Sapa Group - Shape Magazine Netherlands 2009 # 1 - Aluminium / Aluminum

Shape Een magazine van de Sapa Groep • Editie 1 2009

› › › ›

EEN ROOSKLEURIGE TOEKOMST VOOR VERLICHTINGSDESIGN DE KUNSTENAAR DIE VERF VERRUILDE VOOR ALUMINIUM NIEUWE OPPERVLAKTEBEHANDELING STOPT CORROSIE MILIEUVRIENDELIJK RECLAMEBORD WERKT OP ZONNECELLEN

MILIEU IN BEWEGING SAPA LEVERT AAN GROOTSTE WINDMOLENPARK TER WERELD

pagina

8› # 1 2009 SHAPE • 1

Dichter bij de klant

S

apa breidt uit naar nieuwe markten. Om wereldwijd nóg beter te kunnen voldoen aan de behoeften van onze klanten, werven we competente medewerkers van verschillende nationaliteiten. Onze aanwezigheid in 29 landen maakt dat we in elke stap van het proces een nauwere samenwerking met de klant kunnen realiseren. Samen kunnen we producten tot stand brengen die specifiek op maat zijn gemaakt voor úw markt. Het kan gecompliceerd zijn om maatwerkproducten te leveren. We zijn ons goed bewust van de vereisten die nodig zijn voor het vervaardigen van praktische producten en oplossingen. Een nauwe samenwerking met leveranciers en klanten helpt ons aan deze eisen te voldoen. Daarom willen we met onze drie wereldwijde business segmenten: Mass Transportation, Thermal Management en Automotive, bij u in de buurt zijn. Een van de grootste uitdagingen in de automobielindustrie is het vinden van nieuwe manieren om de uitstoot van kooldioxide te verminderen. De automobielbranche staat sterk onder druk om voertuigen te fabriceren die minder brandstof verbruiken en minder kooldioxide uitstoten. Een oplossing is het bouwen van lichtere voertuigen van aluminium, omdat lichtere voertuigen minder brandstof verbruiken en een geringere kooldioxide-emissie hebben dan zwaardere voertuigen van staal. Een van onze klanten, Audi, was de eerste automobielfabrikant die een aluminium auto zonder staal produceerde. Tegenwoordig beschikken we over de technologie en de materialen die nodig zijn voor de massaproductie van aluminiumauto’s, en de meeste automobielfabrikanten streven ernaar steeds meer aluminium in hun voertuigen te verwerken. Bij Sapa zijn we hard bezig de fabricage van aluminiumauto’s te vereenvoudigen, maar we proberen tevens kostenbewuste methodes te ontwikkelen. Nu de hele wereld schreeuwt om milieuvriendelijke oplossingen is het extra belangrijk om te investeren in dit soort activiteiten. Ons doel is het ontwikkelen van aluminiumoplossingen die geschikt zijn voor úw bedrijf. Het maakt niet uit waar u zich bevindt of binnen welke branche u werkzaam bent. Laat ons uw activiteiten meerwaarde geven.

Ole Enger, President en CEO

INHOUD

#1

Aluminiumprofielen worden steeds populairder in de meubel- en verlichtingsindustrie. Een optimale vormgeving met aluminiumprofielen kan een besparing van 50% van de fabricagekosten opleveren, volgens Sapa in Spanje.

03

In de Noordzee is het grootste zeewindmolenpark ter wereld in aanbouw. Het park bestaat uit 80 windmolens, die in het najaar van 2009 in gebruik worden genomen.

08

Geometrische werken van aluminiumprofielen kenmerken de kunstenaar Lars Erik Falk. “Ik gebruik liever geen mooi materiaal … dat neemt het effect van de compositie van het kunstwerk weg”, zegt hij.

11

De Business Area Managers van Sapa spreken over mondialisering en de voordelen van een nauwe samenwerking met de klant. Een vroege betrokkenheid, al in het ontwerpstadium, kan essentieel zijn voor een geslaagde oplossing.

14

De nieuwe oppervlaktebehandeling van Sapa Components voor de automobielindustrie geeft aluminiumdetails, door gebruik van alkalische chemicaliën, een betere bescherming tegen corrosie.

18

Sapa is een internationaal industrieel concern dat veredelde aluminiumprofielen, op profiel gebaseerde componenten en -systemen, alsmede aluminiumstrips voor warmtewisselaars ontwikkelt, produceert en op de markt brengt. Sapa heeft een omzet van ca. 3,8 miljard euro en heeft ca. 15.000 medewerkers in ondernemingen in Europa, Noord- en MiddenAmerika en China. Shape is het bedrijfsmagazine van de Sapa Groep. Het verschijnt tweemaal per jaar in veertien talen. Shape is ook te downloaden via www.sapagroup.com

Verantwoordelijke uitgever: Eva Ekselius Redacteur: Anna-Lena Ahlberg Grafische vormgeving: Karin Löwencrantz Productie: OTW Publishing Druk: Strokirk-Landströms, Lidköping, Zweden Adreswijzigingen: klanten kunnen dit doorgeven aan hun contactpersoon bij Sapa, medewerkers aan de afdeling Personeelszaken en overige relaties aan de informatieafdeling in Nederland; tel. +31 (0) 598 319 216.

Wij geven de toekomst vorm

2 SHAPE • # 1 2009

DESIGN

ALUMINIUM

Aluminium heeft veel eigenschappen die het geschikt maakt voor meubels en verlichting. Het materiaal is sterk, functioneel, weerbestendig – en bovendien mooi. Sapa Profiles in Spanje gaat investeren in de meubel- en verlichtingsbranche door al in het ontwerpstadium met haar klanten samen te werken.

in de schijnwerpers

›

Design

H

et kan tegenwoordig vreemd overkomen, maar in de 20e eeuw, voordat metaal voor industriële doeleinden werd gebruikt, werd aluminium beschouwd als duur en exclusief, en werd het door de toenmalige ontwerpers en kunstenaars gebruikt. Nu is aluminium van een exclusief materiaal, door de geavanceerde techniek, een technisch materiaal geworden. Door de toegenomen interesse voor woninginrichting en vormgeving is aluminium ook steeds relevanter geworden in hoogkwalitatieve segmenten, waarbij design, innovatie en esthetiek sleutelfactoren zijn. Aluminium wordt tegenwoordig vaak geassocieerd met futuristische concepten en hoogtechnologische vormgeving, waardoor het geschikt is voor de fabricage van meubels en verlichting.

SAPA IN SPANJE merkt een toegenomen gebruik van

aluminiumprofielen binnen de meubel- en verlichtingsindustrie en investeert op grote schaal in de branche en haar klanten. Alleen al in Spanje is de productie binnen de meubel- en verlichtingsindustrie in 2007, vergeleken met het jaar ervoor, toegenomen met 10 procent, en is de export tussen 2006 en 2007 met 22 procent gestegen. De combinatie van goede vormgeving en de vele voordelen van het materiaal legt geen windeieren. “De vormgeving moet het eindproduct niet duurder maken, integendeel, een goedgeproduceerd product kan de kosten juist verminderen”, zegt Raquel Fernández Campaya van de marketing- en communicatieafdeling, en voegt eraan toe dat een optimaal design een besparing van 50 procent kan opleveren op de fabricagekosten.

OMDAT ALUMINIUM recyclebaar is, kan een functionele vormgeving ook worden gecombineerd met esthetische waarden. Bovendien kan men meerdere functies in een profiel integreren om de productie effectiever te maken, wat het product uiteindelijk nóg innovatiever en aantrekkelijker kan maken, verklaart Raquel Fernández Campaya. “Tegenwoordig kan de ontwerper zich niet alleen concentreren op de uiteindelijke elegantie van een product en voorbijgaan aan het industriële proces. Esthetiek, productie en techniek moeten worden gecombineerd.”

