Rp
This document was uploaded by user and they confirmed that they have the permission to share it. If you are author or own the copyright of this book, please report to us by using this DMCA report form. Report DMCA
Overview
Download & View Rp as PDF for free.
More details
- Words: 4,165
- Pages: 7
ISU-ISU SEMASA PENGURUSAN KESELAMATAN DAN KESIHATAN PEKERJAAN DALAM INDUSTRI PEMBINAAN MALAYSIA Mohd Saidin Misnan1, Abdul Hakim Mohammed2, Zakaria Mohd Yusof3, Razali Adul Hamid, Norazam Othman, Wan Yusoff Wan Mahmood Universiti Teknologi Malaysia, 81310 UTM Skudai, Johor, Malaysia 1 [email protected], [email protected], [email protected],
ABSTRACT: This paper will discuss the current isssues related to the safety and health in the construction sites, human resource, workers expertise and training programme in safety and health in the construction industry. It cannot be denied that some effects from the previous years economic rapid dvelopment are risks facing from the workforce especially in the construction industry which is more complex such as lower quality issues, lower on productivity, shortage of skills workers, and high on accidents rate. Safety training have their own importance to firms and society which would safe life, prevent an accident, harm and injures. It shows the importance of providing an acceptable standard of safety training to ensure that the employer has fulfilled the responsibilities implementing to provide the training to all level of construction workers including management staff. Keywords: construction industry, occupational safety and health, trainning. ABSTRAK: Kertas kerja ini membincangkan isu-isu semasa berkaitan keselamatan dan kesihatan di tapak pembinaan, sumber manusia, kepakaran tenaga buruh dan program latihan dalam keselamatan dan kesihatan dalam industri pembinaan. Sememangnya tidak dapat dinafikan bahawa salah satu kesan sampingan daripada kepesatan perkembangan ekonomi negara beberapa tahun kebelakangan ini ialah risiko-risiko yang dihadapi oleh tenaga kerja, khususnya dalam industri pembinaan yang semakin kompleks seperti isu-isu kualiti yang rendah, tahap produktiviti yang rendah, imej, kekurangan tenaga kerja mahir dan tahap kemalangan yang tinggi. Latihan keselamatan mempunyai kepentingan kepada firma dan masyarakat dan berupaya menyelamatkan nyawa, mengelakkan kemalangan, kecederaan dan kesakitan. Ini menunjukkan betapa pentingnya membekalkan secukupnya latihan keselamatan bagi memastikan tanggungjawab majikan telah dilaksanakan iaitu membekalkan latihan kepada semua lapisan pekerja binaan termasuk kakitangan pengurusan. Kata kunci: Industri Pembinaan, Kemalangan, Keselamatan Dan Kesihatan Pekerjaan, Latihan
1.
PENGENALAN Salah satu langkah untuk membantu negara di dalam usaha membangunkan imej industri pembinaan adalah dengan menyediakan persekitaran kerja yang selamat. Kejadian kemalangan seperti yang sering berlaku di sektor pembinaan telah mengakibatkan kehilangan begitu ramai tenaga kerja dan kerugian harta benda berjuta-juta ringgit pada setiap tahun di negara ini. Sekiranya situasi ini tidak dibendung, sudah tentu sedikit sebanyak ianya akan menjejaskan perkembangan ekonomi negara serta hasrat untuk menjadi negara maju menjelang tahun 2020. Kejadian kemalangan di dalam industri binaan sering dikaitkan dengan kecuaian dalam pelaksanaan pekerjaan, pengabaian aspek keselamatan, pengabaian program program kesedaran dan latihan, tiadanya displin, kurangnya komunikasi serta lain-lain lagi gangguan luar yang meningkatkan lagi faktor pengaruh terjadinya kes kemalangan yang semakin meningkat hari ini. Dengan mengambil kira situasi ekonomi dalam industri binaan, isu-isu dan masalahmasalah berikut telah dikenal pasti sebagai isu yang dianggap penting dalam industri binaan dan harus dilihat dengan lebih serius untuk mencari penyelesaian; iaitu kualiti yang rendah, tahap produktiviti yang rendah, imej, tahap etika yang rendah, kekurangan tenaga kerja mahir dan tahap kemalangan yang tinggi.
2.
OBJEKTIF Objektif kertas kerja ini adalah bagi membincangkan perkara-perkara berikut: i. Kemalangan di tapak pembinaan ii. Sumber manusia dan kepakaran tenaga buruh ii. Program latihan keselamatan dan kesihatan dalam industri pembinaan
3. 3.1
KEMALANGAN DI TAPAK PEMBINAAN Isu Kemalangan Dalam Industri Binaan Kualiti dan keselamatan merupakan dua isu penting di dalam industri pembinaan masa kini. ISO 9000 telah dengan kadar yang aktif dipromosikan dalam industri pembinaan bagi memastikan kualiti pembinaan yang disiapkan oleh kontraktor. Selain faktor kualiti, keperluan menyediakan persekitaran kerja yang selamat tidak boleh dipinggirkan dalam situasi industri pembinaan yang sememangnya berisiko tinggi. Semakin banyak projek yang kompleks, keselamatan semakin menjadi isu penting bagi memastikan keselamatan nyawa dan harta benda terjamin. Banyak negara maju seperti UK dan Australia mewartakan peraturan pengesahan amalan keselamatan dalam praktik pekerjaan kontraktor di tapak pembinaan. Revolusi dan perubahan dalam pengurusan sistem keselamatan telah menjadikan ianya suatu mandat dalam mempraktikkan amalan keselamatan dapat diuruskan secara berkesan (Low, et al., 2000). Industri pembinaan masih mengamalkan proses kerja yang berintensifkan
-1-
buruh (labour intensive) berdasarkan tred-tred kerja basah (wet trades). Ini adalah faktor penyumbang utama kepada kualiti kerja yang rendah kerana tenaga kerja yang melaksanakan kerja ini tidak berkemahiran dan terlatih. Kejadian kemalangan di dalam industri binaan sering dikaitkan dengan kecuaian dalam pelaksanaan pekerjaan, pengabaian aspek keselamatan, pengabaian program program kesedaran dan latihan, tiadanya displin, kurangnya komunikasi serta lain-lain lagi gangguan luar yang meningkatkan lagi faktor pengaruh terjadinya kes kemalangan yang semakin meningkat hari ini (Bold, 1996). 3.2
Amalan Keselamatan Di Tapak Binaan Pelaksanaan amalan keselamatan di tapak bina perlu dipraktikkan oleh semua pihak yang terlibat dalam industri binaan bertujuan untuk mengelakkan kemalangan dari berlaku di tapak bina. Kerajaan telah menggubal akta bagi memastikan amalan keselamatan menjadi keutamaan di tapak bina, seperti Akta Kilang dan Jentera 1967. Kemudiannya, Akta Keselamatan dan Kesihatan Pekerjaan telah digubal pada 1984 bagi meningkatkan keberkesanan dan mempertingkatkan amalan keselamatan di dalam industri binaan (A. Abdeli, 1994). Dalam pengurusan keselamatan tapak bina, pelbagai kos diperuntukkan bagi menjamin tahap keselamatan yang mencukupi dan bagi menjamin pelaksanaan kerja di tapak bina tidak diganggu akibat kejadian kemalangan (Mac Collum, 1993). Keselamatan ialah keadaan yang bebas daripada risiko yang berbahaya. Ini adalah berkaitan dengan bahaya yang boleh mendatangkan kecederaan fizikal dan risiko terhadap kesihatan dalam jangkamasa tertentu (Davies dan Tomasin, 1996). Dalam industri pembinaan, kebanyakan kes kecederaan berlaku di tempat kerja adalah disebabkan oleh pekerja tidak diberi latihan keselamatan yang mencukupi atau langsung tiada diberi latihan (Grossman, 1996). Sejak isu mengenai keselamatan meningkat dalam industri binaan, banyak kajian berkaitan keselamatan telah dijalankan bagi kerja-kerja bangunan. Sehubungan dengan itu, kajian lebih mendalam perlu dilakukan bagi mengenalpasti kos pengurusan dan perancangan bagi kerja kejuruteraan awam agar dapat dijadikan panduan perancangan projek dan anggaran projek akan diketahui.
