Tr¸i §êt Trong Vò Trô

Tr¸i §Êt trong vò trô

.khoa häc §Þa lý

1. HÖ thèng khoa häc ®Þa lý

4 nhãm ngµnh

®Þa lý tù nhiªn

®Þa lý kT - xh

®Þa lý chuyªn kh¶o

B¶n ®å

2. Vai trß cña khoa häc §Þa lý trong ph¸t triÓn 3. §èitÕ t­îng nghiªn cøu cña §Þa lý tù kinh nhiªn 



Quy luËt ph¸t triÓn, ph¸t sinh c¸c hiÖn t­îng, mèi quan hÖ cña c¸c thµnh phÇn tù nhiªn 5 quyÓn

4. S¬ l­îc lÞch sö ph¸t triÓn cña khoa häc §Þa lý * Thêi th­îng cæ - Quan s¸t, m« t¶ - Aristos cho r»ng Tr¸i §Êt h×nh cÇu - ChÕ ho¹ ®­îc b¶n ®å

4. S¬ l­îc lÞch sö ph¸t triÓn cña khoa häc §Þa lý * Thêi trung cæ - T­ t­ëng thÇn häc thèng trÞ - Nhµ thê La M· - §Þa lý häc kh«ng ph¸t triÓn - thêi kú kÐo dµi - §Õn n¨m 1548 HÖ thèng C«pÐcnic ra ®êi “B¶n Tuyªn ng«n cña khoa häc tù nhiªn” - C¸c cuéc ph¸t kiÕn §Þa lý vÜ ®¹i: T×m ra ch©u lôc míi, vïng ®Êt míi… * Tõ thÕ kû 19 ®Õn nay - Ph¸t kiÕn cña Humbold - Khoa häc §Þa lý rÊt ph¸t triÓn, ®Æc biÖt lµ §Þa lý bé phËn - §Þa lý bÞ khñng ho¶ng - Ph¸t minh cña §okusaep

5. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu §Þa lý tù nhiªn ®¹i c­¬ng - Ph­¬ng ph¸p kh¶o s¸t ngoµi trêi. - Ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch trong phßng vµ tr¹m quan tr¾c ®iÓn h×nh. - Ph­¬ng ph¸p to¸n häc. - Ph­¬ng Ph¸p b¶n ®å. - Ph­¬ng ph¸p xö lý th«ng tin, sè liÖu thùc ®Þa qua m¸y tÝnh GIS. - Ph­¬ng ph¸p viÔn th¸m

I. VÞ trÝ cña tr¸i ®Êt trong Vò Trô 1. Kh¸i niÖm vÒ vò trô - Kho¶ng kh«ng gian bao la v« cïng tËn - Cã sù tån t¹i cña c¸c thiªn thÓ lu«n vËn ®éng. - Thiªn thÓ bao gåm: Sao, hµnh tinh, vÖ tinh, tiÓu hµnh tinh, sao chæi thiªn th¹ch vµ tinh v©n. chóng cã mèi liªn hÖ víi nhau t¹o thµnh mét hÖ thèng phøc t¹p.

2. HÖ MÆt Trêi  Ng­êi ®Çu tiªn t×m ra hÖ MÆt Trêi: Nicolai Copecnic (1473- 1543).  Theo thuyÕt "NhËt t©m " ®· x¸c ®Þnh MÆt Trêi lµ trung t©m cña hÖ MÆt Trêi.  HÖ MÆt Trêi lµ hÖ thèng 9 thiªn thÓ nh­: Sao Thuû, Sao Kim, Tr¸i §Êt, Sao Ho¶, Sao Méc, Sao Thæ, Thiªn V­¬ng, H¶i V­¬ng, Diªm V­¬ng. Tr¸i §Êt n»m ë vÞ trÝ thø 3 theo h­íng xa dÇn MÆt Trêi.

