Ravishanker Maharaj

ÔÞÂõíkíð n {nuçkqçk ËuMkkE yksu ‘økktÄe’ {kºk rð[kh çkLke økÞku Au, yk[kh Lknª. yk[kh{kt ‘økktÄe’Lku WíkkhLkkh økktÄeMkuðfku hÌkk LkÚke. Ãký íku{Lke MkwðkMk yksu Ãký økktÄeLku íkkS fhkðíke hnu Au. økwshkíkLkk yuðk s Mkk[wf÷k økktÄeMkuðf hrðþtfh {nkhksLku Lkðe ÃkuZe Lknª yku¤¾íke nkuÞ, økktÄeLkk Lkk{u Mk¥kkLke ykMkÃkkMk VÞko fhíkk hksfkhýeyku {kxu hrðþtfh {nkhks yksu {þk÷ çkLke Q¼k Au. 6 {k[o økwhwðkh {nkrþðhkºkeLkk rËðMku hrðþtfh {nkhksLkk ðíkLk MkhMkðýe (rs.¾uzk) økk{u íku{Lkk økÛÞkøkktXâk yLkwÞkÞeyku íku{Lke 1hÃk{e sL{sÞtrík Wsðe hÌkk Au íÞkhu {nkhksLke økwshkíkLke «òLku {¤u÷ MktÃkqýo rLkMðkÚko Mkuðkyku ÞkË ykðe òÞ Au. hÃk Vuçkúwykhe 1884Lkk hkus ¾uzk rsÕ÷kLkk {kíkh íkk÷wfkLkk, hZw økk{u sL{u÷ hrðþtfh {nkhks WVuo ©e hrðþtfh rþðhk{ ÔÞkMk ÍkÍw ¼ÛÞk Lk níkk. íkuyku ¾wË fnuíkk ‘nwt íkku çknw ykuAwt ¼ÛÞku Awt’ Ãký íku{Lkku MðkæÞkÞ rðþk¤ yLku Ÿzku níkku. òýeíkk ÷u¾f rþûkýþk†e ©e {Lkw¼kE Ãkt[ku¤e ÷¾u Au, ‘hrðþtfh {nkhks {æÞ ÞwøkLkk MkkÄw Mktíkku yufLkkÚk, íkwfkhk{, ËkLkk, ÃkeÃkk, hiËkMk ðøkuhu ¼õíkkuLke s{kíkLkk Au.¼q÷{kt yk Þwøk{kt ykðe [zâk Au.’ rðLkkuçkk ¼kðu Ãký fnu Au, ‘su fkuxeLkk íkwfkhk{ níkk yus fkuxeLkk ykÃkýk hrðþtfh {nkhks Au.’ ‘ykÞkuo Ãkh yLkkÞkuo fk hkßÞ Lknª nkuLkk [krnyu’ Mðk{e ykLktËLkwt yk ðkfÞ Þwðk hrðþtfhLkk ÓËÞ{kt MkkUMkhðwt Wíkhe økÞw níkwt. Ãkrhýk{u MðhkßÞ «u{Lke íku{Lkk ÓËÞ{kt y÷¾ òøke. yu Mk{Þu íku{Lkku Ãkrh[Þ fX÷k÷Lkk ©e {kunLk÷k÷ ÃktzÞk (zwtøk¤e[kuh) MkkÚku ÚkÞku. ÃktzâkSyu hrðþtfhLkk ½zíkh{kt LkkUÄÃkkºk ¼køk ¼sÔÞku. yk ytøku ¾wË hrðþtfh {nkhks ÷¾u Au. ‘yuf ðkh ÃktzâkSyu {Lku økktÄeSLkwt LkkLkfzwt SðLk[rhºk ðkt[ðk ykÃÞwt. íku nwt hMkÃkqðof ðkt[e økÞku. {Lku yu ËuðíkkE Ãkwhw»k suðk ÷køÞk yLku yk{ økktÄeS «íÞuLkwt {khwt ykf»koý ðæÞwt.’ yu ykf»koýu s R.Mk. 1916, Mktðík 197hLkk fkhíkf MkwË ÃkwLk{Lku rËðMku íkhwý hrðþtfh økktÄeSLku òuðk y{ËkðkË fku[hçk yk©{{kt ykÔÞk. ÷øk¼øk ºký f÷kf hrðþtfh økktÄeS Mkk{u çkuMke hÌkk. íku{Lku òuíkk hÌkk, Mkktsu «u{k¼kE nku÷{kt økktÄeSLkwt ¼k»ký níkwt. íkhwý hrðþtfh Ãký íku Mk¼k{kt økÞk. Mk¼k{kt {kLkð {nuhk{ý