3.3
Kemalangan Kemalangan menurut Laney (1982a) merupakan keadaan atau situasi yang berlaku tanpa kawalan yang mengakibatkan kecederaan dan kerosakan. Dalam industri binaan kemalangan mengakibatkan kecederaan, kematian, kerosakan jentera, bahan binaan dan sebagainya yang berkaitan dengan industri ini. Ridley (1983) menyatakan definisi terawal yang telah dikemukakan oleh Lord Mac Naughton di dalam kes Fenton v. Thorley & Co. Ltd (1903) AC 443 yang berpendapat bahawa suatu perkara yang menghalang atau ditonjolkan ketika tidak diingini ke atas sesuatu pekerjaan normal dan di dalam erti kata harian, ia merupakan kemalangan yang tidak dapat dijangka atau disedari oleh mangsa. Definisi yang didapati daripada 40 penyelidikan yang dibuat oleh Ridley (1983) dari aspek umum, undang-undang, perubatan, saintifik dan literatur keselamatan telah mengemukakan definisi kemalangan yang tepat. Peyton dan Rubio (1991), menyatakan kebanyakan pakar mendefinisikan kemalangan sebagai kejadian yang tidak dapat diramal menyebabkan kecederaan fizikal kepada manusia dan kerosakan harta benda. Ia juga boleh dikatakan sebagai ‘suatu kejadian yang boleh dan telah menyebabkan penurunan kecekapan firma dan operasi perniagaan’. Maksud risiko dan bahaya merujuk kepada kemalangan yang boleh mengganggu kesihatan dan mewujudkan suasana kerja yang tidak sihat (Davies dan Tomasin, 1990). Brazier (1994) dan Covan (1995) bersetuju bahawa kemalangan merupakan suatu keadaan yang tidak diingini yang menyebabkan kecedaraan atau kerosakan. Jadual 1 menunjukkan jumlah kemalangan industri di Malaysia yang dilaporkan mengikut sektor dan antara 2000-2004 Jadual 1. Jumlah Kemalangan Industri yang dilaporkan Mengikut Sektor dari tahun 2000-2004 JUMLAH KEMALANGAN YANG DILAPOR
PERUSAHAAN/TAHUN
2000
2001
2002
2003
2004
1. Pertanian, Perhutanan & Perikanan 2. Perlombongan & Kuari
11,893
12,424
9,456
6,947
5,677
626
573
545
536
533
3. Pengilangan
41,331
35,642
33,523
29,780
26,690
537
442
516
510
496
5. Pembinaan
4,873
4,593
5,015
4,654
4,445
6. Perdagangan
15,452
13,774
13,685
13,395
12,948
7. Pengangkutan
4,778
4,382
4,439
4,104
4,151
687
602
567
572
605
4. Elektrik, Gas, Air & Kebersihan
8. Institusi Kewangan & Insurans
-2-
9. Perkhidmatan
6,581
5,950
5,924
5,617
5,295
10. Perkhidmatan Awam
8,248
7,487
8,140
7,743
8,325
95,006
85,869
81,810
73,858
69,132
JUMLAH
Sumber : Pertubuhan Keselamatan Sosial (PERKESO), 2005)
3.4.
Masalah Kemalangan Dalam Industri Binaan Kepesatan pembangunan ekonomi yang sedang pesat ini sememangnya telah memberikan banyak manfaat kepada semua rakyat Malaysia. Namun demikian, kita juga akui bahawa bersamanya kesan-kesan sampingan yang perlu diatasi. Salah satu daripadanya ialah peningkatan bahaya atau risiko di tempat kerja akibat daripada penggunaan bahan, peralatan dan proses kerja yang canggih dan berbagai-bagai pada masa ini. Semestinya risiko-risiko tersebut dikawal dengan berkesan bagi memastikan produktiviti dan kualiti kerja dalam industri binaan sentiasa dapat dikekalkan pada tahap yang tinggi (Ludin Embong, 1995). Kemalangan yang tinggi dalam sektor binaan boleh menyebabkan negara kehilangan tenaga kerja dan kerugian harta benda yang bernilai beribu juta ringgit pada setiap tahun. Dalam industri pembinaan, kebanyakan kes kecederaan berlaku di tempat kerja adalah disebabkan oleh pekerja tidak diberi latihan keselamatan yang mencukupi atau langsung tidak diberi latihan (Grossman, 1996). Jadual 2. menunjukkan jumlah kemalangan (maut) mengikut tahun di Malaysia antara 2000-2004. Jadual 2. Jumlah Kemalangan (Maut) Mengikut Tahun JUMLAH KEMALANGAN (MAUT)
PERUSAHAAN/TAHUN 2000
2001
2002
2003
2004
1. Pertanian, Perhutanan & Perikanan
115
75
69
40
62
2. Perlombongan & Kuari
11
7
12
8
8
3. Pengilangan
282
243
214
213
195
8
13
14
8
10
5. Pembinaan
159
89
88
95
77
6. Perdagangan
151
192
134
151
143
7. Pengangkutan
98
91
90
108
73
8. Institusi Kewangan & Insurans
11
6
9
7
5
9. Perkhidmatan
72
106
87
84
65
10. Perkhidmatan Awam
97
136
141
108
131
1,004
958
858
822
846
4. Elektrik, Gas, Air & Kebersihan
JUMLAH
Sumber : Pertubuhan Keselamatan Sosial (PERKESO), 2005 Sememangnya tidak dapat dinafikan bahawa salah satu kesan sampingan daripada kepesatan pembangunan ekonomi negara pada beberapa tahun kebelakangan ini ialah risiko-risiko yang melibatkan tenaga kerja iaitu risiko kemalangan dan penyakit pekerjaan yang semakin serius dilaporkan. Kemalangan dan penyakit pekerjaan yang tinggi akan menjejaskan pembangunan negara dan kehilangan tenaga kerja. Seperti yang telah diketahui, pekerja adalah aset penting negara dan menjadi tulang belakang proses pembangunan. Pembangunan ekonomi dan sosial tidak akan tercapai tanpa sumbangan daripada para pekerja. Justeru itu, usaha-usaha sentiasa dijalankan bagi memastikan keselamatan dan kesihatan pekerja-pekerja tidak terjejas (Levitt et al, 1987). Peruntukan yang sepatutnya dipatuhi oleh majikan sepertimana Akta Keselamatan dan Kesihatan Pekerjaan 1994 bagi menyediakan latihan dan memberikan pengetahuan keselamatan nampaknya tidak dilaksanakan sepenuhnya oleh majikan. Alasan kos latihan yang tinggi menjadi alasan utama majikan enggan melaksanakan keperluan ini (Everett, 1996). Menurut Davies dan Tomasin (1996), majikan dalam industri pembinaan perlu menyediakan pelbagai peringkat latihan tentang keselamatan dan kesihatan kepada setiap pekerja dan pegawai pengurusannya. Oleh yang demikian, majikan atau kontraktor boleh dikatakan merupakan golongan yang utama dalam menentukan keselamatan dan kesihatan kepada pekerjanya. 3.5
Langkah-Langkah Mencegah Kemalangan Langkah-langkah untuk mencegah dari berlaku kemalangan boleh dilaksanakan oleh kontraktor dengan menyediakan peralatan serta kelengkapan keselamatan yang sesuai dengan keperluan kerja dalam kadar yang mencukupi (Peyton dan Rubio, 1991). Pihak kontraktor terlebih dahulu perlu mengenalpasti risiko-risiko bahaya di tapak bina dan mengenalpasti peralatan yang sesuai untuk mewujudkan sistem kerja yang selamat. Di antara
-3-
peralatan keselamatan yang perlu disediakan oleh kontraktor adalah topi keselamatan, jaket keselamatan dan kasut keselamatan.
4. SUMBER MANUSIA DAN KEPAKARAN TENAGA BURUH 4.1 Kepentingan Sumber Manusia Dalam Industri Pembinaan Tenaga buruh amat penting di dalam indutri pembinaan tetapi negara terpaksa mengimport tenaga buruh asing daripada negara jiran untuk menampung kekurangan tenaga buruh tempatan yang semakin kritikal. Perkara tersebut, mungkin berpunca daripada pemikiran masyarakat kita sendiri di Malaysia yang memandang rendah dan kotor terhadap buruh binaan ini, walhal bidang kerja tersebut memberi pendapatan yang cukup lumayan berbanding dengan kerja-kerja lain terutamanya kerja sebagai operator di kilang. Kepesatan pembangunan negara menyebabkan industri pembinaan negara terpaksa bergantung kepada buruh asing. Kebanyakan buruh asing yang diambil bekerja tidak mempunyai kemahiran dan kurang produktiviti (CIDB, 2004). Keadaan ini berlaku akibat daripada tekanan upah yang meningkat untuk menggajikan buruh tempatan. Ini menyebabkan kontraktor lebih senang mengambil buruh asing berbanding buruh tempatan untuk diambil bekerja. Perkara ini menjadi isu utama dalam industri pembinaan sekarang. Keadaan ini bertambah meruncing apabila Lembaga Pembangunan Industri Pembinaan (CIDB) menganggarkan lebih setengah daripada 800,000 gunatenaga dalam sektor pembinaan negara dipenuhi oleh tenaga kerja asing yang tidak berkemahiran. Ini bermakna industri pembinaan negara masih mempunyai banyak peluang pekerjaan untuk diisi oleh belia tempatan bagi mengatasi masalah pergantungan kepada tenaga kerja asing. Langkah ini sekaligus menjimatkan pengaliran wang Malaysia ke luar negara (CIDB, 2004). Bidang kerja pembinaan tidak lagi wajar diistilahkan sebagai buruh kasar, hina dan kotor, selain faktor 3D (Dirty, Difficult and Dangerous) sebaliknya kini kerja dalam bidang pembinaan ini diiktiraf sabagai kerjaya yang memerlukan kemahiran dan memiliki kemahiran mental, fizikal, kreatif serta ianya telah diakui sebagai tulang belakang pembangunan negara. Kerjaya sebagai pekerja buruh binaan dalam industri pembinaan bukan lagi dianggap sebagai pekerjaan golongan atau kumpulan yang tercicir sebaliknya bidang kemahiran terutamanya dalam industri pembinaan adalah satu pekerjaan yang menjanjikan sumber rezeki yang lumayan (CIDB, 2004; Berita Harian, 1993). 4.2
Isu Buruh Asing terhadap Keselamatan dan Kesihatan Di Tapak Binaan Kemasukan tenaga kerja asing yang ramai dari negara kurang membangun telah memberikan imej yang kurang baik dari aspek keselamatan kerana mereka kurang memberikan perhatian atau tiada pengetahuan mengenai aspekaspek keselamatan di tapak binaan. Masalah ini timbul adalah kerana mereka ini tidak menerima latihan secara formal sama ada di negara asal atau di Malaysia. Sikap tersebut juga menjadi salah satu punca yang menyumbang kepada berlakunya kemalangan. Insiden-insiden ini telah memberi publisiti yang tidak baik dalam usaha untuk menarik lebih ramai lagi tenaga kerja tempatan terutamanya belia-belia lepasan sekolah (CIDB, 2004). Kepesatan pembangunan negara menyebabkan industri pembinaan negara terpaksa bergantung kepada buruh asing. Kebanyakan buruh asing yang diambil bekerja tidak mempunyai kemahiran dan kurang produktiviti (CIDB, 2004). Keadaan ini berlaku akibat daripada tekanan upah yang meningkat untuk menggajikan buruh tempatan. Ini menyebabkan kontraktor lebih senang mengambil buruh asing berbanding buruh tempatan untuk diambil bekerja. Perkara ini menjadi isu utama dalam industri pembinaan sekarang. Keadaan ini bertambah meruncing apabila Lembaga Pembangunan Industri Pembinaan (CIDB) menganggarkan lebih setengah daripada 800,000 guna tenaga dalam sektor pembinaan negara dipenuhi oleh tenaga kerja asing yang tidak berkemahiran. Ini bermakna industri pembinaan negara masih mempunyai banyak peluang pekerjaan untuk diisi oleh belia tempatan bagi mengatasi masalah pergantungan kepada tenaga kerja asing. Langkah ini sekaligus menjimatkan pengaliran wang Malaysia ke luar negara.