C¸c hµnh tinh trong HÖ MÆt Trêi

C¸c hµnh tinh trong hÖ mÆt trêi Hµnh tinh

Kho¶ng Thêi gian Thêi gian §é t©m sai c¸ch ®Õn tù quay quay cña quü MÆt Trêi quanh trôc quanh ®¹o MÆt Trêi

Sao Thuû

0,39

59 ngµy

Sao Kim

0,72

Tr¸i §Êt

88 ngµy

§é nghiªng gi÷a xÝch ®¹o vµ mÆt ph¼ng quü ®¹o

0,21

70

243 ngµy 225 -

0,01

20 24’

1,00

23g 56p

365 -

0,02

230 25’

Sao Ho¶

1,52

24g 37p

587 -

0,09

240 50’

Sao Méc

5,20

9g 56p

11,9 n¨m

0,05

300 7’

Sao Thæ

9,55

10g 14p

29,5 -

0,06

260 45’

S. Thiªn V­¬ng

19,20

10g 45p

84,0 -

0,05

300 0’

S. H¶i V­¬ng

30,01

15g 45p

164,8 -

0,01

290

S. Diªm V­¬ng

39,50

6,4 ngµy

248,4 -

0,25

• Kho¶ng c¸ch tõ Tr¸i §Êt - MÆt Trêi 150 triÖu km. - NhiÖt cña MÆt Trêi lµm n­íc tån t¹i ë thÓ láng, khÝ quyÓn ë d¹ng h¬i. * VÞ trÝ thø 3 cña Tr¸i §Êt lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn rÊt quan träng gãp phÇn ®Ó Tr¸i §Êt lµ hµnh tinh duy nhÊt cã sù sèng trong hÖ MÆt Trêi. http://www/solar system/hompage.com.httl

hÖ mÆt trêi trong hÖ ng©n hµ

HÖ mÆt trêi c¸ch t©m thiªn hµ b»ng kho¶ng 2/3 b¸n kÝnh cña nã.

HÖ ng©n hµ 3.

- H×nh elip, ®Üa so¾n, ®­êng kÝnh 90 v¹n n¨m ¸nh s¸ng, gåm hµng tr¨m tØ sao. - Trong vò trô cã kho¶ng 450 triÖu triÖu hÖ nh­ hÖ ng©n hµ. - Tr¸i §Êt  HÖ MÆt trêi  HÖ ng©n hµ  Siªu ng©n hµ  Vò trô

4. C¸c m« h×nh vÒ HÖ mÆt trêi * M« h×nh ®Þa t©m cña Pt«lªmª - Tr¸i ®Êt ®øng yªn, MÆt trêi vµ c¸c hµnh tinh kh¸c quay xung quanh Tr¸i §Êt

* HÖ thèng “nhËt t©m” cña K«pecnÝc - MÆt Trêi lµ Trung t©m xung quanh cã nhiÒu hµnh tinh chuyÓn ®éng. - Sù thay ®æi cña hiÖn t­îng nãng l¹nh theo mïa lµ quy kÕt chuyÓn ®éng cña ®Þa cÇu quanh MÆt Trêi.

* §Þnh luËt Kepler - C¸c hµnh tinh chuyÓn ®éng quanh MÆt Trêi theo nh÷ng ®­êng elÝp mµ trung t©m MÆt Trêi lµ tiªu ®iÓm. - B¸n kÝnh vec t¬ cña mçi hµnh tinh quÐt nh÷ng diÖn tÝch b»ng nhau trong nh÷ng kho¶ng thêi gian b»ng nhau.

HÖ thèng K«pecnic M: MÆt trêi,

hµnh tinh

M

§Þnh luËt Keple S1, S2: tiªu ®iÓm

t

S1

S2 M

t H

5.- MÆt trêi NhiÖt ®é bÒ mÆt 5.8000C, t©m 20 triÖu0 C. - Qu¶ cÇu khÝ khæng lå: 70% lµ H, 29% He, - Tû träng TB: 1,4 chiÕm 99% khèi l­îng cña hÖ, gÊp 332.000 lÇn khèi l­îng T§. - Ph¶n øng H¹t nh©n. - Lu«n vËn ®éng, tù quay mét vßng hÕt 27,35 ngµy, vËn ®éng trong HÖ Ng©n Hµ kÐo theo toµn bé hÖ MT vÒ phÝa sao Chøc N÷. - Cã c¸c chu ho¹t ®éng m¹nh yÕu kh¸c nhau

Tr­êng s¸ng VÕt ®en Bïng næ Quang cÇu

Sac cau Nhat hoa

6. C¸c gi¶ thuyÕt vÒ nguån gèc MÆt Trêi vµ c¸c hµnh tinh * Gi¶ thuyÕt cña Kant vµ Laplax¬ (thÕ kû XVIII) - §¸m m©y bôi dµy ®Æc - H×nh thµnh nh÷ng vµnh vËt chÊt ®ång t©m quanh MT - Mçi vµnh vËt chÊt kÕt tô l¹i t¹o thµnh c¸c khèi cÇu lín, c¸c hµnh tinh, vÖ tinh - Trong lßng hµnh tinh vÉn nãng h×nh thµnh dung nham nói löa - Ch­a gi¶i thÝch ®­îc quy luËt vËn ®éng, cÊu t¹o cña hÖ MÆt Trêi.

