The Duc

Caâu hoûi oân taäp: 1. Khaùi nieäm, phaân loaïi chaán thöông? Nguyeân nhaân gaây ra chaán thöông? 2. Nguyeân nhaân gaây ra chaán thöông? Caùch khaéc phuïc. 3. Trình baøy nguyeân taéc töï giaùc tích cöïc? 4. Trình baøy nguyeân taéc tröïc quan? 5. Phaân tích giai ñoaïn chuaån bò trong kyõ thuaät ñaåy taï “vai höôùng neùm”? 6. Phaân tích giai ñoaïn chuaån bò trong kyõ thuaät ñaåy taï “löng höôùng neùm”? Tải xuống tệp đính kèm gốc

BAØI 1 CHAÁN THÖÔNG THEÅ THAO VAØ CAÙC BIEÄN PHAÙP PHOØNG NGÖØA

I. KHAÙI NIEÄM VAØ PHAÂN LOAÏI CHAÁN THÖÔNG 1. Khaùi nieäm chaán thöông Chaán thöông laø nhöõng toån thöông veà thöïc theå, chöùc naêng trong taäp luyeän vaø thi ñaáu theå thao gaây neân. Ñoù chính laø söï toån thöông veà caáu truùc giaûi phaãu bình thöôøng cuûa moät toå chöùc naøo ñoù do taùc ñoäng töø beân ngoaøi keùo theo söï suy giaûm, roái loaïn hoaëc laøm maát ñi chöùc naêng sinh lyù bình thöôøng cuûa toå chöùc

ñoù. Caùc taùc nhaân gaây ra chaán thöông thöôøng raát ña daïng, coù theå laø caùc taùc nhaân cô hoïc, lyù hoïc hay hoaù hoïc… Tuyø thuoäc vaøo vò trí, ñieàu kieän vaø nguyeân nhaân gaây ra chaán thöông maø coù theå chia chaán thöông ra thaønh caùc daïng nhö: chaán thöông do saûn xuaát, chaán thöông trong sinh hoaït, chaán thöông do tai naïn giao thoâng, chaán thöông trong chieán tranh vaø chaán thöông theå thao. Tuy trong caùc daïng chaán thöông treân, chaán thöông theå thao chæ xeáp vaøo haøng cuoái cuøng vaø chæ chieám töø 23% trong toång soá caùc chaán thöông thöôøng gaëp nhöng cuõng phaûi ñaëc bieät chuù troïng ñeán vaán ñeà naøy bôûi vì trong taäp luyeän theå duïc theå thao tæ leä maéc chaán thöông caàn phaûi ñöôïc giaûm tôùi möùc toái thieåu. Thöïc teá ñaõ cho thaáy ôû nôi naøo maø caùc baùc syõ, caùc huaán luyeän vieân vaø giaùo vieân ñaëc bieät quan taâm tôùi vaán ñeà naøy thì ôû nôi ñoù chaán thöông thöôøng raát ít xaûy ra vaø vì vaäy trong coâng taùc phoøng ngöøa chaán thöông caàn phaûi coù söï tham gia tích cöïc cuûa moãi baùc syõ, giaùo vieân vaø huaán luyeän vieân. Beân caïnh ñoù ñeå ñaït hieäu quaû cao trong coâng taùc naøy nhöõng ngöôøi coù traùch nhieäm cuõng caàn phaûi hieåu bieát moät caùch caën keõ vaø thaáu ñaùo veà ñaëc ñieåm, nguyeân nhaân vaø ñieàu kieän gaây ra caùc chaán thöông. 2. Phaân loaïi chaán thöông Caên cöù vaøo thöïc theå toån thöông (toå chöùc giaûi phaãu) ñöôïc chia laøm hai loaïi: - Toån thöông phaán cöùng nhö gaõy xöông, sai khôùp… - Toån thöông phaàn meàm nhö ñuïng daäp, raùch, thuûng, ñöùt cô, maøng cô, gaân, bao hoaït dòch, toån thöông thaàn kinh, noäi taïng… Caên cöù theo thôøi gian bò toån thöông (phaûn öùng cuïc boä hoaëc toaøn thaân) ñöôïc chia thaønh hai giai ñoaïn laø giai ñoaïn caáp tính vaø giai ñoaïn phuïc hoài.

- Giai ñoaïn caáp tính: laø phaûn öùng cuïc boä hoaëc toaøn thaân cuûa cô theå xaûy ra trong phaïm vi töø 24 – 48 giôø sau khi bò chaán thöông. - Giai ñoaïn phuïc hoài: ñöôïc dieãn ra sau 48 giôø keå töø luùc bò chaán thöông vaø luùc naøy phaûn öùng cuûa cô theå ñaõ keát thuùc ñeå chuyeån sang giai ñoaïn hoài phuïc. Caên cöù vaøo vò trí chaán thöông (phuï thuoäc vaøo phaù vôõ tieåu moâ) ñöôïc chia laøm hai loaïi: - Chaán thöông kín: Nhö ñuïng, daäp, ñöùt cô, daõn hoaëc ñöùt daây chaèng. - Chaán thöông hôû: Caùc veát thöông xöôùc hoaëc xaây saùt… 3. Taàm quan troïng cuûa coâng taùc phoøng ngöøa chaán thöông Tuy “Phoøng beänh coøn hôn chöõa beänh” laø phöông chaâm chæ ñaïo trong coâng taùc cuûa Ñaûng ta, nhöng treân thöïc teá phöông chaâm naøy coøn chöa ñöôïc quaùn trieät trong coâng taùc phoøng ngöøa chaán thöông vaø chæ khi naøo coù vaän ñoäng vieân bò chaán thöông naëng hoaëc töû vong thì vaán ñeà naøy môùi ñöôïc quan taâm nhaéc nhôû vaø ñeà ra caùc bieân phaùp phoøng ngöøa. Chuùng ta ñeàu bieát muïc ñích cuûa vieäc taäp luyeän theå duïc theå thao laø taêng cöôøng söùc khoeû vaø naâng cao thaønh tích theå thao, nhöng neáu xaûy ra chaán thöông thì vaän ñoäng vieân phaûi nghæ taäp vaø neáu bò naëng phaûi ñieàu trò taïi beänh vieän thì seõ aûnh höôûng ñeán keá hoaïch huaán luyeän hoaëc phaûi boû ngheà hay thaäm chí coøn daãn ñeán töû vong vaø ñieàu naøy ñaõ hoaøn toaøn ñi ngöôïc laïi vôùi toân chæ vaø muïc ñích cuûa vieäc taäp luyeän theå duïc theå thao. Beân caïnh ñoù vieäc ñaøo taïo moät vaän ñoäng vieân caáp cao khoù hôn raát nhieàu so vôùi vieäc ñaøo taïo moät caùn boä khoa hoïc bôûi vì ñoái vôùi vaän ñoäng vieân yeâu caàu vöøa caàn coù söùc khoeû, coù naêng khieáu theå thao, ñoàng

thôøi thôøi gian ñaøo taïo laïi daøi thöôøng phaûi maát haøng chuïc naêm vaø vieäc ñaøo taïo laïi daøi thöôøng raát toán keùm, coâng phu. Theo caùc taøi lieäu nöôùc ngoaøi thì chi phí ñaøo taïo cho moät vaän ñoäng vieân coù thaønh tích töông öùng quoác teá toán ngang baèng vôùi chi phí ñaøo taïo 6 – 8 ngöôøi coù trình ñoä ñaïi hoïc. Vì vaäy khi huaán luyeän vieân ñeå vaän ñoäng vieân bò chaán thöông naëng, khoâng theå tieáp tuïc taäp luyeän ñöôïc, hoaëc töû vong thì seõ aûnh höôûng ñeán thôøi gian ñaøo taïo, gaây toán keùm veà kinh teá, aûnh höôûng ñeán taâm lyù taäp luyeän vaø taùc ñoäng xaáu ñeán phong traøo. Vì nhöõng lyù do treân, vieäc ngaên ngöøa chaán thöông ñaõ chieám moät vò trí quan troïng vaø trôû thaønh moät noäi dung thieát yeáu, khoâng theå thieáu trong coâng taùc huaán luyeän vaø phaùt trieån phong traøo. II. NGUYEÂN NHAÂN VAØ CAÙC PHÖÔNG PHAÙP PHOØNG NGÖØA CHAÁN THÖÔNG 1. Nguyeân nhaân Ña soá caùc tröôøng chaán thöông trong taäp luyeän vaø thi ñaáu theå thao ñeàu do hai nguyeân nhaân chính laø nguyeân nhaân beân trong vaø beân ngoaøi gaây neân. Trong ñoù söï va chaïm beân ngoaøi laø taùc nhaân chính coøn nguyeân nhaân beân trong laø ñieàu kieän phuï trôï laøm xuaát hieän chaán thöông. 2. Caùc nguyeân nhaân beân ngoaøi - Do sai laàm trong phöông phaùp giaûng daïy cuûa HLV hoaëc giaùo vieân, chuû yeáu do khoâng aùp duïng ñuùng caùc nguyeân taéc huaán luyeän cô baûn nhö: taäp luyeän vöøa söùc, thöôøng xuyeân lieân tuïc, taêng tieán. - Caùc thieáu soùt trong vieäc toå chöùc taäp luyeän vaø thi ñaáu, chuû yeáu do söï baát hôïp lyù trong caáu truùc baøi taäp cuõng nhö vieäc thieáu khoa hoïc trong vieäc saép xeáp chöông trình thi ñaáu vaø söï vi phaïm cô baûn nhöõng nguyeân taéc, keá hoaïch ñeà ra.

- Do khoâng ñaùp öùng vaø ñaûm baûo caùc yeâu caàu veà vaät chaát, kyõ thuaät trong taäp luyeän vaø thi ñaáu nhö: Caùc yeâu caàu veà saân baõi, ñaëc bieät laø trang thieát bò baûo hieåm trong voõ thuaät. - Caùc yeâu caàu veà khí haäu, ñieàu kieän veä sinh khoâng ñaûm baûo nhö duïng cuï thi ñaáu khoâng ñöôïc veä sinh saïch seõ, phoøng taäp thieáu aùnh saùng, thoâng gioù keùm. - Do baûn thaân vaän ñoäng vieân coù haønh vi khoâng ñuùng ñaén nhö voäi vaøng, thieáu söï taäp trung chuù yù, yù thöùc toå chöùc kyû luaät keùm. - Khoâng tuaân thuû nhöõng yeâu caàu veà y teá nhö khaùm söùc khoeû thöôøng kyø hoaëc tröôùc moãi cuoäc ñaáu. Khoâng tuaân thuû nhöõng chæ daãn cuûa baùc só. 3. Caùc nguyeân nhaân beân trong - Do nhöõng ñaëc ñieåm veà baåm sinh cuûa VÑV hay nhöõng bieán ñoåi veà traïng thaùi chöùc naêng vaø caáu truùc cô theå döôùi aûnh höôûng cuûa caùc taùc nhaân beân ngoaøi khoâng phuø hôïp. - Do nhöõng roái loaïn veà khaû naêng ñònh hình trong khoâng gian vaø söï giaûm suùt caùc phaûn öùng baûo veä, söùc taäp trung chuù yù cuûa VÑV, chuû yeáu laø do meät moûi quaù söùc gaây ra nhöõng roái loaïn veà caûm giaùc vaø khaû naêng phoái hôïp vaän ñoäng. - Do nhöõng thay ñoåi veà traïng thaùi chöùc naêng cuûa moät soá heä cô quan sau giai ñoaïn nghæ taäp (trong thôøi kyø naøy HLV phaûi tuaân thuû nghieâm ngaët chæ ñònh cuûa baùc só) - Do caáu truùc giaûi phaãu cuûa cô theå khoâng phuø hôïp vôùi yeâu caàu kyõ thuaät. 4. Phöông phaùp phoøng ngöøa chaán thöông

Ñeå ngaên ngöøa caùc chaán thöông trong taäp luyeän vaø thi ñaáu theå thao, caùc HLV vaø giaùo vieân caàn thöïc hieän nhöõng noäi quy sau: - Taêng cöôøng coâng taùc huaán luyeän nhaèm phaùt trieån toaøn dieän caùc 4 toá chaát vaø trong quaù trình huaán luyeän caàn phaûi ñaëc bieät chuù yù ñeán vieäc phaùt trieån caùc boä phaän cô theå coù caáu truùc giaûi phaãu khoâng phuø hôïp vôùi yeâu caàu kyõ thuaät ñoàng thôøi thöïc hieän nghieâm tuùc nguyeân taéc taêng daàn vaø phaân taùn khoái löôïng, ñeå töøng böôùc laøm cho caùc boä phaän naøy thích nghi daàn vôùi yeâu caàu kyõ thuaät cuûa ñoäng taùc. - Taêng cöôøng coâng taùc giaùo duïc ñeå laøm cho VÑV vieân hieåu roõ yù nghóa vaø taàm quan troïng cuûa coâng taùc phoøng ngöøa chaán thöông, ñoàng thôøi chæ roõ cho VÑV bieát nguyeân nhaân gaây ra chaán thöông trong moân theå thao mình taäp vaø caùc phöông phaùp phoøng ngöøa, baûo hieåm vaø töï baûo hieåm. - Nghieâm tuùc thöïc hieân caùc nguyeân taéc huaán luyeän vaø hieåu roõ veà moái quan heä giöõa caùc noäi dung huaán luyeän chuû yeáu (kyõ thuaät, chieán thuaät, toá chaát, ñaïo ñöùc). - Khôûi ñoäng kyõ tröôùc khi tieán haønh moät buoåi taäp hoaëc thi ñaáu. - Taäp trung cao ñoä trong suoát quaù trình huaán luyeän vaø thi ñaáu. - Tuaân thuû nghieâm ngaët caùc ñieàu luaät , ñieàu leä thi ñaáu. III. ÑAËC ÑIEÅM CHAÁN THÖÔNG ÔÛ MOÄT SOÁ MOÂN THEÅ THAO VAØ PHÖÔNG PHAÙP PHOØNG NGÖØA Theå duïc theå thao bao goàm raát nhieàu caùc moân chuyeân saâu khaùc nhau vaø trong phaàn naøy chuùng toâi chæ giôùi thieäu moät soá noäi dung cuûa moân Ñieàn Kinh mang tính phoå caäp vaø ñaëc ñieåm cuõng nhö phöông phaùp phoøng ngöøa chuùng.

