Studente Doet Verslag Vanuit Sudan

“Een vreemd gevoel van alertheid bekruipt me” Studente deed onderzoek in Zuid-Sudan De 22-jarige Nynke Douma, studente Rurale Ontwikkeling aan de Wageningen Universiteit, verblijft voor haar stage in Uganda. Gedurende anderhalve week verbleef ze in het gevaarlijke buurland ZuidSudan voor een luisteronderzoek naar een radiozender. Speciaal voor SMOEL schreef ze een verslag van haar ervaringen in het door burgeroorlog verscheurde ‘land van de zwarten’. Tekst: Nynke Douma en Michiel van de Peppel Foto’s: Nynke Douma Na een lange voorbereiding reisde ik begin november af naar Uganda om zes maanden lang een afstudeeronderzoek te doen naar de rol van de lokale media in conflictpreventie. Ik raakte betrokken bij ‘Radio Voice of Hope’, een radiozender die vanuit Uganda programma’s uitzendt voor de ZuidSudanese bevolking. Vrede, democratie en educatie zijn de uitgangspunten waaruit geprobeerd wordt neutraliteit te waarborgen om de burgeroorlog niet aan te wakkeren. Vanwege het eenjarig bestaan van de zender besloot men een luisteronderzoek te doen onder de doelgroep van de zender. Dit om te onderzoeken hoe effectief de programma’s tot nu toe zijn geweest. Samen met een aantal Sudanese journalisten en vier andere Nederlanders, trok ik anderhalve week lang door Zuid-Sudan. Ik realiseerde me dat in het ‘land van de zwarten’ (de letterlijke vertaling van ‘Sudan’) al 18 jaar in een verschrikkelijke burgeroorlog woedt. Als ik er geboren was, had ik nooit vrede gekend. Geschiedenis In 1983 hebben de Noord-Sudanese overheid (Northern Islamic Front) en de het SPLA-rebellenleger in het zuiden, opnieuw de wapens opgepakt in een strijd die alle begrip te boven gaat. Kort gezegd bestaat er een economische, religieuze en etnische kloof tussen het Arabische noorden en het Afrikaanse zuiden van Sudan. Over het algemeen voelen de zuiderlingen zich in alle opzichten benadeeld en achtergesteld. In de afgelopen twee decennia hebben ruim twee miljoen mensen in ZuidSudan het leven verloren en zijn er van de elf miljoen overlevenden dagelijks vijf miljoen op de vlucht. Zuid-Sudan, een gebied drie keer zo groot als Frankrijk, heeft slechts twee middelbare scholen, die de deuren sluiten als er weer een onveilige situatie of voedselgebrek heerst. Investeren in een betere toekomst voor jongeren lijkt onmogelijk. Informatievoorziening vindt in deze regio uitsluitend plaats via de radio, t.v.’s en kranten zijn er niet. Het is duidelijk dat juist de radio een belangrijke taak kan vervullen om de honger naar nieuws, kennis en vermaak te stillen. Stoffig Met gevoelens van nieuwsgierigheid, spanning en onzekerheid begin ik bijna dubbelgevouwen achter in een landcruiser aan een lange tocht. Vanwege de veiligheidssituatie in het noorden van Uganda was ons afgeraden om per auto naar Sudan te rijden. En dus moeten we via Noord-Kenia per vliegtuig de reis vervolgen. Dat ook een stuk van Noord-Kenia niet veilig is, blijkt wanneer soldaten ons moeten beschermen terwijl we met 140 kilometer per uur door het dorre, hobbelige en stoffige landschap scheuren. Het vliegtuigje dat ons naar Sudan brengt, is een roestige kist met Russische belettering. Een afdankertje van de vroegere grootmacht, inclusief een paar Oekraïense piloten, die dagelijkse vluchten uitvoeren tussen de VN basis in Noord-Kenia en Sudan. Alertheid Ik houd mijn hart vast wanneer de landingsbaan in zicht komt. Terwijl ik gespannen uit het cockpitraampje kijk, zie ik een strook rode aarde vol met stenen en kuilen, alles behalve horizontaal op ons afkomen. Even later zet ik opgelucht voet aan de grond in Sudan. Een grote groep dorpelingen heeft zich verzameld om te kijken wat het vliegtuig aan interessante spullen heeft meegebracht. Een jongetje van een jaar of veertien stapt op me af en heet me welkom, om vervolgens te ontsteken in een politiek betoog over de vijand. Hij blijkt een van de vele kindsoldaten te zijn die dit land kent. Aangekomen bij onze slaapplaats, een door houten hek omheinde terrein met lemen hutjes, wordt onze groep uitgelegd waar te schuilen als er een Antonov-bommenwerper overvliegt om aan te vallen. Een

vreemd gevoel van alertheid bekruipt me. Mijn zintuigen maken overuren om vreemde geluiden en afwijkende dingen op te kunnen vangen. Iets waar de waar de bevolking hier dagelijks mee moet leven. Ondanks de overweldigende sterrenhemel en de rust die zou moeten uitgaan van een zonsondergang, kom ik maar moeilijk in slaap. Moraal De volgende dagen gaan we het dorp in om mensen te interviewen en te bekijken waar er naar de radio wordt geluisterd. Vorig jaar zijn er in de grootste Zuid-Sudanese dorpen opwindbare radio’s uitgedeeld. Aan de dorpshoofden werd gevraagd radioclubs op te richten zodat zoveel mogelijk mensen ervan kunnen profiteren. Helaas was een aantal radio’s al kapot, kwijt of bij wijze van ‘misschien wordt het wel gestolen’, ongebruikt in de doos opgeborgen. De bevolking in het dorp bestaat hoofdzakelijk uit vrouwen, oudere mannen en kleine kinderen. De meeste jonge mannen zijn vrijwillig of gedwongen naar het front getrokken om te vechten. Behalve een paar mensen die op de markt voedsel proberen te verkopen, is er weinig activiteit te bespeuren. Na vele gesprekken met mensen over hun leven en wat ze van de ‘Radio Voice of Hope’ verwachten, komen we tot de conclusie dat de meeste mensen programma’s willen horen die de moraal opvijzelen. Door alle verschrikkingen is de toekomstvisie van de inwoners totaal vertroebeld. Ze zijn depressief en grijpen vaak naar de alcohol. Radio kan ze weer hoop en moed geven door over de goede dingen des levens te berichten. De dorpsbewoners lieten ons dan ook weten het meest te voelen voor programma’s over scholing, gezondheid, landbouw en cultuur. Genegeerd De reis naar Sudan heeft vele indrukken achtergelaten. Het luisteronderzoek heeft me enerzijds veel dingen duidelijk gemaakt, maar aan de andere kant heeft het juist vragen opgeroepen. Persoonlijk voelde ik me als westerling soms aangesproken maar ook machteloos om iets aan de situatie van dit land te veranderen. Het doet je toch wel iets als een 16-jarig naar je toe komt, je vastklampt en zegt: “Nu je hier bent en met eigen ogen onze situatie hebt kunnen zien, moet je het aan jouw mensen daar vertellen. Het land is verwoest en de mensen ontredderd door deze oorlog. Als er een oorlog vlakbij jouw land is wordt er meteen ingegrepen. Waarom helpt niemand ons deze oorlog tot een einde te brengen? Is het soms omdat we Afrikanen zijn? Zijn de VN soms alleen voor blanke mensen of voor de hele wereld. Als ze voor de hele wereld zijn, waarom wordt deze oorlog dan genegeerd?”