4.3.
Isu Kepakaran Tenaga Buruh Industri Binaan Sektor pembinaan selalunya dikaitkan dengan fenomena 3-D iaitu 'Dirty, Difficult and Dangerous' (Kotor, Sukar dan Merbahaya). Tenaga kerja tempatan berpendapat, pekerjaan di sektor pembinaan tidak dipandang tinggi di kaca mata belia atau masyarakat. Bebanan kerja yang berat dan terpaksa bekerja di bawah panas terik matahari dikaitkan dengan pekerjaan buruh kasar. Di samping itu, banyak berita di akhbar menyiarkan insiden kemalangan di tapak binaan yang kadang-kala melibatkan kematian telah memburukkan lagi persepsi rakyat tempatan. Perubahan teknologi kepada IBS telah mula mengubah persepsi kepada industri binaan yang lebih cekap dan mampu menghasilkan industri yang lebih selamat dan berupaya menangani masalah semasa industri binaan, selain berupaya bersaing dalam era industri binaan bersaing dalam dunia globalisasi (Shahrul Nizar Shaari, 2003). Kelebihan-kelebihan yang ditawarkan oleh penggunaan IBS dapat mengalihkan sektor pembinaan daripada masalah 3-D atau 3-K iaitu Dirty (Kitanai), Difficult (Kitsui) dan Dangerous (Kiken), yang selama ini merupakan antara punca pekerja tempatan hilang minat untuk memasuki sektor pembinaan. Rekod CIDB mendapati hampir tiga daripada empat pekerja asing yang memohon ujian kepakaran untuk lanjutan permit terdiri daripada mereka yang terlibat dalam tred basah (wet-trades) seperti penyusun batu-bata, tukang kayu (acuan), tukang besi, tukang lepa dan tukang konkrit. Kerjaya dalam sektor ini sepatutnya dianggap kerjaya yang selamat dengan adanya latihan keselamatan dan latihan dalam tred kerja masing-masing (CIDB, 2005).
-4-
Industri pembinaan masih mengamalkan proses kerja yang berintensifkan buruh (labour intensive) berdasarkan tred-tred kerja basah (wet trades). Ini adalah faktor penyumbang utama kepada kualiti kerja yang rendah kerana tenaga kerja yang melaksanakan kerja ini tidak berkemahiran dan terlatih. Bagi mengurangkan pergantungan kepada tenaga pekerja yang ramai lantas meningkatkan jaminan kualiti ke atas projek-projek pembinaan, industri pembinaan perlu mengubah pelaksanaan kerja menggunakan lebih banyak kerja berorientasikan teknologi sistem binaan berindustri (Industrialised Building System - IBS). Dengan beralih kepada proses kerja yang lebih berintensifkan modal, produktiviti dan kualiti dapat ditingkatkan dengan menggunapakai sesetengah teknologi maju dari negara maju. Penggunaan teknik atau proses kerja yang lebih inovatif dan cekap dapat meningkatkan kualiti dan produktiviti (CIDB, 2004).
5.
PROGRAM LATIHAN KESELAMATAN DAN KESIHATAN DALAM INDUSTRI PEMBINAAN
5.1
Latihan Darkenwald dan Merriam (1982) memberikan pengertian latihan sebagai “...aktiviti yang direkabentuk untuk meningkatkan prestasi kerja pekerja semasa bekerja atau apa yang akan dilakukan oleh pekerja”. Manakala Noe (1986) mendefinisikan latihan sebagai satu reka bentuk perancangan pengalaman pembelajaran untuk membawa perubahan yang kekal terhadap pengetahuan, sikap dan kemahiran individu. Menurut Roberts (1980) latihan ditakrifkan sebagai aktiviti atau segala usaha terancang atau yang diprogramkan bagi kaedah pembelajaran dalam tingkah laku kerja tertentu. Menurut Kamus Dewan (2000), latihan merupakan pelajaran atau pendidikan untuk memahirkan atau membiasakan mengenai ajaran atau pelajaran yang diterima dan mencukupi untuk seseorang menjalankan kerjanya. Banyak aktiviti dan program keselamatan seperti program kad hijau dan sebagainya yang bertujuan memberikan pendedahan dan latihan mengenai amalan keselamatan. Namun program tersebut hanya sekadar permulaan dan tiada tindakan dan program susulan mengenai latihan keselamatan yang dilakukan secara berkala. Tiada program latihan keselamatan yang berterusan yang dirangka kepada semua golongan personel binaan di tapak bina. Program pembelajaran berterusan dalam latihan keselamatan seharusnya dirangka bagi memberikan input tambahan dan dalam usaha meningkatkan tahap keselamatan, mengurangkan kemalangan selain memberikan persekitaran kerja industri binaan sebagai sektor pekerjaan yang selamat sebagaimana dalam industri petrokimia. Menurut International Labour Office, manual keselamatan dikeluarkan bagi memberikan panduan praktik keselamatan, kesihatan dan kebajikan di tapak bina dan bagi memberikan pengetahuan penyelesaian kepada masalah keselamatan yang berlaku. Ini bagi memberikan gambaran bahawa industri pekerjaan di tapak bina adalah selamat dan praktik keselamatan tersebut berupaya mengelakkan kemalangan kepada nyawa pekerja, kesihatan dan juga sumber tenaga kerja terlatih yang berada di tapak projek. Salah satu tujuan polisi keselamatan dan kesihatan pekerja yang perlu ada dalam organisasi dan pengurusan keselamatan ialah keperluan latihan keselamatan di semua peringkat pekerja binaan. Keperluan latihan sangat diperlukan terutamanya bagi pekerja dalam tred yang dikategorikan berisiko seperti pekerja peranca dan operator kren yang mana sebarang kesilapan oleh mereka akan memberikan kesan kepada pekerja-pekerja yang lainnya di tapak projek (ILO, 1995). Robert dan Rubio (1991), menyatakan bahawa latihan merupakan antara elemen asas yang menjadikan program keselamatan menjadi lebih efektif dalam pengurusan keselamatan dan kesihatan pekerjaan. Juga menambah bahawa latihan keselamatan dan orientasi merupakan elemen penting kepada program keselamatan yang efektif. Penyelia dan pekerja perlu memahami polisi keselamatan firma dan prosidur berkaitan bahaya dalam persekitaran pekerjaan mereka. Pekerja perlu disediakan dengan program latihan orientasi keselamatan apabila pertama kali memasuki tapak bina yang merangkumi polisi firma dan keselamatan projek, peraturan keselamatan, orientasi tapak bina, peralatan pencegahan keselamatan dan keperluan latihan menurut OSHA. Antara program keselamatan yang boleh dilaksanakan di tapak bina (Levitt dan Raymond, 1987) adalah Latihan Keselamatan Dan Kursus Induksi. Dalam program tersebut, pekerja-pekerja perlu diberi latihan keselamatan yang berkaitan dengan bidangnya untuk memberi pendekatan yang lebih berhubung dengan keselamatan ketika melaksanakan kerja. Kursus induksi juga boleh dilakukan dengan mengawal pekerja-pekerja yang baru supaya mengamalkan kaedah kerja yang betul dan selamat. Kursus atau latihan seperti yang dinyatakan oleh Levitt dan Raymond ini boleh dilaksanakan di tapak bina atau menghadiri kursus seperti yang dianjurkan oleh National Institute of Occupational Safety and Health (NIOSH). Selain itu, latihan praktikal juga dilaksanakan di tempat kerja untuk melihat tahap keberkesanan pelaksanaan dan kefahaman peserta. Bermula pada tahun 1999, CIDB telah mewajibkan peserta menghadiri latihan pekerja dan mendapat kad hijau sebagai bukti mereka telah berjaya menghadiri latihan tersebut. Oleh itu, kos latihan ini mesti diperuntukan oleh semua kontraktor yang terlibat apabila ia dikuatkuasakan. Menurut Koehn dan Kothari (1994) dan Amrien (1992), dalam usaha menekankan amalan keselamatan semasa pembinaan, adalah disarankan organisasi mengambilkira beberapa perkara iaitu, mempunyai pengetahuan berkaitan perundangan terlibat, menentukan polisi dan prosidur dan memastikan diikuti oleh semua pihak, melaksanakan latihan keselamatan berjadual kepada pekerja, pengurus dan profesional pereka bentuk,
-5-
membangunkan polisi bertulis berkaitan program keselamatan dan melaksanakan sistem penalti, dan melaksanakan mesyuarat keselamatan selain menyediakan pasca rekod data keselamatan bahan binaan. Keselamatan tidak akan dicapai melalui penguatkuasaan perundangan semata-mata walaupun ia merupakan tanggungjawab kontraktor. Majikan atau klien perlu terlibat sama kerana keselamatan pekerjaan merupakan usaha kumpulan dan ianya boleh dicapai melalui pelaksanaan latihan dan pendidikan. 5.2
6.