MOÂN ÑIEÀN KINH Ñaây laø moân theå thao thöïc duïng bao goàm 4 nhoùm chính laø chaïy, nhaûy, neùm ñaåy, ñi boä vaø do ñaëc ñieåm kyõ thuaät cuûa töøng nhoùm raát khaùc nhau cho neân tính chaát vaø ñaëc ñieåm cuûa chaán thöông cuõng coù söï khaùc bieät nhaát ñònh. 1. Caùc moân chaïy Bao goàm caùc cöï ly chaïy ngaén, trung bình, daøi, vöôït raøo, tieáp söùc, vöôït chöôùng ngaïi vaät… ÔÛ caùc moân naøy ngoaøi caùc chaán thöông thöôøng gaëp coøn xuaát hieän moät soá hieän töôïng sinh lyù khoâng bình thöôøng nhö: choaùng troïng löïc, caêng thaúng quaù ñoä, chuoät ruùt hoaëc ñau buïng trong taäp luyeän. Caùc chaán thöông chuû yeáu bao goàm chaán thöông caáp tính nhö xaây saùt ñaàu goái do ngaõ treân ñöôøng chaïy, giaãm giaøy ñinh vaøo chaân nhau do cheøn nhau ñeå vöôït leân hoaëc giaõn ñöùt cô nhò ñaàu, cô kheùp ñuøi trong khi vöôït raøo. * Bieän phaùp phoøng ngöøa - Khôûi ñoäng chung vaø khôûi ñoäng chuyeân moân thaät kyõ. - Chaïy caùc cöï ly 100m, 200m, 400m, chaïy vöôït raøo vaø chaïy tieáp söùc phaûi coù ñöôøng chaïy rieâng cho töøng VÑV. Caùc cöï ly khaùc coù theå xuaát phaùt chung vaø chaïy chung nhöng caám vöôït traùi, cheøn, ngaùng, hích.. trong khi chaïy. - Khi toå chöùc taäp luyeän vaø thi ñaáu, trong saân baõi khoâng ñöôïc cho ngöôøi qua laïi ñöôøng chaïy, khoâng ñöôïc toå chöùc nhieàu moân chaïy cuøng luùc treân cuøng moät ñöôøng chaïy vaø chæ ñöôïc chaïy cuøng chieàu. - Daây ñích phaûi meàm, ñoä cao ngang ngöïc ngöôøi chaïy. Ngöôøi giöõ daây ñích phaûi bieát caùch caàm. ÔÛ ñích phaûi coù ngöôøi baûo hieåm vaø phaûi bieát caùch baûo hieåm.

- Khi chaïy cöï ly daøi, chaïy vieät daõ vaø chaïy vuõ trang phaûi boá trí traïm y teá doïc ñöôøng vaø xe cöùu thöông ñi cuøng vôùi ñuû duïng cuï, phöông tieän thuoác men caáp cöùu. - Phaûi giöõ traät töï treân ñöôøng chaïy, chæ daãn ñöôøng cho chu ñaùo ñeå traùnh xaåy ra tai naïn cho ngöôøi ñi ñöôøng vaø tai naïn xe coä. - Tröôùc khi chaïy vuõ trang phaûi kieåm tra vuõ khí trang bò vaø quaàn aùo theo ñuùng quy ñònh. 2. Caùc moân nhaûy Bao goàm nhaûy cao, xa, tam caáp vaø nhaûy saøo. Trong moân theå thao naøy chaán thöông thöôøng bao goàm caùc chaán thöông caáp tính nhö giaõn daây chaèng maùc seân, daây chaèng ñaàu goái, raùch suïc cheâm, gaãy xöông caúng tay, chaán thöông khôùp vai…do ñöôøng chaïy khoâng baèng phaúng hoaëc trôn öôùt, hoá caùt quaù cöùng, coù gaïch ñaù, thaønh hoá caùt cao hoaëc gaãy saøo trong khi nhaûy… Ngoaøi chaán thöông coøn coù theå xaûy ra do vaän ñoäng vieân chöa naém vöõng kyõ thuaät hoaëc khi qua xaø rôi xuoáng khoâng ñuùng tö theá. * Bieän phaùp phoøng ngöøa - Tröôùc khi taäp caàn phaûi kieåm tra saøo, coät nhaûy, hoá caùt vaø ñöôøng chaïy. - Ñoái vôùi ngöôøi môùi taäp thì duø nhaûy baát cöù kieåu nhaûy naøo, tröôùc heát cuõng ñeàu phaûi ñeå xaø thaáp vaø sau khi ñaõ naém vöõng kyõ thuaät roài thì môùi naâng daàn ñoä cao. Khi nhaûy xa caàn phaûi khôûi ñoäng chuyeân moân thaät kyõ, ñaëc bieät laø ñoäng taùc öôõn ngöôøi treân khoâng vaø khi rôi xuoáng caàn coù ñoä hoaõn xung. - Hoá nhaûy, vaùn nhaûy, ñöôøng chaïy laáy ñaø phaûi ñuùng kích thöôùc; ñöôøng chaïy laáy ñaø vaø vaùn nhaûy khoâng ñöôïc ñeå trôn, coù reâu. Xung quanh hoá nhaûy khoâng ñöôïc duøng vaät raén, saéc caïnh ñeå chaén, coïc nhaûy cao vaø nhaûy saøo ñeå ñuùng giaõn caùch vaø saùt

meùp hoá nhaûy, daây ngang (xaø ngang) ñeå xuoâi chieàu, deã rôi. Caám duøng nöùa thay xaø ngang, ñaàu daây ngang khoâng ñöôïc buoäc gaïch, ñaù (coù theå duøng tuùi caùt). - Nhaûy phaûi theo thöù töï, khaåu leänh hoaëc tín hieäu; ngöôøi tröôùc ra khoûi hoá ngöôøi sau môùi ñöôïc nhaûy. 3. Caùc moân neùm Bao goàm neùm ñóa, löïu ñaïn, taï, neùm lao, taï xích… trong caùc moân naøy chaán thöông chuû yeáu thöôøng xaûy ra do ngöôøi taäp neùm duïng cuï vaøo troïng taøi hoaëc ñoàng ñoäi vì nhöõng khuyeát ñieåm trong khaâu toå chöùc taäp luyeän vaø thi ñaáu nhö khoâng coù nhöõng quy ñònh cuï theå, roõ raøng hoaëc nôi taäp khoâng coù haøng raøo baûo veä. * Bieän phaùp phoøng ngöøa - Duïng cuï phaûi ñuùng tieâu chuaån vaø phuø hôïp vôùi löùa tuoåi, giôùi tính. - Khi toå chöùc thi ñaáu hoaëc taäp luyeän caàn phaûi coù nhöõng quy ñònh chaët cheõ, coù khu vöïc rieâng, coù raøo baûo veä. - Khôûi ñoäng kyõ ñoái vôùi caùc boä phaän tham gia hoaït ñoäng nhieàu nhö: khôùp khuyûu, khôùp goái, vai, löng vaø thöïc hieän ñuùng caùc ñoäng taùc kyõ thuaät. - Chæ neùm khi coù leänh vaø chæ ra leänh neùm khi höôùng neùm khoâng coù ngöôøi. Khi neùm xong, coù leänh nhaët duïng cuï môùi ñöôïc ra nhaët. Caám neùm ngöôïc chieàu nhau. - Trong caùc giôø GDTC ngöôøi taäp caàn phaûi ñöôïc boài döôõng ñaày ñuû veà kyõ naêng baûo hieåm vaø töï baûo hieåm khi thöïc hieän caùc baøi taäp.

BAØI 2

TDTT TRONG HOÏC TAÄP, SINH HOAÏT VAØ NGHÆ NGÔI NHIEÄM VUÏ CUÛA THEÅ DUÏC TRONG LAO ÑOÄNG THI ÑAÁU TDTT CUÛA SINH VIEÂN

Ñoåi môùi giaùo duïc ñaïi hoïc ñoøi hoûi nhaø tröôøng coù phöông phaùp thích hôïp nhaèm ñaûm baûo chaát löôïng vaø naâng cao tính tích cöïc cuûa sinh vieân, toå chöùc quaù trình ñaøo taïo tieát kieäm, hieäu quaû. Sinh vieân caàn bieát löïa choïn aùp duïng phöông phaùp hoïc taäp môùi vaø taäp trung söùc vaøo vieäc giaûi quyeát caùc noäi dung cô baûn cuûa chöông trình, ñaûm baûo söùc khoûe vaø khaû naêng laøm vieäc oån ñònh. Ñoàng thôøi traùnh söï meät moûi quaù ñoä coù theå xaûy ra. Nhöõng yeâu caàu naøy chæ coù theå thöïc hieän döïa treân caùc bieän phaùp toång hôïp veà sö phaïm, toå chöùc, reøn luyeän theå chaát vaø tính chaát xaõ hoäi. Qua nghieân cöùu ñaëc ñieåm ngheà nghieäp chuyeân moân, cho thaáy möùc ñoä lao ñoäng trí oùc cuûa sinh vieân (keå caû phaàn töï hoïc) trong caùc khoa vaø caùc loaïi hình tröôøng ñaïi hoïc khoâng gioáng nhau. Ñieàu ñoù phuï thuoäc vaøo caùc yeáu toá sau: nhöõng ñieàu kieän ñaûm baûo cuï theå trong ñaøo taïo (thaày giaùo, cô sôû vaät chaát, kinh phí ...) Khoái löôïng vaø tính phöùc taïp, ñoä khoù noäi dung caùc moân hoïc. Thôøi gian hoïc ôû tröôøng theo keá hoaïch daïy hoïc trung bình töø 4 ñeán 6 giôø. Thôøi gian töï hoïc töø 2,5 ñeán 4 giôø. Thôøi gian oân thi töø 6 ñeán 8 giôø. Do chöa quen vaø chaäm thích nghi vôùi phöông phaùp hoïc taäp ôû baäc ñaïi hoïc, sinh vieân naêm thöù nhaát thöôøng phaûi ñaàu tö thôøi gian hoïc trong ngaøy nhieàu hôn sinh vieân caùc naêm treân. Theo soá lieäu nghieân cöùu chöùng minh ña soá sinh vieân coù nguyeän voïng taäp luyeän TDTT vaø ñaûm baûo raèng hoï coù thôøi gian roãi ñeå daønh cho caùc hoaït ñoäng TDTT ngoaïi khoa trung bình 1 ngaøy töø 30 phuùt ñeán 1 giôø, chæ

coù 13,5% cho raèng khoâng taäp luyeän TDTT thöôøng xuyeân laø do khoâng coù thôøi gian. Sinh vieân ñaùnh giaù toát veà caùc baøi hoïc TDTT noäi khoùa, 37% cho raèng baøi hoïc TDTT noäi khoùa coù aûnh höôûng toát tôùi vieäc hoïc taäp caùc moân khaùc, 51% khoâng coù aûnh höôûng gì vaø 12% laø coù aûnh höôûng xaáu tôùi hoïc taäp. Ngoaøi ra, ñieàu kieän soáng vaø hoïc taäp cuûa sinh vieân coù aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán khaû naêng laøm vieäc vaø traïng thaùi söùc khoûe. Cho neân caàn toå chöùc khoa hoïc caùc sinh hoaït vaø hoïc taäp haøng ngaøy (giôø hoïc, aên, nguû, taäp luyeän TDTT vaø vui chôi giaûi trí) ñaûm baûo tieát kieäm naêng löôïng thaàn kinh vaø söï caêng thaúng veà taâm lyù. 1. Moät soá ñaëc tính cô baûn veà taâm sinh lyù trong lao ñoäng trí oùc cuûa SV

Caùc loaïi hình lao ñoäng trí oùc khaùc nhau cuûa con ngöôøi, bao giôø cuõng keøm theo söï bieán ñoåi tình traïng chöùc naêng caùc cô quan khoâng gioáng nhau. Taêng caùc nhu caàu veà oxy vaø caùc chaát nuoâi döôõng cho boä naõo. Caùc hình thöùc trí lao ñoäng trí oùc khaùc nhau ñoøi hoûi söï tieâu hao naêng löôïng cuõng khaùc nhau vaøo khoaûng töø 2500 – 3000 kcal. * Ví duï: Söï taêng tröôûng möùc tieâu hao naêng löôïng trong quaù trình lao ñoäng trí oùc so vôùi traïng thaùi tónh (theo M.N Shachenhikor) Hình thöùc lao ñoäng Möùc taêng (%) 1. Ñoïc (ngoài) 16 2. Ñoïc thaønh tieáng 48 (ngoài)

3. Nghe baøi giaûng (ngoài) 4. Laøm thí nghieäm trong phoøng 5. Giaûng baøi (ñöùng)

46 86 94

2. Dieãn bieán khaû naêng lao ñoäng cuûa SV Nhieàu coâng trình nghieân cöùu ñaõ khaúng ñònh. Dieãn bieán khaû naêng laøm vieäc ngaøy, ñeâm cuûa con ngöôøi phuï thuoäc vaøo chu kyø vaø nhòp cuûa caùc quaù trình sinh lyù, döôùi aûnh höôûng cuûa caùc yeáu toá ngoaïi sinh (quan heä tôùi söï thay ñoåi moâi tröôøng töï nhieân) vaø noäi sinh (nhòp tim, hoâ haáp, huyeát aùp, möùc ñoä lao ñoäng trí oùc vaø chaân tay, giaác nguû...). Nhòp ngoaïi sinh ñöôïc goïi laø “nhòp sinh hoïc”. Nhòp sinh hoïc bò taùc ñoäng cuûa moái lieân quan con ngöôøi vôùi khoâng gian, thôøi gian vaø toång theå moãi söï bieán ñoåi theo thieân nhieân, theo qui luaät nhaát ñònh. * Ví duï: Söï dao ñoäng cuûa khaû naêng laøm vieäc trong ngaøy, ñeâm luoân phuø hôïp vôùi nhòp sinh hoïc. 3. Khaùi nieäm theå duïc trong lao ñoäng Laø nhöõng baøi taäp ñöôïc tieán haønh taäp luyeän cho ngöôøi lao ñoäng vaøo tröôùc giôø, giöõa giôø vaø sau giôø lao ñoäng, nhaèm cuûng coá vaø taêng cöôøng söùc khoûe goùp phaàn naâng cao naêng suaát lao ñoäng vaø haïn cheá nhöõng beänh taät do ngheà nghieäp ñem laïi. 4. Nhieäm vuï cuûa theå duïc trong lao ñoäng Nhaèm giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà sau: - Laøm cho ngöôøi lao ñoäng nhanh choùng böôùc vaøo coâng vieäc vôùi naêng suaát cao.

- Ñaûm baûo nghæ ngôi hôïp lyù, choáng meät moûi vaø oån ñònh khaû naêng laøm vieäc trong ngaøy cuûa ngöôøi lao ñoäng. - Cuûng coá vaø taêng cöôøng söùc khoûe moät caùch toaøn dieän. - Uoán naén vaø söûa chöõa nhöõng sai leäch veà tö theá cuûa cô theå do lao ñoäng sinh ra, haïn cheá söï phaùt trieån cuûa moät soá beänh ngheà nghieäp. 5. Thi ñaáu TDTT - Söû duïng caùc ngaøy nghæ ñeå toå chöùc cho sinh vieân tham gia caùc hoaït ñoäng TT quaàn chuùng. - Taäp luyeän vaø thi ñaáu TT töø cô sôû lôùp, khoa, tröôøng. - Toå chöùc caùc cuoäc haønh quaân caém traïi, du lòch phuø hôïp vôùi töøng tröôøng.

