Pananaliksik: Autism

1 University of perpetual Help System DALTA- Molino Campus Molino 3, Bacoor, Cavite S.Y. 2008-2009 KABANATA I ANG SULIRANIN AT KALIGIRAN NITO 1. Introduksyon Sa Ingles, autism ang tawag sa espesyal na kondisyon ng taong may di-normal na pag-unlad. “May sariling mundo” ang bansag naman sa Tagalog bilang paglalarawan sa autism. Ang manipestasyon kasi ng di-normal na kalagayang ito ay kilos na parang walang kaugnayan sa paligid ng tao at mistulang gumagalaw siya sa sariling kapaligiran. Ang autism o autistic spectrum disorder ay isang komplikadong kapansanan na may kaugnayan sa pag-unlad o paglaki ng bata, na may mahalagang epekto sa paraan kung paano ang isang tao ay nakikipagtalastasan, nakikisalamuha sa ibang tao at makapagsaad ng emosyon at ideya. Ang mga salitang “Autistic Spectrum” ay kalimitang ginagamit sapagkat ang ganitong kalagayan ay nagkakaiba– iba sa mga tao. Ang Asperger Syndrome ay isang kalagayan na nasa hulihang bahagi ng spectrum kung saan mas maayos ang kalagayan o “more able end”. Sa bahaging hulihan ng spectrum kung saan hindi gaanong maayos ang kalagayan o “less able end” ay ang Kanner’s Syndrome o pinagsama-samang sintomas ng sakit na ito, na tinutukoy na klasikong autism. Ang autism ay abnormalidad kung saan nahihirapan ang utak sa pagproproseso sa mga nakalap nitong impormasyon o pakiramdam. Ito ay nagdudulot ng suliranin sa isang batang autistic dahil apektado ang kanyang pakikisalamuha at pagkatuto.

2 University of perpetual Help System DALTA- Molino Campus Molino 3, Bacoor, Cavite S.Y. 2008-2009 Laganap ang autism sa buong mundo at karaniwang makikita ang mga sintomas nito sa unang tatlong taon ng isang bata. Ang mga kondisyon at balangkas ng pag-uugali kaugnay ng “early infantile autism” o “maagang autism na nagmula pa sa pagkasanggol” ay unang inilarawan ng psychiatrist sa bata na si Leo Kanner (1943). Ayon kay Kanner, kabilang sa mga pangunahing katangian ng ganitong kundisyon ang matinding kaibahan sa pakikisalamuha sa lipunan, sa pakikipagtalastasan, masyadong mahirap ang proseso ng pag-iisip at may mga ritwal na balangkas ng pag-uugali. Sa halos kasabay na panahon sa Europa, isang halos katulad na grupo ng mga bata ang inilarawan ni Hans Asperger (1944), natatangi sila dahil sa pagiging kakaiba, inosenti at hindi naaangkop na pakikisalamuha sa lipunan, mahabang bulul-bulol at putul-putol na pananalita, kahinaan sa hindi-berbal na pakikipagtalastasan, mababaw na mga interes at mahinang kakayanan sa koordinasyon sa pagkilos ng katawan at sa pag-iisip. Inilarawan din sila na nahihirapan sa paggamit ng kasanayan sa isang paraang maaaring baguhin at kapaki-pakinabang. Ang ginawa ni Leo Kanner (1943) at ni Hans Asperger (1944) ang siyang bumuo ng batayan ng ating pagkaunawa sa Autistic Spectrum Disorder sa kasalukuyan. Habang marami pang mga debate tungkol sa kahulugan ng autism, at lalong-lalo na sa Asperger Syndrome, tanggap na ngayon sa pangkalahatan na ang autism pati na ang Asperger Syndrome ay kabilang sa isang mas malaking grupo ng mga sakit na may kaugnayan sa pakikisalamuha at pakikipagtastasan sa lipunan, na karaniwang kilala bilang Autistic Spectrum Disorder (ASD).

3 University of perpetual Help System DALTA- Molino Campus Molino 3, Bacoor, Cavite S.Y. 2008-2009 2. Layunin ng Pag-aaral Ang pamanahong-papel na ito ay nagbibigay ng impormasyon hinggil sa autism at naglalayong matugunan ang mga sumusunod na tanong: 1. Ano ang kahulugan ng autism? 2. Ano ang sanhi ng autism at mayroon bang lunas ito? 3. Anu-ano ang mga damdamin ng mga maysakit na autism? Nang kanilang

pamilya? 4. Ano ang damdamin pananaw at saloobin ng mga mamamayan sa autism? 5. Sapat na ba ang mga programa ng gobyerno at medya tungkol sa autism?

2. Kahalagahan ng Pag-aaral Sa kasalukuyan, marami na sa bawat miyembro ng pamilya ang nagkakaroon ng autism. Kaya naniniwala ang mga mananaliksik sa kahalagahan ng pag-aaral nito. Lingid sa kaalaman ng mga tao, lalo na sa mga ordinaryong mamamayan ang tunay na kahulugan ng autism. Marami ang natatakot o di kaya’y kinakaawaan ang taong may sakit na autism. Sa tulong ng pananaliksik na ito ay maibibigay ang tamang impormasyon sa mga mamayan. Mahalaga ang mga impormasyong ito, upang makatulong lalung-lalo na sa may autistic sa pamilya. Sa pamamagitan nito, ay malalaman nila ang sanhi, bunga at

4 University of perpetual Help System DALTA- Molino Campus Molino 3, Bacoor, Cavite S.Y. 2008-2009 kung may lunas ba ito? Makakatulong din ito upang maibahagi sa mga mambabasa ang saloobin ng mga autistic at pati na rin ang kanilang pamilya. Sa pamamagitan ng pananaliksik na ito, maaari ring malaman kung sapat na ba ang kaalaman ng mga mamamayan tungkol sa autism at kung ano ang mga saloobin nila. Bukod dito, maaari ring malaman kung sapat na ba ang tulong at impormasyong naipamahagi ng gobyerno tungkol dito. Samakatuwid, sa pamamagitan ng pag-aaral na ito, ang mga mamamayan ay magkakaroon ng sapat na impormasyon at kaalaman kung ano ang dapat gawin kung saka-sakaling makasalamuha sila ng isang taong may autism. Nais ding maipamamahagi ng mga mananaliksik na hindi dapat katakutan, kaawaan o pandirihan ang taong may autism. Bagkus ay kailangan nila ang pang-unawa at pagmamahal. 4. Saklaw at Limitasyon ng Pag-aaral Ang pananaliksik na ito ay nakatuon sa pagbibigay-linaw tungkol sa kahulugan, sanhi at lunas kung mayroon man ang austism. Saklaw din ng pananaliksik na ito ang pagsusuri ng damdamin, pananaw, kaalaman at saloobin ng mga mamamayan tungkol sa autism. Limitado lamang ang dami ng respondente at mas binigyang pansin ang mga ordinaryong mamamayan sa pag-aaral na ito dahil sa kakulangan sa panahon. Pinili rin ng mga mananaliksik ang mga ordinaryong mamamayan pagkat sila ang sumasalamin sa tunay na katayuan ng isang Juan dela Cruz sa ating bayan. Mula