Kepentingan Latihan Keselamatan dalam Industri Binaan Latihan keselamatan mempunyai kepentingan kepada firma dan masyarakat seperti yang dinyatakan oleh Robert dan Rubio (1991). Latihan keselamatan berupaya menyelamatkan nyawa, mengelakkan kemalangan, kecederaan dan kesakitan. Melalui kebanyakan latihan dan praktis dalam pekerjaan, kita akan berupaya melaksanakan tugasan dengan sempurna berbanding dengan sebelumnya. Menurut Davies dan Tomasin, (1996), adalah menjadi kewajipan majikan membekalkan arahan dan latihan secukupnya bagi kepentingan memastikan keselamatan dan kesihatan pekerja terjamin selain bagi mematuhi peruntukan perundangan keselamatan di tempat kerja (Health and Safety at Work Act, 1974). Dan antara persoalan yang akan ditanya selepas berlakunya kejadian kemalangan adalah , “adakah latihan secukupnya telah diberikan kepada semua pekerja?”. Ini menunjukkan betapa pentingnya membekalkan secukupnya latihan keselamatan bagi memastikan tanggungjawab majikan telah dilaksanakan iaitu membekalkan latihan kepada semua lapisan pekerja termasuk kakitangan pengurusan. Tambahan lagi keselamatan sepatutnya merupakan sebahagian daripada semua latihan dalam operasi industri binaan. Kepentingan latihan keselamatan dan kesihatan dilihat dari aspek membekalkan pekerja semua lapisan ketukangan atau kepakaran profesional kepada kemahiran asas dan kepakaran yang diperlukan untuk melaksanakan pekerjaan atau menambahkan pengkhususan kepakaran. Latihan tidak perlu dilihat sebagai khusus latihan seperti di kolej malah latihan yang khusus di tapak bina yang membekalkan pengetahuan berkaitan risiko pekerjaan di lapangan (King dan Hudson, 1985).
KESIMPULAN Sejak isu mengenai keselamatan meningkat dalam industri pembinaan, banyak kajian berkaitan keselamatan telah dijalankan bagi kerja-kerja bangunan. Kejadian kemalangan seperti yang sering berlaku di sektor pembinaan telah mengakibatkan kehilangan begitu ramai tenaga kerja dan kerugian harta benda berjuta-juta ringgit pada setiap tahun di negara ini. Kejadian kemalangan di dalam industri pembinaan sering dikaitkan dengan kecuaian dalam pelaksanaan pekerjaan, pengabaian aspek keselamatan, pengabaian program program kesedaran dan latihan, tiadanya displin, kurangnya komunikasi serta lain-lain lagi gangguan luar yang meningkatkan lagi faktor pengaruh terjadinya kes kemalangan yang semakin meningkat hari ini. Bagi menjamin keselamatan industri binaan yang berterusan, majikan dalam industri pembinaan adalah perlu menyediakan pelbagai peringkat latihan tentang keselamatan dan kesihatan kepada setiap pekerja dan pegawai pengurusannya. Oleh yang demikian, majikan atau kontraktor boleh dikatakan merupakan golongan yang utama dalam menentukan keselamatan dan kesihatan kepada pekerjanya. Program latihan keselamatan seharusnya mempunyai program berterusan sebagaimana kredit yang perlu diperolehi oleh pihak profesional dalam program pembelajaran berterusan sebelum diterima untuk pembaharuan pendaftaran profesional. Program pembelajaran berterusan dalam latihan keselamatan seharusnya dirangka bagi memberikan input tambahan dan dalam usaha meningkatkan tahap keselamatan, mengurangkan kemalangan selain memberikan persekitaran kerja industri binaan sebagai sektor pekerjaan yang selamat sebagaimana dalam industri petrokimia.
-6-
RUJUKAN Berita Harian (1992). Sektor Pembinaan dan Pembuatan Penting. dlm. Berita Harian, 13 Ogos 1992. Kuala Lumpur: Berita Harian Sdn. Bhd. Bold. J (1996). Role of State Labour Inspectors in The Prevention of Occupational Accident, Journal of Asian-Pacific Newsletter on Occupational Health and Safety, Vol. 3 (2), July 1996, pp 36-37. Brazier, A.J (1994) A Summary of Incident Reporting in the Process Industry, Journal of Prevention Process Industry, Vol. 7 (3), pp243-247. Construction Industry Development Board Malaysia (2004) Tinjauan Industri Pembinaan 2001-2002, Kuala Lumpur: CIDB, pp.49-67 Construction Industry Development Board Malaysia (2005). RoadMap Sistem Binaan Berindustri (IBS) 2003-2010, dalam IBS Digest, January-Mac 2005, Kuala Lumpur: CIDB, pp. 4-5 Covan, J (1995) Safety Engineering, New York: A Wiley Interscience Publication, pp. 93 Darkenwald, G. G dan S. B. Merriam (1982) Adult Education: Foundations and Practice. New York: Harper and Row Publication, pp 65 Davies, V.J. dan Tomasin, K. (1996) Construction Safety Handbook, 2nd. Edition. Great Britain: Thomas Telford Publishing, pp 3, 141, 204. Diaa Hadid (2006) Construction Deaths and Accidents Leap, Dubai, in Gulfnews bertarikh 17 Januari 2006 [Online] http:// www.gulfnews.com. Dicapai pada 4 Februari 2006. Everett, J.G. (1996). Cost of Accident and Injuries to The Construction Industry, Journal of Construction Engineering and Management, pp 158-164. Grossman, S.I. (1996). Occupational Safety and Health Administration US Department of Labour, Journals of OSHA Technical Data Centre, dlm. SIA Newsletter 96-97: July 1996. International Labour Organization (ILO) (1995). Safety, Health and Welfare on Construction Site – A Training Manual, Geneva: International Labour Office. King, R.W. dan Hudson, R. (1985) Construction Hazard and Safety Handbook, UK: Butterworth & Co Publishers Ltd, pp.431 Kweku K. Bentil (1990) Construction Site Safety: A Matter of Life and Costs, Journal of Cost Engineering, Vol 32, No. 3, March 1990 Koehn, E. dan Kothari, R.K (1994). Constructon Safety in Developed and Developing Regions, Proceeding of Eureka Conference-June 1994, Lillehammer: Norwegian Building Research Institute, pp. 475-476 Laney, J.C. (1982a) Site Safety, New York: Longman Inc. Laney, J.C. (1982) Site Practices Series-Site Safety, United Kingdom: Construction Press. Levitt dan Samelson (1987) Construction Safety Management, New York: Mc GrawHill Book Company. Ludin Embong (1995) Akta Keselamatan dan Kesihatan Pekerjaan 1994, Buletin Jabatan Keselamatan dan Kesihatan Pekerjaan, Bil 1/95, Kuala Lumpur: Percetakan Nasional Malaysia Bhd. Noe, R.A (1986) Trainees Attributes and Attitudes: Neglected Influences on Training Effectiveness. Journal of Academy of Management Review. 11(4), pp 736-749. Peterson, D.(1978) Techniques of Safety Management, New York: McGraw Hill Book Company Roberts, J.M. (1980) Construction Management: An Effective Approach, Va: Reston Peyton, R.X. dan Rubio, R.C. (1991) Construction Safety Practices and Principles, New York: Van Nostrand Reinhold, pp. 20-22, 95-96, 162-163 Ridley, J. (1994) Safety at Work, Oxford: Butterworth - Heinmann Shahrul Nizar Shaari, (2003) Dirty, Difficult and Dangerous? Simply It... Use IBS!, dalam CIDB News, Bil. 1, 2003, Kuala Lumpur: Lembaga Pembangunan Industri Pembinaan Malaysia, pp 8-11.