BAØI 3 NGUYEÂN TAÉC VEÀ PHÖÔNG PHAÙP GIAÙO DUÏC THEÅ CHAÁT PHÖÔNG PHAÙP GIAÙO DUÏC CAÙC TOÁ CHAÁT THEÅ LÖÏC

I. NGUYEÂN TAÉC VEÀ PHÖÔNG PHAÙP GIAÙO DUÏC THEÅ CHAÁT 1. Nguyeân taéc töï giaùc tích cöïc Cuøng vôùi vai troø chuû ñaïo cuûa ngöôøi Thaày thì hieäu quaû cuûa quaù trình giaùo duïc theå chaát phaàn lôùn phuï thuoäc vaøo baûn thaân ngöôøi ñöôïc giaùo duïc coù thaùi ñoä töï giaùc vaø tích cöïc nhö theá naøo ñoái vôùi coâng vieäc hoïc taäp reøn luyeän cuûa mình. Hieåu ñöôïc baûn chaát caùc nhieäm vuï cuõng nhö caùch thöïc hieän tích cöïc seõ giuùp hoïc nhanh hôn, toát hôn, naâng cao hieäu quaû caùc ñoäng taùc caàn laøm, taïo tieàn ñeà söû duïng caùc kieán thöùc, kyõ naêng, kyõ xaûo vaän ñoäng vaøo cuoäc soáng. Nguyeân taéc töï giaùc, tích cöïc ñöôïc theå hieän qua caùc noäi dung sau: - Giaùo duïc thaùi ñoä töï giaùc vaø höùng thuù vöõng chaéc ñoái vôùi muïc ñích taäp luyeän chung cuõng nhö ñoái vôùi caùc nhieäm vuï cuï theå cuûa töøng buoåi taäp. •

•

Taïo ñoäng cô hoïc taäp ñuùng ñaén nhaèm kích thích söï ham thích baèng caùch laøm cho hoïc sinh hieåu ñöôïc yù nghóa toát ñeïp cuûa hoaït ñoäng TDTT. Xaây döïng nhaän thöùc veà baûn chaát cuûa hoaït ñoäng taäp luyeän; veà yù nghóa cuï theå caàn thöïc hieän laøm cho ngöôøi taäp khoâng nhöõng

hieåu caàn taäp gì vaø taäp nhö theá naøo maø coøn hieåu ñöôïc taïi sao phaûi taäp baøi taäp naøy maø khoâng taäp baøi taäp khaùc (möùc ñoä nhaän thöùc tuøy theo löùa tuoåi trình ñoä). - Kích thích söï phaân tích coù yù thöùc, vieäc kieåm tra vaø söû duïng hôïp lyù söùc löïc khi thöïc hieän baøi taäp theå löïc. Reøn luyeän khaû naêng töï kieåm tra ñaùnh giaù ñuùng luùc vaø chính xaùc seõ giuùp naâng cao hieäu quaû taäp luyeän. Taäp luyeän qua yù töôûng. - Giaùo duïc tính saùng kieán, töï laäp vaø thaùi ñoä saùng taïo ñoái vôùi vieäc thöïc hieän caùc nhieäm vuï. - Ñaùnh giaù coù heä thoáng vaø bieåu döông thaønh tích moät caùch chính xaùc vaø kòp thôøi. 2. Nguyeân taéc tröïc quan Nguyeân taéc tröïc quan ñöôïc theå hieän qua caùc noäi dung sau: - Tính tröïc quan – moät tieàn ñeà caàn thieát ñeå tieáp thu ñoäng taùc. Nhaän thöùc thöïc teá ñöôïc baét ñaàu töø “tröïc quan sinh ñoäng”. Hình aûnh sinh ñoäng cuûa caùc ñoäng taùc caàn hoïc ñöôïc hình thaønh vôùi söï tham gia cuûa caùc cô quan caûm thuï beân ngoaøi cuõng nhö beân trong cô theå. Söï hoaït ñoäng cuûa caùc cô quan caûm giaùc khaùc nhau vöøa boå sung cho nhau, vöøa laøm chính xaùc hoùa “böùc tranh” veà ñoäng taùc. Hình aûnh caûm giaùc caøng phong phuù thì caùc kyõ naêng, kyõ xaûo vaän ñoäng ñöôïc hình thaønh treân cô sôû ñoäng taùc ñoù caøng nhanh, caùc toá chaát theå löïc vaø phaåm chaát yù chí bieåu hieän caøng hieäu quaû hôn. - Tính tröïc quan laø moät ñieàu kieän khoâng theå taùch rôøi trong hoaøn thieän hoaït ñoäng vaän ñoäng. Khoâng theå hoaøn thieän caùc kyõ naêng vaän ñoäng cuõng nhö söï phaùt trieån caùc naêng löïc theå chaát noùi chung neáu khoâng thöôøng xuyeân döïa vaøo caùc caûm

giaùc, tri giaùc, bieåu töôïng tröïc quan raønh maïch. Tuøy theo möùc ñoä tieáp thu caùc haønh vi vaän ñoäng maø caùc cô quan caûm giaùc khaùc nhau seõ caøng phoái hôïp ngaøy caøng chaët cheõ vôùi nhau, ñoàng thôøi taïo neân moät “cô quan phaân tích toång hôïp” thoáng nhaát. Ñieàu ñoù seõ taïo ñieàu kieän cho cô quan caûm thuï tinh teá hôn, ñoàng thôøi toång hôïp hôn tuøy theo söï caàn thieát cuûa vieäc ñieàu khieån hoaøn chænh caùc ñoäng taùc (thí duï, “caûm giaùc xaø ngang” trong nhaûy cao, “caûm giaùc nöôùc” trong bôi loäi v.v…). - Moái lieân heä laãn nhau giöõa tính tröïc quan tröïc tieáp vaø giaùn tieáp. Söï tieáp xuùc tröïc tieáp vôùi hieän thöïc xung quanh giöõ moät vò trí haønh ñaàu trong vieäc thöïc hieän nguyeân taéc tröïc quan. Beân caïnh ñoù, khoâng neân ñaùnh giaù thaáp tính tröïc quan giaùn tieáp. Ñoâi khi noù gaây neân thuï caûm khoâng keùm hôn maø coøn deã hieåu hôn, nhaát laø trong giaûi thích caùc chi tieát vaø caùc cô cheá ñoäng taùc maø khoù quan saùt tröïc tieáp ñöôïc hoaëc hoaøn toaøn khoâng nhìn thaáy. 3. Nguyeân taéc thích hôïp vaø caù bieät hoùa Nguyeân taéc naøy yeâu caàu tính ñeán ñaëc ñieåm cuûa ngöôøi taäp vaø möùc ñoä taùc ñoäng cuûa nhöõng nhieäm vuï hoïc taäp ñeà ra cho hoï. Veà baûn chaát, noù theå hieän yeâu caàu caàn phaûi toå chöùc daïy hoïc vaø giaùo duïc sao cho töông öùng vôùi khaû naêng cuûa ngöôøi taäp, ñoàng thôøi coù tính ñeán caùc ñaëc ñieåm, löùa tuoåi, giôùi tính, trình ñoä taäp luyeän vaø caû nhöõng khaùc bieät caù nhaân veà naêng löïc theå chaát vaø tinh thaàn. Nguyeân taéc thích hôïp vaø caù bieät hoùa ñöôïc theå hieän qua caùc noäi dung sau: - Xaùc ñònh möùc ñoä thích hôïp. Döïa vaøo ñaëc ñieåm ngöôøi taäp trong töøng buoåi taäp, töøng chu kyø vaø töøng giai ñoaïn cuûa quaù trình taäp luyeän maø ñöa ra caùc baøi taäp phuø hôïp vôùi töøng caù nhaân.

- Nhöõng yeâu caàu veà phöông phaùp ñeå ñaûm baûo tính keá thöøa. Caùc phöông phaùp keá thöøa toái öu giöõa caùc buoåi taäp vaø naâng daàn caùc khoù khaên trong taäp luyeän. Caàn phaân noäi dung hoïc sao cho moãi buoåi taäp tröôùc laïi trôû thaønh baäc thang daãn daét baèng con ñöôøng ngaén nhaát tôùi vieäc tieáp thu moät noäi dung cuûa buoåi taäp tieáp theo, phaûi theo nguyeân taéc töø bieát ñeán chöa bieát hoaëc töø tieáp thu ñeán chöa tieáp thu vaø caû töø bieát ít ñeán bieát nhieàu. Nhö vaäy môùi ñaûm baûo tính keá thöøa ñuùng quy luaät cuûa töøng buoåi taäp. - Caù bieät hoùa theo xu höôùng chung vaø theo caùc caùch thöùc rieâng trong giaùo duïc theå chaát. Ñoù laø söï xaây döïng toaøn boä quaù trình giaùo duïc theå chaát vaø söû duïng caùc phöông tieän, phöông phaùp vaø hình thöùc taäp luyeän rieâng cuûa quaù trình ñoù sao cho coù theå ñoái xöû caù bieät vôùi ngöôøi taäp vaø taïo ñöôïc nhöõng ñieàu kieän ñeå phaùt trieån toát nhaát caùc naêng löïc cuûa hoï. 4. Nguyeân taéc heä thoáng Nguyeân taéc naøy coù lieân quan ñeán tính thöôøng xuyeân trong taäp luyeän vaø heä thoáng luaân phieân löôïng vaän ñoäng vaø nghæ ngôi, cuõng nhö tính tuaàn töï trong taäp luyeän vaø moái lieân heä khaùc nhau giöõa caùc maët khaùc nhau trong noäi dung taäp luyeän. Nguyeân taéc heä thoáng ñöôïc theå hieän qua caùc noäi dung sau: - Ñaûm baùo tính lieân tuïc cuûa quaù trình giaùo duïc theå chaát vaø luaân phieân hôïp lyù löôïng vaän ñoäng vôùi nghæ ngôi. Roõ raøng, taäp luyeän thöôøng xuyeân mang laïi hieäu quaû taát nhieân lôùn hôn taäp luyeän thaát thöôøng. Söï söû duïng thöôøng xuyeân vaø khoâng giaûm nheï ñoái vôùi moät cô quan naøo ñoù thì ít ra cuõng cuûng coá cô quan ñoù, phaùt trieån noù, truyeàn vaø laøm taêng söùc maïnh cho noù töông öùng vôùi chính thôøi gian söû duïng noù. Trong luùc ñoù moät cô quan khoâng ñöôïc söû duïng thöôøng xuyeân thì seõ bò yeáu ñi moät caùch roõ neùt, daãn ñeán choã thoaùi hoùa vaø tieáp theo laø thu heïp khaû naêng cuûa mình. Taäp luyeän

hôïp lyù gaây neân nhöõng bieán ñoåi döông tính veà chöùc naêng vaø caáu truùc. Chæ caàn ngöøng taäp luyeän trong moät thôøi gian töông ñoái ngaén laø nhöõng moái lieân heä phaûn xaï coù ñieàu kieän vöøa xuaát hieän ñaõ baét ñaàu môø taét ñi, möùc ñoä phaùt trieån caùc khaû naêng chöùc phaän vöøa ñaït ñöôïc vaø ngay caû moät soá chæ soá veà theå hình cuõng baét ñaàu giaûm suùt. - Tính laëp laïi vaø tính bieán ñoäng. Trong quaù trình giaùo duïc theå chaát, caàn laëp laïi khoâng chæ caùc baøi taäp rieâng leû, maø caû tuaàn töï caùc baøi taäp ñoù trong caùc buoåi taäp, caùc chu kyø tuaàn, thaùng… Khoâng laëp laïi nhieàu laàn thì khoâng theå hình thaønh vaø cuûng coá caùc kyõ xaûo vaän ñoäng. Noù cuõng khoâng keùm phaàn caàn thieát ñoái vôùi vieäc taïo neân nhöõng bieán ñoåi thích nghi laâu daøi veà chöùc naêng vaø caáu truùc, ñeå treân cô sôû ñoù phaùt trieån caùc toá chaát theå löïc, cuûng coá caùi ñaõ ñaït ñöôïc vaø taïo tieàn ñeà cho söï tieán boä tieáp theo. - Tuaàn töï cuûa caùc buoåi taäp vaø moái lieân heä laãn nhau giöõa caùc maët khaùc nhau trong noäi dung caùc buoåi taäp. Noäi dung taäp luyeän caàn neân saép xeáp theo caùc nguyeân taéc sau: - Töø ñôn giaûn ñeán phöùc taïp, töø chöa bieát ñeán bieát, töø thaáp ñeán cao, töø deã ñeán khoù, töø nheï ñeán naëng. - Khi löïa choïn caùc baøi taäp, caàn chuù yù ñeán moái quan heä boå trôï cho nhau giöõa caùc baøi taäp, ví duï: taäp chaïy toác ñoä seõ coù lôïi cho kyõ thuaät chaïy ngaén vaø kyõ thuaät chaïy ñaø trong moân nhaûy xa. Tuy nhieân khoâng neân taäp nhaûy cao ñoàng thôøi vôùi nhaûy xa vì kyõ thuaät nhaûy xa coù caàu truùc khaùc, thaäm chí coù giai ñoaïn kyõ thuaät ngöôïc vôùi nhaûy cao, chaúng haïn nhö giaäm nhaûy. - Khi saép xeáp noäi dung taäp luyeän trong moät buoåi taäp vaø caùc buoåi taäp trong tuaàn khoâng neân xeáp noäi dung taäp luyeän söùc beàn tröôùc caùc baøi taäp söùc nhanh, vì meät moûi do caùc baøi taäp söùc beàn gaây ra seõ aûnh

höôûng xaáu ñeán hieäu quaû cuûa taäp luyeän toác ñoä. Do vaäy neân saép xeáp caùc noäi dung hoïc kyõ thuaät leân phaàn ñaàu buoåi taäp, sau ñoù coù theå laø caùc baøi taäp söùc nhanh, söùc maïnh vaø söùc beàn. 5. Nguyeân taéc taêng daàn yeâu caàu Nguyeân taéc taêng daàn yeâu caàu ñöôïc theå hieän qua caùc noäi dung sau: - Caàn phaûi thöôøng xuyeân ñoåi môùi nhieäm vuï theo xu höôùng chung laø taêng löôïng vaän ñoäng. Neùt tieâu bieåu ôû ñaây laø taêng ñoä phöùc taïp cuûa caùc baøi taäp, taêng söùc maïnh vaø soá thôøi gian taùc ñoäng cuûa caùc baøi taäp ñoù. Nhöõng bieán ñoåi toát xaûy ra trong cô theå döôùi taùc ñoäng cuûa caùc baøi taäp theå löïc laø tyû leä thuaän vôùi khoái löôïng vaø cöôøng ñoä vaän ñoäng. Neáu ñaûm baûo ñöôïc moïi ñieàu kieän caàn thieát, trong ñoù löôïng vaän ñoäng khoâng vöôït quaù giôùi haïn gaây neân meät moûi quaù möùc, thì khoái löôïng vaän ñoäng caøng lôùn bao nhieâu seõ taïo neân nhöõng bieán ñoåi thích nghi ñaùng keå vaø vöõng chaéc baáy nhieâu; cöôøng ñoä vaän ñoäng caøng lôùn seõ taïo neân quaù trình hoài phuïc vaø “hoài phuïc vöôït möùc” caøng maïnh. Nhöng khi löôïng vaän ñoäng vöøa trôû thanh quen thuoäc vaø khoâng coøn gaây neân “thích nghi thöøa ra nöõa” thì noù seõ khoâng coøn laø nhaân toá caên baûn gaây neân nhöõng thay ñoåi toát trong cô theå. Ñeå ñaûm baûo tieáp tuïc naâng cao caùc khaû naêng chöùc phaän cuûa cô theå thì caàn phaûi ñoåi môùi coù heä thoáng löôïng vaän ñoäng, ñoàng thôøi taêng thích hôïp caû khoái löôïng vaø cöôøng ñoä vaän ñoäng. - Caùc ñieàu kieän ñeå phöùc taïp hoùa nhieäm vuï vaø hình thöùc naâng cao löôïng vaän ñoäng. II. PHÖÔNG PHAÙP GIAÙO DUÏC CAÙC TOÁ CHAÁT THEÅ LÖÏC Beân caïnh caùc yeáu toá hieåu bieát, ñaïo ñöùc, yù chí, kyõ thuaät vaø chieán thuaät, theå löïc laø moät trong nhöõng nhaân toá quan troïng nhaát, quyeát ñònh hieäu quaû hoaït