38

W¼hkÞku níkku. ½kut½kx yLku fku÷kn÷Úke nku÷ ¼hkÞu÷ku níkku yLku íÞkhu økktÄeSyu W¼k ÚkE yux÷w s fÌkwt.’ ‘yk ½kU½kx yLku ÄktÄ÷{kt {khkÚke ¼k»ký Lknª ÚkkÞ, sÞkt MkwÄe yuf Ãký {kýMk yðks Úkíkku nþu, íÞkt MkwÄe nwt çkku÷ðkLkwt þY Lknª fhwt yLku yuf Ãký {kýMk {Lku Mkkt¼¤ðk {ktøkíkku nþu íÞkt MkwÄe nwt Mk¼k Lknª Akuzwt. ík{u òýku Aku nwt nXe÷ku Awt {kxu þktík ÚkE òð.’ yLku nku÷{kt þktrík «Mkhe økE. yk ½xLkkyu hrðþtfh Ãkh Äkhe yMkh fhe yLku íku rËðMkÚke íku{ýu ÃkkuíkkLke SðLkÞkºkkLku økktÄe {køkuo ðk¤e ËeÄe. økktÄeSLkk ‘®nË MðhkßÞ’ Lkk{f LkkLkfzk ÃkwMíkf{kt ÃkkuíkkLkwt Lkk{MkhLkk{wt ÷¾e økk{zu økk{zu ÃknkU[kzLkkh íkhwý hrðþtfhLku yu Mk{Þu ÷kufku ‘MðhkßÞðk¤ku’ fnuíkk. Ãkkík¤e, Ÿ[e Ãký yze¾{ ºkktçkk ðhýe fkÞk, MkVuË ¾kËeLke fMkðk¤e çktze, Ãke¤e xkuÃke yLku ÄkuríkÞwt Äkhý fhe W½kzk Ãkøku VhLkkh Þwðk hrðþtfhu ðkøkz fktXu çknkhðrxÞkykuLku økktÄeLku Lkk{u ÷÷fkÞko níkk. yu ½xLkk yksu Ãký Átðkzkt n÷kðe {qfu Au. yu Mk{Þu ðkøkz fktXu çknkhðrxÞkykuLkku ¢qh ºkkMk níkku. çknkhðrxÞkykuLke ÷qtxVkx yLku níÞkyu «ò{kt ¼Þ «Mkhkðe ËeÄku níkku. hkºkeLkk Mk{Þu yuf÷k Ãktzu MkhMkðýe økk{ íkhV [kÕÞk síkk hrðþtfh {nkhksLku çktËqfÄkhe çknkhðrxÞkykuyu yktíkÞko yLku Ä{fe ykÃke, ‘¾çkhËkh, íÞkt s W¼ku hnusu Lkefh Xkh fhe ËEþ.’ hrðþtfh ÚkkuÇÞk. yux÷u íkuýu ÃkqAâwt, ‘fwý Mku íkwt?’ hrðþtfhu Ãký yu s íkkuh{kt sðkçk ðkéÞku, ‘nwt Ãký çknkhðrxÞku Awt.’

