مکان یابی صنایع کارخانه ای به روش Ahp و منظق فازی.pdf

‫‪Archive of SID‬‬

‫ﻓﺼﻠﻨﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﻲ‪-‬ﭘﮋوﻫﺸﻲ‬ ‫ﻫﺎي ﻧﻮ در ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎي اﻧﻧﺴﺎﻧﻲ‬ ‫ﻧﮕﺮش ي‬ ‫ﭘﺎﻳﻴﺰ ‪1395‬‬ ‫ﺳﺎل ﻫﺸﺘﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ﺰ‬

‫ﺪل‬ ‫‪ (AH‬و ﻣﺪ‬ ‫ﺧﺎﻧﻪاي ﺑﺎ رروش )‪HP‬‬ ‫ﻜﺎنﻳﺎﺑﻲ ﺻﻨﻨﺎﻳﻊ ﻛﺎرﺧ‬ ‫ﻣ ن‬ ‫ﺳﺘﺎن ﺳﺒﺰواار‬ ‫ﻄﻖ ﻓﺎزي در ﺷﻬﺮﺳ‬ ‫ﻣﻨﻄ‬ ‫ﻛﻴﺨﺴﺮوي‬ ‫ي‬ ‫ﺳﻢ‬ ‫ﻗﺎﺳ‬

‫‪1‬‬

‫دﻛﺘﺮي اﻗﻠﻴﻢ ﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﺷﻬﻴﺪ ﺑﺑﻬﺸﺘﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ااﻳﺮان‬ ‫ي‬

‫ﺣﺴﻦ ﻟﺸﻜﺮي‬ ‫ﺣ‬ ‫ر‬ ‫داﻧﺸﻴﺎر اﻗﻠﻴﻢ ﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﺷﻬﻴﺪ ﺑﻬﺸﺘﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬اﻳﺮان‬

‫ﻣﻣﺠﺘﺒﻲ ﺑﻘﺎﻳﻲ‬ ‫ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ اﻗﻠﻴﻢ ﺷﻨﺎﺳﺳﻲ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﺷﺷﻬﻴﺪ ﺑﻬﺸﺘﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺮﺮان‪ ،‬اﻳﺮان‬

‫ﻲ‬ ‫ﻧﻬﺎﻟﺪاﻧﻲ‬ ‫ﻣﻬﻬﺪي‬ ‫ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ اارﺷﺪ ژﺋﻮﻣﻮﻓﻮﻟﻮﻮژي‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﺷﺷﻬﻴﺪ ﺑﻬﺸﺘﻲ‪ ،‬ﺗﻬﻬﺮان‪ ،‬اﻳﺮان‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻘﺎﻟﻪ‪1395/04/20 :‬‬ ‫ﺦ‬

‫ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﺬﻳﺮش ﻣﻘﺎﻟﻪ‪13995/07/04 :‬‬

‫ﭼﻜﻴﺪه‬ ‫ﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي و اﻫﺪﺪاف ﺗﻮﺳﻌﻪ‬ ‫ﻣﻜﺎنﻳﺎﺑﻲ ﻳﻜﻲ از ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻬﻢ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي در اﻣﺮ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻨﻨﻄﻘﻪاي اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮﻮزﻳﻊ ﻣﻨﻄﻘﻲ و ﻣﺘﻮﻮزان ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ي‬ ‫ﺣﺪﻫﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ‪ ،‬رﺷﺪ اﻗﺘﺼﺎدي ررا ﺑﻪ دﻧﺒﺎل داﺷﺘﻪ و ﺗﻮزﻳﻊ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻪ ﻛﻛﺎﻫﺶ اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻣﻨﻄﻘﻪاي و‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﻪاي از ﺑﻌﺑﻌﺪ ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﺟﺘﻤﻤﺎﻋﻲ اﺳﺘﻘﺮار واﺣ‬ ‫ﺟﺘﻤﺎﻋﻲ را در ﺳﺳﻄﺢ ﻣﻨﻄﻘﻪ در ﻲ‬ ‫ﺗﻌﺪﻳﻞ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮﺮيﻫﺎي ﺷﻬﺮي و روﺳﺘﺎﻳﻲ ﻣﻨﺠﺮ ﺷﺪه و ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ ﺗﺤﻘﻖ ﻋﺪاﻟﺖ اﺟ‬ ‫ﭘﻲ دارد‪ .‬ﺷﻬﺮﺳﺘﺎنن ﺳﺒﺰوار ﺑﺎ‬ ‫ﺤﻘﻴﻖ ﺳﻌﻲ‬ ‫ﻫﺎي ﻛﺸﺎورزي زﻣﻴﻨﻨﻪ ﻻزم را ﺑﺮاي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻛﻛﺎرﺧﺎﻧﻪاي را داررد‪ .‬ﻟﺬا در اﻳﻦ ﺗﺤ‬ ‫ﭽﻨﻴﻦ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ي‬ ‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ وﺟﻮﻮد ﻣﻌﺎدن و ﻫﻤﭽ‬ ‫ﺳﺒﺰوار ‪ ،‬ﺳﺎﻳﺖﻫﺎي ﻣﻨﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي‬ ‫ر‬ ‫ﮕﺎه ﺳﻴﻨﻮﭘﺘﻴﻚ ﺷﺷﻬﺮﺳﺘﺎن‬ ‫ﻣﻲﮔﺮدد ﺑﺎ ﺗﺗﺎﻛﻴﺪ ﺑﺮ ﻫﻴﺪرو اﻗﻠﻴﻢ ﻣﻨﻄﻘﻪ و آآﻣﺎر‪20‬ﺳﺎﻟﻪ )‪ (1990 -20010‬اﻳﺴﺘﮕ‬ ‫ﺨﻴﺺ داده ﺷﻮدد‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻻﻳﻳﻪﻫﺎي اﻗﻠﻴﻤﻲو ﻫﻫﻴﺪروﻟﻮژي )ﺑﺎرﻧﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬دﻣﺎ‪ ،‬ﺑﺎد ‪ ،‬رودﺧﺎﻧﻪ‪،‬‬ ‫ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪاي ﺗﺸﺨ‬ ‫ﻊ‬ ‫ﺗﻮﺳﻌﻪ‬ ‫ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ‪ ،‬ﺧﻄﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل ﻧﻴﺮو‪ ،‬ﺟﺎده و‪ ...‬ﻛﻪ ﻫﻤﻤﮕﻲ ﺣﺎﺻﻞ ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ‬ ‫و‪ (...‬و دﻳﮕﺮ ﻻﻳﻪ ي‬ ‫ﺳﻄﺢ آبﻫﺎي زﻳﺮزﻣﻴﻨﻲ (‬ ‫اﺣﺪاث ﺻﻨﺎﻳﻊ ﭘﺮداﺧﺘﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺲ‬ ‫ث‬ ‫اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻜﺎنﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺳﺐ ﺑﺮاي‬ ‫ب‬ ‫در ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ اﻃﻃﻼﻋﺎت ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻳﻲ )‪ (GIS‬ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫ﭘﺲ از ﺗﻬﻴﺔ‬ ‫ﺣﺪاث ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪاي و‬ ‫زﻳﺴﺖ و داﻧﺶ ﻛﺎررﺷﻨﺎﺳﻲ ﺑﺮاي اﺣ‬ ‫اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺤﻴﻂ ﺖ‬ ‫د‬ ‫ﻼﻋﺎﺗﻲ‪،‬‬ ‫ﻻﻳﻪﻫﺎي اﻃﻼ‬ ‫ﭘﻨﺞ ﮔﺮوه ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻛﻛﺪ»اﻟﻒ‪ ،‬ب‪، ،‬‬ ‫‪ ، (AHP‬در ﺞ‬ ‫روش وزن دﻫﻲ ﻣﻘﻘﺎﻳﺴﻪ زوﺟﻲ )‪P‬‬ ‫وزنﻫﺎي ﺑﺪﺳﺳﺖ آﻣﺪه ﺑﺎ ش‬ ‫ج‪ ،‬د و ه« ﻣﻮرد اﺳﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار‬ ‫ﻏﺎﻟﺐ ﺑﺮاي ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻣﻨﺎﺎﻃﻖ ﻣﻜﺎنﻳﺎﺑﻲ ﺑﻪﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ‬ ‫ﺟﻲ ﻧﻬﺎﻳﻲ در ﮔﺮﺮوهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﺟﻬﺖ ﺑﺎد ﺐ‬ ‫ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﺧﺮوﺟ‬ ‫ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺞ‬ ‫ب ﻏﺮﺑﻲ و‬ ‫ﻛﺪ ج‪ :‬ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻨﻮب‬ ‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻨﻮب ﻏﺮﺑﻲ و ﺷﻤﺎل ﻏﺮﺑﻲ‪ .‬ﺪ‬ ‫ﺷﺮﻗﻲ‪.‬ﻛﺪ ب‪ :‬ﻖ‬ ‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪:‬ﻛﺪ اﻟﻒ‪ :‬ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻨﻮﻮب ﻏﺮﺑﻲ و ﺷﻤﺎﺎل و ﺷﻤﺎل ﻲ‬ ‫ﺷﻤﺎل ﻏﺮﺑﻲ‪.‬ﻛﺪ ه‪ :‬ﻣﻨﻨﺎﻃﻖ ﺟﻨﻮب ﻲ‬ ‫ﺷﻤﺎل ﻏﺮﺑﻲ‪.‬ﻛﻛﺪ د‪ :‬ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻨﻮﻮب ﻏﺮﺑﻲ و ل‬ ‫ﻏﺮﺑﻲ و ﺷﻤﺎل ﻏﺮﺑﻲ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن‪.‬‬

‫ﺳﺒﺰوار‬ ‫)‪ ، (GIS‬ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺳﺒ‬ ‫(‬ ‫ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻐﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ‬ ‫ﻧﻪ‬ ‫رﺧﺎﻧﻪاي‪،‬‬ ‫ﻳﺎﺑﻲ‪ ،‬ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻛﺎرﺧ‬ ‫واژﮔﺎن ﻛﻠﻴﻠﻴﺪي‪ :‬ﻣﻜﺎن ﺑﻲ‬

‫ﺴﺮوي )ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻣﻣﺴﺌﻮل( ‪[email protected]‬‬ ‫‪ -1‬ﻗﺎﺳﻢ ﻛﻴﺨﺴ‬

‫‪www.SID.ir‬‬

‫‪Archive of SID‬‬ ‫شهای نو در جغرافیای انسانی – سال هشتم‪ ،‬شماره چهارم‪ ،‬پاییز ‪5931‬‬ ‫‪ 621‬فصلنامه علمي ‪ -‬پژوهشی نگر ‌‬