-7-
ABSTRACT: This paper will discuss the current isssues related to the safety and health in the construction sites, human resource, workers expertise and training programme in safety and health in the construction industry. It cannot be denied that some effects from the previous years economic rapid dvelopment are risks facing from the workforce especially in the construction industry which is more complex such as lower quality issues, lower on productivity, shortage of skills workers, and high on accidents rate. Safety training have their own importance to firms and society which would safe life, prevent an accident, harm and injures. It shows the importance of providing an acceptable standard of safety training to ensure that the employer has fulfilled the responsibilities implementing to provide the training to all level of construction workers including management staff. Keywords: construction industry, occupational safety and health, trainning. ABSTRAK: Kertas kerja ini membincangkan isu-isu semasa berkaitan keselamatan dan kesihatan di tapak pembinaan, sumber manusia, kepakaran tenaga buruh dan program latihan dalam keselamatan dan kesihatan dalam industri pembinaan. Sememangnya tidak dapat dinafikan bahawa salah satu kesan sampingan daripada kepesatan perkembangan ekonomi negara beberapa tahun kebelakangan ini ialah risiko-risiko yang dihadapi oleh tenaga kerja, khususnya dalam industri pembinaan yang semakin kompleks seperti isu-isu kualiti yang rendah, tahap produktiviti yang rendah, imej, kekurangan tenaga kerja mahir dan tahap kemalangan yang tinggi. Latihan keselamatan mempunyai kepentingan kepada firma dan masyarakat dan berupaya menyelamatkan nyawa, mengelakkan kemalangan, kecederaan dan kesakitan. Ini menunjukkan betapa pentingnya membekalkan secukupnya latihan keselamatan bagi memastikan tanggungjawab majikan telah dilaksanakan iaitu membekalkan latihan kepada semua lapisan pekerja binaan termasuk kakitangan pengurusan. Kata kunci: Industri Pembinaan, Kemalangan, Keselamatan Dan Kesihatan Pekerjaan, Latihan
1.
PENGENALAN Salah satu langkah untuk membantu negara di dalam usaha membangunkan imej industri pembinaan adalah dengan menyediakan persekitaran kerja yang selamat. Kejadian kemalangan seperti yang sering berlaku di sektor pembinaan telah mengakibatkan kehilangan begitu ramai tenaga kerja dan kerugian harta benda berjuta-juta ringgit pada setiap tahun di negara ini. Sekiranya situasi ini tidak dibendung, sudah tentu sedikit sebanyak ianya akan menjejaskan perkembangan ekonomi negara serta hasrat untuk menjadi negara maju menjelang tahun 2020. Kejadian kemalangan di dalam industri binaan sering dikaitkan dengan kecuaian dalam pelaksanaan pekerjaan, pengabaian aspek keselamatan, pengabaian program program kesedaran dan latihan, tiadanya displin, kurangnya komunikasi serta lain-lain lagi gangguan luar yang meningkatkan lagi faktor pengaruh terjadinya kes kemalangan yang semakin meningkat hari ini. Dengan mengambil kira situasi ekonomi dalam industri binaan, isu-isu dan masalahmasalah berikut telah dikenal pasti sebagai isu yang dianggap penting dalam industri binaan dan harus dilihat dengan lebih serius untuk mencari penyelesaian; iaitu kualiti yang rendah, tahap produktiviti yang rendah, imej, tahap etika yang rendah, kekurangan tenaga kerja mahir dan tahap kemalangan yang tinggi.
2.
OBJEKTIF Objektif kertas kerja ini adalah bagi membincangkan perkara-perkara berikut: i. Kemalangan di tapak pembinaan ii. Sumber manusia dan kepakaran tenaga buruh ii. Program latihan keselamatan dan kesihatan dalam industri pembinaan
3. 3.1
KEMALANGAN DI TAPAK PEMBINAAN Isu Kemalangan Dalam Industri Binaan Kualiti dan keselamatan merupakan dua isu penting di dalam industri pembinaan masa kini. ISO 9000 telah dengan kadar yang aktif dipromosikan dalam industri pembinaan bagi memastikan kualiti pembinaan yang disiapkan oleh kontraktor. Selain faktor kualiti, keperluan menyediakan persekitaran kerja yang selamat tidak boleh dipinggirkan dalam situasi industri pembinaan yang sememangnya berisiko tinggi. Semakin banyak projek yang kompleks, keselamatan semakin menjadi isu penting bagi memastikan keselamatan nyawa dan harta benda terjamin. Banyak negara maju seperti UK dan Australia mewartakan peraturan pengesahan amalan keselamatan dalam praktik pekerjaan kontraktor di tapak pembinaan. Revolusi dan perubahan dalam pengurusan sistem keselamatan telah menjadikan ianya suatu mandat dalam mempraktikkan amalan keselamatan dapat diuruskan secara berkesan (Low, et al., 2000). Industri pembinaan masih mengamalkan proses kerja yang berintensifkan
-1-
buruh (labour intensive) berdasarkan tred-tred kerja basah (wet trades). Ini adalah faktor penyumbang utama kepada kualiti kerja yang rendah kerana tenaga kerja yang melaksanakan kerja ini tidak berkemahiran dan terlatih. Kejadian kemalangan di dalam industri binaan sering dikaitkan dengan kecuaian dalam pelaksanaan pekerjaan, pengabaian aspek keselamatan, pengabaian program program kesedaran dan latihan, tiadanya displin, kurangnya komunikasi serta lain-lain lagi gangguan luar yang meningkatkan lagi faktor pengaruh terjadinya kes kemalangan yang semakin meningkat hari ini (Bold, 1996). 3.2
Amalan Keselamatan Di Tapak Binaan Pelaksanaan amalan keselamatan di tapak bina perlu dipraktikkan oleh semua pihak yang terlibat dalam industri binaan bertujuan untuk mengelakkan kemalangan dari berlaku di tapak bina. Kerajaan telah menggubal akta bagi memastikan amalan keselamatan menjadi keutamaan di tapak bina, seperti Akta Kilang dan Jentera 1967. Kemudiannya, Akta Keselamatan dan Kesihatan Pekerjaan telah digubal pada 1984 bagi meningkatkan keberkesanan dan mempertingkatkan amalan keselamatan di dalam industri binaan (A. Abdeli, 1994). Dalam pengurusan keselamatan tapak bina, pelbagai kos diperuntukkan bagi menjamin tahap keselamatan yang mencukupi dan bagi menjamin pelaksanaan kerja di tapak bina tidak diganggu akibat kejadian kemalangan (Mac Collum, 1993). Keselamatan ialah keadaan yang bebas daripada risiko yang berbahaya. Ini adalah berkaitan dengan bahaya yang boleh mendatangkan kecederaan fizikal dan risiko terhadap kesihatan dalam jangkamasa tertentu (Davies dan Tomasin, 1996). Dalam industri pembinaan, kebanyakan kes kecederaan berlaku di tempat kerja adalah disebabkan oleh pekerja tidak diberi latihan keselamatan yang mencukupi atau langsung tiada diberi latihan (Grossman, 1996). Sejak isu mengenai keselamatan meningkat dalam industri binaan, banyak kajian berkaitan keselamatan telah dijalankan bagi kerja-kerja bangunan. Sehubungan dengan itu, kajian lebih mendalam perlu dilakukan bagi mengenalpasti kos pengurusan dan perancangan bagi kerja kejuruteraan awam agar dapat dijadikan panduan perancangan projek dan anggaran projek akan diketahui.