7 yur«÷, 2008

‘fkuLke þuheLkku?’ yu Mk{Þu çknkhðrxÞkykuLke ºký xku¤e ðkøkz {nefktXkLkk rðMíkkh{kt «ÏÞkík níke. çkkçkh Ëuðk, Lkk{ËkrhÞk yLku zkÌkk VkusËkh, hrðþtfhu yu s ÷Þ{kt sðkçk ykÃÞku, ‘{nkí{k økktÄeLke þuheLkku?’ ‘ytE åÞ{ ykÞku Mku?’ ‘ík{Lku Mkk[k çknkhðxkLke heík rþ¾ððk. ík{khk LkkLkk LkkLkk çknkhðxkÚke ftE Ëkzku Lknª ð¤u. Mkk[wt çknkhðxw fhðwt nkuÞ íkku [k÷ku {nkí{k økktÄe fLku. yu{ýu ytøkúus Mkhfkh Mkk{u çknkhðxwt {ktzâwt Au? yk{ Mkkå[u s hrðþtfh {nkhksu çknkhðrxÞkyku Mkk{u s çknkhðxw {ktzâwt. yLku «òLku íku{Lkk ºkkMk{ktÚke {wfík fhe. hrðþtfhLkwt fkÞoûkuºk økk{zkt s níkkt. íkuyku hkík rËðMk ÃkøkÃkk¤k økk{zkyku{kt s VÞko fhíkk. Ëhuf økk{{ktÚke ËkY yLku [kuheLkwt Ëq»ký Ëwh fhðk «ÞkMk fhíkk. Äe{u Äe{u íku{ýu Ëhuf økk{{kt Ãkt[Lke MÚkkÃkLkk fhe. yk Ãkt[ku îkhk økk{{kt [k÷íkk ËkYLkk ÃkeXk íku{ýu çktÄ fhkÔÞk. fkuE økk{{kt [kuhe ÚkkÞ íkku {nkhks íÞkt y[qf ÃknkU[e síkk [kuh Lk ÃkfzkÞ íÞkt MkwÄe WÃkðkMk fhíkk. ytíku [kuh íku{Lke {kVe {ktøke, [kuhe Lk fhðkLke «rík¿kk ÷u ÃkAe s íkuyku WÃkðkMk Akuzíkk. íku{Lkk ykðk «ÞkMkkuLku fkhýu s Mkkhku÷, ¾hLkk÷, fXk÷k, fk¤w, ðxkËhk ðøkuhu økk{ku{ktÚke [kuhe yLku ËkYLkk Ëq»kýku Ëqh ÚkÞk níkk. fXk÷k{kt íkku {nkhksu ÷kufkuLku yLkks Mkh¤íkkÚke {¤u yu {kxu yLkksLke ËwfkLk ¾ku÷e níke. yLkksLke ËwfkLk ÃkkMku çkuXk çkuXk {nkhks fktíÞk fhu, ÷kufkuLku su òuEyu íku ÃkkuíkkLke òíku ºkksðuÚke òu¾eLku ÷E ÷u yLku ÃkiMkk fw÷ze{kt Lkkt¾e Ëu. su økk{{kt [kuhe yLku ËkYLkk Ëq»kýku ÔÞkÃkf heíku Vu÷kyu÷kt níkkt, yu s økk{{kt ykðe ËwfkLk [÷kððk suðwt þwØ ðkíkkðhý Mksoðwt yu LkkLkq MkwLkwt Mkk{krsf ÃkrhðíkoLk Lk níkwt. Mkk{krsf yLku h[Lkkíf fkÞkuo{kt {ku¾hu hnuLkkh hrðþtfh {nkhks ykËþo MðkíktºÞ MkirLkf Ãký níkk. çkkhzku÷e MkíÞkøkún þY ÚkÞku yux÷u {nkhksu íku{kt ÍtÃk÷kÔÞwt. MkhËkh Ãkxu÷u {nkhksLku Mkh¼kuý rð¼køkLke sðkçkËkhe MkkUÃke. Ãkqýko yLku {eZku¤k LkËe ðå[uLkk 18 økk{ku{kt VheLku MkíÞkøkúnLkku WÆuþ ÷kufkuLku hkík-rËðMk {nkhks Mk{òðíkk. MkíÞkøkún Ëhr{ÞkLk {kuxhðk¤kykuyu Mkhfkhe {k÷ ÃkkuíkkLke {kuxh{kt ÷E sðkLke Lkk Ãkkze, íkuÚke Mkhfkhu íku{Lkk ÷kEMkLMk hË fÞko. yux÷u MÚkkrLkf VkusËkhu økkzkðk¤kyku ÃkkMku ðuX fhkððkLkwt Lk¬e fÞwO. {nkhksLku íkuLke òý Úkíkkt íkuyku f[uheyu ÃknkU[e økÞk. yLku økkzkðk¤kLkk çk¤Ëku AkuzeLku [k÷ðk {ktzâk. ykÚke VkusËkh økwMMku ÚkÞk yLku Mkh¼kuý{ktÚke {nkhksLke ÄhÃkfz fhe. {nkhksLke ÄhÃkfzLkk Mk{k[kh økktÄeSLku {éÞk. økktÄeSyu íkhík {nkhksLku ÷ÏÞwt, ‘ík{u LkMkeçkËkh Aku, su ¾kðkLkwt {¤u íkuÚke Mktíkw»x, xkZ íkzfku Mkh¾ku, [ªÚkhk {¤u íkku ZtfkÞu, Lku nðu su÷{kt sðkLkw Mk˼køÞ ík{Lku {éÞwt. òu Eïh yË÷k çkË÷e fhðk Ëu, Lku ík{u WËkh ÚkE òð, íkku ík{khe MkkÚku sYh yË÷k çkË÷e fhwt. ík{khku Lku ËuþLkku sÞ nku.’ ÄhÃkfz ÃkAe LÞkÞLkwt Lkkxf ¼sðkÞwt yLku {nkhksLku ytøkúus Mkhfkhu Mkkzk Ãkkt[ {kMkLke Mkò fhe. økktÄeSLke ËktzeÞkºkk ÃkAe ykht¼kÞu÷ {eXk MkíÞkøkún{kt Ãký