›

SHAPE SPRAK MET ENKELE KLANTEN VAN SAPA BINNEN DE VERLICHTINGSINDUSTRIE OVER DE VRAAG WAAROM ZIJ MET ALUMINIUMPROFIELEN WERKEN. Sapa Profiles in Spanje biedt haar klanten samenwerking aan om samen functionele oplossingen te ontwikkelen. In de fabriek in La Selva is specialistische kennis aanwezig en bovendien heeft Sapa onlangs in Navarra een nieuw applicatiecentrum geopend voor onderzoek en ontwikkeling, waar de klanten tijdens de productontwikkelingsfase hulp kunnen krijgen van experts en ingenieurs. Een van de bedrijven waarmee Sapa een samenwerking is aangegaan, is het verlichtingsbedrijf Ornalux, dat o.a. geavanceerde verlichting maakt voor ziekenhuizen, beurzen en tentoonstellingen. “Al in het ontwerpstadium met onze klanten is samenwerken belangrijk, omdat we dan vanaf het begin kunnen bijdragen met onze ervaring”, zegt Matteo Luppi, Algemeen Directeur van Sapa in Spanje. “In de toekomst zullen we ernaar streven te worden geïntegreerd in de waardeketen van onze klanten om een wereldwijde service te kunnen geven. Wij bieden samenwerking rond de vormgeving van profielen, mechanische oplossingen en oppervlaktebehandelingen, wat inhoudt dat de klant zich kan focussen op zijn core business: design.” TEKST Jessica Johansson

“De vormgeving moet het eindproduct niet duurder maken, integendeel, een goedgeproduceerd product kan de kosten juist verlagen” 4 SHAPE • # 1 2009

De lamp Ataro van een naadloos aluminiumprofiel.

1

3

Hoffmeister Leuchten GmbH in Duitsland maakt o.a. technische verlichtingsproducten voor een onder architectuur ontworpen binnen- en buitenmilieu. Frank Lesch, Hoofd Inkoop, antwoordt.

Waarom gebruikt Hoffmeister aluminiumprofielen in haar producten? “Dat is de beste oplossing voor het maken van een behuizing met dezelfde doorsnede, maar met verschillende lengtes. Bovendien zijn aluminiumprofielen licht van gewicht, en met een geanodiseerd oppervlak krijg je een goede corrosiebescherming. Wij gebruiken aluminiumprofielen voor binnen- en buitenverlichting en voor verlichtingsrails.” Wat zijn de voordelen? “Aluminiumprofielen hebben een laag gewicht,

De spot Bibox. zijn eenvoudig te bewerken en hebben een goed warmtegeleidingsvermogen.” Welke uitdagingen bent u tegengekomen bij het maken van lampen van aluminium? “De speciale uitdagingen bij de vormgeving van nieuwe lampenbehuizing bestaan uit het voldoen aan de eisen van de ontwerpers, zoals dunne wanden en nieuwe, moderne vormen in het fabricageproces.”

2

De Waldmann Group is een van de belangrijkste verlichtingsbedrijven van Duitsland dat o.a. verlichting ontwerpt voor kantoren en werkomgevingen, maar ook medische verlichting. We spreken met Wolfgang Auber, Marketingmanager. Voor welke producten gebruikt uw bedrijf aluminiumprofielen, en waarom? “Voor bureaulampen, staande lampen en industrieverlichting. Aluminiumprofielen zijn een hoogkwalitatief materiaal met een lange levensduur en een zeer goed warmtegeleidingsvermogen, wat essentieel is bij de montage van lampen met ledverlichting.” Welke voordelen heeft het materiaal? “Wij kopen halffabricaten die relatief eenvoudig kunnen worden gecompleteerd met andere componenten, bijvoorbeeld door lijmen en schroeven.” Welke kwaliteitseisen zijn er bij het kiezen van materialen voor een nieuw product? “Lange levensduur, materiaaleisen voor de betreffende toepassing, de mogelijkheid om de kleur van de oppervlaktelaag te variëren, combinatiemogelijkheden met andere materialen, eisen t.a.v. het fabricageproces, mogelijkheden voor hergebruik en eisen t.a.v. de hantering van het materiaal in onze productie.” Wat was de uitdaging met de nieuwe lamp Ataro? “De uitdaging bestond uit het buigen van het lange aluminiumprofiel om op die manier een aluminiumframe te creëren zonder naden.”

Modular Lightning Instruments in Nederland maakt innovatief verlichtingsdesign voor concertzalen, woningen van particulieren en kantoren. Tom Samyn, Marketingmanager, geeft antwoord. Waarom gebruikt uw bedrijf aluminiumprofielen? “Aluminiumprofielen zijn enorm flexibel, wat een vereiste is voor ons maatwerkconcept. Modular heeft 15 verschillende aluminiumprofielen, elk met een uniek design. Niet alleen de zichtbare vorm van het profiel is belangrijk. Ook de interne ruimtes, die een deel van de constructie van het profiel zijn en die de installatie mede vereenvoudigen, zijn essentieel.” Waarvoor wordt het materiaal gebruikt? “Aluminiumprofielen worden gebruikt binnen het segment verlichtingsprofielen. Deze business area richt zich op maatwerkproducten. Wij beginnen met aluminiumprofielen met een maximumlengte van zes meter. We maken het profiel op de gewenste lengte en boren gaten voor de montage van verschillende soorten lichtbronnen. Elk project is uniek, met een verschillende vormgeving, lengte en configuratie.” Welke voordelen heeft het materiaal? “Aluminium is zeer flexibel. Bovendien kan 95 procent van de aluminiumproducten worden gerecycled, wat uit milieu- en duurzaamheidoogpunt een steeds belangrijker factor wordt.” Wat is momenteel de grootste trend bij verlichtingsproducten? “Op dit moment zijn gekleurde aluminiumprofielen zeer populair. Witte en zwarte profielen zijn zeer trendy, geanodiseerd dan wel gelakt.

Verlichtingsprofielen voor kantoren.

# 1 2009 SHAPE • 5

Design

Ornalux in Spanje maakt o.a. hoogtechnologische verlichting voor ziekenhuizen, openbare gebouwen, tentoonstellingen en kantoren. We praten met Isabel González de los Reyes, Coördinator. Waarom gebruikt Ornalux aluminiumprofielen? “De belangrijkste eigenschap van het materiaal is de flexibiliteit – aluminium kan op alle mogelijke manieren worden gevormd. Er zijn veel afwerkingen mogelijk, afhankelijk van het gevoel dat het product moet overbrengen en waarvoor het zal worden gebruikt. Het materiaal verhoogt de vormgeving, het is slijtvast en geheel recyclebaar.” Voor welke constructies wordt aluminium gebruikt? “In alle constructies met een ongewijzigde doorsnede hebben we de mechanische eigenschappen van het aluminium nodig, zoals de verspreiding van warmte, de mogelijkheid voor anodiseren en het lichte gewicht.” Welke designvoordelen heeft geëxtrudeerd aluminium? “Het materiaal staat voor elegantie, functionaliteit, kwaliteit en milieubewustzijn.” Op welke manier maakt u gebruik van de diensten van Sapa? “Sapa heeft bijgedragen met constructieve oplossingen, die ons design hebben verbeterd.”

De kantoorverlichting Etherea.

4 5

Imperial in Polen is marktleider op het gebied van verlichting in Polen en heeft ruim 2.000 verschillende verlichtingsproducten in haar assortiment. Exportmanager Bartłomiej Družba geeft antwoord.

Voor welke producten worden aluminiumprofielen gebruikt? “Wij hebben onze eigen aluminiumprofielen ontworpen en gebruiken deze bij de fabricage van de lampenbehuizing in ons productassortiment Profi.” Wat zijn de verlichtingstrends op de Poolse markt? “De Poolse verlichtingsmarkt is de laatste jaren gegroeid. Polen volgt alle Europese trends op het gebied van verlichting. Zeer populair is de opgehangen en ingebouwde verlichting voor T5 lampen, met een behuizing van aluminiumprofielen. Led-verlichting is ook populair.” Wat zijn de voordelen van aluminium? “De belangrijkste zijn de gewichtsvermindering van het product, betere koeling van elektronische componenten en alle designmogelijkheden.”

6 SHAPE • # 1 2009

KORTE BERICHTEN

Praktische parasols >

Binnen de hotel- en restaurantbranche worden ze “jumbrellas” genoemd – gigantische parasols die terrassen beschermen tegen zon en regen. Een voorbeeld is de Bahama Largo van de Duitse fabrikant Becher Tekstil- & Stahlbau GmbH. Eén parasol beslaat 64 m2. Uitgeklapt is hij bestand tegen windsnelheden tot 36 meter per seconde. De parasol ziet eruit als een gigantische tulp, met ingebouwde verlichting en een ingebouwd bedieningsmechanisme. Het regenwater verzamelt zich in de parasol en wordt via de paal meteen naar het riool geleid. Becher Tekstil- & Stahlbau heeft meer dan 30 jaar ervaring in het bewerken en lassen van aluminium. Het bedrijf neemt Sapa voornamelijk in de arm dankzij de betrouwbare leveringen, de snelle en flexibele technische ondersteuning en het vermogen om de specifieke behoeften van de klanten te begrijpen.

