đoàn Thuyền đánh Cá

Đoàn thuyền đánh cá I. Tìm hiểu chung 1. Tác giả: Huy Cận (1919 – 2005) tên khai sinh là Cù Huy Cận, quê ở Hà Tĩnh, ông nổi tiếng trong phong trào thơ mới. Sau cách mạng Tháng Tám, ông giữ nhiều trọng trách trong chính quyền - Ông là nhà thơ tiêu biểu của nền thơ hiện đại Việt Nam - Ông được nhà nước trao tặng giải thương Hồ Chí Minh về văn học – nghệ thuật đợt 1 năm 1996 - Quan điểm sáng tác: mang cảm hứng vũ trụ ca. Trước cách mạng: buồn tách biệt cuộc đời Sau cách mạng: vui, gần gũi với cuộc đời, với con người - Tác phẩm chính: Lửa thiêng, Đất nở hoa, Trời mỗi ngày lại sáng,… 2. Tác phẩm a) Hoàn cảnh sáng tác: giữa năm 1958 trong chuyến đi thực tế dài ngày ở vùng biển Quảng Ninh, ông đã sáng tác bài thơ và in trong tập Trời mỗi ngày lại sáng b) Thể loại: thơ 7 tiếng c) Phương thức biểu đạt: trữ tình + miêu tả d) Nhân vật trữ tình: là ta chính là tác giả, hóa thân vào người lao động trên biển để cảm nhận cuộc sống trên biển e) Bố cục - 2 khổ đầu: cảnh đoàn thuyền ra khơi - Khổ 3 → 6: cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển - Khổ 7: cảnh đoàn thuyền trở về f) Đại ý: bài thơ là một khúc tráng ca về lao động, về thiên nhiên đất nước giàu đẹp, khúc ca ấy vừa phơi phới hào hùng, vừa khỏe khoắn mạnh mẽ, kết hợp âm thanh nhịp điệu và những động tác nhịp nhàng của con người với sự tuần hoàn của vũ trụ. II. Tìm hiểu văn bản 1. Cảnh đoàn thuyền ra khơi (khổ 1 + 2) a) Cảnh biển về đêm Mặt trời xuống biển như hòn lửa Sóng đã cài then, đêm sập cửa. - Hình ảnh so sánh: mặt trời được tác giả ví như hòn lửa đang lặn vào lòng biển, mặt trời đẹp, rực rỡ, huy hoàng, gần gũi - Nghệ thuật nhân hóa liên tưởng sóng biết cài then, đêm biết sập cửa như những con người, vũ trụ như một ngôi nhà lớn, màn đêm buông xuống, là tấm cửa khổng lồ, ngôi nhà yên tĩnh, lặng lẽ đi vào nghỉ ngơi sau một ngày lao động vất vả - Điểm nhìn nghệ thuật: tác giả miêu tả mặt trời với điểm nhìn của những người dân chài đang đánh cá trên biển nhìn về đất liên vì đoàn thuyền ở ngoài khơi xa nên chỉ thấy mặt trời lặn xuống biển → Hoàng hôn thật đẹp, thật khác lạ b) Hình ảnh con người Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi Câu hát căng buồm cùng gió khơi. - Nghệ thuật đối lập con người với thiên nhiên, hai câu đầu khép lại sự sống của biển, hai câu sau mở ra sự sống của con người - Câu 3: phó từ lại chỉ hành động lặp đi lặp lại nhiều lần, chủ nhân thứ nhất của biển là mặt trời đã đi ngủ, chủ nhân thứ hai của biển là con người lại mở cửa đêm để làm việc, đây là công việc bình thường hàng ngày của họ - Câu 4: tâm sự của người lao đông, câu thơ xuất hiện với 3 sự vật: câu hát, buồm, gió khơi, gắn kết hòa quyện với nhau, tiếng hát khỏe khoắn, niềm vui, sự phấn chấn của người lao động như có một sức mạnh