ñoäng cuûa con ngöôøi, trong ñoù coù TDTT. Hôn nöõa, reøn luyeän (phaùt trieån) theå löïc laø moät trong hai ñaëc ñieåm cô baûn, noåi baät cuûa quaù trình giaùo duïc theå chaát. Trong lyù luaän vaø phöông phaùp TDTT, toá chaát theå löïc (hay toá chaát vaän ñoäng) laø nhöõng ñaëc ñieåm, maët, phaàn töông ñoái rieâng bieät trong theå löïc cuûa con ngöôøi vaø thöôøng ñöôïc chia thaønh 5 loaïi cô baûn: söùc maïnh, söùc nhanh, söùc beàn, khaû naêng phoái hôïp vaän ñoäng vaø ñoä deûo. Hai thuaät ngöõ toá chaát theå löïc vaø toá chaát vaän ñoäng thöïc chaát töông ñoàng vôùi nhau vì chuû yeáu ñeàu noùi ñeán nhöõng nhaân toá, ñaëc ñieåm, maët töông ñoái khaùc nhau veà theå löïc cuûa con ngöôøi. Tuy vaäy, neáu xeùt kyõ hôn töø goùc ñoä ñieàu khieån ñoäng taùc cuûa heä thaàn kinh trung öông thì goïi laø toá chaát vaän ñoäng, coøn neáu nhaán maïnh ñaëc tröng sinh cô hoïc thì laø toá chaát theå löïc. Coøn neáu töø goùc ñoä ñieàu khieån hoaït ñoäng taâm lyù, sinh lyù (trong ñoù coù yù chí) thì coøn goïi laø caùc toá chaát taâm vaän ñoäng. Phaàn lôùn caùc moân theå thao ñeàu ñoøi hoûi phaùt trieån toaøn dieän caùc toá chaát theå löïc, cuøng vôùi nhöõng toá chaát theå löïc chuyeân moân öu theá. Chuùng coù theå laø töông ñoái thuaàn nhaát nhö söùc maïnh trong cöû taï, hoaëc keát hôïp nhö söùc maïnh – toác ñoä trong chaïy cöï ly ngaén. Do caùc hoaït ñoäng, ngheà nghieäp, caùc moân theå thao ngaøy caøng phöùc taïp, ña daïng vaø tinh vi neân caáu truùc vaø yeâu caàu veà theå löïc cuõng raát khaùc nhau. Bôûi vaäy, döôùi ñaây chuùng toâi chæ ñöa vaøo nhöõng kieán thöùc cô sôû chung ban ñaàu veà lyù luaän vaø phöông phaùp giaùo duïc caùc toá chaát theå löïc phuø hôïp vôùi ñaëc ñieåm cuûa ñoái töôïng sinh vieân Ñaïi hoïc vaø Cao ñaúng khoâng chuyeân. 1. Giaùo duïc söùc maïnh a) Khaùi nieäm

Laø khaû naêng khaéc phuïc laïi löïc ñoái khaùng beân ngoaøi hoaëc ñeà khaùng laïi noù baèng söï noã löïc cuûa cô baép. b) Phaân loaïi söùc maïnh - Söùc maïnh ñôn thuaàn (khaû naêng sinh löïc trong caùc ñoäng taùc chaäm hoaëc tónh) - Söùc maïnh toác ñoä (khaû naêng sinh löïc trong caùc ñoäng taùc nhanh) - Söùc maïnh töông ñoái = söùc maïnh tuyeät ñoái/ troïng löôïng cô theå - Söùc maïnh tuyeät ñoái coù theå ño baèng löïc keá hoaëc trong löôïng taï toái ña maø VÑV khaéc phuïc. c) Phöông phaùp reøn luyeän söùc maïnh - Söû duïng löôïng ñoái khaùng chöa tôùi möùc toái ña vôùi soá laàn laëp laïi cöïc haïn. Caùc ñoäng taùc thöïc hieän vôùi löôïng ñoái khaùng chöa ñeán möùc toái ña khaùc veà cô cheá sinh lyù so vôùi caùc ñoäng taùc vôùi löôïng ñoái khaùng toái ña vaø gaàn toái ña. Song, theo möùc ñoä phaùt trieån cuûa meät moûi, cô cheá seõ thay ñoåi: löïc phaùt huy cuûa moät ñôn vò vaän ñoäng bò giaûm suùt, ngaøy caøng nhieàu sôïi cô tham gia vaøo hoaït ñoäng vaø trong nhöõng laàn laëp laïi cuoái cuøng, soá sôïi cô hoaït ñoäng ñaït giaù trò toái ña. Khi ñoù, taàn soá xung ñoäng ly taâm taêng leân vaø quan saùt thaáy chuùng ñoàng boä vôùi nhau. Troïng löôïng maø nhöõng laàn ñaàu naâng ñöôïc deã daøng thì ôû nhöõng laàn laëp laïi cuoái cuøng döôøng nhö trôû thaønh troïng löôïng toái ña vaø cuõng chính troïng löôïng ñoù ñaõ trôû thaønh kích thích sinh lyù coù cöôøng ñoä lôùn… Nhö vaäy, cô cheá sinh lyù laïi gioáng nhö khi thöïc hieän baøi taäp vôùi löôïng ñoái khaùng toái ña. Giaù trò phaùt trieån naøy laø ôû nhöõng laàn laëp laïi cuoái cuøng. Vì vaäy,

khi thöïc hieän phöông phaùp naøy nhaát thieát phaûi laëp laïi ñeán möùc cöïc haïn. - Söû duïng löôïng ñoái khaùng toái ña vaø gaàn toái ña. Trong tröôøng hôïp caàn taêng söùc maïnh cô baép nhöng haïn cheá ñöôïc hieän töôïng taêng khoái löôïng cuûa noù, ngöôøi ta thöôøng taäp luyeän theo phöông phaùp naøy. Thöïc teá cho thaáy raèng, löôïng ñoái khaùng toái ña duøng ñeå taäp luyeän nhoû hôn troïng löôïng maø cô theå con ngöôøi coù theå khaéc phuïc khi caûm xuùc maïnh, vì vaäy mang laïi hieäu quaû thaáp hôn. Do ñoù trong reøn luyeän söùc maïnh thöôøng söû duïng löôïng ñoái khaùng toái ña (1 laàn taäp) vaø gaàn toái ña (2-3 laàn taäp). Löôïng ñoái khaùng lôùn hôn löôïng ñoái khaùng toái ña chæ ñöôïc söû duïng raát haïn cheá – moät laàn trong 7-14 ngaøy. - Söû duïng caùc baøi taäp tónh löïc trong reøn luyeän söùc maïnh. Phöông phaùp tónh löïc chæ ñöôïc coi laø moät phöông aùn ñoäc ñaùo cuûa phöông phaùp noã löïc cöïc ñaïi. Hôn nöõa, noù chæ laø phöông phaùp thöù yeáu trong reøn luyeän söùc maïnh. Phöông phaùp tónh löïc coù moät soá öu ñieåm nhö: duy trì oån ñònh söï caêng cô trong thôøi gian töông ñoái daøi; caùc baøi taäp tónh ñoøi hoûi ít thôøi gian vaø trang thieát bò ñôn giaûn; coù theå taùc ñoäng baát kyø nhoùm cô naøo; coù theå taäp luyeän trong ñieàu kieän bieân ñoä ñoäng taùc bò haïn cheá… 2. Giaùo duïc söùc nhanh a) Khaùi nieäm Laø moät toå hôïp thuoäc tính chöùc naêng cuûa con ngöôøi. Noù quy ñònh chuû yeáu vaø tröïc tieáp ñaëc tính toác ñoä ñoäng taùc cuõng nhö thôøi gian phaûn öùng vaän ñoäng. Caùc hình thöùc bieåu hieän cuûa söùc nhanh

- Thôøi gian tieàm taøng cuûa phaûn öùng vaän ñoäng - Toác ñoä ñoäng taùc - Taàn soá ñoäng taùc b) Phöông phaùp reøn luyeän söùc nhanh - Phöông phaùp reøn luyeän söùc nhanh phaûn öùng vaän ñoäng ñôn giaûn Phaûn öùng vaän ñoäng ñôn giaûn laø söï ñaùp laïi caùc tín hieäu bieát tröôùc nhöng xuaát hieän ñoät ngoät baèng ñoäng taùc ñònh tröôùc (ví duï, phaûn öùng vôùi tieáng suùng leänh trong xuaát phaùt). Phöông phaùp phoå bieán nhaát trong reøn luyeän söùc nhanh phaûn öùng vaän ñoäng ñôn giaûn laø taäp phaûn öùng vôùi caùc tín hieäu xuaát hieän ñoät ngoät. Ñoái vôùi ngöôøi môùi taäp, phöông phaùp laëp laïi nhanh choùng mang laïi hieäu quaû toát. Sau ñoù, söùc nhanh phaûn öùng oån ñònh vaø raát khoù coù theå phaùt trieån theâm. - Phöông phaùp reøn luyeän söùc nhanh phaûn öùng vaän ñoäng phöùc taïp Phaûn öùng vaän ñoäng phöùc taïp thöôøng gaëp trong theå thao goàm 2 loaïi: phaûn öùng ñoái vôùi vaät theå di ñoäng vaø phaûn öùng löïa choïn. Phaûn öùng ñoái vôùi vaät theå di ñoäng thöôøng thaáy trong caùc moân boùng vaø caùc moân ñoái khaùng caù nhaân. Thí duï, khi coù boùng suùt vaøo khung thaønh thì thuû moân phaûi: 1. Nhìn thaáy boùng; 2. ñaùnh giaù (ñoaùn boùng) höôùng vaø toác ñoä bay cuûa boùng; 3. Choïn ñoäng taùc thích hôïp ñeå ñoùn boùng; 4. Thöïc hieän ñoäng taùc. Nhö vaäy, trong phaûn öùng ñoái vôùi vaät di ñoäng thì kyõ naêng quan saùt giöõ vai troø cô baûn. Ñeå phaùt trieån kyõ naêng quan saùt, ngöôøi ta söû duïng caùc baøi taäp phaûn öùng ñoái vôùi vaät di ñoäng. Yeâu caàu taäp luyeän ñöôïc gia taêng thoâng qua taêng toác ñoä vaät theå, taêng tính baát ngôø vaø ruùt ngaén cöï ly. Troø chôi vaän ñoäng vôùi boùng

nhoû coù taùc duïng raát toát trong reøn luyeän söùc nhanh phaûn öùng ñoái vôùi vaät di ñoäng. Phaûn öùng löïa choïn xaûy ra khi caàn choïn moät trong soá nhöõng ñoäng taùc coù theâ ñaùp laïi söï thay ñoåi haønh vi cuûa ñoái phöông hoaëc söï bieán ñoåi trong tình huoáng. Thí duï, VÑV ñaáu kieám khi phoøng thuû coù theå löïa choïn moät trong nhöõng ñoäng taùc coù theå söû duïng ñöôïc tuøy theo ñoäng taùc taán coâng cuûa ñoái phöông. Tính phöùc taïp cuûa phaûn öùng löïa choïn phuï thuoäc vaøo tình huoáng cuï theå. Trong caùc moân ñoái khaùng caù nhaân, tính phöùc taïp cuûa phaûn öùng phuï thuoäc vaøo haønh vi cuûa ñoái phöông. Trong reøn luyeän phaûn öùng löïa choïn caàn tuaân thuû quy taéc töø ñôn giaûn ñeán phöùc taïp, soá löôïng tình huoáng bieán ñoåi cuõng phaûi taêng leân daàn daàn 3. Giaùo duïc söùc beàn a) Khaùi nieäm Söùc beàn laø naêng löïc thöïc hieän moät hoaït ñoäng vôùi cöôøng ñoä cho tröôùc, hay naêng löïc duy trì khaû naêng vaän ñoäng trong thôøi gian daøi nhaát maø cô theå coù theå chòu ñöïng ñöôïc. Do thôøi gian hoaït ñoäng ñoù cuoái cuøng bò giôùi haïn bôûi söï xuaát hieän cuûa meät moûi, neân cuõng coù theå ñònh nghóa söùc beàn laø naêng löïc cuûa cô theå choáng laïi meät moûi trong moät hoaït ñoäng naøo ñoù. b) Phöông phaùp reøn luyeän söùc beàn - Phöông phaùp naâng cao khaû naêng öa khí Khaû naêng öa khí cuûa cô theå laø khaû naêng taïo ra nguoàn naêng löôïng cho hoaït ñoäng cô baép thoâng qua quaù trình oâxy hoùa caùc hôïp chaát giaøu naêng löôïng trong cô theå. Ñeå naâng cao khaû naêng öa khí caàn giaûi quyeát 3 nhieäm vuï: naâng cao khaû naêng haáp thuï oâxy toái ña; naâng cao khaû naêng keùo daøi thôøi gian duy trì möùc haáp thuï oâxy toái ña; laøm cho heä tuaàn hoaøn vaø heä hoâ haáp nhanh choùng ñaït ñöôïc möùc hoaït ñoäng vôùi hieäu suaát cao.

