Tong Cong 3 Chuong Backup1

CHÖÔNG 1

SÖÏ CAÀN THIEÁT ÑAÅY MAÏNH XUAÁT KHAÅU CAØ PHEÂ VIEÄT NAM SANG THÒ TRÖÔØNG NHAÄT BAÛN 1.1. VAI TROØ, VÒ TRÍ CUÛA NHAÄT BAÛN TRONG CHIEÁN LÖÔÏC ÑAÅY MAÏNH XUAÁT KHAÅU HAØNG HOÙA CUÛA VIEÄT NAM Lòch söû quan heä Vieät Nam - Nhaät Baûn ñaõ ñöôïc hình thaønh töø haøng traêm naêm nay. Töø theá kyû thöù 15, 16 ñaõ coù nhöõng thöông gia Nhaät ñeán kinh doanh, buoân baùn vôùi Vieät Nam, ñaëc bieät laø trong ngaønh goám söù. Quan heä thöông maïi hai nöôùc cuõng ñaõ traûi qua khoâng ít thaêng traàm lòch söû vaø cho ñeán khi quan heä ngoaïi giao giöõa Vieät Nam vaø Nhaät Baûn chính thöùc ñöôïc thieát laäp vaøo naêm 1973, quan heä thöông maïi hai nöôùc môùi coù ñieàu kieän phaùt trieån maïnh meõ. Töø khi ñaát nöôùc ta tieán haønh ñoåi môùi, môû cöûa neàn kinh teá thò tröôøng theo ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa (naêm 1986) ñeán nay, quan heä kinh teá Vieät - Nhaät ñaït ñöôïc nhieàu thaønh töïu ñaùng khích leä. Chính saùch kinh teá ñoái ngoaïi phuø hôïp cuøng vôùi söï noã löïc cuûa chính phuû vaø nhaân daân hai nöôùc ñaëc bieät laø caùc doanh nghieäp ñaõ goùp phaàn laøm cho quan heä thöông maïi cuûa nöôùc ta vaø Nhaät Baûn ngaøy caøng phaùt trieån oån ñònh vaø beàn vöõng hôn. Veà ñaàu tö, Nhaät Baûn hieän laø ñoái taùc haøng ñaàu cuûa Vieät Nam. Tính ñeán naêm 2005, voán ñaàu tö tröïc tieáp cuûa Nhaät Baûn vaøo Vieät Nam ñaït treân 5,42 tyû USD vôùi 500 döï aùn. Nhaät Baûn ñöôïc ñaùnh giaù laø quoác gia ñaàu tö hieäu quaû

1

nhaát vaøo Vieät Nam vôùi tyû leä voán thöïc hieän cao nhaát trò giaù 4,2 tyû USD, chieám ñeán gaàn 80% toång soá voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaøo Vieät Nam. Ñeán nay ñaõ coù treân 30 taäp ñoaøn kinh teá cuûa Nhaät Baûn ñaàu tö vaøo caùc döï aùn quy moâ lôùn cuûa Vieät Nam trong nhieàu lónh vöïc nhö laép raùp oâ toâ, xe maùy, böu chính vieãn thoâng, coâng ngheä thoâng tin, saûn xuaát xi maêng, phaân boùn vaø xaây döïng cô sôû haï taàng. Hai nöôùc ñaõ kí Hieäp ñònh khuyeán khích vaø baûo hoä ñaàu tö vaø ñöa ra Saùng kieán chung Vieät - Nhaät veà thu huùt ñaàu tö nhaèm taêng cöôøng khaû naêng caïnh tranh cuûa Vieät Nam.[8] Veà thöông maïi, Nhaät Baûn luoân laø baïn haøng vaø thò tröôøng lôùn cuûa Vieät Nam. Toång kim ngaïch xuaát nhaäp khaåu cuûa hai nöôùc trong 5 naêm qua ñaït möùc taêng tröôûng khaù toát. Hình 1.1: Tình hình hoaït ñoäng thöông maïi giöõa VN vaø NB giai ñoaïn 2000 - 2005

Tri ệ u USD

9000 8000 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 2000

2001 KNXK sang NB

2002

2003 KNNK từ NB

2004

2005 KN XNK VN - NB

Nguoàn: Nieân giaùm thoáng keâ 2005, soá lieäu xuaát nhaäp khaåu 2005, Toång cuïc thoáng keâ vaø caùc taøi lieäu toång hôïp

2

Nhöõng naêm vöøa qua Nhaät Baûn luoân laø thò tröôøng xuaát khaåu lôùn cuûa Vieät Nam ôû khu vöïc Chaâu AÙ - Thaùi Bình Döông. Naêm 2004, quan heä thöông maïi Vieät Nam - Nhaät Baûn ñaït keát quaû toát. Trong ñoù kim ngaïch xuaát khaåu cuûa Vieät Nam vaøo thò tröôøng Nhaät Baûn ñaït 3,85 tyû USD, taêng 32,51% so vôùi naêm 2003. Quan heä thöông maïi Vieät - Nhaät ñaõ coù nhöõng böôùc phaùt trieån khaù maïnh trong thôøi gian qua vaø ñang trong thôøi kyø phaùt trieån soâi ñoäng nhaát. Kim ngaïch thöông maïi hai chieàu taêng töø 879 trieäu USD naêm 1991 leân 2.382 trieäu USD naêm 1995 vaø 4.871 trieäu USD vaøo naêm 2000. Sau khi coù söï suy giaûm chuùt ít vaøo naêm 2001, thöông maïi hai chieàu laïi hoài phuïc, ñaït 4.796 trieäu USD naêm 2002, taêng maïnh vaøo naêm 2003 vôùi möùc 5.521 trieäu USD vaø leân ñeán 8.169 trieäu USD vaøo naêm 2005.[Baûng 1.1] Baûng 1.1: Quan heä thöông maïi Vieät Nam - Nhaät Baûn giai ñoaïn 1991 - 2005 (Ñôn vò: Trieäu USD, khaùc ghi roõ) KN XK sang NB 1 991 1 995 1 996 1 997 1

% trong tổng XK của VN

% trong tổng NK của NB

KNNK từ NB

% trong tổng XK cuûa NB

KN XNK VN - NB

662

31,70

0,25

217

0,09

879

1.461

26,80

0,51

921

0,11

2.382

2.020

27,80

0.57

1.140

0,10

3.160

2.198

23,90

0,64

1.283

0,11

3.481

2.509

26,80

0,89

1.469

0,13

3.978

3

998 1 1.786 15,50 0,62 999 2 2.621 18,10 0,63 000 2 2.509 16,70 0,69 001 2 2.438 14,50 0,74 002 2 2.909 14,70 0,81 003 2 3.855 14,80 0,90 004 2 4.559 14,10 0,90 005 Nguoàn: Nieân giaùm thoáng keâ 2005,

1.476

0,13

3.262

2.250

0,14

4.871

2.215

0,14

4.724

2.358

0,12

4.796

2.612

0,56

5.521

2.178

0,60

6.033

3.610

0,60

8.169

soá lieäu xuaát nhaäp khaåu

2005, Toång cuïc thoáng keâ Vieät Nam, Japan Staticstical Association Kim ngaïch xuaát khaåu cuûa Vieät Nam sang Nhaät ñaõ taêng töø 662 trieäu USD naêm 1991 leân 2.621 trieäu USD naêm 2000, taêng gaáp 4 laàn trong voøng 10 naêm, toác ñoä taêng trung bình ñaït 15%. Rieâng trong naêm 2005, kim ngaïch xuaát khaåu cuûa ta sang Nhaät ñaõ ñaït tôùi 4.559 trieäu USD, taêng 18,26% so vôùi naêm 2004. Chæ rieâng 4 thaùng ñaàu naêm 2006, kim ngaïch xuaát khaåu cuûa Vieät Nam sang Nhaät Baûn ñaït 1.730 trieäu USD, taêng 43,2% so vôùi cuøng kyø naêm ngoaùi. Kim ngaïch nhaäp khaåu töø Nhaät Baûn cuûa Vieät Nam cuõng taêng lieân tuïc qua caùc naêm. Töø 217 trieäu USD naêm 1991 sau möôøi naêm ñaõ taêng leân gaáp 10 laàn. Toác ñoä taêng trung bình haøng naêm ñaït 26,6%. Rieâng naêm 2005, kim ngaïch nhaäp khaåu cuûa Vieät Nam töø Nhaät ñaõ leân tôùi 3.610 trieäu USD vaø ñaït 1.230 trieäu USD chæ trong 4 thaùng ñaàu naêm 2006.

4

Veà cô caáu maët haøng xuaát nhaäp khaåu, Vieät Nam xuaát khaåu sang Nhaät nhöõng maët haøng chính nhö deät may, thuûy saûn, daây ñieän, ñoà goã, thuû coâng myõ ngheä, caø pheâ,… vaø nhaäp khaåu töø Nhaät nhöõng maët haøng nhö phöông tieän giao thoâng vaän taûi, maùy moùc thieát bò, saûn phaåm vaø nguyeân lieäu deät,… Trong 4 thaùng ñaàu naêm 2006, caùc maët haøng cuûa ta coù toác ñoä taêng tröôûng xuaát khaåu cao goàm: daàu thoâ (taêng 262,9%), caùc saûn phaåm baèng nhöïa (taêng 86,4%), tô taèm (taêng 85,1%), cao su (taêng 67,9%), caø pheâ (taêng 65,4%), daây ñieän (taêng 42%), giaøy deùp (taêng 40,9%), ñoà goã khaûm daùt (taêng 39,8%), goám söù (taêng 36,4%), maïch ñieän töû (taêng 30%) vaø ñoà goã noäi thaát (taêng 20,8%). Quan heä thöông maïi Vieät Nam - Nhaät Baûn mang tính chaát boå sung cho nhau chöù khoâng caïnh tranh nhau phuø hôïp vôùi khaû naêng cuûa moãi nöôùc. Bieân baûn thöïc thi döï aùn "Taêng cöôøng naêng löïc trong thöïc thi Luaät caïnh tranh vaø thöïc hieän chính saùch caïnh tranh taïi Vieät Nam" maø ñaïi dieän cuûa Cuïc quaûn lyù caïnh tranh, Boä Thöông maïi vaø Cô quan hôïp taùc quoác teá Nhaät Baûn taïi Vieät Nam ñaõ kyù keát vaøo ngaøy 11/10/2005 moät laàn nöõa cho thaáy moái quan heä hai nöôùc ngaøy caøng khaêng khít theo chieàu höôùng giuùp ñôõ laãn nhau treân moïi phöông dieän caû kinh teá laãn phaùp luaät. Muïc tieâu cuûa chöông trình laø hoã trôï Cuïc quaûn lyù caïnh tranh naâng cao naêng löïc trong thöïc thi Luaät caïnh tranh vaø thöïc hieän chính saùch caïnh tranh.[14] Tuy nhieân, kim ngaïch xuaát nhaäp khaåu cuûa hai nöôùc duø taêng tröôûng cao nhöng vaãn chöa khai thaùc trieät ñeå so vôùi

5

nhu caàu vaø tieàm naêng thöông maïi cuûa hai nöôùc. Vieät Nam coù nguoàn nhaân löïc doài daøo, caùc maët haøng ta coù theá maïnh xuaát khaåu maø nhu caàu cuûa Nhaät Baûn laïi cao nhö: thuûy saûn, may maëc, haøng noâng saûn, cheø, caø pheâ, ñoà goã noäi thaát, nhöïa gia duïng, daây ñieän, caùp ñieän vaø haøng cô khí. Ngöôïc laïi, Nhaät Baûn laø nöôùc coù khaû naêng cung caáp toát caùc maùy moùc, thieát bò hieän ñaïi, ñaàu tö coâng ngheä tieân tieán maø Vieät Nam ñang raát caàn cho quaù trình coâng nghieäp hoùa vaø hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc. Trong toång kim ngaïch nhaäp khaåu cuûa Nhaät, tyû troïng haøng hoùa xuaát khaåu cuûa Vieät Nam chæ chieám khoaûng 0,6% trong khi tyû troïng naøy cuûa Trung Quoác laø 12,4%, Thaùi Lan laø 2,6%, Malayxia laø 2,7%,…[6] Moät trong nhöõng lí do ñaùng quan taâm laø khaû naêng tieáp caän vaø thaâm nhaäp thò tröôøng cuûa caùc doanh nghieäp Vieät Nam coøn raát keùm. Caùch thöùc baùn vaø giôùi thieäu haøng hoùa khoâng chuyeân nghieäp, giao haøng chaäm treã, khoâng ñuû soá löôïng, khoâng ñuùng maãu maõ, haïn cheá veà maët ngoân ngöõ,… Do ñoù, caùc doanh nghieäp Vieät Nam caàn phaûi noã löïc nhieàu hôn nöõa ñeå thaâm nhaäp thaønh coâng vaøo thò tröôøng Nhaät Baûn. 1.2. VAI TROØ, VÒ TRÍ CUÛA NHAÄT BAÛN TRONG CHIEÁN LÖÔÏC ÑAÅY MAÏNH XUAÁT KHAÅU CAØ PHEÂ CUÛA VIEÄT NAM 1.2.1. Toång quan thò tröôøng caø pheâ Nhaät Baûn 1.2.1.1. Nhu caàu veà maët haøng caø pheâ cuûa Nhaät Baûn

6

Nhu caàu tieâu thuï caø pheâ treân theá giôùi ñaõ taêng leân nhanh choùng keå töø sau chieán tranh theá giôùi thöù hai. Baét ñaàu töø Myõ nhöõng naêm cuûa thaäp nieân 1950-1960 khi nhöõng cöïu chieán binh mang sôû thích uoáng caø pheâ veà truyeàn baù trong quaân ñoäi vaø daân chuùng roài daàn daàn phaùt trieån sang Chaâu AÂu vaøo nhöõng naêm 1960-1970. ÔÛ nhöõng naêm cuoái thaäp nieân 70, khi thò tröôøng Myõ vaø Chaâu AÂu chöõng laïi thì thò tröôøng môùi laïi ñöôïc môû ra ôû nhöõng nöôùc chaâu AÙ, ñieån hình laø Nhaät Baûn.[3] Baûng 1.2: Löôïng tieâu thuï vaø nhaäp khaåu caø pheâ taïi Nhaät Baûn giai ñoaïn 2001 - 2005

Löôïng tieâu thuï/ñaàu ngöôøi taïi caùc nöôùc NK (kg/ngöôøi) Nhaät Baûn (kg/ngöôøi) Toång löôïng tieâu thuï taïi caùc nöôùc NK (bao) Nhaät Baûn (bao)

2001

2002

2003

2004

2005

4,50

4,46

4,55

4,64

4,48

3,27

3,24

3,18

3,34

3,40

65.555.0 00

65.444.0 00

67.165.0 00

68.670.0 00

66.531.0 00

6.936.0 00

6.875.0 00

6.770.0 00

7.117.0 00

7.224.0 00

85.378.4 20

87.076.5 13

89,258,8 70

92.325.3 19

92.975.0 94

6.996.1 98

7.307.4 57

6.922 .573

7.253.9 15

7.506.9 62

Toång löôïng NK taïi caùc nöôùc NK (bao) Nhaät Baûn (bao)

Nguoàn: Baùo caùo thò tröôøng caø pheâ theá giôùi thaùng 6/2006 cuûa ICO

7

Tieâu thuï caø pheâ cuûa Nhaät Baûn taêng maïnh vaøo nhöõng naêm cuoái cuûa thaäp nieân 70. Toång löôïng tieâu thuï caø pheâ cô baûn ñaõ vöôït qua caû löôïng tieâu thuï traø xanh - thöùc uoáng truyeàn thoáng cuûa Nhaät vaøo naêm 1982. Ñeán naêm 1987, caø pheâ rang xay vaø caø pheâ hoøa tan ñöôïc uoáng nhieàu hôn caû traø xanh taïi Nhaät. Nhöõng naêm gaàn ñaây, tieâu thuï caø pheâ tính treân ñaàu ngöôøi cuûa Nhaät lieân tuïc taêng, töø 2,8 kg vaøo naêm 1995 leân 3,13 kg vaøo naêm 2000; 3,18 kg naêm 2003; 3,34 kg naêm 2004 vaø ñaït 3,4 kg vaøo naêm 2005, taêng 8,6% so vôùi naêm 2000 vaø 21,48% so vôùi naêm 1995. Ñieàu naøy cho thaáy loaïi thöùc uoáng khoâng coàn naøy ngaøy caøng ñöôïc öa chuoäng taïi thò tröôøng Nhaät Baûn. Hieän taïi, Nhaät ñang laø nöôùc nhaäp khaåu caø pheâ lôùn thöù ba treân theá giôùi sau Myõ, Ñöùc vaø laø thò tröôøng tieâu thuï caø pheâ lôùn thöù tö treân theá giôùi sau Myõ, Braxin, Ñöùc. Tieâu thuï caø pheâ cuûa Nhaät taêng ñeàu trong nhöõng naêm gaàn ñaây vaø chieám treân 8,05% löôïng tieâu thuï caø pheâ cuûa toaøn theá giôùi. Löôïng tieâu thuï taêng nheï töø 6,19 trieäu bao vaøo naêm 1999 leân 6,77 trieäu bao vaøo naêm 2003, ñaït 7,12 trieäu bao vaøo naêm 2004 vaø 7,22 trieäu bao vaøo naêm 2005.[Baûng 1.2] Toác ñoä taêng tröôûng nhu caàu caø pheâ taïi Nhaät Baûn maáy naêm nay coù xu höôùng khaù toát do löôïng caø pheâ ñöôïc uoáng taïi nhaø taêng ñaùng keå coäng theâm söï môû roäng cuûa maïng luôùi caùc cöûa haøng caø pheâ ñaëc saûn. Ñaëc bieät söï thaønh laäp Hieäp hoäi caø pheâ ñaëc saûn Nhaät Baûn ñaõ ñaùnh daáu böôùc ngoaët cuûa söï phaùt trieån nhu caàu tieâu thuï caø pheâ treân thò tröôøng naøy. Ñoàng thôøi cuøng vôùi söï ra ñôøi cuûa

8

coâng ngheä tieân tieán, ví duï nhö saûn xuaát loaïi phin pha caø pheâ duøng 1 laàn cuõng goùp phaàn trong böôùc phaùt trieån cuûa caàu veà maët haøng caø pheâ. Hình 1.2: Tieâu thuï caø pheâ phaân theo ñoä tuoåi ôû

Taù ch/ tuaà n

Nhaät naêm 2004 14 12 10 8 6 4 2 0

Nam Nöõ

Hoïc sinh

18-24

25-39

40-59

Ñoätuoå i

Treâ n 60

Nguoàn: Coffee Association of Japan, 2004 Uoáng caø pheâ daàn ñaõ trôû thaønh thoùi quen cuûa khoâng ít ngöôøi tieâu duøng Nhaät Baûn. Naêm 2004, trung bình moät ngöôøi moät tuaàn uoáng 10,43 taùch caø pheâ, con soá naøy ñaõ taêng leân raát nhieàu so vôùi 7,4 taùch moät tuaàn vaøo naêm 1980. Löôïng tieâu duøng caø pheâ ñaõ taêng leân cuøng vôùi söï gia taêng thu nhaäp vaø söï thay ñoåi loái soáng cuûa ngöôøi tieâu duøng Nhaät Baûn. Baûng 1.3: Tình hình tieâu thuï caùc loaïi thöùc uoáng khoâng coàn taïi Nhaät Baûn

Caø pheâ thöôøng (Taán) Caø pheâ hoøa tan (Taán)

1 980

1 995

2 000

2 001

2 002

2 003

2 004

56

122

129

134

138

133

147

82

98

100

106

102

107

105

9

Nöôùc uoáng caø pheâ khaùc (1000 L) Caø pheâ ñoùng hoäp (1000 L)

27

109

115

118

121

121

120

26

103

96

96

93

94

93

114

99

112

117

104

111

128

Traø ñen (Taán)

54

127

127

108

107

110

116

Nöôùc uoáng coù ga (1000 L)

95

99

94

88

87

86

92

Cola (1000 L)

96

111

114

115

115

110

110

Nöôùc traùi caây (1000 L)

69

76

89

78

80

60

68

Traø xanh (Taán)

Nguoàn: Coffee Association of Japan Nhaät Baûn coù nhu caàu tieâu thuï caø pheâ lôùn nhöng laïi khoâng saûn xuaát ñöôïc caø pheâ neân phaûi leä thuoäc toaøn boä vaøo nhaäp khaåu. Löôïng nhaäp khaåu cuûa Nhaät tuy naêm 2003 giaûm -5,27% so vôùi naêm 2002 nhöng ñaõ taêng trôû laïi vôùi toác ñoä 4,79% vaøo naêm 2004 vaø 3,49% vaøo naêm 2005. Nhaät coù vai troø, vò trí raát quan troïng trong vieäc mang laïi kim ngaïch xuaát khaåu caø pheâ cho theá giôùi. Nhaäp khaåu caø pheâ cuûa Nhaät mang laïi giaù trò kim ngaïch xuaát khaåu caø pheâ cho theá giôùi haøng traêm ngaøn tyû Yeân. Cuï theå laø kim ngaïch nhaäp khaåu taêng töø 153,45 trieäu Yeân naêm 1998 leân ñeán 406,55 trieäu Yeân naêm 2000. 1.2.1.2. Cô caáu maët haøng Caø pheâ nhaäp khaåu vaøo thò tröôøng Nhaät Baûn ñöôïc chia laøm 4 loaïi: -Caø pheâ daïng haït töôi chöa rang goïi laø caø pheâ nhaân sô cheá: haït caø pheâ coøn soáng ñöôïc taùch boû lôùp voû ngoaøi, phaàn côm vaø lôùp voû trong, sau ñoù ñöôïc saáy khoâ

10

hoaëc xöû lí trong caùc quaù trình cheá bieán khaùc. Caø pheâ haït ñöôïc chia laøm 3 loaïi: Arabiaca, Robusta vaø Liberica. Chuûng loaïi ñöôïc phaân phoái roäng raõi nhaát treân thò tröôøng Nhaät Baûn laø Arabica vaø Robusta. -Caø pheâ daïng haït ñaõ rang, xay goïi laø caø pheâ rang xay, ñöôïc phaân thaønh loaïi coù chöùa cafein vaø loaïi ñaõ loaïi boû cafein. -Caø pheâ boät uoáng lieàn: caùc thaønh phaàn caø pheâ ñöôïc coâ ñaëc roài hoøa tan trong nöôùc noùng hoaëc nöôùc laïnh ñeå uoáng. -Caùc tinh chaát vaø chieát xuaát cuûa caø pheâ: ñöôïc duøng cho muïc ñích thöông maïi hoaëc cheá bieán caø pheâ ñoùng hoäp vaø moät phaàn ñeå saûn xuaát baùnh keïo. Baûng 1.4: Cô caáu caø pheâ nhaäp khaåu treân thò tröôøng Nhaät Baûn (Ñôn vò: %) N aêm 2 000 2 001 2 002 2 003 2 004 2 005

Caø pheâ nhaân sô cheá

Caø pheâ rang xay

Caø pheâ hoøa tan

Chieát xuaát coù ñöôøng

Chieát xuaát khoâng ñöôøng

Caùc loaïi khaùc

92.22

0.66

1.73

0.73

2.75

1.91

90.94

0.86

2.00

0.70

3.12

2.38

91.41

0.93

1.93

0.57

2.71

2.45

90.92

1.03

2.18

0.39

2.39

3.08

92.13

0.95

1.75

0.40

2.39

2.38

91.75

1.06

1.73

0.43

2.54

2.49

11

Nguoàn: Hieäp hoäi caø pheâ Nhaät Baûn, ICO Nhaät Baûn khoâng troàng caø pheâ, chuû yeáu nhaäp khaåu caø pheâ haït thoâ (chieám 91,75%), caùc coâng ñoaïn rang xay, ñoùng goùi baùn leû vaø cheá bieán caø pheâ thaønh phaåm ñöôïc thöïc hieän trong nöôùc. Hình 1.3: Cô caáu maët haøng caø pheâ treân thò tröôøng Nhaät Baûn, naêm 2005 0.43% 2.54% 2.49% 1.73%

Caøpheânhaâ n sô cheá Caøpheârang xay Caøpheâhoø a tan

1.06%

91.75%

Chieá t xuaá t coù ñöôø ng Chieá t xuaá t khoâ ng ñöôø ng Caù c loaïi khaù c

Nguoàn: Hieäp hoäi caø pheâ Nhaät Baûn, ICO Treân thò tröôøng Nhaät Baûn, caø pheâ rang xay chieám 41%, caø pheâ hoøa tan chieám 28% vaø caùc loaïi caø pheâ ñoùng lon, uoáng lieàn chieám 31%, nhöng löôïng nhaäp khaåu caùc loaïi caø pheâ naøy naøy chieám tyû leä raát nhoû trong toång löôïng caø pheâ nhaäp khaåu cuûa Nhaät Baûn. Do coâng ngheä cheá bieán caø pheâ ôû Nhaät raát phaùt trieån vaø ngöôøi tieâu duøng Nhaät raát tin töôûng vaøo caùc nhaø rang xay trong nöôùc veà chaát löôïng cheá bieán vaø veä sinh an toaøn thöïc phaåm. Maët khaùc, ñaëc tröng cuûa caø pheâ cheá bieán laø höông vò caø pheâ seõ ngon nhaát ôû giai ñoaïn vöøa môùi rang xong, ñeå caøng laâu trong kho seõ caøng laøm giaûm ñi muøi vò cuûa saûn phaåm. Hay noùi caùch khaùc neân thöôûng thöùc caø pheâ ngay khi saûn phaåm vöøa môùi

12

ra loø. Vaø ñaùp öùng toát nhaát nhu caàu naøy khoâng ai khaùc hôn chính laø caùc nhaø rang xay trong nöôùc. Tuy nhieân, löôïng nhaäp khaåu caø pheâ rang xay, caø pheâ hoøa tan, caø pheâ chieát xuaát cuûa Nhaät taêng maïnh trong nhöõng naêm gaàn ñaây do höông lieäu vaø coâng thöùc cheá bieán khaùc nhau seõ ñaùp öùng ña daïng hôn nhu caàu aåm thöïc cuûa ngöôøi tieâu duøng Nhaät Baûn. Neáu nhö naêm 1998, löôïng caø pheâ rang xay trong toång cô caáu maët haøng caø pheâ nhaäp khaåu cuûa Nhaät Baûn chæ chieám 0,5%, thì naêm 2000 ñaõ chieám 0,66%, ñaït 1,03% vaøo naêm 2003, giaûm chuùt ít coøn 0,95% vaøo naêm 2004 nhöng ñaõ taêng trôû laïi ñaït 1,06% vaøo naêm 2005. Maëc duø cô caáu raát nhoû nhöng ñieàu naøy cho thaáy nhu caàu nhaäp khaåu maët haøng naøy ñang taêng daàn leân. Caø pheâ hoøa tan taêng maïnh trong nhöõng naêm 2001 vaø naêm 2003 nhöng laïi coù xu höôùng giaûm trong nhöõng naêm gaàn ñaây do soá löôïng gia ñình duøng maùy pha caø pheâ taêng. Beân caïnh ñoù laø söï gia taêng cuûa caø pheâ chieát xuaát khoâng ñöôøng. Caø pheâ chieát xuaát chieám tyû troïng lôùn trong toång löôïng caø pheâ thaønh phaåm nhaäp khaåu chuû yeáu ñöôïc duøng trong coâng nghieäp saûn xuaát ñoà uoáng vaø coâng nghieäp thöïc phaåm. Löôïng caø pheâ thaønh phaåm nhaäp khaåu ñaõ taêng töø 485.000 bao trong naêm 1995 leân 587.000 bao vaøo naêm 2001 nhöng laïi giaûm daàn trong nhöõng naêm gaàn ñaây. 1.2.1.3. Xuaát xöù haøng vaø thò phaàn

13

Nhaät Baûn chuû yeáu nhaäp khaåu caø pheâ haït thoâ, caùc coâng ñoaïn rang xay, ñoùng goùi baùn leû vaø cheá bieán caø pheâ thaønh phaåm ñöôïc thöïc hieän trong nöôùc. Caø pheâ nhaân soáng: Hình 1.4: Caø pheâ nhaân soáng nhaäp khaåu cuûa NB giai ñoaïn 2000 - 2005 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%

Caù c nöôù c khaù c Vieä t Nam Ethiopia Guatemala Indonexia Colombia Braxin

2000

2002

2003

2004

2005

Nguoàn: Hieäp hoäi caø pheâ Nhaät Baûn Nhaät Baûn nhaäp khaåu caø pheâ xanh töø hôn 40 nöôùc treân theá giôùi. Soá löôïng nhaäp khaåu caø pheâ nhaân sô cheá phuï thuoäc phaàn lôùn vaøo söï giao ñoäng veà giaù treân thò tröôøng theá giôùi. Caùc nöôùc xuaát khaåu caø pheâ lôùn nhaát sang Nhaät Baûn laø Braxin chieám 27,26%, Colombia chieám 22,8% vaø Indonexia chieám 13,76%, Guatemala chieám 8,02%, Ethiopia chieám 7,37% vaø Vieät Nam chieám 6,83% vaøo naêm 2005. Caø pheâ Braxin tuy coù giaûm töø 26,3% naêm 2003 xuoáng coøn 24,11% vaøo naêm 2004 nhöng vaãn luoân chieám thò phaàn lôùn nhaát qua caùc naêm. Thò phaàn caø pheâ nhaân cuûa Vieät Nam tuy giaûm maïnh vaøo naêm 2003 nhöng ñaõ taêng trôû laïi. Caø pheâ rang xay

14

Hình 1.5: Caø pheâ rang xay nhaäp khaåu cuûa NB giai ñoaïn 2000 - 2005 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%

Caù c nöôù c khaù c Indonexia Colombia Anh UÙ c Italia

2000

2003

2004

2005

Braxin Myõ

Nguoàn: Hieäp hoäi caø pheâ Nhaät Baûn Caùc nöôùc xuaát khaåu caø pheâ rang xay chuû yeáu sang Nhaät laø Myõ, Italia, vaø Braxin. Caø pheâ rang xay cuûa Myõ chieám tyû troïng cao nhaát treân thò tröôøng caø pheâ rang xay nhaäp khaåu cuûa Nhaät tuy nhieân trong nhöõng naêm gaàn ñaây coù xu höôùng giaûm töø 57,18% (naêm 2000) coøn 54,17% (naêm 2003), 53,59% (naêm 2004) vaø coøn 49,10% (naêm 2005). Trong khi ñoù, thò phaàn caø pheâ rang xay cuûa Braxin coù xu höôùng ngaøy caøng taêng, töø 4,71% (naêm 2000), leân ñeán 9,78% (naêm 2003) vaø ñaït 10,83% (naêm 2005). Nguyeân nhaân coù söï dòch chuyeån naøy laø Braxin ngaøy caøng ñaàu tö vaøo saûn xuaát caø pheâ rang xay xuaát khaåu vôùi chaát löôïng cao vaø giaù caø pheâ rang xay cuûa Braxin laïi reû hôn ñeán 40% so vôùi giaù caø pheâ cuûa Myõ. Caø pheâ hoøa tan Hình 1.6: Caø pheâ hoøa tan nhaäp khaåu cuûa NB giai ñoaïn 2000 - 2005