Finse aluminium hausse

De samenwerking klopt als een bus >

>

In Finland was hout lange tijd het meest gebruikte materiaal voor tussen- en scheidingswandsystemen. Maar toen daar verandering in kwam, wilde de Finse inrichtings- en bouwspecialist Muotolevy Oy niet achterblijven. “Architecten zijn gek op aluminium”, zegt Mika Kujanpää, Verkoopmanager tussenwandsystemen. “Aluminiumsystemen worden steeds populairder en tegenwoordig is aluminium minstens zo gebruikelijk als hout.” Bij Muotolevy zag men al snel in dat er een speciale constructie nodig was om te voldoen aan de eisen t.a.v. geluidsisolatie en flexibiliteit. “Onze samenwerking met Sapa is zeer succesvol en we hebben veel waardevolle adviezen gekregen voor wat betreft de productontwikkeling”, zegt Mika Kujanpää.

Wist u dat ... … als het gewicht van een aluminiumblikje met 5 procent wordt verminderd, de uitstoot van kooldioxide alleen al op de Europese markt met 78.000 ton zal worden teruggebracht?

Bron: Aluminiumriket (een Zweedse bedrijfsorganisatie)

Elke deur zijn eigen brievenbus – in tegenstelling tot postbussen bij de ingang – was tot nu toe standaard in Zweedse flats. Maar daar komt verandering in en het nieuwe bedrijf Blockbox wil iets heel anders aanbieden dan de simpele oplossingen die tot nu toe beschikbaar waren. “De bewoners moeten voelen dat hun woning begint bij de ingang”, zegt Markus Berglund van Blockbox. “In tijden van `homestyling’ is het natuurlijk belangrijk dat het trappenhuis ook wat stijl heeft.” De postbussen van Blockbox kunnen worden besteld in verschillende uitvoeringen, met verwisselbare details. Het bedrijf heeft veel aandacht besteed aan de vormgeving, zo gaat het openen en sluiten van de box geluidloos. De eisen van de Posterijen ten aanzien van een centraal slot en de wensen van de architecten m.b.t. modulaire oplossingen zijn uiteraard ook meegenomen in het ontwerp. Blockbox heeft zijn systeem ontwikkeld en gebaseerd op aluminiumprofielen om de investering en de gereedschapskosten op een redelijk niveau te houden. “Sapa was tijdens het hele ontwikkelingsproces een waardevol klankbord”, zegt Markus Berglund. “Door de aluminiumprofielen kun je gemakkelijk met modulaire oplossingen werken. We kunnen vrijelijk in de breedte en hoogte bouwen. Bovendien heeft Sapa enorme mogelijkheden aan oppervlaktebehandelingen. We kunnen met weinig benodigde componenten een veelvoud aan varianten creëren.” # 1 2009 SHAPE • 7

MILIEU

SAPA KOELT WINDMOLENPARK IN DE NOORDZEE

Het grootste zeewindmolenpark ter wereld is in aanbouw op de Noordzee. Aan ABB de taak de windenergie te koppelen aan het Duitse elektriciteitsnet. Een taak waar veel waterkoeling voor nodig is. “Er vinden voortdurend productverbeteringen aan de koelers plaats en Sapa neemt actief deel”, zegt Pontus Mellung, Inkoopmanager voor Sapa bij de HVDC-eenheid van ABB in Ludvika, Zweden.

H

et Duitse energiebedrijf eon zorgt dat de groene stroom van het windmolenpark kan worden aangesloten op het Duitse elektriciteitsnet. Het vermogen van het park komt overeen met een gewone kolencentrale of de helft van een Zweedse kerncentrale. De verantwoordelijkheid van abb in het project betreft de overbrenging van de energie van het windmolenpark. Het was een van de grootste individuele opdrachten van abb in 2007, met een waarde van ca. 250 miljoen euro. De opdracht betrof hvdc Light, een transmissietechniek waarvan abb wereldleider is. “Het is een beproefde techniek, maar dit is de eerste keer dat we dat op een eigen platform op zee doen, met een onbemande centrale”, vertelt Tommy Lövehagen, overkoepelend Projectleider bij abb. “Dat stelt andere eisen omdat installaties op zee de behoefte aan automatisering en communicatie vergroten. Het platform ligt 128 kilometer uit de kust. Het meeste toezicht en onderhoud zullen op afstand kunnen plaatsvinden. Informatie over de status en over storingen wordt via Tommy Lövehagen vezeloptische communicatie

8 SHAPE • # 1 2009

naar een bemande centrale op het land gestuurd.” Op het platform wordt de windenergie omgezet van wisselstroom naar gelijkstroom, en wordt deze vervolgens via een kabel verbonden met een ontvangststation aan land, waar een omgekeerde transformatie plaatsvindt. AAN BEIDE UITEINDEN zitten zogenaamde ventielen, waar de daadwerkelijke transformatie plaatsvindt. Het proces genereert warmte, die met behulp van koelelementen van Sapa in Finspång, Zweden, moet worden weggeleid. “De hoge precisie die vereist is voor een effectieve koeling wordt bereikt met behulp van profielen die worden samengevoegd door middel van Friction Stir Welding (fsw)”, aldus Rolf Pettersson, verkoopverantwoordelijke voor de koelers bij Sapa. Er zijn veel verschillende vloeistofkoelers nodig om de temperatuur laag te houden. Sapa onderhoudt daarom nauwe contacten met abb om de producten voortdurend te ontwikkelen. Bovendien wordt een groot aantal andere aluminiumproducten voor het project geleverd. “Wij werken samen aan de ontwikkeling van nieuwe producten én het verder ontwikkelen van bestaande producten. Een groep van abb ontmoet regelmatig de verantwoordelijken bij Sapa”, aldus Pontus Mellung.

Volgens Tommy Lövehagen is er veel optimisme voor windenergie op zee: “Het is voor het eerst dat er zo’n groot complex op zee wordt gebouwd en het is essentieel dat het succesvol wordt. Het is een beginnende markt. We doen er alles aan om een sterke positie op dit gebied te veroveren. En we hebben een unieke techniek voor dergelijke projecten.” tekst mats lundström



Het windmolenpark in het kort • Het project heet NordE.ON 1 en het complex ligt 128 kilometer voor de Duitse Noordzeekust. • Het windmolenpark bestaat uit 80 windmolens, die in het najaar van 2009 in gebruik zullen worden genomen en een vermogen hebben van 400 MW. • Er zijn plannen voor de bouw van meerdere grote clusters van windmolenparken, waarbij elk cluster kan bestaan uit zeven tot acht windmolenparken. De clusters heten Borkum 1, Borkum 2, Helgoland en Sylt. • Duitsland investeert enorm in windenergie op zee. In 2020 moet het een totaal vermogen kunnen geven van 12.000 MW.

DENMARK

BORKUM 2

Sylt

128 km

Helgoland

Norden

Cuxhaven

Borkum Emden Wilhelmshaven

NEtherlands

Bremerhaven

DIELE GERMANY

# 1 2009 SHAPE • 9

KORTE BERICHTEN

15.000 blikjes zijn er gebruikt voor een twaalf meter hoog model van de Eiffeltoren, dat in september te zien was in Essen op de beurs Aluminium 2008.

Bron: Aluminiumriket (een Zweedse bedrijfsorganisatie)

Pilotproject voor vliesgevel

>

Sapa Building System heeft een contract ondertekend voor de bouw van nieuwe kantoren voor de Poolse Academie van Wetenschappen in Warschau. Het wordt een pilotproject voor de nieuwe vliesgevel van Sapa. Een vliesgevel, of curtain wall, is een façade van aluminiumpanelen en glas, die in de fabriek wordt samengevoegd en vervolgens ter plaatse wordt gemonteerd. Door dit systeem worden de levertijden op de bouwplaats aanzienlijk korter. “De eerste order wordt de ultieme test voor de elementenfaçade en al diens functies”, zegt Hans Johansson, Business Area President van Sapa Building System.

Pneumatische liften in nieuwbouw >

Een pneumatische lift – ook wel pneumatische vacuümlift genoemd – bestaat uit een glazen buis met een cabine die zonder zichtbaar aandrijfmechanisme omhoog of omlaag gaat naar het gewenste niveau. Lucht, of beter gezegd, het ontbreken van luchtdruk, tilt de lift geluidloos op naar de volgende verdieping en gaat vervolgens met behulp van de atmosferische druk weer omlaag. Een pneumatische lift verbruikt omhoog zeer weinig en omlaag helemaal geen stroom. Dit nieuwe type lift is ca. 10 jaar geleden ontwikkeld en wordt steeds gebruikelijker in eengezinswoningen. De installatie past op één vierkante meter en er is geen liftschacht of machinekamer vereist. De eenheden zijn eenvoudig te installeren, en zijn bij verhuizing zelfs mee te nemen. Liftenbedrijf Elevadores Neumáticos Ibéricos S.L. heeft in slechts twee jaar tijd een sterke positie in Spanje en Portugal weten te veroveren. Sapa levert aluminiumprofielen aan het bedrijf – gebogen, bewerkt en afgewerkt volgens de specifieke wensen en eisen van Elevadores Neumáticos. Ze worden gebruikt voor het frame van de glazen buis en voor ringen en sloten.