3.3
Kemalangan Kemalangan menurut Laney (1982a) merupakan keadaan atau situasi yang berlaku tanpa kawalan yang mengakibatkan kecederaan dan kerosakan. Dalam industri binaan kemalangan mengakibatkan kecederaan, kematian, kerosakan jentera, bahan binaan dan sebagainya yang berkaitan dengan industri ini. Ridley (1983) menyatakan definisi terawal yang telah dikemukakan oleh Lord Mac Naughton di dalam kes Fenton v. Thorley & Co. Ltd (1903) AC 443 yang berpendapat bahawa suatu perkara yang menghalang atau ditonjolkan ketika tidak diingini ke atas sesuatu pekerjaan normal dan di dalam erti kata harian, ia merupakan kemalangan yang tidak dapat dijangka atau disedari oleh mangsa. Definisi yang didapati daripada 40 penyelidikan yang dibuat oleh Ridley (1983) dari aspek umum, undang-undang, perubatan, saintifik dan literatur keselamatan telah mengemukakan definisi kemalangan yang tepat. Peyton dan Rubio (1991), menyatakan kebanyakan pakar mendefinisikan kemalangan sebagai kejadian yang tidak dapat diramal menyebabkan kecederaan fizikal kepada manusia dan kerosakan harta benda. Ia juga boleh dikatakan sebagai ‘suatu kejadian yang boleh dan telah menyebabkan penurunan kecekapan firma dan operasi perniagaan’. Maksud risiko dan bahaya merujuk kepada kemalangan yang boleh mengganggu kesihatan dan mewujudkan suasana kerja yang tidak sihat (Davies dan Tomasin, 1990). Brazier (1994) dan Covan (1995) bersetuju bahawa kemalangan merupakan suatu keadaan yang tidak diingini yang menyebabkan kecedaraan atau kerosakan. Jadual 1 menunjukkan jumlah kemalangan industri di Malaysia yang dilaporkan mengikut sektor dan antara 2000-2004 Jadual 1. Jumlah Kemalangan Industri yang dilaporkan Mengikut Sektor dari tahun 2000-2004 JUMLAH KEMALANGAN YANG DILAPOR
PERUSAHAAN/TAHUN
2000
2001
2002
2003
2004
1. Pertanian, Perhutanan & Perikanan 2. Perlombongan & Kuari
11,893
12,424
9,456
6,947
5,677
626
573
545
536
533
3. Pengilangan
41,331
35,642
33,523
29,780
26,690
537
442
516
510
496
5. Pembinaan
4,873
4,593
5,015
4,654
4,445
6. Perdagangan
15,452
13,774
13,685
13,395
12,948
7. Pengangkutan
4,778
4,382
4,439
4,104
4,151
687
602
567
572
605
4. Elektrik, Gas, Air & Kebersihan
8. Institusi Kewangan & Insurans
-2-
9. Perkhidmatan
6,581
5,950
5,924
5,617
5,295
10. Perkhidmatan Awam
8,248
7,487
8,140
7,743
8,325
95,006
85,869
81,810
73,858
69,132
JUMLAH
Sumber : Pertubuhan Keselamatan Sosial (PERKESO), 2005)
3.4.
Masalah Kemalangan Dalam Industri Binaan Kepesatan pembangunan ekonomi yang sedang pesat ini sememangnya telah memberikan banyak manfaat kepada semua rakyat Malaysia. Namun demikian, kita juga akui bahawa bersamanya kesan-kesan sampingan yang perlu diatasi. Salah satu daripadanya ialah peningkatan bahaya atau risiko di tempat kerja akibat daripada penggunaan bahan, peralatan dan proses kerja yang canggih dan berbagai-bagai pada masa ini. Semestinya risiko-risiko tersebut dikawal dengan berkesan bagi memastikan produktiviti dan kualiti kerja dalam industri binaan sentiasa dapat dikekalkan pada tahap yang tinggi (Ludin Embong, 1995). Kemalangan yang tinggi dalam sektor binaan boleh menyebabkan negara kehilangan tenaga kerja dan kerugian harta benda yang bernilai beribu juta ringgit pada setiap tahun. Dalam industri pembinaan, kebanyakan kes kecederaan berlaku di tempat kerja adalah disebabkan oleh pekerja tidak diberi latihan keselamatan yang mencukupi atau langsung tidak diberi latihan (Grossman, 1996). Jadual 2. menunjukkan jumlah kemalangan (maut) mengikut tahun di Malaysia antara 2000-2004. Jadual 2. Jumlah Kemalangan (Maut) Mengikut Tahun JUMLAH KEMALANGAN (MAUT)
PERUSAHAAN/TAHUN 2000
2001
2002
2003
2004
1. Pertanian, Perhutanan & Perikanan
115
75
69
40
62
2. Perlombongan & Kuari
11
7
12
8
8
3. Pengilangan
282
243
214
213
195
8
13
14
8
10
5. Pembinaan
159
89
88
95
77
6. Perdagangan
151
192
134
151
143
7. Pengangkutan
98
91
90
108
73
8. Institusi Kewangan & Insurans
11
6
9
7
5
9. Perkhidmatan
72
106
87
84
65
10. Perkhidmatan Awam
97
136
141
108
131
1,004
958
858
822
846
4. Elektrik, Gas, Air & Kebersihan
JUMLAH
Sumber : Pertubuhan Keselamatan Sosial (PERKESO), 2005 Sememangnya tidak dapat dinafikan bahawa salah satu kesan sampingan daripada kepesatan pembangunan ekonomi negara pada beberapa tahun kebelakangan ini ialah risiko-risiko yang melibatkan tenaga kerja iaitu risiko kemalangan dan penyakit pekerjaan yang semakin serius dilaporkan. Kemalangan dan penyakit pekerjaan yang tinggi akan menjejaskan pembangunan negara dan kehilangan tenaga kerja. Seperti yang telah diketahui, pekerja adalah aset penting negara dan menjadi tulang belakang proses pembangunan. Pembangunan ekonomi dan sosial tidak akan tercapai tanpa sumbangan daripada para pekerja. Justeru itu, usaha-usaha sentiasa dijalankan bagi memastikan keselamatan dan kesihatan pekerja-pekerja tidak terjejas (Levitt et al, 1987). Peruntukan yang sepatutnya dipatuhi oleh majikan sepertimana Akta Keselamatan dan Kesihatan Pekerjaan 1994 bagi menyediakan latihan dan memberikan pengetahuan keselamatan nampaknya tidak dilaksanakan sepenuhnya oleh majikan. Alasan kos latihan yang tinggi menjadi alasan utama majikan enggan melaksanakan keperluan ini (Everett, 1996). Menurut Davies dan Tomasin (1996), majikan dalam industri pembinaan perlu menyediakan pelbagai peringkat latihan tentang keselamatan dan kesihatan kepada setiap pekerja dan pegawai pengurusannya. Oleh yang demikian, majikan atau kontraktor boleh dikatakan merupakan golongan yang utama dalam menentukan keselamatan dan kesihatan kepada pekerjanya. 3.5
Langkah-Langkah Mencegah Kemalangan Langkah-langkah untuk mencegah dari berlaku kemalangan boleh dilaksanakan oleh kontraktor dengan menyediakan peralatan serta kelengkapan keselamatan yang sesuai dengan keperluan kerja dalam kadar yang mencukupi (Peyton dan Rubio, 1991). Pihak kontraktor terlebih dahulu perlu mengenalpasti risiko-risiko bahaya di tapak bina dan mengenalpasti peralatan yang sesuai untuk mewujudkan sistem kerja yang selamat. Di antara
-3-
peralatan keselamatan yang perlu disediakan oleh kontraktor adalah topi keselamatan, jaket keselamatan dan kasut keselamatan.
4. SUMBER MANUSIA DAN KEPAKARAN TENAGA BURUH 4.1 Kepentingan Sumber Manusia Dalam Industri Pembinaan Tenaga buruh amat penting di dalam indutri pembinaan tetapi negara terpaksa mengimport tenaga buruh asing daripada negara jiran untuk menampung kekurangan tenaga buruh tempatan yang semakin kritikal. Perkara tersebut, mungkin berpunca daripada pemikiran masyarakat kita sendiri di Malaysia yang memandang rendah dan kotor terhadap buruh binaan ini, walhal bidang kerja tersebut memberi pendapatan yang cukup lumayan berbanding dengan kerja-kerja lain terutamanya kerja sebagai operator di kilang. Kepesatan pembangunan negara menyebabkan industri pembinaan negara terpaksa bergantung kepada buruh asing. Kebanyakan buruh asing yang diambil bekerja tidak mempunyai kemahiran dan kurang produktiviti (CIDB, 2004). Keadaan ini berlaku akibat daripada tekanan upah yang meningkat untuk menggajikan buruh tempatan. Ini menyebabkan kontraktor lebih senang mengambil buruh asing berbanding buruh tempatan untuk diambil bekerja. Perkara ini menjadi isu utama dalam industri pembinaan sekarang. Keadaan ini bertambah meruncing apabila Lembaga Pembangunan Industri Pembinaan (CIDB) menganggarkan lebih setengah daripada 800,000 gunatenaga dalam sektor pembinaan negara dipenuhi oleh tenaga kerja asing yang tidak berkemahiran. Ini bermakna industri pembinaan negara masih mempunyai banyak peluang pekerjaan untuk diisi oleh belia tempatan bagi mengatasi masalah pergantungan kepada tenaga kerja asing. Langkah ini sekaligus menjimatkan pengaliran wang Malaysia ke luar negara (CIDB, 2004). Bidang kerja pembinaan tidak lagi wajar diistilahkan sebagai buruh kasar, hina dan kotor, selain faktor 3D (Dirty, Difficult and Dangerous) sebaliknya kini kerja dalam bidang pembinaan ini diiktiraf sabagai kerjaya yang memerlukan kemahiran dan memiliki kemahiran mental, fizikal, kreatif serta ianya telah diakui sebagai tulang belakang pembangunan negara. Kerjaya sebagai pekerja buruh binaan dalam industri pembinaan bukan lagi dianggap sebagai pekerjaan golongan atau kumpulan yang tercicir sebaliknya bidang kemahiran terutamanya dalam industri pembinaan adalah satu pekerjaan yang menjanjikan sumber rezeki yang lumayan (CIDB, 2004; Berita Harian, 1993). 4.2
Isu Buruh Asing terhadap Keselamatan dan Kesihatan Di Tapak Binaan Kemasukan tenaga kerja asing yang ramai dari negara kurang membangun telah memberikan imej yang kurang baik dari aspek keselamatan kerana mereka kurang memberikan perhatian atau tiada pengetahuan mengenai aspekaspek keselamatan di tapak binaan. Masalah ini timbul adalah kerana mereka ini tidak menerima latihan secara formal sama ada di negara asal atau di Malaysia. Sikap tersebut juga menjadi salah satu punca yang menyumbang kepada berlakunya kemalangan. Insiden-insiden ini telah memberi publisiti yang tidak baik dalam usaha untuk menarik lebih ramai lagi tenaga kerja tempatan terutamanya belia-belia lepasan sekolah (CIDB, 2004). Kepesatan pembangunan negara menyebabkan industri pembinaan negara terpaksa bergantung kepada buruh asing. Kebanyakan buruh asing yang diambil bekerja tidak mempunyai kemahiran dan kurang produktiviti (CIDB, 2004). Keadaan ini berlaku akibat daripada tekanan upah yang meningkat untuk menggajikan buruh tempatan. Ini menyebabkan kontraktor lebih senang mengambil buruh asing berbanding buruh tempatan untuk diambil bekerja. Perkara ini menjadi isu utama dalam industri pembinaan sekarang. Keadaan ini bertambah meruncing apabila Lembaga Pembangunan Industri Pembinaan (CIDB) menganggarkan lebih setengah daripada 800,000 guna tenaga dalam sektor pembinaan negara dipenuhi oleh tenaga kerja asing yang tidak berkemahiran. Ini bermakna industri pembinaan negara masih mempunyai banyak peluang pekerjaan untuk diisi oleh belia tempatan bagi mengatasi masalah pergantungan kepada tenaga kerja asing. Langkah ini sekaligus menjimatkan pengaliran wang Malaysia ke luar negara.