5 University of perpetual Help System DALTA- Molino Campus Molino 3, Bacoor, Cavite S.Y. 2008-2009 sa kanila ay malalaman kung sapat na ba ang impormasyon at tulong ng ibinibigay ng gobyerno.

6 University of perpetual Help System DALTA- Molino Campus Molino 3, Bacoor, Cavite S.Y. 2008-2009

7 University of perpetual Help System DALTA- Molino Campus Molino 3, Bacoor, Cavite S.Y. 2008-2009 KABANATA II MGA KAUGNAY NA PAG-AARAL AT LITERATURA

Ang isyu ng Autism ay hindi na lingid sa kaalaman ng mga tao. Marami nang pag-aaral ang ginawa hinggil dito. 1 sa 150 na bata sa buong mundo ay may autism. Sa Pilipinas na lamang, tinatayang kalahating milyon ang mayroong kondisyon na ganito. Pero hindi dapat ito ituring na katapusan ng mundo, dahil sa tamang paggabay ng mga magulang pwede parin silang mamuhay ng normal, o hindi kaya’y maging matagumpay tulad ng ilang mga may autism, na ngayon ay unti-unti na rin lumilikha ng sarili nilang pangalan. Ayon kay Eric Schopler & Gary Mesibov (1992), ang autism ay karaniwang nagkakaroon ng misconception sa mga tao. Ang autism ay isang neurological illness na nakakaapekto sa isang indibidwal sa kakayahan nitong makipag-usap at makisalamuha sa iba. Sila rin ay maaring makaranas ng mag isyu sa kanilang motor skils at pag poproseso ng impormasyon. Sinabi rin ni Wing, na hindi kilala ang eksaktong sanhi ng autism. Ito ay pinaniniwalaan na resulta ng abnormalidad sa estraktura ng utak. Ito rin ay pinaniniwalaang namamana at genetic. Ayon din sa aklat ni Patricia Howlin (Autism - preparing for adulthood), nagkakaroon din kadalasan ng autism ang bata kapag sa panahon ng pagbubuntis ng ina ay may medical na isyu tulad ng x syndrome, esklerosis, rubella at iba pa. Naging argumento rin kung ang standard vaccine ay maari ring mag resulta sa autism.

8 University of perpetual Help System DALTA- Molino Campus Molino 3, Bacoor, Cavite S.Y. 2008-2009 Ayon sa pag-aaral na ginawa ni Dr John Cannell, sinasaad na ang ating utak ay kumokolekta ng mgha impormasyon na nasa ating paligid. Nakukuha ang mga impormasyong ito mula sa ating senses – sa ating nakikita, naririnig, nahahawakan, nalalasahan at naamoy. Ang ating utak ang siyang responsible sa mga senses na ito at nagre-react sa impormasyong ating natatanggap. Ngunit sa mga taong may autism ang impormasyong ito ay nakukuha nila ngunit hindi kayang tanggapin ang lahat ng ito ng kanilang utak. Normal ang kanilang pandinig, ngunit hindi nila maintindihan ang sinasabi ng kanilang kausap. At kung minsan ang tunog na mahina sa iba ay parang sobrang lakas sa kanila. Normal rin ang kanilang paningin ngunit may mga bagay na hindi kayang tanggapin ng kanilang mga mata pero may iba kinagigiliwan naman nila. Mahirap para sa kanila ang maintindihan ang nangyayari sa kanilang kapaligiran. Palatandaan ng autism Kapag may ngumiti, iisipin mong Masaya ang taong ito o kaya’y nakikipagkaibigan. Alam ng ating utak kung anong ibig ipakahulugan ng ngiti. Ngunit ang mga taong may autism ay hindi alam ang bagay na ito. Sanay rin ang mga normal na tao sa mga ingay na naririnig sa araw-araw tulad ng ingay ng trapiko, tawanan ng mga bata, kantahan sa mga bar at iba pa. sa mga may autism hindi nila gusto ang mga ingay na ito dahil sensitibo ang kanilang tainga sa mga ito. Mapapansin din na ang ibang kilos at pananalita nila ay paulit-ulit at ayaw nilang makipag eye contact sa kausap. Mahirap din para sa kanila ang magsalita at umintindi sa sinasabi ng ibang tao.

9 University of perpetual Help System DALTA- Molino Campus Molino 3, Bacoor, Cavite S.Y. 2008-2009 Kung ang isang normal na tao ay gusting-gusto na makasama ang mga kaibigan, ang mga taong may autism naman ay nahihiyang makisalamuha sa iba maging sa kanilang sariling pamilya. Lahat tayo ay may kaibahan at uniqueness. Ang taong may autism rin ay ganoon, ilan sa kanila ay hirap intindihin ang buhay habang ang iba naman ay hindi gaano kalaki ang problema. Ang mga normal na bata ay nagaaral sa iskwelahan, habang ang mga batang may autism ay nagaaral sa mga special centers o bahay na lang at may iba rin pumapasok sa ilang regular schools na tumatanggap ng mga special childrens. Ang mga normal na estudyante ay maraming mapag-aaralan sa loob ng isang araw samantalang ang mga may autism ay isa o dalawang bagay lang ang kanyang naiintindihan, bagama’t mataas ang kanilang kaalaman sa bagay na ito. Hindi agad malalaman kung may autism ang isang bata. Hindi ito malalaman kahit magpakuha pa ng blood test para malaman ba kung may autism ba ang isang bata o wala. Minsan kinakailangan ng isang propesyonal o grupo ng mga espesyalista para masabing may autism ang isang bata. Ang mga taong ito ay maaring pediatrician, speech panthologist o mga magulang na may anak na may autism na higit na nakakaintindi sa kalagayan ng batang may autism. Napansin namin na mula sa mga pag-aaral na nabanggit ay kadalasang nagkakaroon ng misconception ang mga tao hinggil sa mga taong may autism. Hindi rin nilalahad dito ang pananaw at damdamin ng mga mamamayan. Nawa’y ang pananaliksik na ito ay maging gabay nila at maging panimula upang malaman ang

10 University of perpetual Help System DALTA- Molino Campus Molino 3, Bacoor, Cavite S.Y. 2008-2009 kahulugan ng autism. At sa pag-aaral din na ito ay mailahad ang pananaw at damdamin ng mga mamamayan hinggil sa autism.

