ιερά μονή εσφιγμένου, τεύχος 1

Τό Καθολικό τῆς Μονῆς τιμᾶται ἐπ’ ὀνόματι τῆς Ἀναλήψεως τοῦ Κυρίου καί ἀνηγέρθη κατά τά ἔτη 1806-1810 στή θέση

Σπουδαῖα καί πολύτιμα εἶναι τά κειμήλια καί τά χειρόγραφα τῆς Ἱερᾶς Μονῆς τοῦ Ἐσφιγμένου: λείψανα ἁγίων, φορητές εἰκόνες, σταυροί, ἐγκόλπια, ἄμφια, λειτουργικά σκεύη καί ἄλλα ἀντικείμενα. Περίφημο εἶναι ἕνα μεγάλο κομμάτι (διαστ. 3,05×2,80μ.) ἀπό τή σκηνή τοῦ Μεγ. Ναπολέοντα, δῶρο τοῦ πατριάρχου Γρηγορίου E΄, καθώς καί ὁ κτιτορικός σταυρός τῆς Αὐτοκράτειρας Πουλχερίας. Ἡ βιβλιοθήκη τῆς Μονῆς

τοῦ παλαιότερου ναοῦ καί σύμφωνα μέ τόν βυζαντινό ἁγιορειτικό ρυθμό. Ἐγκαινιάστηκε τό 1811 ἀπό τόν ἱερομάρτυρα Οἰκουμενικό Πατριάρχη Γρηγόριο Ε´. Φέρει τοιχογραφίες τῆς ἰδίας ἐποχῆς, ἀπό Γαλατσάνους καί Καρπενησιῶτες ζωγράφους. Τό ἐξαίρετο πολυεπίπεδο ξύλινο τέμπλο τοῦ κυρίως ναοῦ, ἀπό τά ὡραιότερα τοῦ Ἁγίου Ὄρους, κατασκευάστηκε τό 1813 καί ἐπενδύθηκε ἀργότερα μέ φύλλα χρυσοῦ. Φέρει πλούσια φυτική διακόσμηση καί μικρογλυπτικές παραστάσεις ἀπό τήν Ἁγία Γραφή.

περιέχει 372 χειρογράφους κώδικες, 75 ἐξ αὐτῶν ἐπί περγαμηνῆς καί μερικούς εἰκονογραφημένους. Ξεχωρίζει ὁ ὑπ᾽ ἀριθ. 14 (Μηνολόγιο τοῦ 11ου αἰ.), πού κοσμεῖται μέ 80 μικρογραφίες, ἀπό τούς ἀξιολογώτερους κώδικες πού σώζονται στό Ἅγιον Ὄρος. Δυστυχῶς, καί παρά τίς ἐπανειλημμένες ἐκκλήσεις τῆς Ἱερᾶς Κοινότητας, τῆς Πολιτείας διά τῆς ἁρμοδίας Ἀρχαιολογικῆς Ὑπηρεσίας, ἐπιστημόνων κ.ἄ., δέν εἶναι γνωστή ἡ σημερινή κατάσταση αὐτῶν τῶν ἀνεκτιμήτων κειμηλίων τοῦ Γένους μας καί τῆς πίστεώς μας, ἐξαιτίας τῆς ἄρνησης τῶν κατεχόντων παρανόμως τό συγκρότημα τῆς Μονῆς νά συνεργαστοῦν στήν καταγραφή, τή διάσωση καί τήν ἀναγκαία συντήρησή τους.

M

ΘΕΟΥ καί τήν ἐπικουρία τῆς Κυρίας Θεοτόκου τῆς μεριμνώσης ἀόκνως γιά τήν πορεία τοῦ Περιβολιοῦ της, ἡ Ἱερά Κοινότης Ἁγίου Ὄρους καί τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο ἐπεφόρτισαν τήν ταπεινή ἀδελφότητά μας μέ τό βάρος τῆς ἐπαναλειτουργίας καί τῆς ἐπανόδου στήν ὁδό τῆς ἐκκλησιαστικῆς καί θεσμικῆς ἑνότητας τοῦ Ἁγιωνύμου Ὄρους τῆς ἱστορικῆς Μονῆς τοῦ Ἐσφιγμένου. Ἀναλάβαμε τό ἐπίμοχθο τοῦτο ἔργο ἐν πλήρει μέν συναισθήσει τῆς μεγάλης εὐθύνης, ἕτοιμοι δέ νά ἀντιμετωπίσωμε μέ τή βοήθεια τοῦ Θεοῦ ὅλες τίς ἀνάγκες πού ὑφίστανται ἤ θά ἀναφυοῦν στό μέλλον. Ε ΤΗ ΒΟΗΘΕΙΑ ΤΟΥ