‫مقدمه‬ ‫یتوان یافت که توسعه‬ ‫امروزه واژه توسعه یافتگی با صنعتی شدن مقارن شده است؛ در حقیقت هیچ جامعه‌ای را نم ‌‬ ‫یافته نامیده شود اما صنعتی نباشد‪ .‬به عبارت دیگر قدرت اقتصادي‪ ،‬نظامي و همچن ني سطح زندگي ملت‌هاي امروزي‬ ‫از نظر مادي به ظرفيت صنعتی و نوع تكنولوژي مورد استفاده آنها وابسته است‪ .‬رشد و توسعه توأم با تمركز بهينه‬ ‫یشود‪ ،‬در نتیجه باعث اشتغال‪ ،‬رفع‬ ‫صنایع‪ ،‬باعث باال رفتن سطح زندگي مردم از لحاظ فرهنگ و امكانات م ‌‬ ‫نابرابریهای منطقه‌ای و توزیع جمعیت در سطح کشور خواهد شد‪.‬‬ ‫یدانیم کشورهای در حال توسعه از راه توسعه صنعتی می‌توانند محصول ملی را افزایش دهند و مسئله‬ ‫همانطور که م ‌‬ ‫یتواند تنها بر کشاورزی خود متکی باشد‪ ،‬زیرا کشاورزی‬ ‫اشتغال را هم حل کنند چرا که امروزه هیچ کشوری نم ‌‬ ‫بدون رشد صنایع قادر به پیشرفت نخواهد بود (‪.)Zomorodian,1985‬‬ ‫در بررسی تأثیر صنایع در فضاهای جغرافیایی؛ اولین مطلبی که توجه ما را جلب می‌کند‪ ،‬ارتباط صنعت و محیط‬ ‫زیست است و این تأثیر را از جنب‌ههای مختلف مانند آلودگی‌های ناشی از آلودگی صوتی‪ ،‬آلودگی هوا‪ ،‬آلودگی ناشی‬ ‫یتوان بررسی کرد‪ .‬بنابراین همه این عوامل‪ ،‬مکا‌نیابی بهینه صنایع بخصوص صنایع‬ ‫از مواد زائد‪ ،‬فاضالب و‪ ...‬م ‌‬ ‫کارخانه‌ای را در دستور کار برنامه ریزی محی یط‬

‫یدهد ( ‪Razavian,‬‬ ‫کشورهای در حال توسعه‪ ،‬از جمله ایران قرار م ‌‬

‫‪ .)1997‬در این میان مکا‌نیابی صحیح صنایع نقش زیادی در کاهش آثار مخرب زیست محی یط داشته و جایگاه‬ ‫مطالعات جغرافیایی در این رابطه اهمیت زیادی دارد )‪.)Madadi, 2003‬‬ ‫مکان‌یابی عبارتند از ت نييع مكان مناسب براي انجام كي‬

‫فعاليت م نيع با انجام كي‬

‫روال اجرايي مشخص و با توجه به‬

‫م يع ارها و فاكتورهاي مؤثر در آن‪ .‬ا ني مقوله از ابتداي استقرار بشر بر روي زمین جهت دستيابي بهتر به منابع‪ ،‬غذا‪،‬‬ ‫محل سكونت و‪ ...‬مورد توجه بوده است‪.‬‬ ‫عوامل مؤثر در مكان يابي صنایع کارخان‌های با توجه به ديدگا‌ههاي صنعت نسبت به مكان‌یابی و داده‌هاي موجود‬ ‫در)‪ (GIS‬و نیز با توجه به اطالعات گردآوری شده؛ بسته به وضعیت داد‌هها و اطالعات‪ ،‬موضوع و هدف‪ ،‬به پنج‬ ‫یشوند‪:‬‬ ‫كالس اصلي شامل موارد ذيل تقسيم م ‌‬ ‫‪ -1‬عناصر اقلیمی‪ :‬شامل الی‌ههای اطالعاتی بارندگی‪ ،‬درجه حرارت و رطوبت‪.‬‬ ‫‪ -2‬امكانات زيربنايي‪ :‬شامل الي‌ههاي اطالعاتی طخ وط انتقال نيرو و جاده‪.‬‬ ‫‪ -3‬عوامل طب عي ي‪ :‬شامل الي‌ههاي اطالعاتي توپوگرافی‪ ،‬شیب‪ ،‬گسل و تیپ (کوه‪ -‬دشت)‬ ‫‪ -4‬منابع آبی‪ :‬شامل الي‌ههاي اطالعاتي رودخانه‪ ،‬چاه‪ ،‬چشمه‪ ،‬قنات و سطح آب زیرزمینی‪.‬‬ ‫‪ -5‬نوع کاربری‪ :‬شامل الي‌ههاي اطالعاتي کاربری شهری‪ ،‬روستایی‪ ،‬زراعی و پوشش گیاهی‪.‬‬ ‫تهای کشاورزی زمینه الزم را برای توسعه صنایع‬ ‫شهرستان سبزوار با توجه به وجود معادن و همچنین فعالی ‌‬ ‫کارخانه‌ای را دارد‪ .‬لذا در این تحقیق س یع‬

‫یگردد با تاکید بر هیدرو اقلیم منطقه و آمار ‪ 20‬ساله هواشناسی‬ ‫م‌‬

‫تهای مناسب برای توسعه صنایع کارخانه‌ای در سطح شهرستان‪،‬‬ ‫ایستگا‌ههای سینوپتیک شهرستان و مجاور ‪ ،‬سای ‌‬ ‫تشخیص داده شود‪.‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬

‫‪Archive of SID‬‬ ‫نیابی صنایع کارخان‌های با روش‪721 ...‬‬ ‫مکا ‌‬

‫یتوان به موارد ذیل اشاره‬ ‫در زمینه مکان‌یابی صنایع در داخل و خارج ایران تحقیفاتی صورت گرفته است‪ .‬از جمله م ‌‬ ‫کرد‪ .‬زنگانی و سلیمانی ( ‪ ) 1384‬در مقاله‌ای درباره مکا‌نیابی شهر صنعتی‪ ،‬نشان دادند ایجاد شهر صنعتی اراک‪ ،‬بدون‬ ‫تهای فیزیکی و انسانی مورد نیاز صنایع در چارچوب توسعه پیوسته شهر انجام گرفته است و‬ ‫توجه کافی به ظرفی ‌‬ ‫در نتیجه مکان استقرار صنایع یکی از عوامل مهم تشدید مشکالت زیست محی یط شهر اراک بوده است‪ .‬همچنین به‬ ‫ساختار توپوگرافی زمین و جهت بادهای محلی که زمینه طبی یع و اصلی وقوع مکرر پدیده اینورژن در این شهر را‬ ‫فراهم می‌کند‪ ،‬توجه کافی نشده و این وضع آلودگی شهر اراک را بیشتر کرده است ( ‪Zanganeh, 2005:33-49‬‬

‫& ‪ .)slimany‬رئیسی و سفیائیان( ‪) 1389‬در پژوهشی نشان دادند که با در نظر گرفتن معیارهای زیست محی یط ‪،‬‬

‫چهار ناحیه در شمال شرقی اصفهان برای استقرار صنایع مناسب است(‪.) Raisi& Soffianian, 2010:115-134‬‬ ‫نصراللهی و صالحی( ‪ )19 13‬نشان دادند عوامل اجتماعی‪ ،‬اقتصادی‪ ،‬زیست محی یط ‪ ،‬زیربنایی و برنامه ریزی از جمله‬ ‫کهای صنعتی است که با شاخص توسعه پایدار هماهنگ است‪ .‬نتایج با سازماندهی‬ ‫عوامل موثر بر مکا‌نیابی شهر ‌‬ ‫سلسله مراتبی نشا‌ندهنده بیشترین اثر معیارهای اقتصادی و اجتماعی در مکا ‌‬ ‫نیابی شهرک صنعتی بوده است ( ‪,‬‬ ‫کهای صنعتی ‪ ،‬در‬ ‫‪ .) Salehi&Nasrollahi,2012:93-123‬شاد و همکاران( ‪ ) 1388‬نشان دادند که در مکا‌نیابی شهر ‌‬ ‫هر دو مرحله پی جویی اولیه و نیمه تفصیلی مدل همپوشانی شاخص‪ ،‬عملکرد بهینه تری نسبت به دیگر مد‌لها دارد‬ ‫کهای صنعتی شهرستان مشهد‪ ،‬بعد‬ ‫(‪ .(shad et al,2009:417-429‬یاسوری( ‪ )29 13‬در بررسی مکا‌نهای مناسب شهر ‌‬ ‫از بکارگیری معیارهای مورد نظر‪ ،‬جنوب شرقی شهرستان مشهد را مناسب تشخیص داد(‪ .)yasari2013:261-288‬در‬ ‫سال ‪ 1380‬نیما حیدرزاده در پژوهش خود با عنوان معیارهای مکا‌نیابی محل دفن مواد زاید جامد شهری‪ ،‬مجموعه‬ ‫عوامل مؤثر در مکا‌نیابی را جمع آوری و با توجه به وضعیت کنونی این اما نک در ایران و ارزیابی آن‪ ،‬معیارهای‬ ‫جدیدی را ارائه کرد(‪ .)Heidarzadeh,2001‬در سال ‪ ١٣٨١‬سيستم اطالعات جغرافيايي )‪ (CUGIS‬توسط مؤسسه‬ ‫تحقيقات و توسعه احسان براي كاربردهاي مديريت اكتشاف صنا عي ملي مس ايران در ‪ 9‬مرحله طراحي‪ ،‬اجرا و پیاده‬ ‫سازي گرديد‪ .‬ا ني مراحل شامل‪ :‬شناخت و امكان سنجي‪ ،‬تهيه مدل مفهومي‪ ،‬انتخاب محیط‪ ،‬تهيه استاندارد‪ ،‬تهيه‬ ‫دستورالعملها‪ ،‬طراحي پايگاه داده‪ ،‬طراحي واسط كاربر‪ ،‬آماده سازی و تلف قي اطالعات‪ ،‬نرم افزار و اجراي سيستم‬ ‫بودند‪ .‬كي ي از كاربردهاي مورد نظر در طراحی )‪ (CUGIS‬توسعه اكتشاف معادن مس در مرحله نيمه تف يص لي‬ ‫یباشد‪ .‬بد ني منظور كي‬ ‫م‌‬

‫پروژه تحقيقاتي توسط كريمي در سال ‪ 1381‬در محدوده كانسار ريگان بم و ‪ ١٧٥‬کیلومتری‬

‫جنوب شرقي شهرستان بم با استفاده از )‪ (CUGIS‬انجام شده است كه در طي آن ابتدا فاكتورهاي تشخيص كاني‬ ‫سازي تعیین شده و اطالعات آماده سازي گرديد‪ ،‬سپس نقشه‌ها در كي‬

‫شبكه استنتاجي مناسب تلفیق شدند و در‬

‫نهايت نقشه پتانسيل معدني حاصل گردید‪ .‬در ا ني پروژه مدل‌هاي متداول تلفیق نقشه مانند مد‌لهاي من قط فازي به‬ ‫عنوان مد‌لهاي مناسب در اكتشاف ذخاير معدني در مرحله تف يص لي شناخته شدند (‪.)Karimi,2002‬‬ ‫پروفسور دوگ يك نگ در سال ‪ ، 1977‬در منطقه اسنول كي‬

‫واقع در ايالت مانيتبا كانادا چهار مدل فازي‪ ،‬دمپسترشفلد‪،‬‬

‫وزن‌هاي نشانگر و عصبي را براي يافتن محل توده‌هاي نمكي فشرده آتشفشاني در محيط )‪ (GIS‬مورد استفاده قرار‬ ‫داد‪ .‬در نتيجه ارزيابي مد‌لها از نظر كارائي و دقت مشخص گرديد كه مدل شبكه عصبي با توجه به صخ و يص ات طب عي ي‬ ‫آن‪ ،‬عملكرد بهتري در شبيه سازي جهان واقعي نسبت به مد‌لهاي ديگر دارد(‪.)Doug King,1977:1-5‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬

‫‪Archive of SID‬‬ ‫شهای نو در جغرافیای انسانی – سال هشتم‪ ،‬شماره چهارم‪ ،‬پاییز ‪5931‬‬ ‫‪ 821‬فصلنامه علمي ‪ -‬پژوهشی نگر ‌‬