15

Caù c nöôù c khaù c Canada

100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%

Thuïy Só Philippin Ñöù c Ecuador Colombia

2000

2003

2004

2005

Braxin

Nguoàn: Hieäp hoäi caø pheâ Nhaät Baûn Caø pheâ hoøa tan cuûa Braxin chieám thò phaàn lôùn nhaát vaø lieân tuïc taêng treân thò tröôøng caø pheâ hoøa tan cuûa Nhaät Baûn, taêng töø 39,05% ôû naêm 2000 leân 45,97% vaøo naêm 2003, 46,12% vaøo naêm 2004 va chæ giaûm chuùt ít vaøo naêm 2005 coøn 45,30%. Thò phaàn caø pheâ hoøa tan cuûa Colombia tuy giaûm qua caùc naêm nhöng vaãn ñöùng thöù 2. Ñieàu ñaëc bieät laø thò phaàn cuûa Ñöùc coù xu höôùng giaûm vaø thò phaàn cuûa Philippin laïi taêng leân trong nhöõng naêm gaàn ñaây. Nhìn chung, Nhaät Baûn phuï thuoäc hoaøn toaøn vaøo nguoàn caø pheâ nhaân sô cheá nhaäp khaåu. Ña phaàn caø pheâ rang xay vaø caø pheâ uoáng lieàn baùn taïi Nhaät Baûn laø ñöôïc saûn xuaát trong nöôùc baèng haït caø pheâ nhaäp töø nöôùc ngoaøi. 1.2.1.4. Heä thoáng phaân phoái caø pheâ nhaäp khaåu vaøo Nhaät Baûn Heä thoáng keânh phaân phoái caø pheâ cuûa Nhaät raát phöùc taïp vaø qua nhieàu taàng naác. Caø pheâ haït thoâ ñöôïc caùc coâng ty thöông maïi nhaäp khaåu vaø phaân phoái cho caùc nhaø cheá bieán, nhaø kinh doanh vaø nhaø saûn xuaát thöïc phaåm coâng ngheä. Sau ñoù caø pheâ thaønh phaåm ñöôïc phaân phoái

16

ñeán tay ngöôøi tieâu duøng thoâng qua caùc heä thoáng baùn buoân vaø baùn leû. Sô ñoà 1.1: Keânh phaân phoái caø pheâ taïi thò tröôøng Nhaät Baûn

17

Nöôùc troàng caø pheâ Coâng ty nhaäp khaåu caø pheâ

Nhaø saûn xuaát caø pheâ hoøa Nhaø buoân caáp 1

Nhaø buoân caø pheâ Nhaø saûn xuaát thöïc phaåm, maùy baùn caø pheâ

Nhaø rang xay caø pheâ B aùn buoâ n

Nhaø baùn buoân caáp 2

Nhaø saûn xuaát thöïc phaåm

B aùn buo ân

Baùn leû caø pheâ

Tieâu thuï taïi gia ñình

Ñaïi lyù cuûa nhaø saûn xuaát

Tieâu thuï qua heä thoáng thöông maïi

Baùn leû (cöûa haøng, caùc quaày kinh doanh thöïc phaåm) Tieâu thuï taïi gia ñình

Nhaø haøng (cöûa haøng aên nhanh, khaùch

Tieâu thuï qua heä thoáng

Tieâu thuï trong coâng nghieäp thöïc

Nguoàn: Phoøng thöông maïi vaø Coâng nghieäp Vieät Nam - VCCI Do vieäc saûn xuaát caø pheâ hoøa tan ñoøi hoûi nhöõng coâng ngheä vaø thieát bò ñaëc bieät neân hieän nay ôû Nhaät chæ coù

18

moät vaøi coâng ty saûn xuaát loaïi caø pheâ naøy. Caùc nhaø kinh doanh caø pheâ hoøa tan khaùc chuû yeáu laø nhaäp khaåu caø pheâ boät vôùi khoái löôïng lôùn vaø ñoùng goùi taïi Nhaät Baûn hoaëc nhaäp khaåu caø pheâ hoøa tan ñaõ ñoùng goùi saün. Caø pheâ hoøa tan duøng cho hoä gia ñình thöôøng ñöôïc kinh doanh qua caùc ñaïi lyù tôùi caùc nhaø baùn buoân caáp 2, sau ñoù ñöa vaøo maïng löôùi baùn leû. Caùc haõng lôùn caø pheâ rang xay chieám treân 50% toång löôïng caø pheâ rang xay tieâu thuï treân thò tröôøng Nhaät Baûn laø Nestleù, Ajinomoto General Foods (AGF), UUC-Ueshima Coffee, Key Coffee vaø Art Coffee trong ñoù theá maïnh veà caø pheâ hoøa tan thuoäc veà Nestle vaø AGF. Moät soá nhaø saûn xuaát caø pheâ lôùn coù ñoàn ñieàn rieâng taïi caùc nöôùc troàng caø pheâ vaø nhaäp khaåu tröïc tieáp töø caùc ñoàng ñieàn naøy. Tuy nhieân haàu heát caùc nhaø rang xay coøn laïi coù quy moâ nhoû, hoï mua caø pheâ qua caùc nhaø buoân caø pheâ, rang xay vaø phaân phoái treân moät ñòa baøn khaù haïn cheá. Caø pheâ phaân phoái qua heä thoáng thöông maïi thöôøng ñöôïc rang xay vaø chuyeån tôùi caùc cöûa haøng ngay trong ngaøy ñeå ñaûm baûo chaát löôïng cuûa caø pheâ. Caø pheâ rang xay duøng cho hoä gia ñình thöôøng ñöôïc phaân phoái qua heä thoáng baùn buoân, töø caùc nhaø rang xay tôùi caùc nhaø baùn buoân haøng thöïc phaåm cheá bieán vaø sau ñoù ñöa vaøo heä thoáng baùn leû - cöûa haøng, cöûa hieäu, quaùn caø pheâ,… 1.2.2. Vò trí cuûa xuaát khaåu caø pheâ Vieät Nam sang thò tröôøng Nhaät Baûn trong söï phaùt trieån cuûa ñaát nöôùc

19

1.2.2.1. Tieàm naêng xuaát khaåu maët haøng caø pheâ cuûa Vieät Nam a. Veà khoái löôïng vaø kim ngaïch xuaát khaåu Vieät Nam laø moät quoác gia hoäi tuï ñuû caùc ñieàu kieän “thieân thôøi, ñòa lôïi, nhaân hoøa” cho söï phaùt trieån cuûa caây caø pheâ. Töø naêm 1980/2002, saûn löôïng caø pheâ taêng hôn 83 laàn, töø 8.400 taán ñeán gaàn 700.000 taán. Töø moät nöôùc khoâng coù choã ñöùng treân thò tröôøng caø pheâ theá giôùi, giöõa thaäp kyû 90, Vieät Nam ñaõ noåi leân nhö moät quoác gia saûn xuaát caø pheâ Robusta haøng ñaàu. Nieân vuï 1997/1998 maët haøng caø pheâ Vieät Nam ñaõ ñaït ñænh cao veà kim ngaïch xuaát khaåu laø 601 trieäu USD, ñöa caø pheâ naèm trong nhoùm 10 maët haøng coù kim ngaïch xuaát khaåu lôùn nhaát cuûa caû nöôùc. Naêm 2001, Vieät Nam trôû thaønh nöôùc xuaát khaåu caø pheâ lôùn thöù 2 treân theá giôùi (sau Braxin) vaø laø nöôùc xuaát khaåu caø pheâ voái lôùn nhaát theá giôùi vôùi 25% thò phaàn. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, xuaát khaåu caø pheâ Vieät Nam ñaõ coù nhöõng böôùc phaùt trieån vöôït baäc, haøng naêm löôïng caø pheâ Vieät Nam xuaát khaåu ra thò tröôøng theá giôùi chieám 95% saûn löôïng saûn xuaát, ñoùng goùp nhieàu cho kim ngaïch xuaát khaåu cuûa Vieät Nam, goùp phaàn thuùc ñaåy neàn kinh teá taêng tröôûng vaø phaùt trieån, taêng cöôøng vò theá cuûa ñaát nöôùc. Maëc duø trong nhöõng naêm vöøa qua, ngaønh caø pheâ rôi vaøo khuûng hoaûng gaëp nhieàu khoù khaên nhöng caø pheâ vaãn giöõ vöõng vò trí thöù hai veà kim ngaïch xuaát khaåu trong nhoùm caùc maët haøng noâng saûn chæ sau maët haøng gaïo. Maët haøng caø pheâ ñaõ trôû thaønh moät trong nhöõng maët haøng xuaát khaåu

20

chieán löôïc cuûa nöôùc ta, naèm trong nhoùm nhöõng maët haøng coù khaû naêng caïnh tranh cao, ñoùng goùp moät phaàn ñaùng keå trong toång kim ngaïch xuaát khaåu. Ñeán nay, Vieät Nam vaãn ñang giöõ vöõng vò theá nöôùc xuaát khaåu caø pheâ thöù hai treân theá giôùi sau Braxin. Saûn löôïng xuaát khaåu caø pheâ Vieät Nam taêng giaûm theo chieàu bieán ñoäng giaù caø pheâ theá giôùi tuy nhieân vaãn ñaït soá löôïng lôùn qua caùc naêm. Saûn löôïng xuaát khaåu cuûa Vieät Nam ñaït 12,3 trieäu bao vaøo nieân vuï 2001/2002, giaûm xuoáng coøn 10,67 trieäu bao vaøo nieân vuï keá tieáp nhöng laïi taêng leân vaøo nieân vuï 2003/2004 ñaït 14,47 trieäu bao. Sau ñoù, saûn löôïng caø pheâ xuaát khaåu cuûa ta laïi tieáp tuïc giaûm cho ñeán nieân vuï 2005/2006 chæ coøn 11,69 trieäu bao nhöng ñang taêng trôû laïi vaø döï baùo vaøo nieân vuï 2006/2007 seõ ñaït 13,5 trieäu bao, taêng trong 7 thaùng ñaàu naêm 2006 laø 568.978 taán caø pheâ caùc loaïi, ñaït trò giaù 655,5 trieäu USD, taêng 6,25% veà löôïng nhöng taêng tôùi 58,48% veà trò giaù so vôùi cuøng kyø naêm 2005. Döï kieán, trong vuï thu hoaïch 2007, Vieät Nam seõ ñaït saûn löôïng khoaûng 780 ngaøn taán tôùi 950 ngaøn taán caø pheâ. Giaù xuaát khaåu trung bình trong 7 thaùng ñaàu naêm 2006 ñaït 1.152 USD/taán, taêng 49,22% so vôùi 772 USD/taán cuøng kyø naêm ngoaùi. Veà chaát löôïng, chuùng ta cuõng ñaõ coù nhöõng böôùc caûi tieán ñaùng keå. Nhieàu doanh nghieäp Vieät Nam nhö Toång coâng ty caø pheâ Vieät Nam (Vinacafeù), coâng ty caø pheâ Trung Nguyeân, caø pheâ Thu Haø baét ñaàu xuaát khaåu ra nöôùc ngoaøi nhieàu loaïi caø pheâ chaát löôïng cao, phuø hôïp vôùi nhu caàu

21

tieâu duøng treân theá giôùi. Böôùc ñaàu ñaõ taïo ñöôïc aán töôïng toát, vaø ñöôïc nhieàu thò tröôøng khoù tính nhö Nhaät Baûn, Myõ öa chuoäng. b. Veà thò tröôøng xuaát khaåu Töø sau nhöõng naêm 90, Vieät Nam ñaõ môû roäng thò tröôøng xuaát khaåu sang nhieàu nöôùc treân theá giôùi. Naêm 1991, Vieät Nam môùi xuaát khaåu caø pheâ cho 9 nöôùc xaõ hoäi chuû nghóa cuõ, ñeán nay ñaõ xuaát sang hôn 64 nöôùc vaø vuøng laõnh thoå trong ñoù coù 15 nöôùc mua cuûa Vieät Nam moät luôïng caø pheâ khaù lôùn. Veà cô baûn 15 nöôùc naøy vaãn laø nhöõng nuôùc quen thuoäc chæ coù thay ñoåi chuùt ít veà thöù vò maø thoâi. Nhö theá cuõng ñaõ hình thaønh moät soá thò tröôøng quen thuoäc ñoái vôùi caø pheâ Vieät Nam vaø tieâu thuï moät soá löôïng raát lôùn caø pheâ Vieät Nam. 15 thò tröôøng lôùn nhaát thöôøng chieám tôùi 8090% thò phaàn caø pheâ caû nöôùc. Theo Hieäp hoäi caø pheâ – ca cao Vieät Nam (Vicofa) töø nieân vuï 2001/2002 Vieät Nam ñaõ xuaát caø pheâ sang 64 nöôùc vaø vuøng laõnh thoå, trong ñoù thò tröôøng Ñöùc ñöùng ñaàu khoái löôïng caø pheâ xuaát khaåu cuûa Vieät Nam töø naêm 1994-1997, vuï sau cao hôn vuï tröôùc, song kim ngaïch xuaát khaåu vaø giaù xuaát khaåu bình quaân laïi giaûm do caùc nguyeân nhaân: thò tröôøng caø pheâ theá giôùi coù tính ñoäc quyeàn vaø chòu söï chi phoái cuûa caùc nöôùc tieâu thuï chính vaø caùc nöôùc saûn xuaát lôùn; thò tröôøng caø pheâ theá giôùi mang tính ñaàu cô truïc lôïi cao, giaù caû bieán ñoäng thaát thöôøng laøm cho nhöõng nöôùc xuaát khaåu thieáu toå chöùc xuaát khaåu, thieáu theo doõi saùt xao dieãn bieán thò tröôøng bò thua thieät; soá

22

doanh nghieäp tham gia xuaát khaåu khaù nhieàu song keát quaû cheânh leäch khaù lôùn. Baûng 1.5: Thò tröôøng xuaát khaåu caø pheâ cuûa Vieät Nam 7 thaùng ñaàu naêm 2006 Thò tröôøng

So vôùi thaùng 7/2005 (%) Trò giaù Löôïng Trò giaù (1.000$) (taán) (1.000$) 97.724 27,66 93,50 71.927 -21,44 16,26 56.187 26,25 82,62 37.981 -28,48 -1,44 27.123 24,27 83,39 24.891 -38,48 -4,94 23.646 35,62 108,68 20.608 59,71 119,42 19.629 -23,52 25,65 pheâ caø pheâ cao Vieät Nam (Vicofa)

7 thaùng/2006

Löôïng (taán) Ñöùc 82.795 Myõ 62.194 Taây Ban Nha 49.551 Italia 32.594 Nhaät Baûn 22.096 Anh 22.026 Haøn Quoác 21.109 Haø Lan 17.904 Thuïy Syõ 17.565 Nguoàn: Hieäp hoäi caø

Theo baùo caùo cuûa Boä thöông maïi naêm 2003, thò tröôøng xuaát khaåu chính cuûa ta laø Ñöùc 17,8%, Myõ 13,8%, Anh 12,7%, Bæ 7,3%, Taây Ban Nha 6,9%, Italia 5,6%, Nhaät Baûn 3,2%... Ñeán naêm 2006, löôïng caø pheâ cuûa ta xuaát sang caùc thò tröôøng naøy tieáp tuïc taêng leân ñaùng keå. Cuï theå laø trong 7 thaùng ñaàu naêm 2006, thò tröôøng Ñöùc vaãn ñöùng ñaàu, taêng 27,66% veà löôïng vaø 93,5% veà giaù; Myõ tuy löôïng giaûm -21,44% nhöng giaù laïi taêng 16,26% so vôùi cuøng kyø naêm 2005. Haøn Quoác vaø Haø Lan tuy khoâng phaûi laø thò tröôøng ñöùng ñaàu nhöng taêng maïnh vôùi % taêng veà löôïng laàn löôït laø 35,62%; 59,71% vaø taêng veà giaù laø 108,68%; 119,42%.

23

Nhö vaäy, xuaát khaåu caø pheâ cuûa Vieät Nam ngaøy caøng môû roäng sang caùc thò tröôøng môùi vaø tieáp tuïc taêng tröôûng maïnh treân caùc caùc thò tröôøng truyeàn thoáng. 1.2.2.2. Vò trí, vai troø cuûa maët haøng caø pheâ trong cô caáu haøng xuaát khaåu

cuûa Vieät Nam

Vieät Nam duø khoâng coøn laø moät nöôùc coù neàn kinh teá thuaàn noâng nöõa nhöng noâng nghieäp vaãn coù vò trí quan troïng ñoùng goùp tôùi 24% toång saûn löôïng quoác daân (GDP) naêm 2001. Caø pheâ laø moät phaàn quan troïng trong kinh teá noâng nghieäp. Maëc duø ngaønh caø pheâ chæ chieám 4,2% toång saûn löôïng noâng nghieäp (naêm 2002) nhöng noù laø maët haøng xuaát khaåu lôùn thöù hai trong noâng nghieäp, chæ ñöùng sau xuaát khaåu luùa gaïo. Caø pheâ coù maët trong 10 maët haøng xuaát khaåu chuû löïc, coù kim ngaïch vöôït quaù 100 trieäu USD cuûa nöôùc ta. Trong cô caáu caùc maët haøng noâng saûn xuaát khaåu thì caø pheâ ñöùng thöù hai chæ sau gaïo veà kim ngaïch xuaát khaåu, chieám 20% toång kim ngaïch xuaát khaåu noâng laâm saûn, coù naêm kim ngaïch ñaït treân 900 trieäu USD. Cuøng vôùi gaïo, ñieàu thì caø pheâ ñöôïc xeáp vaøo nhoùm nhöõng maët haøng coù khaû naêng tranh tranh cao nhôø naêng suaát cao, phaåm chaát toát, coù tieàm naêng phaùt trieån caø pheâ cheø ôû phía Baéc vaø mieàn Trung, hieän ñang taïo vieäc laøm cho hôn 1,5 trieäu lao ñoäng noâng nghieäp, cuøng 300.000 lao ñoäng coâng nghieäp phuï trôï. Tæ leä caø pheâ xuaát khaåu chieám 95% toång saûn löôïng. Caø pheâ saûn xuaát ra chuû yeáu ñeå xuaát khaåu (95%), tyû leä tieâu thuï trong nöôùc raát thaáp, khoâng ñaùng keå, chæ chieám 5%

24

saûn löôïng saûn xuaát. Xuaát khaåu caø pheâ mang laïi nhieàu ngoaïi teä cho ñaát nöôùc vaø thu nhaäp cho ngöôøi laøm caø pheâ. 1.2.2.3. Vai troø cuûa Nhaät Baûn trong chieán löôïc ñaåy maïnh xuaát khaåu caø pheâ cuûa Vieät Nam. Nhu caàu tieâu thuï moät löôïng lôùn caø pheâ haøng naêm cuûa Nhaät ñaõ goùp phaàn khoâng nhoû vaøo vieäc thuùc ñaåy saûn xuaát vaø ñieàu tieát cung caàu thò tröôøng caø pheâ theá giôùi. Nhaäp khaåu caø pheâ cuûa Nhaät ñaõ mang laïi nhieàu ngoaïi teä cho caùc nöôùc xuaát khaåu caø pheâ, laøm taêng giaù trò thöông maïi cho caùc nöôùc saûn xuaát caø pheâ vaø goùp phaàn mang laïi nguoàn thu nhaäp lôùn cho nhöõng quoác gia coù ngaønh caø pheâ laø ngaønh saûn xuaát chuû yeáu. Vôùi vò theá laø moät thò tröôøng tieâu thuï caø pheâ ñöùng thöù 4 treân theá giôùi, Nhaät Baûn ñaõ giaûi quyeát ñöôïc ñaàu ra cho löôïng cung caø pheâ khoång loà haøng naêm cuûa haøng chuïc quoác gia. Ñaëc bieät laø ñoái vôùi caùc nöôùc ñang phaùt trieån, coâng ngheä saûn xuaát caø pheâ coøn yeáu keùm, thoâng qua quan heä xuaát nhaäp khaåu caø pheâ, ñaõ nhaän ñöôïc raát nhieàu söï hoã trôï veà voán ñaàu tö cuõng nhö veà coâng ngheä saûn xuaát, cheá bieán,... Vôùi ñaëc ñieåm laø thò tröôøng tieâu thuï khoù tính nhaát theá giôùi vôùi nhöõng yeâu caàu cao veà chaát löôïng, veä sinh an toaøn thöïc phaåm, nhöõng quy ñònh khaét khe nghieâm ngaët veà nhaõn maùc, ñoùng goùi bao bì,… Nhaät Baûn ñaõ trôû thaønh ñoäng löïc lôùn lao thuùc ñaåy maïnh meõ vieäc caûi tieán chaát löôïng, naâng cao coâng ngheä saûn xuaát cheá bieán vaø quaûn lyù chaët cheõ taát caû caùc khaâu töø saûn xuaát tôùi löu thoâng ñoái vôùi nhöõng

25

quoác gia naøo muoán thaâm nhaäp thaønh coâng vaøo thò tröôøng naøy. Qua ñoù thuùc ñaåy ngaønh caø pheâ theá giôùi khoâng ngöøng tieán boä. Vieät Nam laø nöôùc coù khaû naêng caïnh tranh cao trong saûn xuaát vaø xuaát khaåu caø pheâ do lôïi theá veà khí haäu, moâi tröôøng vaø chi phí lao ñoäng thaáp. Naêng suaát caø pheâ Vieät Nam cao nhaát theá giôùi, saûn xuaát vaø xuaát khaåu ñöùng thöù hai treân theá giôùi. Trong toång kim ngaïch noâng saûn xuaát khaåu cuûa Vieät Nam sang Nhaät Baûn: ba maët haøng caø pheâ, cao su vaø rau quaû chieám 78,3% naêm 2001; 83,4% naêm 2002 vaø 74,58% naêm 2003. Trong soá nhöõng maët haøng ñoù thì caø pheâ chieám tyû troïng lôùn nhaát, laàn löôït laø 39,6%; 38,8% vaø 29,3% theo thôøi gian töông öùng. Nhaät Baûn laø thò truôøng tieâu thuï caø pheâ roäng lôùn cuûa theá giôùi trong khi nguoàn cung caø pheâ cuûa Vieät Nam lôùn thöù hai treân theá giôùi. Do ñoù, vieäc xuaát khaåu caø pheâ sang thò tröôøng Nhaät Baûn ñaõ vaø ñang mang laïi nhieàu lôïi ích lôùn lao cho ñaát nöôùc: - Nhaät Baûn laø thò tröôøng haøng ñaàu ñoùng goùp cho toång giaù trò xuaát khaåu caø pheâ vaø chieám phaàn quan troïng trong toång kim ngaïch xuaát khaåu. - Ñaåy maïnh xuaát khaåu caø pheâ sang thò tröôøng Nhaät Baûn goùp phaàn naâng cao uy tín vaø vò theá cuûa Vieät Nam trong mua baùn vaø quan heä ngoaïi giao vôùi Nhaät Baûn. - Xuaát khaåu caø pheâ sang thò tröôøng Nhaät Baûn cuõng goùp phaàn giaûi quyeát coâng aên vieäc laøm cho hôn moät trieäu

26

lao ñoäng noâng daân coù cuoäc soáng lieân quan ñeán caây caø pheâ. Song song vôùi vieäc giaûi quyeát coâng aên vieäc laøm thì hoaït ñoäng xuaát khaåu caø pheâ phaùt trieån seõ giuùp phaân boá laïi daân cö lao ñoäng, giaûi quyeát coâng aên vieäc laøm cho khu vöïc noâng thoân, giaûm ñöôïc aùp löïc veà daân cö cuûa khu vöïc thaønh thò vôùi nhöõng luoàng di daân töø nhöõng vuøng noâng thoân vì xu höôùng ngaøy nay laø caùc doanh nghieäp cheá bieán seõ hoaït ñoäng gaàn nguoàn nguyeân lieäu ñeå giaûm bôùt chí vaän chuyeån. Beân caïnh ñoù, hoaït ñoäng xuaát khaåu caø pheâ sang Nhaät goùp phaàn naâng cao möùc soáng ngöôøi daân Vieät Nam ñoàng thôøi cuõng ñoùng goùp ñaùng keå vaøo ngaân saùch quoác gia thoâng qua thueá doanh nghieäp, thueá taøi nguyeân… Hôn nöõa, vieäc xuaát khaåu caø pheâ sang Nhaät Baûn chính laø ñoäng löïc lôùn lao cho söï phaùt trieån cuûa toaøn ngaønh caø pheâ Vieät Nam. Nhöõng yeâu caàu khaét khe cuûa thò tröôøng Nhaät Baûn ñoøi hoûi caùc doanh nghieäp saûn xuaát cuõng nhö xuaát khaåu phaûi luoân nghieâm tuùc tuaân thuû nhöõng quy ñònh, tieâu chuaån töø quy trình saûn xuaát ñeán baûo quaûn, cheá bieán nhaèm mang laïi chaát löôïng toát nhaát cho saûn phaåm. Coù nhö theá môùi chinh phuïc ñöôïc thò tröôøng khoù tính nhaát theá giôùi, naâng cao taàm côõ quoác gia treân tröôøng quoác teá. Qua ñoù, thuùc ñaåy caùc doanh nghieäp hoat ñoäng ngaøy caøng chuyeân nghieäp vaø hieäu quaû hôn. 1.3. KINH NGHIEÄM CUÛA CAÙC QUOÁC GIA XUAÁT KHAÅU THAØNH COÂNG VAØO THÒ TRÖÔØNG NHAÄT BAÛN

27

1.3.1. Kinh nghieäm xuaát khaåu cuûa Braxin Braxin laø nöôùc xuaát khaåu caø pheâ lôùn thöù nhaát theá giôùi vaø cuõng laø nöôùc xuaát khaåu caø pheâ lôùn nhaát vaøo thò tröôøng Nhaät Baûn. Theo toå chöùc caø pheâ theá giôùi, nieân vuï 2005/2006 saûn luôïng caø pheâ Braxin ñaït 40,62 trieäu bao, chieám 37,5% saûn löôïng caø pheâ theá giôùi vaø xuaát khaåu cuûa Braxin ñaït 26,23 trieâu bao, chieám 28,9% soá löôïng xuaát khaåu cuûa toaøn caàu. Trong nhöõng naêm qua, Braxin luoân chieám thò phaàn lôùn nhaát treân thò tröôøng caø pheâ Nhaät Baûn, ñieån hình laø naêm 2005, chieám 26,27% thò phaàn caø pheâ nhaân soáng, 10,83% thò phaàn caø pheâ rang xay vaø 45,3% thò phaàn caø pheâ hoøa tan nhaäp khaåu. Trong ñoù, Braxin luoân ñöùng ñaàu veà soá löôïng caø pheâ nhaân soáng vaø caø pheâ hoøa tan nhaäp khaåu vaøo Nhaät. Nhieàu chuyeân gia ñaõ khaùi quaùt ngaønh caø pheâ Braxin baèng 6 chöõ “Truyeàn thoáng - Chaát löôïng - Hieän ñaïi” (Tradition Quality - Modernity). Vôùi 6 ñaëc ñieåm naøy Braxin ñaõ thaâm nhaäp thaønh coâng vaø luoân giöõ vöõng vò trí haøng ñaàu treân thò tröôøng caø pheâ Nhaät Baûn. Caø pheâ Braxin ñöôïc saûn xuaát treân nhöõng vuøng ñaát taäp trung vôùi coâng ngheä hieän ñaïi, kyõ thuaät tieân tieán, chuûng loaïi caø pheâ raát ña daïng, chuû yeáu laø caø pheâ höõu cô, caø pheâ ñaëc saûn. Caø pheâ Braxin xuaát khaåu sang thò tröôøng Nhaät Baûn luoân coù haøm löôïng cheá bieán cao vaø ñaûm baûo veä sinh an toaøn thöïc phaåm, ñaùp öùng caùc tieâu chuaån nhaäp khaåu cuûa Nhaät Baûn. Braxin ñaõ chinh phuïc khaùch haøng Nhaät baèng chính chaát löôïng saûn phaåm cuûa mình.

28

1.3.2. Kinh nghieäm thaâm nhaäp thò tröôøng cuûa chuoãi quaùn caø pheâ Starbucks coù truï sôû taïi Myõ Thaùng 10-1995, taäp ñoaøn Starbucks Coffee International coù truï sôû taïi Myõ vaø coâng ty baùn sæ haøng gia duïng cuûa Nhaät Sazaby League, Ltd. ñaõ thaønh laäp lieân doanh Starbucks Coffee Japan, môû cöûa haøng ñaàu tieân vaøo naêm 1982, ñeán naêm 1996 ñaõ coù 11 cöûa haøng ôû Tokyo vaø ñeán nay, toång coäng Starbucks ñaõ coù 503 cöûa haøng caø pheâ treân khaép nöôùc Nhaät. Khaùch Nhaät ñeán vôùi Starbucks khoâng chæ ñeå thöôûng thöùc caø pheâ haûo haïng maø coøn ñeå taän höôûng khoâng gian ñoäc ñaùo cuûa caùc quaùn caø pheâ. Ñaëc bieät, Starbucks luoân pha cheá caø pheâ theo ñuùng vôùi khaåu vò, sôû thích cuûa khaùch haøng Nhaät vaø chuù troïng phaùt trieån moái quan heä vôùi hoï. Nhöõng haït caø pheâ cuûa Starbucks ñöôïc choïn loïc kyõ löôõng töø hôn 25 nöôùc treân theá giôùi. Hoï chæ choïn nhöõng haït haáp daãn hoï, sau ñoù ñem rang, thöû neám roài môùi xuaát sang Nhaät. Caùc chuûng loaïi caø pheâ cao caáp maø Starbucks mang ñeán Nhaät ñöôïc thay ñoåi theo muøa nhöng thoâng thöôøng coù hôn 30 chuûng loaïi caø pheâ haït vaøo baát cöù luùc naøo. Nhö vaäy, Starbucks ñaõ thaâm nhaäp thò tröôøng Nhaät Baûn baèng saûn phaåm chaát löôïng, chuûng loaïi phong phuù, phong caùch phuïc vuï ñoäc ñaùo vaø luùc naøo cuõng chuù troïng ñeán thò hieáu ngöôøi tieâu duøng Nhaät Baûn. 1.3.3. Baøi hoïc kinh nghieäm ruùt ra cho Vieät Nam Caàn phaûi coù chieán löôïc laâu daøi Ñeå thaâm nhaäp thò tröôøng Nhật Bản thaønh coâng caàn phaûi coù moät chieán löôïc laâu daøi vaø taàm nhìn saâu roäng

29

thoâng qua nghieân cöùu thò tröôøng moât caùch kyõ löôõng vaø ñaày ñuû. Vì: thöù nhaát, taát caû caùc thuû tuïc, quaù trình, hoaït ñoäng kinh doanh taïi Nhật Bản thöôøng maát nhieàu thôøi gian hôn nhöõng nöôùc khaùc; thöù hai, vieäc tìm kieám lôïi nhuaän nhanh choùng treân thò tröôøng Nhật Bản ñeàu khoâng thích hôïp neân caàn phaûi kieân trì vaø coù taàm nhìn daøi haïn treân thò truôøng naøy. Chaát löôïng haøng hoùa laø yeáu toá quyeát ñònh Ngöôøi Nhật Bản thöôøng ñoøi hoûi khaét khe veà tieâu chuaån chaát löôïng. Ñoâi khi nhöõng tieâu chuaån naøy quaù cao, neáu muoán ñaùp öùng thöôøng phaûi toán keùm. Tuy nhieân neáu caùc coâng ty xuaát khaåu caø pheâ cuûa ta ñaùp öùng ñöôïc nhöõng tieâu chuaån naøy seõ coù cô hoäi thaønh coâng. Caàn thích öùng saûn phaåm vôùi thò tröôøng Nhật Bản, trong ñoù caùc saûn phaåm caø pheâ xuaát khaåu sang Nhật Bản phaûi ñaùp öùng caùc tieâu chuaån chaát löôïng vaø coù söï ñieàu chænh, thích öùng nhanh khi nhöõng quy ñònh môùi caäp nhaät. Caû maët haøng caø pheâ nhaân sô cheá laãn cheá bieán ñeàu phaûi ñaûm baûo moïi maët veà veä sinh, an toaøn thöïc phaåm. Neáu saûn phaåm khoâng phuø hôïp thì caàn phaûi caûi tieán ngay cho phuø hôïp. Ngöôøi Nhaät coù nhöõng neùt ñaëc thuø rieâng trong vaên hoaù aåm thöïc vaø ngheä thuaät thöôûng thöùc ñoà uoáng. Vì vaäy cung caáp baát kì saûn phaåm caø pheâ naøo cuõng caàn phaûi nghieân cöùu kyõ löôõng nhu caàu, thò hieáu tieâu duøng cuûa hoï, taïo ra neùt ñoäc ñaùo töï nhieân trong höông vò caø pheâ cuûa ta, khoâng pha troän nhöõng chaát khoâng hôïp gu ngöôøi tieâu duøng Nhật Bản.