* Gi¶ thuyÕt cña Jean (Anh) - MT cã tr­íc tiªn, mét ng«i sao l¹ gÇn mÆt trêi = 3 lÇn ®­êng kÝnh MT, triÒu lùc lµm hai phÝa ®èi diÖn cña MT låi ra thµnh hai b­íu. - B­íu t¸ch khái MT ®øt ra thµnh tõng ®o¹n h×nh thµnh c¸c hµnh tinh. - Gi¶i quyÕt ®­îc vÊn ®Ò m« men quay cña c¸c hµnh tinh, nh­ng thùc tÕ khã cã ng«i sao l¹ gÇn MT. NÕu cã sù ngÉu nhiªn trong HÖ ng©n hµ ph¶i tíi 1017 n¨m 1 lÇn nh­ng ng«i sao cao tuæi nhÊt míi cã 1013 n¨m.

* Gi¶ thuyÕt cña ¤tt«xmÝt §¸m vËt chÊt: bôi tinh th¹ch nguéi l¹nh quay theo nh÷ng h­íng kh¸c nhau trªn MP kh¸c nhau - MT ®i vµo gi÷a ®¸m bôi tinh th¹ch t¹o nªn cho mçi h¹t chuyÓn ®éng míi (C§ xung quanh MT t¹o thµnh mét c¸i ®Üa dÑp xoay trßn) - DÇn C§ lén xén mÊt ®i, vËt chÊt ph©n dÞ theo h­íng träng l­îng tao thµnh c¸c vßng trßn ®ång t©m. VÞ trÝ cña mçi vßng lµ n¬i c©n b»ng gi÷a lùc hót vµ lùc ®Èy - Gi¶i thÝch ®­îc nh÷ng nÐt c¬ b¶n cña hÖ MT hiÖn nay, nh­ng ch­a nãi râ nguån gèc MT tõ ®©u.

* Gi¶ thuyÕt cña Fescov - C¸c hµnh tinh, MT, T§ h×nh thµnh cïng mét thêi gian, tõ mét ®¸m m©y bôi vËt chÊt - MT quay rÊt nhanh t¸ch ®¸m m©y bôi ra xa trung t©m c« ®äng, dÇn VËt chÊt tô tËp l¹i thµnh c¸c hµnh tinh vµ vÖ tinh trong hÖ MT - Hµnh tinh ë xa h×nh thµnh tr­íc, chóng c¸ch nhau mét kho¶ng c¸ch an toµn - §©y lµ gi¶ thuyÕt cã vÎ hîp lý nhÊt, nh­ng ch­a gi¶i thÝch ®­îc tai sao MT l¹i cã 90% khèi l­îng lµ H, He.

*Stephan hawking - vô næ Bigbang “bät nhá xÝu kh«ng - thêi gian” - Mèi liªn hÖ gi÷a mét lç ®en theo thuyÕt t­¬ng ®èi vµ thuyÕt nhiÖt ®éng lùc häc l­îng tö. - Dùa trªn thµnh tùu vËt lý thÕ kû 19, 20. ¤ng kÕt luËn: vò trô ®­îc sinh ra tõ mét vô næ bät nhá xÝu kh«ng thêi gian + Ng­îc ®Õn tËn cïng thêi gian th× toµn bé vò trô ph¶I tËp trung t¹i mét ®iÓm (khèi vËt chÊt v« cïng ®Ëm ®Æc, vµ v« cïng nãng hµng chôc tû ®é) ®· næ tung ra xung quanh, nguéi dÇn + Kho¶ng 30000K khÝ H2 h×nh thµnh, MÆt Trêi xuÊt hiÖn sau ®ã lµ c¸c hµnh tinh §©y lµ thuyÕt x©y dùng chÆt chÏ nhÊt cã c¬ së KH nhÊt

II. H×nh d¹ng vµ kÝch th­íc cña Tr¸I §Êt 1. H×nh d¹ng cña Tr¸i §Êt - Aritèt quan s¸t hiÖn t­îng nguyÖt thùc, quan s¸t nh÷ng con tµu ®i trªn biÓn - Vµo thÕ kû XVII, chuyÕn du hµnh vßng quanh thÕ giíi cña MaZenl¨ng, - Ngµy nay c«ng nghÖ ¶nh tõ vÖ tinh, ¶nh vò trô ®· cã chøng cø khoa häc quan träng kÕt luËn Tr¸i §Êt cña chóng ta lµ h×nh cÇu. - Tr¸i §Êt h×nh elipxoit.

