöôïc quan taâm ñuùng möùc vaø löu yù ñeán tính chaát söû duïng cuûa chuùng ñoái vôùi caùc khoâng gian beân trong. Chaúng haïn nhö vieäc boá trí nhöõng dieän tích laùt gaïch keà beân nhaø beáp hay phoøng khaùch nhìn ra nhöõng caûnh quan ñeïp ñeå khi caàn coù theå ngoài aên hoaëc tieáp khaùch, sinh hoïat gia ñình ôû ngoøai trôøi. Neân traùnh moät kieåu thieát keá sô löôïc chung chung thieáu caù tính maø phaûi coi noù cuøng vôùi baûn thaân ngoâi nhaø nhö nhöõng boä phaän taïo neân moät toång theå thoáng nhaát höõu cô vôùi nhau. NHAØ ÔÛ KIEÅU CAÊN PHOÁ Ñaëc ñieåm: Nhaø ôû kieåu loâ phoá laø moät hình thöùc nhaø ôû raát phoå bieán ôû nöôùc ta maø tieàn thaân coù theå keå ñeán nhöõng nhaø oáng trong caùc khu ñoâ thò coå vaø töông lai seõ coøn tieáp tuïc phaùt trieån trong moït giai ñoïan nhaát ñònh. Nhaø ôû ñöôïc thieát keá töông ñoái ñoäc laäp tren nhöõng maûnh ñaát ñöôïc chia saün, thöôøng bò giôùi haïn bôûi chieàu ngang (töø 3-7m) vaø phaùt trieån theo chieàu daøi (coù theå leân tôùi haøng chuïc m). Nhaø ôû coù theå coù moät haëc hai maët tieáp xuùc vôùi (thöôøng daãn ñeán coù moät loái chính vaø moät loái phuï). Nhaø ôû kieåu loâ phoá thöôøng coù quy moâ töø 2-3 taàng hoaëc hôn. Nhaø thöôøng ít coù saân phía tröôùc maø thöôøng duøng nhöõng dieän tích naøy ñeå laøm cöûa haøng hoaëc phuïc vuï cho coâng vieäc kinh doanh. Töø ñoù daãn tôùi vieäc ñoâi khi nhöõng gian nhaø naøy ñöôïc baûo ñaûm tính ñoäc laäp, khoâng aûnh höôûng ñeán vieäc söû duïng cuûa caùc boä phaän coøn laïi trong nhaø (chaúng haïn thaäm chí coù theå thueâ cho nhöõng ñoái töôïng khaùc). Vieäc xaây döïng nhaø thöôøng coù tính boá cuïc vaø töï phaùt trieån do söï ñaàu tö tröïc tieáp cuûa ngöôøi söû duïng hoaëc caùc hình thöùc lieân doanh lieân keát (chaúng haïn nhaân daân vaø nhaø nöôùc cuøng laøm). Do vaäy caùc öu ñieåm chính nhö deã huy ñoäng voán (do phaàn lôùn laø ñaàu tö cuûa nhaân daân), chaát löôïng soáng töông ñoái toát, söû duïng ñoäc laäp ….nhaø loâ phoá vôùi hình thöùc vaø caáu truùc ñoäc laäp trong ñieàu kieän xaây döïng thaønh tuyeán keùo daøi coù soá löôïng lôùn, neáu thieáu moät söï qui hoaïch coù tính chuû ñaïo seõ daãn ñeán nhöõng maët ñöùng khoâng ñoàng boä, manh muùng vaø thieáu tính thoáng nhaát laøm giaûm myõ quan khu vöïc. Nhaø thöôøng coù keát caáu ñôïn giaûn, khung beâtoâng coat theùp hoaëc xaây gaïch phuø hôïp vôùi caùc hình thöùc thi coâng, cô giôùi nhoû. Moät soá giaûi phaùp toå chöùc: Vieäc löïa choïn caùc hình thöùc toå chöùc daây chuyeàn coâng naêng trong nhaø ôû kieåu loâ phoá ñöôïc xaùc ñònh cuï theå döïa treân ñaëc ñieåm hình daùng cuûa khu ñaát, quy moâ döï kieán, caùc yeáu toá khí haäu, höôùng gío vaø tính chaát söû duïng cuûa noù. Ngoøai giao thoâng theo chieàu ñöùng laø caàu thang boä, vieäc lieân heä giöõa caùc phoøng ñöôïc thieát laäp bôûi haønh lang, saûnh taàng hoaëc caùc khoâng