Op het juiste spoor >

Het Zwitserse Montech is wereldleider op het gebied van automatisering van complexe productie- en intralogistieke processen. Het bekende transportsysteem Montrac, dat door industriële ondernemingen over de hele wereld wordt gebruikt, is gebaseerd op een monorail van blank geanodiseerd geëxtrudeerd aluminium van Sapa. Een breed assortiment aan standaardcomponenten, zoals bochten, korte lijnen, liften, kruisingen en wissels, maakt een grote hoeveelheid varianten en configuraties mogelijk, alles naar de specifieke behoeften van de klant. Omdat de spoorsystemen honderden meters lang kunnen zijn en bestand moeten zijn tegen een intensief verkeer van beweegbare delen, zijn de hoogst mogelijke precisie en torsieweerstand vereist. “Het hoge en constante kwaliteitsniveau van de aluminiumprofielen evenals de fraaie vormgeving dragen bij aan het succes van de producten”, aldus Marco dal Maso, Hoofd Inkoop bij Montech. 10 SHAPE • # 1 2009

Foto: ANDERS BARKFELDT

HET PROFIEL

LARS erik FALK Toen hij werd opgenomen in de Nationale Encyclopedie besefte Lars Erik Falk dat hij een onderdeel van de Zweedse cultuurgeschiedenis is. Nu heeft hij een boek geschreven over zijn leven, de kunst en een beetje aluminium.

›

# 1 2009 SHAPE • 11

›

het profiel

DE STUDIO BEVAT machines en gereedschappen, want

hij bouwt zijn sculpturen zelf. “Uiteraard passen sommige er niet in als ze twaalf meter lang worden. Dan bouw ik ze op een werf”, zegt hij. Op de trap naar de bovenverdieping liggen boeken en schilderijen. Twee exposities zijn net afgerond, een in Stockholm en een in zijn woonplaats Sigtuna. “Het is best zwaar. Ik moet boeken signeren en een vernissage organiseren. En ik heb een eventuele bestelling voor een nieuw openbaar kunstwerk lopen. Maar daar kan ik nog niets over zeggen, dat is te vroeg. Ik krijg vaak aanvragen, maar vervolgens komt er zoveel bureaucratie bij kijken, dat het soms op niets uitloopt. Daar moet ik binnenkort dus mee aan de slag, maar eerst even wat rust.” Zijn nieuwe boek, Leven/Kunst Lars Erik Falk, vertelt over zijn leven. In het budgethotel in Uppsala, dat eigendom was van zijn vader, passeerden veel mislukte kunstenaars de revue. Soms kreeg Lars Erik Falks vader verf als onderpand voor hotelrekeningen die niet betaald werden. Zijn ouders stonden sceptisch tegenover zijn kunstzinnige ambities en daardoor kwam zijn debuut als kunstenaar pas laat. “Mijn eerste eigen expositie was in 1952.” Lars 12 SHAPE • # 1 2009

“Als ik niet schilder, wax ik het om wat glans te krijgen. Ik wrijf autowas in en het blijkt dat Sapa dat ook doet als ze wat effect willen.” Erik Falk is een van de weinige kunstenaars die de trends en schommelingen niet volgt. Hij noemt zichzelf constructivist omdat hij niet afbeeldt wat hij om zich heen ziet, maar eigen werelden creëert. En hij aan zijn constructivisme vasthoudt sinds hij dit heeft gevonden. In de jaren veertig studeerde hij schilderkunst bij de kunstenaar Isaac Grünewald, die woest werd om de belangstelling van zijn leerling voor het abstracte.

weet je wel. Zo werk ik niet. Maar ik vind dat er plaats is voor verschillende richtingen.” Hij maakt altijd eerst zorgvuldig een schets. En hij adviseert jongere kunstenaars alles te verbranden waar ze niet content mee zijn. Dat heeft hij zelf ook altijd gedaan.

‘ZO ... CREËERT U een nieuwe

werkelijkheid? Wat mankeert er aan de bestaande realiteit?’ “Het antwoord is dat ik de vrijheid wil hebben om te doen wat ik wil. Ik heb geen zin om iemand na te schilderen. Daarmee wil ik niet zeggen dat ik mij boven degenen stel die figuratief schilderen. Ik zit weleens te filosoferen met een vriend. We zijn tot de conclusie gekomen dat het niet uitmaakt hóe het eruitziet, als de kunst maar góéd is”, zegt hij.

HOEWEL HIJ IN zijn boek de

hedendaagse kunst beschrijft als: ‘jonge vrouwen met figuratieve menstruatiepijnen’ is hij in levenden lijve diplomatieker. “Ik ben helemaal niet intellectueel of met installaties bezig. Je hebt mensen die een tijgervel neerleggen Lars Erik Falks karakteristieke hellende profielen, hier bij Karlavägen in en een interieur creëren, Stockholm.

MAGNUS GLANS

Z

ijn werken zijn geometrisch, vaak gemaakt van dezelfde L-vormige, gelijkzijdige aluminiumprofielen van Sapa. De stellingen in zijn zolderatelier liggen er vol mee. “Ik werk niet met de werkelijkheid als voorbeeld. Ik bouw met de aluminiumprofielen een eigen werkelijkheid op. Mijn sculpturen heten ‘modulesculpturen’ en ‘modulereliëfs’. De modules zijn allemaal gelijk, zodat ik kan maken wat ik wil”, zegt Lars Erik Falk. Zijn studio ligt gewoon op de bovenverdieping van het huis waar hij en zijn echtgenote Margit al decennialang wonen. De wanden zijn bedekt met tekeningen van zijn kinderen en kleinkinderen. Lars Erik Falk heeft drie werktafels, minstens. Als er eentje overvol raakt, verhuist hij naar een nieuwe. Een boekenkast omvat een zelf samengestelde bibliotheek met boeken over constructivisten, zoals Olle Bærtling, die met de taxi altijd een extra rondje om het beeld van Lars Erik Falk op Hornsplan in Stockholm reed.

MAGNUS GLANS

Zestien meter hoge aluminiumprofielen steken uit het perron omhoog in het metrostation van Kista, Stockholm. Lars Erik Falk verzorgde tevens de kleurstelling van het hele station.

“En daar ben ik blij om. Het is niet leuk om dingen te zien die niet goed zijn. En als mensen dat voor veel geld kopen, is dat immoreel.” Het ouderlijk huis van Lars Erik Falk was sociaaldemocratisch tot in het kleinste detail. De zoons betrokken zichzelf én hun vader bij de ’68-beweging, waarvoor Lars Erik Falk de affiches ontwierp, o.a. tegen de kerstcommercie. MAAR ZIJN EIGEN kunst vertelt geen politieke of gevoelsmatige verhalen. “Je kunt daar beter over schijven dan schilderen. En ik vind dat kunst ontstaat in het oog van de toeschouwer”, zegt hij. Het is een kleine groep die zich constructivisten noemt. Ze hebben een weinig chique visie op kunst. En dat in een tijd die dol is op normvervagende fotokunst en met diamanten versierde schedels. “Er blijft zo weinig over als je een thema cultiveert zoals ik, dus wat er dan nog resteert, kan worden ervaren als kil. Maar wij zijn net zo vurig als alle andere kunstenaars.” Na zijn schilderingen van Uppsala en omgeving in de jaren veertig richtte hij zich op het kubisme en op geometrische figuren van karton, toen de schilderkunst te plat aanvoelde.

Daarna werd het aluminium, en dat materiaal is zijn signatuur geworden. “Ik wilde liever geen mooi materiaal, wat niet wil zeggen dat aluminium lelijk is. Als je koper neemt, is dat op zich al mooi. Maar dat neemt het effect van de compositie van het kunstwerk weg.” En je kunt aluminium beschilderen. De sculpturen van Lars Erik Falk zijn vaak geschilderd in glanzende basiskleuren. Het is een hele klus om het oppervlak netjes te krijgen, en hij doet het zelf. “Als ik niet schilder, wax ik het om wat glans te krijgen. Ik wrijf autowas in en het blijkt dat Sapa dat ook doet als ze wat effect willen”, zegt hij. EN VERDER IS aluminium ook uit ander oogpunt perfect. Het functioneert prima op grote schaal. “De kunst die ik vertegenwoordig moet zo zijn, dat ik mij volledig kan uiten. Ik heb immers in mijn hoofd gezien hoe mooi het in het groot zou zijn. Maar dat brengt ook angst met zich mee. Wordt het wel goed? Wordt het zoals ik hoop? Hoe zal het worden ontvangen? Dat is moeilijk en houdt me soms uit mijn slaap. Maar ik ben tot nu toe nog nooit teleurgesteld, hoewel het elke keer weer moeilijk blijft.”