30

TIEÅU KEÁT: Thò tröôøng caø pheâ Nhaät Baûn quaû thöïc laø moät thò tröôøng tieàm naêng vaø haáp daãn ñoái vôùi theá giôùi noùi chung vaø Vieät Nam noùi rieâng. Coù theå noùi, vôùi vò trí thöù 6 veà khoái löôïng xuaát khaåu sang Nhaät, caø pheâ Vieät Nam ñang daàn coù ñöôïc choã ñöùng treân thò tröôøng naøy. Nhöõng noã löïc khoâng ngöøng phaùt trieån moái quan heä kinh teá, thöông maïi cuõng nhö vaên hoùa giöõa hai nöôùc ñaõ taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho xuaát nhaäp khaåu haøng hoùa Vieät Nam noùi chung cuõng nhö xuaát khaåu caø pheâ cuûa Vieät Nam noùi rieâng sang thò tröôøng Nhaät Baûn. Ñaëc bieät laø caùc hoaït ñoäng giao löu vaên hoùa aåm thöïc vaø söï phaùt trieån cuûa ngaønh du lòch ñaõ taïo ra khoâng ít cô hoäi cho vieäc quaûng baù, giôùi thieäu caùc saûn phaåm caø pheâ cao caáp trong nöôùc sang Nhaät. Tuy nhieân, xuaát khaåu caø pheâ cuûa Vieät Nam sang Nhaät Baûn coøn khaù haïn cheá, chöa xöùng ñaùng vôùi tieàm naêng xuaát khaåu cuûa Vieät Nam cuõng nhö trieån voïng taêng tröôûng nhaäp khaåu cuûa thò tröôøng Nhaät Baûn. Ñeå ñöùng vöõng treân thò tröôøng Nhaät Baûn laø ñieàu heát söùc khoù khaên. Nhu caàu veà maët haøng caø pheâ cao caáp cuûa Nhaät khoâng ngöøng taêng leân trong khi ta chæ xuaát khaåu ñöôïc sang Nhaät caø pheâ nhaân sô cheá vôùi giaù trò raát thaáp vaø chöa ñöôïc giaûi quyeát toát veà vaán ñeà an toaøn thöïc phaåm. Nhö vaäy, ñeå coù theå taêng kim ngaïch xuaát khaåu caø pheâ, nhöõng noã löïc khoâng ngöøng ñaåy maïnh xuaát khaåu caø pheâ

31

sang thò tröôøng Nhaät Baûn laø heát söùc caàn thieát vaø caáp baùch.

CHÖÔNG 2

TÌNH HÌNH XUAÁT KHAÅU CAØ PHEÂ VAØO THÒ TRÖÔØNG NHAÄT BAÛN CUÛA VIEÄT NAM GIAI ÑOAÏN 1995-2006 2.1.TÌNH HÌNH XUAÁT KHAÅU CAØ PHEÂ CUÛA VIEÄT NAM SANG THÒ TRÖÔØNG NHAÄT BAÛN TÖØ NAÊM 1995 ÑEÁN NAY 2.1.1. Khoái löôïng vaø kim ngaïch xuaát khaåu 2.1.1.1.Giai ñoaïn 1995-2000 a. Khoái löôïng xuaát khaåu Baûng 2.1: Khoái löôïng caø pheâ nhaäp khaåu cuûa Nhaät Baûn (Ñôn vò: Taán, khaùc: ghi roõ)

32

NK cuûa theá giôùi NK cuûa NB % trong NK cuûa theá giôùi

1995

1996

1997

1998

1999

2000

4.147.0 77

4.539.8 71

4.679.5 46

4.811.9 33

5.010.3 53

5.135.1 23

329.345 359.647 355.285 361.618 392.849 414.481

7,94%

7,92%

7,59%

7,52%

7,84%

8,07%

Nguoàn: Toå chöùc caø pheâ theá giôùi (ICO) Soá löôïng caø pheâ nhaäp khaåu cuûa theá giôùi taêng ñeàu trong nhöõng naêm cuoái thaäp nieân 90, trong ñoù coù Nhaät Baûn. Nhu caàu tieâu thuï caø pheâ cuûa Nhaät Baûn khoâng ngöøng taêng leân trong suoát giai ñoaïn 1995-1999. Soá löôïng caø pheâ nhaäp khaåu cuûa Nhaät taêng töø 329,3 ngaøn taán vaøo naêm 1995 leân 359,6 ngaøn taán vaøo naêm 1996, ñaït 392,8 ngaøn taán vaøo naêm 1999 vaø taêng leân ñeán 414,5 ngaøn taán vaøo naêm 2000, chieám 7,81% löôïng nhaäp khaåu caø pheâ cuûa toaøn theá giôùi. Caø pheâ ngaøy caøng trôû thaønh maët haøng ñoà uoáng ñaëc bieät quan troïng treân thò tröôøng Nhaät Baûn.[Baûng 2.1]. Trong boái caûnh ñoù, xuaát khaåu caø pheâ Vieät Nam sang Nhaät cuõng taêng leân thaáy roõ. Löôïng caø pheâ Vieät Nam xuaát khaåu sang Nhaät Baûn lieân tuïc taêng trong giai ñoaïn 1991-1995 vaø tieáp tuïc taêng trong giai ñoaïn 1995-2000. Naêm 2000, saûn löôïng caø pheâ cuûa Vieät Nam xuaát sang thò tröôøng Nhaät taêng gaàn gaáp ñoâi (92,91%) so vôùi naêm 1995. Ñieàu naøy cho thaáy

33

caø pheâ Vieät Nam ñaõ töøng böôùc chieám lónh

thò tröôøng

Nhaät Baûn töø nhöõng naêm cuûa thaäp nieân 90. Baûng 2.2: Khoái löôïng caø pheâ XNK cuûa Vieät Nam vaø Nhaät Baûn (Ñôn vò: Taán, khaùc: ghi roõ) 1995 Khoái löôïng XK cuûa VN Khoái löôïng NK cuûa NB Khoái löôïng XK cuûa VN Toác ñoä taêng KLXK sang NB (% ) XK cuûa VN trong toång NK cuaû NB (%) XK sang NB trong toång XK cuûa VN Nguoàn:

1996

1997

1998

1999

2000

212.78 226.76 370.67 388.00 463.621 697.102 4 5 0 3 329.34 359.64 355.28 361.61 392.849 414.481 5 7 5 8 13.123 14.019 15.812 23.884

18.044

25.315

6,83%

12,79 %

51,05 %

3,98%

3,90%

4,45%

6,60%

4,59%

6,11%

6,17%

6,18%

4,27%

6,16%

3,89%

3,63%

-24,45% -14,48%

Toång cuïc haûi quan,2003; Baùo caùo thò tröôøng caø pheâ theá giôùi, ICO.

Hình 2.1: Khoái löôïng caø pheâ VN xuaát khaåu sang NB giai ñoïan 1995-2000

34

30,000 25,000

Taá n

20,000 15,000 10,000 5,000 0 1995

1996

1997

1998

1999

2000

Nguoàn: Toång cuïc haûi quan, 2003 Xeùt trong caû giai ñoaïn 1995-2000, nhìn chung soá löôïng caø pheâ xuaát khaåu cuûa Vieät Nam taêng leân ñaùng keå, töø choã chæ chieám 3,98% dung löôïng thò tröôøng caø pheâ Nhaät Baûn vaøo naêm 1995 ñaõ taêng leân 6,6% vaøo naêm 1998. Maëc duø soá löôïng giaûm khaù maïnh vaøo naêm 1999 (töø 23,88 ngaøn taán naêm 1997 giaûm xuoáng coøn 18.044 taán) nhöng ñaõ taêng trôû laïi vaøo naêm 2000, ñaït 25,3 ngaøn taán, chieám 6,1% thò phaàn caø pheâ Nhaät Baûn. Toác ñoä taêng soá löôïng trung bình trong giai ñoaïn naøy ñaït 17,3%/naêm. Hình 2.2: Khoái löôïng caø pheâ XNK cuûa VN vaø NB giai ñoaïn 1995-2000 800,000

Khoá i löôïng XK cuû a VN

700,000

Taá n

600,000 500,000

Khoá i löôïng NK cuû a NB

400,000 300,000 200,000 100,000 0 1995

1996

1997

1998

1999

2000

Khoá i löôïng XK cuû a VN sang NB

Nguoàn: Toång cuïc haûi quan, 2003

35

Soá löôïng caø pheâ Vieät Nam xuaát khaåu sang Nhaät Baûn tuy taêng leân trong nhöõng naêm 90 nhöng so vôùi toång löôïng caø pheâ nhaäp khaåu cuûa Nhaät Baûn vaø toång löôïng xuaát khaåu cuûa Vieät Nam thì tyû leä vaãn coøn quaù nhoû, chöa töông öùng vôùi tieàm naêng vaø nhu caàu cuûa hai nöôùc. Naêm 1995, khoái löôïng xuaát khaåu caø pheâ cuûa Vieät Nam vaãn chöa ñuoåi kòp nhu caàu nhaäp khaåu cuûa Nhaät Baûn nhöng chæ 2 naêm sau ñoù, löôïng cung cuûa ta ñaõ vöôït qua löôïng caàu cuûa Nhaät vaø vöôït xa hôn vaøo naêm 2000. Ñieàu naøy cho thaáy Vieät Nam dö khaû naêng veà löôïng ñeå ñaùp öùng nhu caàu nhaäp khaåu cuûa Nhaät Baûn nhöng treân thöïc teá con soá xuaát khaåu sang thò tröôøng Nhaät vaãn coøn khaù khieâm toán. Ñaëc bieät, trong khi tyû phaàn caø pheâ xuaát khaåu cuûa Vieät Nam trong toång nhaäp khaåu cuûa Nhaät Baûn taêng töø 3,98% naêm 1995 leân 6,11% naêm 2000 thì tyû phaàn trong toång saûn löôïng caø pheâ xuaát khaåu cuûa Vieät Nam ra theá giôí laïi caøng giaûm. Nguyeân nhaân laø trong giai ñoaïn naøy saûn löôïng caø pheâ cuûa Vieät Nam ñang taêng maïnh hôn so vôùi nhu caàu nhaäp khaåu cuûa Nhaät Baûn vaø cuõng trong thôøi gian naøy Vieät Nam baét ñaàu ñaåy maïnh ña phöông hoùa thò tröôøng xuaát khaåu caø pheâ ra nhieàu nöôùc treân theá giôùi. b. Bieán ñoäng giaù xuaát khaåu Hình 2.3: Giaù caø pheâ VN xuaát khaåu sang NB giai ñoaïn 1995-2000

36

Yeâ n / kg

300 250

253

200

181

150

208 157

151

100

96

50 0 1995

1996

1997

1998

1999

2000

Nguoàn : Toång cuïc haûi quan, 2003. Giaù caø pheâ xuaát khaåu Vieät Nam treân thò tröôøng Nhaät Baûn bieán ñoäng theo giaù theá giôùi vaø coù xu höôùng ngaøy caøng giaûm. Hai ñôït söông giaù nghieâm troïng ôû Braxin naêm 1994, 1995 ñaõ ñaåy giaù caø pheâ theá giôùi taêng voït daãn ñeán giaù caø pheâ nhaäp khaåu cuûa Nhaät cuõng taêng theo. Tuy nhieân sau ñoù giaù caø pheâ ñaõ haï nhieät trôû laïi. Neáu nhö naêm 1995, giaù caø pheâ Vieät Nam treân thò tröôøng Nhaät laø 253 Yeân moät kg thì naêm 1996 chæ coøn 181 Yeân vaø naêm 2000 chæ coøn 96 Yeân. Nguoàn cung caø pheâ ngaøy caøng doài daøo cuûa theá giôùi ñaõ laøm cho giaù caø pheâ ngaøy caøng giaûm xuoáng vaø giaù caø pheâ Vieät Nam ñöông nhieân khoâng naèm ngoaøi xu höôùng naøy. Ñaây cuõng laø moät trong nhöõng lí do chính khieán cho löôïng caø pheâ xuaát khaåu cuûa Vieät Nam duø taêng nhöng giaù trò thu veà laïi khoâng ñaùng keå vaø khoâng töông xöùng. c. Kim ngaïch xuaát khaåu Baûng 2.3: Kim ngaïch xuaát khaåu caø pheâ VN sang thò tröôøng NB giai ñoaïn 1995-2000

37

Kim ngaïch (1000 JPY) Toác ñoä taêng KN % trong toång KNXK noâng saûn sang NB

1995

1996

1997

1998

1999

2000

3.315.8 03

2.536.7 50

2.386.0 44

4.964.2 38

2.841.7 13

2.430.2 40

-23,50%

-5,94%

108,05 %

-42,76% -14,48%

56,3%

50,3%

71,4%

72,8%

53,5%

42,8%

Nguoàn : Toång cuïc haûi quan, 2003. Trong giai ñoaïn 1995-2000, caø pheâ Vieät Nam xuaát khaåu sang Nhaät taêng maïnh veà löôïng nhöng laïi giaûm veà maët giaù trò do nhöõng bieán ñoäng thaát thöôøng cuûa giaù caø pheâ theá giôùi, laøm giaûm ñi raát nhieàu giaù trò xuaát khaåu haøng hoùa cuûa ñaát nöôùc. Kim ngaïch xuaát khaåu maët haøng naøy lieân tuïc giaûm trong caùc naêm 1996, 1997, chæ taêng trôû laïi vaøo naêm 1998 nhöng laïi tieáp tuïc giaûm xuoáng vaøo 2 naêm sau ñoù trong giai ñoaïn naøy. Neáu nhö naêm 1995, xuaát khaåu caø pheâ sang Nhaät mang veà kim ngaïch 3,3 tyû Yeân (töông ñöông 35,3 trieäu USD) cho ñaát nöôùc thì naêm 1996 giaûm coøn 2,5 tyû Yeân (23,3 trieäu USD) (giaûm -23,5% so vôùi naêm 1995) vaø giaù trò naøy ñaõ giaûm coøn 2,38 tyû Yeân (19,7 trieäu USD) vaøo naêm 1997 (giaûm -5,94% so vôùi naêm 1996). Naêm 1998, giaù trò taêng leân ñaùng keå(108%), ñaït 4,9 tyû Yeân (37,9 trieäu USD) nhöng laïi giaûm maïnh ngay sau ñoù xuoáng coøn 2,8 tyû yeân (24,9 trieäu USD) vaøo naêm 1999 vaø 2,4 tyû Yeân (22,55 USD) vaøo naêm 2000, giaûm -42,76% so vôùi naêm 1999. Nhö vaäy, giaù trò caø pheâ

38

xuaát khaåu maø ta thu ñöôïc töø thò tröôøng Nhaät Baûn thöïc söï raát bieán ñoäng trong giai ñoïan naøy. Hình 2.4: KNXK caø pheâ VN sang thò tröôøng NB giai ñoaïn 1995-2000 6,000,000

1000 JPY

5,000,000 4,000,000 3,000,000 2,000,000 1,000,000 0

1995

1996

1997

1998

1999

2000

Nguoàn: Toång cuïc Haûi quan, 2003 Trong cô caáu haøng noâng saûn xuaát khaåu cuûa Vieät Nam sang thò tröôøng Nhaät Baûn, trò giaù caø pheâ luoân chieám tyû troïng lôùn trong toång giaù trò noâng saûn, chieám 72,8% vaøo naêm 1995, 71,4% vaøo naêm 1998 vaø trung bình 57,85% trong giai ñoïan 1995-2000. Tuy nhieân tyû troïng naøy laïi coù xu höôùng giaûm trong nhöõng naêm 1999, 2000 moät phaàn do chieán löôïc ña daïng hoùa caùc maët haøng noâng saûn xuaát khaåu cuûa Vieät Nam sang thò tröôøng Nhaät Baûn. 2.1.1.2. Giai ñoïan 2001-2006 a. Khoái löôïng xuaát khaåu Baûng 2.4: Khoái löôïng caø pheâ xuaát khaåu cuûa Vieät Nam sang Nhaät Baûn giai ñoaïn 2001-2005 (Ñôn vò: Taán, khaùc: ghi roõ) 2001

2002

2003

2004

2005

39

Khoái löôïng XK cuûa VN

846.3 87

706.2 82

697.8 67

891.5 39

805.9 22

Khoái löôïng NK cuûa NB

419.7 72

438.4 47

415.3 54

435.2 35

450.4 18

Khoái löôïng XK cuûa VN 30.5 22.44 25.74 28.21 35.73 sang NB 33 6 3 0 % caø pheâ VN treân thò 8,38% 6,96% 5,40% 5,91% 6,26% tröôøng NB % XK sang NB trong 4,16% 4,32% 3,22% 2,89% 3,50% toång XK cuûa VN Nguoàn : ICO, Hieäp hoäi caø pheâ Nhaät Baûn Hình 2.5: Khoái löôïng caø pheâ VN xuaát khaåu sang NB giai ñoaïn 2001-2006

Taá n

40000

35173 30533

30000

22446

25743 28210

22096

20000 10000 0 2001

2002

2003

2004

2005

7 thaù ng/ 2006

Nguoàn : ICO, Hieäp hoäi caø pheâ Nhaät Baûn, Vicofa. Neáu nhö trong giai ñoaïn 1995-2001 saûn löôïng caø pheâ xuaát khaåu sang Nhaät coù xu höôùng gia taêng thì nhöõng naêm 2002, 2003 laïi coù xu höôùng giaûm nhöng ñang taêng daàn trôû laïi vaøo nhöõng naêm gaàn ñaây. Cuï theå laø khoái löôïng caø pheâ Vieät Nam xuaát khaåu sang Nhaät taêng maïnh vaøo naêm 2001 vôùi soá löôïng 35.173 taán nhöng sau ñoù laïi lieân tuïc giaûm maïnh vaøo naêm 2002, 2003 coøn 22.446 taán. Tuy nhieân sau ñoù ñaõ coù daáu hieäu hoài phuïc vaøo naêm 2004 vaø 2005 vôùi soá löôïng laàn löôït laø 25.743 taán vaø 28.210 taán.

40

Hình 2.6: XNK caø pheâ cuûa VN vaø NB giai ñoaïn 2001-2005 Saû n löôïng XK cuû a VN

1,000,000

Taá n

800,000 600,000

Saû n löôïng NK cuû a NB

400,000 200,000 0 2001

2002

2003

2004

2005

Saû n löôïng XK cuû a VN sang NB

Nguoàn: ICO, Hieäp hoäi caø pheâ Nhaät Baûn Nhaät Baûn vaãn laø khaùch haøng truyeàn thoáng cuûa caø pheâ Vieät Nam nhöng haàu nhö ta vaãn chöa thöïc söï chuù troïng ñuùng möùc ñeán thò tröôøng naøy. Thò tröôøng Nhaät Baûn vaãn chieám moät tyû leä raát nhoû trong cô caáu thò tröôøng xuaát khaåu caø pheâ cuûa ta maëc duø ta ñaõ coù thaâm nieân xuaát khaåu caø pheâ sang thò tröôøng truyeàn thoáng naøy. Theâm vaøo ñoù, tyû troïng naøy laïi coù xu höôùng giaûm trong nhöõng naêm gaàn ñaây vaø giaûm maïnh so vôùi nhöõng naêm 1995, 1996 vaø 1998. Tyû troïng caø pheâ xuaát khaåu sang thò tröôøng Nhaät Baûn trong toång saûn löôïng xuaát khaåu cuûa Vieät

Nam

ñaõ taêng

leân trong giai ñoaïn 2000-2002 vôí con soá laàn löôït 3,63%, 4,16% vaø 4,32% nhöng laïi giaûm coøn 3,22% vaøo naêm 2003, thaäm chí chæ coøn 2,89% vaøo naêm 2004. Naêm 2005 tyû troïng naøy ñaõ taêng leân nhöng vaãn chöa ñaùng keå. Toác ñoä taêng soá löôïng xuaát khaåu caø pheâ cuûa Vieät Nam sang Nhaät trung bình qua caùc naêm gaàn ñaây ñaït 9,95%, taêng nhanh hôn toác ñoä taêng tröôûng nhaäp khaåu caø pheâ cuûa Nhaät Baûn gaáp nhieàu laàn. Song, xuaát khaåu caø pheâ Vieät

41

Nam qua Nhaät chæ chieám 6,26% toång löôïng caø pheâ nhaäp khaåu cuûa Nhaät Baûn vaø 3,5% so vôùi toång soá löôïng xuaát khaåu caø pheâ Vieät Nam ra theá giôùi vaøo naêm 2005. Trong khi ñoù, khaû naêng xuaát khaåu caø pheâ cuûa Vieät Nam vaø nhu caàu tieâu thuï caø pheâ cuûa Nhaät laø raát lôùn. Hình 2.7: Khoái löôïng caø pheâ cuûa 10 nöôùc xuaát khaåu haøng ñaàu vaøo thò tröôøng NB naêm 2005.

Taá n

120,000 100,000 80,000 60,000 40,000

B ra xi n C ol om bi a In do ne xi G a ua te m al a Et hi op ia V ie ätN am Ta nz an ia C os ta ri ca M ex ic o H on du ra s

20,000 0

Nguoàn : Hieäp hoäi caø pheâ Nhaät Baûn. Coù theå thaáy raèng saûn löôïng caø pheâ nhaân xuaát khaåu cuûa Vieät Nam sang thò tröôøng naøy coøn raát khieâm toán so vôùi caùc ñoái thuû caïnh tranh laø Brazil, Colombia, Indonexia, Guatemala,…maëc daàu chuùng ta coù lôïi theá hôn haún veà khoaûng caùch – moät trong nhöõng yeáu toá caáu thaønh neân giaù xuaát khaåu caø pheâ. Treân thò tröôøng Nhaät Baûn naêm 2005, thò phaàn caø pheâ nhaân soáng cuûa Bra-xin chieám 27,26%, Coâloâmbia

chieám

22,8%,

In-ñoâ-neâ-xia

chieám

13,76%,

Guatemala chieám 8,02%, Ethiopia chieám 7,37% vaø Vieät Nam chieám 6,83%. b. Bieán ñoäng giaù xuaát khaåu

42

Hình 2.8: Giaù caø pheâ nhaân cuûa VN vaø theá giôùi treân thò tröôøng NB

Yeâ n / kg

300

Vieä t Nam

250 200 150 100 50 0 2001

2002

2003

2004

2005

Bình quaâ n theá giôí

Nguoàn: Hieäp hoäi caø pheâ Nhaät Baûn. Coù theå noùi, giaù caø pheâ cuûa Vieät Nam laø giaù caïnh tranh nhaát treân thò tröôøng Nhaät Baûn. Giaù caø pheâ nhaân sô cheá cuûa Vieät Nam chæ baèng 45% so vôùi giaù nhaäp khaåu trung bình caø pheâ cuøng loaïi cuûa Nhaät Baûn töø caùc nöôùc treân theá giôùi. Neáu nhö bình quaân giaù nhaäp khaåu caø pheâ nhaân sô cheá töø theá giôùi cuûa Nhaät vaøo naêm 2000 laø 221 Yeân/kg thì giaù nhaäp khaåu caø pheâ töø Vieät Nam chæ coù 96 Yeân/kg, khi giaù caø pheâ theá giôùi giaûm coøn 165 Yeân/kg vaøo naêm 2002 thì giaù Vieät Nam cuõng giaûm chæ coøn 65 Yeân/kg. Vaø khi giaù caø pheâ xuaát khaåu cuûa theá giôùi qua Nhaät trung bình taêng leân qua caùc naêm sau ñoù thì tyû leä cheânh leäch so vôùi giaù caø pheâ cuûa Vieät Nam cuõng vaãn cao nhö theá. Thöïc teá trong thôøi gian qua treân thò tröôøng caø pheâ nhaân Nhaät Baûn, giaù cuûa Vieät Nam laø thaáp nhaát. Caùc ñoái thuû caïnh tranh cuûa ta treân thò tröôøng naøy gaáp 2 ñeán 4 laàn so vôùi ta veà löôïng nhöng nhöng vaãn ñaït ñöôïc möùc giaù cao hôn ta. Naêm 2005, giaù caø pheâ Brazil laø 242 Yeân/kg, giaù caø

43

pheâ Colombia laø 278 Yeân/kg vaø giaù cuûa Indonexia laø 145 Yeân/kg coøn giaù cuûa ta chæ coù 102 Yeân/kg. Sôû dó giaù Vieät Nam thaáp laø do ta coù nguoàn nhaân löïc doài daøo, giaù lao ñoäng reû, chi phí saûn xuaát thaáp hôn vaø khoaûng caùch gaàn hôn nhöng cuõng moät phaàn laø do chaát löôïng caø pheâ cuûa ta chöa ñoàng ñeàu vaø khoâng cao baèng chaát löôïng caø pheâ cuûa caùc ñoái thuû. Maëc duø ta ñöùng thöù 6 treân thò tröôøng Nhaät Baûn veà soá löôïng nhöng laïi ñöùng cuoái baûng veà giaù. Vì theá neân kim ngaïch cuûa ta mang veà töø thò tröôøng naøy raát thaáp, thaäm chí thaáp hôn caû kim ngaïch cuûa caùc nöôùc ít hôn ta veà soá löôïng. Hình 2.9: Giaù caø pheâ cuûa 10 nöôùc xuaát khaåu haøng ñaàu vaøo NB naêm 2005

C

B

ra xi n ol om bi In a do ne xi G a ua te m al a Et hi op ia V ie ätN a Ta m nz an ia C os ta ric a M ex ic H o on du ra s

Y eâ n / kg 350 300 250 200 150 100 50 0

Nguoàn :Hieäp hoäi caø pheâ Nhaät Baûn. Toác ñoä taêng giaù xuaát khaåu caø pheâ cuûa Vieät Nam sang thò tröôøng Nhaät Baûn bình quaân chæ ñaït 4,07%/naêm. Giaù caø pheâ nhaäp khaåu cuûa Nhaät bieán ñoäng theo giaù theá giôùi vaø giaù caø pheâ xuaát khaåu cuûa Vieät Nam cuõng bieán ñoäng trong phaïm vi ñoù. Neáu nhö naêm 2000 giaù caø pheâ xuaát khaåu cuûa Vieät Nam sang Nhaät ñaït 96 Yeân/ kg thì ñeán naêm 2002 giaûm chæ coøn 65 Yeân/ kg. Tuy nhieân, giaù caø pheâ xuaát khaåu cuûa

44

Vieät Nam treân thò tröôøng naøy ñaõ taêng trôû laïi trong nhöõng naêm gaàn ñaây ñaït 102 Yeân/ kg vaøo naêm 2005 vaø leân ñeán möùc cao nhaát trong nhöõng thaùng ñaàu naêm 2006. Giaù trung bình trong 7 thaùng ñaàu naêm 2006 ñaït 144 ñeán 150 Yeân moät kg. Giaù taêng laø do aûnh höôûng cuûa tình hình taêng giaù caø pheâ chung treân thò tröôøng theá giôùi. Nhö vaäy, giaù caø pheâ Vieät Nam treân thò tröôøng Nhaät Baûn phuï thuoäc vaøo bieán ñoäng giaù xuaát khaåu cuûa theá giôùi vaøo thò tröôøng Nhaät Baûn nhöng giaù cuûa Vieät Nam bao giôø cuõng thaáp hôn raát nhieàu so vôùi giaù theá giôùi. c. Kim ngaïch xuaát khaåu Trong toång trò giaù caùc maët haøng noâng saûn xuaát khaåu sang thò tröôøng Nhaät Baûn cuûa Vieät Nam, maët haøng caø pheâ chieám ñeán 39,6% vaøo naêm 2001, chieám 38,8% vaøo naêm 2002 vaø 29,3% vaøo naêm 2003. Hình 2.10: Töông quan giöõa soá löôïng vaø giaù trò XK caø pheâ VN treân

40,000 35,000 30,000 25,000 20,000 15,000 10,000 5,000 0

3,500,000 3,000,000 2,500,000 2,000,000 1,500,000 1,000,000 500,000 0 2001 2002 2003 2004 2005

1000 Yeâ n

Taá n

thò tröôøng NB.