Ñeå giaûi quyeát nhöõng nhieäm vuï treân, nguyeân taéc chung cuûa caùc phöông phaùp taäp luyeän naâng cao khaû naêng öa khí laø söû duïng caùc baøi taäp trong ñoù hieäu suaát hoâ haáp vaø tuaàn hoaøn coù theå ñaït möùc toái ña vaø duy trì möùc haáp thuï oâxy trong thôøi gian daøi, ñoù laø nhöõng baøi taäp phaûi coù söï tham gia cuûa nhieàu nhoùm cô vaø coù toác ñoä gaàn tôùi haïn. Caùc phöông phaùp chuû yeáu ñöôïc söû duïng laø phöông phaùp ñoàng ñeàu lieân tuïc, phöông phaùp bieán ñoåi vaø phöông phaùp laëp laïi. - Phöông phaùp naâng cao khaû naêng yeám khí Khaû naêng yeám khí laø khaû naêng vaän ñoäng cuûa cô theå trong ñieàu kieän döïa vaøo caùc nguoàn cung caáp naêng löôïng yeám khí (caùc phaûn öùng giaûi phoùng naêng löôïng khoâng coù söï tham gia cuûa oâxy). Naâng cao khaû naêng öa khí cuõng laø yeáu toá quan troïng ñeå naâng cao khaû naêng yeám khí taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho vieäc thöïc hieän nhöõng hoaït ñoäng yeám khí. Bôûi vì, quaù trình nôï oâxy ñöôïc moät phaàn ngay ra trong luùc ñang vaän ñoäng, vaø neáu coù khaû naêng öa khí cao thì phaàn traû nôï oâxy trong luùc vaän ñoäng ñoù seõ lôùn hôn vaø hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa cô theå seõ taêng leân. Tuy nhieân nhieäm vuï chính ôû ñaây laø taêng cöôøng khaû naêng giaûi phoøng naêng löôïng nhôø caùc phaûn öùng phaân huûy photphocreatin vaø phaân huûy glucoza, ñoàng thôøi naâng cao khaû naêng chòu ñöïng traïng thaùi nôï oâxy ôû möùc cao. Caùc baøi taäp nhaèm hoaøn thieän cô cheá giaûi phoùng naêng löôïng töø photphocreatin coù nhöõng ñaëc ñieåm sau ñaây: + Cöôøng ñoä hoaït ñoäng gaàn möùc toái ña hoaëc thaáp hôn moät chuùt + Thôøi gian cuûa baøi taäp (moãi laàn laëp laïi) chæ giôùi haïn töø 3 ñeán 8 giaây (chaïy 30-60m, bôi 8-15m)

+ Thôøi gian nghæ giöõa quaõng töø 2 ñeán 3 phuùt + Soá laàn laëp laïi phuï thuoäc vaøo trình ñoä taäp luyeän cuûa ngöôøi taäp sao cho toác ñoä khoâng bò giaûm. Ñeå hoaøn thieän cô cheá gluco phaân caàn aùp duïng nhöõng baøi taäp coù nhöõng ñaëc ñieåm sau ñaây: + Cöôøng ñoä hoaït ñoäng (toác ñoä di chuyeån) xaáp xæ toái ña, töùc laø khoaûng 90 – 95% toác ñoä toái ña ôû caùc cöï ly. + Thôøi gian cuûa baøi taäp (moãi laàn laëp laïi) chæ giôùi haïn töø 20 giaây ñeán 2 phuùt (chaïy 200-600m, bôi 50-120m) + Thôøi gian nghæ giöõa quaõng neân giaûm daàn sau moãi laàn laëp laïi + Tính chaát nghæ ngôi trong tröôøng hôïp naøy khoâng caàn phaûi laø nghæ ngôi tích cöïc, nhöng cuõng caàn traùnh traïng thaùi hoaøn toaøn yeân tónh. + Soá laàn laëp laïi trong hoaït ñoäng coù quaõng nghæ giaûm daàn thöôøng khoâng quaù 3-4 laàn, vì traïng thaùi meät moûi taêng raát nhanh. 4. Giaùo duïc naêng löïc phoái hôïp vaän ñoäng a) Khaùi nieäm Naêng löïc phoái hôïp vaän ñoäng laø moät phöùc hôïp caùc tieàn ñeà cuûa VÑV ñeå thöïc hieän thaéng lôïi moät hoaït ñoäng theå thao nhaát ñònh. Naêng löïc naøy ñöôïc xaùc ñònh thoâng qua caùc quaù trình ñieàu khieån (caùc quaù trình thoâng tin) vaø ñöôïc VÑV hình thaønh vaø phaùt trieån trong taäp luyeän. Naêng löïc phoái hôïp vaän ñoäng coù quan heä chaët cheõ vôùi caùc phaåm chaát taâm lyù vaø naêng löïc khaùc nhö söùc maïnh, söùc nhanh vaø söùc beàn. b) Phaân loaïi naêng löïc vaän ñoäng

Caên cöù vaøo ñaëc ñieåm caùc loaïi hoaït ñoäng theå thao vaø yeâu caàu rieâng cuûa chuùng veà phoái hôïp vaän ñoäng, ngöôøi ta phaân thaønh 7 loaïi sau: - Naêng löïc lieân keát vaän ñoäng. Ñoù laø naêng löïc nhaèm lieân keát caùc hoaït ñoäng vaän ñoäng cuûa töøng boä phaän cô theå, caùc phaàn cuûa ñoäng taùc trong moái quan heä vôùi hoaït ñoäng chung cuûa cô theå theo muïc ñích haønh ñoäng nhaát ñònh. Noù theå hieän yeáu toá veà khoâng gian, thôøi gian vaø duøng söùc trong quaù trình vaän ñoäng. - Naêng löïc ñònh höôùng. Ñoù laø naêng löïc xaùc ñònh vaø thay ñoåi tö theá vaø hoaït ñoäng cuûa cô theå trong khoâng gian vaø thôøi gian. - Naêng löïc thaêng baèng. Ñoù laø naêng löïc oån ñònh traïng thaùi thaêng baèng cuûa cô theå (thaêng baèng tónh) hoaëc duy trì vaø khoâi phuïc noù trong vaø sau khi thöïc hieän ñoäng taùc (thaêng baèng ñoäng). - Naêng löïc nhòp ñieäu. Ñoù laø naêng löïc nhaän bieát ñöôïc söï luaân chuyeån caùc ñaëc tính chuyeån ñoäng trong quaù trình moät ñoäng taùc hoaëc theå hieän noù trong khi thöïc hieän ñoäng taùc. Naêng löïc naøy chuû yeáu theå hieän ôû söï tieáp thu moät nhòp ñieäu tuø beân ngoaøi nhö aâm nhaïc, hay söï tri giaùc baèng maét vaø sau ñoù coù theå taùi hieän chính xaùc nhòp ñieäu ñoù trong quaù trình thöïc hieän ñoäng taùc. - Naêng löïc phaûn öùng. Ñoù laø khaû naêng daãn truyeàn nhanh choùng vaø thöïc hieän caùc phaûn öùng vaän ñoäng moät caùch hôïp lyù vaø nhanh choùng ñoái vôùi moät tín hieäu. - Naêng löïc phaân bieät vaän ñoäng. Ñoù laø naêng löïc thöïc hieän ñoäng taùc moät caùch chính xaùc cao vaø kinh teá trong töøng hoaït ñoäng rieâng leû, töøng giai ñoaïn cuûa quaù trình ñoù. - Naêng löïc thích öùng. Ñoù laø naêng löïc chuyeån chöông trình haønh ñoäng phhuf hôïp vôùi hoaøn caûnh môùi hoaëc tieáp thu thöïc hieän haønh ñoäng ñoù theo phöông thöùc

khaùc döïa treân caùc cô sôû tri giaùc nhöõng thay ñoåi cuûa hoaøn caûnh hoaëc döï ñoaùn caùc thay ñoåi ñoù. c) Phöông phaùp phaùt trieån khaû naêng phoái hôïp vaän ñoäng - Ña daïng hoùa vieäc thöïc hieän ñoäng taùc. Ví duï, coù theå thay ñoåi giai ñoaïn cuûa ñoäng taùc hoaëc thay ñoåi vaän ñoäng caùc boä phaän cô theå nhö: ñi, chaïy, nhaûy vôùi caùc ñoäng taùc tay khaùc nhau, thöïc hieän ñoäng taùc vôùi caùc nhòp ñieäu khaùc nhau… - Thay ñoåi ñieàu kieän beân ngoaøi. Thöïc hieän ñoäng taùc vôùi caùc duïng cuï coù ñoä cao khaùc nhau, caùc troïng löôïng khaùc nhau, vôùi caùc ñoái thuû khaùc nhau hoaëc trong caùc phaïm vi hoaït ñoäng khaùc nhau nhö thi ñaáu treân saân heïp… - Phoái hôïp caùc kyõ xaûo kyõ thuaät khaùc nhau. Ví duï, lieân keát caùc ñoäng taùc trong theå duïc duïng cuï, theå duïc ngheä thuaät hoaëc trong caùc moân boùng. 5. Giaùo duïc toá chaát meàm deûo a) Khaùi nieäm vaø phaân loaïi meàm deûo Meàm deûo laø naêng löïc thöïc hieän ñoäng taùc vôùi bieän ñoä lôùn. Tröôùc ñaây, ngöôøi ta saép xeáp naêng löïc meàm deûo cuøng nhoùm vôùi caùc toá chaát theå löïc nhö söùc maïnh, söùc nhanh, söùc beàn. Hieän nay coù nhieàu quan ñieåm xeáp naêng löïc meàm deûo vaøo nhoùm naêng löïc phoái hôïp vaän ñoäng. Naêng löïc meàm deûo ñöôïc phaân thaønh hai loaïi: meàm deûo tích cöïc vaø meàm deûo thuï ñoäng. Meàm deûo tích cöïc laø naêng löïc thöïc hieän ñoäng taùc vôùi bieân ñoä lôùn ôû caùc khôùp nhôø söï noã löïc cuûa cô baép.

Meàm deûo thuï ñoäng laø naêng löïc thöïc hieän ñoäng taùc vôùi bieân ñoä lôùn ôû caùc khôùp nhôø taùc ñoäng cuûa ngoaïi löïc. b) YÙ nghóa Meàm deûo laø tieàn ñeà quan troïng ñeå ñaït ñöôïc nhöõng yeâu caàu veà soá löôïng vaø chaát löôïng ñoäng taùc. Neáu naêng löïc meàm deûo khoâng ñöôïc phaùt trieån ñaày ñuû seõ daãn ñeán nhöõng haïn cheá vaø khoù khaên trong quaù trình phaùt trieån naêng löïc theå thao nhö: thôøi gian hoïc vaø hoaøn thieän caùc kyõ xaûo vaän ñoäng bò keùo daøi hoaëc thaäm chí khoâng theå hoaøn thieän ñöôïc kyõ thuaät ñoäng taùc. c) Phöông phaùp phaùt trieån naêng löïc kheùo leùo Phöông phaùp phaùt trieån naêng löïc meàm deûo laø keùo giaõn cô baép vaø daây chaèng. Ngöôøi ta thöôøng söû duïng phöông phaùp naøy döôùi caùc hình thöùc sau: - Keùo giaõn trong thôøi gian daøi: duy trì söï keùo giaõn caùc nhoùm cô vaø daây chaèng trong nhieàu giaây khi caûm giaùc ñau gaàn tôùi giôùi haïn chòu ñöïng. Thoâng thöôøng moãi baøi taäp keùo giaõn khoaûng 10-20 giaây vaø laëp laïi baøi taäp ñoù töø 3-4 laàn. - Taêng söï ñaøn hoài khi keùo giaõn tôùi khi ñaït ñöôïc möùc toái ña baèng caùc ñoäng taùc laêng ñôn giaûn hoaëc ñeø eùp theo daïng ñaøn hoài cho ñeán khi caùc nhoùm cô bò keùo giaõn ñaït ñöôïc bieân ñoä lôùn nhaát. - Keát hôïp caùc ñoäng taùc keùo giaõn baèng ñaù laêng vôùi vieäc döøng laïi ôû vò trí cao nhaát cuûa ñaù laêng. III. ÑAËC ÑIEÅM HÌNH THAÙI VAØ CHÖÙC NAÊNG CÔ THEÅ PHUÏ NÖÕ TRONG HOAÏT ÑOÄNG TDTT

1. Ñaëc ñieåm hình thaùi - Chieàu cao nöõ thaáp hôn nam, tay ngaén, thaân daøi. - Troïng taâm cuûa cô theå thaáp, nheï hôn so vôùi nam. Vì vaäy thöïc hieän ñoäng taùc thaêng baèng toát. - Cô ñai vai, cô chi treân keùm phaùt trieån, vai heïp, hoâng roäng, cô moâng phaùt trieån maïnh. - Troïng löôïng toå chöùc cô khoaûng 35% ( nam 40 – 45% ). - Toå chöùc môõ chieám 28% löôïng môõ döôùi da daøy ( nam 18% ). 2. Ñaëc ñieåm veà chöùc naêng - Khoái löôïng tim nhoû, löu löôïng phuùt nhoû, dung tích soáng nhoû hôn nam giôùi. - Nhòp tim vaø nhòp thôû nhanh, thöôøng thôû ngöïc hay hoãn hôïp neân khaû naêng söùc beàn keùm hôn nam giôùi, hoài phuïc cuõng chaäm hôn. - Hoâ haáp - loàng ngöïc phuï nöõ nhoû hôn, ñoä di ñoäng cuûa cô hoaønh keùm daãn ñeán caùc chæ soá hoâ haáp (tröø taàn soá hoâ haáp) thaáp hôn nam giôùi. - Tim maïch: Troïng löôïng cuûa tim ôû phuï nöõ nhoû hôn. Caùc chæ soá veà tim maïch thaáp hôn nam giôùi. - Cô theå phuï nöõ ñeán tuoåi daäy thì bieåu hieän hieän töôïng kinh nguyeät. 3. Taäp luyeän TDTT ñoái vôùi phuï nöõ - Do söï phaùt trieån veà hình thaùi vaø chöùc naêng cuûa phuï nöõ keùm phaùt trieån hôn nam giôùi do ñoù phaûi löïa choïn caùc baøi taäp thaät thích hôïp.

- Nhöõng moân TT ít phuø hôïp vôùi cô theå nöõ (cöû taï, nhaûy saøo, chaïy cöï ly daøi). - Söùc beàn vaø söùc maïnh nöõ keùm hôn nam giôùi. Song khaû naêng phoái hôïp ñoäng taùc bieåu hieän tính ngheä thuaät toát hôn nam giôùi. - Caàn haïn cheá caùc ñoäng taùc trong thôøi gian coù kinh nguyeät nhö: + Gaäp buïng vaø eùp buïng. + Uoán caàu voàng. + Ñoäng taùc treo vaø choáng treân xaø. + Thôøi kyø naøy khoâng taäp löôïng vaän ñoäng lôùn.