{nkhks Mkr¢Þ hÌkk. {nu{ËkðkËÚke ðeMk {kE Ëqh ÷MkwÿkLke ¾kze{kt {nkhksu yLÞ MkirLkfku MkkÚku {eXkLkk fkÞËkLkku ¼tøk fhðkLke ÞkusLkk çkLkkðe. hk»xÙøkeík økkíkk økkíkk {nkhksLke xwfze MkíÞkøkún MÚkkLku ÃknkU[e yLku íkwhík {nkhksLke ÄhÃkfz fhðk{kt ykðe. {nkhksLku çku ð»koLke fuË yLku h00 YrÃkÞk Ëtz ÚkÞku. Ëtz Lk ¼hu íkku ðÄw ºký {kMkLke Mkò. Ãký økktÄe RŠðLk fhkh Úkíkkt {eXk MkíÞkøkúnLkk MkirLkfku su÷ {wõík ÚkÞk. su÷{ktÚke {wõík Úkíkk s hrðþtfh {nkhks ÃkwLk: Mkuðk fkÞo{kt ÷køke økÞk. hkMk økk{{kt Ãkku÷eMkLkku yíÞk[kh ðÄíkku síkku níkku. økktÄeSyu hkMkLke {w÷kfkík ÷eÄe íÞkhu ¾kMk fÌkwt, ‘hrðþtfhu nðu hkMk{kt hnuðwt íkuyku hkík òuEyu.’ rËðMk ÃkøkÃkk¤k økktÄeSLke RåAkLku {kLk ykÃke økk{zkyku{kt s {nkhks hkMk{kt ykÔÞk yLku ÃkkuíkkLkwt fkÞo þY fÞwO. økktÄeS økku¤{uS VÞko fhíkk. Ãkrh»kË{ktÚke Ãkhík ykÔÞk ÃkAe, Vhe Ëhuf økk{{ktÚke íku{Lke ÄhÃkfz ÚkE yux÷u MkrðLkÞ ËkY yLku fkLkqLk ¼tøkLke ÷zík þY ÚkE. {nkhks [kuheLkwt Ëq»ký íku{kt òuzkÞk yLku 1Ãk {kMkLke su÷Lke Ëwh fhðk Mkò ¼kuøkðe. ykÍkËe ÃkAe Mk¥kkLkk hksfkhý{kt «ÞkMk fhíkk ÃkzðkLkk çkË÷u hrðþtfh {nkhksu ÃkkuíkkLkku MkuðkÞ¿k [k÷w hkÏÞku. 1948{kt y{ËkðkË{kt nrhsLk {trËh «ðuþ, 1949{kt økwshkík Lkuºkhkník {tz¤Lke MÚkkÃkLkk, 19Ãkh{kt ‘rðï þktrík Ãkrh»kË’{kt ¼khíkLkk «ríkrLkrÄ íkhefu nkshe. 19ÃkÃkÚke 19Ãk7 ¼qËkLk {kxu økk{zu økk{zu ÃkËÞkºkk, 1964{kt rçknkhykurhMMkkLkk fku{e nwÕ÷zkuLku þktík Ãkkzðk{kt Mkr¢Þ, 1968{kt íkkÃkeLk{oËkLkk ÃkqhøkúMíkkuLke yrðhík Mkuðk, 1969 y{ËkðkËLkk fku{e h{¾kýku{kt yu¾÷kMk «Mkhkððk y{ËkðkË{kt øk÷eyu øk÷eyu VÞko. yk{ yuf {qf Mkuðf íkhefu hrðþtfh SÔÞk íÞkt MkwÄe «ò MkuðkLkk fkÞkuo{k hík hÌkk. Mðk{e ykLktËu yux÷u s fÌkwt Au. ‘nwt hkus Mkðkh-Mkkts {k¤k-«kÚkoLkk ð¾íku ÃkwÛÞ ÷kufku LkÕ÷ku hkò, ÃkwÛÞ &÷kufku ÞwrÄrch MkkÚku ÃkwÛÞ &÷kufku hrðþtfh {nkhksLkwt Wå[khý fhwt Awt.’ ÃkwÛÞ&÷kufku yux÷u ÃkwÛÞLkku Ãknkz. økktÄe rð[khLku Mkk[k yÚko{kt yk[kh{kt {qfLkkh ykðk «òMkuðf 101 ð»koLke ðÞu ykÃkýkÚke Ëqh síkk hÌkk. Ãký MkuðkLke Mkk[e r{Mkk÷ {qfíkk økÞk Au suLku yLkwMkhðkLke ykÃkýe [u»xk s íku{Lku Mkk[e ytsr÷ yÃkoþu. n

7 yur«÷, 2008

39