Soá löôïng (taá n)

Kim ngaïch (1000 JPY)

45

Nguoàn : Hieäp hoäi caø pheâ Nhaät Baûn, Boä taøi chính Nhaät Baûn. Nhìn vaøo bieåu ñoà ta thaáy, giaù trò xuaát khaåu caø pheâ thu veà thaáp hôn haún so vôí löôïng caø pheâ maø chuùng ta ñaõ xuaát qua Nhaät Baûn trong suoát nhöõng naêm 2001 ñeán 2004 vaø gaàn ñaây ta môí thu ñöôïc kim ngaïch ñaùng keå töø thò tröôøng naøy nhôø vaøo giaù taêng leân treân thò tröôøng caø pheâ theá giôùi. Kim ngaïch xuaát khaåu caø pheâ sang Nhaät giaûm lieân tuïc qua caùc naêm töø naêm 2000 ñeán naêm 2003. Neáu nhö naêm 2000, kim ngaïch xuaát khaåu caø pheâ sang Nhaät ñaït 2,4 tyû Yeân (22.550 USD), thì naêm 2001 giaûm coøn 2,17 tyû Yeân (17.858 USD) naêm 2002 giaûm coøn 1,9 tyû Yeân (15.828 USD) vaø coøn 1,89 tyû Yeân vaøo naêm 2003. Kim ngaïch xuaát khaåu caø pheâ qua Nhaät cuûa Vieät Nam qua Nhaät giaûm maïnh laø do giaù caø pheâ giaûm maïnh cuøng vôùi xu theá giaù caø pheâ theá giôùi. Tuy nhieân giaù trò xuaát khaåu caø pheâ Vieät Nam sang Nhaät ñaõ taêng trôû laïi vaøo naêm 2004 vôùi 2,16 tyû Yeân vaøo naêm 2004 vaø 2,88 tyû yeân vaøo naêm 2005. Ñieàu naøy ñaõ goùp phaàn ñaùng keå vaøo vieäc gia taêng kim ngaïch xuaát khaåu haøng hoùa cuûa Vieät Nam sang thò tröôøng Nhaät Baûn. Toác ñoä taêng kim ngaïch xuaát khaåu caø pheâ sang thò tröôøng Nhaät Baûn coù xu höôùng taêng trong nhöõng naêm gaàn ñaây. Cuï theå laø naêm 2004 taêng 14,69% so vôùi naêm 2003 vaø naêm 2005 taêng 33,07% so vôøi naêm 2004. Xuaát khaåu caø pheâ Vieät Nam sang thò tröôøng Nhaät Baûn coøn taêng maïnh hôn nöõa trong nhöõng thaùng ñaàu naêm 2006. Trong 7 thaùng ñaàu naêm 2006, caø pheâ Vieät Nam xuaát khaåu sang Nhaät ñaït 23.096 taán,

46

taêng 24,27% so vôùi cuøng kyø naêm ngoaùi, giaù trò kim ngaïch ñaït 27,12 trieäu USD taêng 83,39% so vôùi cuøng kyø naêm 2005. Giaù trò xuaát khaåu caø pheâ Vieät Nam sang Nhaät Baûn tuy chöa xöùng ñaùng vôùi tieàm naêng xuaát nhaäp khaåu cuûa hai nöôùc nhöng ñang coù xu höôùng taêng trong nhöõng naêm gaàn ñaây. Ñaây cuõng laø moät phaàn trong söï taêng tröôûng xuaát khaåu chung cuûa ngaønh caø pheâ Vieät Nam nhôø vaøo nhöõng noã löïc naâng cao naêng löïc saûn xuaát vaø naêng löïc caïnh tranh cuûa toaøn ngaønh trong thôøi gian qua coäng vôùi söï hoã trôï cuûa chính phuû trong vieäc xuùc tieán thöông maïi vaø môû roäng thò tröôøng xuaát khaåu. Maët khaùc, neáu ñöùng ôû goùc ñoä thò tröôøng Nhaät Baûn nhìn nhaän thì coù leõ chính söï phuïc hoài neàn kinh teá vôùi xu höôùng taêng tröôûng trong naêm 2004 sau moät thôøi gian daøi trì treä do aûnh höôûng cuûa vuï suïp ñoå “neàn kinh teá bong boùng” naêm 1991 ñaõ taùc ñoäng ñeán tieâu duøng cuûa ngöôøi daân theo höôùng tích cöïc, ñaõ taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho caùc maët haøng nhaäp khaåu vaøo thò tröôøng naøy. Hôn nöõa, quan heä Vieät Nam – Nhaät Baûn ngaøy caøng toát ñeïp, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho caùc maët haøng xuaát khaåu chuû löïc cuûa Vieät Nam, trong ñoù coù maët haøng caø pheâ thaâm nhaäp vaøo thò tröôøng Nhaät Baûn. 2.1.2. Cô caáu maët haøng xuaát khaåu Saûn phaåm xuaát khaåu cuûa Vieät Nam ñeán nay goàm coù caø pheâ voái (Robusta) vaø caø pheâ cheø (Arabica) trong ñoù, saûn löôïng Robusta laø chuû yeáu. Nhu caàu veà caø pheâ Arabica cuûa Nhaät raát lôùn, chieám 67% trong khi ñoù, caø pheâ Robusta chæ chieám 22% vaø coøn laïi 11% laø caùc loaïi caø pheâ khaùc trong

47

toång löôïng nhaäp khaåu. Do ñoù, vôùi saûn löôïng caø pheâ Arabica saûn xuaát trong nöôùc chæ chieám 5% thì Vieät Nam khoâng theå ñaùp öùng nhu caàu lôùn ñoù cuûa Nhaät Baûn. Trong cô caáu maët haøng caø pheâ Vieät Nam xuaát khaåu ra nöôùc ngoaøi, phaàn lôùn laø caø pheâ nhaân sô cheá. Caø pheâ xanh nguyeân lieäu xuaát khaåu ñang giuùp ngaønh caø pheâ Vieät Nam ñöùng thöù hai treân theá giôùi veà löôïng. Trong khi ñoù tyû troïng caø pheâ cheá bieán cuûa Vieät Nam laïi quaù ít, vì theá caø pheâ trong nöôùc luoân chòu thieät thoøi do khoâng thu theâm ñöôïc giaù trò gia taêng vaø khueách tröông ñöôïc thöông hieäu. Caø pheâ Vieät Nam, nhaát laø caø pheâ rang xay cuûa haàu heát caùc nhaõn hieäu Vieät Nam (ngoaïi tröø Vinacafeù, Thu Haø, Trung Nguyeân) ñeàu raát khoù xuaát khaåu ra thò tröôøng theá giôùi vì pha troän raát nhieàu phuï gia khoâng coù lôïi cho söùc khoeû vaø khoâng hôïp gu ngöôøi tieâu duøng nöôùc ngoaøi. Vieät Nam chuù troïng phaùt trieån thò tröôøng caø pheâ hoøa tan trong nöôùc môùi chæ vaøi naêm gaàn ñaây vaø cuõng chæ xuaát khaåu ra nöôùc ngoaøi vôùi khoái löôïng ít qua caùc nöôùc Myõ, Ñaøi Loan,..coøn thaâm nhaäp thò tröôøng Nhaät thì môùi chæ coù saûn phaåm cuûa Trung Nguyeân. Caùc saûn phaåm caø pheâ ñaëc saûn cuûa Trung Nguyeân nhö caø pheâ hoaø tan, caø pheâ söõa, caø pheâ boät pha phin hieän ñang raát ñöôïc öa chuoäng taïi thò tröôøng Nhaät Baûn vaø ñöôïc baùn vôùi giaù cao töø 750 Yeân ñeán 1000 Yeân moät goùi 250g. [4]. Ñaëc bieät laø gaàn ñaây Nhaät Baûn coù xu höôùng thích uoáng caø pheâ ñaëc pha fin gioáng nhö cuûa Vieät Nam, ñaây chính laø cô hoäi toát ñeå Vieät Nam tìm kieám giaù trò xuaát khaåu cao treân thò tröôøng naøy. Ta coù theå

48

thu ñöôïc lôïi nhuaän raát cao töø vieäc xuaát khaåu maët haøng caø pheâ cheá bieán cao caáp vaø gaây döïng thöông hieäu treân thò tröôøng Nhaät Baûn nhöng ñeán nay ta vaãn chöa coù nhöõng hoaït ñoäng thieát thöïc ñeå ñaåy maïnh xuaát khaåu maët haøng naøy. Nhö vaäy, caø pheâ Vieät Nam treân thò tröôøng Nhaät chieám haàu heát laø caø pheâ nhaân sô cheá vaø chæ coù moät soá löôïng nhoû caø pheâ cheá bieán cuûa Trung Nguyeân ñöôïc baùn ôû Nhaät vôùi hình thöùc nhöôïng quyeàn. Vôùi cô caáu caø pheâ nhö theá naøy, Vieät Nam gaëp raát nhieàu baát lôïi trong ñieàu kieän caïnh tranh ngaøy caøng khoác lieät treân thò tröôøng Nhaät Baûn. Vì ngöôøi tieâu duøng cuoái cuøng chæ bieát ñeán teân nhaõn hieäu cuûa thaønh phaåm, cuûa saûn phaåm maø hoï ñang tieâu duøng chöù ít khi chuù yù ñeán nguoàn goác nguyeân lieäu neân neáu khoâng xuaát khaåu caø pheâ thaønh phaåm qua thò tröôøng naøy thì caø pheâ Vieät Nam seõ maõi laø keû voâ danh khoâng ñöôïc ai bieát ñeán ngoaøi nhöõng nhaø rang xay vaø nhaø saûn xuaát cuûa Nhaät Baûn. 2.1.3. Chaát löôïng caø pheâ xuaát khaåu Caø pheâ Vieät Nam thôøi gian gaàn ñaây ñang töøng böôùc gaây döïng ñöôïc uy tín Nhaät nhôø vaøo nhöõng noã löïc naâng cao chaát löôïng vaø quaûng baù thoâng qua keânh tham taùn thöông maïi vaø keânh du lòch cuûa caùc ñoaøn löõ haønh Nhaät taïi Vieät Nam. Theo thoâng tin töø Boä Thöông maïi, thò tröôøng Nhaät hieän nay coù moät boä phaän nhoû ngöôøi tieâu duøng Nhaät Baûn coù xu höôùng chuoäng caø pheâ cheá bieán cuûa Vieät Nam hôn so vôùi caø pheâ cuûa moät soá nöôùc trong khu vöïc. Chaát löôïng caø pheâ saûn xuaát vaø xuaát khaåu qua Nhaät cuõng ñaõ coù nhöõng tín

49

hieäu caûi thieän ñaùng möøng. Ñoù laø coù ít nhaát moät nhaø saûn xuaát caø pheâ ôû Laâm Ñoàng ñaõ ñöôïc chöùng nhaäân saûn xuaát theo phöông phaùp höõu cô vaø ñaõ xuaát khaåu vaøi container haøng naêm vôùi laõi töông ñoái cao sang Nhaät. Moät vaøi nhaø saûn xuaát caø pheâ khaùc cuõng ñöôïc caáp giaáy chöùng nhaän vôùi caùc saûn phaåm höõu cô, saûn phaåm coù danh tieáng hoaëc coù phöông phaùp saûn xuaát sinh thaùi. Vò trí ñòa lí naèm trong vaønh ñai nhieät ñôùi Baéc Baùn Caàu Vieät Nam thích hôïp vôùi vieäc phaùt trieån caø pheâ vaø ñem laïi cho caø pheâ Vieät Nam moät höông vò raát rieâng. Caùc nhaø cung öùng vaø rang xay ôû Myõ vaø chaâu Aâu cho raèng caø pheâ voái cuûa Vieät Nam sau khi laøm saïch, ñem rang xay, thöû neám thì hôn haún caø pheâ voái cuûa Brazil, Thaùi Lan, Indonexia,…Caùc nhaø rang xay Nhaät Baûn cuõng ñaùnh giaù caø pheâ Robusta cuûa ta coù höông vò thôm ngon hôn caø pheâ cuûa caùc nöôùc khaùc. Tuy nhieân, nhìn chung chaát löôïng caø pheâ xuaát khaåu cuûa ta vaãn coøn nhieàu vaán ñeà ñaùng quan taâm. Giaù caø pheâ Vieät Nam hieän nay vaãn ôû möùc thaáp so vôùi caùc nöôùc khaùc nhôø vaøo löïc löôïng lao ñoäng reû vaø caùc chính saùch hoã trôï veà giaù cuûa nhaø nöôùc nhöng phaàn khaùc laø do haøm löôïng cheá bieán cuûa Vieät Nam coøn thaáp. Tieâu chuaån chaát löôïng caø pheâ cuûa Vieät Nam tuy ñaõ ñöôïc ban haønh nhöng thöïc teá hoaït ñoäng cuûa caùc doanh nghieäp thuoäc ngaønh vaãn dieãn ra theo kieåu töï phaùt, mieãn laø coù haøng. Do ñoù khoâng khuyeán khích caûi tieán chaát löôïng saûn phaåm. Söï baát oån naøy laø nguyeân nhaân khieán cho giaù baùn caø pheâ Vieät Nam luoân

50

luoân thaáp hôn giaù caø pheâ cuøng loaïi cuûa caùc nöôùc khaùc treân thò tröôøng Nhaät Baûn. Theo Thöông vuï Vieät Nam taïi Nhaät Baûn, caø pheâ haït (loaïi R2) cuûa Vieät Nam xuaát sang thò tröôøng Nhaät noùi rieâng vaø theá giôùi noùi chung, vaãn chöa ñaït chuaån caùc chæ tieâu cuûa Hieäp hoäi Caø pheâ quoác teá (ICO) veà ñoä aåm, taïp chaát, haït hö (non, leùp, ñen) do khaâu sô cheá coøn döïa nhieàu vaøo töï nhieân (phôi naéng) hoaëc saáy thuû coâng. Haàu heát caø pheâ Vieät Nam phaûi qua cheá bieán tieáp ôû khaâu trung gian ñeå ñaït caùc tieâu chuaån giao dòch tröôùc khi xuaát sang Nhaät. Theo ñaùnh giaù chung, coâng ngheä cheá bieán cuûa ngaønh caø pheâ Vieät Nam khoâng theo kòp vôùi söï phaùt trieån cuûa saûn löôïng hay coù theå noùi caùch khaùc laø ngaønh caø pheâ Vieät Nam phaùt trieån moät caùch thieáu ñoàng boä. Söï cheânh leäch quaù xa giöõa möùc saûn löôïng vaø naêng löïc cheá bieán laøm naûy sinh nhöõng saân phôi taïm bôï, nhöõng nhaø kho taän duïng khoâng ñuùng quy caùch, nhöõng coâng cuï thoâ sô vaø cuoái cuøng laø nhöõng saûn phaåm coù chaát löôïng khoâng cao vaø khoâng oån ñònh. Trong khi ñoù, nhöõng yeâu caàu veà veä sinh, an toaøn thöïc phaåm maø Nhaät Baûn ñaët ra laø raát cao. Theâm vaøo ñoù, trong khi nhu caàu nhaäp khaåu “caø pheâ saïch” (caø pheâ höõu cô) cuûa Nhaät raát lôùn thì Vieät Nam ñeán nay vaãn chöa coù nhieàu saûn phaåm ñöôïc chöùng nhaän laø “caø pheâ höõu cô” ñeå xuaát sang thò tröôøng voán ñoøi hoûi nghieâm ngaët veà an toaøn veä sinh thöïc phaåm naøy duø ta ñaõ xuaát sang Nhaät vôùi soá löôïng töông ñoái lôùn. 2.1.4. Phöông thöùc thanh toaùn

51

Coù 3 hình thöùc thanh toaùn maø caùc doanh nghieäp xuaát khaåu caø pheâ Vieät Nam thöôøng söû duïng laø: Phöông thöùc tín duïng chöùng töø (Documentary credit), phöông thöùc giao chöùng töø qua ngaân haøng (Payment net cash against documents-NCAD or CAD) vaø göûi chöùng töø tröïc tieáp cho ngöôøi mua (Documents in trust). Trong 3 phöông thöùc naøy, phöông thöùc thanh toaùn thöù 3 ñöôïc caùc doanh nghieäp aùp duïng nhieàu nhaát ñeå thanh toaùn cho loâ haøng caø pheâ xuaát khaåu. Theo phöông thöùc naøy, ngöôøi baùn seõ giao chöùng töø tröïc tieáp cho ngöôøi mua vaø ngöôøi ngöôøi mua seõ chuyeåân tieàn qua ngaân haøng cho ngöôøi baùn. Sôû dó ña soá caùc doanh nghieäp aùp duïng phöông thöùc thanh toaùn naøy trong hôïp ñoàng maø khoâng thanh toaùn baèng L/C nhö caùc maët haøng xuaát khaåu khaùc laø vì haàu heát caø pheâ ñeàu ñöôïc baùn cho caùc nhaø nhaäp khaåu lôùn cuûa Nhaät Baûn coù vaên phoøng ñaïi dieän taïi Vieät Nam neân khoâng caàn phaûi göûi chöùng töø qua ngaân haøng. Theâm vaøo ñoù, maët haøng caø pheâ laø maët haøng coù giaù bieán ñoäng, giaù trò caùc hôïp ñoàng thöôøng khoâng lôùn, trong khi chi phí môû L/C raát cao vaø thuû tuïc phöùc taïp. 2.2. CAÙC QUY ÑÒNH LIEÂN QUAN ÑEÁN CAØ PHEÂ NHAÄP KHAÅU CUÛA NHAÄT BAÛN Maët haøng caø pheâ laø ñoà uoáng lieân quan tröïc tieáp ñeán söùc khoûe cuûa con ngöôøi neân nhaäp khaåu caø pheâ vaøo Nhaät Baûn chòu söï ñieàu phoái cuûa Luaät an toaøn thöïc phaåm, Luaät baûo veä coâng nghieäp (trong tröôøng hôïp ñöa thieát bò cheá

52

bieán vaøo Nhaät), Luaät ño löôøng vaø caùc quy ñònh veà nhaõn maùc haøng hoùa. 2.2.1. Luaät an toøan veä sinh thöïc phaåm Caø pheâ laø maët haøng thöïc phaåm neân ñöôøng caàu coù ñoä nhaïy caûm raát cao do nhöõng nhaän thöùc veà söùc khoûe con ngöôøi. Vieäc nhaäp khaåu caø pheâ haït, caø pheâ rang xay, caø pheâ hoøa tan vaø caø pheâ chieát xuaát phaûi tuaân thuû caùc quy ñònh cuûa luaät an toaøn veä sinh thöïc phaåm. Theo ñieàu 4 cuûa luaät veä sinh an toaøn thöïc phaåm, nhöõng saûn phaåm sau ñaây bò caám kinh doanh, thu mua, nhaäp khaåu, cheá bieán hay löu tröõ: -Nhöõng thöïc phaåm bò hoûng vaø thoái, ngoaïi tröø nhöõng saûn phaåm ñöôïc bieát laø khoâng coù haïi vôùi con ngöôøi. -Nhöõng thöïc phaåm coù chöùa hay bò nghi ngôø coù chöùa caùc chaát ñoäc haïi. -Thöïc phaåm mang vi sinh vaät gaây beänh hoaëc nhöõng vi khuaån gaây ra ngoä ñoäc thöùc aên hay beänh truyeàn nhieãm. -Thöïc phaåm coù theå coù haïi cho söùc khoûe con ngöôøi, do maát veä sinh goàm caùc yeáu toá ngoaïi vi hoaëc baát kyø nguyeân nhaân naøo khaùc. Do thöïc phaåm nhaäp khaåu vaøo Nhaät phaûi qua caùc khaâu kieåm tra heát söùc khaét khe veà veä sinh thöïc phaåm neân ngoaøi vieäc thöïc hieän caùc bieän phaùp ñaùp öùng tieâu chuaån veä sinh cuûa Nhaät, caùc doanh nghieäp cuûa ta neân chuù troïng hôïp taùc lieân doanh vôùi Nhaät ñeå ñaùp öùng ñuùng thò hieáu tieâu duøng. Sô ñoà 2: Quy trình nhaäp khaåu theo luaät an toøan veä sinh thöïc phaåm

53

Dòch vuï tö vaán tröôùc nhaäp khaåu Caùc thoâng tin caàn thieát ( phöông phaùp saûn xuaát, thaønh phaàn caùc chaát…) Caùc chöùng nhaän ñaõ coù (do cô quan coù thaåm quyeàn cuûa nöôùc xuaát khaåu caáp hoaëc do phoøng thí nghieäm cuûa boä y teá caáp).

Ñeä trình chöùng töø taïi traïm kieåm dòch ( Theo maãu khai baùo haøng nhaäp Kieåm tra chöùng töø nhaäp khaåu Haøng hoùa caàn kieåm ñònh Haøng khoâng ñöôïc thoâng quan

Haøng hoùa khoâng caàn kieåm ñònh Haøng ñöôïc thoâng

Traû laïi, huûy hoaëc taùi cheá laïi haøng

Caáp chöùng nhaän cho pheùp thoâng quan haøng hoùa

Thoâng quan haøng hoùa nhaäp khaåu

Nguoàn: Phoøng thöông maïi vaø Coâng nghieäp Vieät Nam - VCCI 2.2.2. Luaät baûo veä thöïc vaät Sô ñoà 3: Quy trình giaùm ñònh theo luaät baûo veä thöïc vaät

54

Ñôn xin giaùm ñònh haøng nhaäp khaåu taïi traïm baûo veä thöïc vaät (hoaëc chöùng nhaän kieåm dòch thöïc vaät do cô quan coù thaåm quyeàn cuûa nöôùc xuaát khaåu

Giaùm ñònh haøng nhaäp khaåu

Neáu khoâng phaùt hieän ñöôïc saâu

Neáu phaùt hieän ñöôïc saâu beänh Khöû beänh dòch

Caáp chöùng nhaän mieãn dòch

Laøm thuû tuïc nhaäp khaåu theo quy trình cuûa luaät veä sinh thöïc phaåm Nguoàn: Phoøng thöông maïi vaø Coâng nghieäp Vieät Nam Huûy boû hoaëc traû laïi haøng

- VCCI Ngoaøi vieäc phaûi tuaân thuû caùc quy ñònh cuûa luaät veä sinh an toaøn thöïc phaåm, nhaäp khaåu caø pheâ haït coøn phaûi tuaân thuû caùc quy ñònh cuûa luaät baûo veä thöïc vaät. Caø pheâ haït nhaäp khaåu vaøo thò tröôøng Nhaät Baûn phaûi tuaân thuû caùc quy ñònh cuûa luaät baûo veä thöïc vaät nhaèm traùnh tình traïng laây nhieãm caùc saâu beänh töø haøng nhaäp khaåu vaøo heä thöïc vaät cuûa Nhaät Baûn. Trong thôøi gian haøng nhaäp caûng, nhaø nhaäp khaåu phaûi ñeä trình “ñôn xin giaùm ñònh thöïc

55

vaät” ñeå laáy “chöùng chæ kieåm dòch thöïc vaät”. Neáu haøng nhaäp khaåu bò phaùt hieän coù nhieãm saâu beänh, coù theå phaûi khöû beänh, huûy haøng hay traû laïi cho nhaø xuaát khaåu. 2.2.3. Tieâu chuaån noâng nghieäp Nhaät Baûn (JAS) Heä thoáng tieâu chuaån noâng nghieäp Nhaät Baûn (JAS) ñöôïc ban haønh vaøo thaùng 5 naêm 1970, quy ñònh caùc tieâu chuaån veà chaát löôïng, ñöa ra caùc quy taéc veà ghi nhaõn chaát löôïng vaø ñoùng daáu tieâu chuaån chaát löôïng JAS. Ngaøy nay, heä thoáng JAS ñaõ trôû thaønh cô sôû cho ngöôøi tieâu duøng trong vieäc löïa choïn thöïc phaåm cheá bieán. Danh saùch caùc saûn phaåm goàm: ñoà goã, thöïc phaåm cheá bieán, daàu aên, môõ vaø caùc noâng laâm thuûy saûn cheá bieán. Maët haøng caø pheâ cheá bieán nhö caø pheâ rang xay, caø pheâ hoøa tan, caø pheâ ñoùng lon ñeàu ñöôïc lieät keâ trong danh saùch caùc caùc saûn phaåm do JAS ñieàu chænh. Ña soá caùc saûn phaåm cheá bieán ñöôïc saûn xuaát taïi Nhaät ñeàu mang daáu chaát löôïng JAS. Nhaø saûn xuaát nöôùc ngoaøi coù theå xin daáu chöùng nhaän naøy cho saûn phaåm cuûa mình taïi Boä Coâng thöông vaø Boä Noâng Laâm Ngö nghieäp Nhaät Baûn. Trong quaù trình xem xeùt, Nhaät Baûn cho pheùp söû duïng keát quaû giaùm ñònh cuûa toå chöùc giaùm ñònh nöôùc ngoaøi neáu nhö toå chöùc giaùm ñònh ñoù ñöôïc Boä tröôûng Boä Coâng thöông hoaëc Boä Noâng Laâm Ngö nghieäp Nhaät Baûn chaáp thuaän. Neáu thöïc phaåm ñöôïc caáp xaùc nhaän naøy thì vieäc tieâu thuï treân thò tröôøng Nhaät seõ trôû neân deã daøng hôn, thuû tuïc nhaäp khaåu cuõng ñöôïc giaûi quyeát nhanh hôn (trong voøng 1 ngaøy thay vì 7 ngaøy). 2.2.4. Quy ñònh veà nhaõn maùc

56

Caø pheâ haït soáng khi ñöôïc nhaäp khaåu vaøo Nhaät Baûn khoâng phaûi chòu söï chi phoái bôûi caùc quy ñònh veà nhaõn maùc nhöng caø pheâ cheá bieán phaûi tuaân thuû nghieâm ngaët caùc quy ñònh naøy. Theo quy ñònh cuûa luaät an toaøn veä sinh thöïc phaåm, luaät JAS, luaät ño löôøng, nhaõn maùc caùc saûn phaåm caø pheâ cheá bieán löu thoâng treân thò tröôøng phaûi coù ñaày ñuû caùc thoâng tin sau: -Teân saûn phaåm -Thaønh phaàn caùc chaát coù trong saûn phaåm -Troïng löôïng tònh -Thôøi haïn söû duïng -Phöông phaùp cheá bieán -Höôùng daãn söû duïng -Nöôùc xuaát xöù -Teân vaø ñòa chæ cuûa nhaø nhaäp khaåu. 2.2.5. Taùc ñoäng cuûa caùc raøo caûn nhaäp khaåu cuøa Nhaät Baûn ñeán caùc doanh nghieäp xuaát khaåu caø pheâ Vieät Nam. Nhöõng naêm gaàn ñaây, yeâu caàu veà veä sinh ñoái vôùi haøng hoaù nhaäp khaåu ngaøy caøng cao. Ñieàu naøy, veà maët naøo ñoù ñaõ laøm caûn trôû ñeán nhöõng saûn phaåm nhaäp khaåu vaøo Nhaät, ñaëc bieät ñoái vôùi nhöõng haøng hoaù khi söû duïng coù tieáp xuùc tröïc tieáp vôùi vieäc aên uoáng cuûa con ngöôøi. Ví duï nhö phin pha caø pheâ, thìa, khay ñöïng baùnh myø, . .Vieät Nam xuaát khaåu sang Nhaät Baûn seõ phaûi traûi qua caùc böôùc kieåm tra an toaøn veä sinh raát chaët cheõ theo Luaät veä sinh thöïc phaåm, maát nhieàu thôøi gian.

57

ÔÛ Nhaät Baûn luoân khuyeán khích ngöôøi tieâu duøng phaøn naøn veà chaát löôïng haøng hoaù ñoái vôùi nhaø saûn xuaát, treân cô sôû ñoù buoäc nhaø saûn xuaát phaûi laøm hoaøn thieän hôn saûn phaåm cuûa mình. Vì vaäy haøng tieâu duøng luoân ñoøi hoûi phaûi coù chaát löôïng, veä sinh toát. Nhöõng tieâu chuaån cao veà chaát löôïng vaø veä sinh nhö vaäy seõ baûo veä raát toát cho ngöôì tieâu duøng trong nöôùc ñoàng thôøi cuõng laøm caûn trôû nhaát ñònh ñeán saûn phaåm nhaäp khaåu, ñaëc bieät nhaäp khaåu töø nhöõng nöôùc maø neàn saûn xuaát coù trình ñoä chöa cao trong ñoù coù Vieät Nam. Nhìn chung, caø pheâ xuaát khaåu cuûa Vieät Nam chöa thöïc söï gaëp moät thieät haïi naøo mang tính quy moâ gaây ra bôûi caùc raøo caûn töø Nhaät Baûn mang laïi nhö nguy cô thieät haïi cuûa Indonexia nhöng cuõng ñaõ gaëp khoâng ít trôû ngaïi gaây ra bôûi caùc raøo caûn naøy do saûn xuaát cuûa ta chöa ñaûm baûo chaát löôïng vaø caùc doanh nghieäp chöa thöïc toát caùc quy trình kieåm tra tröôùc khi xuaát khaåu. Khi thaâm nhaäp vaøo thò tröôøng naøy, Vieät Nam phaûi ñoái maët vôùi moät "böùc töôøng theùp" khoång loà laø haøng raøo phi thueá quan. Chaát löôïng vaø an toaøn thöïc phaåm seõ trôû thaønh nhöõng yeáu toá quyeát ñònh ñeán söï thaønh baïi cuûa caùc doanh nghieäp caø pheâ Vieät Nam. Thueá suaát thueá nhaäp khaåu caø pheâ haït thoâ baèng 0%, Vieät Nam haàu heát xuaát caø pheâ haït thoâ sang thò tröôøng naøy neân khoâng phaûi chòu gaùnh naëng veà thueá. Tuy nhieân caùc tieâu chuaån chaát löôïng maø Nhaät Baûn ñaët ra chính laø raøo caûn lôùn maø caùc nhaø xuaát khaåu Vieät Nam caàn vöôït qua.