De kunstenaar in close-up

Geboren: In 1922 in Uppsala, Zweden Opleiding: Van Otte Sköld en Isaac Grünewald. Studeerde grafische vormgeving aan Beckmans (Hogeschool voor de Kunsten), het duurde tot de jaren 80 tot hij van zijn kunst kon leven. Gezin: Zonen Hans, Johan en Gunnar met zijn ex vrouw Kerstin, zoon Mikael met zijn huidige echtgenote Margit. Woont: In Sigtuna, Zweden. Buiten de kunst: Leest graag arbeidersschrijvers, zijn laatste grote leeservaring waren de boeken van Elsie Johansson. Grootste kunstervaring: Een kartonnen gitaar van Picasso.

TEKST EMMA OLSSON

# 1 2009 SHAPE • 13

INZICHT: BUSINESS SEGMENTEN

DRIE MARKTEN – ÉÉN FILOSOFIE

De drie strategische business segmenten van Sapa Profiles richten zich op drie verschillende markten, maar delen dezelfde filosofie: de activiteiten verschuiven van het leveren van profielen naar het creëren van oplossingen. De business segmenten van Sapa Profiles zijn opge-

richt om de samenwerkingen wereldwijd dusdanig te sturen dat ze optimaal kunnen worden ingezet om te voldoen aan de specifieke eisen van de klanten binnen de automobiel-, spoorweg- en scheepvaartindustrie, evenals de elektronica- en telecomindustrie. Hoewel de markten zich van elkaar onderscheiden, delen ze bepaalde eigenschappen. Daardoor heeft Sapa een gemeen-

Victor Schneider

14 SHAPE • # 1 2009

Tolga Egrilmezer

schappelijke filosofie kunnen ontwikkelen, die haar activiteiten vooruit helpt. Alle drie de markten zijn uitdagend, en om er een voet aan de grond te krijgen, heeft Sapa ingezien dat het méér moet zijn dan alleen een leverancier van aluminiumprofielen. Een van de pijlers van Sapa is dichter bij de klant te opereren, ‘customer intimacy’. Dat betekent dat elk business segment zichzelf tot taak stelt om

Lars-Inge Arwidson

groepen verkopers, marketeers en technici de markt op te sturen om specialistische kennis te ontwikkelen en meer begrip te krijgen voor die manier waarop belangrijke klanten werken en wat zij precies van hun leveranciers verwachten. Het voornaamste doel dat de business segmenten delen, is de klant meerwaarde te bieden en over te gaan van het leveren van profielen naar het creëren van oplossingen.

Lars Forsberg

Wereldwijd vergelijkbare bekwaamheden Een belangrijke eigenschap op de markten van de business segmenten is mondialisering. “De grootste spelers binnen elk segment werken wereldwijd en zoeken partners die gelijke tred met hen kunnen houden”, zegt Lars Forsberg, Manager van de business segmenten. “Onze business segmenten zijn gebaseerd op nauwe samenwerking met de klanten. Wij bedenken een oplossing voor de constructie en levering, en benutten vervolgens de wereldwijde middelen van Sapa om naadloze leveringen te garanderen, ongeacht waar ter wereld de klant zijn goederen wil hebben”, zegt Forsberg. Forsberg heeft de overkoepelende verantwoordelijkheid voor twee business segmenten: Sapa Thermal Management en Sapa Mass Transportation. Sapa Thermal Management heeft zijn wortels in de telecombranche, waar men een samenwerking is aangegaan met Ericsson op het gebied van behuizingen. Toen de productie door druk van de markt naar landen in Azië moest worden verplaatst, heeft Sapa een fabriek in Sjanghai geopend. De business segmenten van Sapa Profiles functioneren als onderdeel van de constructie- en ontwerpafdeling van elke klant. De relatie kan worden beschreven als partners in de ontwikkeling. “Als geïntegreerd deel van de constructiegroep

van de klant kunnen we meehelpen betere oplossingen te ontwikkelen”, zegt Lars-Inge Arwidson, Manager Sapa Thermal Management. “Als wij vanaf het begin met onze klanten samenwerken, kunnen we in een vroeg stadium de noodzakelijke thermische berekeningen maken, zodat de klant een optimale oplossing krijgt”, zegt Arwidson. “Neem bijvoorbeeld de ontwikkeling van koelelementen. Doordat wij er vanaf het begin bij betrokken waren, konden we de klant adviseren over de beste constructie voor een maximaal koelvermogen en daardoor de levensduur van het component verlengen.” “Onze markt omvat alle applicaties waarbij het wenselijk is warmte van elektronische componenten af te leiden. We streven ernaar onze gevestigde basis aan de telecom kant te versterken. We hebben expertise ontwikkeld met marktleiders als Ericsson en Nokia, in toepassingen als kracht, consumentenproducten, windmolens en hybride aandrijvingen.” “Sapa Mass Transportation is het kleinste seg-

ment, maar heeft tevens de grootste mondiale ambities”, zeg Segmentmanager Tolga Egrilmezer. “De ene week zitten onze technici op een intercityproject in Europa en de week erna staan we op een scheepswerf bij de Stille Oceaan.” “Binnen de branche voor rollend materieel wordt steeds meer nadruk gelegd op openbaar vervoer, en wij zien grote ontwikkelingsmogelijkheden in alles van intercontinentale hogesnelheidstreinen tot trams en metronetwerken.” “In Noord-Amerika lopen de komende 10 tot 15 jaar enkele zeer interessante projecten op het gebied van hogesnelheidstreinen, en op deze markt bevindt aluminium zich nog in het ontwikkelingsstadium”, zegt Egrilmezer. “Wij moeten in contact komen met de klanten van onze klanten en ze aansporen aluminium als metaal te specificeren.” De joint venture met Alcoa heeft veel invloed gehad

op de omvang en structuur van Sapa Profiles. “Vlak voor de joint venture hebben we een groot strategisch onderzoek gehouden, waarbij tot doel is gesteld dat de omzet met 150 procent zou toenemen”, aldus Forsberg. “Om dat doel te halen, moeten we de juiste mensen binnenhalen – mensen met directe ervaring in de industrie en technische experts, die ons kunnen helpen nauwe samenwerking met onze klanten aan te gaan, door hun kennis van de industrie te combineren met de bredere competentie binnen Sapa. Zo vergroten we de waarde die we klanten over de hele wereld te bieden hebben.”

# 1 2009 SHAPE • 15

INZICHT: BUSINESS SEGMENTEN

DE TAAL SPREKEN

van de automobielindustrie De auto-industrie speelt een belangrijke rol voor de groeistrategie van Sapa. Veranderingen op de markt bieden Sapa Automotive, het oudste business segment van het concern, grote mogelijkheden. Milieuaspecten, zoals het verminderen van de uitstoot en de effectiviteit van brandstoffen eisen een nieuwe kijk op mechanische constructies, en geëxtrudeerde aluminiumprofielen zijn vaak een ideale materiaalkeuze. Victor Schneider, algemeen directeur van Sapa

Automotive, kwam het bedrijf binnen met 25 jaar ervaring in de auto-industrie in zijn bagage. Hij is van oorsprong machine-ingenieur en heeft in de auto-industrie in de vs en Europa gewerkt. De laatste 10 jaar was hij werkzaam in Frankrijk, bij een van de voornaamste onderleveranciers van de autoindustrie. “Lichtgewichtconstructies zijn een belangrijke drijfveer op weg naar een lager brandstofverbruik en daarmee een geringere uitstoot van co²”, zegt hij. “Aluminium is een ideaal materiaal voor zowel personen- als vrachtauto’s. Het metaal biedt een buitengewoon goede gewichts-/krachtverhouding, roest niet en is eenvoudig te bewerken. Met onze technische kennis en ons productievermogen zijn wij ervan overtuigd dat we

16 SHAPE • # 1 2009

steeds meer – en meer innovatieve – oplossingen voor diverse autotoepassingen kunnen bieden.” De aanpak van Sapa Automotive is gebaseerd op het

sturen van de samenwerking. Dat betekent een nauwe samenwerking met de klant, al vanaf het beginnende constructiestadium, om op die manier tot de optimale oplossing te komen. De managers bij de grote klanten worden ondersteund door ingenieurs met specialistische kennis. “Wij werken met een totale focus op de autoindustrie en hebben een technische competentie ontwikkeld specifiek voor die markt”, aldus Schneider. Vanuit zijn sterke positie op de Scandinavische markt begeeft Sapa Automotive zich nu ook met haar zakelijke model op de wereldmarkt.