51

gian söû duïng coâng coäng trong nhaø. Trong tröôøng hôïp nhaø quaù daøi, caàn thieát phaûi chia nhaø thaønh hai khu vöïc (cuøng cao ñoä hoaëc leach taàng-seõ taêng chi phí do keát caáu phöùc taïp hôn nhöng tieát kieäm dieän tích daønh cho giao thoâng), ñöôïc noái vôùi nhau bôûi haønh lang, hoaëc nhaø caàu thoâng qua moät khoâng gian saân trong coù troàng caây (gieáng trôøi). Vieäc boá trí nhö theá seõ laøm taêng khaû naêng thoâng thoùang, chieáu saùng töï nhieân cuõng nhö mang laïi nhöõng goùc nhìn ñeïp töø noäi thaát, nhaát laø khi saân trong coù dieän tích ñuû roäng vaø ñöôïc taïo döïng nhöõng tieåu caûnh phong phuù. Vieäc xöû lyù hình aûnh boá cuïc kieán truùc maët ñöùng caàn höôùng ñeán söï trong saùng, ñôn giaûn nhöng tinh teá do nhaø thöôøng coù maët tieàn nhoû heïp. Khoâng neân thieát keá nhöõng maët ñöùng phoâ tröông, söû duïng nhöõng chi tieát quaù caà kyø, phuïc coå phöùc taïp nhaát laø trong ñieàu kieän xaây döïng hieän nay, theå loïai nhaø naøy thöôøng naèm trong ôû nhöõng khu vöïc ñoâ thò môùi ít bò aûnh höôûng bôûi caùc yeáu toá coù tính lòch söû cuûa ñòa ñieåm xaây döïng. Caàn coù moät caùi nhìn toång theå khi thieát keá ñeå ngoâi nhaø thaät söï hoøa hôïp vôùi toång theå hoaëc trong moät chöøng möïc nhaát ñònh coù theå laøm taêng theâm chaát löôïng caûnh quan khu vöïc ôû nhöõng tröôøng hôïp vieäc xaây döïng mang tính xen caáy. NHAØ ÔÛ GIA ÑÌNH ÍT TAÀNG GHEÙP HOÄ: Tieâu chuan dieän tích ñaát: Töø 60m2 – 90m2 cho moät caên hoä. Cô caáu moät hoä trong nhaø gheùp hoä 01 phoøng khaùch: dieän tích 15 – 20 m2. Caùc phoøng nguû (2 -3 phoøng ): dieän tích 9 – 15 m2 01 phoøng laøm vieäc: dieän tích 112 -15m2. Phoøng aên vaø beáp: dieän tích 9 – 12m2. Kho trong gia ñình: dieän tích 3- 5 m2. Khu veä sinh goàm taém, xí tieåu vaø röûa (moãi taàng coù ít nhaát moät veä sinh söû duïng chung): dieän tích 3-5m2. Tieàn phoøng choã ñeå xe….: dieän tích 3- 5 m2. Ngoøai nhöõng khoâng gian chính treân cuõng coù theå boá trí khoâng gian phuï nhö saân vöôøn, choã chôi vaø phôi, giaët…. NHAØ ÔÛ GHEÙP HOÄ Ñaëc ñieåm: nttktdd 147,150,155,156,157,158,160,161 Nhaø gheùp hoä laø loaïi nhaø goàm nhieàu caên ñaët caïnh nhau xeáp thaønh töøng daõy, coù theå xaây döïng haøng loïat. Moãi caên nhaø coù theå coù moät hoaëc hai loái vaøo tröôùc vaø sau, coù hai maët töôøng tieáp xuùc vôùi hai caên beân caïnh (tröø nhöõng caên ñaàu hoài). Trong moät daõy nhaø gheùp hoä,soá caên hoä nhieàu hay ít ñöôïc xaùc ñònh tuøy thuoäc vaøo yeáu toá thaåm myõ kieán truùc , möùc ñoä tieän nghi, ñieàu kieän ñòa hình, khí haäu, phoøng hoûa…Töø caùc caùch gheùp khaùc nhau daãn ñeán hình thöùc cuûa nhaø khoái gheùp thöôøng raát sinh ñoäng. Nhaø gheùp hoä baèng cô caáu toå chöùc khoâng gian cuûa mình ñeå ñaït ñöôïc moät tieän nghi söû duïng cao thích hôïp cho cuoäc soáng hieän ñaïi vôùi saân vöôøn ñaëc bieät (thöôøng toái thieåu coù moät vöôøn nhoû phía tröôùc hoaëc ôû beân nhaø), ñieàu kieän caùch ly toát, thoâng thoùang vaø yeân tónh.