BAØI 4 GIÔÙI THIEÄU VEÀ MOÂN THEÅ DUÏC VAØ ÑAËC ÑIEÅM SINH LYÙ MOÂN THEÅ DUÏC DUÏNG CUÏ

I. MUÏC ÑÍCH MOÂN HOÏC Theå duïc laø moät moân hoïc quan troïng trong soá caùc moân hoïc chuyeân ngaønh cuûa tröôøng ñaïi hoïc TDTT noùi chung, vaø ñaïi hoïc NH noùi rieâng. Moân hoïc TD nhaèm trang bò cho SV nhöõng kieán thöùc veà lyù luaän, thöïc haønh phöông phaùp sö phaïm vaø phöông phaùp NCKH, theå duïc. Phaùt trieån caùc toá chaát theå löïc chung vaø chuyeân moân, goùp phaàn giaùo duïc caùc phaåm chaát ñaïo ñöùc yù chí, laøm tieàn ñeà cho vieäc hoïc taäp caùc moân theå thao khaùc trong chöông trình ñaøo taïo cuûa nhaø tröôøng. Moät soá caùc loaïi hình theå duïc khaùc nhau: theå duïc veä sinh, theå duïc chöõa beänh, theå duïc ñoàng dieãn, theå duïc ngheä thuaät, theå duïc thi ñaáu, theå duïc theå hình, theå duïc ngöôøi cao tuoåi, theå duïc söùc khoûe cho phuï nöõ, theå duïc cho chieán só trong löïc löôïng vuõ trang, theå duïc nhòp ñieäu. II. YEÂU CAÀU 1.Phaàn lyù luaän

Giôùi thieäu cho SV nhöõng kieán thöùc cô baûn veà moân TD, nhieäm vuï, noäi dung, caùc hình thöùc vaø phöông phaùp taäp luyeän theå duïc cô baûn. 2. Phaàn taäp luyeän Trang bò cho SV moät soá ñoäng taùc cô baûn nhö: TD saùng, TD giöõa giôø, ñoäi hình ñoäi nguõ...

3. Phaàn phöông phaùp - SV phaûi naém ñöôïc phöông phaùp toå chöùc quaûn lyù taäp hôïp lôùp. - SV phaûi hieåu ñöôïc caùc khaùi nieäm veà TD cô baûn, TD phaùt trieån chung, ñoäi hình, ñoäi nguõ... A. CAÙC KHAÙI NIEÄM VEÀ MOÂN THEÅ DUÏC - Theå duïc ngeä thuaät laø moät noäi dung cuûa TD bao goàm caùc ñoäng taùc phaùt trieån chung, nhaøo loän, ñoäi hình, ñoäi nguõ, keát hôïp vôùi vuõ ñaïo, coù nhaïc ñeäm. Noù coøn bao goàm caùc baøi taäp vôùi duïng cuï voøng, luïa, daây, boùng, côø… - Theå duïc thi ñaáu bao goàm TDDC, nhaøo loän, TDNT… laø nhöõng moân TT mang tính kyõ thuaät phöùc taïp, coù noäi dung thi ñaáu ña daïng phong phuù. - Theå duïc theå hình laø loaïi baøi taäp TD nhaèm phaùt trieån cô theå caân ñoái, ñaëc bieät chuù yù ñeán taêng cöôøng söùc khoûe cuûa cô baép (laøm cô phaùt trieån to ra, phaùt trieån caân xöùng mang tính thaåm myõ cao). - Theå duïc nhòp ñieäu laø nhöõng baøi taäp goàm nhieàu ñoäng taùc reøn luyeän cô theå, phaùt trieån toá chaát theå löïc vaø caùc naêng löïc cô baûn cuûa ngöôøi taäp. Caùc ñoäng taùc ñöôïc thöïc hieän lieân tuïc theo nhaïc ñeäm. B. THEÅ DUÏC CÔ BAÛN

1. Khaùi nieäm: Laø baøi taäp goàm nhöõng ñoäng taùc cho caùc boä phaän cô theå, thöïc hieän vôùi toác ñoä, bieân ñoä, phöông höôùng vaø söû duïng söùc khaùc nhau. 2. Nhieäm vuï cuûa theå duïc cô baûn: Taêng cöôøng söùc khoûe, thuùc ñaåy söï phaùt trieån bình thöôøng cuûa caùc cô quan vaø heä thoáng cô theå, hình thaønh kyõ naêng, kyõ xaûo vaän ñoäng phaùt trieån caùc toá chaát theå löïc. 3. Noäi dung cuûa TD cô baûn bao goàm - Caùc baøi taäp ñoäi hình, ñoäi nguõ. - Caùc baøi taäp phaùt trieån chung. - Caùc baøi taäp thöïc duïng. - Caùc baøi taäp treo vaø choáng giaûn ñôn cuûa TD cô baûn. - Caùc baøi taäp nhaøo loän giaûn ñôn. - Caùc baøi taäp nhaûy ñôn giaûn. 4. Hình thöùc: Taäp theå vaø töï taäp. 5. Phöông phaùp: Taäp theå vaø phaân nhoùm, phöông phaùp lieân tuïc, phuông phaùp troø chôi. 6. Ñoäi hình, ñoäi nguõ: Chæ söï saép xeáp nhieàu ngöôøi taäp theo moät hình nguõ nhaát ñònh. C. MUÏC ÑÍCH, NOÄI DUNG, YÙ NGHÓA, PHAÂN LOAÏI 1. Theå duïc saùng - Laø moät bieän phaùp reøn luyeän cô theå haøng ngaøy cuûa taát caû moïi taàng lôùp trong xaõ hoäi noùi chung, vaø hoïc sinh, SV noùi rieâng, ñeå taêng cöôøng söùc khoûe; laø hình thöùc khôûi ñoäng cô theå, môû ñaàu cho moïi hoaït doäng trong ngaøy, giuùp cô theå deã daøng thích nghi vôùi moïi bieán ñoåi thôøi tieát.

- Theå duïc saùng laø loaïi hoaït ñoäng cô theå coù tính muïc ñích tieán haønh sau khi thöùc daïy buoåi saùng. - Taäp theå duïc saùng seõ “giaûi toûa” nhanh choùng aûnh höôûng traïng thaùi nguû, laøm höng phaán caùc chöùc naêng cô theå, vaø naâng cao möùc ñoä trao ñoåi chaát, laøm tinh thaàn phaán chaán ñeå böôùc vaøo moät ngaøy laøm vieäc. * Ví duï: ÔÛ nöôùc ta treân ñaøi phaùt thanh vaø voâ tuyeán truyeàn hình ñaõ höôùng daãn caùc baøi taäp buoåi saùng (nhaèm reøn luyeän cô theå, taêng söùc khoûe, thích hôïp vôùi moïi ngöôøi, vôùi ñieàu kieän löôïng vaän ñoäng, ñoä khoù, tính nhòp ñieäu ñoäng taùc ñaõ ñöôïc naâng daàn theo baøi taäp thì keát quûa taäp luyeän seõ ñöôïc toát). * Noäi dung TD saùng goàm - Caùc baøi taäp tay khoâng vaø coù suùng. - Caùc baùi taäp boå trôï reøn luyeän töøng boä phaän. - Troø chôi. - Theå duïng duïng cuï. - Bôi laën (tuøy ñieàu kieän cuï theå ôû töøng nôi gaàn CLB, soâng, hoà, bieån). - Ñi vaø chaïy dai söùc. - Vöôït vaät caûn. 2. Theå duïc giöõa giôø: (trong lao ñoäng vaø hoïc taäp) - Laø hình thöùc nghæ ngôi tích cöïc nhaèm muïc ñích cuûng coá vaø taêng cöôøng söùc khoûe, goùp phaàn naâng cao naêng xuaát lao ñoäng, ngaên ngöøa vaø haïn cheá caùc beänh ngheà nghieäp. - Nhaèm giaûi toûa meät moûi cuûa hoïc sinh, sinh vieân ñaõ taäp trung tö töôûng cao hoïc taäp vaên hoùa trong giôø taäp vaø tieâu tröø söï meät moûi cuûa HS, SV ñaõ taäp trung

tö töôûng cao hoïc taäp vaên hoùa trong giôø hoïc vaø tieâu tröø söï meät moûi caùc nhoùm cô cuïc boä do ngoài laâu treân lôùp. * Nhieäm vuï cuûa theå duïc giöõa giôø - Boài döôõng vaø naâng cao moät caùch heä thoáng naêng löïc hoaït ñoäng cuûa cô theå. - Taïo cho cô theå thích nghi deã daøng vôùi moâi tröôøng lao ñoäng, goùp phaàn giöõ vöõng vaø taêng naêng suaát lao ñoäng, hoïc taäp. - Uoán naén vaø haïn cheá nhöõng sai leäch hình theå do ngheà nghieäp gaây neân. 3. YÙ nghóa taäp luyeän ñoäi hình, ñoäi nguõ - Reøn luyeän yù thöùc taäp theå, toå chöùc kyû luaät. - Taïo tö theá ñuùng, ñeïp, taùc phong nhanh nheïn. - Toå chöùc hoïc taäp, luyeän taäp caùc moân theå thao, kyõ thuaät, chieán thuaän, theå duïc trong chieán ñaáu. - Taäp hôïp quaàn chuùng, bieåu döông löïc löôïng. * Phaân loaïi ñoäi hình, ñoäi nguõ Ñoäi nguõ - Caùc hoaït ñoäng taïi choã vaø quay taïi choã. - Caùc hoaït ñoäng trong di chuyeån vaø quay trong di chuyeån. - Caùc baøi taäp ñaëc bieät. Ñoäi hình - Ñoäi hình di chuyeån taïo hình.

- Ñoäi hình bieán hoùa. - Ñoäi hình daøn vaø doàn haøng. - Ñoäi hình bieán hoùa keát hôïp daøn vaø doàn haøng.

* Giôùi thieäu veà TD phaùt trieån chung vaø TD duïng cuï cuûa nam, nöõ TD phaùt trieån chung tay khoâng vaø coù duïng cuï - Baøi taäp tay khoâng. - Baøi taäp vôùi daây nhaûy. - Baøi taäp treân thang gioùng. - Baøi taäp treân thaûm töï do. Caùc baøi taäp theå duïc duïng cuï (daønh cho nam) TD töï do - Loän xuoâi, loän ngöôïc, loän nghieâng choáng tay. - Cùhuoái ñaàu, chuoái tay. - Xoaïc doïc, xoaïc ngang. - Quay voøng 1 chaân. - Caùc ñoäng taùc thaêng baèng. Xaø ñôn - Taïo ñaø laêng vaø laêng treo. - Quay tröôùc choáng daïng.

- Gaäp duoãi leân thaønh choáng. - Xuoáng sau töø laêng treo.

Xaø keùp - Laêng choáng caùnh tay. - Choáng laêng. - Chuoái vai. - Loän tröôùc thaønh choáng daïng. - Xuoáng laêng tröôùc töø choáng. Ngöïa voøng - Choáng laêng. - Vöôït chaân vaøo ra. - Laêng choáng daïng chaân. - Xuoáng laêng töø choáng daïng doïc tröôùc quay 90 ñoä. Nhaûy ngöïa - Nhaûy daïng qua cöøu.

Voøng treo - Treo laêng. - Ñu laêng.

- Laêng thaønh treo öôõn thaân. - Xuoáng tröôùc töø treo laêng. - Xuoáng sau töø treo laêng. Caùc baøi taäp theå duïc duïng cuï (daønh cho nöõ)

TD töï do - Ñi duoãi muõi chaân, ñi kieâng chaân böôùc doàn. - Böôùc nhuùn kieáng chaân. - Laêng xuoáng sau. - Böôùc vaën (doïc, ngang, quay). - Böôùc keùp (doïc, ngang). - Loän tröôùc thaúng chaân. - Loän ngöôïc. - Chuoái tay. - Xoaïc ngang, xoaïc doïc. Xaø leäch - Treo thu chaân thaønh treo naèm. - Töø treo tyø vaøo xaø thaáp, leân thaønh choáng 2 tay ôû xaø cao. - Ngaû voøng cung thaønh treo daïng chaân. - Xuoáng öôõn thaân töø ngoài choáng daïng xaø thaáp. Caàu thaêng baèng

- Ñi duoãi muõi chaân, kieãng chaân. - Laêng chaân (tröôùc, ngang, sau). - Ñi ngoài chaân tröôùc cao. - Quay 180 ñoä (ñöùng ngoài). Nhaûy: - Baät buïc, ngoài choáng co chaân treân ngöïa ngang, nhaûy öôõn thaân xuoáng. TD ngheä thuaät Phaàn chung nam, nöõ: Caùc tö theá cô baûn cuûa tay, chaân, ñöùng, ngoài, nhuùn, kieáng, ñeø, eùp, laêng chaân ôû thang gioùng. Daønh cho nöõ: caùc loaïi soùng tay, chaân, thaân, caùc böôùc di chuyeån, caùc böôùc ñoåi chaân, caùc böôùc ñeäm quay 180 ñoä, caét keùo, caùc ñoäng taùc quay treân 1 chaân. Caùc böôùc chaïy, nhaûy keát hôïp vôùi ñoäng taùc tay. D. YÙ NGHÓA VAØ PHAÂN LOAÏI THI ÑAÁU THEÅ DUÏC 1. YÙ nghóa - Thi ñaáu theå duïc laø moät dòp ñeå kieåm tra ñaùnh giaù trình ñoä moïi maët cuûa VÑV (yù chí, kyõ thuaät, theå löïc, chieán thuaät…) - Qua thi ñaáu, HLV &VÑV ñuùc keát kinh nghieäm, thaønh coâng, thaát baïi vaø hoïc taäp ñoái phöông, kích thích VÑV hoaøn thieän trình ñoä cuûa mình. - Ngoaøi ra coøn laø bieät phaùp tích cöïc ñeå tuyeân truyeàn, vaän ñoäng thu huùt nhieàu ngöôøi tham gia taäp luyeän vaø coøn mang tính chaát maàu côø, saéc aùo giöõa caùc ñòa phöông, caùc nöôùc vôùi nhau.

2. Phaân loaïi thi ñaáu theå duïc goàm - Thi ñaáu quaàn chuùng. - Thi ñaáu phaân caáp VÑV. - Thi ñaáu tuyeån choïn VÑV. - Thi ñaáu kieåm tra. - Thi ñaáu höõu nghò.

III. ÑAËC ÑIEÅM SINH LYÙ, NHIEÄM VUÏ, VAØ COÂNG TAÙC BAÛO ÑAÛM AN TOAØN MOÂN THEÅ THAO COÙ DUÏNG CUÏ, THEÅ DUÏC DUÏNG CUÏ Moân TD raát ña daïng, song phaân ra laøm 2 loaïi chính nhö sau: Theå duïc cô baûn goàm: Theå duïc söùc khoûe, theå duïc saûn suaát, theå duïc boå trôï...Theå duïc thi ñaáu goàm: Theå duïc duïng cuï, theå duïng ngheä thuaät, theå duïng nhaøo loän. 1. Theå duïc thi ñaáu Ñaëc ñieåm goàm caùc ñoäng taùc hoaït ñoäng khoâng coù chu kyø, coù ñoäng taùc hoaït ñoäng ñoäng löïc vaø ñoäng taùc hoaït ñoäng tónh löïc. Kyõ thuaät ñoäng taùc ña daïng, caùc baøi taäp bao goàm caùc ñoäng taùc lieân keát nhau, coù ñoä khoù lôùn vaø bieân ñoä ñoäng taùc roäng, coù tieát taáu chuaån xaùc, ñeïp vaø meàm maïi. Xu theá phaùt trieån caùc ñoäng taùc kyõ thuaät theo höôùng “tam tính”: - Ñoä khoù kyõ thuaät ñoäng taùc yeâu caàu coù tính “kinh ngaïc khaùn giaû”. - Bieân ñaïo ñoäng taùc yeâu caàu tính saùng taïo. - Ñoäng taùc hoaøn thaønh yeâu caàu kyõ xaûo thuaàn thuïc.