58

2.3. THÖÏC TRAÏNG KEÂNH PHAÂN PHOÁI Nhìn chung, tình hình xuaát khaåu caø pheâ Vieät Nam sang Nhaät Baûn trong nhöõng naêm qua nhö sau: Quy moâ hoaït ñoäng coøn haïn cheá neân caùc coâng ty chöa coù tham voïng hình thaønh moät maïng löôùi tieâu thuï ôû Nhaät Baûn (tröø Trung Nguyeân), vieäc tieâu thuï saûn phaåm cuûa coâng ty ñöôïc xem nhö chaám döùt khi haøng rôøi khoûi Vieät Nam. Maïng löôùi baïn haøng, khaùch haøng heïp, nhieàu tröôøng hôïp phaûi thoâng qua trung gian. Haàu heát caø pheâ nhaân cuûa Vieät Nam xuaát khaåu sang Nhaät Baûn khoâng theo phöông thöùc mua taän goác, baùn taän ngoïn maø vaãn chuû yeáu thoâng qua caùc taäp ñoaøn cuûa Nhaät phaàn lôùn ñang coù vaên phoøng ñaïi dieän taïi Vieät Nam. Caùc coâng ty xuaát khaåu Vieät Nam chæ mua caø pheâ cuûa noâng daân roài baùn laïi cho caùc taäp ñoaøn naøy. Thaäm chí caùc vaên phoøng ñaïi dieän cuûa Nhaät taïi Vieät Nam phaàn lôùn ñeàu tieán haønh giao dòch mua baùn vôùi caùc taäp ñoaøn lôùn cuûa nöôùc ngoaøi coù vaên phoøng ñaïi dieän taïi Vieät Nam hoaëc caùc coâng ty moâi giôùi lôùn vaø chæ mua duy nhaát cuûa moät hoaëc vaøi coâng ty maø mình tin töôûng chöù ít khi tìm kieám vaø kí hôïp ñoàng vôùi nhöõng nhaø cung caáp môùi. Nguyeân nhaân chuû yeáu laø do do phöông thöùc vaø khaû naêng thaâm nhaäp thò tröôøng cuûa caùc doanh nghieäp Vieät Nam coøn quaù yeáu. Caùc doanh nghieäp Vieät Nam vaãn coøn raát thuï ñoäng trong vieäc thaâm nhaäp thò tröôøng Nhaät Baûn. Khoâng chuû ñoäng tìm kieám thò tröôøng maø phuï thuoäc hoaøn toaøn vaøo caùc nhaø moâi giôùi. Vì khoâng baùn tröïc tieáp ñeán tay caùc

59

nhaø rang xay neân deã bò eùp giaù, bò maát ñi moät khoaûn cheânh leäch giaù cho caùc nhaø moâi giôùi ñoàng thôøi khoâng kieåm soaùt ñöôïc tieán trình xuaát khaåu, khoâng bieát haøng cuûa mình seõ ñi veà ñaâu. Maët khaùc, caùch laøm aên choäp döït cuûa caùc nhaø xuaát khaåu Vieät Nam nhö hieän nay khoâng gaây ñöôïc thieän caûm cho caùc nhaø nhaäp khaåu Nhaät Baûn. Ngöôøi Nhaät raát sôï ruûi ro caùc nhaø xuaát khaåu Vieät Nam khoâng giao haøng vì ñaõ coù khoâng ít tröôøng hôïp baùn khoáng maø haøng cuõng khoâng thöïc ñaõ xaûy ra, gaây thieät haïi khoâng nhoû cho phía ñoái taùc Nhaät. Do ñoù, caùc ñoái taùc Nhaät Baûn chæ thích mua haøng cuûa caùc taäp ñoaøn lôùn, coù uy tín, duø giaù caû cao hôn giaù goác raât nhieàu laàn nhöng hoï vaãn haøi loøng vì caùc taäp doaøn naøy ñaûm baûo soá löôïng haøng cho hoï khi ñeán thôøi ñieåm giao haøng. Beân caïnh ñoù, cô sôû vaät chaát kyõ thuaät trang bò laøm haøng xuaát khaåu thieáu ñoàng boä, laïc haäu, heä thoáng kho chuyeân duøng ñeå baûo quaûn, döï tröõ coøn keùm... Nhöõng haïn cheá naøy aûnh höôûng ñeán toå chöùc phaân phoái hôïp lyù haøng xuaát khaåu ñeán caùc phaân ñoaïn cuûa thò tröôøng . 2.4.

SÖÙC CAÏNH TRANH CUÛA CAØ PHEÂ VIEÄT NAM

TREÂN THÒ TRÖÔØNG NHAÄT BAÛN. Moâi tröôøng sinh thaùi nöôùc ta khaù phuø hôïp vôùi söï sinh tröôûng vaø phaùt trieån cuûa caây caø pheâ. Ñieàu kieän töï nhieân nuôùc ta cho pheùp phaùt trieån saûn xuaát caø pheâ vôùi quy moâ lôùn ôû caùc vuøng Taây Nguyeân, Ñoâng Nam Boä. Söï phaân boá

60

raûi raùc ôû caùc tænh duyeân haûi mieàn Trung, Thuaän Haûi, Khaùnh Hoaø, Phuù Yeân, Bình Ñònh, Quaûng Ngaõi ñeán caùc tænh trung du mieàn nuùi phía Baéc: Sôn La, Lai Chaâu, Baéc Thaùi, Vónh Phuù…cho pheùp saûn xuaát treân phaïm vi roäng khaép caû nöôùc. Maët khaùc ñieàu kieän töï nhieân thích hôïp nhaát vôùi caây caø pheâ laø caùc vuøng Taây Nguyeân, Ñoâng Nam Boä seõ cho pheùp phaùt trieån saûn xuaát caø pheâ theo höôùng chuyeân moân hoùa, taäp trung vaø thaâm canh cao, taïo ra caùc vuøng caø pheâ coù khoái löôïng saûn phaåm caø pheâ haøng hoaù lôùn, chaát löôïng cao cho tieâu duøng vaø xuaát khaåu. Löïc löôïng lao ñoäng doài daøo, nhaát laø lao ñoäng trong noâng nghieäp. Tieàn coâng lao ñoäng laïi thaáp. Ñieàu ñoù ñaõ vaø ñang ñaùp öùng yeâu caàu phaùt trieån ngaønh caø pheâ vôùi quy moâ lôùn, taäp trung ôû caùc vuøng ñaát roäng ngöôøi thöa nhö Taây Nguyeân, Ñoâng Nam Boä. Lôïi theá gaàn caûng bieån, chi phí vaän chuyeån laø vaán ñeà gaây toán keùm cho nhieàu nöôùc saûn xuaát caø pheâ vì khoâng gaàn caûng bieån. Trong khi ñoù ôû nöôùc ta vieäc vaän chuyeån saûn phaåm töø nôi saûn xuaát ñeán caûng gaàn, giuùp cho chi phí saûn xuaát ôû nöôùc ta thaáp hôn caùc nöôùc khaùc. Ñieàu naøy cho pheùp chuùng ta coù theå canh tranh ñöôïc vaø ñöùng vöõng. Khoaûng caùch veà vò trí ñòa lí cuûa ta vaø Nhaät Baûn

ngaén

hôn so vôí caùc nöôùc ñoái thuû caïnh tranh do ñoù chi phí vaø thôøi gian vaän chuyeån haøng hoùa nhaäp khaåu töø nöôùc xuaát khaåu cuûa caùc doanh nghieäp Nhaät Baûn seõ thaáp hôn so vôùi töø caùc nöôùc khaùc.

61

Phaàn lôùn, taát caû nhöõng thaønh coâng cuûa Vieät Nam trong vieäc thu ñöôïc thò phaàn treân thò tröôøng Nhaät Baûn laø nhôø vaøo lôïi theá so saùnh vôùi caùc quoác gia keùm caïnh tranh hôn (ví duï chaâu Phi vaø moät soá nöôùc chaâu AÙ laân caän). Baèng vieäc nghieân cöùu vaø khai thaùc trieät ñeå lôïi theá hieän coù, Vieät Nam coù theå caïnh tranh treân moät soá lónh vöïc chính nhö saûn xuaát vaø cung caáp caø pheâ coù chaát löôïng cô baûn. Tuy nhieân, neáu chæ döïa vaøo lôïi theá giaù thaáp maø ít taïo ra giaù trò taêng theâm thì Vieät Nam seõ coù theå bò thay theá vaøo moät luùc naøo ñoù bôûi caùc nöôùc khaùc khi coù söï thay ñoåi tyû giaù hoaëc caùc yeáu toá caïnh tranh. Maëc duø ñaõ coù nhieàu tieán boä, ngaønh caø pheâ Vieät Nam vaãn gaëp nhieàu trôû ngaïi trong vieäc xaây döïng danh tieáng nhö laø moät nhaø cung caáp caø pheâ coù chaát löôïng nhaát quaùn vôùi bieán ñoäng toái thieåu vaø khoâng vi phaïm hôïp ñoàng quaù thöôøng xuyeân. Hai coâng cuï caïnh tranh ñaéc löïc nhaát treân thò tröôøng Nhaät Baûn cuõng nhö baát cöù thò tröôøng naøo chính laø giaù vaø chaát löôïng. Vieät Nam ñaõ thaâm nhaäp thaønh coâng vaøo thò tröôøng naøy vôùi lôïi theá giaù reû nhöng chaát löôïng laïi khoâng oån ñònh vaø tieâu chuaån chöa cao. Lôïi theá töï nhieân raát thuaän lôïi cho caø pheâ Vieät Nam nhöng nöôùc ta thieáu chieán löôïc phaùt trieån, söï maát caân ñoái giöõa troàng troït vaø cheá bieán laø nguyeân nhaân chính daãn ñeán chaát löôïng caø pheâ xaáu, söùc caïnh tranh giaûm, tính beàn vöõng khoâng ñöôïc ñaûm baûo. Ba ñieåm yeáu cô baûn cuûa Vieät Nam trong cuoäc caïnh tranh khoác lieät treân thò tröôøng Nhaät Baûn laø taïo theâm ít giaù trò gia taêng, thieáu söï nhaát quaùn vaø chöa taïo ñöôïc uy tín, nhöõng

62

maët maø Braxin hoaëc caùc ñoái thuû caïnh tranh chính laøm raát toát. Ñeå caø pheâ Vieät Nam coù theå caïnh tranh vaø ñöùng vöõng treân thò tröôøng Nhaät Baûn trong töông lai, Vieät Nam caàn ñaåy maïnh vieäc xaây döïng moâi tröôøng khuyeán khích khu vöïc tö nhaân phaùt trieån vaø giaûi quyeát vaán ñeà tieâu chuaån chaát löôïng. 2.5. ÑAÙNH GIAÙ CHUNG 2.5.1.Hieäu quaû kinh teá xaõ hoäi töø vieäc xuaát khaåu caø pheâ Vôùi söï gia taêng cuûa caû saûn löôïng vaø giaù nhö hieän nay thì xuaát khaåu caø pheâ Vieät Nam sang thò tröôøng Nhaät seõ mang laïi giaù trò kim ngaïch ngaøy caøng lôùn, ñoùng goùp khoâng nhoû vaøo vieäc gia taêng giaù trò xuaát khaåu toaøn ngaønh caø pheâ Vieät Nam. Xuaát khaåu caø pheâ sang thò tröôøng Nhaät trong thôøi gian qua ñaõ taïo nguoàn thu ngoaïi teä lôùn goùp phaàn caûi thieän caùn caân thanh toaùn giöõa hai nöôùc, laøm taêng thu nhaäp cho neàn kinh teá quoác daân, goùp phaàn laøm taêng möùc soáng cho ngöôøi noâng daân troàng caø pheâ. Xuaát khaåu caø pheâ sang Nhaät ñaõ taïo ra nhieàu ñoäng löïc thuùc ñaåy ngaønh caø pheâ phaùt trieån. Caïnh tranh gay gaét treân thò tröôøng Nhaät Baûn ñaõ phaàn naøo thuùc ñaåy caùc doanh nghieäp Vieät Nam thay ñoåi caùch nghó, caùch thöùc kinh doanh cho phuø hôïp vôùi yeâu caàu hoäi nhaäp cuûa quoác teá. 2.5.2.Nhöõng maët haïn cheá vaø nguyeân nhaân cuûa maët haøng caø pheâ Vieät Nam treân thò tröôøng Nhaät Baûn.

63

Saûn löôïng caø pheâ Vieät Nam xuaát khaåu sang Nhaät tuy ñaõ coù choã ñöùng nhöng nhìn chung vaãn chöa cao, chöa töông xöùng vôùi tieám naêng saûn xuaát cuûa ñaát nöôùc. Tuy xuaát khaåu caø pheâ sang Nhaät taêng maïnh trôû laïi nhöng giaù trò ñích thöïc maø caùc nhaø xuaát khaåu Vieät Nam thu ñöôïc laïi chöa töông xöùng vôùi phaàn gia taêng veà soá löôïng ñoù. Nguyeân nhaân: Xeùt veà phía Vieät Nam, -Caùc doanh nghieäp xuaát khaåu Vieät Nam laïi khaù yeáu keùm veà thoâng tin, döï baùo tình hình saûn xuaát caø pheâ trong nöôùc. Caùc nhaø xuaát khaåu khoâng theå chuû ñoäng trong mua baùn caø pheâ neáu khoâng naém ñöôïc thoâng tin veà saûn löôïng maø leõ ra hoï phaûi bieát, trong khi nhaø nhaäp khaåu laïi raønh reõ ñieàu naøy thì chaéc chaén thieät thoøi trong mua baùn luoân thuoäc veà nhaø xuaát khaåu. Ñaây cuõng laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân chính khieán cho caø pheâ Vieät Nam xuaát khaåu qua Nhaät vôùi soá löôïng vaø kim ngaïch khaù khieâm toán trong thôøi gian qua. -Veà cô caáu maët haøng xuaát khaåu, chuûng loaïi cuûa ta quaù ngheøo naøn vaø ít giaù trò gia taêng. Ñaëc ñieåm saûn xuaát noâng nghieäp cuûa Vieät Nam laø saûn xuaát nhoû chöa ñaùp öùng toát yeâu caàu saûn xuaát haøng hoaù noâng saûn xuaát khaåu. -Nhöõng khoù khaên veà voán ñaàu tö vaø trình ñoä coâng ngheä cheá bieán haïn cheá ñaõ aûnh höôûng tôùi möùc ñoä cheá bieán vaø chaát löôïng saûn phaåm cho xuaát khaåu.

64

-Chaát löôïng veä sinh an toaøn coøn keùm daãn ñeán saûn löôïng ñaàu ra khoâng oån ñònh vaø chaát löôïng coøn chöa vöôït qua ñöôïc caùc raøo caûn thöông maïi cuûa thò tröôøng Nhaät Baûn. -Veà chieán löôïc phaân phoái, do Vieät Nam chæ coù moät soá ít doanh nghieäp quy moâ lôùn, coøn laïi ña phaàn laø caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû neân taàm hoaït ñoäng cuûa hoï raát han cheá. Nhieàu doanh nghieäp vaãn aùp duïng hình thöùc phaân phoái qua trung gian, thöông maïi neân chöa thieát laäp ñöôïc heä thoáng phaân phoái haøng hoùa ñeán caùc nhaø saûn xuaát hoaëc caùc nhaø rang xay caø pheâ Nhaät Baûn. Noùi chung, caùc doanh nghieäp chöa tieáp caän toát heä thoáng keânh phaân phoái caø pheâ taïi thò tröôøng Nhaät. -Naêng löïc tieáp caän vaø ñaùp öùng caùc yeâu caàu töø thò tröôøng Nhaät cuûa caùc doanh nghieäp Vieät Nam coøn haïn cheá. Vôùi naêng löïc hieän coù cuûa caùc doanh nghieäp Vieät Nam raát khoù tieáp caän vôùi caùc quy ñònh mang tính chaát töï nguyeän: nhaõn maùc töï nguyeän, söû duïng tieát kieäm nguoàn taøi nguyeân. -Ña soá doanh nghieäp Vieät Nam chöa ñuû trình ñoä tham gia caùc giao dòch taïi caùc saøn giao dòch noâng saûn cuûa Nhaät Baûn ñoøi hoûi tính chuyeân nghieäp raát cao. Tình traïng tranh mua, tranh baùn cuûa caùc doanh nghieäp Vieät Nam vaãn dieãn ra maø khoâng heà coù keá hoaïch, chieán löôïc laâu daøi ñeå phaùt trieån. Trong mua baùn theo phöông thöùc giao dòch kyø haïn, doanh nghieäp trong nöôùc chöa nhieàu kinh nghieäm, thieáu thoâng tin (neáu coù, thöôøng manh muùn) neân khoâng quyeát ñònh chính xaùc ñöôïc giaù thò tröôøng vaø xöû lyù thoâng tin chöa toát. Doanh

65

nghieäp trong nöôùc thöôøng khoâng ñaûm baûo thôøi gian giao haøng, nhieàu tröôøng hôïp huûy hôïp ñoàng vì giaù bieán ñoäng taïi thôøi ñieåm giao haøng hoaëc khoâng mua ñöôïc haøng. Trong khi ñoù, caùc nhaø nhaäp khaåu nöôùc ngoaøi (tröïc tieáp, moâi giôùi, ñaïi lyù) laïi phoái hôïp vôùi nhau khaù chaët cheõ ôû khaâu ñònh giaù mua taïo ra aùp löïc eùp giaù vaø phaân hoùa nhaø cung caáp. Hieän giaù tröø luøi trong giao dòch kyø haïn cuûa caø pheâ Vieät Nam bao giôø cuõng nhieàu hôn so vôùi caùc nöôùc. Tyû leä cheânh leäch naøy ñöôïc caùc nhaø nhaäp khaåu nöôùc ngoaøi xem laø chi phí öùng phoù vôùi chaát löôïng saûn phaåm khoâng oån ñònh, khaû naêng giao haøng khoâng ñuùng heïn cuûa phía Vieät Nam. -Caùc doanh nghieäp trong ngaønh thieáu lieân keát, giuùp ñôõ nhau töø khaâu saûn xuaát ñeán thu mua haøng xuaát khaåu. -Caùc hoaït ñoäng xuùc tieán thöông maïi nhaèm ñaåy maïnh xuaát khaåu caø pheâ vaøo thò tröôøng Nhaät Baûn coøn haïn cheá. Beân caïnh ñoù, chính phuû, hieäp hoäi chöa phaùt huy heát vai troø quan troïng cuûa mình trong vieäc hoã trôï tìm kieám, cung caáp thoâng tin thò tröôøng cho caùc doanh nghieäp. Thöïc teá phaøn naøn cuûa raát nhieàu nhaø kinh doanh vaø xuaát khaåu caø pheâ veà vieäc hoï khoâng ñöôïc chính phuû vaø caùc toå chöùc lieân quan cung caáp soá lieäu thò tröôøng cho thaáy haïn cheá mang tính toå chöùc caàn ñöôïc toå chöùc quan taâm. Theâm vaøo ñoù laø söï maát loøng tin ñoái vôùi chaát löôïng thoâng tin cuûa moät soá cô quan chính phuû caáp. Caùc doanh nghieäp phaûi töï mình tìm kieám vaø thu thaäp thoâng tin vaø gaëp khoâng ít khoù khaên do haïn cheá veà kinh phí. Cô quan toång cuïc thoáng keâ vaø Vicofa caàn phaûi môû cöûa hôn nöõa, cung caáp vaø phuïc vuï thoâng tin nhieàu

66

hôn nöõa. Caùc cô quan naøy cuõng caàn phaûi naâng cao chaát löôïng thu thaäp vaø khaû naêng phaân tích toâng tin cuûa mình. Tuy nhieân ta cuõng khoâng theå khoâng xeùt ñeán nhöõng khoù khaên do nhöõng nguyeân nhaân töø phía Nhaät Baûn. Ñoù laø: -Caùc thuû tuïc nhaäp khaåu cuûa Nhaät Baûn thöôøng phöùc taïp, röôøm raø vaø laøm taêng chi phí trong quaù trình xuaát khaåu cuûa caùc doanh nghieäp, ñaëc bieät laø ñoái vôùi caùc doanh nghieäp thuoäc caùc nöôùc ñang phaùt trieån nhö Vieät Nam. -Ngöôøi mua Nhaät Baûn thöôøng chæ mua haøng cuûa nhöõng ngöôøi baùn maø mình ñaõ quen duøng haøng cuûa hoï, ít khi chòu thieát laäp moái quan heä môùi vôùi nhöõng ngöôøi baùn maø mình chöa quen bieát. -Caùc nhaø rang xay Nhaät Baûn laïi raát baûo thuû, chæ thích söû duïng caø pheâ nhaäp khaåu cuûa cuøng moät caùi teân hôn laø duøng thöû saûn phaåm cuûa nhöõng caùi teân maø mình chöa bieát. Do ñoù, moät trong nhöõng trôû ngaïi chính maø caùc doanh nghieäp cung caáp caø pheâ Vieät Nam gaëp phaûi khi thaâm nhaäp laàn ñaàu vaøo thò tröôøng Nhaät laø laøm sao ñeå thuyeát phuïc ñöôïc caùc nhaø rang xay Nhaät Baûn söû duïng caø pheâ cuûa mình. Phaûi coù ai ñoù ñöùng ra ñaûm baûo vôùi hoï raèng caø pheâ cuûa ta coù giaù trò veà chaát löôïng vaø giaù caû. Vì theá neân caùch thöùc deã daøng nhaát ñeå thaâm nhaäp vaøo thò tröôøng Nhaät Baûn maø caùc doanh nghieäp Vieät Nam vaãn laøm töø tröôùc ñeán nay laø xuaát khaåu thoâng qua nhöõng nhaø moâi giôùi thay vì phaûi boû ra nhieàu thôøi gian vaø coâng söùc thaäm chí coøn thaát baïi ñeå coù theå giao dòch ñöôïc vôùi nhaø rang xay Nhaät Baûn. Ñaây chính laø lí do vì sao maø cho ñeán nay, xuaát

67

khaåu caø pheâ cuûa caùc doanh nghieäp Vieät Nam phuï thuoäc raát nhieàu vaøo caùc coâng ty moâi giôùi maø khoâng chuû ñoäng trong vieäc daønh lôïi theá veà phía mình. Nhìn chung caùc yeáu toá taùc ñoäng tôùi xuaát khaåu caø pheâ cuûa Vieät Nam sang Nhaät Baûn bao goàm caû caùc yeáu toá chuû quan töø naêng löïc cheá bieán saûn phaåm chöa ñöôïc ñaàu tö ñuùng möùc, khaû naêng cung öùng cho xuaát khaåu cuûa Vieät Nam coøn yeáu, chaát löôïng saûn phaåm thaáp, xuaát khaåu chuû yeáu döôùi daïng thoâ, giaù caû baáp beânh, bao bì maãu maõ chöa phuø hôïp, söùc caïnh tranh yeáu ñeán nhöõng yeáu toá khaùch quan cuûa moâi tröôøng kinh doanh theá giôùi vaø caùc raøo caûn nhaäp khaåu töø phía Nhaät Baûn. TIEÅU KEÁT Hoaït ñoäng xuaát khaåu caø pheâ Vieät Nam sang thò tröôøng Nhaät Baûn trong thôøi gian qua nhìn chung ñaõ gaët haùi ñöôïc nhieàu thaønh töïu ñaùng keå veà soá löôïng vaø kim ngaïch. Ñeán nay, Nhaät Baûn vaãn luoân ñöôïc xem laø thò tröôøng xuaát khaåu chuû yeáu cuûa caø pheâ nöôùc ta. Caùc doanh nghieäp Vieät Nam cuõng ñaõ ruùt ra ñöôïc nhieàu baøi hoïc vaø kinh nghieäm quyù giaù töø vieäc thaâm nhaäp ñeán ñaåy maïnh xuaát khaåu caø pheâ vaøo thò tröôøng khoù tính naøy. Tuy nhieân, tyû troïng caø pheâ xuaát khaåu cuûa Vieät Nam vaøo thò tröôøng Nhaät Baûn vaãn coøn quaù beù trong toång löôïng caø pheâ xuaát khaåu cuûa Vieät Nam. Do ñoù, chuùng ta caàn phaûi coù nhöõng bieän phaùp thieát thöïc vaø höõu hieäu hôn nöõa ñeå chinh phuïc thò tröôøng ñaày tieàm naêng naøy.

68

CHÖÔNG 3:

GIAÛI PHAÙP ÑAÅY MAÏNH XUAÁT KHAÅU CAØ PHEÂ VIEÄT NAM SANG THÒ TRÖÔØNG NHAÄT BAÛN GIAI ÑOAÏN 2006-2010 3.1. CÔ SÔÛ ÑEÀ XUAÁT 3.1.1. Chieán löôïc ñaåy maïnh xuaát khaåu caø pheâ cuûa Vieät Nam trong giai ñoaïn 2006-2010 3.1.1.1. Quy hoaïch toång theå nguoàn nguyeân lieäu Ngaønh caø pheâ Vieät Nam chuû tröông ñoåi môùi phöông höôùng saûn xuaát caø pheâ theo hai höôùng: giaûm bôùt dieän tích caø pheâ Robusta vaø môû roäng dieän tích caø pheâ Arabica ôû nhöõng nôi coù ñieàu kieän khí haäu vaø ñaát ñai thaät thích hôïp. Muïc tieâu cuoái cuøng trong chieán löôïc naøy laø giöõ toång theå dieän tích caø pheâ khoâng ñoåi ôû möùc hieän nay, hoaëc giaûm chuùt ít, naèm trong khoaûng töø 450.000 ha ñeán 500.000 ha, nhöng cô caáu chuûng loaïi caø pheâ caàn thay ñoåi. Caø pheâ Robusta 350.000 - 400.000 ha (giaûm 100.000 - 150.000 ha), caø pheâ Arabica (100.000 ha taêng 60.000 ha so vôùi keá hoaïch cuõ

69

troàng 40.000 ha baèng voán vay cuûa cô quan phaùt trieån Phaùp). Toång saûn löôïng caø pheâ ñaûm baûo ôû möùc 600.000 taán töông ñöông 10 trieäu bao. Tham khaûo töø kinh nghieäm trong nöôùc vaø quoác teá cho thaáy söï chuyeån dòch cô caáu laø hôïp lyù ñoái vôùi noâng nghieäp Vieät Nam cuõng nhö ñoái vôùi thò tröôøng caø pheâ quoác teá. Ñieàu kieän ñaát ñai khí haäu ôû Vieät Nam cho pheùp phaùt trieån nhieàu loaïi caây troàng coù hieäu quaû kinh teá cao nhö cao su, ca cao, hoà tieâu, haït ñieàu, caây aên quaû… giaûm bôùt ñaát caø pheâ ñeå nhöôøng choã cho caây troàng khaùc laø caàn thieát. 3.1.1.2. Haï giaù thaønh saûn phaåm, naâng cao chaát löôïng, phaùt trieån chuûng loaïi Maëc duø chi phí lao ñoäng cuûa ngaønh caø pheâ Vieät Nam töông ñoái thaáp so vôùi nhieàu nôi khaùc vì GDP bình quaân treân ñaàu ngöôøi cuõng thaáp vaø naêng suaát caø pheâ Vieät Nam cuõng vaøo loaïi cao treân theá giôùi, nhöng giaù thaønh caø pheâ Vieät Nam vaãn chöa thaáp ñeán möùc coù theå caïnh tranh toát ñöôïc. Nguyeân nhaân chuû yeáu laø nhaân daân Vieät Nam vôùi mong muoán ñaït naêng suaát cao nhaát ñaõ taêng ñaàu tö phaân boùn, nöôùc töôùi leân möùc raát cao ñaõ laøm giaûm hieäu quaû ñaàu tö vaø naâng cao giaù thaønh saûn xuaát. AÙp duïng coâng ngheä sau thu hoaïch tieân tieán, ñoåi môùi thieát bò, naâng cao chaát löôïng saûn phaåm keát hôïp vôùi baûo veä moâi tröôøng. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, coâng nghieäp sô cheá caø pheâ Vieät Nam ñaõ coù nhieàu tieán boä. Ngöôøi ta ñaõ trang bò theâm nhieàu thieát bò môùi chaát löôïng toát trong cheá bieán. Tuy nhieân vôùi caø pheâ Arabica thì cheá bieán vaãn coøn laø

70

moät vieäc laøm coù nhieàu khoù khaên, ñaëc bieät laø khaâu ñaàu tieân boùc voû quaû, laøm saïch nhôùt. Nhieàu nôi coù khoù khaên vì löôïng nöôùc saïch duøng cho cheá bieán quaù lôùn vaø noù daãn ñeán khoù khaên veà xöû lyù nöôùc thaûi khoâng gaây oâ nhieãm moâi tröôøng. Caùc chuyeân gia nöôùc ngoaøi trong chöông trình GTZ cuûa Ñöùc vaø döï aùn PPP cuûa caùc taäp ñoaøn nöôùc ngoaøi thöïc hieän ôû Coâng ty Hoà Tieâu Taân Laâm - Quaûng Trò ñaõ ñaït keát quaû trong khaâu xöû lyù nöôùc thaûi. Vaø Vieän nghieân cöùu khoa hoïc kyõ thuaät noâng laâm nghieäp EakMat ôû Ñaék Laék ñang nghieân cöùu söû duïng maùy laøm saïch nhôùt kieåu Penagos raát tieát kieäm nöôùc cuûa Colombia cuõng höùa heïn nhieàu trieån voïng. Vieäc chuaån bò thöïc hieän döï aùn naâng cao chaát löôïng caø pheâ thoâng qua ngaên ngöøa söï hình thaønh naám moác cuõng coù moät vò trí quan troïng trong vieäc caûi tieán chaát löôïng caø pheâ Vieät Nam. Hoaøn thieän vaø ban haønh caùc tieâu chuaån caáp Nhaø nöôùc veà caø pheâ laø moät vaán ñeà ñöôïc nhieàu ngöôøi quan taâm, noù laø moät cô sôû ñaûm baûo cho vieäc naâng cao chaát löôïng caø pheâ Vieät Nam. Saûn xuaát caø pheâ höõu cô laø moät phöông höôùng cuûa ngaønh caø pheâ Vieät Nam, caàn ñöôïc quan taâm. Tieàm naêng ñeå xuaát khaåu caø pheâ höõu cô lôùn vì phía Baéc Vieät Nam coù moät vuøng nuùi roäng lôùn ñieàu kieän khí haäu thích hôïp cho Arabica sinh tröôûng phaùt trieån. Ñoàng baøo daân toäc thieåu soá ôû ñaây ít söû duïng phaân hoaù hoïc vaø thuoác tröø saâu. Ñoù laø ñieàu kieän thuaän tieän ñeå phaùt trieån saûn xuaát caø pheâ höõu

71

cô. Thu nhaäp töø caø pheâ höõu cô cao hôn seõ khuyeán khích noâng daân tham gia saûn xuaát maët haøng naøy. Vaán ñeà ôû ñaây laïi laø vieäc caáp chöùng chæ caø pheâ höõu cô vaø thò tröôøng tieâu thuï laøm sao cho thuaän tieän vaø coù hieäu quaû cho noâng daân. Vieät Nam cuõng coù nhieàu vuøng coù khaû naêng saûn xuaát caø pheâ thôm ngon. Neáu coù chuû tröông toå chöùc saûn xuaát toát coäng vôùi cheá bieán toát hoaøn toaøn coù theå ñöa ra thò tröôøng nhöõng maët haøng caø pheâ haûo haïng nhö caø pheâ Buoân Ma Thuoät. Môû roäng caùc chuûng loaïi maët haøng caø pheâ khoâng chæ coù caø pheâ nhaân soáng. Vaán ñeà laø tìm thò tröôøng vaø môû roäng thò tröôøng tieâu thuï ñeå taïo ñieàu kieän môû roäng saûn xuaát. Vaán ñeà caø pheâ daïng loûng ñoùng hoäp cuõng ñang ñöôïc xem xeùt. 3.1.1.3. Phaùt trieån moät ngaønh caø pheâ beàn vöõng Ngheà troàng caø pheâ ôû Vieät Nam laø moät ngheà mang laïi nguoàn thu nhaäp cho moät nhoùm ñoâng daân cö ôû noâng thoân, trung du vaø mieàn nuùi. Vôùi 500.000 ha caø pheâ noù ñaõ taïo vieäc laøm cho hôn 600.000 noâng daân vaø soá ngöôøi coù cuoäc soáng coù lieân quan ñeán caây caø pheâ leân ñeán treân 1 trieäu ngöôøi. Do ñoù ôû Vieät Nam caây caø pheâ caàn ñöôïc ñaûm baûo cho moät söï phaùt trieån beàn vöõng. Muoán vaäy, phaûi coù moät höôùng ñi ñuùng ñeå caây caø pheâ mang laïi lôïi ích kinh teá cuõng nhö lôïi ích sinh thaùi. 3.1.1.4. Ñònh höôùng môû roäng thò tröôøng xuaát khaåu Xuaát khaåu caø pheâ Vieät Nam ñöôïc ñaùnh giaù laø coøn môùi meû, phaûi caïnh tranh vôùi ngaønh caø pheâ cuûa nhieàu