“Om die taak te kunnen volbrengen, moeten we ons aanpassen en onze organisatie ontwikkelen om nieuwe klanten in andere regio’s te bereiken”, zegt Schneider. “Een sleutel voor succes is het wereldwijd opbouwen van een sterk netwerk voor de auto-industrie binnen het kader van de operatieve eenheden van Sapa, zodat elke eenheid op het regionale vlak met de auto-industrie zal kunnen samenwerken. Wij ontwikkelen medewerkers die kennis hebben van de autobranche, medewerkers die de taal van de klanten spreken en die zich bewust zijn van de verwachtingen van de klanten.” De auto-industrie is iniet alleen gemondialiseerd

maar ook in hoge mate gestandaardiseerd. “Om een hoofdleverancier voor de auto-industrie te zijn, is het bieden van goede techniek en innovatiekracht alléén niet voldoende”, zegt Schneider. “We moeten ook begrijpen hoe de auto-industrie als geheel in elkaar zit. Het is een branche waar men verwacht dat alle acteurs dezelfde geavanceerde procedures en strikte standaards hanteren. Deze systemen liggen ten grondslag aan een goede zakelijke ontwikkeling en vormen een deel van de ‘taal’ van de auto-industrie, een taal die Sapa Automotive zich gewoon eigen moet maken. TEKST LINDA TROTMAN FOTO ED SHAW

Tent beschermt werknemers en brug bij reparaties.

REUZENTENT VOOR FLEXIBEL BOUWEN Een licht materiaal, montagevriendelijk en eenvoudig te vormen – dat was doorslaggevend voor de keuze van het Noorse OB Wiik voor aluminiumprofielen voor hun magazijn- en doorwerktenten. HET HOOFDKANTOOR STAAT in Noorwegen, maar

OB Wiik verkoopt haar producten wereldwijd – op de Zuidpool, in Siberië, Malmö, Oslo of Hamburg – overal waar men behoefte heeft aan tijdelijke opslag of bouwprojecten wil beschermen tegen weer en wind. “Vocht tijdens de bouwperiode is tegenwoordig een van de grootste problemen voor de bouw. Daarom wordt er steeds meer onder dak gebouwd. De vraag van opdrachtgevers en aannemers groeit”, zegt Lars Dalgaard, Algemeen Directeur van OB Wiik. Het product dat hiervoor wordt gebruikt, wordt een “doorwerktent” genoemd en is een tent die over een huis wordt geplaatst. Het wordt zowel bij nieuwbouw als bij renovaties gebruikt. Behalve het voorkomen van vochtproblemen, biedt de oplossing ook een beter werkklimaat voor de bouwvakkers.

“De weersbeschermers zijn aangepast aan de hoge eisen van de markt qua flexibiliteit. Het frame (wanden en dak) is gemaakt van een aluminiumbalk die Sapa bewerkt en volgens onze specificaties samenstelt”, aldus Lars Dalgaard. HIJ VERTELT DAT staal lange tijd het meest gebruikte materiaal voor dit soort constructies was, maar dat OB Wiik de laatste vijf jaar steeds meer met aluminium werkt. Een lager gewicht is natuurlijk een van de voordelen, maar Lars Dalgaard benadrukt ook dat aluminium gemakkelijker te vormen is tot exact de vorm die men hebben wil. “Dat is belangrijk voor ons omdat we een speciale constructie hebben ontworpen waarmee het tentdoek gemakkelijker aan het frame kan worden bevestigd.” Aluminiumprofielen worden ook als dragen-

de constructie gebruikt voor sommige opslagtenten van OB Wiik; een flexibel alternatief voor wie zijn magazijn snel wil kunnen opzetten en afbreken. “We zien een toenemende behoefte aan dit soort magazijnhallen. In veel gevallen is dat een betere oplossing dan een traditioneel gebouw, zeker als je niet weet hoe lang je je magazijn nodig hebt of als je geen permanent magazijn kunt kopen”, zegt Lars Dalgaard. Ook voor deze producten is aluminium in steeds hogere mate de traditionele oplossingen met een stalen frame gaan vervangen. “Snellere montage is het grootste voordeel. Als de constructie meerdere keren moet worden opgezet en afgebroken, is aluminium het beste alternatief.” tekst Susanna Lidström

# 1 2009 SHAPE • 17

HEDENDAAGSE TECHNIEK

›

De nieuwe beschermlaag van Sapa is getest op dakrails, raamlijsten en grills – met goed resultaat.

18 SHAPE • # 1 2009

DE STRIJD TEGEN

Today’s technology

CORROSIE Het toenemende gebruik van aluminium bij automobielfabrikanten heeft geleid tot meer blootstellingen aan corrosieve chemicaliën. Maar een nieuw anodiseerproces kan de bestendigheid van het metaal met een factor van 10.000 verbeteren. AUTO’S KRIJGEN HET steeds zwaarder – zelfs in de

wasstraat, waar agressievere reinigingsmiddelen maken dat de aluminiumcomponenten hun glans eerder verliezen. Om dit probleem te tackelen, heeft Sapa Components Ltd in Gloucester, Groot-Brittannië, een verbeterd anodiseerproces ontwikkeld, dat een aanzienlijk hogere weerstand biedt tegen de corrosieve chemicaliën die momenteel op de markt zijn. Anodiseren is een gebruikelijke oppervlaktebehandelingsmethode voor aluminiumlegeringen, die inhoudt dat men het aluminiumoppervlak in zwavelzuur oxideert d.m.v. elektrolyse om een beschermende laag te verkrijgen. De voordelen zijn een betere bestendigheid tegen corrosie en slijtage, en een geanodiseerd oppervlak biedt bovendien een beter hechtvermogen voor lakprimers en lijm dan een onbehandeld metalen oppervlak. “Het nieuwe anodiseerproces geeft een soort corrosiebestendige laag, die aantasting van alkaliën op het geanodiseerde aluminiumoppervlak weerstaat”, zegt Richard Shaw, Anodiseringschef bij Sapa Components (Pressweld).

HET NIEUWE PROCES is ontwikkeld om te kunnen

voldoen aan de vraag van de automobielindustrie naar corrosiebestendige componenten, vooral omdat in hogedruk-wasstraten steeds vaker sterke alkalische reinigingsmiddelen

worden gebruikt. De sterke chemicaliën breken het geanodiseerde aluminiumoppervlak snel af, en het toenemende gebruik van aluminium door de automobielfabrikanten heeft geleid tot intensieve inspanningen om dit probleem op te lossen. Richard Shaw vertelt over het nieuwe, verbeterde proces: “Gewone lagen van aluminiumoxide zijn normaal gesproken stabiel met een pH-waarde van tussen de 4 en 8, maar de laag die wij hebben ontwikkeld kan gaan tot een pH-waarde tot boven 12,5”. Omdat de pH-schaal logaritmisch is, met een maximumwaarde van 14 voor de sterkste alkalische reinigingsmiddelen, betekent de toename van 8,5 naar 12,5 in feite dat de weerstandskracht toeneemt met een factor van 10.000. “Hoe het proces in zijn werk gaat, is een goed bewaard geheim”, zegt Tony Wall, Verkoopmanager bij Sapa Components. “We moesten veel technische hindernissen overwinnen om een laag te ontwikkelen met de juiste fysische eigenschappen, die bestand is tegen de toenemende blootstelling aan corrosieve alkalische chemicaliën.” Het twee jaar lange ontwikkelingswerk heeft geresulteerd in een grote stap voorwaarts voor het anodiseerproces en Sapa heeft met haar grootste chemicaliënleveranciers samengewerkt om de nieuwe oppervlaktelaag te ontwikkelen. “De samenstelling van de chemicaliën is het geheim van het proces”, zegt Wall. HET BEDRIJF HEEFT ca. 513.000 euro geïnvesteerd

in de ontwikkeling van het nieuwe proces, en de bijbehorende apparatuur en productieinstallaties. Dat heeft Sapa volgens Wall een voorsprong van twee tot drie jaar gegeven op de grootste concurrenten op de markt. “Ook al beweren enkele Europese bedrijven dat ze een hogere bestendigheid kunnen leveren, wij zijn er vrijwel van overtuigd dat wij het enige bedrijf zijn dat anodisatie met 12,5 pHbestendigheid in een aantal verschillende geanodiseerde kleuren kan bieden”, zegt Wall.