52

Keát caáu cuûa nhaø thöôøng ñôn giaûn (hay duøng töôøng ngang chòu löïc), thi coâng nhanh vaø kinh teá do tieát kieäm ñöôïc töôøng ngoøai vaø naâng cao maät ñoä cö truù so vôùi caùc loaïi nhaø ôû nhoû khaùc. Nhaø gheùp hoä coù hình thöùc kieán truùc ñeïp, haáp daãn do ñöôïc keát hôïp vôùi saân vöôøn vaø vieäc gheùp caùc caên hoä vôùi nhau seõ mang laïi cho daõy nhaø moät nhòp ñieäu kieán truùc thuù vò, deã taïo tính thoáng nhaát. Moät soá giaûi phaùp toå chöùc: Cô caáu toå chöùc cuûa nhaø gheùp hoä thöôøng raát phong phuù. Nhaø coù theå coù loaïi moät gia ñình söû duïng heát caùc taàng (thöôøng töø 2-3 taàng) hay taàng döôùi moâït gia ñình, taàng treân moät gia ñình vôùi caàu thang rieâng. Trong kieåu nhaø ñaàu vôùi moät gia ñình söû duïng heát caùc taàng, caùc giaûi phaùp maø ngöôøi thieát keá coù theå ñaït ñöôïc töông ñoái gioáng vôùi loïai nhaø ôû kieåu loâ phoá ( nhöng löu yù töôøng hai beân laø töôøng chung neân phaûi chuù yù ñeán vaán ñeà caùch aâm). Ôû kieåu nhaø thöù hai thöôøng thích hôïp vôùi nhöõng caên hoä caàn ít phoøng hôn vôùi caên naøy ñöôïc ñaët truøng leân treân caên kia. Ñoái vôùi caù nöôùc nhieät ñôùi. Loái vaøo taàng treân coù theå ñöôïc tieáp caän töø caàu thang ngoøai trôøi. Caû hai loïai nhaø ñeàu coù theå coù loái vaøo rieâng töø moät phía, töø hai phía khaùc nhau hoaëc caû töø maët beân cuûa nhaø naøy trong tröôøng hôïp nhaø ñöôïc xeáp leäch nhau. Vieäc thieát keá saân vöôøn cuõng nhö moái lieân heä veà maët coâng naêngvaø hình thöùc cuûa noù vôùi caên hoä caàn ñöôïc ñaëc bieät quan taâm nhö moät trong nhöõng yeáu toá quan troïngnhaèm naâng cao chaát löôïng kieán truùc, caû veà thaåm myõ cuõng nhö möùc ñoä tieän nghi. Vieäc löïa choïn caùc hình thöùc gheùp, ngoøai vieäc xem xeùt tôùi caùc vaán ñeà ñiaï hình, khí haäu, tieän nghi….caàn chuù yù sao cho daõy nhaø taïo ñöôïc moät aán töôïng veà söï linh hoïat phong phuù maø khoâng neân goùi goïn trong moät soá caùch gheùp ñôn ñieäu. Trong cuøng moät daõy nhaø ñoâi khi moät vaøi caên coù theå coù höôùng leäch nhau moät goùc nhaát ñònh xung quanh höôùng chính chuû ñaïo tuøy theo ñòa hình cuï theå seõ laøm cho toång theå daõy nhaø trôû neân haøi hoøa höõu cô hôn vôùi khung caûnh vaø taïo theâm nhieàu ñieåm nhìn thuù vò. CHUNG CÖ ÍT TAÀNG Ñaëc ñieåm: nlttktdd – 166(baûng 1),167 (baûng 2-baûng 5) Nhaø ôû coù soá taàng trung bình vôùi quy moâ töø 3-5 taàng laø loïai nhaø ôû ôû töông ñoái phoå bieán treân theáâ giôùi noùi chung cuõng nhö Vieät Nam noùi rieâng. Nhaø coù theå ñöôïc xaây döïng moät mình ñoäc laäp hya thaønh töøng nhoùm cuøng vôùi moät soá coâng trình phuïc vuï nhaát ñònh theo nhieàu kieåu loïai phong phuù nhö nhaø ôû ñôn nguyeân kieåu haønh lang (beân hoaëc giöõa), kieåu coù gieáng trôøi (atrium) hay kieåu nhaø leäch taàng. Nhaø thöôøng söû duïng caùc hình thöùc keát caáu ñôn giaûn: duøng töôøng chòu löïc hoaëc khung beâtoâng coát theùp vôùi saøn lieàn khoái hoaëc panen, nhaø laép gheùp taám lôùn…vôùi nhöõng caáu kieän ñieån hình thuaän tieän cho thi coâng cô giôùi nhoû cuõng nhö xaây döïng coâng nghieäp ñaïi traø treân quy moâ lôùn. Nhaø ôû coù soá taàng trung bình laø loïai nhaø ôû kinh teá so vôùi caùc loïai nhaø ôû nhoû (xeùt theo heä soá söû duïng ñaát vaø thöôøng