72

nöôùc coù truyeàn thoáng laâu ñôøi hôn, coù theå goïi laø kyø cöïu hôn, voán coù tieáng taêm veà maët chaát löôïng vaø söï beàn vöõng nhö Brazil, Colombia, Indonexia,...Ñieàu ñoù ñoøi hoûi ngaønh caø pheâ Vieät Nam phaûi coá gaéng treân nhieàu lónh vöïc töø khaâu aùp duïng nhöõng kyõ thuaät saûn xuaát noâng nghieäp tieân tieán ñeán coâng ngheä cheá bieán tieân tieán, ñöa ra thò tröôøng nöôùc ngoaøi nhieàu chuûng loaïi saûn phaåm môùi, phaùt trieån saûn xuaát nhieàu loaïi caø pheâ haûo haïng, caø pheâ höõu cô. Ngaønh caø pheâ Vieät Nam ñang cuøng vôùi ngaønh caø pheâ toaøn caàu noã löïc vöôït qua khoù khaên do tình traïng khuûng hoaûng saûn xuaát dö thöøa ñeå laïi vaø ñaûm baûo caø pheâ mang laïi lôïi ích cho moïi ngöôøi. Beân caïnh ñoù, môû roäng thò tröôøng cho caø pheâ Vieät Nam ôû nöôùc ngoaøi, xuùc tieán vieäc tieâu thuï caø pheâ ôû thò tröôøng noäi ñòa ñeå nhaèm quaûng baù thöông hieäu ngay töø trong nöôùc. Ñoåi môùi naâng cao hieäu quaû cuûa vieäc tieáp thò, tìm kieám thò tröôøng laø moät yeâu caàu böùc thieát cuûa ngaønh caø pheâ Vieät Nam. Hieän nay caø pheâ Vieät Nam ñöôïc xuaát sang 60 quoác gia vaø vuøng laõnh thoå nhöng coøn thieáu nhöõng thò tröôøng truyeàn thoáng. Nhöõng baïn haøng laâu naêm, ñaùng tin caäy coøn chöa thaät nhieàu. Thaønh laäp saøn giao dòch veà caø pheâ ôû Vieät Nam, töøng böôùc tham gia giao dòch taïi caùc thò tröôøng kyø haïn theá giôùi cuõng ñang laø moät yeâu caàu caáp baùch. 3.1.2. Nhöõng cô hoäi vaø thaùch thöùc cuûa xuaát khaåu caø pheâ Vieät Nam sang thò tröôøng Nhaät Baûn. 3.1.2.1. Cô hoäi

73

Nhaäp khaåu caø pheâ cuûa Nhaät Baûn ñeán naêm 2010 ñöôïc döï baùo seõ taêng vôùi toác ñoä töông ñöông vôùi toác ñoä nhaäp khaåu noâng saûn vaøo Nhaät Baûn theo 2 phöông aùn: 2,5%/naêm vaø 4%/naêm tôùi naêm 2010. Theo phöông aùn 2,5% thì soá löôïng nhaäp khaåu cuûa Nhaät Baûn ñeán naêm 2010 seõ ñaït 489.250 taán vaø theo phöông aùn coøn laïi thì seõ ñaït 550.000 taán. Döï baùo naøy caên cöù vaøo tình hình tieâu thuï caø pheâ cuûa Nhaät Baûn taêng nhanh trong nhöõng naêm qua vaø seõ coøn taêng nhanh trong nhöõng naêm tôùi do tieâu thuï chöa tôùi möùc baõo hoøa vaø do taùc ñoäng maïnh meõ cuûa nhöõng hoaït ñoäng xuùc tieán thöông maïi vaøo giôùi treû Nhaät Baûn.[23] Xuaát khaåu caø pheâ sang thò tröôøng Nhaät Baûn laø moät ngaønh coù trieån voïng trong nhöõng maët haøng xuaát khaåu truyeàn thoáng cuûa Vieät Nam treân moät thò tröôøng truyeàn thoáng. Nhu caàu veà saûn phaåm caø pheâ cuûa Nhaät Baûn ngaøy caøng ña daïng, khoâng chæ döøng laïi ôû caùc saûn phaåm rang xay, caø pheâ boät maø coøn phaùt trieån sang caùc saûn phaåm giaù trò gia taêng nhö caø pheâ hoøa tan, caø pheâ ñoùng hoäp uoáng lieàn. Giaù trò xuaát khaåu caùc maët haøng caø pheâ cheá bieán raát cao, mang laïi kim ngaïch lôùn hôn raát nhieàu laàn so vôùi xuaát khaåu caø pheâ nhaân sô cheá. Ñaây chính laø cô hoäi thò tröôøng môû ra cho doanh nghieäp Vieät Nam khi ñang chuyeån höôùng ñaàu tö vaøo saûn xuaát caø pheâ cheá bieán cao caáp xuaát khaåu thay vì chæ xuaát moãi caø pheâ haït soáng nhö töø tröôùc ñeán nay. Chính nhöõng qui ñònh khaét khe veà tieâu chuaån an toaøn veä sinh thöïc phaåm vaø moät soá quy ñònh khaùc cuûa Luaät veä

74

sinh thöïc phaåm vaø Luaät ño löôøng cuûa Nhaät laïi laø yeáu toá kích thích taïo cho caùc doanh nghieäp Vieät Nam veà söï ñoät phaù ñeå caûi tieán ñoåi môùi coâng ngheä, hieän ñaïi hoùa thieát bò nhaèm taïo ra caùc saûn phaåm toái öu. Veà phía Vieät Nam, nhaø nöôùc ta coù raát nhieàu chính saùch vaø chuû tröông ñeå hoã trôï cho caùc doanh nghieäp saûn xuaát, xuaát khaåu caø pheâ. Chính saùch vaø moâi tröôøng ñaàu tö ngaøy caøng thoâng thoaùng, taïo ñieàu kieän toát cho caùc doanh nghieäp ñaàu tö phaùt trieån ngaønh cheá bieán xuaát khaåu. Trong nhöõng naêm qua Ñaûng vaø nhaø nuôùc raát quan taâm ñeán ngaønh caø pheâ: xaây döïng moät heä thoáng cô sôû haï taàng, cô sôû vaät chaát kyõ thuaät ñaùp öùng yeâu caàu cuûa saûn xuaát caø pheâ taïo neân caùc vuøng saûn xuaát caø pheâ taäp trung, chuyeân canh, thaâm canh; ban haønh vaø hoaøn thieän nhieàu chính saùch kinh teá, cho vay, hôïp taùc quoác teá, xuaát nhaäp khaåu, ñaát ñai, thò tröôøng, giaù caû trôû thaønh ñoäng löïc quan troïng thuùc ñaåy saûn xuaát caø pheâ. Troàng caø pheâ töø hôn moät theá kyû qua, traûi qua nhieàu giai ñoaïn thaêng traàm cuøng vôùi caùc bieán coá lòch söû cuûa ñaát nöôùc, ruùt ra ñöôïc nhieàu baøi hoïc kinh nghieäm quan troïng caû veà vaán ñeà kinh teá saûn xuaát cuõng nhö toå chöùc saûn xuaát caø pheâ. Moät cô hoäi lôùn nöõa cho xuaát khaåu caø pheâ cuûa Vieät Nam nöõa laø moái quan heä thöông maïi Vieät-Nhaät ngaøy caøng phaùt trieån taïo tieàn ñeà cho vieäc ñaåy maïnh xuaát khaåu caø pheâ cuûa ta sang Nhaät. Hieäp ñònh FTA khi ñöôïc kí keát, caø pheâ

75

cheá bieán Vieät Nam seõ ñöôïc höôûng nhöõng öu ñaõi thueá quan vaø seõ deã ñöôïc thoâng thöông vaøo thò tröôøng naøy hôn. 3.1.2.2. Thaùch thöùc Thò tröôøng Nhaät Baûn ngaøy caøng ñoøi hoûi khaét khe veà nhieàu maët. Vieäc tuaân thuû caùc qui ñònh veà tieâu chuaån kó thuaät, tieâu chuaån veà veä sinh an toaøn thöïc phaåm, heä thoáng qui ñònh veà moâi tröôøng sinh thaùi,…trôû thaønh tieâu chuaån baét buoäc. Nhöõng vaán ñeà naøy khaù phöùc taïp vaø thöôøng taïo ra nhieàu caûn trôû ñoái vôùi caùc doanh nghieäp trong quaù trình tìm hieåu vaø tieáp caän thò tröôøng. Caùc doanh nghieäp xuaát khaåu caø pheâ Vieät Nam phaûi ñaùp öùng moät caùch nghieâm ngaët. Ñaëc bieät quy ñònh môùi cuûa chính phuû Nhaät Baûn (ñaõ baét ñaàu coù hieäu löïc töø ngaøy 30-5-2006) veà haøm löôïng hoaù chaát laø moät thaùch thöùc lôùn ñoái vôùi caùc doanh nghieäp Vieät Nam. Baøi hoïc xöông maùu töø Indonesia laø caø pheâ cuûa Indonesia coù theå bò ngöng xuaát khaåu sang Nhaät Baûn do chöa ñaùp öùng vôùi nhöõng quy ñònh môùi naøy. Quy ñònh môùi naøy seõ taïo ra raøo caûn phi thueá quan ñoái vôùi caø pheâ cuûa Indonesia. Boä Thöông maïi vaø Boä Noâng nghieäp Nhaät Baûn ñaõ thoâng baùo veà nhöõng haïn cheá veà haøm löôïng cho pheùp cuûa 140 loaïi hoaù chaát. Caùc nhaø xuaát khaåu caø pheâ khoâng theå tuaân theo quy ñònh môùi bôûi noù seõ laøm gia taêng chi phí saûn xuaát vaø keùo daøi thôøi gian giao haøng. Cuï theå, ñeå kieåm tra moät haøm löôïng hoaù chaát phaûi chi phí 500.000 Rp vaø maát 1 tuaàn leã. Neáu kieåm tra taát caû 140 haøm löôïng hoaù chaát coù theå caàn tôùi 3 thaùng, trong khi caùc nhaø xuaát khaåu kyù hôïp ñoàng baùn haøng giao haøng thaùng vaø caùc container ñang ñôïi

76

ôû caûng. Caùc doanh nghieäp Vieät Nam caàn ghi nhôù baøi hoïc naøy ñeå giaûm thieåu moïi raéc roái khi xuaát khaåu caø pheâ sang thò tröôøng Nhaät Baûn. Hai nöôùc Vieät, Nhaät chöa coù thoûa öôùc veà veä sinh, kieåm dòch ñoäng thöïc vaät ñöôïc Nhaät Baûn coâng nhaän. Ngöôøi nhaät raát tín nhieäm haøng hoaù coù daáu JAS do boä coâng thöông vaø noâng laâm ngö nghieäp Nhaät Baûn caáp. Hieän nay Vieät Nam chöa coù moät toå chöùc naøo do boä naøy coâng nhaän, vì vaäy caùc doanh nghieäp Vieät Nam phaûi toán raát nhieàu chi phí ñeå xin daáu chaát löôïng cuûa toå chöùc naøy. Heä thoáng phaân phoái phöùc taïp vaø vieäc löïa choïn nhaø phaân phoái kyõ löôõng cuûa Nhaät Baûn laø moät trong nhöõng raøo caûn ñoái vôùi caùc nhaø xuaát khaåu Vieät Nam khi thaâm nhaäp thò tröôøng naøy. Trong khi ñoù vieäc tieáp caän heä thoáng keânh phaân phoái caø pheâ treân thò tröôøng Nhaät Baûn cuûa caùc doanh nghieäp Vieät Nam vaãn coøn yeáu, chuû yeáu baùn cho caùc coâng ty trung gian, chöa tieáp caän tröïc tieáp vôùi caùc vôùi caùc nhaø rang xay, caùc cöûa haøng baùn leû ôû Nhaät Baûn. Nhaø nöôùc laïi chöa coù nhöõng bieän phaùp hoã trôï thoâng tin caàn thieát cho caùc doanh nghieäp ñaëc bieät laø caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû trong quaù trình tìm hieåu thoâng tin thò tröôøng. Ñieàu ñoù laøm aûnh höôûng ñeán khaû naêng tieáp caän thò tröôøng cuûa caùc doanh nghieäp Vieät Nam. Hieän nay caùc doanh nghieäp chuû yeáu laø töï tìm kieám thoâng tin thò tröôøng neân thoâng tin thöôøng phieán dieän vaø khoâng hieäu quaû. Ngöôøi tieâu duøng Nhaät Baûn raát khoù tính trong tieâu duøng, ñoøi hoûi vaø yù thöùc raát cao veà caûi tieán chaát löôïng.

77

Trong khi coâng ngheä sau thu hoaïch cuûa ta coøn nhieàu vaán ñeà lo ngaïi, ngaønh coâng nghieäp cheá bieán caø pheâ cuûa ta coøn non treû, chöa ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu cao cuûa thò tröôøng Nhaät Baûn. Tröôùc yeâu caàu ngaøy caøng khaét khe cuûa quaù trình hoäi nhaäp, vaø “böùc töôøng theùp” khoång loà laø haøng raøo phi thueá quan cuûa Nhaät Baûn, vieäc cung öùng saûn phaåm “caø pheâ saïch” (caø pheâ höõu cô) ñang ñöôïc ñaët ra nhö moät vaán ñeà caáp thieát. Quaû thöïc ñaây laø baøi toaùn khaù nan giaûi ñeå ñaït ñöôïc lôïi theá caïnh tranh treân thò tröôøng naøy vì hieän chuùng ta vaãn chöa coù moät saûn phaåm hoaøn haûo veà caø pheâ saïch. Beân caïnh ñoù vieäc caáp chöùng chæ caø pheâ höõu cô cuõng khoâng phaûi deã daøng, bôûi caø pheâ chæ coù theå baùn ra thò tröôøng vaø ñöôïc ngöôøi mua chaáp nhaän laø caø pheâ saïch khi noù ñaõ ñöôïc moät toå chöùc coâng nhaän, maø toå chöùc naøy phaûi döïa treân söï giaùm saùt thöôøng xuyeân taát caû caùc giai ñoaïn saûn xuaát - troàng troït – chaêm soùc – thu hoaïch - cheá bieán - vaän chuyeån vaø rang xay. Caø pheâ cuûa Vieät Nam phaûi caïnh tranh gay gaét vôùi caø pheâ xuaát xöù töø caùc cöôøng quoác xuaát khaåu caø pheâ khaùc: Braxin, Colombia, Indonexia, Guatemala,...Ñaây laø nhöõng quoác gia coù kó thuaät troàng troït vaø cheá bieán hieän ñaïi, khoâng ngöøng ñaàu tö phaùt trieån saûn phaåm, giôùi thieäu nhöõng loaïi caø pheâ coù chaát löôïng cao thoûa maõn hôn nöõa nhu caàu tieâu duøng cuûa ngöôøi daân Nhaät Baûn. Vaø söï caïnh tranh ngaøy caøng cao khi nhu caàu caø pheâ treân thò tröôøng naøy ngaøy caøng taêng.

78

Hoaït ñoäng marketing, xuùc tieán thöông maïi, ñaëc bieät laø vieäc xaây döïng vaø quaûng baù thöông hieäu caø pheâ vaãn chöa ñöôïc trieät ñeå thöïc hieän. Hoaït ñoäng xuùc tieán thöông maïi trieån khai vaãn coøn chaäm chaïp vaø luùng tuùng, hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa hieäp hoäi ngaønh haøng caø pheâ coøn thaáp. Moâi tröôøng kinh doanh vaø caùc theå cheá cuûa nhaø nöôùc chaäm ñöôïc caûi thieän vaø chöa ñaùp öùng ñöôïc nhöõng thay ñoåi trong tình hình hình môùi. 3.1.3. Phöông höôùng xuaát khaåu caø pheâ sang thò tröôøng Nhaät Baûn trong thôøi gian tôùi Nhaät Baûn coù nhu caàu nhaäp khaåu caø pheâ haøng naêm bình quaân treân 400.000 taán trong khi nguoàn cung caø pheâ xuaát khaåu cuûa Vieät Nam raát doài daøo. Neáu nhö xuaát khaåu caø pheâ Vieät Nam ñöùng thöù hai treân theá giôùi thì nhaäp khaåu caø pheâ cuûa Nhaät ñöùng thöù ba treân theá giôùi. Caên cöù vaøo trieån voïng nhaäp khaåu cuûa Nhaät Baûn vaø khaû naêng taïo nguoàn cung xuaát khaåu cuûa Vieät Nam, phaán ñaáu taêng löôïng caø pheâ xuaát khaåu sang Nhaät Baûn 12-15%/ naêm trong giai ñoaïn 2006-2010. Nhö vaäy, xuaát khaåu caø pheâ sang Nhaät döï kieán seõ ñaït 45-50 ngaøn taán vaøo naêm 2010. Veà trò giaù, nhôø nhöõng tieán boä trong coâng ngheä cheá bieán vaø nhöõng caûi thieän trong cô caáu saûn phaåm xuaát khaåu, kim ngaïch xuaát khaåu caø pheâ seõ ñaït toác ñoä taêng tröôûng cao hôn vaøo khoaûng 15-17%/ naêm trong giai ñoaïn 2006-2010. Nhö vaäy, trò giaù xuaát khaåu caø pheâ sang Nhaät coù theå ñaït 50-50 trieäu USD vaøo naêm 2010.

79

Veà giaù, Vieät Nam coù theå caûi thieän ñöôïc giaù trung bình caø pheâ xuaát khaåu sang Nhaät trong thôøi gian tôùi nhôø naâng cao chaát löôïng saûn phaåm, naâng cao haøm löôïng cheá bieán vaø naâng cao nghieäp vuï kinh doanh xuaát khaåu. Tuy nhieân, bieán ñoäng giaù caø pheâ theá giôùi vaãn laø caên cöù chính ñeå xaùc ñònh giaù xuaát khaåu cuûa Vieät Nam. Veà maët haøng xuaát khaåu, beân caïnh vieäc ñaåy maïnh xuaát khaåu caø pheâ haït, Vieät Nam caàn gia taêng saûn löôïng caø pheâ cheá bieán, caø pheâ ñaëc saûn sang Nhaät treân cô sôû lieân doanh, lieân keát vôùi caùc nhaø rang xay, cheá bieán caø pheâ cuûa Nhaät vaø xuùc tieán quaûng baù thöông hieäu caø pheâ Vieät Nam sang thò tröôøng Nhaät Baûn. 3.2. HEÄ THOÁNG GIAÛI PHAÙP NHAÈM ÑAÅY MAÏNH XUAÁT KHAÅU CAØ PHEÂ SANG THÒ TRÖÔØNG NHAÄT BAÛN 3.2.1. Nhoùm giaûi phaùp vó moâ 3.2.1.1. Quy hoaïch vuøng nguyeân lieäu, taïo nguoàn cung cho xuaát khaåu a. Thay ñoåi cô caáu chuûng loaïi caø pheâ Robusta vaø Arabica Nhu caàu tieâu thuï caø pheâ Arabica cuûa Nhaät raát cao, trong khi haàu nhö ta chæ coù theá maïnh xuaát khaåu caø pheâ Robusta vôùi giaù trò thaáp. Ñeå taêng kim ngaïch xuaát khaåu caø pheâ sang Nhaät, caàn phaûi quaùn trieät phöông chaâm “baùn nhöõng thöù thò tröôøng caàn chöù khoâng baùn nhöõng gì maø mình coù”. Döïa vaøo naêng löïc saûn xuaát trong nöôùc vaø thöïc teá tieâu thuï

80

cuûa Nhaät, caùc nhaø chuyeân moân cho raèng, ngaønh caø pheâ caàn tieán haønh ngay vieäc thay ñoåi gioáng caø pheâ Robusta sang gioáng môùi coù chaát löôïng cao hôn vaø naâng cao tyû leä xuaát khaåu Arabica. Phaùt trieån caø pheâ Robusta ôû Vieät nam ñaõ khai thaùc ñöôïc tieàm naêng ñaát ñoû bazan maøu môõ, nguoàn lao ñoäng doài daøo vaø khí haäu nhieät ñôùi noùng, aåm. Ñöông nhieân ta cuõng phaûi xem xeùt quan heä giöõa dieän tích caø pheâ voái vaø naêng löïc nguoàn nöôùc töôùi. ÔÛ Vieät nam vaãn coøn nhöõng dieän tích ñaát ñai roäng lôùn ôû caùc vuøng ñoài nuùi cao, ñaëc bieät laø ôû Vieät Baéc, Taây Baéc coù khí haäu oân hoaø hôn, thích hôïp vôùi caây caø pheâ Arabica. ÔÛ Vieät Nam hieän ñaõ hình thaønh moät soá vuøng saûn xuaát caø pheâ Arabica phaùt trieån toát, coù nhieàu trieån voïng. Ñoù laø caùc vuøng Taây Baéc chuû yeáu treân hai tænh Ñieän Bieân vaø Sôn La. Daûi ñaát mieàn Trung coù theå keå ñeán caùc vuøng caø pheâ Phuû Quyø, Khe Sanh vaø A Löôùi cuûa caùc tænh Ngheä An, Quaûng Trò vaø Thöøa Thieân Hueá. ÔÛ phía Nam coù theå keå ñeán caùc vuøng Gia Lai, M’Drak, Ñaêk noâng, vaø ñaëc bieät laø tænh Laâm Ñoàng vaø thaønh phoá Ñaø Laït noåi tieáng. Gioáng caø pheâ Bourbon ôû ñaây ñaõ cho nhöõng saûn phaåm ñöôïc ngöôøi uoáng khen ngôïi, vôùi höông vò coù theå saùnh ngang caùc loaïi caø pheâ coù vò dòu cuûa vuøng Trung Myõ. Tuy nhieân dieän tích vaø saûn löôïng caø pheâ Arabica cuûa ta vaãn coøn quaù ít, chöa ñuû cung öùng cho thò tröôøng roäng lôùn nhö Nhaät Baûn. Do ñoù, vieäc cô caáu vaø caân ñoái laïi dieän tích Robusta vaø Arabica laø giaûi phaùp caàn thieát vaø laø höôùng ñi ñuùng ñaén.

81

b. Ñaàu tö vaøo troàng troït vaø saûn xuaát caø pheâ höõu cô ñaùp öùng nhu caàu an toaøn thöïc phaåm cuûa ngöôøi tieâu duøng Nhaät Baûn Thôøi gian gaàn ñaây nhu caàu veà thöïc phaåm höõu cô ñang taêng tröôûng ñeán thò tröôøng theá giôùi do ngöôøi tieâu duøng caøng ngaøy caøng nhaän thöùc ñöôïc: Vaán ñeà an toaøn thöïc phaåm vaø nhöõng vaán ñeà lieân quan ñeán moâi tröôøng. Thò phaàn thöïc phaåm höõu cô ù taêng töø khoaûng 1% vaøi naêm tröôùc ñaây leân 5-6%. Ñoái vôùi caø pheâ cuõng vaäy, nhu caàu caø pheâ höõu cô taêng vöõng chaéc 15 naêm trôû laïi ñaây ôû caùc nöôùc giöõ vai troø chi phoái ñaëc bieät ôû EU, Myõ, Nhaät. Moät thöïc teá ñang dieãn ra taïi thò tröôøng tieâu thuï caø pheâ Nhaät Baûn laø thò phaàn saûn phaåm caø pheâ saïch ñang ngaøy caøng gia taêng maïnh meõ. Hoï saün saøng traû giaù cao hôn gaáp nhieàu laàn so vôùi caø pheâ thoâng thöôøng ñeå coù ñöôïc moät saûn phaåm caø pheâ höõu cô. Ñoái vôùi khaùch haøng ngaøy caøng quan taâm veà söùc khoeû nhö khaùch Nhaät, thì caø pheâ höõu cô laø söï löïa choïn toát nhaát ñeå cho hoï. Hieän nay khoâng chæ coù “rau saïch” maø “caø pheâ saïch” cuõng ñang laø vaán ñeà thôøi thöôïng ñöôïc nhieàu quoác gia quan taâm. Caø pheâ saïch ñaõ ñöôïc saûn xuaát nhieàu töø caùc nöôùc Brazil, Kenya, Madagasa, Ethiopia, AÁn Ñoä...Khaùi nieäm veà quy trình naøy coù theå ñöôïc hieåu: Saûn phaåm höõu cô laø saûn phaåm maø nguyeân lieäu ñöôïc troàng vôùi moät heä thoáng quaûn lyù saûn xuaát noâng nghieäp baèng nguyeân lieäu höõu cô, ñieàu tieát caây boùng maùt vaø phoøng tröø dòch beänh theo höôùng sinh hoïc. Muoán coù saûn phaåm saïch ñoøi hoûi nhaø saûn xuaát

82

phaûi aùp duïng bieän phaùp canh taùc höõu cô nghieâm ngaët, trong ñoù buoäc phaûi haïn cheá moät caùch toái ña vieäc söû duïng phaân boùn hoùa hoïc vaø thuoác baûo veä thöïc vaät. Theo caùc nhaø khoa hoïc, caùc vuøng thuaän lôïi nhaát cho chuùng ta nghieân cöùu saûn xuaát caø pheâ saïch laø caùc tænh mieàn nuùi – nôi taäp trung nhieàu ñoàng baøo daân toäc thieåu soá voán khoâng quen söû duïng phaân boùn hoùa hoïc vaø thuoác tröø saâu. Ñaëc bieät, ôû vuøng cao, nguoàn saâu beänh haïi caø pheâ khoâng nhieàu. Duø theá, khoù khaên lôùn nhaát laø nhöõng vuøng naøy saûn löôïng khoâng taäp trung, khoâng thuaän lôïi cho vieäc ñaàu tö cheá bieán xuaát khaåu. Do vaäy, nhaø nöôùc caàn coù phöông aùn quy hoaïch toång theå laïi caùc vuøng troàng caø pheâ höõu cô vaø hoã trôï noâng daân moät phaàn kinh phí mua nguyeân lieäu höõu cô ñeå troàng troït, tuyeân truyeàn veà lôïi ích moâi tröôøng vaø lôïi ích kinh teá lôùn lao maø saûn phaåm seõ mang laïi ñeå kích thích baø con noâng daân, chuù troïng môû caùc lôùp taäp huaán cho noâng daân veà phöông phaùp troàng caø pheâ höõu cô sao cho ñuùng quy trình kyõ thuaät, mang laïi hieäu quaû toát nhaát. 3.2.1.2. Nhoùm giaûi phaùp nhaèm naâng cao chaát löôïng caø pheâ xuaát khaåu “Chaát löôïng taùch caø pheâ, chaát löôïng cho moâi tröôøng vaø chaát löôïng cho söùc khoûe” chính laø 3 yeáu toá côn baûn ñeå toàn taïi cuûa baát kì moät nhaõn hieäu caø pheâ naøo treân thò tröôøng Nhaät Baûn. a. Caûi tieán phöông phaùp troàng troït theo höôùng baûo veä moâi tröôøng

83

Soáng trong moät quoác gia coù möùc soáng cao vaø neàn vaên hoùa tieân tieán, ngöôøi Nhaät yù thöùc raát maïnh meõ veà baûo veä moâi tröôøng. Beân caïnh nhöõng yeâu caàu veà chaát löôïng caø pheâ, caùc khaùch haøng Nhaät coøn quan taâm ñeán chaát löôïng moâi tröôøng, xaõ hoäi cuûa nôi caø pheâ ñöôïc saûn xuaát ra. Maët khaùc, vôùi söï cam keát cuûa caùc toå chöùc quoác teá cuõng nhö coäng ñoàng caø pheâ theá giôùi, nhöõng saûn phaåm caø pheâ ñaùp öùng ñöôïc nhöõng yeâu caàu veà baûo veä moâi tröôøng, ñaït ñöôïc caùc chæ tieâu veà kinh teá, xaõ hoäi seõ ñöôïc caáp chöùng chæ, nhaõn hieäu cho pheùp ngöôøi tieâu duøng mua vôùi giaù caû cao hôn so vôùi nhöõng nhaõn hieäu caø pheâ bình thöôøng khaùc. Ñaây cuõng chính laø bieän phaùp khuyeán khích caùc nöôùc xuaát khaåu caø pheâ ñang chuyeån ñoåi phöông thöùc troàng vaø cheá bieán theo höôùng beàn vöõng veà moâi tröôøng, kinh teá, xaõ hoäi. Nhaø nöôùc caàn taäp trung chæ ñaïo caùc ñòa phöông taäp trung ñaàu tö chaêm soùc dieän tích Robusta coù hieäu quaû kinh teá cao. Tröôùc ñaây, ngöôøi daân thöôøng troàng caø pheâ theo höôùng thaâm canh coâng nghieäp vôùi soá tieàn ñaàu tö lôùn vaøo maät ñoä troàng, phaân hoùa hoïc vaø nöôùc töôùi. Caùch naøy, tuy ñaït ñöôïc naêng suaát cao nhöng gaây oâ nhieãm nghieâm troïng ñeán ñaát troàng, moâi tröôøng soáng. Vôùi quan ñieåm beàn vöõng, ngöôøi noâng daân seõ khoâng ñaàu tö toái ña nhaèm muïc tieâu naêng suaát toái ña maø ñaàu tö ôû möùc thích hôïp ñeå coù hieäu quaû kinh teá toái ña vaø giöõ vöôøn caây beàn vöõng. b. Caûi tieán chaát löôïng thu hoaïch caø pheâ

84

Taäp quaùn thu hoaïch tuoát caû quaû xanh laãn chín “xanh nhaø hôn giaø ñoàng” roài ñem phôi khoâ cuûa noâng daân Vieät Nam töø tröôùc ñeán nay ñaõ aûnh höôûng khoâng nhoû ñeán chaát löôïng caø pheâ. Thöïc teá taäp quaùn thu haùi quaû xanh vaø cô sôû vaät chaát saân phôi thieáu thoán, nhieàu nhaø vaãn coøn phôi caø pheâ treân saân ñaát raát maát veä sinh ñaõ laøm giaûm 25% giaù trò caø pheâ Robusta xuaát khaåu. Ñoái vôùi caø pheâ Arabica cuûa Vieät nam ñöôïc troàng ôû vuøng Taây Nguyeân cuõng vaäy, cheá bieán vaø thu hoaïch bò aûnh höôûng bôûi taäp quaùn theo kieåu caø pheâ voái truoát xanh, cheá bieán khoâ ñaõ laøm maát 60% giaù trò haøng hoùa do hao huït trong thu hoaïch vaø chaát löôïng thaáp. Moät thöïc teá ñau loøng laø caø pheâ Vieät Nam trong maét nhieàu nhaø nhaäp khaåu theá giôùi laø moät hình aûnh cuûa söï “keùm chaát löôïng”. Chuyeân gia phaân tích thò tröôøng F.O.Litchs cho bieát, töø thaùng 10/2005 ñeán thaùng 3/2006, thò tröôøng LIFE ñaõ phaûi loaïi boû hôn 700.000 bao caø pheâ keùm chaát löôïng (caø pheâ döôùi loaïi 3 vaø 4) thì trong ñoù ña phaàn laø caø pheâ coù nguoàn goác töø Vieät Nam; coøn trong naêm 2005, cuõng treân thò tröôøng naøy ñaõ loaïi boû 1,86 trieäu bao caø pheâ keùm chaát löôïng thì caø pheâ Vieät Nam chieám tôùi 89%.[27]. Nguyeân nhaân ñaàu tieân vaø cuõng laø quan troïng nhaát chính laø do vieäc thu haùi caø pheâ xanh cuûa noâng daân Vieät Nam nhöng nguyeân nhaân saâu xa laø do naïn troâm caép caø pheâ hoaønh haønh taïi caùc ñoàn ñieàn caø pheâ vaø do tình traïng tranh mua, tranh baùn cuûa caùc doanh nghieäp Vieät Nam ñaõ khuyeán khích nhöõng ngöôøi noâng daân thu hoaïch tröôùc vuï.