‫در سال ‪ 1991‬بونهام كارتر با هدف تهيه نقشه پتانسيل معدني با استفاده از )‪(GIS‬در سازمان زم ني شناسي كانادا‪ ،‬بعد‬ ‫از ت نييع فاكتورهاي مؤثر در تهيه نقشه پتانسيل معدنی در دو منطقه يچ زل ل كي‬

‫و آندرسن ل كي‬

‫سه مدل وز‌نهاي‬

‫نشانگر‪ ،‬من قط فازي‪1‬و تئوري دمپستر شفررا مورد ارزيابي قرار دادند‪ .‬در ا ني پروژه نقشه پتانسيل معدني مناطق فوق در‬ ‫چهار مرحله تهيه مدل مفهومي‪ ،‬جمع آوري داده‌ها‪ ،‬پردازش داده‌ها و تلف قي نقشه‌ها در محيط )‪ (GIS‬تهيه شد‪ .‬در ا ني‬

‫یداد (‪.)Boehm, 1986:11‬‬ ‫تحق قي مدل وز‌نهاي نشانگر نتايج عملي بهتري را نسبت به مد‌لهاي ديگر نشان م ‌‬ ‫در سال ‪ ١٩٩٩‬ميالدي‪ ،‬كي‬

‫سیستم اطالعات جغرافيايي كاربردي جهت احداث پاركهاي صنعتی توسط گردن راث و‬

‫مارك هريتج در شهرستان اسكات آمر كي ا با روش افزايشي طراحي و اجرا گرديد‪ .‬در ا ني پروژه بعد از طي مراحل‬ ‫طراحي )‪ ،(GIS‬محدوده اي در اطراف شهرستان اسكات جهت بررسي و ارزيابي مد‌لهای تلفيقي مناسب در نظر‬ ‫گرفته شد‪ .‬سپس عوامل مؤثر با توجه به ماهيت و نقش آنها در مكان يابي پاركهاي صنعتي به دو دسته ضوابط مطلق‬ ‫شامل (زمينهاي مرطوب‪ ،‬پاركها‪ ،‬جريانهاي آبي و شيب) و فاكتورهاي وزن دار شامل (جاده‌ها‪ ،‬عوامل زيربنايي و‬ ‫زم ني ‌هاي كشاورزي) تقسيم شدند‪ .‬ضوابط مطلق با استفاده از من قط باينري و فاكتورها در ماتر سي‬

‫مقايسه از طر قي‬

‫یشود‪ ،‬وزن دهي شدند‪ .‬در پايان عملیات‬ ‫مقايسه دو به دو كه ا طص الح ًاًا )‪ (Mult Criteria MCE Evaluation‬ناميده م ‌‬ ‫تلف قي الي‌هها با استفاده از روش همپوشاني شاخص انجام گرفت و سه مكان مناسب جهت احداث پارك صنعتي در‬ ‫اطراف شهرستان اسكات پيشنهاد گرديد(‪.)Salvesen,1996:29-34‬‬ ‫در سال ‪ ٢٠٠١‬ميالدي پروژه اي توسط گروه ما كي‬

‫سلرز در شهرستان رامزي آمر كي ا براي یافتن مكانهاي بهينه دفن‬

‫زباله انجام شد‪ .‬با توجه به جم عي ت زياد شهرستان رامزي و وسعت کم آن يافتن محلي براي دفن زباله ضروري‬ ‫ینمود‪ .‬بنابرا ني با استفاده از دو مدل همپوشانی شاخص و ضرب فازي در )‪ (GIS‬و وزن دهي به فاكتورهاي مؤثر‬ ‫م‌‬ ‫بهاي سطحي‪ ،‬شيب و مساحت زم ني مورد نظر‪ ،‬مكان مناسب با مساحت‬ ‫مانند فاصله از را‌هها‪ ،‬پوشش جنگلي‪ ،‬آ ‌‬ ‫‪ ٢٠٦٣٩٧‬يك لومتر مربع در جنوب شهرستان و نزد كي‬

‫مرز داكوتا‪ 2‬ت نييع گردید(‪.)Dikshit,2001:43-54‬‬

‫روش تحقیق‬ ‫برای انتخاب مکا‌نهای مناسب از آمار ‪ 6‬ایستگاه هواشناسی‪ ،‬شامل ‪ 4‬ایستگاه سینوپتیک‪2 ،‬ایستگاه کلیماتولو یژ با‬ ‫طول دوره آماری ‪ 20‬ساله ( ‪ ) 1990 - 2010‬استفاده گردید‪( .‬شکل شماره‪ .)1‬با توجه به طبقه بندی صنایع و ارائه‬ ‫یکسری استانداردها برای استقرار صنایع کارخان‌های و با در نظر گرفتن ویژگیهای محی یط منطقه مورد مطالعه‪ ،‬از ‪19‬‬ ‫الیه اطالعاتی در این تحقیق به شرح زیر استفاده شده است‪:‬‬ ‫‪ -1‬عناصر اقلیمی‪ :‬شامل الی‌ههای اطالعاتی بارندگی‪ ،‬درجه حرارت‪ ،‬باد و رطوبت‪.‬‬ ‫‪ -2‬امكانات زيربنايي‪ :‬شامل الي‌ههاي اطالعاتی طخ وط انتقال نيرو(برق) و طخ وط ارتباطی (جاده)‪.‬‬ ‫‪ -3‬عوامل طب عي ي‪ :‬شامل الي‌ههاي اطالعاتي توپوگرافی‪ ،‬شیب‪ ،‬گسل و تیپ (کوه‪ -‬دشت)‬ ‫‪ -4‬منابع آبی‪ :‬شامل الي‌ههاي اطالعاتي رودخانه‪ ،‬چاه‪ ،‬چشمه‪ ،‬قنات و ارتفاع از سطح آب زیرزمینی‪.‬‬

‫‪1 Fuzzy Logic‬‬ ‫‪1 Dakota‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬

‫‪Archive of SID‬‬ ‫نیابی صنایع کارخان‌های با روش‪921 ...‬‬ ‫مکا ‌‬

‫‪ -5‬نوع کاربری‪ :‬شامل الي‌ههاي اطالعاتي کاربری اراضی‪ ،‬پوشش گیاهی‪ ،‬شهری و روستایی‪ .‬كي ي از مسائل اساسي‬ ‫یباشد كه براي تحقق‬ ‫در مكان يابي احداث صنایع کارخان‌های نحوۀ وزن دهي به فاكتورها مؤثر (الی‌ههای اطالعاتی) م ‌‬ ‫آن از دانش كارشناسي و مصاحبه‪ ،‬جهت انتساب وزن به فاکتورها استفاده شده است‪.‬‬ ‫بعد از تهیه نقش‌هها در محیط نرم افزاری )‪ ،(ARC GIS‬ماتریس وزنی بدست آمده با روش وزن دهی )‪ (AHP‬روی‬ ‫شها و مراحل مورد استفاده در این‬ ‫الی‌ههای اطالعاتی اعمال شد و از این طریق وزن نهایی الیه‌ها بدست آمد‪ .‬رو ‌‬ ‫یباشد‪.‬‬ ‫تحقیق مطابق با شکل شماره ‪ 2‬م ‌‬

‫شکل ‪ :1‬موقعیت ایستگا‌ههای منتخب در محدوده شهرستان سبزوار ‪Source: Authors, 2016‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬

‫‪Archive of SID‬‬ ‫شهای نو در جغرافیای انسانی – سال هشتم‪ ،‬شماره چهارم‪ ،‬پاییز ‪5931‬‬ ‫‪ 30 1‬فصلنامه علمي ‪ -‬پژوهشی نگر ‌‬

‫شکل ‪ :2‬فلوچات روش تحقیق ‪Source: Authors, 2016‬‬

‫شها‬ ‫مواد و رو ‌‬ ‫در کشور ما ایران‪ ،‬براساس مصوبه هیأت وزیران راجع به ضوابط و معیارهای استقرار صنایع در تاریخ ‪ 1380 /3/ 21‬و‬ ‫به استناد تبصره ‪ 2‬ماده ‪ 13‬قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا‪ ،‬صنایع به ‪ 11‬گروه بر اساس جدول شماره ‪ 2‬طبقه‬ ‫بندی شد‌هاند‪ .‬الزم به ذکر است که در این تحقیق از این نوع طبقه بندی استفاده شده است‪.‬‬ ‫جدول شماره‪ :1‬طبقه بندی صنایع بر حسب نوع تولید‬ ‫صنایع‬

‫کد صنایع‬

‫صنایع غذایی‬

‫‪51‬‬

‫صنایع نساجی‬

‫‪17‬‬

‫صنایع چرم‬

‫‪18‬‬

‫صنایع سلولزی‬

‫‪20‬‬

‫صنایع فلزی‬

‫‪72‬‬

‫صنایع کانی غیر فلزی‬

‫‪26‬‬

‫صنایع شیمیایی‬

‫‪24‬‬

‫صنایع دارویی‬

‫‪242‬‬

‫صنایع برق و الکترونیک‬

‫‪31‬‬

‫صنایع کشاورزی‬

‫‪29‬‬

‫صنایع ماشین سازی‬

‫‪34‬‬

‫‪Ministry of Industry and Mines,2002‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬

‫‪Archive of SID‬‬ ‫نیابی صنایع کارخان‌های با روش‪131 ...‬‬ ‫مکا ‌‬

‫تعیین کد صنایع‬ ‫یتوانند بر شدت و‬ ‫سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت صنایع؛ صنایع را با توجه به نوع تولیدی که دارند و م ‌‬ ‫ضعف آلودگی هوا تأثیر بگذارند به ‪ 6‬کد بر اساس جدول شماره ‪ 2‬و با توجه به ‪ 11‬گروه از صنایع طبقه بندی‬ ‫کرد‌هاند که در ذیل به بررسی هر یک از این کدها می‌پردازیم‪:‬‬ ‫‪ -1‬صنایع کد الف‬ ‫یباشند تا در کاربریهای مجاز صنعتی یا تجاری مشخص شده در داخل یا خارج‬ ‫صنایع این گروه مجاز م ‌‬ ‫محدود‌ههای مصوب شهری و روستایی و مناطق غیر مسکونی استقرار یابند‪ .‬در اینجا تعیین مناطق غیر مسکونی به‬ ‫عهده شهرداری هر شهر است‪.‬‬ ‫‪ -2‬صنایع کد ب‬ ‫صنایع این گروه مجازند تا در خارج از محدوده شهرها مشروط به رعایت حداقل ‪ 200‬متر از مراکز مسکونی‬ ‫(حداقل ‪ 20‬خانوار)‪ ،‬درمانی و آموزشی و ‪ 100‬متری مراکز نظامی و انتظامی و رعایت حریم رودخانه‌ها و قنوات‬ ‫استقرار یابند‪ .‬رعایت کلیۀ حری‌مهای قانونی و ضوابط حوزه استحفاظی الزامی است‪.‬‬ ‫‪ -3‬صنایع کد ج‬ ‫صنایع این گروه مجازند در مناطق صنعتی و حریم حفاظتی هر شهر با رعایت حداقل فاصله ‪ 500‬متر از محدوده‬ ‫سکونتگاه‌ها و مراکز آموزشی و درمانی و رعایت حریم قانونی جاده استقرار یابند‪.‬‬ ‫‪ -4‬صنایع کد د‬ ‫صنایع این گروه مجازند خارج از حریم مصوب هر شهر و حریم حفاظتی‪ ،‬مشروط به رعایت فواصل الزم از مراکز‬ ‫حساس استقرار یابند‪.‬‬ ‫‪ -5‬صنایع کد ه‬ ‫صنایع این گروه نیز مانند گروه د مجازند خارج از حریم مصوب هر شهر و حریم حفاظتی‪ ،‬مشروط به رعایت‬ ‫فواصل الزم و بیشتر از دیگر کدها از مراکز حساس استقرار یابند‪.‬‬ ‫‪ -6‬صنایع کد و‬ ‫محل پیشنهادی جهت استقرار این گروه صنایع با توجه به فرایند تولید‪ ،‬توپوگرافی منطقه‪ ،‬شرایط اقلیمی‪ ،‬ظرفیت‬ ‫صهای زیست محی یط توسط سازمان‬ ‫قابل تحمل محیط زیست‪ ،‬جهت بادهای غالب‪ ،‬گسترش شهری و سایر شاخ ‌‬ ‫حفاظت محیط زیست مورد بررسی کارشناسی قرار گرفته و اعالم نظر خواهد گردید بنابراین در این تحقیق از این‬ ‫کد استفاده نگردیده است(‪.)Environmental Protection Agency,2002‬‬ ‫روش وزن دهی مقایسه دوتایی‬