KABANATA III DISENYO AT PARAAN NG PANANALIKSIK

11 University of perpetual Help System DALTA- Molino Campus Molino 3, Bacoor, Cavite S.Y. 2008-2009 1. Disenyo ng Pananaliksik Ang pag-aaral na ito ay isinagawa ayon sa disenyo ng pamaraang deskriptib-analitik na pananaliksik. Sa pag-aaral na ito inilarawan at sinuri ang sanhi, lunas, damdamin, pananaw at kahulugan ng autism ng mga napiling respondente ng mga mananaliksik. 2. Mga Respondente Ang mga mananaliksik ay nagpasyang maghati sa pagbibigay ng mga kwestyuneyr sa mga napili nilang respondente. Sa pag-aaral na ito pumili ng limampung (50) respondente ang mga mananaliksik. Sampung (10) respondente sa bawat isang mananaliksik. Higit sa kalahati ng mga respondente ay mag-aaral ng narsing sa University of Perpetual Help System-DALTA Molino Campus. Dahil sila ang higit na magkakaroon ng kaalaman hinggil sa autism. Ilan pa sa mga respondente ay mga kaibigan at kilala ng mga mananaliksik sa labas ng institusyong nasabi. Sa limampung respondente tatlongpu’t pito (37) ay babae at labintatlo (13) ay lalaki. Pansinin ang kasunod na talahanayan para sa distribusyon ng edad ng mga respondente:

Talahanayan 1 Distribusyon ng mga respondente ayon sa edad. Edad

Dami ng Respondente

Porsyento

ng

Kabuuang

12 University of perpetual Help System DALTA- Molino Campus Molino 3, Bacoor, Cavite S.Y. 2008-2009 14-15 16-17 18-19 20 pataas Kabuuang Dami

Dami 12% 28% 18% 42% 100%

6 14 9 21 50

3. Instrumentong Pampananaliksik Ang pag-aaral na ito ay isinagawa sa pamamagitan ng pagsasarbey. Ang mga mananaliksik ay naghanda ng sarbey-kwestyuneyr na naglalayong makapangalap ng mga datos upang masuri ang damdamin, pananaw at kaalaman sa autism ng mga respondente. Nagsagawa rin ng mga pangangalap ng mga impormasyon ang mga mananaliksik sa iba’t ibang mga hanguan sa aklat, proposal, pamanahong-papel. Kumuha rin ang mga mananaliksik ng ilang impormasyon sa internet.

Bukod sa mga nabanggit, nag-interbyu ang mga mananaliksik ng isang guro sa University of Perpetual Help System-DALTA. Siya ay miyembro ng isang organisasyong Autism Society of the Philippines. Kinapanayam namin siya upang makakuha ng mga datos at detalye tungkol sa autism. 3. Tritment ng mga Datos Dahil ang pamanahong-papel na ito ay isang panimulang pag-aaral lamang at hindi naman isang pangangailangan sa pagtatamo ng isang digri tulad ng tisis at disertasyon, walang ginagawang pagtatangka upang masuri ang mga datos sa pag-

13 University of perpetual Help System DALTA- Molino Campus Molino 3, Bacoor, Cavite S.Y. 2008-2009 aaral na ito sa pamamgitan ng matataas at kompleks na istatistikal na pamamaraan. Bilang o dami lamang ng mga pumili sa bawat pagpipiliang aytem sa kwestyuner ang inalam ng mga mananaliksik. Samakatuwid, ang pagta-tally at pagkuha ng porsyento lamang ang kinailangang gawin ng mga mananaliksik. Limampu (50) lamang ang dami ng respondente kaya naging madali para sa mga manananaliksik ang pagkuha ng porsyento dahil sa kaunti lamang ang nasabing bilang.

KABANATA IV Grap 1

14 University of perpetual Help System DALTA- Molino Campus Molino 3, Bacoor, Cavite S.Y. 2008-2009 Distribusyon ng mga Respondente ayon sa Kasarian

26% RespondentengBabae RespondentengLalaki 74%

Nalaman sa pag-aaral na ito ang mga sumusunod na porsyento at impormasyon sa bawat grap. Inalam ang distribusyon ng mga respondente ayon sa kanilang kasarian. Pitumpu’t apat na porsyento (74%) sa kanila ay mga babae at dalawampu’t anim na porsyento (26%) ay mga lalaki.

Grap 2

15 University of perpetual Help System DALTA- Molino Campus Molino 3, Bacoor, Cavite S.Y. 2008-2009 Distribusyon ng mga Respondente ayon sa Edad

25 42% 20 28%

15

18%

10 12% 5

0 14-15

16-17

18-19

20pataas

Labingdalawang porsyento (12%) sa mga respondente ay nasa edad 14-15. Ang dalawampu’t walong porsyento (28%) sa mga respondente ay may edad 16-17. Ang mga sumusunod naman ay labingwalong porsyento (18%) ay nasa edad 18-19. Ang natitirang apatnapu’t dalawang porsyento (42%) naman ay pawang may edad 20 pataas.