85

Neáu tình hình khoâng ñöôïc caûi thieän thì caø pheâ cuûa Vieät nam raát khoù ñöôïc khaùch haøng Nhaät Baûn chaáp nhaän. Vì vaäy, beân caïnh vieäc tuyeân truyeàn cho noâng daân veà taùc haïi cuûa taäp quaùn haùi quaû xanh vaø giuùp ñôõ noâng daân coù ñöôïc nhöõng saân phôi saïch seõ, loaïi boû hoaøn toaøn haït saïn, haït soûi laãn trong haït caø pheâ, caùc cô quan chính quyeàn caàn coù nhöõng bieän phaùp ñaûm baûo an ninh cho caùc vöôøn caø pheâ cuûa noâng daân. c. Ñaàu tö, caûi tieán coâng ngheä sau thu hoaïch, taêng giaù trò gia taêng cho saûn phaåm Nhaø nöôùc caàn quan taâm nhieàu hôn ñeán coâng ngheä sau thu hoaïch baèng nhieàu bieän phaùp khaùc nhau nhö: khuyeán khích ngöôøi noâng daân söû duïng maùy moùc trong khaâu thu hoaïch nhaèm ñaåy nhanh tieán ñoä thu hoaïch vaø giaûm tyû leä hao huït; phaùt trieån caùc hình thöùc sô cheá, baûo quaûn taïi choã nhaèm khaéc phuïc tình traïng phaûi vaän chuyeån xa, khoù baûo quaûn, aûnh höôûng ñeán chaát löôïng sau naøy; naâng caáp caùc nhaø maùy cheá bieán hieän coù, ñoåi môùi trang thieát bò ñoàng boä ñeå taïo ra caùc saûn phaåm cheá bieán phuø hôïp vôùi nhu caàu thò tröôøng. Naâng cao giaù trò gia taêng cho saûn phaåm vaãn laø giaûi phaùp laâu daøi nhaát. Giaù cuûa caø pheâ cheá bieán cao hôn raát nhieàu laàn so vôùi giaù caø pheâ haït thoâ. Do ñoù, ta coù theå thu ñöôïc nhieàu lôïi nhuaän hôn khi xuaát khaåu nhöõng maët haøng coù giaù trò gia taêng naøy. d. .Naâng cao naêng löïc quaûn lí chaát löôïng.

86

Coù theå noùi, Nhaät Baûn luoân ñaùnh giaù cao vai troø cuûa caùc coâng taùc quaûn lí chaát löôïng. Nhaø nöôùc ta cuõng caàn phaûi can thieäp vaøo coâng taùc quaûn lí ngaøy moät chuû ñoäng vaø tích cöïc. Vieäc quaûn lí chaát löôïng caø pheâ laø aùp duïng caùc phöông phaùp, bieän phaùp taùc ñoäng ñeán caùc yeáu toá hình thaønh chaát löôïng caø pheâ nhaèm laøm thay ñoåi caùc tính chaát söû duïng cuûa maët haøng naøy sao cho phuø hôïp vôùi yeâu caàu cuûa thò tröôøng vaø ngöôøi tieâu duøng. Trong coâng taùc quaûn lí chaát löôïng caø pheâ, ta caàn nhaán maïnh moät soá nguyeân taéc sau: -Vieäc quaûn lí chaát löôïng phaûi ñöôïc ñònh höôùng bôûi khaùch haøng vì chaát löôïng haøng hoaù phaûi phuø hôïp vôùi nhu caàu cuûa ngöôøi tieâu duøng ôû moät thò tröôøng nhaát ñònh. -Chaát löôïng haøng hoaù phaûi ñöôïc caûi tieán lieân tuïc cho phuø hôïp vôùi trình ñoä khoa hoïc coâng ngheä vaø söï phaùt trieån cuûa nhu caàu con ngöôøi. -Phaûi coù söï phoái hôïp, tham gia cuûa moïi ngöôøi töø khaâu chaêm soùc, boùn phaân, phoøng tröø saâu beänh ñeán khaâu thu haùi, cheá bieán. Nhaø nöôùc neân höôùng daãn tröïc tieáp cho caùc doanh nghieäp thöïc haønh tieâu chuaån nhaø nöôùc veà caø pheâ laøm cô sôû cho vieäc giao dòch treân thò tröôøng. Ñeán nay ñaõ coù tôùi gaàn 30 baûn tieâu chuaån nhaø nöôùc TCVN veà caø pheâ ñaõ ñöôïc ban haønh. Rieâng tieâu chuaån veà yeâu caàu kyõ thuaät TCVN 4193, chæ sau 20 naêm (1986 - 2005) ñaõ ñöôïc soaùt xeùt söûa ñoåi boå sung ñeán 4 laàn. Ñoù laø TCVN 4193:86, TCVN 4193:2001 vaø nay laø TCVN 4193:2005. Hieäp hoäi caø pheâ ca cao

87

Vieät nam cuõng neân tham gia tích cöïc vaøo Ban Chaát löôïng caø pheâ (CQC) cuûa ICO ñoùng goùp vaøo Nghò quyeát 407 cuûa ICO.[Vicofa] 3.2.1.3. Nhoùm giaûi phaùp hoã trôï cuûa nhaø nöôùc a. Chính saùch khuyeán khích nhaèm ñaåy maïnh xuaát khaåu caø pheâ sang thò tröôøng Nhaät Baûn Beân caïnh caùc chính saùch khen thöôûng xuaát khaåu, nhaø nöôùc thoâng qua heä thoáng ngaân haøng, cung caáp ñuû voán tín duïng cho caùc doanh nghieäp xuaát khaåu khi vuï thu hoaïch ñeán vôùi laõi suaát öu ñaõi ñeå ñaûm baûo thu mua heát saûn phaåm cho noâng daân, traùnh hieän töôïng noâng daân bò eùp giaù gaây ra thua thieät. Ñoàng thôøi, nhaø nöôùc caàn thöïc hieän bieän phaùp bình oån giaù ñaàu ra thoâng qua vieäc quy ñònh giaù saøn thu mua caø pheâ ñeå traùnh thua thieät cho ngöôøi noâng daân khi giaù thò tröôøng haï xuoáng döôùi giaù saûn xuaát. Maët khaùc, nhaø nöôùc thoâng qua quyõ baûo hieåm xuaát khaåu caø pheâ ñeå hoã trôï cho doanh nghieäp xuaát khaåu caø pheâ thöïc hieän theo hình thöùc baùn chòu, traû chaäm, ñeàn buø moät phaàn haøng hoaù xuaát khaåu cho doanh nghieäp khi gaëp ruûi ro vaø söû duïng vaøo caùc tröôøng hôïp khaùc. Ñaây cuõng laø moät bieän phaùp khaù höõu hieäu nhaèm ñaåy maïnh xuaát khaåu caø pheâ ra thò tröôøng theá giôùi noùi chung vaø sang thò tröôøng Nhaät Baûn noùi rieâng. b. Ñaåy maïnh hoaït ñoäng xuùc tieán thöông maïi cuûa chính phuû ñoái vôùi thò tröôøng Nhaät Baûn Veà toå chöùc keânh thoâng tin veà thò tröôøng Nhaät Baûn hoã trôï cho caùc doanh nghieäp xuaát khaåu, caùc cô quan chính phuû

88

coù theå hoã trôï thoâng tin cho caùc doanh nghieâp theo caùc giaûi phaùp sau: Chæ ñaïo cuï theå cho tham taùn thöông maïi Vieät Nam taïi Nhaät Baûn trong vieäc thu nhaäp thoâng tin, cung caáp cho caùc doanh nghieäp coù yeâu caàu. Boä Thöông Maïi caàn phoái hôïp vôùi JETRO (Toå chöùc Xuùc tieán Thöông maïi Nhaät Baûn) taïi Vieät nam ñeå taêng cöôøng hôn nöõa coâng taùc thu nhaäp vaø phoå bieán thoâng tin veà thò tröôøng Nhaät Baûn tôùi caùc doanh nghieäp, ñaëc bieät laø caùc thoâng tin coù lieân quan ñeán phöông thöùc phaân phoái, thuû tuïc xin daáu chöùng nhaän chaát löôïng JAS vaø Ecomark cuõng nhö cheá ñoä xaùc nhaän tröôùc veà thöïc phaåm nhaäp khaåu. Ñaây laø vieäc heát söùc quan troïng, coù yù nghóa quyeát ñònh tôùi vieäc ñaåy maïnh xuaát khaåu caø pheâ, maët haøng maø ta coù theá maïnh, vaøo moät thò tröôøng coù ñoøi hoûi cao nhö thò tröôøng Nhaät Baûn. Vôùi nhieäm vuï thu thaäp, phaân tích vaø cung caáp thoâng tin veà kinh teá, thöông maïi cho Boä, ñoàng thôøi, vôùi vai troø laø "tai, maét cuûa caùc doanh nghieäp", Thöông Vuï Vieät Nam taïi Nhaät Baûn caàn ñaët troïng taâm hôn nöõa vaøo vieäc taêng cöôøng thu thaäp caùc thoâng tin vaø caùc thay ñoåi chính saùch thöông maïi cuûa nöôùc sôû taïi ñeå cung caáp coù hieäu quaû cho caùc doanh nghieäp trong nöôùc nhaèm hieåu roõ hôn veà thò tröôøng Nhaät Baûn. Veà vieäc tham gia hoäi chôï thöông maïi taïi Nhaät Baûn, cuïc xuùc tieán thöông maïi caàn thoâng baùo cuï theå danh muïc vaø chi phí tham gia caùc hoäi chôï thöông maïi haøng naêm toå chöùc taïi Nhaät Baûn, höôùng daãn caùc doanh nghieäp tham gia vaø ñeà

89

xuaát möùc hoã trôï moät phaàn kinh phí cho caùc doanh nghieäp tham gia hoäi chôï naøy. 3.2.1.4. Phaùt huy vai troø vaø taêng cöôøng hôïp taùc giöõa caùc hieäp hoäi, caâu laïc boä xuaát khaåu. a.Veà phía hieäp hoäi caø pheâ cacao Vieät Nam. Ñeå ñaåy maïnh xuaát khaåu caø pheâ vaøo thò tröôøng Nhaät Baûn, raát caàn söï hoã trôï ñaéc löïc töø phía hieäp hoäi caø pheâ cacao Vieät Nam. Hieäp hoäi caàn ñaåy maïnh hôn nöõa caùc hoaït ñoäng sau: -Cuøng vôùi caùc cô quan chính phuû hoã trôï ñaéc löïc cho caùc doanh nghieäp xuaát khaåu veà maët thoâng tin giaù caø pheâ, chuûng loaïi maët haøng caø pheâ, ñoái thuû caïnh tranh treân thò tröôøng caø pheâ Nhaät Baûn cuõng nhö laø nhöõng cô hoäi, thaùch thöùc treân thò tröôøng naøy. Hieäp hoäi cuõng caàn phaûi naâng caáp website cuûa mình sao cho nhöõng ngöôøi coù nhu caàu tìm kieám thoâng tin coù theå coù ñöôïc thoâng tin nhanh choùng vaø deã daøng nhaát. -Vieäc tuyeân truyeàn phoå bieán cho hoäi vieân vaø noâng daân nhöõng cô hoäi thaùch thöùc ñoái vôùi ngaønh caø pheâ khi Vieät Nam hoäi nhaäp kinh teá vaø gia nhaäp toå chöùc WTOø caàn phaûi ñöôïc thöïc hieän trieät ñeå, ñeå töø ñoù caû noâng daân vaø nhaø saûn xuaát, xuaát khaåu coù söï chuaån bò toát hôn, thích öùng nhanh hôn, taän duïng cô hoäi, khaéc phuïc khoù khaên ñeå vöôït qua thöû thaùch. Beân caïnh ñoù, keâu goïi caùc toå chöùc quoác teá, caùc toå chöùc phi chính phuû, toå chöùc caø pheâ caùc nöôùc giuùp ñôõ veà kinh nghieäm, vaät chaát, taøi chính cho ngöôøi noâng daân.

90

-Kieán nghò vôùi chính phuû coù chính saùnh tích cöïc vaø ñoàng boä nhaèm thuùc ñaåy cho ngaønh caø pheâ phaùt trieån laøm ra nhieàu saûn phaåm ñaùp öùng nhu caàu thò tröôøng. -Taêng cöôøng quaûn lyù chaát löôïng caø pheâ xuaát khaåu, xaây döïng nhöõng tieâu chuaån chaát löôïng phuø hôïp vôùi tieâu chuaån quoác teá; thöïc hieän toát nhöõng cam keát, chöông trình naâng cao chaát löôïng caø pheâ theo tieâu chuaån cuûa toå chöùc caø pheâ quoác teá. -Ñaåy maïnh xuùc tieán thöông maïi, xaây döïng vaø baûo veä thöông hieäu caø pheâ Vieät Nam treân thò tröôøng theá giôùi, töøng böôùc tham gia saâu hôn vaøo toå chöùc caø pheâ theá giôiù, khaúng ñònh vai troø vò trí cuûa Vieät Nam trong gaàn 70 nöôùc saûn xuaát caø pheâ theá giôùi. -Phoái hôïp vôùi caùc cô quan khoa hoïc kyõ thuaät nhanh choùng chuyeån giao kyõ thuaät tieán boä, khuyeán noâng cho noâng daân ñeå laøm ra saûn phaåm coù chaát löôïng cao, giaù thaønh haï, ñuû söùc caïnh tranh. Toå chöùc caùc khoùa hoïc, ñaøo taïo nghieäp vuï kinh doanh caø pheâ xuaát khaåu, naâng cao kieán thöùc vaø nghieäp vuï kinh doanh caø pheâ treân thò tröôøng kyø haïn cho caùc doanh nghieäp. -Caàn cuûng coá, taêng cöôøng hoaït ñoäng cuûa Caâu laïc boä caùc doanh nghieäp xuaát khaåu caø pheâ haøng ñaàu. Caâu laïc boä phaûi thaät söï laø haït nhaân cuûa ngaønh xuaát khaåu caø pheâ Vieät Nam. Hieän nay caâu laïc boä ñaõ taäp hôïp nhöõng doanh nghieäp lôùn, haøng naêm xuaát khaåu töø 20.000-100.000 taán, chieám tyû troïng lôùn aùp ñaûo trong toaøn ngaønh.

91

-Thöïc haønh toát nguyeân taéc 4C: Saùng kieán 4C (Common Code for the Coffee Community) laø moät chöông trình hôïp taùc haønh ñoäng giöõa caùc boä phaän cuûa coäng ñoàng caø pheâ toaøn caàu trong moät quy trình nhieàu thaønh phaàn tham gia, nhaèm môû roäng nhaän thöùc chung veà saûn xuaát, cheá bieán vaø kinh doanh caø pheâ beàn vöõng. Vôùi vieäc thöïc hieän döï aùn 4C, nhieàu ñoái töôïng seõ ñöôïc loâi cuoán vaøo muïc tieâu beàn vöõng: nhaø saûn xuaát caù theå, nhoùm nhaø saûn xuaát, nhaø xuaát khaåu, nhaø kinh doanh, nhaø rang xay/cheá bieán caø pheâ hoøa tan, baùn leû/ngöôøi tieâu duøng. Thaønh vieân cuûa saùng kieán goàm caùc coâng ty: Nestleù, Kraft Foods, Sara Lee, Bernhard Rothfos vaø Volcafeù cuøng ñaïi dieän caùc nhaø saûn xuaát nhö Federacioùn Nacional de Colombia, Conselho Nacional do Cafeù do Brazil vaø Vicofa cuøng moät soá caùc toå chöùc xaõ hoäi khaùc. Trong quaù trình thöïc hieän, 4C coøn nhaän ñöôïc söï hoã trôï cuûa caùc toå chöùc: Caø pheâ quoác teá (ICO) vaø WB. Vôùi tö caùch laø moät thaønh vieân cuûa coäng ñoàng 4C, Vicofa phaûi thöïc hieän toát vai troø cuûa mình trong vieäc tieáp thu vaø ñoùng goùp xaây döïng moät ngaønh caø pheâ beàn vöõng. b. Hôïp taùc, lieân keát giöõa caùc hieäp hoäi trong vaø ngoaøi nöôùc Vieät Nam ngaøy caøng ra ñôøi nhieàu hieäp hoäi nhöng caùc hieäp hoäi chöa thöïc söï phaùt huy heát vai troø cuûa mình vaø chöa coù söï lieân keát chaët cheõ giöõa caùc hieäp hoäi. Ñeå ñaåy maïnh xuaát khaåu caø pheâ, caàn phaûi coù söï lieân keát, phoái hôïp giöõa caùc hieäp hoäi trong caùc ngaønh coù lieân quan nhö hieäp

92

hoäi caø pheâ caø pheâ cacao, hieäp hoäi an toaøn veä sinh thöïc phaåm, hoäi noâng daân Vieät Nam. Beân caïnh ñoù, Hieäp hoäi caø pheâ, cacao Vieät Nam neân chuû ñoäng phoái hôïp chaët cheõ vôùi caùc hieäp hoäi caø pheâ taïi Nhaät Baûn nhö Hieäp hoäi caø pheâ Nhaät Baûn, Hieäp hoäi caø pheâ ñaëc saûn Nhaät Baûn, Hieäp hoäi nöôùc ngoït Nhaät Baûn vaø trung taâm xuùc tieán thöông maïi Nhaät Baûn (Jetro) ñeå coù ñöôïc thoâng tin chính xaùc vaø tin caäy veà thò tröôøng caø pheâ Nhaät Baûn ñoàng thôøi taïo döïng moái quan heä vôùi caùc doanh nghieäp Nhaät Baûn. 3.2.2. Giaûi phaùp vi moâ 3.2.2.1. Giaûi phaùp Marketing ñaåy maïnh xuaát khaåu caø pheâ sang thò tröôøng Nhaät Baûn a. Nghieân cöùu phaùt trieån vaø môû roäng thò tröôøng saûn phaåm: Vieäc nghieân cöùu tình hình toång quan veà thò tröôøng nhö: dung löôïng thò tröôøng, söùc mua cuûa daân cö, nhu caàu thò hieáu tieâu duøng, tình hình xuaát khaåu nhaäp khaåu, ñoäng thaùi phaùt trieån thò tröôøng Nhaät Baûn trong thôøi gian tôùi…chính laø tieàn ñeà cho nhöõng chieán löôïc xuaát khaåu haøng hoaù cuûa doanh nghieäp. Qua ñoù, caùc doanh nghieäp bieát ñöôïc caùc hoaït ñoäng cuûa ñoái thuû caïnh tranh cuõng nhö vò trí cuûa baûn thaân doanh nghieäp treân thò truôøng Nhaät Baûn vaø ñeà ra chieán löôïc phaùt trieån saûn phaåm, cheá bieán caùc saûn phaåm vôùi maãu maõ vaø bao bì phuø hôïp töø ñoù coù theå giuùp caùc doanh nghieäp naém baét toát cô hoäi kinh doanh, chieám lónh thò tröôøng, toå chöùc toát caùc hoaït ñoäng dòch vuï tröôùc vaø sau khi

93

baùn haøng, duy trì vaø môû roäng maïng löôùi baùn haøng, cung caáp vaø tieâu thuï saûn phaåm. Vieäc khaûo saùt thò tröôøng coù theå ñöôïc tieán haønh qua nhieàu hình thöùc khaùc nhau. Hình thöùc ñôn giaûn laø ñi khaûo saùt tröïc tieáp thò tröôøng, thaêm caùc cô sôû cheá bieán, rang xay caø pheâ nhaèm tìm kieám quan heä hôïp taùc, vaø thaêm caùc sieâu thò, cöûa haøng baùn leû. Ngoaøi ra, caùc doanh nghieäp coù theå laäp caùc vaên phoøng ñaïi dieän ñeå thu thaäp thoâng tin, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho vieäc tieáp xuùc tröïc tieáp vôùi khaùch haøng, ñoái taùc Nhaät Baûn. Hai caùch treân mang laïi hieäu quaû nhanh choùng nhöng ñoøi hoûi nguoàn kinh phí lôùn, chæ coù nhöõng doanh nghieäp lôùn môùi coù theå ñaùp öùng ñöôïc. Do ñoù, vôùi nguoàn kinh phí haïn heïp, caùc doanh nghieäp nhoû coù theå tranh thuû nghieân cöùu thoâng tin qua tö lieäu, qua caùc phöông tieän thoâng tin ñieän töû vaø lieân heä vôùi Toå chöùc xuùc tieán thöông maïi Vieät Nam - Nhaät Baûn (Jetro), ñaïi söù quaùn Nhaät Baûn taïi Vieät Nam nhôø hoã trôï. b. Hôïp taùc, xaâm nhaäp vaø taïo keânh phaân phoái laâu daøi treân thò tröôøng Nhaät Baûn. Lieân keát vaø hôïp taùc Vôùi quy moâ saûn xuaát nhoû leû nhö hieän nay, caùc doanh nghieäp neân thöïc hieän chieán löôïc hôïp taùc caû trong laãn ngoaøi nhaèm taïo neân taàm voùc vaø uy tín xuaát khaåu. Lieân keát giöõa caùc doanh nghieäp trong nöôùc taïo nguoàn cung xuaát khaåu lôùn vaø oån ñònh. Caùc doanh nghieäp phaûi khaúng ñònh ñöôïc laø nhaø cung caáp coù uy tín veà cung öùng saûn löôïng lôùn, oån ñònh veà chaát löôïng vaø thöïc hieän toát

94

caùc cam keát giao haøng ñaõ kyù baèng caùch lieân keát chaët cheõ vôùi nhau. Nhö theá, môùi taïo ñöôïc loøng tin vôùi caùc nhaø nhaäp khaåu hieän coù vaø môû roäng ñöôïc keânh tieâu thuï tröïc tieáp vôùi caùc nhaø cheá bieán khaùc. Vieäc lieân keát vôùi nhau cuûa caùc doanh nghieäp trong nöôùc raát quan troïng, vì seõ chuû ñoäng öùng phoù ñöôïc giaù caû töøng thôøi ñieåm xuaát haøng. Nhu caàu kyù hôïp ñoàng mua haøng cuûa caùc ñoái taùc Nhaät khaù lôùn, thoáng nhaát veà chaát löôïng, ñaûm baûo veà thôøi gian giao haøng, vì vaäy, doanh nghieäp trong nöôùc khoâng lieân keát laïi seõ khoù ñaùp öùng ñöôïc hôïp ñoàng. Beân caïnh ñoù, caùc doanh nghieäp neân chuû ñoäng hôïp taùc vôùi caùc doanh nghieäp Nhaät Baûn: Phaàn lôùn quy moâ cuûa caùc doanh nghieäp Vieät Nam thöôøng nhoû, caùc doanh nghieäp Vieät nam caàn phaûi höôùng ñeán vieäc lieân doanh, lieân keát vôùi caùc doanh nghieäp Nhaät Baûn. Caùc coâng ty Nhaät coù tieàm löïc maïnh baûo ñaûm khaû naêng môû roäng thò tröôøng, coù khaû naêng cung öùng duïng cuï khoa hoïc kyõ thuaät vaø caùc tieâu chuaån chaát löôïng Nhaät Baûn, laø doøng chuû löïc vaø naém giöõ caùc luoàng thoâng tin treân thò tröôøng Nhaät Baûn. Tuy nhieân phía caùc doanh nghieäp Vieät Nam cuõng neân thaän troïng khi löïa choïn ñoái taùc, neân choïn moät ñoái taùc Nhaät hieåu thaáu ñaùo veà thò tröôøng, caùch thöùc phaân phoái vaø coù kieán thöùc, kyõ naêng chuyeân saâu veà kinh doanh caø pheâ treân thò tröôøng Nhaät Baûn. Thieát laäp moái quan heä laâu daøi, beàn vöõng Vieäc thieát laäp moái quan heä laâu daøi vôùi caùc nhaø nhaäp khaåu vaø caùc nhaø rang xay Nhaät Baûn raát quan troïng. Caùc

95

coâng ty thöông maïi, nhaø rang xay Nhaät Baûn chæ thích mua haøng cuûa moät nhaø cung caáp nhaát ñònh maø mình ñaõ tin töôûng, raát ít khi thay ñoåi hoaëc tìm nhöõng nhaø cung caáp môùi. Tuy nhieân, thöông gia Nhaät Baûn raát trung thaønh vôùi ñoái taùc cuûa mình, moät khi hoï ñaõ tin töôûng baïn thì hoï seõ khoâng thay theá baïn baèng baát cöù giaù naøo. Do ñoù, ñoái vôùi caùc doanh nghieäp môùi thaâm nhaäp laàn ñaàu vaøo thò tröôøng naøy caàn phaûi ñaàu tö nhieàu thôøi gian vaø coâng söùc ñeå thuyeát phuïc hoï. Khi ñaõ thieát laäp ñöôïc moái quan heä mua baùn vôùi hoï thì moïi vieäc seõ trôû neân troâi chaûy hôn vaø ñieàu quan troïng nhaát luùc naøy laø phaûi giöõ chöõ tín vôùi hoï. Caàn xaây döïng neàn vaên hoaù kinh doanh trong caùc doanh nghieäp, loaïi boû nhöõng kieåu caùch laøm aên choäp döït, quît haøng, maát uy tín nhö hieän nay. Traùnh laëp laïi tình traïng hôïp ñoàng ñaõ kí maø ñeán thôøi ñieåm giao haøng laïi khoâng coù haøng nhö hieän nay cuûa moät soá doanh nghieäp Vieät Nam, laøm aûnh höôûng ñeán uy tín chung cuûa toaøn ngaønh. “Mua taän goác, baùn taän ngoïn” Hieän giaù xuaát nguyeân lieäu caø pheâ haït soáng sang Nhaät chæ chieám 1/4 trong giaù baùn leû caø pheâ thaønh phaåm, lôïi nhuaän phaàn lôùn naèm trong khaâu cheá bieán vaø löu thoâng baùn leû. Do ñoù, trieån khai trieät ñeå phöông chaâm “giao ñuùng haøng ñeán ñuùng ñích”, haïn cheá phaân phoái qua nhieàu taàng naác trung gian, tìm caùch giao dòch tröïc tieáp vôùi khaùch haøng laø caùc nhaø phaân phoái chính thöùc, caùc nhaø saûn xuaát cheá bieán caø pheâ cuûa Nhaät.