‫روش مقایسه دوتایی در زمینه فرایند تحلیل سلسله مراتبی‪ )AHP( 1‬ارائه شده است‪ .‬این روش شامل مقایسه دوتایی‬ ‫یباشد‪ .‬این روش یک ورودی بصورت مقایسه‌های دوتایی دارد و وز‌نهای‬ ‫به منظور ایجاد یک ماتریس نسبت م ‌‬ ‫‪1- Analitical Hierarchy Process‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬

‫‪Archive of SID‬‬ ‫شهای نو در جغرافیای انسانی – سال هشتم‪ ،‬شماره چهارم‪ ،‬پاییز ‪5931‬‬ ‫‪ 132‬فصلنامه علمي ‪ -‬پژوهشی نگر ‌‬

‫ینماید‪ .‬روش مقایسه دوتایی شامل سه مرحله اصلی است‪ :‬ایجاد ماتریس مقایسه‬ ‫نسبی را به عنوان خروجی تولید م ‌‬ ‫زوجی‪ ،‬محاسبه وزن عوامل و تخمین شاخص سازگاری سیستم‪ .‬یکی از اشکاالت این روش ارزیابی معیارها بدون‬ ‫اشاره به مقیاس آنها است‪ .‬عیب دیگر آن بررسی دو معیار در یک زمان است و اگر معیارهای زیادی مقایسه شوند‪،‬‬ ‫این روش بسیار پیچیده م ‌‬ ‫یشود زیرا با ‪ n‬معیار‪ ،‬این روش شامل ‪ n(n − 1) 2‬مقایسه است‪ .‬بطور مثال در یک‬ ‫مساله تصمی‌مگیری با ‪ 10‬معیار ارزیابی‪ ،‬نیاز به ‪ 45‬مقایسه دوتایی است‪ .‬روش مقایسه دوتایی دارای محاسبات‬ ‫یباشد‪ .‬نکته دیگر در مورد روش دوتایی این است که با رو ‌‬ ‫وقت‌گیری م ‌‬ ‫شهای تصمیم‌گیری )‪ (GIS‬تلفیق شده‬ ‫است(‪.)Gazi Asgar,2004‬‬ ‫مدل منطق فازي‬ ‫در نظريه كالس كي‬

‫مجموعه‌ها مقدار عضويت كي‬

‫عنصر در كي‬

‫مجموعه‪ ،‬عدد ‪ ٠‬يا ‪( ١‬هر عنصر يا متعلق است به‬

‫یشود‪ .‬بر اساس نظريه فازي مجموع‌هها‪ ،‬كي‬ ‫مجموعه و يا متعلق نيست) در نظر گرفته م ‌‬ ‫اي است كه مقدار عضويت عناصر آن در مجموعه اصلي با توجه به كي‬

‫مجموعه فازي زير مجموعه‬

‫تابع عضويت حد واسط ب ني صفر و كي‬

‫باشد(‪.)Zadeh,1965:338-353‬‬ ‫یآيد‪ .‬بد ني صورت كه كالسها و واحدهاي مكاني منفرد‬ ‫در اجراي عمليات تلف قي فاكتورها نيز من قط فازي به كار م ‌‬ ‫موجود در هر كي‬

‫از فاكتورها به عنوان عناصر زير مجموعه هستند و م يع ار عضويت آنها در مجموعة مطلوب‬

‫(مكانهاي منا سب جهت احداث صنایع کارخان‌های) ميزان مناسب يا نامناسب بودن آنهاست كه با درجه عضويت ب ني‬ ‫یشود‪ .‬هر كالس يا واحد اطالعاتي موجود در فاكتور داراي كي‬ ‫‪ ٠‬تا ‪ ١‬مشخص م ‌‬ ‫كه در هر فاكتور اهميت و ارزش كي‬

‫واحد مكاني نسبت به ديگر واحدها و كي‬

‫یباشد‬ ‫درجه عضويت ب ني ‪ ٠‬تا ‪ ١‬م ‌‬ ‫فاكتور منفرد نسبت به ديگر فاكتورها‬

‫یدهد‪.‬‬ ‫را نشان م ‌‬ ‫مقدار درجه عضويت هر كالس و واحد مكاني‪ ،‬مانند وز‌نهاي موجود در روش همپوشاني شاخص‪ ،‬بر اساس نظرات‬ ‫یشود‪.‬‬ ‫یگردد‪ .‬سپس با استفاده از عملگرهاي فازي عمليات تلفيقي مورد نظرانجام م ‌‬ ‫كارشناسي ت نييع م ‌‬

‫پنج عملگر فازي به نام اشتراك فازي‪ ،1‬جمع فازي‪ ،2‬ضرب فازي‪ ،3‬اجتماع فازي‪ ،4‬فازي گاما‪ 5‬براي تلف قي مجموعه ی‬ ‫یگيرند‪ .‬كه در ادامه شرح داده خواهند شد‪ .‬در نهايت با اعمال عملگرهاي فازي‬ ‫فاكتو‌رها مورد استفاده قرار م ‌‬ ‫واحدهاي پ كي سلي نقشه خروجي حاوي درجه عضویت خواهند بود‪ .‬بنابرا ني با توجه به فازي بودن اثر برخي از‬ ‫فاكتورها درمکان يابي به عنوان مثال فاصله از محدوده شهری‪ ،‬مدل من قط فازي نيز به عنوان كي ي از مدل‌هاي منتخب‬ ‫جهت ت نييع مكان صنایع کارخان‌های استفاده شده است‪.‬‬ ‫‪ -‬عملگر اشتراك فازي‬

‫‪1- Fuzzy AND‬‬ ‫‪2 Fuzzy Algabric Sum‬‬ ‫‪3 Fuzzy Algabric Product‬‬ ‫‪4 Fuzzy OR‬‬ ‫‪5 Fuzzy Operation Gamma‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬

‫‪Archive of SID‬‬ ‫نیابی صنایع کارخان‌های با روش‪133 ...‬‬ ‫مکا ‌‬

‫عملگر اشتراك فازي‪ ،‬مشابه عملگر اشتراك در مجموعه‌هاي كالس كي‬

‫است‪ .‬ا ني عملگر به صورت رابطه (‪ )1‬تعريف‬

‫یشود‪:‬‬ ‫م‌‬ ‫رابطه (‪)1‬‬ ‫در ا ني رابطه ‪ μC ، μA،‬و‪ μB‬بيانگر مقادير عضويت فازي واحدهاي پ كي سلي موجود در هر فاكتور در كي‬ ‫یباشند‪ .‬ا ني عملگر در كي‬ ‫مشخص م ‌‬

‫موق يع ت‬

‫موق يع ت مشخص‪ ،‬حداقل درجه عضويت واحدهاي پ كي سلي را استخراج نموده‬

‫یكند‪ .‬عملگر اشتراك فازي منجر به پديد آمدن كي‬ ‫و در نقشه نهايي منظور م ‌‬ ‫مجموعه اي با تمايل به ايجاد مقادير كو كچ‬

‫تخم ني محافظه كارانه از عضويت‬

‫یشود‪.‬‬ ‫م‌‬

‫در مواقعي كه دو يا چند فاكتور براي اثبات كي‬

‫فرضيه بايستي با هم وجود داشته باشند‪ ،‬عملگر اشتراك فازي مناسب‬

‫یباشد‪.‬‬ ‫م‌‬ ‫ عملگر جمع فازي‬‫یشود‪:‬‬ ‫یباشد كه با استفاده از رابطه (‪ )2‬تعريف م ‌‬ ‫ا ني عملگر مكمل عملگر ضرب فازي م ‌‬ ‫رابطه (‪)2‬‬ ‫یكنند كه در نتيجه اثر‬ ‫با استفاده از ا ني عملگر مقادیر عضويت فازي در نقشه خروجي بزرگ شده و به سمت ‪ ١‬ميل م ‌‬

‫یكنند مورد‬ ‫یكه چند قسمت از شواهد و فاكتورها كي ديگر را تقويت م ‌‬ ‫افزايشي‪ 1‬خواهد داشت‪ .‬عملگر فوق هنگام ‌‬

‫یگيرد‪ .‬در مكان يابي صنایع کارخان‌های به دليل اثر افزايشي فاكتورهاي بارندگی و منابع آبی (در مناطقي‬ ‫استفاده قرار م ‌‬ ‫كه بارندگی بيشتري دارند منابع آبی بيشتري نيز وجود دارد) مدل جمع فازي به عنوان مدل منتخب جهت ارزيابي و‬ ‫ت نييع مدل تلفيقي مناسب‪ ،‬انتخاب شده است‪.‬‬ ‫ عملگر ضرب فازي‬‫عملگر ضرب فازي در كي‬

‫موق يع ت مشخص موجود در فاكتورهاي مختلف‪ ،‬درجه عضويت واحدهاي پ كي سلي را‬

‫یشود‪:‬‬ ‫ینمايد‪ .‬ا ني عملگر به صورت رابطه (‪ )3‬تعريف م ‌‬ ‫ضرب نموده و در نقشه نهايي منظور م ‌‬ ‫رابطه‬

‫(‪)3‬‬

‫در ا ني رابطه ‪ μi‬بيانگر وزن فاكتور ‪i‬ام است‪ .‬با استفاده از ا ني عملگر مقادیر عضويت فازي در نقشه خروجی كو كچ‬

‫یكنند‪ ،‬بنابرا ني اثر کاهشی‪ 2‬خواهد داشت‪.‬‬ ‫شده و به سمت صفر ميل م ‌‬

‫بر خالف عملگرهاي فازي اشتراك و اجتماع‪ ،‬در ا ني عملگر كليه مقادیر عضويت نقشه‌هاي ورودي در نقشه خروجي‬ ‫یكنند‬ ‫یشود که فاكتو‌رها كي ديگر را تض يع ف م ‌‬ ‫یبه کارگرفته م ‌‬ ‫یگذارند‪ .‬همچن ني عملگر فوق در هنگام ‌‬ ‫تأثير م ‌‬ ‫‪1. Increasive‬‬‫‪2. Decreasive‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬

‫‪Archive of SID‬‬ ‫شهای نو در جغرافیای انسانی – سال هشتم‪ ،‬شماره چهارم‪ ،‬پاییز ‪5931‬‬ ‫‪ 134‬فصلنامه علمي ‪ -‬پژوهشی نگر ‌‬