4.3.
Isu Kepakaran Tenaga Buruh Industri Binaan Sektor pembinaan selalunya dikaitkan dengan fenomena 3-D iaitu 'Dirty, Difficult and Dangerous' (Kotor, Sukar dan Merbahaya). Tenaga kerja tempatan berpendapat, pekerjaan di sektor pembinaan tidak dipandang tinggi di kaca mata belia atau masyarakat. Bebanan kerja yang berat dan terpaksa bekerja di bawah panas terik matahari dikaitkan dengan pekerjaan buruh kasar. Di samping itu, banyak berita di akhbar menyiarkan insiden kemalangan di tapak binaan yang kadang-kala melibatkan kematian telah memburukkan lagi persepsi rakyat tempatan. Perubahan teknologi kepada IBS telah mula mengubah persepsi kepada industri binaan yang lebih cekap dan mampu menghasilkan industri yang lebih selamat dan berupaya menangani masalah semasa industri binaan, selain berupaya bersaing dalam era industri binaan bersaing dalam dunia globalisasi (Shahrul Nizar Shaari, 2003). Kelebihan-kelebihan yang ditawarkan oleh penggunaan IBS dapat mengalihkan sektor pembinaan daripada masalah 3-D atau 3-K iaitu Dirty (Kitanai), Difficult (Kitsui) dan Dangerous (Kiken), yang selama ini merupakan antara punca pekerja tempatan hilang minat untuk memasuki sektor pembinaan. Rekod CIDB mendapati hampir tiga daripada empat pekerja asing yang memohon ujian kepakaran untuk lanjutan permit terdiri daripada mereka yang terlibat dalam tred basah (wet-trades) seperti penyusun batu-bata, tukang kayu (acuan), tukang besi, tukang lepa dan tukang konkrit. Kerjaya dalam sektor ini sepatutnya dianggap kerjaya yang selamat dengan adanya latihan keselamatan dan latihan dalam tred kerja masing-masing (CIDB, 2005).
-4-
Industri pembinaan masih mengamalkan proses kerja yang berintensifkan buruh (labour intensive) berdasarkan tred-tred kerja basah (wet trades). Ini adalah faktor penyumbang utama kepada kualiti kerja yang rendah kerana tenaga kerja yang melaksanakan kerja ini tidak berkemahiran dan terlatih. Bagi mengurangkan pergantungan kepada tenaga pekerja yang ramai lantas meningkatkan jaminan kualiti ke atas projek-projek pembinaan, industri pembinaan perlu mengubah pelaksanaan kerja menggunakan lebih banyak kerja berorientasikan teknologi sistem binaan berindustri (Industrialised Building System - IBS). Dengan beralih kepada proses kerja yang lebih berintensifkan modal, produktiviti dan kualiti dapat ditingkatkan dengan menggunapakai sesetengah teknologi maju dari negara maju. Penggunaan teknik atau proses kerja yang lebih inovatif dan cekap dapat meningkatkan kualiti dan produktiviti (CIDB, 2004).
5.
PROGRAM LATIHAN KESELAMATAN DAN KESIHATAN DALAM INDUSTRI PEMBINAAN
5.1
Latihan Darkenwald dan Merriam (1982) memberikan pengertian latihan sebagai “...aktiviti yang direkabentuk untuk meningkatkan prestasi kerja pekerja semasa bekerja atau apa yang akan dilakukan oleh pekerja”. Manakala Noe (1986) mendefinisikan latihan sebagai satu reka bentuk perancangan pengalaman pembelajaran untuk membawa perubahan yang kekal terhadap pengetahuan, sikap dan kemahiran individu. Menurut Roberts (1980) latihan ditakrifkan sebagai aktiviti atau segala usaha terancang atau yang diprogramkan bagi kaedah pembelajaran dalam tingkah laku kerja tertentu. Menurut Kamus Dewan (2000), latihan merupakan pelajaran atau pendidikan untuk memahirkan atau membiasakan mengenai ajaran atau pelajaran yang diterima dan mencukupi untuk seseorang menjalankan kerjanya. Banyak aktiviti dan program keselamatan seperti program kad hijau dan sebagainya yang bertujuan memberikan pendedahan dan latihan mengenai amalan keselamatan. Namun program tersebut hanya sekadar permulaan dan tiada tindakan dan program susulan mengenai latihan keselamatan yang dilakukan secara berkala. Tiada program latihan keselamatan yang berterusan yang dirangka kepada semua golongan personel binaan di tapak bina. Program pembelajaran berterusan dalam latihan keselamatan seharusnya dirangka bagi memberikan input tambahan dan dalam usaha meningkatkan tahap keselamatan, mengurangkan kemalangan selain memberikan persekitaran kerja industri binaan sebagai sektor pekerjaan yang selamat sebagaimana dalam industri petrokimia. Menurut International Labour Office, manual keselamatan dikeluarkan bagi memberikan panduan praktik keselamatan, kesihatan dan kebajikan di tapak bina dan bagi memberikan pengetahuan penyelesaian kepada masalah keselamatan yang berlaku. Ini bagi memberikan gambaran bahawa industri pekerjaan di tapak bina adalah selamat dan praktik keselamatan tersebut berupaya mengelakkan kemalangan kepada nyawa pekerja, kesihatan dan juga sumber tenaga kerja terlatih yang berada di tapak projek. Salah satu tujuan polisi keselamatan dan kesihatan pekerja yang perlu ada dalam organisasi dan pengurusan keselamatan ialah keperluan latihan keselamatan di semua peringkat pekerja binaan. Keperluan latihan sangat diperlukan terutamanya bagi pekerja dalam tred yang dikategorikan berisiko seperti pekerja peranca dan operator kren yang mana sebarang kesilapan oleh mereka akan memberikan kesan kepada pekerja-pekerja yang lainnya di tapak projek (ILO, 1995). Robert dan Rubio (1991), menyatakan bahawa latihan merupakan antara elemen asas yang menjadikan program keselamatan menjadi lebih efektif dalam pengurusan keselamatan dan kesihatan pekerjaan. Juga menambah bahawa latihan keselamatan dan orientasi merupakan elemen penting kepada program keselamatan yang efektif. Penyelia dan pekerja perlu memahami polisi keselamatan firma dan prosidur berkaitan bahaya dalam persekitaran pekerjaan mereka. Pekerja perlu disediakan dengan program latihan orientasi keselamatan apabila pertama kali memasuki tapak bina yang merangkumi polisi firma dan keselamatan projek, peraturan keselamatan, orientasi tapak bina, peralatan pencegahan keselamatan dan keperluan latihan menurut OSHA. Antara program keselamatan yang boleh dilaksanakan di tapak bina (Levitt dan Raymond, 1987) adalah Latihan Keselamatan Dan Kursus Induksi. Dalam program tersebut, pekerja-pekerja perlu diberi latihan keselamatan yang berkaitan dengan bidangnya untuk memberi pendekatan yang lebih berhubung dengan keselamatan ketika melaksanakan kerja. Kursus induksi juga boleh dilakukan dengan mengawal pekerja-pekerja yang baru supaya mengamalkan kaedah kerja yang betul dan selamat. Kursus atau latihan seperti yang dinyatakan oleh Levitt dan Raymond ini boleh dilaksanakan di tapak bina atau menghadiri kursus seperti yang dianjurkan oleh National Institute of Occupational Safety and Health (NIOSH). Selain itu, latihan praktikal juga dilaksanakan di tempat kerja untuk melihat tahap keberkesanan pelaksanaan dan kefahaman peserta. Bermula pada tahun 1999, CIDB telah mewajibkan peserta menghadiri latihan pekerja dan mendapat kad hijau sebagai bukti mereka telah berjaya menghadiri latihan tersebut. Oleh itu, kos latihan ini mesti diperuntukan oleh semua kontraktor yang terlibat apabila ia dikuatkuasakan. Menurut Koehn dan Kothari (1994) dan Amrien (1992), dalam usaha menekankan amalan keselamatan semasa pembinaan, adalah disarankan organisasi mengambilkira beberapa perkara iaitu, mempunyai pengetahuan berkaitan perundangan terlibat, menentukan polisi dan prosidur dan memastikan diikuti oleh semua pihak, melaksanakan latihan keselamatan berjadual kepada pekerja, pengurus dan profesional pereka bentuk,
-5-
membangunkan polisi bertulis berkaitan program keselamatan dan melaksanakan sistem penalti, dan melaksanakan mesyuarat keselamatan selain menyediakan pasca rekod data keselamatan bahan binaan. Keselamatan tidak akan dicapai melalui penguatkuasaan perundangan semata-mata walaupun ia merupakan tanggungjawab kontraktor. Majikan atau klien perlu terlibat sama kerana keselamatan pekerjaan merupakan usaha kumpulan dan ianya boleh dicapai melalui pelaksanaan latihan dan pendidikan. 5.2
6.