Grap 3

16 University of perpetual Help System DALTA- Molino Campus Molino 3, Bacoor, Cavite S.Y. 2008-2009 Pananaw ng Respondente sa Autism Walang pakialam 4%

Ibapa 2% Sakit 26% Nakakahawa 0%

Abnormalidad 68%

Limampu (50) lahat ang respondent. Animnapu’t walong porsyento (68%) ang nagsasabing abnormalidad ang autism. Dalawampu’t anim na porsyento (26%) sa kanila ang nagsabing sakit ito. Ang apat na porsyento (4%) naman ang nagsabing walang pakialam. Ang dalawang porsyento (2%) ay may iba pang mga opinion tulad ng maiinis daw sila sa taong may autism. Walang porsyento (0%) ay nakakahawa ang autism.

17 University of perpetual Help System DALTA- Molino Campus Molino 3, Bacoor, Cavite S.Y. 2008-2009 Grap 4 Pananaw ng mga Respondente Hinggil sa Sanhi ng Autism

56% 30 25 20 15 10 5 0

32% 4%

0% Virus

Namamana Resulta ng Walang hindi maayos Kaalaman na pagbubuntis

Virus

Namamana

Resulta ng hindi maayos na pagbubuntis

Walang Kaalaman

8%

Iba pa

Iba pa

Sa palagay ng limampu’t anim na porsyento (56%) na respondente, ang hindi maayos na pagbubuntis ng mga ina ay maaring maging resulta ng Autism. Ang tatlongpu’t dalawang porsyento (32%) naman ay nagsabing namamana ito. Ang walong porsyento (8%) ay may ibang kasagutan tulad ng nakukuha daw ito sa chromosomes ng tatay at nanay, nakukuha din daw ito sa hindi tamang kapaligiran na kinalakhan at iba pa. At ang apat naman na porsyento (4%) ay walang kaalaman sa autism. Walang porsyento (0%) ang nagsabing virus ito.

18 University of perpetual Help System DALTA- Molino Campus Molino 3, Bacoor, Cavite S.Y. 2008-2009

Grap 5 Saloobin ng mga Respondente sa isang taong may Autism Walang Pakialam 2% Natatakot 2% Nandidiri 2%

Iba pa 10%

Naaawa 84%

Inalam ng mga mananaliksik ang saloobin ng mga respondente sa sakit na autism. Walumpu’t apat (84%) ang nagsabing naaawa sila sa mga taong may autism. Sampung porsyento (10%) ang may iba pang opinion hinggil sa saloobing ng mga respondente tulad ng…. Dalawang porsyento (2%) ang nandidiri sa autism. Dalawang porsyento (2%) rin ang nagsabing natatakot sila sa mga taong may autism. Ang natitirang dalawang porsyento (2%) ay walang pakialam sa mga may autism.

19 University of perpetual Help System DALTA- Molino Campus Molino 3, Bacoor, Cavite S.Y. 2008-2009

Grap 6 Pinagmulan ng Kaalaman ng mga Respondente Hinggil sa Autism

Iba pa

8%

Paaralan

18%

Libro

12%

Internet

4%

Dyaryo

4%

Telebisyon

50%

Radyo

0% 0 Radyo

5

10

Telebisyon

Dyaryo

15 Internet

20 Libro

25 Paaralan

30

Iba pa

Hinggil naman sa kung saan nagmula ang kaalaman na ito ayon sa nakalap ng mga mananaliksik, limampung porsyento (50%) sa aming respondente ang nagsabing nagmula sa telebisyon ang kanilng kaalaman at labingwalong porsyento (18%) naman sa paaralan nila ito nalaman. Ang labingdalawang porsyento (12%) ay sa libro at walong porsyento (8%) ang may iba pang kasagutan tulad ng narinig nila ito mula sa kanilang mga magulang. Ang apat na porsyento (4%) ay nagsabing sa internet at ang natitirang apat na posyento (4%) ay sa mga dyaryo. Walang sumagot o walang porsyento (0%) naman ay sa radio ito naririnig.

20 University of perpetual Help System DALTA- Molino Campus Molino 3, Bacoor, Cavite S.Y. 2008-2009 Grap 7 Pansariling Asesment ng mga Respondente sa Kanilang Kaalaman Hinggil sa Autism

100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%

100% 44%

46% 4%

0%

4%

Alamna alam

Kaunting kaalaman

Katamtamang kaalaman

Walang kaalaman

Walang pakialam

Iba pa

Hinggil sa palagay ng mga respondente sa tanong na pansariling asesment, apatnapu’t anim na porsyento (46%) sa kanila ay may katamtamang kaalaman sa autism, apatnapu’t apat na porsyento (44%) ang nagsabing kaunting kaalaman sa autism, apat na porsyento (4%) ang walang kaalaman at apat na porsyento (4%) ang sumagot ng iba pang kaalaman. Ang natititrang dalawang porsyento (2%) ang nagsabing alam na alam nila ang autism. Walang porsyento (0%) ang sumagot ng walang pakialam.

21 University of perpetual Help System DALTA- Molino Campus Molino 3, Bacoor, Cavite S.Y. 2008-2009 Grap 8 Damdamin ng mga Respondente kung Magkakaroon ng Autism sa Kanilang Pamilya

52%

30 25 20 15

14%

10

18% 10%

6%

5 0

Takot

Madidismaya

Mababahala

Hindi mangangamba

Iba pa

Inalam rin ng mga mananaliksik ang damdamin ng mga respondente hinggil sa posibilidad ng pagkakaroon ng may autism sa kanilang pamilya. Limampu’t dalawang porsyento (52%) sa kanila ang nababahala. Samantalang labingwalong porsyento (18%) ang hindi nangangamba. Labing apat na porsyento (14%) ang nagsabing nakakaramdam ng takot at ang natitira pang sampung porsyento (10%) ay nagsabi na madidismaya sila. Samantala, anim na porsyento (6%) ang may iba pang sinagot tulad ng malulungkot sila at ang iba naman ay tatanggapin ito pagkat ito ay pahintulot ng Diyos sa lahat ng nangyayari sa buhay.

22 University of perpetual Help System DALTA- Molino Campus Molino 3, Bacoor, Cavite S.Y. 2008-2009 Grap 9 Pansariling Asesment ng Respondente kung Sapat ba ang Tulong na Naibibigay ng Gobyerno sa mga Taong may Autism

Iba pa

4%

Walang espesalisasyon

8%

Walang Naitulong

30%

Kaunti

50%

Sapat

8%

Sapat na sapat

0% 0

5

10

15

20

25

30

Sa palagay ng limampung porsyento (50%) kaunti ang ginagawa ng ating pamahalaan sa autism. Tatlongpung porsyento (30%) naman ang nagsabing walang naitulong ang pamahalaan. Ang walong porsyento (8%) sa kanila ay sapat lamang ang nagawa ng pamahalaan at ang walong porsyento (8%) ulit ay walang espesalisasyon. Ang natitirang apat (4%) ay may iba pang sinabi tulad ng hindi ra ito inaasikaso ng pamahalaan. Walang porsyento (0%) ang pumili ng sapat na sapat ang tulong ng gobyerno.