Ἤδη ἔχουμε προβεῖ σέ ἐπί μέρους ἐνέργειες καί βαθμηδόν προχωροῦμε στήν πλήρη ἀποκατάσταση τῆς λειτουργίας τῆς Μονῆς, παρακαλώντας ἐκ βάθους καρδίας τούς πολλούς ἁγίους καί ἐναρέτους μοναχούς πού ἔζησαν καί διακόνησαν στή Μονή νά μᾶς κατευθύνουν καί νά μᾶς φωτίζουν στήν ὅλη προσπάθεια. Θεωροῦμε ἀναγκαῖο νά ἀπευθυνθῶμε εἰδικότερα πρός τούς ἐκτός τοῦ Ἁγίου Ὄρους ἀδελφούς μας, οἱ πλεῖστοι τῶν ὁποίων εἶναι φιλήσυχοι καί εὐαίσθητοι ἄνθρωποι ἐμπνεόμενοι ἀπό τίς ὑψηλές ἀρχές τῆς ἀμωμήτου πίστεώς μας. Τούς καλοῦμε ὅλους νά ἐπιχειρήσουν μία διάκριση μεταξύ τῆς καταστάσεως τῶν λοιπῶν μοναχῶν τοῦ Ἁγίου Ὄρους καί αὐτῆς τῶν κατεχόντων παρανόμως τό συγκρότημα τῆς Μονῆς μας, δηλαδή μεταξύ τῆς εὐαισθησίας καί τοῦ φανατισμοῦ, μεταξύ τῆς νουνεχείας καί τῆς ἀκρότητας, μεταξύ τῆς ἀγωνιστικότητας καί τῆς αὐθαιρεσίας καί αὐτοδικίας, μεταξύ τῆς ἀγάπης καί τῆς μισαλλοδοξίας, μεταξύ τῆς ταπεινότητας καί τῆς ὑπερφιάλου ἐπάρσεως. Προσευχόμεθα νυχθημερόν καί ἔχουμε ἥσυχη τήν συνείδηση καί βαθύτατη τήν πίστη, ὅτι ἀργά ἤ γρήγορα ὁ Πανάγαθος Θεός καί ἡ Ἔφορος τοῦ Ἁγιωνύμου Τόπου Ὑπεραγία Θεοτόκος θά ἀποκαταστήσουν τήν ἀλήθεια καί ὅτι τό Ἅγιον Ὄρος θά ἐξέλθει κραταιωμένο ἀπό τόν συγκεκριμένο δόλιχο, ὅπως συνέβη σέ τόσες καί τόσες κρισιμότερες στιγμές τῆς ἱστορίας του. Ἑμεῖς εἴμαστε ἐδῶ καί ἐργαζόμαστε μεθοδικῶς μέ ἀπόλυτη βεβαιότητα, ὅτι σύν Θεῷ τό ἔργο μας θά ὁλοκληρωθεῖ ἐπιτυχῶς. Συγχρόνως, ποιούμεθα ἔκκληση πρός πάντας, νά ἀρθοῦν στό ὕψος τῶν περιστάσεων, νά ἀντιληφθοῦν τούς ὑφισταμένους κινδύνους καί νά τοποθετηθεῖ ἕκαστος ὑπευθύνως ἔναντι τοῦ μεγάλου αὐτοῦ ζητήματος.

Λεπτομέρεια τοιχογραφίας τῶν κτιτόρων τῆς Μονῆς, Θεοδόσιου καί Πουλχερίας, 19ος αἰ.

Ὁ Καθηγούμενος τῆς Ἱερᾶς Μονῆς τοῦ Ἐσφιγμένου

ΙΕΡΑ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚΗ ΚΑΙ ΣΤΑΥΡΟΠΗΓΙΑΚΗ ΜΟΝΗ ΤΟΥ ΕΣΦΙΓΜΕΝΟΥ

Καρυές, 630 86 ῞Αγιον Ὄρος, τηλ./fax: 23770 23653 e-mail: [email protected], www.esphigmenou.gr

ἡ Ἱερά Μονή τοῦ Ἐσφιγμένου Ἁγίου Ὄρους

καί οἱ σύν ἐμοί ἐν Χριστῷ ἀδελφοί.

ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΤΟΥ ΕΣΦΙΓΜΕΝΟΥ ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ

H

Ἱερά Βασιλική Πατριαρχική καί Σταυροπηγιακή Μονή τοῦ Ἐσφιγμένου, ἡ ἐπονομαζομένη τοῦ «Σωτῆρος Χριστοῦ», εἶναι ἡ δεκάτη ὀγδόη τῇ τάξει μεταξύ τῶν 20 Μονῶν τοῦ Ἁγίου Ὄρους. Βρίσκεται σ’ ἕνα γαλήνιο ὁρμίσκο, στήν ἀνατολική πλευρά τῆς χερσονήσου τοῦ Ἄθω, μέσα σ’ ἕνα γαλήνιο ὁρμίσκο, περιωρισμένη ἀνάμεσα στόν αἰγιαλό καί τούς τρεῖς παρακειμένους λόφους τῆς Ζωοδόχου Πηγῆς, τῆς Σαμαρείας καί τῆς Γριμποβίτσας, ἀπό τούς ὁποίους μοιάζει σάν νά περισφίγγεται, γεγονός πού πιθανόν νά δικαιολογεῖ καί τήν ἐπωνυμία της. Ἡ ἵδρυσή της, σύμφωνα μέ τήν παράδοση, ἀποδίδεται στόν αὐτοκράτορα Θεοδόσιο Β΄ τόν Μικρό καί τήν ἀδελφή του Πουλχερία (5ος αἰ.). Ἔμεινε ἐγκαταλελειμμένη κατά τά ἔτη 830-870 λόγῳ τῶν ἐπιδρομῶν τῶν Ἀγαρηνῶν, ἀλλά μετά παρέλευση 40-80 ἐτῶν ἐπανδρώθηκε πάλι. Ὁ Ἀναληφθείς Χριστός. Ἡ ἀρχαία αὐτή Μονή τῆς Πουλχερίας, πού Ἀφιέρωμα Ἀρχιμανδρίτου Νείλου Ἐσφιγμενίτου, 1863. βρισκόταν σέ ἀπόσταση πεντακοσίων περίπου μέτρων ἀπό τόν αἰγιαλό, καταστράφηκε ἀπό κατολίσθηση τοῦ ὑπερκειμένου ὄρους. Ἔτσι, περί τόν 10ο αἰ., οἱ μοναχοί ἀναγκάστηκαν νά ἀνοικοδομήσουν τή Μονή σέ μικρή ἀπόσταση ἀπό τά ἐρείπια τῆς πρώτης «παρά τήν θάλασσαν», ὅπως χαρακτηριστικά ἀναφέρει ὁ Γεράσιμος Σμυρνάκης, ἡγούμενος τῆς Μονῆς κατά τά ἔτη 1906-1908. Τό 1533 καί τό 1534, «ἔγινε ἡ ἅλωσις τοῦ Ἐσφιγμένου ὑπό τῶν ἀθέων Ἀγαρηνῶν», πού «λαφυραγωγήσαντες τά τῆς μονῆς ἅπαντα», τήν ἔκαψαν, αἰχμαλώτισαν μοναχούς καί «ἀνεχώρησαν ὅθεν ἦλθον». Παρόλα αὐτά ἡ Μονή κατόρθωσε νά ἀνασυγκροτηθεῖ, καθώς φαίνεται ἀπό ἔγγραφο τοῦ ἔτους 1569, πού ἀναφέρει ὅτι 51 μοναχοί ἐργάζονταν δραστήρια γιά τήν ἀνασυγκρότησή της. Δυστυχῶς ὅμως, κατά τό ἔτος 1634 ἡ Μονή εἰσῆλθε καί πάλι σέ περίοδο παρακμῆς, ἀπό τήν ὁποία ἐξῆλθε μέ τή βοήθεια τοῦ τσάρου τῆς Ρωσίας καί τῶν ἡγεμόνων τῆς Μολδοβλαχίας. Κατά τό β´ ἥμισυ τοῦ 18ου αἰ. περιέπεσε ἐκ νέου σέ κατάπτωση. Ἀνορθώθηκε πάλι, ἐπανῆλθε στό κοινοβιακό σύστημα (1796) καί ἄρχισε νά ἀκμάζει πάλι ἐπειδή βοήθησαν οὐσιαστικά οἱ πατριάρχες Κωνσταντινουπόλεως, ἐκ τῶν ὁποίων μάλιστα ὁ ἐθνομάρτυρας Γρηγόριος Ε´ ἀνέλαβε μέ προσωπικά του ἔξοδα τήν ἀνοικοδόμηση τῆς κατεστραμμένης νότιας πτέρυγας (1805). Ἐμερίμνησαν ἐπίσης ἱκανοί ἡγούμενοί της, πού ἀνακαίνισαν καί ἐπέκτειναν τήν κτηριακή ὑποδομή. Ἀπό τήν περίοδο ἐκείνη προέρχονται ὅλα σχεδόν τά κτήρια πού σώζονται μέχρι σήμερα. Ἡ Ἱερά Μονή τοῦ Ἐσφιγμένου κατέχει τήν δεκάτη ὀγδόη θέση μεταξύ τῶν εἴκοσι μονῶν τοῦ Ἁγίου Ὄρους. Ἡ Ἱερά Μονή τοῦ Ἐσφιγμένου. Ἄποψη ἀπό βορειοανατολικά. Κarl Girardet, 1870.