‫ عملگر اجتماع فازي‬‫ا ني عملگر مشابه عملگر اجتماع در مجموعه‌هاي كالس كي‬

‫یگردد‪:‬‬ ‫است كه به صورت رابطه(‪ )4‬تعريف م ‌‬

‫رابطه (‪)4‬‬ ‫در ا ني رابطه ‪ μC ، μA‬و ‪ μB‬بيانگر مقادير عضويت فازي واحدهاي پ كي سلي موجود در هر فاكتور در كي‬ ‫یباشند‪ .‬ا ني عملگر در كي‬ ‫مشخص م ‌‬

‫موق يع ت‬

‫موق يع ت مشخص موجود در فاكتورهاي مختلف‪ ،‬حداكثر درجه عضويت‬

‫ینمايد‪ .‬به عبارت ديگر مقدار عضويت تر يك ب شده در‬ ‫واحدهاي پ كي سلي را استخراج نموده و در نقشه نهايي منظور م ‌‬ ‫كي‬

‫موق يع ت توسط مناسب تر ني نقشه‌هاي فاكتور محدود می‌شود‪ .‬در ج‌اهايي كه شا صخ هاي مكان يابي كمياب هستند‬

‫و وجود فاكتورهاي مثبت براي اظهار مطلوبيت كافي است‪ ،‬ا ني عملگر به كار می رود‬ ‫ عملگر فازي گاما‬‫ا ني عملگر حالت كلي از عملگرهاي ضرب و جمع فازي است كه در آن فاكتورهاي مكان يابي صنایع کارخان‌های طبق‬ ‫یشوند‪:‬‬ ‫رابطه (‪ )5‬تلف قي م ‌‬ ‫رابطه (‪μ Combinaticn = (Fuzzy Agabric Sum)δ * (Fuzzy Algabric Produet)1-δ )5‬‬

‫در ا ني رابطه مقدار ‪ γ‬ب ني عدد صفر تا كي‬

‫قابل ت نييع است‪ .‬اگر مقدار ‪ γ‬كي‬

‫انتخاب شود‪ ،‬رابطه تبديل به عملگر‬

‫جمع فازي و اگر مقدار‪ γ‬صفر انتخاب شود‪ ،‬رابطه به عملگر ضرب فازي تبديل خواهد شد‪ .‬انتخاب صحيح و آگاهانه‬ ‫یآورد كه نشان‌دهنده سازگاري قابل ان طع اف ميان گرايشات‬ ‫‪ γ‬ب ني صفر و كي ‪ ،‬مقاديري را در خروجي به وجود م ‌‬ ‫یشود كه اثر برخي از شواهد‬ ‫یباشند‪ .‬ا ني عملگر زماني استفاده م ‌‬ ‫كاهشي و افزايشي دو عملگر جمع و ضرب فازي م ‌‬ ‫كاهشي و اثر برخي ديگر افزايشي باشد(‪.)Zimmermann,1980:37‬‬ ‫در مرحله مكان يابي صنایع کارخان‌های به دليل اثر افزايشي امكانات زير بنايي و نامعلوم بودن اثر فاكتورهاي عوامل‬ ‫طب عي ي بر آنها‪ ،‬عملگر فازي گاما جهت اجرا و ارزيابي انتخاب شده است‪.‬‬ ‫بحث و نتایج‬ ‫محاسبه ماتریس وزن الی‌ههای اطالعاتی براساس روش مناسب وزن دهی‪:‬‬ ‫در این مرحله از تحقیق‪ ،‬ماتریس وزن الیه‌های مورد استفاده به صورت جداول شماره ‪ 2‬تا ‪ 6‬با استفاده از روش‬ ‫)‪ (AHP‬بر روی پایگاه داده جغرافیایی در محیط نرم افزاری )‪ (ARC GIS‬به صورت اتوماتیک بر روی الیه‌ها اعمال‬ ‫شده و از این طریق وزن نهایی الی‌هها و نسبت سازگاری حاصل شده و سپس با مدل مناسبی الیه‌ها با هم تلفیق شده‬ ‫و خروجی نهایی مکان‌های مناسب احداث صنایع بدست آمده است‪ .‬قابل ذکر است طرح پرسشنامه نیز در این‬ ‫تحقیق بصورت جداول ذیل ارائه شده است‪.‬‬ ‫جدول شماره ‪ :2‬ماتریس وزن پارامترها به روش )‪ (AHP‬برای الیه اطالعاتی عناصر اقلیمی‬ ‫رطوبت‬

‫د ما‬

‫بارندگی‬

‫عوامل‬

‫‪6‬‬

‫‪5‬‬

‫‪1‬‬

‫بارندگی‬

‫‪4‬‬

‫‪1‬‬

‫‪1‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬

‫د ما‬ ‫رطوبت‬

‫‪Source: Research Findings, 2016‬‬

‫‪Archive of SID‬‬ ‫نیابی صنایع کارخان‌های با روش‪531 ...‬‬ ‫مکا ‌‬ ‫جدول شماره ‪ :3‬ماتریس وزن پارامترها به روش )‪ (AHP‬برای الیه اطالعاتی عوامل طبیعی‬ ‫گسل‬

‫شیب‬

‫‪1‬‬ ‫‪7‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪5‬‬

‫تیپ(کوه‪-‬دشت)‬

‫توپوگرافی‬

‫‪1‬‬

‫‪1‬‬

‫عوامل‬ ‫تیپ (کوه‪ -‬دشت)‬

‫‪5‬‬

‫توپوگرافی‬

‫‪1‬‬

‫شیب‬

‫‪1‬‬

‫‪Source: Research Findings, 2016‬‬

‫گسل‬

‫جدول شماره ‪ :4‬ماتریس وزن پارامترها به روش )‪ (AHP‬برای الیه اطالعاتی امکانات زیربنایی‬ ‫طخ وط ارتباطی‬ ‫‪3‬‬

‫عوامل‬

‫طخ وط انتقال نیرو‬ ‫‪1‬‬

‫‪1‬‬

‫طخ وط انتقال نیرو‬ ‫طخ وط ارتباطی‬

‫‪Source: Research Findings, 2016‬‬

‫جدول شماره ‪ :5‬ماتریس وزن پارامترها به روش )‪ (AHP‬برای الیه اطالعاتی منابع آبی‬ ‫سطح آب زیرزمینی‬ ‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪7‬‬

‫قنات‬

‫چشمه‬

‫چاه‬

‫رودخانه‬

‫عوامل‬

‫‪5‬‬

‫‪3‬‬

‫‪3‬‬

‫‪1‬‬

‫رودخانه‬

‫‪1‬‬

‫‪1‬‬

‫‪1‬‬

‫‪1‬‬

‫‪1‬‬

‫چاه‬ ‫چشمه‬

‫‪1‬‬

‫‪1‬‬

‫قنات‬ ‫‪Source: Research Findings, 2016‬‬

‫سطح آب زیرزمینی‬

‫جدول شماره ‪ :6‬ماتریس وزن پارامترها به روش )‪ (AHP‬برای الیه اطالعاتی نوع کاربری‬ ‫کاربری روستایی‬

‫کاربری شهری‬

‫پوشش گیاهی‬

‫کاربری اراضی‬

‫عوامل‬

‫‪5‬‬

‫‪3‬‬

‫‪2‬‬

‫‪1‬‬

‫کاربری اراضی‬

‫‪3‬‬

‫‪1‬‬

‫‪1‬‬

‫‪1‬‬

‫‪1‬‬

‫‪1‬‬

‫پوشش گیاهی‬ ‫کاربری شهری‬

‫‪Source: Research Findings, 2016‬‬

‫کاربری روستایی‬

‫تحلیل نتایج وزن دهی نهایی به الی‌ههای اطالعاتی و نقش‌ههای خروجی‪:‬‬ ‫در این مرحله نتایج اجرای مدل در قالب نقشه‌های خروجی نمایش داده می‌شود‪ .‬در حقیقت با تهیه نقشه‌های‬ ‫یگردد‪.‬‬ ‫خروجی‪ ،‬مکا‌نهای مناسب برای استقرار صنایع مشخص م ‌‬ ‫‪ -1‬تحلیل نتایج وزن دهی نهایی به الیه اطالعاتی عناصر اقلیمی‪:‬‬ ‫در جدول شماره ‪ 7‬وزن نهایی تمام الی‌ههای اطالعاتی عناصر اقلیمی و در قسمت پایین جدول نسبت سازگاری دیده‬ ‫یشود‪ .‬طبق اطالعات این نقشه که از ترسیم نقشه‌های هم ارزش بارندگی‪ ،‬دما و رطوبت نسبی که با کمک‬ ‫م‌‬ ‫ایستگا‌ههای هواشناسی موجود در منطقه ترسیم شد‌هاند‪ ،‬از بین وزن‌های نهایی‪ ،‬بارندگی و دما به ترتیب با‬ ‫یرسیم که‬ ‫( ‪ )0/ 53 09 49‬و ( ‪ )0/ 311837‬بیشترین وز‌نها را به خود اختصاص داد‌هاند‪ .‬با این توضیح به‌این نتیجه م ‌‬ ‫این دو الیه بیشترین تأثیر را در انتخاب مکان صنایع دارند‪ .‬اما رطوبت نسبی با (‪ )0/5 79110 1‬کمترین وزن را شامل‬ ‫یشود‪ ،‬بنابراین این الیه اهمیت کمتری در تعیین مکان استقرار صنایع کارخانه‌ای دارد‪ .‬در نهایت با توجه به‬ ‫م‌‬ ‫وزن‌های داده شده‪ ،‬نقشه خروجی نهایی عناصر اقلیمی بدست آمد که آن را در شکل شماره ‪ 3‬شاهد هستیم‪.‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬

‫‪Archive of SID‬‬ ‫شهای نو در جغرافیای انسانی – سال هشتم‪ ،‬شماره چهارم‪ ،‬پاییز ‪5931‬‬ ‫‪ 136‬فصلنامه علمي ‪ -‬پژوهشی نگر ‌‬ ‫جدول شماره ‪ :7‬تعیین وزن نهایی عوامل و نسبت سازگاری به روش )‪ (AHP‬برای الیه اطالعاتی عناصر اقلیمی‬ ‫وزن نهایی‬

‫عوامل‬

‫‪0/ 53 09 49‬‬

‫بارندگی‬

‫‪0/ 311837‬‬

‫د ما‬

‫‪0/5 79110 1‬‬

‫رطوبت نسبی‬

‫‪0/ 816 0‬‬

‫نسبت سازگاری‬

‫‪Source: Research Findings, 2016‬‬

‫یدهد‬ ‫این نقشه خروجی نهایی مکانهای مناسب استقرار صنایع را از لحاظ الیه‌های اطالعاتی عناصر اقلیمی نشان م ‌‬ ‫که از تلفیق وزن نهایی این الی‌هها بدست آمده است‪ .‬با توجه به اطالعات این نقشه الیه اطالعاتی بارندگی بیشترین‬ ‫وزن را به خود اختصاص داده است‪ .‬لذا بهترین مناطق برای استقرار صنایع به سمت ارتفاعات کشیده شده است‪.‬‬