53

khoâng nhaát thieát caàn coù thang maùy), coù theå thoûa maõn cho nhieàu ñoái töôïng söû duïng khaùc nhau (do coù nhieàu kieåu loïai vaø cô caáu caên hoä linh hoïat) vôùi möùc ñoä tieän nghi töø trung bình cho tôùi cao caáp. Tuøy theo töøng kieåu loïai vôùi caùc giaûi phaùp löïa choïn khaùc nhau keát hôïp saân vöôøn, ñöôøng noäi boä daãn ñeán hình thöùc kieán truùc cuûa loaïi nhaø naøy cuõng raát phong phuù. Noù coù theå taïo neân nhöõng ñieåm nhaán thuù vò khi xaây döïng ñoäc laäp hoaëc taïo neân aán töôïng lôùn veà boä maët ñoâ thò khi xaây döïng thaønh moät toång theå treân moät dieän tích roäng. Moät soá giaûi phaùp toå chöùc: Nhaø ôû coù soá taàng trung bình, nhö ñaõ noùi treân thöôøng coù raát nhieàu kieåu loaïi. Vieäc löïa choïn giaûi phaùp cuï theå do ngöôøi thieát keá xem xeùt treân moät soá tieâu chuaån chuû yeáu: ñaëc ñieåm khí haäu ñòa hình, tính chaát lieân heä cuûa noù vôùi caùc coâng trình laân caän trong khu vöïc vaø möùc ñoä cao caáp ñoái vôùi tieän nghi söû duïng (caùc tieâu chuaån veà söû duïng dieän tích, soá phoøng trong caên hoä, caùc yeâu caàu veà caùch ly, taàm nhìn…). Trong töøng caên hoä, moái lieân heä giöõa caùc phoøng ôû thöôøng ñöôïc thöïc hieän thoâng qua tieàn phoøng hoaëc khoâng gian sinh hoïat chung, haïn cheá vieäc xöû lyù giao thoâng xuyeân phoøng qua caùc phoøng nguû. (nlttktdd – 191) Nhaø ôû kieåu ñôn nguyeân: laø moät taäp hôïp nhieàu caên hoä ( thöôøng töø 2-4 caên hoä) boá trí xung quanh moät caàu thang. Caùc ñôn nguyeân ñöôïc gheùp laïi vôùi nhau theo chieàu ngang thaønh moät daõy nhaø. Caùc ñôn nguyeân goàm coù 3 loïai cô baûn laø ñôn nguyeân giöõa (ñôn nguyeân ñieån hình vaø ñoùng vai troø quan troïng nhaát trong vieäc xaùc ñònh caáu truùc nhaø), ñôn nguyeân ñaàu hoài vaø ñôn nguyeân goùc (hai loaïi naøy do vò trí ñaëc bieät coù theå laøm taêng soá phoøng trong caên hoä vaø hình khoái kieán truùc theâm phaàn ña daïng). Nay laø kieåu nhaø ñöôïc söû duïng phoå bieán nhaát trong ñieàu kieän hieän nay vì caùc öu ñieåm noåi baät nhö tieän nghi, caùch ly toát, thích hôïp vôùi nhieàu loïai khí haäu, kinh teá do toán ít dieän tích giao thoâng coâng coäng vaø töôøng ngoøai, chieàu daøy nhaø lôùn coù lôïi cho keát caáu vaø deã mang laïi nhöõng khoâng gian kieán truùc haáp daãn (nlttktdd – 192) Nhaø ôû kieåu haønh lang: coù theå laø haønh lang giöõa, haønh lang beân vaø loïai keát hôïp vôùi moät tæ leä nhaát ñònh. Nhaø ôû haønh lang giöõa coù öu ñieåm laø kinh teá do moät caàu thang vaø haøng lang phuïc vuï ñöôïc nhieàu caên hoä, taêng chieàu daøy nhaø thuaän tieän cho vieäc xöû lyù keát caáu nhöng coù nhöôïc ñieåm laø khaû naêng thoâng thoùang töï nhieân vaø caùch ly keùm neân daãn ñeán vieäc thöôøng phaûi boû troáng moät soá phoøng theo moät khoûang caùch nhaát ñònh laøm choã laáy saùng. Nhaø ôû haønh lang beân thöôøng ít kinh teá hôn nhöng phuø hôïp vôùi ñieàu kieän khí haäu Vieät Nam vì chaát löôïng veä sinh cao, thoâng gioù xuyeân phoøng vaø chieáu saùng töï nhæeân toát, thuaän lôïi cho phoøng hoûa cuõng nhö taïo neân nhöõng maët ñöùng nheï nhaøng, phuø hôïp vôùi kieán truùc nhieät ñôùi, nhaø ôû haønh lang coù soá phoøng ôû trong caên hoä thaáp (thöôøng döôùi 3 phoøng ) do vieäc taêng soá phoøng seõ laøm taêng dieän tích giao thoâng. Ñeå traùnh nhöõng haønh lang quaù daøi, coù theå phaân ñoïan haønh lang vôùi moãi caàu thang chæ phuï c vuï cho moät soá caên hoä nhaát ñònh nhaèm taêng khaû