96

Caùc doanh nghieäp neân lieân keát, phoái hôïp vôùi coäng ñoàng ngöôøi Vieät ñang ñònh cö ôû Nhaät coù quan heä baùn buoân vôùi ngöôøi baûn ñòa ñeå môøi hoï laøm ñaïi lí cho mình, ñöa caø pheâ vaøo phaân phoái cho caùc nhaø haøng, cöûa haøng thöïc phaåm, ñoà uoáng ôû Nhaät. Trong quaù trình phaân phoái, caùc doanh nghieäp phaûi thöïc hieän baûo quaûn toát loâ haøng vaø coá gaéng giao haøng thaät nhanh ñoái vôùi caø pheâ rang xay, neáu ñeå caøng laâu trong kho, höông vò caø pheâ seõ caøng giaûm. Do ñoù, ngöôøi tieâu duøng seõ khoâng thöôûng thöùc ñöôïc chaát löôïng hoaøn haûo cuûa saûn phaåm. Vì theá, ñoøi hoûi caùc doanh nghieäp xuaát khaåu vaøo thò tröôøng Nhaät Baûn caàn phaûi coù dòch vuï haäu maõi toát, phaân phoái kòp thôøi vaø quan taâm ñuùng möùc tôùi vieäc hoaøn thieän chaát löôïng saûn phaåm cuõng nhö khaâu bao goùi vaø an toaøn veä sinh saûn phaåm. c. Thöïc hieän ña daïng hoaù saûn phaåm xuaát khaåu, naâng cao giaù trò gia taêng: Ñeå taêng giaù trò xuaát khaåu caø pheâ sang Nhaät, caùc doanh nghieäp caàn höôùng ñeán thò phaàn caø pheâ cheá bieán ñang coù nhu caàu lôùn taïi Nhaät Baûn thay vì chæ xuaát khaåu saûn phaåm caø pheâ haït thoâ nhö hieän nay. Thöïc teá thò tröôøng caø pheâ cheá bieán ñang raát nhoän nhòp ôû nöôùc ta. Caùc saûn phaåm caø pheâ boät pha phin, caø pheâ hoaø tan Vieät Nam khoâng nhöõng ñöôïc thò tröôøng trong nöôùc chaáp nhaän maø coøn ñöôïc raát nhieàu khaùch du lòch Nhaät Baûn öa chuoäng ñaëc bieät laø caùc saûn phaåm cuûa Trung Nguyeân, Thu Haø, Vinacafe,...Ñieàu naøy cho thaáy ta coù tieàm naêng lôùn ñeå phaùt

97

trieån phaân khuùc naøy treân thò thò tröôøng Nhaät Baûn. Moät phöông aùn ñaàu tö vaøo saûn xuaát caø pheâ ñoùng hoäp xuaát khaåu cuõng ñang ñöôïc nhaø nöôùc ta xem xeùt. Caùc doanh nghieäp neân chuû ñoäng maïnh daïn ñaàu tö vaøo loaïi thöùc uoáng naøy vì ñaây laø saûn phaåm hieän raát ñöôïc öa chuoäng ôû moät nöôùc coâng nghieäp tieân tieán, moâi tröôøng soáng vaø laøm vieäc chuyeân nghieäp nhö Nhaät Baûn. Caùc doanh nghieäp caàn ñaåy maïnh ñaàu tö maùy moùc, trang thieát bò hieän ñaïi vaøo cheá bieán saûn phaåm, naâng cao coâng suaát, taïo nguoàn cung lôùn cho maët haøng caø pheâ cheá bieán. Maët khaùc, khoâng queân ñaët vaán ñeà chaát löôïng leân haøng ñaàu, traùnh moïi hình thöùc pha troän, ñöa taïp chaát vaøo saûn phaåm. Höông vò töï nhieân cuûa caø pheâ chính laø yeáu toá tieân quyeát chinh phuïc ngöôøi tieâu duøng Nhaät Baûn d. Ñaåy maïnh xuùc tieán baùn haøng vaø kích thích söùc mua cuûa khaùch haøng Tìm hieåu thò hieáu khaùch haøng Caùc doanh nghieäp Vieät Nam hieän raát yeáu keùm trong khaâu nghieân cöùu, tìm hieåu ñaëc ñieåm, thò hieáu tieâu duøng caø pheâ cuûa thò tröôøng Nhaät Baûn. Thaäm chí khoâng ít doanh nghieäp coù tö töôûng æ(y) laïi vaøo xuaát khaåu saûn phaåm thoâ neân khoâng caàn noã löïc xuùc tieán thöông maïi, tìm hieåu thò hieáu tieâu duøng ngöôøi Nhaät Baûn ñeå saûn xuaát ra nhöõng saûn phaåm coù giaù trò gia taêng, ñaùp öùng nhu caàu ña daïng cuûa hoï. Nhaät Baûn ngaøy caøng coù nhu caàu cao veà maët haøng caø pheâ cao caáp cuøng vôùi söï ña daïng hoaù cuûa saûn phaåm. Vaø

98

chæ coù xuaát khaåu nhöõng saûn phaåm naøy môùi nhanh choùng mang laïi giaù trò kim ngaïch cao cho Vieät Nam. Tuy nhieân ta laïi chöa naém baét toát cô hoäi ñoù. Sôû dó maët haøng caø pheâ rang xay cuûa ta khoù xuaát khaåu vaøo thò tröôøng Nhaät Baûn laø do chöa ñaûm baûo veà maët chaát löôïng, pha troän quaù nhieàu chaát phuï gia khoâng phuø hôïp vôùi thò hieáu cuûa ngöôøi tieâu duøng Nhaät Baûn. Do ñoù, caùi maø chuùng ta caàn laøm baây giôø chính laø thay ñoåi suy nghó cuûa caùc nhaø saûn xuaát caø pheâ rang xay Vieät Nam laø caàn laøm caø pheâ xay nguyeân chaát ñeå coù cô hoäi xuaát khaåu saûn phaåm naøy. Noù vöøa phuø hôïp vôùi xu höôùng tieâu duøng trong vaø ngoaøi nöôùc, noù cuõng nhö nhöõng "saûn phaåm saïch" ôû caùc lónh vöïc khaùc, vöøa phuø hôïp vôùi ñieàu kieän taøi chính vöøa höôùng tôùi söï höôûng thuï cao caáp cuûa khaùch haøng. Thuùc ñaåy phong caùch uoáng caø pheâ môùi Expresso, Capucino, taát caû caùc loaïi caø pheâ saønh ñieäu khaùc daõ chinh phuïc ngöôøi tieâu duøng Nhaät Baûn töø nhöõng naêm cuûa thaäp nieân 90, nhö laø moät phong caùch uoáng caø pheâ môùi. Thuùc ñaåy phong caùch môùi veà uoáng caø pheâ laø phöông thöùc raát höõu hieäu ñeå haáp daãn ngöôøi tieâu duøng Nhaät Baûn. Vì ngöôøi Nhaät raát öa chuoäng söï ñoäc ñaùo. Ngaønh coâng nghieäp Nhaät ñang troâng ñôïi caùc coâng ty nöôùc ngoaøi giôùi thieäu phong caùch uoáng caø pheâ môùi vaø nhöõng loaïi caø pheâ mang höông vò ñoäc ñaùo chöa töøng coù ôû Nhaät tröôùc ñaây. Ngöôøi Nhaät ñaëc bieät nhaïy caûm vôùi höông vò cuûa saûn

99

phaåm. Hoï saün saøng traû giaù cao cho nhöõng saûn phaãm coù höông vò ñoäc ñaùo vaø töôi môùi. Ñaây cuõng laø phöông thöùc thaâm nhaäp thò tröôøng Nhaät Baûn maø haõng caø pheâ Trung Nguyeân cuûa ta ñaõ thöïc hieän raát thaønh coâng. Trung Nguyeân duøng chieán löôïc rieâng, chieán löôïc ñoàng nhaát (ñoàng nhaát thieát keá, baøn gheá, ly taùch, maøu saéc, tranh aûnh, aâm nhaïc, trang phuïc, phong caùch phuïc vuï...) ñeå xaâm nhaäp thò tröôøng Nhaät Baûn

vaø khaép theá

giôùi theo phong caùch “khôi nguoàn saùng taïo”. Quaùn caø pheâ Trung Nguyeân laø nôi giao tieáp, tranh luaän, suy nghó, nghæ ngôi, giaûi trí vaø thöôûng thöùc, taäp trung vaøo nhoùm khaùch haøng trung löu ôû Nhaät Baûn, ñaëc bieät löùa tuoåi töø 25-40, löùa tuoåi maø Trung Nguyeân cho raèng coù tính saùng taïo cao. Moät tín hieäu ñaùng möøng cho caùc doanh nghieäp Vieät Nam laø hieän nay trong giôùi tieâu duøng Nhaät Baûn ñang noåi leân moät xu höôùng thích uoáng caø pheâ pha phin ñaäm ñaëc mang phong caùch truyeàn thoáng vaø höông vò töï nhieân cuûa caø pheâ chaâu AÙ gioáng nhö Vieät Nam hôn laø caùc loaïi caø pheâ hoaø tan cuûa caùc nöôùc chaâu AÂu khaùc. Chuùng ta haõy taïo ra nhöõng hình aûnh, caâu chuyeän xung quanh nhöõng li caø pheâ ñen ñoù ñeå haáp daãn, cuoán huùt vaø taïo aán töôïng maïnh meõ cho höông vò caø pheâ vieät Nam. Ñöa saûn phaåm cheá bieán saâu tröïc tieáp ñeán tay ngöôøi tieâu duøng. Choïn cho mình moät phaân khuùc thò tröôøng ñeå cung öùng saûn phaåm cheá bieán saâu. Doanh nghieäp phaûi ñaàu tö nghieân

100

cöùu thò hieáu, thò tröôøng, ña daïng hoùa saûn phaåm theo höôùng cheá bieán saâu vaø choïn cho mình moät ñoái töôïng khaùch haøng rieâng. Do heä thoáng baùn leû caø pheâ thaønh phaåm ôû Nhaät hoaøn toaøn do caùc taäp ñoaøn ña quoác gia naém giöõ, khoáng cheá vôùi caùc thöông hieäu lôùn nhö Nescafeù, Starbucks... Ñeå caïnh tranh, moät soá nöôùc xuaát khaåu nhö Brazil, Costa Rica ñaõ choïn höôùng ñi laø phaùt trieån caø pheâ ñaëc saûn, coù höông vò rieâng, nhaèm vaøo ñoái töôïng khaùch haøng coù thu nhaäp khaù ñeå laøm phaân khuùc thò tröôøng. Taïi Vieät Nam, moät doanh nghieäp choïn phöông thöùc naøy vaø ñaõ ñaït ñöôïc hieäu quaû raát khaû quan, ñoù laø caø pheâ Trung Nguyeân. e. Xaây döïng thöông hieäu cho caø pheâ Vieät Nam Taïi Ñaïi hoäi laàn thöù V cuûa Hieäp hoäi Caø pheâ - ca cao Vieät Nam (Vicofa) ngaøy 23/6/2004, Vicofa ñaõ khaúng ñònh uûng hoä nhöõng doanh nghieäp cheá bieán caø pheâ baûo veä thöông hieäu cuûa mình nhö Vinacafe, Trung Nguyeân, Dragon... vaø keâu goïi caùc doanh nghieäp taïo döïng hình aûnh toát ñeïp veà caø pheâ Vieät Nam. Caùc ñòa phöông saûn xuaát caø pheâ nhaân soáng coù chaát löôïng ñaëc bieät caàn sôùm ñaêng kyù baûo hoä xuaát xöù ñòa lyù nhö caø pheâ Buoân Hoà, caø pheâ Buoân Ma Thuoät, caø pheâ Khe Sanh, caø pheâ cheø A Löôùi, Sôn La. Vieäc xaây döïng thöông hieäu laâu daøi ôû Nhaät khoâng phaûi laø caùc chieán dòch quaûng caùo theo kieåu doäi bom, maø döïa vaøo moät vuøng nguyeân lieäu ñaït chaát löôïng coù choïn loïc, moät quaù trình cheá bieán nghieâm ngaët, chaát löôïng luoân ñaûm baûo nhö nhau duø saûn xuaát vôùi soá löôïng lôùn. Thöông hieäu

101

khoâng chæ laø moät saûn phaåm ñôn thuaàn, maø coøn laø uy tín, söï cam keát veà giaù trò vaø phong caùch phuïc vuï ñoàng nhaát. Ñeå xaây döïng thöông hieäu thaønh coâng, ngoaøi hoaït ñoäng beà noåi laø quaûng baù, laøm noåi tieáng thì moät vaán ñeà coát loõi, neàn taûng laïi chính laø vieäc laøm chuû khoa hoïc coâng ngheä. Doanh nghieäp naøo naém coâng ngheä vöôït troäi vaø coù bí quyeát seõ taïo ñöôïc söï khaùc bieät cho saûn phaåm cuûa mình vaø seõ kinh doanh hieäu quaû, nhôø ñoù taïo ñöôïc thöông hieäu maïnh thöïc söï. f. Tieáp thò vaø quaûng baù saûn phaåm: Doanh nghieäp phaûi coù moät chieán löôïc tieáp thò thaät chu ñaùo, ñaåy maïnh caùc hoaït ñoäng tieáp thò taïi nöôùc xuaát khaåu vôùi caùc chieán dòch quaûng caùo treân caùc phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng: baùo aûnh, ñaëc san, heä thoáng caùc treân truyeàn hình cable, laäp caùc website ñeå tieáp thò vaø tìm kieám khaùch haøng qua maïng...Nhöng ñeå baét ñaàu caùc hoaït ñoäng tieáp thò coù hieäu quaû thì doanh nghieäp tröôùc tieân phaûi quan taâm ñeán thò hieáu tieâu duøng caø pheâ cuûa ngöôøi Nhaät vaø nhöõng thay ñoåi trong thò hieáu ñoù phaûi naém baét kòp thôøi nhanh choùng ñeå luoân laø ngöôøi tieân phong trong caùc saûn phaåm môùi. Caùc doanh nghieäp neân tranh thuû ñaåy maïnh quaûng baù caùc saûn phaåm tröïc tieáp vôùi khaùch du lòch Nhaät Baûn vaø thoâng qua caùc chöông trình leã hoäi, giao löu vaên hoaù aåm thöïc Vieät Nam - Nhaät Baûn taïi Vieät Nam, tieáp tuïc toå chöùc caùc chöông trình festival caø pheâ nhö leã hoäi caø pheâ Buoân meâ

102

Thuoät ñaõ ñöôïc toå chöùc thaønh coâng vaøo vaøo thaùng 12/2005. Vieäc tham gia caùc hoäi chôï haøng noâng saûn, hoäi chôï thöïc phaåm ñoà uoáng taïi Nhaät raát quan troïng, nhöng caùc doanh nghieäp cuõng caàn hieåu roõ hôn tính chaát, ñaëc ñieåm caùc hoäi chôï chuyeân ngaønh taïi Nhaät Baûn. Ñeå vieäc tham gia hoäi chôï, leã hoäi taïi Nhaät coù hieäu quaû, traùnh nhöõng laõng phí khoâng caàn thieát nhö: hoäi chôï baùn buoân laïi mang haøng vôùi muïc ñích baùn leû. Caùc doanh nghieäp cuõng neân löu yù raèng vieäc tham gia hoäi chôï taïi Nhaät coù yù nghóa vaø muïc ñích khaùc so vôùi vieäc tham gia hoäi chôï taïi caùc nöôùc Myõ vaø EU. Taïi Nhaät, vieäc tham gia caùc hoäi chôï, trieån laõm noùi chung vaø hoäi chôï haøng noâng saûn, thöïc phaåm ñoà uoáng noùi rieâng laø ñeå giôùi thieäu saûn phaåm môùi, duy trì quan heä vôùi khaùch haøng ñang kinh doanh vaø quan heä vôùi caùc khaùch haøng môùi, chöù khoâng phaûi laø nhaèm muïc ñích kyù ngay ñöôïc hôïp ñoàng nhö hoäi chôï, trieån laõm taïi caùc nöôùc Myõ, EU. Ñeå tieáp tuïc taïo döïng toát hình aûnh thöông maïi cuûa caø pheâ Vieät Nam taïi Nhaät Baûn, moãi chöông trình xuùc tieán thöông maïi döôùi hình thöùc tham gia hoäi chôï, caùc doanh nghieäp neân coù söï lieân keát vôùi nhau ñeå taïo ra vaø laøm noåi baät khu vöïc haøng Vieät Nam taïi hoäi chôï, traùnh tình traïng moät soá doanh nghieäp töï phaùt thuï ñoäng tham gia trieån laõm vôùi caùc gian haøng raûi raùc, nhìn vaøo khoâng taïo ra ñöôïc söï thoáng nhaát, toång theå theá maïnh cuûa haøng Vieät Nam, laøm giaûm hieäu quaû quaûng baù cuûa Vieät Nam. Nguyeân nhaân cuûa tình traïng treân laø do thieáu söï quaûn lyù thoáng nhaát vaø coøn coù

103

caû nguyeân nhaân veà kinh phí, nhöng neáu ta taäp hôïp caùc doanh nghieäp thaønh moái lieân keát cuøng höôùng tôùi moät chöông trình xuùc tieán thöông maïi thì seõ mang laïi hieäu quaû thieát thöïc hôn nhieàu. Caùc doanh nghieäp caàn phaûi xaùc ñònh caùc böôùc tieán haønh chieán löôïc moät caùch thaän troïng ñeå traùnh ñöôïc nhöõng sai soùt caùc theå xaûy ra gaây thieät haïi veà vaät chaát cho doanh nghieäp. Vì hoaït ñoäng tieáp thò seõ ñöa doanh nghieäp ñeán nhöõng thaønh coâng vöôït baäc nhöng coù theå daãn doanh nghieäp ñeán bôø vöïc phaù saûn neáu nhö ñi sai böôùc ñöôøng. 3.2.2.2. Giaûi phaùp ñoái vôùi caùc raøo caûn phi thueá quan cuûa Nhaät Baûn. a. Tieâu chuaån chaát löôïng Ñoái vôùi caø pheâ nhaân soáng, Nhaät Baûn khoâng coù caùc tieâu chuaån quy ñònh veà caø pheâ nhö chaâu Aâu vaø Myõ, tuy nhieân Nhaät xeáp thöù 3 veà nhaäp khaåu caø pheâ sau Myõ vaø Ñöùc. Ôû Nhaät, ngöôøi ta xem xeùt theo caùc tieâu chuaån cuûa chaâu AÂu vaø caùc haõng lôùn haøng ñaàu thì trieån khai theo tieâu chuaån rieâng cuûa hoï. Caùc nhaø rang xay thöôøng xaây döïng moät heä thoáng tieâu chuaån rieâng raát chaët cheõ veà chaát löôïng nguyeân lieäu nhaäp khaåu. Caùc doanh nghieäp Vieät Nam neân chuù yù ñeán caùc chæ tieâu chaát löôïng ñeå ñaùp öùng caùc yeâu caàu cuûa hoï. Ñoù laø: -

Kích côõ haït phaûi vöøa phaûi vaø ñoàng ñeàu (neáu quaù nhoû haït seõ rôi qua

khung loø rang)

-

Kieåm tra haøm löôïng thuyû phaàn thích hôïp

-

Khoâng muøi leân men, moác hay buïi baån

104

-

Haït ít khuyeát taät, ít taïp laãn (caøng ít, chaát löôïng caøng ñöôïc ñaùnh giaù cao).

Ñoái vôùi caø pheâ cheá bieán, caùc maãu thöû baèng phöông phaùp caûm quan raát quan troïng. Neáu caø pheâ uoáng thöû khoâng ñöôïc caùc chuyeân gia ñaùnh giaù laø phuø hôïp vôùi thôøi ñieåm thoâng thöôøng vaøo thôøi ñieåm nhaäp khaåu, loâ haøng seõ bò traû laïi. Caùc nhaø saûn xuaát caø pheâ nhaân phaûi caûi tieán quy trình, hoaøn thieän caùc khaâu ñaùnh boùng haït, saøng loïc kyõ caùc haït hö, haït beå, nhöõng haït khoâng ñaït tieâu chuaån xuaát khaåu. Beân caïnh ñoù, vieäc choïn coâng ngheä tieân tieán cuõng laø moät yeâu caàu böùc thieát. Caùc doanh nghieäp cuõng neân chuû ñoäng trieån khai aùp duïng trieät ñeå caùc heä thoáng quaûn lí chaát löôïng theo tieâu chuaån quoác teá nhö

ISO9001, HACCP,…trong quaù trình saûn

xuaát nhaèm naâng cao giaù trò chaát löôïng haøng hoaù cuûa mình. Vieäc aùp duïng khoâng chæ ñeå ñöôïc caáp chöùng nhaän tieâu chuaån chaát löôïng maø phaûi ñöôïc thöïc hieän saâu xaùt, xuyeân suoát trong quaù trình saûn xuaát cuûa doanh nghieäp. Ñoàng thôøi, trong caùc tieâu chuaån quoác teá, vieäc aùp duïng chính caùc tieâu chuaån kyõ thuaät Nhaät Baûn nhö JAS vaøo saûn xuaát caø pheâ cuûa doanh nghieäp coù leõ laø caùch toát nhaát ñeå ñöa caø pheâ vaøo thò tröôøng naøy. b. Veä sinh an toaøn thöïc phaåm Caùc doanh nghieäp neân kieåm tra, xem xeùt kyõ haøm löôïng thuoác tröø saâu coøn toàn ñoïng trong haït caø pheâ. Khoâng söû duïng caùc loaïi hoaù chaát baûo quaûn coù nguy cô gaây haïi cho

105

söùc khoûe, haøm löôïng hoaù chaát baûo quaûn phaûi tuaân thuû ñuùng quy ñònh tieâu chuaån noâng nghieäp môùi ban haønh cuûa chính phuû Nhaät Baûn ñeå traùnh gaëp raéc roái trong quy trình nhaäp khaåu vaøo Nhaät Baûn. Ñoái vôí caø pheâ nhaân soáng phaûi löïa choïn kyõ, khoâng ñeå soùt laïi nhöõng haït saâu, naám moác. Caùc coâng ñoaïn cheá bieán, baûo quaûn, vaän chuyeån cuõng laø nhöõng khaâu deã gaây oâ nhieãm, taïo neân nguoàn naám beänh ñoäc haïi cho caø pheâ. Do ñoù phaûi ñaûm baûo thöïc hieän toát coâng ngheä tieân tieán, söû duïng thieát bò toát, ñaûm baûo veä sinh coâng nghieäp, ñaûm baûo tính an toaøn veä sinh thöïc phaåm. Vieät Nam xuaát khaåu sang Nhaät Baûn seõ phaûi traûi qua caùc böôùc kieåm tra an toaøn veä sinh raát chaët cheõ theo Luaät veä sinh thöïc phaåm, maát nhieàu thôøi gian. Do vaäy, ngoaøi vieäc phaûi chuaån bò caùc giaáy tôø chöùng minh quy trình saûn xuaát, kieåm tra veä sinh theo quy ñònh, neân göûi maãu tröôùc ñeå cô quan kieåm dòch cuûa Nhaät Baûn coù söï hieåu bieát tröôùc veà loâ haøng, ñoàng thôøi seõ coù nhöõng höôùng daãn tröôùc nhöõng thuû tuïc, giaáy tôø caàn boå sung, söûa ñoåi. Caùc doanh nghieäp neân löu yù raèng vieäc laáy daáu xaùc nhaän tröôùc veà chaát löôïng (precertification) ñoùng vai troø heát söùc quan troïng. Laøm nhö vaäy doanh nghieäp Vieät Nam seõ tieát kieäm ñöôïc thôøi gian vaø caùc chi phí phaùt sinh trong quaù trình haøng hoaù löu thoâng taïi Nhaät nhö phí löu kho baõi, phí giaùm ñònh,… d. Nhaõn maùc Caø pheâ haït soáng khoâng bò chi phoái bôûi caùc yeâu caàu veà nhaõn nhöng noùi chung vaãn phaûi daùn nhaõn theo taäp

106

quaùn chung veà thöông maïi quoác teá, theo quy cheá chung veà trao ñoåi haøng hoaù vaø tieâu chuaån nhaõn cuûa nöôùc saûn xuaát. Saûn phaåm caø pheâ cheá bieán phaûi tuaân theo quy cheá vaø ñieàu leä quy ñònh veà noäi dung cuûa nhaõn hieäu tröôùc khi ñem baùn taïi Nhaät. Vì saûn phaåm caø pheâ thieáu nhaõn hieäu theo yeâu caàu thì khoâng theå ñem baùn vôùi muïc ñích ñeå baùn hay duøng cho muïc ñích thöông maïi taïi Nhaät Baûn. Taát caû caùc nhaõn hieäu ñeàu phaûi dòch sang tieáng Nhaät. e. Bao bì: Caàn coi troïng khaâu ñoùng goùi, bao bì. Thò hieáu ngöôøi Nhaät, ngoaøi chaát löôïng vaø kieåu daùng saûn phaåm, hoï coøn quan taâm ñeán chaát löôïng, kieåu daùng vaø möùc ñoä tieän lôïi cuûa bao bì. Bao bì ñoùng vai troø khoâng chæ quan troïng trong coâng taùc tieáp thò haøng hoaù maø coøn phaûi gaén lieàn vôùi caùc quy ñònh veà baûo veä moâi tröôøng cuûa Nhaät Baûn. Bao bì phaûi ñöôïc laøm baèng chaát lieäu khoâng gaây oâ nhieãm moâi tröôøng. Ngöôøi Nhaät Baûn raát quan taâm ñeán vieäc baûo veä moâi tröôøng neân ngoaøi tieâu chuaån xuaát khaåu nguyeân lieäu cuûa bao bì ñöôïc khuyeán khích söû duïng loaïi deã taùi söû duïng ñeå coù theå giaûm löôïng raùc khoâng theå phaân huûy gaây oâ nhieãm moâi tröôøng. Vieäc ñoùng goùi, bao bì cuûa haøng caø pheâ phaûi theå hieän ñaày ñuû caùc tính naêng: baûo veä chaát löôïng, muøi vò vaø tieâu chuaån veä sinh haøng hoùa. Beân caïnh caùc tính naêng veà baûo quaûn bao bì coøn phaûi theå hieän tính naêng thaåm myõ vôùi thieát keá haáp daãn, ñeå thu huùt khaùch haøng khi tröng baøy.

107

f. Thôøi gian giao haøng : Ngöôøi Nhaät raát quan troïng thôøi gian giao haøng vaø hoï xem ñoù laø vaán ñeà toái quan troïng ñeå quyeát ñònh hôïp taùc laâu daøi vaø caùc doanh nghieäp Nhaät Baûn muoán giaûm thieåu chi phí löu kho neân caàn phaûi giöõ ñuùng thôøi gian giao haøng ñeå ñaûm baûo phía thò tröôøng Nhaät Baûn luoân coù nguoàn haøng oån ñònh cung caáp kòp thôøi cho thò tröôøng. Ñaëc tính cuûa maët haøng caø pheâ phuï thuoác raát nhiều vaøo ñieàu kieän töï nhieân neân caùc doanh nghieäp Vieät Nam caàn löu yù vaø döï ñoaùn tröôùc tình hình thôøi tieát, muøa vuï ñeå coù theå giöõ ñuùng thôøi gian giao haøng. Toùm laïi, caùc bieän phaùp vöôït raøo caûn, xaâm nhaäp vaøo thò tröôøng caø pheâ Nhaät Baûn

caàn phaûi thöïc hieän trong

toaøn boä heä thoáng daây chuyeàn töø saûn xuaát, baûo quaûn, cheá bieán, löu thoâng vaän chuyeån ñeán thöông maïi vaø tieâu duøng caø pheâ theo phöông chaâm “töø caùi naøy ñeán caùi dóa” hoaëc “töø trang traïi ñeán baøn aên”, phaûi thöïc thi trong thôøi gian tôùi thì caø pheâ cuûa ta môùi ñuû söùc vöôït qua caùc raøo caûn kyõ thuaät, tieán böôùc vaøo thò tröôøng Nhaät Baûn moät caùch vöõng chaéc. 3.2.2.3. Giaûi phaùp veà taøi chính vaø nguoàn nhaân löïc: Cuøng vôùi giaûi phaùp ñaåy maïnh saûn xuaát kinh doanh, treân cô sôû kinh doanh coù hieäu quaû, tieáp tuïc phaán ñaáu giaûm chi phí löu thoâng, haï giaù thaønh saûn xuaát. Taêng cöôøng môû roäng quan heä hôïp taùc vôùi caùc toå chöùc tín duïng, ngaân haøng, tranh thuû söï giuùp ñôõ cuûa caùc cô quan quaûn lyù trung

108

öông, ñòa phöông tieáp tuïc thaùo gôõ khoù khaên veà taøi chính vaø taïo ñieàu kieän cho caùc ñôn vò thaønh vieân ñöôïc vay voán ñaùp öùng nhu caàu saûn xuaát kinh doanh. Naâng cao trình ñoä ñoäi nguõ caùn boä, nhaân vieân laøm coâng taùc keá toaùn taøi chính, taêng cöôøng kieåm tra taøi chính doanh nghieäp, höôùng daãn vieäc thöïc hieän nghieâm tuùc cheá ñoä chính saùch taøi chính keá toaùn. Beân caïnh ñoù, phaùt trieån ñoäi nguõ caùn boä quaûn trò vaø caùc nhaân vieân chieán löôïc cuûa coâng ty. Doanh nghieäp caàn chuû ñoäng boá trí kinh phí ñeå ñaøo taïo chuyeân gia gioûi, cöû caùn boä ñi nöôùc ngoaøi ñaøo taïo veà caùc khoùa hoïc kinh doanh, taäp huaán caùch kinh doanh treân thò tröôøng kyø haïn. TIEÅU KEÁT Chaát löôïng, uy tín vaø an toaøn thöïc phaåm chính laø kim chæ nam cho moïi haønh ñoäng nhaèm taïo döïng cho caø pheâ Vieät Nam moät teân tuoåi vaø choã ñöùng vöõng chaéc treân thò tröôøng Nhaät Baûn. Ñeå coù ñöôïc saûn phaåm caø pheâ cuoái cuøng coù phaåm chaát toái öu vaø ñaït giaù trò xuaát khaåu toái öu sang thò tröôøng Nhaät Baûn trong thôøi gian tôùi, caàn coù söï phoái hôïp ñoàng boä “4 nhaø”: nhaø nöôùc, nhaø khoa hoïc, nhaø noâng vaø nhaø doanh nghieäp. Moät caùi gheá khoâng theå ñöùng ñöôïc neáu thieáu maát moät chaân, moïi thaønh phaàn trong ngaønh caø pheâ Vieät Nam caàn ñoaøn keát vôùi nhau hôn nöõa, hoã trôï nhau nhieàu hôn nöõa trong vieäc ñaåy maïnh xuaát khaåu caø pheâ vaøo thò tröôøng Nhaät Baûn.

109

KEÁT LUAÄN Thò tröôøng caø pheâ Nhaät Baûn hieän ñang ñöôïc raát nhieàu doanh nghieäp quan taâm, vaø höôùng tôùi. Cuõng coù moät soá ngöôøi ñöa ra nhöõng giaûi phaùp ñeå giuùp caø pheâ Vieät Nam thaâm nhaäp thaønh coâng vaøo thò tröôøng naøy. Cuõng nhö hoï, khi laøm khoaù luaän naøy em mong muoán ñöôïc ñoùng goùp moät chuùt taâm huyeát cuûa mình giuùp cho caø pheâ Vieät Nam xuaát khaåu sang thò tröôøng Nhaät Baûn taêng tröôûng maïnh caû veà soá löôïng, chaát löôïng, chuûng loaïi vaø ñaëc bieät laø kim ngaïch ñeå coù theå ruùt ngaén khoaûng caùch so vôùi caùc ñoái thuû caïnh tranh xaây döïng teân tuoåi vaø choã ñöùng cho caø pheâ Vieät Nam treân thò tröôøng Nhaät Baûn. Tuy nhieân töø nhaän thöùc vaán ñeà ñeán haønh ñoäng laø khoaûng caùch khaù xa, vì theá coù theå

110

moät soá giaûi phaùp ñöôïc ñöa ra trong khoaù luaän naøy coù theå thieáu thöïc teá do khoâng coù ñieàu kieän coï saùt vôùi thöïc tieãn. Nhöng nhöõng giaûi phaùp naøy ñöôïc xaây döïng treân cô sôû cuûa vieäc nghieâu cöùu chính thöïc traïng, toàn taïi vaø thaønh töïu cuûa ngaønh caø pheâ Vieät Nam noùi chung vaø thöïc traïng xuaát khaåu sang Nhaät noùi rieâng hieän nay, theâm vaøo ñoù laø nhöõng dieãn bieán, xu höôùng phaùt trieån nhu caàu veà maët haøng caø pheâ cuûa Nhaät Baûn cuõng nhö tham khaûo kinh nghieäm ñi tröôùc cuûa caùc nöôùc saûn xuaát caø pheâ haøng ñaàu vaøo Nhaät Baûn, neân phaàn naøo cuõng giuùp em ñöa ra moät giaûi phaùp nhoû cho caùc doanh nghieäp Vieät Nam. Ñaõ ñeán luùc caùc doanh nghieäp phaûi thay ñoåi caùch nghó caùch, kinh doanh theo kieåu nhoû leû, manh muùn, khoâng höôùng ñeán söï laâu daøi, beàn vöõng nhö hieän nay. Haõy nhaém ñeán thò tröôøng Nhaät Baûn nhö nhaém ñeán caùi ñích cuûa söï thaønh coâng veà chaát löôïng vaø uy tín.

111