Grap 10

23 University of perpetual Help System DALTA- Molino Campus Molino 3, Bacoor, Cavite S.Y. 2008-2009 Pananaw ng mga Respondente kung Sapat ba ang Pondo na inilalaan ng Pamahalaan para sa mga Taong mayAutism

24 University of perpetual Help System DALTA- Molino Campus Molino 3, Bacoor, Cavite S.Y. 2008-2009 Animnapung porsyento (60%) ang sumagot na kaunti lamang ang kanilang pananaw ukol sa pondo ng ating pamahalaan. Walong porsyento (8%) ay sapat na raw ang ibinibigay ng pamahalaan. Anim (6%) ang nagsabing walang pakialam. Ang natitirang apat na porsyento (4%) ay iba pang pananaw. Walang porsyento (0%) ang sapat na sapat na ang pondo ng pamahalaan para sa autism.

KABANATA V LAGOM, KONGKLUSYON AT REKOMENDASYON 1. Lagom Ang pag-aaral na ito ay isang pagtatangkang malaman ang damdamin, pananaw at kaalaman ng mga mag-aaral sa University of Perpetual Help SystemDALTA, Molino Campus (UPHS) at ng ilang mga kaibigan o kakilala ng mga mananaliksik sa labas ng institusyong nasabi hinggil sa “Autism”. Gamit ang disenyong deskriptib-analitik, ang mga mananaliksik ay nagdisenyo ng sarbey-kwestyuneyr na pinasagutan sa limampung (50) respondente na nag-aaral sa UPHSD at ng ilang mga kakilala ng mga mananaliksik. Bukod sa mga nabanggit, nag-interbyu ang mga mananaliksik ng isang guro sa University of Perpetual Help System-DALTA. Siya ay miyembro ng isang organisasyong Autism

25 University of perpetual Help System DALTA- Molino Campus Molino 3, Bacoor, Cavite S.Y. 2008-2009 Society of the Philippines. Kinapanayam namin siya upang makakuha ng mga datos at detalye tungkol sa autism. 2. Kongklusyon Batay sa mga nakalap na datos, humantong ang mga mananaliksik sa sumusunod na kongklusyon: a. Ang kaalaman ng mga respondente hinggil sa autism ay katamtaman

lamang.

b. Ang kaalaman ng mga respondente hinggil sa sanhi ng autism ay kaunti

lamang. c. Karamihan din sa may autism sa pamilya ay nahihiya na ipaalam ang kanilang kalagayan at karamihan din sa kanila ang nahihrapan na tanggapin ito. d. Karamihan sa mga respondente ay nababahala kung sila ay magkakaroon

ng kamag-anak na may autism. d. Telebisyon ang pinakakaraniwang hanguan ng impormasyon hinggil sa autism. e. Karamihan sa mga respondente ay naaawa sa mga taong may autism.

3. Rekomendasyon

26 University of perpetual Help System DALTA- Molino Campus Molino 3, Bacoor, Cavite S.Y. 2008-2009 Batay sa mga napormulang kongklusyon, buong pagpapakumbabang inirerekomenda ng mga mananaliksik ang mga sumusunod. a. Para sa pamahalaan, paigtingin pa ang pagbibigay ng impormasyon sa

mga mamamayan hinggil sa autism upang magkaroon ng sapat na impormasyon at kaalaman kung ano ang dapat gawin kung saka-sakaling makasalamuha sila ng isang taong may autism. Karaniwan sa telebisyon naririnig ng mga tao ang autism kaya dapat lang na palawakin ng medya ang pagbibigay ng impormasyon sa radyo, dyaryo at iba pa. b.

Para sa mga namumuno sa mga ospital at klinika, magsagawa ng mga seminar na maaring pamunuan ng mga dalubhasang mga empleyado sa ospital upang higit na mabigyan ng kaalaman ang mga tao hinggil sa autism.

c. Para sa mga propesor sa bawat kolehiyo, lalo na sa mga nagtuturo ng mga

may kinalaman sa kursong narsing, nawa’y maging instrumento sila sa pagpapalaganap ng mga impormasyong kaugnay sa autism. d. Para sa mga mag-aaral, mas palawakin pa ang kaalaman sa autism upang maging mas epektib na nars sa hinaharap. e.

Para sa may mga autistic sa pamilya dapat hindi nila ito ikahiya bagkus ay bigyan ng pagmamahal at pagunawa.

f. Para sa may autism sa pamilya dapat ay hindi sila mahiya at matakot upang matulungan sila at mas maging madali na maunawaan nila ang dapat na gawin sa sitwaston na ito.

27 University of perpetual Help System DALTA- Molino Campus Molino 3, Bacoor, Cavite S.Y. 2008-2009

APENDIKS A Marso 5, 2009 Lupong Pampananaliksik Departamento ng Filipino University of Perpetual Help System-Dalta Pinagpipitaganang Myembro ng Lupon, Buong-paggalang naming ipinapasa ang sumusunod na paksa at mga tentatibong pamagat-pampananaliksik n gaming pamanahong-papel sa Filipino 2 para sa inyong ebalwasyon at pagsang-ayon. Larangan/Disiplina: BS Nursing

Paksa: Autism

Mga Mungkahing Pamagat: a.) Ang Mundo ng Autism: Kahulugan, Sanhi, Lunas at Pananaw ng mga Mamamayan b.) Autism: Sakit na hindi dapat pandirihan c.) Pananaw at Damdamin ng mga mamamayan sa sakit na Autism

28 University of perpetual Help System DALTA- Molino Campus Molino 3, Bacoor, Cavite S.Y. 2008-2009 Lubos na gumagalang,

Binigyang-pansin:

Shayne Marie C. Apon

Gng. Sylvia G. Gollayan

Lider ng Pangkat

Propesora

Pasya ng Lupon: __________ Tinanggap at sinang-ayunan ang pamagat __________. __________ Tinanggap at sinang-ayunan ang pamagat __________ nang may rebisyon. __________ Iminumungkahing magdisenyo ng ibang pamagat hinggil sa paksang napili. __________ Iminumungkahing palitan ang paksa at pamagat ng pag-aaralan.