Moân theå duïc thi ñaáu boài döôõng caùc toá chaát nhanh, maïnh, meàm deûo vaø caùc ñöùc tính chuaån xaùc, duõng caûm, quyeát ñoaùn, bình tónh. 2. Ñaëc ñieåm sinh lyù moân theå duïc duïng cuï

- Hình thaønh kyõ naêng ñoäng taùc khoù, ñoäng taùc ña daïng, phöùc taïp, ñoä khoù cao, nguy hieåm. Cho neân ñoäng taùc khoâng nhöõng khoù naém vöõng vaø cuûng coá maø coøn deã bò thoaùi hoùa. VÑV phaûi lieân tuïc luyeän taäp, oân taäp, oân luyeän. - Thay ñoåi chöùc naêng heä thaàn kinh trung öông, hoaït ñoäng cô baép, trao ñoåi chaát, heä tuaàn hoaøn, heä hoâ haáp... 3. Nhieäm vuï theå duïc duïng cuï - Boài döôõng veà naêng löïc laøm ñoäng taùc chính xaùc, nhòp nhaøng, vöõng vaøng coù bieân ñoä lôùn. - Taêng cöôøng theå löïc coù söùc maïnh boäc phaùt, kheùo leùo, meàm deûo vaø beàn bæ. - Giuùp cho vieäc söûa chöõa tö theá ñi ñöùng chænh teà, thaùi ñoä nghieâm tuùc vaø reøn luyeän tính duõng caûm, quyeát ñoaùn. - Taêng cöôøng naêng löïc chòu ñöïng quaù taûi cuûa cô theå, naêng löïc choáng ñôõ choaùng, giuùp vieäc xaùc ñònh phöông höôùng vaø vò trí trong khoâng gian deã daøng.

4. Coâng taùc ñaûm baûo an toaøn caùc moân TT coù duïng cuï - Xaø, ngöïa, cöøu, phaûi ñuùng khích thöôùc, ñuùng chaáy lieäu, baûo ñaûm beàn, chaéc, khoâng gioøn, deã gaãy, deã ñoå, khoûi gaây tai naïn.

- Taäp phaûi coù thöù töï, theo khaåu leänh thoáng nhaát, caám ñuøa treân duïng cuï. - Tröôùc khi taäp phaûi kieåm tra laïi duïng cuï, cho lau khoâ vaø laøm nhaün ôû nhöõng boä phaän caàn thieát. - Khi taäp baøi taäp naøo, duïng cuï naøo, choïn vaø di chuyeån vò trí thích hôïp... phaûi coù ngöôøi baûo hieåm, ngöôøi giuùp ñôõ khi caàn thieát, ngöôøi hieåu veà caáu truùc baøi taäp. - Ngöôøi chöa ñeán löôït taäp khoâng ñöôïc ñöùng trong phaïm vi duïng cuï di chuyeån. IV. THIEÁT BÒ SAÂN BAÕI, DUÏNG CUÏ, LUAÄT PHÖÔNG PHAÙP TOÅ CHÖÙC THI ÑAÁU 1. Thieát bò saân baõi, duïng cuï - Thi ñaáu thöôøng ôû trong nhaø, ngoaøi trôøi, hay caùc CLB … - Coù ñeøn, thaûm, daây, tuøy ñieàu kieän töøng moân TD maø aùp duïng cho phuø hôïp.

2. Luaät * Goàm caùc loaïi vaên baûn höôùng daãn tröôùc cuoäc thi veà luaät thi ñaáu: - Lòch thi ñaáu, ñieàu leä thi. - Cheá ñoä phaân caáp VÑV moân TD. * Vaên baûn trong cuoäc thi goàm: - Baûn ñaêng kyù döï thi caùc moân thi, thi caù nhaân, thi ñoàng ñoäi. - Danh saùch VÑV tham gia cuûa caùc ñoäi, sô ñoà vaø thöù töï caùc moân thi cuûa cuoäc thi.

- Baûn ghi keát quaû thi ôû töøng duïng cuï, moân thi vaø bieân baûn toång hôïp caùc cuoäc thi cho nam, cho nöõ, cho troïng taøi. - Bieân baûn toång keát keát quaû toaøn boä cuoäc thi (caùc loaïi thi caù nhaân, ñoàng ñoäi, caùc moân thi 1,2,3). 3. Coâng taùc chuaån bò, tieán haønh thi ñaáu & Phöông phaùp troïng taøi theå duïc 3.1. Coâng taùc chuaån bò goàm - Giai ñoaïn 1: Chuaån bò vaø thoâng qua ñieàu leä thi ñaáu, thaønh laäp BTC cuoäc thi ñaáu, BTTaøi, BTKyù, döï truø kinh phí, chuaån bò duïng cuï saân baõi nhaø thi ñaáu. - Giai ñoaïn 2: Kieåm tra thöïc traïng caùc ñieàu kieän tieán haønh thi ñaáu, ñòa ñieåm thi, duïng cuï trang thieát bò, choã aên ôû cho VÑV, HLV & troïng taøi, toång hôïp soá löôïng ñoäi & VÑV tham gia treân bieåu ñoà thi ñaáu, phaân nhoùm troïng taøi, thö kyù. - Giai ñoaïn 3: Caùc toå troïng taøi nghieân cöùu luaät, thoáng nhaát caùch ñaùnh gía. VÑV thöû duïng cuï, boác thaêm thöù töï thi ñaáu, duyeät leã nghi cuûa buoåi khai maïc cuoäc thi, kieåm tra & boå sung toaøn boä caùc baøi taøi lieäu caàn thieát. 3.2. Tieán haønh thi ñaáu - Trong khai maïc, seõ tieán haønh thöù töï caùc leã nghi trình dieãn cuûa troïng taøi & VÑV thi ñaáu - Troïng taøi vaøo vò trí & VÑV ñeán caùc duïng cuï baét ñaàu thi ñaáu (theo söï ñieàu haønh cuûa tröôûng ban troïng taøi). * Nhieäm vuï & chöùc traùch cuûa caùc thaønh vieân BTC

- Tröôûng ban troïng taøi theo doõi tieán haønh & giaûi quyeát caùc coâng vieäc trong quaù trình thi ñaáu kòp thôøi, ñuùng luaät, ñuùng ñieàu leä, ñuùng lòch thi. - Tröôûng ban thö kyù, theo doõi kieåm tra & toång keát caùc coâng taùc cuûa toå thö kyù baûo ñaûm nhanh goïn, ñuùng & chính xaùc caùc keát quaû thi ñeå coâng boá kòp thôøi. - Tröôûng ban kieåm tra, giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà baát ñoàng sai phaïm trong quaù trìng thi ñaáu, theo doõi nhaéc nhôû caùc troïng taøi, VÑV & HLV khi caàn thieát. - Baùc só, nhaân vieân y teá chuaån bò chu ñaùo, duïng cuï caáp cöùu & thöôøng tröïc giaûi quyeát kòp thôøi caùc tröôøng hôïp chaán thöông xaûy ra. 3.3. Ñaëc ñieåm, phöông phaùp troïng taøi * Ñaëc ñieåm Troïng taøi Theå duïc duïng cuï laøm coâng vieäc khaù phöùc taïp, chuû yeáu döïa vaøo caûm giaùc chuû quan cuûa ngöôøi chaám ñoái vôùi VÑV khi thöïc hieän baøi taäp. Vaäy, ñoøi hoûi ngöôøi troïng taøi phaûi heát söùc voâ tö, naém vöõng luaät thi ñaáu & coù trình ñoä cao veà theå duïc. Khi ñaùnh giaù baøi thi, troïng taøi caàn phaûi xem xeùt caùc yeáu toá sau: - Ñoä chính xaùc veà kyõ thuaät khi thöïc hieän baøi thi. - Keát caáu hoaøn chænh cuûa baøi taäp. - Phong caùch thöïc hieän cuûa VÑV, tính dieãn caûm, trình ñoä ñieâu luyeän. - Tính saùng taïo, môùi laï, ñoäc ñaùo cuûa baøi thi. * Phöông phaùp troïng taøi - Troïng taøi phaûi taäp trung chuù yù theo doõi VÑV thöïc hieän baøi thi, phaùt hieän nhöõng sai soùt veà kyõ thuaät, phong caùch thöïc hieän, thöù töï thöïc hieän caùc ñoäng taùc

trong baøi, soá löôïng ñoäng taùc thöïc hieän, thôøi gian thöïc hieän, möùc ñoä khoù caùc ñoäng taùc, moái lieân keát … - Treân cô sôû ñoù xaùc ñònh möùc tröø ñieåm treân cô sôû luaät thi ñaáu. - Ñieåm thi toái ña laø 10 ñieåm, sau khi tröø ñieåm caùc loãi ñaõ maéc, soá ñieåm coøn laïi laø ñieåm chính thöùc cuûa VÑV. - Ñeå ñaùnh giaù chính xaùc keát quaû caùc toå troïng taøi thöôøng coù töø 3 - 5 ngöôøi ñöôïc boá trí quan saùt töø caùc goùc ñoä khaùc nhau. Sau khi caùc troïng taøi vieân cho ñieåm cuûa mình, toå tröôûng troïng taøi xaùc ñònh giaù trò ñieåm chính thöùc & coâng boá cho VÑV bieát theo quy ñònh cuûa luaät TD.

BAØI 5 KYÕ THUAÄT ÑAÅY TAÏ

Kyõ thuaät ñaåy taï kieåu “löng höôùng neùm” vaø “vai höôùng neùm” ñeàu goàm 4 giai ñoaïn: Chuaån bò, tröôït ñaø, ra söùc cuoái cuøng vaø giöõ thaêng baèng sau khi ñaåy. Döôùi ñaây phaân tích kyõ thuaät cuûa töøng giai ñoaïn (vôùi ngöôøi ñaåy baèng tay phaûi) I. CHUAÅN BÒ 1. Caùch caàm

Caàm taï baèng tay thuaän, tieáp xuùc taï baèng trai tay vaø caùc caùc ngoùn, caùc ngoùn tay môû ra töï nhieân, khoâng chuïm laïi vaø cuõng khoâng môû ra quaù nhieàu. Ñoái vôùi ngöôøi môùi taäp taï coå tay coøn yeáu, neân ñaët taï gaàn vaøo loøng baøn tay, coå tay ngöûa ñeå giöõ taï. 2. Caùch ñaët taï Taï ñöôïc ñaët saùt coå, treân hoõm xöông ñoøn, loøng baøn tay caàm taï höôùng veà phía tröôùc vaø duøng caèm giöõ taï coá ñònh ôû vò trí ñoù cho ñeán khi keát thuùc tröôït ñaø. Khuyûu cuûa tay caàm ñöôïc naâng cao ngang vai (hoaëc hôi thaáp hôn moät chuùt) vaø hôi cheách veà tröôùc. Tay khoâng caàm taï hôi co ôû khuyûu giô cao treân ñaàu hoaëc hôi cheách veà tröôùc. 3. Tö theá chuaån bò 3.1. Kieåu löng höôùng neùm Ngöôøi taäp caàm taï ñöùng saùt vaøo phía sau voøng ñaåy, löng quay veà höôùng ñaåy, troïng taâm cô theå doàn vaøo chaân truï (phaân tích kyõ thuaät cuûa ngöôøi ñaåy tay phaûi). Chaân truï ñaët baèng caû baøn chaân, caïnh trong cuûa baøn chaân ñaët truøng vôùi ñöôøng kính chia ñoâi voøng ñaåy vaø khu vöïc taï rôi. Chaân laêng chaïm ñaát baèng muõi baøn chaân, ôû phía sau chaân truï. Sau khi ñöùng ñuùng vò trí nhö treân, caàm vaø ñaët taï theo kyõ thuaät ñaõ neâu. 3.2. Kieåu vai höôùng neùm Ngöôøi taäp caàm taï ñöùng vai beân khoâng thuaän höôùng veà höôùng ñaåy, troïng taâm cô theå doàn vaøo chaân truï (chaân cuøng beân tay thuaän), chaân kia (ñöôïc goïi laø “ñaù laêng”) co töï nhieân, choáng ñaát baèng muõi baøn chaân vaø hôi ñöa ra sau, sao cho cô theå ôû tö theá ñöùng thoaûi maùi, thaêng baèng vaø khoâng caûn trôû caùc ñoäng taùc tieáp theo. Sau khi ñöùng ñuùng vò trí nhö treân, caàm vaø ñaët taï theo kyõ thuaät ñaõ neâu.