H×nh ge«it cña Tr¸i ®Êt

* HÖ qu¶ h×nh d¹ng cña Tr¸i §Êt - Lµm cho bÒ MÆt §Êt th­êng xuyªn cã mét nöa ®­îc chiÕu s¸ng. - L­îng nhiÖt cña T§ nhËn ®­îc gi¶m ®Òu tõ xÝch ®¹o vÒ cùc. - H×nh thµnh hai nöa cÇu B¾c vµ Nam. - T§ chøa ®­îc l­îng vËt chÊt tèi ®a, nÐn chÆt khi vµo t©m. - Cã ®é dÑt ë hai cùc.

Tia tr­ît 00

90 60

vÜ ®é

Tia nghiªng 300 Tia nghiªng 600

30 0

Tia th¼ng ®øng 900

Gãc nhËp x¹ cña c¸c tia s¸ng MÆt Trêi trªn bÒ mÆt Tr¸i §Êt

2. KÝch th­íc cña Tr¸i §Êt * Tr¸i §Êt lµ mét khèi cÇu vÜ ®¹i cã tæng diÖn tÝch bÒ mÆt lµ 510 triÖu km2 * Tr¸i §Êt c¸ch MÆt Trêi 150 triÖu km. * B¸n kÝch Tr¸i §Êt lµ 6.370 km. * Chu vi theo ®­êng xÝch ®¹o lµ 40.076 km

80004

, 6536 8

B¾c cùc

6378,1

xÝch ®¹o

6378, 3 40076

nam cùc

Khèi elipx«it cña Tr¸i §Êt

6.378.160 km - B¸n kÝnh cùc hay b¸n kÝnh trôc nhá 6.356.777 km - §é dÑt ë cùc: a – b a

b=

= 129 = 21.36 km

- §é dÑt ë XÝch ®¹o = 130.000

= 213 m

Tõ nh÷ng sè liÖu trªn cã thÓ tÝnh ra c¸c sè liÖu kh¸c nh­ sau: - ChiÒu dµi vßng kinh tuyÕn = 40.008,5 km - ChiÒu dµi XÝch ®¹o = 40.075,7 km - DiÖn tÝch bÒ mÆt Tr¸i §Êt = 510.200.000 km2 - ThÓ tÝch Tr¸i §Êt = 1.083.102

3. HÖ thèng kinh vÜ tuyÕn

*Kinh tuyÕn - C¸c ®­êng kinh tuyÕn nèi liÒn hai ®iÓm cùc B¾c vµ cùc Nam, cã ®é dµi b»ng nhau - Trªn bÒ mÆt T§ cã thÓ kÎ v« sè ®­êng kinh tuyÕn, nh­ng ng­êi ta chØ kÎ 360 tuyÕn - 3600 Kinh tuyÕn gèc lµ kinh tuyÕn 00 (qua ®µi thiªn v¨n Grinwish n­íc Anh) - §èi diÖn víi kinh tuyÕn gèc lµ kinh tuyÕn 180 0. Kinh tuyÕn gèc:  §«ng: 10§; 20§; 30§...1790§  T©y: 10T; 20T; 30T...1790T.

*VÜ tuyÕn - Nh÷ng mÆt ph¼ng song song víi mÆt ph¼ng xÝch ®¹o vµ th¼ng gãc ®Þa trôc ®Òu c¾t mÆt ®Þa cÇu theo nh÷ng vßng trßn nhá gäi lµ vÜ tuyÕn. - C¸c ®­êng vÜ tuyÕn vu«ng gãc víi c¸c ®­êng kinh tuyÕn, cã ®Æc ®iÓm song song víi nhau vµ cã ®é dµi nhá dÇn tõ xÝch ®¹o vÒ cùc. - VÜ tuyÕn gèc dµi nhÊt gäi lµ ®­êng xÝch ®¹o ®¸nh sè 0, cµng vÒ hai cùc ®é dµi cµng gi¶m dÇn - Tõ vÜ tuyÕn 00 B¾c: 10B; 20B;...900B.  Nam: 10N; 20N...900N.