Kepentingan Latihan Keselamatan dalam Industri Binaan Latihan keselamatan mempunyai kepentingan kepada firma dan masyarakat seperti yang dinyatakan oleh Robert dan Rubio (1991). Latihan keselamatan berupaya menyelamatkan nyawa, mengelakkan kemalangan, kecederaan dan kesakitan. Melalui kebanyakan latihan dan praktis dalam pekerjaan, kita akan berupaya melaksanakan tugasan dengan sempurna berbanding dengan sebelumnya. Menurut Davies dan Tomasin, (1996), adalah menjadi kewajipan majikan membekalkan arahan dan latihan secukupnya bagi kepentingan memastikan keselamatan dan kesihatan pekerja terjamin selain bagi mematuhi peruntukan perundangan keselamatan di tempat kerja (Health and Safety at Work Act, 1974). Dan antara persoalan yang akan ditanya selepas berlakunya kejadian kemalangan adalah , “adakah latihan secukupnya telah diberikan kepada semua pekerja?”. Ini menunjukkan betapa pentingnya membekalkan secukupnya latihan keselamatan bagi memastikan tanggungjawab majikan telah dilaksanakan iaitu membekalkan latihan kepada semua lapisan pekerja termasuk kakitangan pengurusan. Tambahan lagi keselamatan sepatutnya merupakan sebahagian daripada semua latihan dalam operasi industri binaan. Kepentingan latihan keselamatan dan kesihatan dilihat dari aspek membekalkan pekerja semua lapisan ketukangan atau kepakaran profesional kepada kemahiran asas dan kepakaran yang diperlukan untuk melaksanakan pekerjaan atau menambahkan pengkhususan kepakaran. Latihan tidak perlu dilihat sebagai khusus latihan seperti di kolej malah latihan yang khusus di tapak bina yang membekalkan pengetahuan berkaitan risiko pekerjaan di lapangan (King dan Hudson, 1985).
KESIMPULAN Sejak isu mengenai keselamatan meningkat dalam industri pembinaan, banyak kajian berkaitan keselamatan telah dijalankan bagi kerja-kerja bangunan. Kejadian kemalangan seperti yang sering berlaku di sektor pembinaan telah mengakibatkan kehilangan begitu ramai tenaga kerja dan kerugian harta benda berjuta-juta ringgit pada setiap tahun di negara ini. Kejadian kemalangan di dalam industri pembinaan sering dikaitkan dengan kecuaian dalam pelaksanaan pekerjaan, pengabaian aspek keselamatan, pengabaian program program kesedaran dan latihan, tiadanya displin, kurangnya komunikasi serta lain-lain lagi gangguan luar yang meningkatkan lagi faktor pengaruh terjadinya kes kemalangan yang semakin meningkat hari ini. Bagi menjamin keselamatan industri binaan yang berterusan, majikan dalam industri pembinaan adalah perlu menyediakan pelbagai peringkat latihan tentang keselamatan dan kesihatan kepada setiap pekerja dan pegawai pengurusannya. Oleh yang demikian, majikan atau kontraktor boleh dikatakan merupakan golongan yang utama dalam menentukan keselamatan dan kesihatan kepada pekerjanya. Program latihan keselamatan seharusnya mempunyai program berterusan sebagaimana kredit yang perlu diperolehi oleh pihak profesional dalam program pembelajaran berterusan sebelum diterima untuk pembaharuan pendaftaran profesional. Program pembelajaran berterusan dalam latihan keselamatan seharusnya dirangka bagi memberikan input tambahan dan dalam usaha meningkatkan tahap keselamatan, mengurangkan kemalangan selain memberikan persekitaran kerja industri binaan sebagai sektor pekerjaan yang selamat sebagaimana dalam industri petrokimia.
-6-
RUJUKAN Berita Harian (1992). Sektor Pembinaan dan Pembuatan Penting. dlm. Berita Harian, 13 Ogos 1992. Kuala Lumpur: Berita Harian Sdn. Bhd. Bold. J (1996). Role of State Labour Inspectors in The Prevention of Occupational Accident, Journal of Asian-Pacific Newsletter on Occupational Health and Safety, Vol. 3 (2), July 1996, pp 36-37. Brazier, A.J (1994) A Summary of Incident Reporting in the Process Industry, Journal of Prevention Process Industry, Vol. 7 (3), pp243-247. Construction Industry Development Board Malaysia (2004) Tinjauan Industri Pembinaan 2001-2002, Kuala Lumpur: CIDB, pp.49-67 Construction Industry Development Board Malaysia (2005). RoadMap Sistem Binaan Berindustri (IBS) 2003-2010, dalam IBS Digest, January-Mac 2005, Kuala Lumpur: CIDB, pp. 4-5 Covan, J (1995) Safety Engineering, New York: A Wiley Interscience Publication, pp. 93 Darkenwald, G. G dan S. B. Merriam (1982) Adult Education: Foundations and Practice. New York: Harper and Row Publication, pp 65 Davies, V.J. dan Tomasin, K. (1996) Construction Safety Handbook, 2nd. Edition. Great Britain: Thomas Telford Publishing, pp 3, 141, 204. Diaa Hadid (2006) Construction Deaths and Accidents Leap, Dubai, in Gulfnews bertarikh 17 Januari 2006 [Online] http:// www.gulfnews.com. Dicapai pada 4 Februari 2006. Everett, J.G. (1996). Cost of Accident and Injuries to The Construction Industry, Journal of Construction Engineering and Management, pp 158-164. Grossman, S.I. (1996). Occupational Safety and Health Administration US Department of Labour, Journals of OSHA Technical Data Centre, dlm. SIA Newsletter 96-97: July 1996. International Labour Organization (ILO) (1995). Safety, Health and Welfare on Construction Site – A Training Manual, Geneva: International Labour Office. King, R.W. dan Hudson, R. (1985) Construction Hazard and Safety Handbook, UK: Butterworth & Co Publishers Ltd, pp.431 Kweku K. Bentil (1990) Construction Site Safety: A Matter of Life and Costs, Journal of Cost Engineering, Vol 32, No. 3, March 1990 Koehn, E. dan Kothari, R.K (1994). Constructon Safety in Developed and Developing Regions, Proceeding of Eureka Conference-June 1994, Lillehammer: Norwegian Building Research Institute, pp. 475-476 Laney, J.C. (1982a) Site Safety, New York: Longman Inc. Laney, J.C. (1982) Site Practices Series-Site Safety, United Kingdom: Construction Press. Levitt dan Samelson (1987) Construction Safety Management, New York: Mc GrawHill Book Company. Ludin Embong (1995) Akta Keselamatan dan Kesihatan Pekerjaan 1994, Buletin Jabatan Keselamatan dan Kesihatan Pekerjaan, Bil 1/95, Kuala Lumpur: Percetakan Nasional Malaysia Bhd. Noe, R.A (1986) Trainees Attributes and Attitudes: Neglected Influences on Training Effectiveness. Journal of Academy of Management Review. 11(4), pp 736-749. Peterson, D.(1978) Techniques of Safety Management, New York: McGraw Hill Book Company Roberts, J.M. (1980) Construction Management: An Effective Approach, Va: Reston Peyton, R.X. dan Rubio, R.C. (1991) Construction Safety Practices and Principles, New York: Van Nostrand Reinhold, pp. 20-22, 95-96, 162-163 Ridley, J. (1994) Safety at Work, Oxford: Butterworth - Heinmann Shahrul Nizar Shaari, (2003) Dirty, Difficult and Dangerous? Simply It... Use IBS!, dalam CIDB News, Bil. 1, 2003, Kuala Lumpur: Lembaga Pembangunan Industri Pembinaan Malaysia, pp 8-11.
-7-