II. TRÖÔÏT ÑAØ 1. Kieåu löng höôùng neùm Baét ñaàu tröôït ñaø troïng taâm cô theå doàn vaøo chaân truï, chuû yeáu baèng nöûa baøn chaân tröôùc, ñoàng thôøi chaân laêng ra sau – leân cao, ngöôøi ngaû veà tröôùc. Sau khi chaân laêng gaäp laïi ñöa xuoáng döôùi – veà tröôùc, chaân truï gaäp laïi ôû khôùp goái; luùc naøy cô theå caàn giöõ oån ñònh vaø thaêng baèng. Khi chaân laêng ra sau – leân cao laø luùc chaân truï nhaûy tröôït ñaø, khi thöïc hieän ñoäng taùc tröôït ñaø chaân truï ñaïp thaúng (baøn chaân truï tröôït laø laø treân maët ñaát veà phía sau). Khi thöïc hieän tröôït ñaø chaân laêng ñaïp vaø duoãi thaúng goùp phaàn laøm taêng toác ñoä vaø ñoä daøi böôùc tröôït ñaø. Chaân laêng choáng ñaát, ñoàng thôøi khi chaân truï vöøa döøng ñeå troïng taâm cô theå khoâng tieáp tuïc chuyeån veà phía tröôùc. Phaûi phoái hôïp nhòp nhaøng giöõa löïc ñaïp cuûa chaân truï vaø löïc keùo cuûa chaân laêng, toác ñoä vaø ñoä daøi cuûa böôùc tröôït ñaø môùi ñaït möùc toái ña. Khi thöïc hieän böôùc tröôït ñaø, thaân treân vaãn giöõ oån ñònh ôû tö theá ban ñaàu. Keát thuùc tröôït ñaø baøn chaân truï ñaët treân maët ñaát, taïo thaønh goùc 450 ngöôïc höôùng so vôùi höôùng ñaåy; troïng taâm cô theå vaãn doàn leân chaân truï, cô theå veà tö theá chuaån bò ra söùc cuoái cuøng. ÔÛ tö theá chuaån bò ra söùc cuoái cuøng, troïng taâm cô theå doàn leân chaân truï, baøn chaân taïo thaønh goùc 450 so vôùi truïc cuûa höôùng ñaåy, chaïm ñaát baèng caû baøn chaân hoaëc nöûa baøn chaân tröôùc. Ñeå thuaän tieän cho ñoäng taùc ñaïp chaân chuyeån hoâng veà tröôùc khi ra söùc cuoái cuøng, ñaàu goái chaân truï phaûi eùp vaøo trong ñeå truïc doïc cuûa baøn chaân vaø truïc doïc cuûa ñuøi chaân truï khoâng truøng leân nhau. Chaân laêng co töï nhieân, chaïm chaân baèng muõi baøn chaân (hoaëc baèng maù trong baøn chaân). Löng vaãn höôùng theo höôùng ñaåy, thaân treân ngaû veà tröôùc; tay caàm taï vaãn giöõ chaët taï ôû vò trí quy ñònh, tay kia ñeå töï nhieân. 2. Kieåu vai höôùng neùm

Tröôït ñaø ñöôïc baét ñaàu baèng duøng söùc ñuøi ñeå ñaù chaân laêng theo höôùng ñaåy, ñoàng thôøi kieãng chaân truï naâng cao troïng taâm cô theå, thaân treân hôi ngaû ngöôïc chieàu chaân laêng ñeå giöõ thaêng baèng. Caàn phoái hôïp sao cho khi chaân laêng ñaù leân tôùi ñieåm cao nhaát cuõng laø luùc chaân truï kieãng heát. Tieáp theo laø thu vaø haï chaân laêng veà saùt chaân truï, ñoàng thôøi haï thaáp troïng taâm cô theå (chaân truï ñaët treân ñaát baèng caû baøn chaân vaø khuîu goái). Sau ñoù, chaân laêng ñaù tích cöïc leân cao, keùo ngöôøi theo höôùng ñaåy vaø nhanh choùng haï xuoáng ñaát. Chaân truï ñoàng thôøi ñaïp duoãi heát khôùp goái vaø dôøi ñaát ruùt theo chaân laêng taïo 1 böôùc tröôït, chuyeån cô theå veà nöûa tröôùc cuûa voøng ñaåy taï. Caàn giöõ oån ñònh ñoä cao troïng taâm cô theå khi tröôït ñaø ñeå coù toác ñoä tröôït ñaø cao nhaát. Ñoä daøi böôùc tröôït daøi ngaén laø tuøy theå löïc vaø kyõ thuaät cuûa moãi ngöôøi. Khi chaân truï keát thuùc böôùc tröôït, chaân laêng cuõng kòp thôøi choáng muõi chaân treân ñaát (theo höôùng ñaåy taï). Keát thuùc tröôït ñaø, chuyeån veà tö theá chuaån bò ra söùc cuoái cuøng, trong taâm cô theå thaáp (nhö khi baét ñaàu thöïc hieän böôùc tröôït ñaø) vaø doàn leân baøn chaân truï, chaân truï ôû tö theá gioáng nhö tröôùc khi thöïc hieän böôùc tröôït ñaø. Chaân laêng co töï nhieân, choáng treân ñaát baèng muõi chaân nhöng khoâng phaûi chòu söùc naëng cuûa cô theå, thaân treân hôi ngaû veà phía sau (so vôùi höôùng ñaåy taï). III. RA SÖÙC CUOÁI CUØNG 1. Kieåu löng höôùng neùm Khi chaân laêng chaïm ñaát (luùc hoaøn thaønh tröôït ñaø), chaân truï laäp töùc ñaïp ñaát ñeå laàn löôït duoãi caùc khôùp coå chaân, goái, hoâng vaø ñaåy hoâng xoay theo höôùng ñaåy (vöøa duoãi vöøa xoay). Khi chaân truï ñaïp duoãi, chaân laêng tì vöõng treân meùp sau cuûa buïc, ñeå khoâng haï thaáp troïng taâm cô theå. Thaân treân vaø taï chuyeån leân treân – veà tröôùc, vöøa chuyeån vöøa xoay ñeå thaân treân höôùng theo höôùng ñaåy. Khi chaân truï gaàn duoãi heát, troïng taâm cô theå gaàn chuyeån sang chaân phía tröôùc

(chaân laêng), vai coù taï khoâng leân cao ñöôïc nöõa, thì tay caàm taï vaãn tieáp tuïc ñaåy taï leân treân – veà tröôùc (ñaûm baûo cho taïñöôïc chuyeån ñoäng lieân tuïc vaø nhanh daàn). Khi tay ñaõ duoãi heát thì duøng söùc coå tay, baøn tay vaø cuoái cuøng laø mieát vaøo taï ñaåy taï ñi, goùc ra taï khoaûng 380 – 420. Keát thuùc ñoäng taùc ñaåy taï, vai beân phaûi thöôøng cao hôn vai beân traùi. 2. Kieåu vai höôùng neùm Ñaây laø giai ñoaïn quan troïng nhaát, khi keát thuùc tröôït ñaø (chaân laêng chaïm ñaát), laäp töùc thöïc hieän kyõ thuaät ra söùc cuoái cuøng. Chaân truï ñaïp duoãi trình töï töø khôùp coå chaân, goái roài hoâng ñeå naâng troïng taâm cô theå ra tröôùc – leân treân, ñoàng thôøi xoay hoâng veà höôùng ñaåy. Luùc naøy cô theå coù hình caùnh cung maët xoay veà höôùng ñaåy vaø duøng söùc tay ñaåy taï di theo höôùng quy ñònh vôùi toác ñoä taêng nhanh vaø taïo cho taï goùc bay so vôùi maët ñaát ñaït 380 – 420. IV. GIÖÕ THAÊNG BAÈNG 1. Kieåu löng höôùng neùm Sau khi taï rôøi khoûi tay, laøm ñoäng taùc giöõ thaêng baèng ñeå cô theå khoâng theo quaùn tính, vöôït qua buïc veà tröôùc. Ñeå giöõ thaêng baèng ngöôøi ñaåy laäp töùc nhaûy ñoåi chaân ñeå chuyeån chaân truï veà tröôùc, khuîu goái, haï thaáp troïng taâm cô theå, thaân treân gaäp xuoáng, maét nhìn xuoáng buïc ñaåy. Chaân laêng sau khi nhaûy ñoåi chaân giô cao, co goái. Neáu löïc quaùn tính veà tröôùc quaù lôùn coù theå nhaûy loø coø taïi choã treân chaân truï ñeå trieät tieâu löïc keùo ngöôøi veà tröôùc. 2. Kieåu vai höôùng neùm Sau khi taï rôøi khoûi tay laäp töùc khuîu hai goái, haï thaáp troïng taâm, thu haï thaân treân vaø hai tay xuoáng döôùi, maét cuõng nhìn xuoáng döôùi ñeå cô theå khoâng bò theo quaùn tính maø lao veà tröôùc, vöôït ra ngoaøi voøng quy ñònh. Cuõng coù theå laøm ñoäng taùc nhaûy ñoåi chaân.

 THIEÁT BÒ SAÂN BAÕI, DUÏNG CUÏ, LUAÄT VAØ PHÖÔNG PHAÙP TOÅ CHÖÙC THI ÑAÁU 1. Saân baõi, duïng cuï thi ñaáu - Ñaåy taï tieán haønh trong voøng neùm coù höôùng neùm & khu vöïc neùm. - Beà maët cuûa voøng neùm coù theå ñoå beâ-toâng, nhöïa ñöôøng, ñaát hoãn hôïp (nhö ñöôøng chaïy). - Ñöôøng kính cuûa voøng ñaåy taï (tính töø meùp trong cuûa ñöôøng vieàn) laø 2,135m. - Goùc ñoä khu vöïc ñaåy taï 400. - Khoaûng caùch giöõa caùc voøng cung laø 1m. - Phaïm vi keû voøng khu vöïc ñaåy töø 6m - 21m. - Treân maët voøng ñaåy taï, chính giöõa höôùng neùm coù ñaët coá ñònh moät buïc goã hình voøng cung. - Meùp trong cuûa buïc goã phaûi ñaët khôùp vôùi meùp trong cuûa voøng neùm. - Buïc goã sôn maøu traéng coù chieàu daøi 1m22 (tính theo ñöôøng voøng cung phía trong cuûa buïc goã), roäng 112 116mm, cao 98 - 102mm (H.9). Nhöng phaûi nhôù laø ñöôøng voøng cung phía trong cuûa buïc goã khoâng ñöôïc cheânh leäch + 1cm, chieàu cao khoâng ñöôïc cheânh leäch + 0,5cm. - Taï hình caàu, troøn, khoâng loài loõm, söùt meû. - Taï laøm baèng kim loaïi (saét hay ñoàng thau hoaëc baèng baát kyø kim loaïi naøo nhöng khoâng meàm hôn ñoàng thau). - Kích thöôùc vaø troïng löôïng taï nhö sau: Caáu

Nöõ

Nöõ

Nam

Nam

Nam

taïo

13-16 tuoåi Troïng 3kg löôïng

> = 17 13-14 tuoåi tuoåi 4kg 4kg

5kg

Ñöôøn 85g kính 100mm

95110mm

100120mm

95110mm

15-16 tuoåi

> = 17 tuoåi 7,257kg 110-130mm

* Troïng löôïng taï cho pheùp cheânh leäch: Nam: 5 - 28gr (7,267kg - 7,285kg); nöõ 5 - 25gr (4,005kg - 4,025kg) * Kieåm tra duïng cuï: - Tröôùc khi thi ñaáu, ban troïng taøi phaûi kieåm tra laïi caùc duïng cuï. Duïng cuï duøng cho thi ñaáu phaûi coù hình daïng, kích thöôùc vaø troïng löôïng ñuùng luaät qui ñònh. - Phaûi coù caân, thöôùc daây vaø caùc duïng cuï chuyeân moân chính xaùc cuûa BTC thi ñaáu ñeå kieåm tra laïi troïng löôïng, kích thöôùc caùc duïng cuï duøng cho thi ñaáu. 2. Kyõ thuaät moân ñaåy taï - Goùc ñoä bay hôïp lyù cuûa taï laø töø 380 ñeán 420. - Trong kyõ thuaät ñaåy taï “löng höôùng neùm”, giai ñoaïn tröôït ñaø ñöôïc thöïc hieän nhôø söï phoái hôïp giöõa ñoäng taùc ñaù chaân laêng ra sau vôùi ñoäng taùc ñaïp chaân truï.

- Thöù töï duøng söùc trong giai ñoaïn ra söùc cuoái cuøng laø ñaïp chaân truï - xoay hoâng, xoay vai vaø ra tay. 3. Luaät ñaåy taï - Trong khi tröôït ñaø ñaåy taï, VÑV voâ tình ñeå taï rôi ra ngoaøi voøng tröôït, vaãn coi laø phaïm luaät. - Ñöôøng kính voøng ñaåy taï daøi 2,135m. - Khu vöïc taï rôi trong ñaåy taï coù goùc ñoä laø 400. - Thaønh tích ñaåy taï ñöôïc ño töø ñieåm chaïm gaàn nhaát cuûa taï rôi ñeán meùp trong cuûa buïc goã. - Troïng löôïng taï thi ñaáu chính thöùc cuûa thanh nieân nam 7,257kg - nöõ 4kg. - Khi tröôït ñaø ñaåy taï, VÑV ñeå taï rôøi coå bò coi laø phaïm luaät. - Trong thi ñaáu ñaåy taï, neáu coù nhieàu VÑV coù thaønh tích cao nhaát baèng nhau thì troïng taøi caên cöù vaøo thaønh tích cao hôn ôû caùc laàn ñaåy coøn laïi ñeå xeáp haïng. - Trong thi ñaáu ñaåy taï, thöù töï ñaåy cuûa VÑV ñöôïc saép xeáp theo troïng taøi. - Trong khi ñaåy taï, VÑV töïa chaân vaøo meùp trong cuûa buïc goã khoâng bò coi laø phaïm luaät. - Cho pheùp VÑV ñaåy taï baèng moät tay taïi choã hoaëc laáy ñaø trong voøng neùm. Khi VÑV ñaõ vaøo tö theá chuaån bò, taï phaûi chaïm vaøo phía döôùi caèm. Khi neùm khoâng ñöôïc ñöa taï ra beân ngoaøi hoaëc sau vai. 4. Phöông phaùp toå chöùc thi ñaáu ñaåy taï * Noäi dung cuûa chuaån bò cho moät cuoäc thi ñaáu goàm - Thaønh laäp BTC.

- Bieân soaïn ñieàu leä thi ñaáu. - Chuaån bò cô sôû vaät chaát. - Thaønh laäp ban troïng taøi. - Hoïp chuyeân moân. * Soaïn thaûo ñieàu leä - Muïc ñích, yeâu caàu, nhieäm vuï cuoäc thi, tính chaát thi ñaáu. - Noäi dung thi ñaáu, theå thöùc thi ñaáu, thaønh phaàn vaø tieâu chuaån döï thi. - Chöông trình thi ñaáu, caùch tính thaønh tích, khen thöôûng vaø kyû luaät. - Nhöõng qui ñònh khaùc (thôøi gian, ñòa ñieåm, hoà sô thi ñaáu, thôøi haïn noäp ñaêng kyù, cheá ñoä kinh phí ...). * Laäp baûn baùo caùo toång keát giaûi - Teân goïi cuoäc thi, cô quan toå chöùc vaø tieán haønh thi ñaáu, thôøi gian, ñòa ñieåm toå chöùc cuoäc thi. - Soá löôïng ñoaøn, ñoäi, VÑV tham gia, soá löôïng VÑV ñaït ñaúng caáp. - Tình hình saân baõi, duïng cuï thi ñaáu, thôøi tieát, khí haäu trong thôøi gian thi ñaáu. - Hoà sô thi ñaáu, nhöõng VÑV vaø ñoaøn töø thöù 1 ñeán 6, kyû luïc vaø thaønh tích cao nhaát ôû moãi moân thi. - Tình hình chaát löôïng, trình ñoä kyõ thuaät vaø theå löïc cuûa VÑV, tình hình khaùn giaû, keát luaän vaø kieán nghò.

* Saép xeáp chöông trình goàm Soá löôïng VÑV vaø troïng taøi, ñieàu kieän saân baõi, duïng cuï thi ñaáu, thôøi tieát, thôøi gian nghæ giöõa thi loaïi vaø thi chung keát. * Noäi dung leã khai maïc goàm Chaøo côø, tuyeân boá lyù do, giôùi thieäu ñaïi bieåu vaø caùc ñoaøn VÑV, dieãn vaên khai maïc, tuyeân theä cuûa VÑV vaø troïng taøi.