‫شکل ‪ :3‬خروجی نهایی الیه اطالعاتی عناصر اقلیمی‬ ‫‪Source: Authors, 2016‬‬

‫‪ -2‬تحلیل نتایج وزن دهی به الی‌ههای اطالعاتی عوامل طبیعی‪:‬‬ ‫یشود و در قسمت پایین‬ ‫با توجه به اطالعات جدول شماره ‪ 8‬وزن تمام الی‌ههای اطالعاتی عوامل طبی یع مشاهده م ‌‬ ‫جدول نسبت سازگاری لحاظ شده است‪ .‬طبق اطالعات این جدول از بین وزن‌های نهایی‪ ،‬توپوگرافی و تیپ (کوه ‪-‬‬ ‫دشت) منطقه به ترتیب با ( ‪ )0/ 298854‬و ( ‪ )0 / 295774‬بیشترین وزن‌ها را به خود اختصاص داد‌هاند‪ .‬به این ترتیب‬ ‫این دو الیه بیشترین تأثیر را در انتخاب مکان صنایع دارند‪ .‬این در حالی است که الیه‌های اطالعاتی گسل با‬ ‫(‪ )0/ 83232 91‬و شیب با ( ‪ )0/ 1970493‬پایینترین وز‌نها را به خود اختصاص داد‌هاند‪ .‬در نهایت با توجه به وز‌نهای‬ ‫داده شده‪ ،‬نقشه خروجی عوامل طبی یع بدست آمد که آن را در شکل شماره ‪ 4‬شاهد هستیم‪.‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬

‫‪Archive of SID‬‬ ‫نیابی صنایع کارخان‌های با روش‪137 ...‬‬ ‫مکا ‌‬ ‫جدول شماره ‪ :8‬تعیین وزن نهایی عوامل و نسبت سازگاری به روش )‪ (AHP‬برای الیه اطالعاتی عوامل طبیعی‬ ‫وزن نهایی‬ ‫‪0/ 295774‬‬

‫عوامل‬ ‫تیپ (کوه‪ -‬دشت)‬

‫‪0/ 298854‬‬

‫توپوگرافی‬

‫‪0/ 1970493‬‬

‫شیب‬

‫‪0/ 83232 91‬‬

‫گسل‬

‫‪0/ 4534 90‬‬

‫نسبت سازگاری‬

‫‪Source: Research Findings, 2016‬‬

‫یدهد‬ ‫این نقشه‪ ،‬خروجی نهایی مکانهای مناسب استقرار صنایع را براساس الی‌ههای اطالعاتی عوامل طبی یع نشان م ‌‬ ‫که از تلفیق وزن این الیه‌ها بدست آمده است‪ .‬با توجه به اطالعات این نقشه‪ ،‬رنگ‌های سبز که معموًالًال سطوح‬ ‫یشوند(مرکز شهرستان)‪ ،‬بهترین مناطق استقرار صنایع‬ ‫ارتفاعی ‪ 400‬تا ‪ 1200‬متر و تیپ دشت منطقه را شامل م ‌‬ ‫مشخص شد‌هاند‪.‬‬

‫شکل ‪ :4‬نقشه خروجی نهایی الیه اطالعاتی عوامل طبیعی‬ ‫‪Source: Authors, 2016‬‬

‫‪ -3‬تحلیل نتایج وزن دهی نهایی به الی‌ههای اطالعاتی امکانات زیربنایی‪:‬‬ ‫در جدول شماره ‪ 9‬وزن نهایی تمام الی‌ههای اطالعاتی امکانات زیربنایی و در قسمت پایین جدول نسبت سازگاری‬ ‫دیده می‌شود‪ .‬طبق اطالعات این جدول از بین وز‌نهای نهایی‪ ،‬طخ وط انتقال نیروی برق با ( ‪ )0/ 75‬بیشترین وزن را‬ ‫به خود اختصاص داده است‪ .‬بنابراین این الیه اطالعاتی بیشترین تأثیر را در انتخاب مکان صنایع در این الیه‬ ‫اطالعاتی داشته است‪ .‬این در حالی است که الیه اطالعاتی جاده با ( ‪ )0/ 25‬وزن کمی را به خود اختصاص داده‬ ‫است‪ .‬در نهایت با توجه به وز‌نهای داده شده‪ ،‬نقشه خروجی امکانات زیربنایی بدست آمد که آن را در شکل شماره‬ ‫‪ 5‬شاهد هستیم‪.‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬

‫‪Archive of SID‬‬ ‫شهای نو در جغرافیای انسانی – سال هشتم‪ ،‬شماره چهارم‪ ،‬پاییز ‪5931‬‬ ‫‪ 138‬فصلنامه علمي ‪ -‬پژوهشی نگر ‌‬ ‫جدول شماره ‪ :9‬تعیین وزن نهایی عوامل و نسبت سازگاری به روش )‪ (AHP‬برای الیه اطالعاتی امکانات زیربنایی‬ ‫وزن نهایی‬ ‫‪0/ 75‬‬

‫عوامل‬ ‫نیروی برق‬

‫‪0/ 25‬‬

‫جاده‬

‫‪0/ 000‬‬

‫نسبت سازگاری‬

‫‪Source: Research Findings, 2016‬‬

‫در این نقشه نیز خروجی نهایی مکانهای مناسب استقرار صنایع از لحاظ الی‌ههای اطالعاتی امکانات زیربنایی نشان‬ ‫داده شده است که از تلفیق وزن نهایی این الیه‌ها بدست آمده است‪ .‬با توجه به اطالعات این نقشه بهترین مناطق‬ ‫گهای سبز (شمال شرق‪،‬شمال غرب‪،‬جنوب شرقی‪،‬جنوب‬ ‫برای استقرار صنایع با وزن حدود ‪ 0/ 999‬مربوط به رن ‌‬ ‫یباشد‪.‬‬ ‫غربی شهرستان)م ‌‬

‫شکل ‪ :5‬نقشه خروجی نهایی الیه اطالعاتی امکانات زیربنایی‬ ‫‪Source: Authors, 2016‬‬

‫‪ -4‬تحلیل نتایج وزن دهی نهایی به الی‌ههای اطالعاتی منابع آبی‪:‬‬ ‫یشود‪.‬‬ ‫در جدول شماره ‪ 10‬وزن نهایی تمام الیه‌های اطالعاتی منابع آبی و در ستون آخر نسبت سازگاری مشاهده م ‌‬ ‫طبق اطالعاتی که از این جدول بدست آمده است از بین وز‌نهای نهایی‪ ،‬ارتفاع از سطح آب زیرزمینی با‬ ‫(‪ )0/94745‬و رودخانه با ( ‪ )0/ 237588‬بیشترین وز‌نها را به خود اختصاص داد‌هاند‪ .‬بنابراین این الیه‌ها بیشترین‬ ‫تأثیر را در انتخاب مکان صنایع در این الیه اطالعاتی داشته‌اند‪ .‬این در حالی است که الیه‌های چاه‪ ،‬چشمه و قنات به‬ ‫ترتیب با (‪)0/9 73731 0‬و (‪ )0/9 73731 0‬و (‪ )0/9 67731 0‬وزن کمی را به خود اختصاص داد‌هاند‪ .‬در نهایت با توجه‬ ‫به وز‌نهای داده شده‪ ،‬نقشه خروجی امکانات منابع آبی بدست آمد که آن را در شکل شماره ‪ 6‬شاهد هستیم‪.‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬

‫‪Archive of SID‬‬ ‫نیابی صنایع کارخان‌های با روش‪139 ...‬‬ ‫مکا ‌‬ ‫جدول شماره ‪ : 10‬تعیین وزن نهایی عوامل و نسبت سازگاری به روش )‪ (AHP‬برای الیه اطالعاتی منابع آبی‬ ‫عوامل‬

‫وزن نهایی‬

‫رودخانه‬

‫‪0/ 237588‬‬ ‫‪0/9 73731 0‬‬

‫چاه‬

‫‪0/9 73731 0‬‬

‫چشمه‬

‫‪0/ 588 4 067‬‬

‫قنات‬ ‫ارتفاع از سطح آب زیرزمینی‬

‫‪0/94745‬‬ ‫‪0/ 492 4 012‬‬

‫نسبت سازگاری‬

‫‪Source: Research Findings, 2016‬‬

‫یدهد که از‬ ‫این نقشه خروجی نهایی مکانهای مناسب استقرار صنایع را بر طبق الی‌ههای اطالعاتی منابع آبی نشان م ‌‬ ‫تلفیق وزن نهایی این الیه‌ها بدست آمده است‪ .‬با توجه به اطالعات این نقشه بهترین مناطق برای استقرار صنایع‬ ‫تهای غربی و شمالی‬ ‫یباشد‪ .‬که در حقیقت محدوده‌های از جنوب شهر سبزوار و قسم ‌‬ ‫گهای سبز م ‌‬ ‫مربوط به رن ‌‬ ‫یشود‪.‬‬ ‫شهرستان را شامل م ‌‬

‫شکل ‪ :6‬نقشه خروجی نهایی الیه اطالعاتی منابع آبی‬ ‫‪Source: Authors, 2016‬‬

‫‪ -5‬تحلیل نتایج وزن دهی نهایی به الی‌ههای اطالعاتی نوع کاربری‪:‬‬ ‫با توجه به اطالعات جدول شماره ‪ 11‬وزن نهایی تمام الیه‌های اطالعاتی نوع کاربری و در قسمت پایین جدول‬ ‫نسبت سازگاری مشاهده می‌شود‪ .‬طبق اطالعات این جدول از بین وز‌نهای نهایی‪ ،‬کاربری اراضی و پوشش گیاهی‬ ‫منطقه به ترتیب با ( ‪ )0/ 47813‬و ( ‪ )0/ 23756‬بیشترین وز‌نها را به خود اختصاص داد‌هاند‪ .‬به این ترتیب این دو الیه‬ ‫بیشترین تأثیر را در انتخاب مکان صنایع دارند‪ .‬این در حالی است که الی‌ههای اطالعاتی کاربری شهری با‬ ‫( ‪ )0/ 164247‬و کاربری روستایی با ( ‪ )0/ 109818‬پایینترین وز‌نها را شامل می‌شوند‪ .‬در نهایت با توجه به وز‌نهای‬ ‫داده شده‪ ،‬نقشه خروجی نوع کاربری بدست آمد که آن را در شکل شماره ‪ 7‬شاهد هستیم‪.‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬

‫‪Archive of SID‬‬ ‫شهای نو در جغرافیای انسانی – سال هشتم‪ ،‬شماره چهارم‪ ،‬پاییز ‪5931‬‬ ‫‪ 041‬فصلنامه علمي ‪ -‬پژوهشی نگر ‌‬ ‫جدول شماره ‪ :11‬تعیین وزن نهایی عوامل و نسبت سازگاری به روش )‪ (AHP‬برای الیه اطالعاتی نوع کاربری‬ ‫وزن نهایی‬ ‫‪0/ 478139‬‬

‫عوامل‬ ‫کاربری اراضی‬

‫‪0/ 23756‬‬

‫پوشش گیاهی‬

‫‪0/ 164247‬‬

‫نقاط شهری‬

‫‪0/ 109818‬‬

‫نقاط روستایی‬

‫‪0/ 0353‬‬

‫نسبت سازگاری‬

‫‪Source: Research Findings, 2016‬‬

‫این نقشه خروجی نهایی مکانهای مناسب استقرار صنایع را براساس الیه‌های اطالعاتی امکانات نوع کاربری را نشان‬ ‫یدهد‪.‬با توجه به اطالعات این نقشه بهترین مناطق برای استقرار صنایع ‪ ،‬قسمت‌های جنوب غربی‪ ،‬شمال و غرب‬ ‫م‌‬ ‫یباشد‪.‬‬ ‫م‌‬