cùng với ngọn gió làm căng buồm đẩy con thuyền lướt nhanh ra khơi. Câu hát là khí thế hăm hở, hào hứng của những con người yêu nghề yêu biển → Nghệ thuật, nhịp thơ gấp gáp, nhanh, mạnh, khẩn trương thể hiện hình ảnh đoàn ngư dân đang hăng hái đẩy thuyền ra khơi, cất cao tiếng hát khởi hành c) Khổ 2: Nội dung lời hát Hát rằng: cá bạc biển đông lặng, Cá thu biển Đông như đoàn thoi Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng. Đến dệt lưới ta, đoàn cá ơi ! - Lời hát thể hiện cảm hứng lãng mạn, nghệ thuật so sánh → con người rất hiểu thiên nhiên: cá bạc báo hiệu biển lặng, cá thu ở biển Đông nhiều; từng đoàn rẽ sóng như đoàn thoi, đây là sự liên tưởng, tưởng tượng từ khung cửi dệt đến khung cửi biển làm cho biển thêm thân thiết, gần gũi - Tiếng hát gợi cá ngọt ngào, trìu mến như đánh thức thiên nhiên khiến cho thiên nhiên bừng tỉnh, hòa nhịp với cuộc sống con người 2. Cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển a) Cảnh thiên nhiên • Biển đẹp lộng lẫy huy hoàng Thuyền ta lái gió với buồm trăng Lướt giữa mây cao với biển bằng, - Hình ảnh con thuyền được miêu tả rất lãng mạn, nghệ thuật tưởng tượng bay bổng, thuyền có người cầm lái là gió trời, cánh buồm là vầng trăng, thuyền và người hòa nhịp vào thiên nhiên, hòa trong cái thơ mộng của gió trăng, trời biển. Tác giả đã biến con thuyền đánh cá bình thường hàng ngày thành chiếc thuyền lướt nhanh trong cảnh tiên, nó kì vĩ khổng lồ hòa nhập với thiên nhiên rộng lớn, tươi đẹp. Gõ thuyền đã có nhịp trăng cao - Trăng như gõ vào mạn thuyền, như đang gọi cá vào lưới, đây là vẻ đẹp gần gũi, thân thiết • Cá nhụ cá chim cùng cá đé, Cá song lấp lánh đuốc đen hồng, Cái đuôi em quẫy trăng vàng choé, Đêm thở: sao lùa nước Hạ Long. - Con cá song là nét đẹp về tài nhân hóa của tác giả, cá quẫy dưới ánh trăng in trên mặt nước, thân cá có các chấm màu hồng lấp lánh chuyển động như ngọn đuốc đỏ rực sáng lên giữa đêm trăng. → Vẻ đẹp hư ảo kì lạ, điều kì diệu là sắc màu của cá, đuôi cá, mắt cá rực rỡ trong đêm trăng. Ánh trăng do những con cá tươi rói quẫy mạnh, những chiếc đuôi làm cho mặt nước sáng lên giữa biển. Ở đây, ta thấy bầy cá song như những nàng tiên cá đi dự hội hoa đam. - Câu cuối Đêm thở: sao lùa nước Hạ Long: nghệ thuật nhân hóa độc đáo: đêm thư giãn, thủy triều lên xuống, những con sóng dập dờn tạo ra hơi thở của đêm. - Cả bầu trời sao bạt ngàn trên mặt nước, trên những con sóng dập dờn như sao đang đùa giỡn với nước ở Hạ Long • Biển giàu - Biển ân tình bao dung độ lượng - Biển có rất nhiều loài cá ngon: cá nhụ, cá chim, cá đé, cá thu, cá song - Từ ngàn đời xưa, biển đã nuôi sống con người Biển cho ta cá như lòng mẹ Nuôi lớn lòng ta tự buổi nào - Nghệ thuật so sánh biển với mẹ, khẳng định sự bao dung độ lượng của biển như lòng mẹ b) Đánh cá trên biển