Sapa heeft bovendien tot doel de pH-bestendigheid te verhogen tot het magische getal van 13,5; iets waar door de automobielfabrikanten naar wordt gevraagd, maar wat tot nu toe praktisch niet uitvoerbaar was. Sapa heeft in het experimentele stadium kunnen aantonen dat het mogelijk is om coatings te maken met een pH-bestendigheid van 13,0. De nieuwe laag is ideaal voor uitwendige aluminiumdetails op auto’s, en dankzij deze methode kunnen fabrikanten het lichte, recyclebare materiaal nu in nóg hogere mate gebruiken. Als men het totale gewicht van het voertuig vermindert, krijgt men een lager brandstofverbruik en minder uitstoot van kooldioxide. De weerstandskrachtige aluminiumlaag draagt bovendien bij aan een fraaie vormgeving en wordt steeds vaker gebruikt voor sierdetails. De nieuwe laag is getest op verschillende componenten, zoals dakrails, raamlijsten en grills, in samenwerking met grote fabrikanten als General Motors, Ford, Jaguar en Aston Martin. “En dankzij de goede testresultaten heeft Sapa nu haar eerste volumeorder van een grote fabrikant binnen voor de oppervlaktebehandeling van een nieuw extern detail”, vertelt Tony Wall. Sapa streeft ernaar meer gebruiksmogelijkheden voor deze nieuwe beschermingslaag te onderzoeken en men denkt dat er grote mogelijkheden zijn binnen alle sectoren waar geanodiseerd aluminium wordt gebruikt. Een veelbelovend gebied is de markt voor raamkozijnen. Een Amerikaanse fabrikant van aluminiumramen heeft belangstelling voor de nieuwe afwerking voor producten die in kustregio’s worden geïnstalleerd, waar de zilte lucht corrosieproblemen oplevert. “De markt voor huishoudelijke apparatuur is een andere potentiële sector. Het nieuwe anodisatieproces is zeer geschikt voor vaatwassers, fornuizen en wasmachines, omdat voor dit soort apparaten vaak alkalische reinigingsmiddelen worden gebruikt”, aldus Wall. tekst Elaine McClarence

# 1 2009 SHAPE • 19

HEDENDAAGSE TECHNIEK

EEN ALTERNATIEVE LEGERING Toen de EU lood als toevoeging in aluminiumlegeringen verbood, begon bij een fabriek in Italië de zoektocht naar een alternatieve oplossing. een legering, is als het maken van een maatpak”, zegt Sergio Sannicolo, Sitemanager bij Sapa Profili s.r.l. in Bolzano, Italië. Zoals een maatpak is aangepast aan de drager van het kledingstuk, moeten de harde aluminiumlegeringen die bij de fabriek in Bolzano worden gemaakt, zijn aangepast aan de specifieke behoeften van de klant. Omdat de fabriek is gespecialiseerd in profielen voor automobiel- en industrieapplicaties (met name harde legeringen voor mechanische, elektrische en elektronische apparatuur) moeten de legeringen voldoen aan de eisen van deze branches. Vroeger gebruikte Sapa lood in de legeringen omdat de toevoeging van maximaal 2 procent lood bijdroeg aan een verhoogde productiviteit in het fabricageproces. Door het lood ontstonden er minder metaalspaanders en het droeg tevens bij aan een grotere

“HET VERVAARDIGEN van

20 SHAPE • # 1 2009

snelheid en zorgvuldigheid in de productie. Maar twee eu-verordeningen die in 2002 en 2003 door het Europees parlement werden aangenomen, en in 2006 resp. 2008 van kracht werden, verbieden het gebruik van lood als toevoeging in aluminiumlegeringen. (Tot 0,4 procent lood is nog toegestaan, maar alleen als het reeds in gerecycleerd aluminium aanwezig is.) “Dat verbod veroorzaakte grote problemen in onze branche”, vertelt Sannicolo. Sapa had graag gezien dat de eu een alternatieve legering had gespecificeerd, maar Brussel legde alle verantwoordelijkheid neer bij de industrie. Sapa heeft zich de laatste jaren dus gericht op het ontwikkelen van een loodvrije legering, die alle gewenste eigenschappen van lood heeft. Na maanden van onderzoek is men erin geslaagd een legering te ontwikkelen van aluminium vermengd met magnesium, silicium, koper, tin en bismut. De toevoegingen, vooral tin en bismut, doen denken aan lood, in zoverre dat ze de eigenschappen van de legering verbeteren. “De eerste resultaten waren zeer goed, bijna net zo goed als legeringen met lood, en ook het probleem met de spaanders werd opgelost”, zegt Marktanalyticus Claudio Del Furia van Sapa. “Het is natuurlijk niet zo

goed als lood, maar we hebben een onmiskenbaar bruikbaar resultaat gekregen, dat bovendien beter is voor de gezondheid.” Toen men een legering had gevonden die vermoedelijk zou werken, is men samen met een Duitse klant uit de automobielindustrie gaan testen om te zien hoe een en ander zou uitpakken in de praktijk. “De klant was zo tevreden dat ze voor 2009 600 ton van de nieuwe legering hebben besteld”, aldus Sannicolo. “We schatten dat we het probleem met loodvrije legeringen voor 80 procent hebben opgelost.” MAAR DE INSPANNINGEN van Sapa om de legering

te verbeteren gaan door. Het onderzoek vindt plaats in het onderzoekscentrum in Zweden, en het doel is om de hoeveelheid metaalspaanders te verminderen en de kwaliteitscontrole te verbeteren. Binnen de automobielindustrie gaan de processen snel en zijn grotendeels geautomatiseerd. Als een metaal kwalitatief onvoldoende is, verslechteren het productietempo en de kwaliteit van het eindproduct. “We moeten altijd streven naar perfectie, toch?”, aldus Sannicolo. tekst Claudia B. Flisi

KORTE BERICHTEN

Eén totaalleverancier biedt betere voorwaarden >

“13 jaar geleden had Hällde drie leveranciers van aluminiumprofielen, maar we hebben er nu nog maar één: Sapa”, zegt Rami Riihimäki, Hoofd Inkoop bij Hällde. Hällde is een Zweedse fabrikant van machines voor instellingskeukens. Met een aantal belangrijke patenten is het bedrijf wereldleider op het gebied van ontwikkeling en fabricage van groentesnijders en andere bereidingsmachines. De producten worden wereldwijd verkocht in meer dan 80 landen. Het gaat om professionele machines, een aanzienlijke klasse hoger dan de gewone huishoudmachines. De machines van Hällde staan voor effectiviteit, veiligheid, ergonomie en prestatievermogen. “Het productprogramma van Hällde is gebaseerd op machinebehuizing van aluminiumprofielen van Sapa. Als totaalleverancier, en dankzij de grote volumes, heeft Sapa ons een kostenbesparende totaaloplossing kunnen bieden”, vertelt Rami Riihimäki.

Twee toppers >

Twee belangrijke commerciële projecten in Portland, Oregon, VS, staan op de derde plaats op de ranglijst met beste projecten van 2008 van het tijdschrift Daily Journal of Commerces. Het appartementencomplex Atwater Place in Portland pronkt met een speciaal vervaardigd balustradesysteem van glas en aluminium scheidingswanden van Sapa, dat tevens de oppervlaktebehandeling en de constructie en projectleiding voor haar rekening nam. The Casey, een ander bekroond appartementencomplex in Portland, heeft een op maat gemaakt balustradesysteem van Sapa, dat drie soorten inzetten (glas, panelen en inwendige panelen) en drie lagen professionele, donkergrijze coatings combineert. Alle ontwerpen, tekeningen, matrijzen, extrusies etc. werden bij Sapa gedaan.