‫شکل ‪ :7‬نقشه خروجی نهایی الیه اطالعاتی نوع کاربری‬ ‫‪Source: Authors, 2016‬‬

‫تحلیل نتایج وزن دهی نهایی به کل الی‌ههای اطالعاتی‪:‬‬ ‫یشود برای هر الیه اطالعاتی وزن نهایی داده شده و در پایین جدول نیز‬ ‫همانطور که در جدول شماره ‪ 12‬مشاهده م ‌‬ ‫نسبت سازگاری ذکر شده است‪ .‬طبق اطالعات این جدول از بین وزن‌های نهایی‪ ،‬عوامل طبی یع و نوع کاربری به‬ ‫ترتیب با ( ‪ )0/ 852 7 25‬و ( ‪ )0/ 253235‬بیشترین وز‌نها را به خود اختصاص داد‌هاند و بدین ترتیب این دو الیه‬ ‫بیشترین تأثیر را در انتخاب مکان بهینه صنایع کارخان‌های در شهرستان سبزوار داشته‌اند‪ .‬این در حالی است که‬ ‫الی‌ههای اطالعاتی منابع آبی با ‪ ،0/ 187394‬امکانات زیربنایی با ( ‪ )0/ 61 7 178‬و عناصر اقلیمی با ( ‪)0/ 57 72 12‬‬ ‫کمترین وز‌نها را به خود اختصاص داد‌هاند‪ .‬نهایت ًاًا با توجه به وزن نهایی داده شده به الیه‌های اطالعاتی‪ ،‬نقشه‌های‬ ‫یپردازیم‪.‬‬ ‫نهایی به تفکیک صنایع بدست آمد که در ادامه به توضیح هر یک از آنها م ‌‬

‫‪www.SID.ir‬‬

‫‪Archive of SID‬‬ ‫نیابی صنایع کارخان‌های با روش‪141 ...‬‬ ‫مکا ‌‬ ‫جدول شماره ‪ : 12‬تعیین وزن نهایی عوامل و نسبت سازگاری به روش )‪ (AHP‬برای کل الی‌ههای اطالعاتی‬ ‫وزن نهایی‬

‫عوامل‬

‫‪0/ 57 72 12‬‬

‫عناصر اقلیمی‬

‫‪0/ 852 7 25‬‬

‫عوامل طبی یع‬

‫‪0/ 61 7 178‬‬

‫امکانات زیربنایی‬

‫‪0/ 187394‬‬

‫منابع آبی‬

‫‪0/ 253235‬‬

‫نوع کاربری‬

‫‪0/ 0840‬‬

‫نسبت سازگاری‬

‫‪Source: Research Findings, 2016‬‬

‫تحلیل نقش‌ههای خروجی الیه‌های اطالعاتی به تفکیک صنایع‬ ‫در این مرحله نقش‌ههای خروجی نهایی برای استقرار صنایع کارخان‌های در مکانهای مناسب براساس تلفیق وزن نهایی‬ ‫تمامی الیه‌های اطالعاتی جدول شماره ‪ 12‬بدست آمده است که در ادامه به بررسی هر یک از آنها به تفکیک صنایع‬ ‫یپردازیم‪.‬‬ ‫م‌‬ ‫‪ -1‬تحلیل نقش‌ههای خروجی صنایع کد «الف»‪:‬‬ ‫براساس اطالعات بدست آمده از شکل شماره ‪ 8‬مناسبترین مکانها برای استقرار صنایع کارخانه‌ای در منطقه شامل‬ ‫تهای جنوب غربی و شمال غربی و تا حدودی جنوب شرقی شهرستان سبزوار‬ ‫جنوب شهر سبزوار و نیز قسم ‌‬ ‫یباشند‪ .‬با توجه به راهنمای این نقشه‪ ،‬دامنه استقرار صنایع کارخانه‌ای این کد در شهرستان سبزوار از (‪ 0‬تا ‪)1‬‬ ‫م‌‬ ‫یباشد جهت استقرار صنایع کارخانه‌ای‬ ‫یباشد‪ .‬در حقیقت طبق این نقشه رنگ سبز که دارای ارزش باالیی م ‌‬ ‫م‌‬ ‫یباشد‪ .‬از آنجا که ظرفیت تولید این کد اندک است در نتیجه درجه آلودگی این نوع از صنایع نیز پایین‬ ‫مناسبتر م ‌‬ ‫یباشد؛ بنابراین استقرار این صنایع در محدوده کاربری مسکونی از نظر سازمان محیط زیست بالمانع است‪.‬‬ ‫م‌‬ ‫ًال اشاره شد الیه اطالعاتی باد به علت ماهیت وکتوری (برداری) که دارد در این تحقیق به عنوان یک‬ ‫همانطور که قب ًال‬ ‫الیه مقایسه‌ای از آن استفاده شده است و براساس جهت وزش باد غالب در منطقه مورد مطالعه‪ ،‬مکانهای مناسب‬ ‫استقرار صنایع کارخانه‌ای مورد بررسی قرار گرفته‌اند‪ .‬اما از آنجا که صنای یع که در این کد قرار دارند آالیندگی کمی‬ ‫دارند‪ ،‬بنابراین عنصر اقلیمی باد در دیگر کدها به طور مفصل توضیح داده خواهد شد‪.‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬

‫‪Archive of SID‬‬ ‫شهای نو در جغرافیای انسانی – سال هشتم‪ ،‬شماره چهارم‪ ،‬پاییز ‪5931‬‬ ‫‪ 241‬فصلنامه علمي ‪ -‬پژوهشی نگر ‌‬

‫شکل ‪ :8‬نقش‌ههای خروجی صنایع کد «الف»‬ ‫‪Source: Authors, 2016‬‬

‫‪ -2‬تحلیل نقش‌ههای خروجی صنایع کد «ب»‪:‬‬ ‫با توجه به راهنمای این نقشه‪ ،‬دامنه استقرار صنایع کارخان‌های کد«ب» در شهرستان سبزوار از ( ‪ )0/ 553‬تا ( ‪)0/ 0585‬‬ ‫یباشد‪ ،‬بنابراین می‌توان به این نتیجه رسید که رنگهای سبز پررنگ که بیشترین ارزش ( ‪ )0/ 553‬را در این کد دارند‪،‬‬ ‫م‌‬ ‫یباشند‪ .‬بنابراین با توجه به اطالعات بدست آمده از شکل شماره ‪ 9‬مناسبترین‬ ‫بهترین مناطق برای استقرار صنایع م ‌‬ ‫مکانها برای استقرار صنایع کارخان‌های در منطقه شامل قسمت‌های جنوب غربی و جنوب شرقی و شمال غربی‬ ‫یگیرد‪.‬‬ ‫یباشند‪ .‬که بیشتر مناطق دشتی شهرستان را در بر م ‌‬ ‫شهرستان سبزوار م ‌‬ ‫با توجه به اینکه صنایع کد«ب» تا حدی می‌توانند ایجاد آلودگی کنند‪ ،‬بنابراین باد غالب منطقه باید در مکان صنایع‬ ‫مورد توجه قرار گیرد‪.‬‬ ‫از آنجا که بهترین مکانها برای استقرار صنایع کارخانه‌ای که دارای آالیندگی هستند‪ ،‬ناحیه پشت به باد است بنابراین‬ ‫با توجه به باد غالب شهرستان سبزوار که جهت شرقی دارد و در نقشه نیز مشخص است‪ ،‬بهتر است که صنایع آلوده‬ ‫کننده در سمت غربی شهرستان مستقر شوند‪ .‬بعد از جهت باد غالب‪ ،‬جهت شمال غربی جهت بیشترین وزش باد را‬ ‫یشود که صنایع در مناطق جنوب شرقی نیز مستقر گردند‪ .‬با توجه به نتایج حاصله‬ ‫شامل می‌شود در نتیجه توصیه م ‌‬ ‫یتوان گفت که مکانهای مناسب در این مدل مکا‌نهایی در قسمت شمال نقشه‪ ،‬در‬ ‫از مدل فازی که اشاره شد‪ ،‬م ‌‬ ‫یباشد‪ .‬با توجه به گلباد این شهر که جهت باد غالب غربی و در مرتبه بعد جهت شمال و‬ ‫اطراف شهر جغتای نیز م ‌‬ ‫یشود در انتخاب مکا‌نهای بهینه صنایع در اطراف این شهر جهت‌های فرعی‬ ‫یگیرد‪ ،‬توصیه م ‌‬ ‫شرق را در بر م ‌‬ ‫انتخاب شوند‪.‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬

‫‪Archive of SID‬‬ ‫نیابی صنایع کارخان‌های با روش‪341 ...‬‬ ‫مکا ‌‬

‫شکل ‪ :9‬نقش‌ههای خروجی صنایع کد «ب»‬ ‫‪Source: Authors, 2016‬‬

‫‪ -3‬تحلیل نقش‌ههای خروجی صنایع کد «ج»‪:‬‬ ‫یدهد‪ .‬همانطور که قب ًال‬ ‫ًال‬ ‫شکل شماره ‪ 10‬خروجی مکان‌های مناسب را برای استقرار صنایع کارخان‌های کد«ج» نشان م ‌‬ ‫یها برای استقرار این نوع از صنایع‬ ‫در مورد استانداردهای تعیین شده مالحظه شده است‪ ،‬اعمال حری‌مها و سختگیر ‌‬ ‫افزایش یافته است‪ .‬همانطور که در نقشه شاهد هستیم مکان مناسب برای استقرار صنایع کد «ج» از شهر سبزوار‬ ‫یدهد‬ ‫فاصله گرفته و مساحت کمتری را نسبت به کدهای «الف و ب» به خود اختصاص م ‌‬ ‫با توجه به راهنمای این نقشه‪ ،‬دامنه استقرار صنایع کارخانه‌ای کد«ج» در شهرستان سبزوار از ( ‪ )0/ 553‬تا ( ‪)0/ 058‬‬ ‫یتوان به این نتیجه رسید که رنگهای سبز پررنگ بهترین مناطق برای استقرار صنایع در این کد‬ ‫است‪ ،‬بنابراین م ‌‬ ‫یباشند‪ .‬بنابراین با توجه به اطالعات بدست آمده از این نقشه مناسبترین مکانها برای استقرار صنایع کارخانه‌ای در‬ ‫م‌‬ ‫یباشند‪ .‬که باز هم مناطق‬ ‫منطقه شامل قسمت‌های جنوب شرقی و جنوب غربی و شمال غربی شهرستان سبزوار م ‌‬ ‫یگیرند لذا با توجه به باد‬ ‫یگیرد‪ .‬از آنجا که بر یخ صنایع بزرگ تولیدی در این کد قرار م ‌‬ ‫دشتی شهرستان را در بر م ‌‬ ‫یشود که از استقرار صنایع در مناطق شرقی و شمال شرقی اجتناب گردد‪.‬‬ ‫غالب در منطقه پیشنهاد م ‌‬

‫‪www.SID.ir‬‬

‫‪Archive of SID‬‬ ‫شهای نو در جغرافیای انسانی – سال هشتم‪ ،‬شماره چهارم‪ ،‬پاییز ‪5931‬‬ ‫‪ 441‬فصلنامه علمي ‪ -‬پژوهشی نگر ‌‬