Ra đậu dặm xa dò bụng biển, Dàn đan thế trận lưới vây giăng. - Đoàn thuyền đi đánh cá trên biển như một đoàn quân ra trận → hình ảnh con người ngang tầm vũ trụ trong khung cảnh trời nước bao la, công việc đánh cá càng trở nên thơ mộng Sao mờ, kéo lưới kịp trời sáng, Ta kéo xoăn tay chùm cá nặng, Vảy bạc đuôi vàng loé rạng đông, Lưới xếp buồm lên đón nắng hồng. - Hình ảnh con người trong bài thơ không được tác giả miêu tả nhiều nhưng họ đang trong tư thế của người làm chủ thiên nhiên, họ khỏe mạnh, đẹp đẽ có thể sánh cùng vũ trụ. - Cụm từ kéo xoăn tay đặc tả động tác kéo lưới căng nặng → câu thơ như được tác giả tạc một bức tượng về người ngư dân - Vảy bạc đuôi vàng loé rạng đông: nghệ thuật tả thực ẩn dụ không chỉ hình ảnh của vẩy cá, đuôi cá lóe lên chói ánh bình minh mà còn gợi đến vàng bạc châu báu của biển cung cấp cho con người. - Đây chính là mục đích của người lao động - Nghệ thuật hoán dụ vẩy cá, đuôi cá, mắt cá, nghệ thuật phối sắc vẩy bạc đuôi vàng bộc lộ niềm vui, niềm sung sướng của người lao động Lưới xếp buồm lên đón nắng hồng. - 3 động từ xếp, lên, đón thể hiện công việc lao động khẩn trương - Công việc lao động nặng nhọc của người đánh cá đã trở thành bài ca đầy niềm vui nhịp nhàng với thiên nhiên, thể hiện tinh thần lao động hăng say sảng khoái, khẩn trương và đạt hiệu quả cao 3. Cảnh đoàn thuyền trở về (cảnh bình minh) Câu hát căng buồm với gió khơi, Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời. Mặt trời đội biển nhô màu mới Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi. - Mở đầu bài thơ là câu hát cùng gió khẽ đưa luồn đi, kết thúc bài thơ cũng là câu hát căng buồm đưa thuyền về trong khúc ca khải hoàn, con thuyền đã chiến thắng - Nghệ thuật đầu kết tương ứng • Toàn bộ bài thơ có 4 lời hát, điệp khúc hiện lên niềm vui phơi phới của người lao động - Lời hát 1: đoàn thuyền hăng hái ra khơi - Lời hát 2: lời hát ca ngợi biển - Lời hát 3: động viên tinh thần lao động hăng say - Lời hát 4: niềm vui, niềm tự hào của người chiến thắng - Khổ cuối, dừng lại một cuộc đua tốc độ giữa đoàn thuyền và mặt trời, con người và vũ trụ, thực ra cuộc đua ấy khởi phát từ đầu bài thơ, cả hai cùng lướt tới, cùng vượt lên và con người đã chiến thắng - Thi sĩ như người trọng tài ngóng đoàn thuyền và mặt trời. Khi mặt trời tới đích, đoàn thuyền đã về đích từ lâu - Điểm nhìn của tác giả là đứng ở bến để nhìn đoàn thuyền và mặt trời chạy đua tới đích, đích là đất liền làm cho mặt trời vốn xa xôi bỗng trở nên gần gũi hiền từ → Con người lớn lao sánh cùng vũ trụ III. Tổng kết - Nghệ thuật: Bài thơ được xây dựng bằng hình ảnh liên tưởng, tưởng tượng phong phú độc đáo, hình ảnh con người khỏe khoắn, hào hùng lạc quan và hình ảnh thiên nhiên đẹp, tráng lệ kết hợp các phép tu từ: nhân hóa, ẩn dụ đặc sắc - Nội dung: Bài thơ thể hiện sự hài hòa giữa thiên nhiên và người lao động, bộc lộ niềm vui, niềm tự hào của nhà thơ trước đất nước và cuộc sống, tác giả là người yêu biển, yêu con người và cuộc sống.