Gng. Sylivia G. Gollayan

29 University of perpetual Help System DALTA- Molino Campus Molino 3, Bacoor, Cavite S.Y. 2008-2009

APENDIKS B Marso 5, 2009 Bb. Kismette Cepe Propesora ng University of Perpetual Help System-Dalta Molino Campus Miyembro ng Autism Society of the Philippines Pinagpipitagang Propesora, Maalab na Pagbati! Kaugnay ng isinusulat naming pamanahong-papel sa Filipino 2 tungkol sa “Kahulugan, Sanhi, Lunas at Pananaw ng mga Mamamayan hinggil sa Autism” nais po sana naming humingi sa inyo ng pahintulot upang kayo ay aming makapanayam sa petsa, oras at lugar na inyong itatakda. Lubos po ang aming paniniwala sa inyong pagkadalubhasa sa nasabing paksa na aming pag-aaralan. Makakatulong po sa ito nang lubos tungo sa matagumpay na pagsulat ng aming pamanahong-papel. Dalangin po namin ang inyong pagpapahintulot sa aming pakiusap.

Lubos na gumagalang,

Binigyang-pansin:

Shayne Marie C. Apon

Gng. Sylvia Gollayan

30 University of perpetual Help System DALTA- Molino Campus Molino 3, Bacoor, Cavite S.Y. 2008-2009 Lider ng Pangkat

Propesora

31 University of perpetual Help System DALTA- Molino Campus Molino 3, Bacoor, Cavite S.Y. 2008-2009 APENDIKS C

TRANSKRIPSYON NG INTERBYU KAY Bb. KISMETTE CEPE, MARSO 6, 2009 Mga Interbyuwer: Shayne Marie Apon Czarina Iva Bodegon Anamarie Cabiles Michelle Angela Andaca Jesamine May Arceo Ana:

Magandang hapon Po Binibining Cepe.Paano po kayo napasali sa Autism Society of the Philippines?

Maam Cepe: 3 years ago, nagbigay ng libreng seminar ang Hopeless School sa mga taong propesyonal at magulang ng mga batang may autism. Naging interesado ako kaya’t lumahok ako sa Autism Society of the Philippines upang malaman ko ang konsepto ng Autism. Michelle:

Ano po yung programa ng autism society of the Philippines?

Maam Cepe: Nagbibigay ng libreng seminar sa mga magulang may anak na mayautism upang malaman ang advantages at disadvantages nito sa mga taong nakapaligid sa kanya. Shayne:

Base po sa inyong kaalaman ano po ba ang autism?

Maam Cepe: Ito ay isang developmental disorder at abnormalidad sa paglaki ng isang bata. Ma dedetect na ang bata ay may autism kapag hindi normal ang proseso ng paglaki dahil sa bawat taon ng kanyang paglaki ay may mga hakbang na kailangan gawin upang malaman ang kanyang abilidad kung siya siya ay normal o hindi. Halimbawa sa unang taon ng paglaki ng bata ay dapat marunong na siyang maglakad at tumayo. . at the age of 3 malalaman kung may autism ang isang bata kung mabagal ang pagdevelop ng kanyang abilidad kumpara sa mga normal na bata na kasing edad niya.

Czaina:

Ano po ba ang mga klasipikasyon ng autism spectrum disorder?

32 University of perpetual Help System DALTA- Molino Campus Molino 3, Bacoor, Cavite

Maam:

Jesamine:

S.Y. 2008-2009 may limang classification ang autism spectrum disorder. Ang una ay pervasive development disorder/ childhood disintegrative, pangalawa ay asperger syndrome na nanggaling sa doctor na si Hans Asperger, pangatlo ay Rett’s Syndrome, pang-apat ay pervasive development disorder not otherwise specified at ang panglima ay autism. Paano po ba malalaman kung ang bata ay may autism?

Maam Cepe: Ito ay may 3 sintomas, una yung stereotypical behavior/bizarre behavior ito yung mga batang nakafocus sa isang bagay lang, napaka hyperactive, nag hahand flapping at head banging. Ang pangalawa naman ay communication problems, merton itong dalawang klase, ang non-verbal at verbal. Sa non-verbal iton yung mga batang hindi makapagsalita ng maayos. Kapag may gusto sila ay umuungol sila o di kaya’y gumagamit ng ibang bagay upang maituro kung ano ang kanilang gusto. Ang verbal naman aty mga batang utal-utal makipagsalita at ang pangatlo ay problems in social organization, ito yung mga batang walang feelings sa ibang tao. Ana:

Ano po ba ang sanhi ng autism?

Maam Cepe: Walang known na cause pero may mga theories na nagsasabi kung ano ang sanhi ng autism tulad ng vaccines na ginagamit sa mga bata , dahil rin daw sa genes ng magulang, maging sa maling pagbubuntis ng ina at marami pang iba. Michelle:

May programa po ba ang gobyerno para sa mga batang may autism?

Maam Cepe: Meron programa ang gobyerno natin. Sa bawat region ay nagpapatayo sila ng mga SPED centers upang doon i-train ang mga batang may autism. Shayne:

Gaano po ba katagal ang autism?

Maam Cepe: Lifelong ito at wala pang naiimbentong any cures ditto. Meron lamang mga therapist na ginagawa sa kanila upang mas mapabuti ang kalagayan nila.

33 University of perpetual Help System DALTA- Molino Campus Molino 3, Bacoor, Cavite

Czarina:

S.Y. 2008-2009 Maam maraming salamat po sa pagpapaunlak ninyo ng panahon sa interbyu na ito.

Maam Cepe: Walang anuman. Goodluck sa research niyo!