54

naêng caùch ly, ñaûm baûo yeân tónh cho caùc phoøng ôû. (Nlttktdd -198,200,204,203,202,201) Nhaø ôû leäch taàng: nhaø coù loái vaøo caùc caên hoä khoâng cuøng taàng maø leäch nhau nöûa taàng daãn ñeán moät nöûa soá caên hoä coù loái vaøo ôû chieàu tôùi cuûa caàu thang. Loïai nhaø naøy coù nhieàu öu ñieåm veà maët caùch ly, chaát löôïng sinh hoïat, giaûm ñöôïc phaàn naøo dieän tích giao thoâng nhöng khaù phöùc taïp vaø ít kinh teá veà maët keát caáu. (nltkktdd -205,208,209) Nhaø ôû coù caên hoä ñöôïc boá trí treân hai taàng nhaø: loïai nhaø naøy thöôøng ñöôïc xaây döïng phuïc vuï cho nhöõng ñoái töôïng yeâu caàu moät tieän nghi cao trong söû duïng. Cöù hai taàng nhaø môùi caàn coù moät haønh lang söû duïng chung. Moãi caên hoä chieám giöõ moät khoâng gian goàm hai taàng vôùi moät caàu thang nhoû söû duïng ñoäc laäp cho vieäc lieân heä noäi boä. Phoøng sinh hoïat chung, beáp vaø aên thöôøng ñöôïc ñaët cuøng taàng vôùi haønh lang chung trong khi caùc phoøng nguû vaø veä sinh ñaët ôû treân hoaëc taàng döôùi. Maëc duø töông ñoái phöùc taïp trong thi coâng cuõng nhö xöû lyù caùc ñöôøng oáng kyõ thuaät, nhaø loïai naøy coù nhöõng öu ñieåm quan troïng maø caùc loïai khaùc khoâng coù nhö tieát kieäm ñöôïc dieän tích giao thoâng coâng coäng (moät caàu thang vaø haønh lang phuïc vuï ñöôïc cho raát nhieàu caên hoä), laøm taêng tính linh hoïat trong toå chöùc cô caáu caên hoä, khoâng gian noäi thaát beân trong caên hoä raát phong phuù cuõng nhö deã daøng thoûa maõn caùc yeâu caàu caùch ly, yeân tónh, thoâng thoùang vaø chieáu saùng töï nhieân.(Nlttktdd 206, 207) Nhaø ôû kieåu coù saân trong hay gieáng trôøi: cô caáu maët baèng goàm caùc caên hoä lieân heä bôûi haønh lang vaø caàu thang boá trí oâm laáy moät saân trong (khi maø coù chieàu cao vöøa phaûi vaø dieän tích saân töông ñoái lôùn) hay khi saân heïp vaø töông quan vôùi chieàu cao khoâng ñaùng keå). Kieåu nhaø ñöôïc söû duïng nhö moät bieän phaùp höôùng tôùi söï thích hôïp veà maët khí haäu, nhaát laø ñoái vôùi nhöõng nöôùc nhieät ñôùi nhö Vieät Nam nhöng coù nhieàu haïn cheá trong vieäc caùch ly choáng oàn. (nltkktñ 196,199).

55