Solar oplossingen bij Sapa >

Aluminium is een uitstekend materiaal voor de zonnecelindustrie. Het is sterk, vormbaar, corrosiebestendig en licht van gewicht; ideaal voor dit soort applicaties. Men kan verschillende functies in aluminiumprofielen integreren, ze zijn duurzaam en zo goed als onderhoudsvrij, en ze kunnen worden afgewerkt naar gelang de behoefte van de klant. En – wat een must is voor milieuvriendelijke applicaties – ze zijn voor 100 procent recyclebaar. Sapa heeft een nieuwe organisatie voor de zon-

necelindustrie opgezet die complete oplossingen biedt voor zowel installatiesystemen als frames voor zonnepanelen. In de loop der jaren heeft het bedrijf een enorme kennisbank opgebouwd die de meeste industriële gebieden omvat, en elke dag worden er kennis en ideeën uitgewisseld tussen de verschillende onderdelen van het bedrijf. Nu zijn deze kennis en ervaring dus ook toegankelijk voor de zonnecelindustrie. Voor meer informatie, kijk op www.sapagroup.com/solar

# 1 2009 SHAPE • 21

HET SLIMSTE RECLAMEBORD TER WERELD Het is bestand tegen weer en wind. Voor de verlichting is geen netwerkaansluiting nodig. En één persoon verwisselt een affiche in minder dan vijf minuten. Het Finse Bannergear heeft het reclamebord van de toekomst ontwikkeld – uiteraard van aluminium. Traditionele reclameborden bestaan al jaren,

gewoonlijk met een houten of stalen frame en een affiche dat wordt vastgeplakt. Vaak zijn er meerdere mensen voor nodig en een extreme precisie, omdat het affiche in delen wordt aangebracht. Het concept achter Bannergear is anders – het affiche wordt vastgehaakt in een frame van aluminiumprofielen en wordt daarna eenvoudig op zijn plaats gehesen. “Dat betekent dat één iemand een affiche van meerdere vierkante meters binnen vijf minuten kan verwisselen. De affiches zijn van verschillende materialen – papier, polyetheen, airtex of pvc – afhankelijk van de behoefte van de klant”, zegt Kari Karesola, Productmanager bij Bannergear. De grootte van de reclameborden wordt ook aangepast aan de wensen van de klant, evenals de verlichtingsalternatieven met spots boven het bord of led-verlichting achter Kari Karesola een semitransparant affiche. De frameprofielen voor de reclameborden worden echter altijd van hetzelfde materiaal gemaakt en Kari Karesola verklaart de materiaalkeuze. “De profielen hebben een extreem lange levensduur, ze zijn gemakkelijk te maken en functies kunnen direct in het profiel worden ingebouwd. Dat aluminium ook nog mooi is, is een bijkomend voordeel. De samenwerking met Sapa loopt

22 SHAPE • # 1 2009

Nu kunnen grote affiches in reclameborden gemakkelijker en sneller worden verwisseld.

geweldig. Ze begrepen al snel wat wij wilden en leveren profielen in verschillende lengtes.” De reclameborden kunnen ook extra milieuvriendelijk worden door het frame te voorzien van zonnecelpanelen. Op die manier is voor de verlichting geen netaansluiting nodig. “Daarmee kan de klant zijn reclamebord eigenlijk overal plaatsen waar daglicht is. Het enige waar de klant dan aan hoeft te denken, is om het affiche

af en toe te verwisselen. We kijken ook naar een variant op windenergie; perfect voor winderige plekken”, zegt Kari Karesola. Onder de huidige klanten zijn o.a. de Duitse voedselreus Lidl en bouwbedrijf K-Rauta. “De interesse is groot, dus veel wijst erop dat Bannergear de komende jaren zal groeien.” tekst DAG ENANDER

KORTE BERICHTEN

Stadsverlichting >

Veel grote wereldsteden ondergaan een moderne touch van “la belle époque”. Nieuwe trends binnen de stedelijke architectuur, onder invloed van mode, design en technische ontwikkelingen, hebben onder andere geresulteerd in nieuwe vormen voor aluminium lichtmasten. Door de huidige, moderne extrusietechnieken kan Sapa Pole Products innovatieve aluminiumlichtmasten leveren. Een voorbeeld hiervan is de vierkante lichtmast, de Urbanline van Philips, geplaatst in Düsseldorf, Tilburg, Eindhoven en Amsterdam. Sapa Pole Products in Drunen, Nederland, kan naast ronde en vierkante aluminium lichtmasten ook vele andere vormen leveren. Dankzij de brede kennis van Sapa over aluminium, extrusietechnieken, methodes, design en fabricage, kan Sapa Pole Products tegemoet komen aan de wensen van hun klanten.

Droomlocatie aan de rivier

>

Stel u een woonwijk voor met kilometerslange wandel-, jogging- en fietspaden langs een rivier. Stel u een wijk voor met kunstgaleries, boekhandels, nieuwe restaurants en cafés. Voeg deze twee gebieden samen. Waterfront Pearl, twee flats van tien verdiepingen hoog aan het strand van de Willamette River in Portland, Oregon, VS, bieden een unieke combinatie van stadscultuur en buitenleven. De architecten achter het project namen contact op met Sapa Railing Systems om de bewoners een fantastisch uitzicht te kunnen bieden. Uiteindelijk is de keuze gevallen op de Sapa aluminiumbalustrades uit de 200-serie, met panelen van 64 mm dik gehard glas en decoratieve horizontale middenpartijen. De bewoners van Waterfront Pearl kunnen daarmee vanaf hun balkons genieten van een fantastisch panorama-uitzicht – maar kunnen zich tevens veilig en zeker voelen.

Volle vaart vooruit met de juiste vering

>

Motorsportenthousiastelingen zijn gewend aan de servicewagens van Öhlins bij racebanen overal ter wereld. Maar niet alleen wedstrijdmotoren, racewagens en wedstrijdscooters en –ATV’s maken gebruik van de veringscomponenten van Öhlins Racing. Steeds meer particuliere rijders bestellen de in Zweden gefabriceerde schokdempers van Öhlins voor hun 2- of 4-wheeldrives van hun rupsvoertuigen. Sapa, al 25 jaar leverancier van Öhlins, heeft het bedrijf gevolgd van plaatselijke fabrikant tot wereldspeler in de hoogste divisie. Voortdurend onderzoek en productontwikkeling verklaren het succes van Öhlins en kenmerken de samenwerking met Sapa, dat steeds meer bewerkte en veredelde componenten levert. “Wij stellen hoge eisen aan kwaliteit en uitvoering, functie en uiterlijk”, zegt Lars Macklin, inkoopverantwoordelijke bij Öhlins Racing. “Stel je een pas gepoetste motorfiets in de zon voor. Logisch dat de eigenaar er niet alleen genoegen mee neemt dat schokdemper de beste is – hij moet er ook úítzien als de beste.”

# 1 2009 SHAPE • 23

DANSEN IN ALUMINIUM De meesten van ons gebruiken aluminiumfolie voor hun lunchpakket of om etensresten mee af te dekken in de koelkast. De Israëlische choreograaf Ilan Azriel zag echter andere mogelijkheden voor het materiaal en maakte het tot hoofdact in zijn dansvoorstelling The Aluminum Show.

24 SHAPE • # 1 2009

A

l sinds de première in Israël in 2003 trekt de voorstelling over de hele wereld volle zalen. Onder het genot van moderne dansmuziek heeft het publiek al kunnen genieten van aluminium in de vorm van gigantische kussens die boven de toeschouwers zweven, als reuzen aangestuurd door de dansers, als een operazingende baljurk en als enorme slinky’s – het spiraalvormige speelgoed dat de trap af kan lopen. Het is een mengeling van dans, muziek en speciale effecten, gecombineerd met veel fantasie en creativiteit. Op de persconferentie voor de Europa-tour 2008 vertelde Ilan Azriel hoe hij op het idee was gekomen: “Ik zocht inspiratie voor mijn volgende show en vond toevallig een aluminiumbuis voor airconditioning. Ik stak mijn hand erin en ontdekte hoe flexibel het was en liet mijn fantasie de vrije loop. Toen ik eenmaal besloten had aluminium te gaan gebruiken, ontdekte ik dat je er bijna alles mee kunt doen.”

Voor de technische details kreeg hij hulp van de ontwerper van speciale effecten, Yuval Keden, die alle creatieve ideeën van de choreograaf serieus nam. Je kunt de voorstelling zien als een vraag of de mens de technologie aanstuurt, of andersom, maar je kunt de voorstelling ook zien als puur vermaak. De dansers hebben het alleen niet altijd zo gemakkelijk, zij moeten zich immers bewegen in kleding van aluminiumbuizen. Het oefenen voor de voorstelling was niet eenvoudig, vertelde Ilan Azriel. “Dansers willen zich graag profileren, maar nu zitten ze grotendeels opgesloten in verschillende aluminiumvormen. Het kost tijd om te wennen aan dansen in aluminium, maar omdat het allemaal profs zijn, voelt het materiaal uiteindelijk net zo natuurlijk aan als welk kostuum dan ook.” O ja, al het aluminium dat in de voorstelling wordt gebruikt, wordt gerecycled. tekst Henrik Emilson