‫شکل ‪ : 10‬نقش‌ههای خروجی صنایع کد «ج» ‪Source: Authors, 2016‬‬

‫‪ -4‬تحلیل نقش‌ههای خروجی صنایع کد «د»‪:‬‬ ‫با توجه به اطالعات بدست آمده از شکل شماره ‪ 11‬مناسبترین مکانها برای استقرار صنایع کارخانه‌ای در منطقه‬ ‫یباشند‪ .‬با توجه به راهنمای این‬ ‫شامل قسمت‌های جنوب شرقی و جنوب غربی و شمال غربی شهرستان سبزوار م ‌‬ ‫یباشد‪ ،‬که شامل مناطقی‬ ‫نقشه‪ ،‬دامنه استقرار صنایع کارخان‌های کد«د» در شهرستان سبزوار از (‪ )0/945‬تا ( ‪ )0/ 057‬م ‌‬ ‫یباشند بنابراین تا‬ ‫یگیرند دارای آالیندگی بسیار م ‌‬ ‫یشود که در باال ذکر شد‪ .‬بر یخ از صنای یع که در این کد قرار م ‌‬ ‫م‌‬ ‫حد امکان باید از استقرار این صنایع در مسیر باد غالب منطقه دوری کرد‪.‬‬

‫شکل ‪ : 11‬نقش‌ههای خروجی صنایع کد «د»‬ ‫‪Source: Authors, 2016‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬

‫‪Archive of SID‬‬ ‫نیابی صنایع کارخان‌های با روش‪541 ...‬‬ ‫مکا ‌‬

‫‪ -5‬تحلیل نقش‌ههای خروجی صنایع کد «ه»‪:‬‬ ‫یدهد‪ .‬با توجه به اطالعات‬ ‫شکل شماره ‪ 12‬مکا‌نهای مناسب احداث صنایع کد «ه» را با توجه به مدل فازی نشان م ‌‬ ‫بدست آمده از این نقشه مناسبترین مکانها برای استقرار صنایع کارخان‌های در منطقه شامل قسمت‌های جنوب شرقی‬ ‫یباشند‪.‬‬ ‫و جنوب غربی و شمال غربی شهرستان سبزوار م ‌‬ ‫براساس راهنمای این نقشه‪ ،‬دامنه استقرار صنایع کارخانه‌ای کد«ه» در شهرستان سبزوار از (‪ )0/845‬تا (‪)0/ 556 0‬‬ ‫یباشند‪.‬‬ ‫یباشد‪ ،‬بنابراین می‌توان به این نتیجه رسید که رنگ سبز بهترین مکانها برای استقرار صنایع برای این کد م ‌‬ ‫م‌‬ ‫یباشد لذا حساسیت محیط‬ ‫بهای ناشی از این صنایع در این کد بسیار باال م ‌‬ ‫از آنجا که ظرفیت تولیدی و فاضال ‌‬ ‫نسبت به استقرار این گروه از صنایع افزایش یافته است‪ .‬به طوری که باید همه حریم‌های ذکر شده را رعایت کرده و‬ ‫نیز در جهت باد غالب منطقه قرار نگرفته باشند‪.‬‬ ‫الزم به ذکر است که عالوه بر شرایط طبی یع منطقه‪ ،‬جهت باد غالب و استقرار صنایع کارخان‌های نسبت به باد غالب‬ ‫یتوان به اهمیت موضوع مکا‌نیابی و عناصر‬ ‫در منطقه می‌توانند تأثیر آالینده‌های صنعتی را کاهش دهند بنابراین م ‌‬ ‫یمنطقه پی برد‪.‬‬ ‫اقلیم ‌‬

‫شکل ‪ : 12‬نقش‌ههای خروجی صنایع کد «ه»‬ ‫‪Source: Authors, 2016‬‬

‫نتیج‌هگیری‬

‫شهرستان سبزوار در بین ‪ 57 ˚ 40‬طول شرقی و ‪ 36 ˚ 12‬عرض شمالی و با وسعت ‪ 20502‬کیلومتر مربع در ارتفاع‬ ‫یشود و جزئی از ایران مرکزی‬ ‫‪ 978‬متری از سطح دریا قرار دارد‪ .‬این شهرستان از مناطق خشك كويري محسوب م ‌‬

‫است که در قسمت شمال شرق آن قرار دارد‪ .‬در این تحقیق جهت مکا‌نیابی صنایع کارخان‌های از سیستم اطالعات‬ ‫جغرافیایی و ماتریس وزنی )‪ (AHP‬استفاده گردید‪.‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬

‫‪Archive of SID‬‬ ‫شهای نو در جغرافیای انسانی – سال هشتم‪ ،‬شماره چهارم‪ ،‬پاییز ‪5931‬‬ ‫‪ 641‬فصلنامه علمي ‪ -‬پژوهشی نگر ‌‬

‫از تلفیق وزن نهایی تمامی الیه‌ها در هر کد (الف‪ ،‬ب‪ ،‬ج‪ ،‬د و ه) برای صنایع کارخانه‌ای‪ ،‬نقشه‌های خروجی نهایی‬ ‫مکا‌نهای مناسب استقرار صنایع در هر یک از این کدها بدست آمد‪ .‬نتایج نقشه‌های خروجی نهایی در گروههای‬ ‫یباشد‪:‬‬ ‫مختلف صنعتی با اعمال جهت باد غالب منطقه به شرح زیر م ‌‬ ‫کد الف‪ :‬مناطق جنوب غربی و شمال و شمال شرقی‬ ‫کد ب‪ :‬مناطق جنوب غربی و شمال غربی‬ ‫کد ج‪ :‬مناطق جنوب غربی و شمال غربی‬ ‫کد د‪ :‬مناطق جنوب غربی و شمال غربی‬ ‫کد ه‪ :‬مناطق جنوب غربی و شمال غربی‬ ‫یشود اکثر مناطق مناسب برای استقرار صنایع در شهرستان سبزوار در همه کدها مانند هم‬ ‫همانطور که مشاهده م ‌‬ ‫هستند اما آنچه قابل ذکر است وسعت مناطق است که در کدهای (ج‪ ،‬د و ه) به علت اعمال حریم‌ها از سوی سازمان‬ ‫یدهند و در نتیجه فاصله‬ ‫حفاظت محیط زیست وسعت کمتری را نسبت به کدهای(الف و ب) به خود اختصاص م ‌‬ ‫از مراکز مسکونی در کدهای (ج‪ ،‬د و ه) نیز بیشتر است‪.‬‬ ‫با توجه به اینکه باد غالب منطقه شرقی است باید از استقرار صنایع در مکا‌نهای پشت به باد اجتناب کرد‪ ،‬بنابراین‬ ‫مناطق غربی شهرستان برای احداث صنایع کارخانه‌ای مناسب هستند‪.‬‬ ‫بطور کلی با توجه به نتایج نقش‌ههای خروجی‪ ،‬در انتخاب مکا‌نهای بهینه برای استقرار صنایع کارخانه‌ای از لحاظ‬ ‫جهت باد می‌توان شهرستان سبزوار را به دو قسمت تقسیم کرد‪:‬‬ ‫یباشد‪.‬‬ ‫شهای خوشاب‪ ،‬جوین و جغتای م ‌‬ ‫یگیرد که شامل بخ ‌‬ ‫قسمت اول مناطق شمالی رشته کوه جغتای را در بر م ‌‬ ‫در این قسمت مکان‌های بهینه در مناطق پایکوهی و تا حدودی مناطق دشتی گسترش یافته‌اند‪ .‬در این قسمت‬ ‫یباشند‪ .‬با توجه‬ ‫شها شامل بخش جوین با ‪ 50134‬نفر و بخش جغتای با جمعیت ‪ 46782‬نفر م ‌‬ ‫پرجمعیت ترین بخ ‌‬ ‫به گلباد ساالنه شهر جغتای که در آن باد غالب جهت غربی دارد‪ ،‬توصیه می‌شود از استقرا صنایع در جهت باد غالب‬ ‫اجتناب گردد و بیشتر به جهات فرعی توجه شود‪ .‬در این قسمت بخش خوشاب از لحاظ استقرار صنایع کارخان‌های‬ ‫یگیرد که شامل‬ ‫یباشد‪ .‬قسمت دوم مناطق جنوبی رشته کوه جغتای را در بر م ‌‬ ‫با توجه به باد غالب‪ ،‬ضعیف م ‌‬ ‫یباشد‪ .‬در این قسمت بخش مرکزی که شهر سبزوار را نیز در بر‬ ‫شهای مرکزی‪ ،‬داورزن‪ ،‬ششتمد و روداب م ‌‬ ‫بخ ‌‬ ‫یگیرد با جمعیت ‪ 240874‬نفر بیشترین جمعیت را در خود جای داده است‪ .‬بنابراین مکا‌نهای مناسب برای‬ ‫م‌‬ ‫شها‬ ‫استقرار صنایع کارخانه‌ای در این قسمت باید در مناطقی واقع شوند که باد غالب هیچ تأثیری در آلودگی این بخ ‌‬ ‫نداشته باشد‪.‬‬

‫‪References‬‬ ‫‪Boehm, B.W., 1986, “A Spiral Model of Software Development and Enhancement,ACM Software‬‬ ‫‪Engineering Notes.”, 11(4).‬‬ ‫‪Doug King M., 1977, “Using Neural Network for Geological Application.”, PP. 1-5.‬‬ ‫‪Dikshit, A., 2001, “Locating Potential Landfill Sites Using Geographic Information Systems.”, Journal‬‬ ‫‪of Environmental Systems, 28(1): PP. 43-54.‬‬ ‫‪Environmental Protection Agency, in 2002, information from the agency, Tehran.‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬

Archive of SID 741 ...‫نیابی صنایع کارخان‌های با روش‬ ‌ ‫مکا‬ Gazi Asgar, arman, 2004, provide a good way to locate public parking in the central part of using GIS, MS Thesis, Department of Remote Sensing, University martyr Beheshti. Heidarzadeh, Nima, 2001, Municipal Solid Waste Landfill Site Selection Criteria, published by the municipalities, Tehran. Karimi, Mohammad., 2002, MS Thesis, School of Surveying Engineering, K.N.Toosi University of Technology, Tehran. Madadi, Mohsen., 2003, locating industrial estates Chaharmahal Bakhtiari (Shahre Kord), Master Thesis, University of Tabriz teacher training. Nasrollahi, Zahra. Salehi, Fkhrasadat 2012, Factors affecting the location of industrial estates with regard to sustainable development indicators and prioritize them using triangular fuzzy numbers, the study of economic growth and development, No. 7, pp123-93. Razavian, Mohammad Taghi, 1997, locating industrial units argument in a free market economy, publications modernists, Islamic Azad University of Ahvaz. Raisi, Marzieh. Soffianian, Ailreza2010, Industrial location using geographic criteria, Geographical Research Quarterly, 99,pp 134-115. Salvesen, D, 1996, (Making Industrial Parks Sustainable: Urban Lands), 2(1): PP. 29-34. Shad, Rvzbh. Ebadi, Hamid.msgry, Mohammad. vafaei nezhad, Ailreza (2009). Design and implementation of GIS users to locate industrial towns using fuzzy models weighing indicator and Genetics, College of Engineering, Volume 43, Number 4, pp429-417. Y, Majid. 2013, Check industry status and location of the establishment of industrial estates in the city of Mashhad, paper land use, Volume 5, Issue 2, Pages 288-261. Zadeh, L.A., 1965, Fuzzy Set Information and Control, Chapter 8: PP. 338-353. Zanganeh, Hmid.slimany, Mohammad. (2005). Location and environmental impact of the industrial city of Arak, Research in Geography, 51, pp 33-49. Zimmermann, H.J. and Zayo, P., 1980, Latent Connectives in Human Decision Making:Fuzzy Sets and Systems,Chapter 4:P.37. Zomorodian, Mohammad Jafar , 1985, the principles of regional development, Ferdowsi University, Mashhad.

www.SID.ir