APENDIKS D Marso 5, 2009 Francisco Sosa Jr., RN. MAN

34 University of perpetual Help System DALTA- Molino Campus Molino 3, Bacoor, Cavite S.Y. 2008-2009 Dekana, Kolehiyo ng Narsing University of Perpetual Help System-Dalta Ginoo, Mabunying Pagbati! Kami po ay isang pangkat ng mga mag-aaral ng BSN I-A na kasalukuyang kumukuha ng asignaturang Filipino 2, sa ilalim ng pamamahala ni Propesora Sylvia Gollayan. Isa po sa mga pangangailangan ng nasabing asignatura ay ang pagsulat ng isang papel-pampananaliksik. Sa kasalukuyan po. Kami ay naggsusulat ng isang pamanahong-papel tungkol sa “Kahulugan, Sanhi, Lunas at Pananaw ng mga mamamayan hinggil sa Autism”. Kaugnay po nito, nais po naming hingin ang pahintulot ng inyong tanggapan upang kami’y makapamahagi ng sarbey-kwestyoneyr sa ilang mag-aaral ng University of Perpetual Help System-Dalta Molino Campus. Ang mga datos ng aming makakalap sa sarbey ay makatutulong po nang lubos sa aming pag-aaral. Inaasahan po naming ang inyong positibong pagtugon sa aming kahilingan.

Lubos na gumagalang,

Binigyang-pansin:

Shayne Marie C. Apon

Gng. Sylvia Gollayan

Lider ng Pangkat

Propesora

APENDIKS E Mahal naming Respondente, Una sa lahat nawa’y kasiyahan tayo nang Poong Maykapal sa araw na ito.

35 University of perpetual Help System DALTA- Molino Campus Molino 3, Bacoor, Cavite S.Y. 2008-2009 Kami ay mag-aaral ng University of Perpetual Help System DALTA Molino. Sa aming Filipino 2, kami ay kasalukuyang nagsusulat ng pamanahongpapel tungkol sa Ang Mundo ng Autism: Kahulugan, Sanhi, Lunas at Pananaw ng mga Mamamayan. Nangangalap kami ngayon ng mga impormasyon. Mangyaring sagutan po ninyo nang buong katapatan ang mga sumusunod na aytem. Malaki po ang maitutulong nito sa amin. Asahan po ninyo na magiging kompidensyal ang mga impormasyong inyong ibabahagi sa amin. Maraming Salamat po! Lubos na Gumagalang, - Mga Mananaliksik

Direksyon: Kung may

Punan ng angkop na impormasyon o datos ang mga kasunod na patlang. pagpipiliaan, bilugan lamang ang letra ng iyong sagot.

1. Pangalan (Opsyunal) :

2. Kasarian: Edad: 3. Sa inyong palagay ano ang Autism? A. Sakit B. Abnormalidad C. Nakakahawa D. Walang kaalaman Iba pa:

36 University of perpetual Help System DALTA- Molino Campus Molino 3, Bacoor, Cavite S.Y. 2008-2009 4. Sa iyong palagay, ano ang sanhi ng Autism? A. Virus B. Namamana C. Resulta ng hindi maayos na pagbubuntis ng ina D. Walang Kaalaman Iba pa: 5. Ano ang iyong saloobin sa isang taong may Autism? A. Naawa B. Nandidiri C. Natatakot D. Walang pakialam Iba pa: 6. Saan mo narinig ang tungkol sa Autism? A. Radyo

D. Internet

B. Telebisyon

E. Libro

C. Dyaryo

F. Paaralan

Iba pa: 7. Sa iyong palagay sapat na ba ang iyong kaalaman tungkol sa Autism? A. Alam na alam

D. Walang kaalaman

B. Kaunting kaalaman

F. Walang pakialam

C. Katamtamang kaalaman

37 University of perpetual Help System DALTA- Molino Campus Molino 3, Bacoor, Cavite S.Y. 2008-2009 Iba pa: 8. Kung sa pamilya ninyo ito mangyari ano ang iyong damdamin tungkol dito? A. Takot

C. Mababahala

B. Madidismaya

D. Mababahala

Iba pa: 9. Bilang isang mamamayan ng Pilipinas, sa tingin mo ba sapat na ang tulong na binibigay ng gobyerno sa mga taong may autism? A. Sapat na sapat

D. Walang naitulong

B. Sapat

F. Walang espesyalisasyon

C. Kakaunti Iba pa: 10. Sa iyong palagay sapat ba ang pundo na inilalaan na gobyerno para sa may autism? A. Sapat na sapat

D. Walang naitulong

B. Sapat

F. Walang pakialam

C. Kakaunti Iba pa: ☺Maraming Salamat po! ☺

38 University of perpetual Help System DALTA- Molino Campus Molino 3, Bacoor, Cavite S.Y. 2008-2009

39 University of perpetual Help System DALTA- Molino Campus Molino 3, Bacoor, Cavite S.Y. 2008-2009 APPENDIKS F

Marso 7, 2008 PROP. MYLA PILAR PAMPLONA Propesora, University og Perpetual Help System-DALTA

Mahal naming Propesora,

Mabunying pagbati! Kaugnay ng pasalitang presentasyon ng pamanahong-papel namin na may pamagat na Ang Mundo ng Autism: Kahulugan, Sanhi, Lunas at Pananaw ng mga Mamamayan, nais po naming kayong anyayahan upang maging panelist na pinaniniwalaan naming makapagbibigay ng mga propesyunal at kapakipakinabang na input tungo sa lalong ikatatagumpay n gaming pananaliksik. Gaganapin po an gaming presentasyon sa Marso 9, 2009, Lunes, sa ganap na ala-una ey medya ng hapon, sa EROOM. Dalangin po naming ang inyong pagpapaunlak sa aming paanyaya. Kalakip po nito ang kopya n gaming pamanahong-papel at pormularyo sa pag-eebalweyt ng pasalitang presentasyon para pos a maaga ninyong paghahanda kung tatanggapin ninyo an gaming paanyaya. Marami pong salamat at patuloy nawa kayong pagpalain ng Poong Maykapal! Lubos na gumagalang,

Binigyang-pansin:

Shayne Marie C. Apon

Gng. Sylvia Gollayan

Lider ng Pangkat

Propesora

40 University of perpetual Help System DALTA- Molino Campus Molino 3, Bacoor, Cavite S.Y. 2008-2009

APENDIKS H

PORMULARYO SA PAG-EEBALWEYT NG PAMANAHONG-PAPEL Pamagat

:

Mananaliksik

:

Taon at pangkat :

Semestre:

Taong Akademiko:

Sistema ng Pagmamarka: Apat (4) na puntos ang pinakamataas na maaaring ibigay sa bawat aytem. Maaaring magbigay ng puntos na may desimal (halimbawa: 1.7, 2.3, 3.5) ayon sa paghuhusga ng ebalweytor. Pagsama-samahin ang mga nakuhang sub-total ng puntos upang makuha ang kabuuang marka. A. Paksa at Suliranin: 1. Signipikant at napapanahon ba ang paksa ng pananaliksik? 2. Sapat ba ang pagtalakay sa introduksyon? 3. Malinaw at sapat ba ang saklaw at limitasyon ng paksa upang makalikha ng mga valid na paglalahat? 4. Maayos at malinaw ba ang pamagat at angkop ba iyon sa paksa ng pag-aaral? 5. Malinaw, ispesipik at sapat ba ang mga tiyak na layunin

41 University of perpetual Help System DALTA- Molino Campus Molino 3, Bacoor, Cavite S.Y. 2008-2009 ng pag-aaral?

6. Sapat at matalino ba ang pagpili sa mga terminong binigyan ng depinisyon at malinaw ba ang pagpapakahulugan sa bawat isang termino?

Sub-total:

B. Kaugnay na Pag-aaral at Literatura 1. Sapat at angkop ba ang mga pag-aaral at literaturang tinalakay? 2. Malinaw at maayos ba ang pagtalakay sa mga pag-aaral at literaturang iyon? 3. Wasto at maayos ba ang dokumentasyon ng mga pag-aaral at iba pang hanguang ginamit?

Sub-total:

42 University of perpetual Help System DALTA- Molino Campus Molino 3, Bacoor, Cavite S.Y. 2008-2009 C. Disenyo ng Pag-aaral 1. Angkop ba sa paksa ang pamamaraan/metodong ginamit sa pananaliksok? 2. Malinaw ba ang disenyo ng pananaliksik at naayon ba iyon sa sayantipik na metodo ng pananaliksik? 3. Sapat at angkop ba ang mga respondeng napili sa paksa ng pananaliksik? 4. Malinaw at wasto ba ang disenyo ng instrumentong ginamit sa pangangalap ng mga datos?

Sub-total:

D. Presentasyon ng mga Datos 1. Sapat, valid at relayabol ba ang mga datos na nakalap?

2. Maingat bang nasuri at nalapatan bang wastong istatistikal tritment ang mga datos? 3. Sapat at angkop ba ang nagiging interpretasyon ng mga datos? 4. Malinaw, maayos at consistent ba ang tekstwal at

43 University of perpetual Help System DALTA- Molino Campus Molino 3, Bacoor, Cavite S.Y. 2008-2009 tabular/grapikal na presentasyon ng mga datos?

Sub-total:

E. Lagom, Kongklusyon, at Rekomendasyon 1. Mabisa at sapat ba ang pagkakalagom sa mga datos? 2. Lohikat at valid ba ang mga kongklusyon? Nakabatay ba

iyon sa mga datos na nakalap? 3. Nasagot bas a kongklusyon ang mga ispesipikong katanungan sa layunin ng pag-aaral? 4. Lohikal, pisibol, praktikal at ateynabol ba ang mga inilahad na rekomendasyon? Natutugunan ba ng mga iyon ang mga suliraning natukoy sa pag-aaral? 5. Malinaw, tuwiran at maayos ba ang paglalahad ng mga lagom, kongklusyon at rekomendasyon?

Sub-total:

44 University of perpetual Help System DALTA- Molino Campus Molino 3, Bacoor, Cavite S.Y. 2008-2009 F. Mekaniks at Pormat 1. Wasto ba ang pormat ng bawat bahagi ng pamanahong-papel? Nasunod ba ang tuntunin at tagubiling tinalakay sa klase? 2. Nasunod ba ang mga tuntuning panggramatika sa teksto ng pamanahong-papel? 3. Sapat at maayos ba ang pagkaka-proofread at

pagkakaedit sa teskto ng pamanahong-papel?

Sub-total:

Kabuuan/Katumbas na Marka (100)

Ebalweytor: Petsa:

45 University of perpetual Help System DALTA- Molino Campus Molino 3, Bacoor, Cavite S.Y. 2008-2009

APENDIKS I

PORMULARYO SA PAG-EEBALWEYT NG PASALITANG PRESENTASYON Pamagat

:

Mananaliksik

:

Taon at pangkat :

Semestre:

Taong Akademiko:

Sistema ng Pagmamarka: Limang (5) puntos ang pinakamataas na maaring ibigay sa bawat aytem. Maaaring magbigay ng puntos na may desimal (halimbawa: 1.7, 2.3, 3.5, 4.8) ayon sa paghuhusga ng panelist. Pagsama-samahin ang mga nakuhang sub-total na puntos upang makuha ang kabuuang marka.

46 University of perpetual Help System DALTA- Molino Campus Molino 3, Bacoor, Cavite S.Y. 2008-2009

A. Masteri 1. Naipamalas ba ng bawat myembro ng pangkat ang masteri at kahandaan sa pagtalakay ng paksang naitakda sa bawat isa? 2. sapat, malinaw at mapanghikayat ba ang pagtalakay ng bawat isa? 3. sapat at malinaw ba ang mga inilahad na paliwanag at halimbawa ng bawat myembro? 4. Wasto, sapat at mapanghikayat ba ang pagsagot ng

bawat isa sa mga katanungan ng mga panelist?

5. Obhetibo at valid ba ang mga pahayag ng bawat isa?

Naiwasan ba nila ang mga pahayag na may pagkiling, prejudice, lihis sapaksa at walang katibayan? Sub-total:

B. Pamamaraan 1. Lohikal ba ang presentasyon ng buong pangkat? 2. Gumagamit ba sila ng mga kailangang kagamitang

47 University of perpetual Help System DALTA- Molino Campus Molino 3, Bacoor, Cavite S.Y. 2008-2009 awdyo-biswal? 3. Angkop at epektib ba ang mga kagamitang ginagamit ng pangkat? 4. Epektib at kompitent ba ang pangkat sa manipulasyon ng mga kagamitan sa presentasyon? 5. Angkop at epektib ba ang pamamaraan o istratehiyang ginagamit ng pangkat sa presentasyon?

Sub-total: C. Artikulasyon 1. Sapat ba ang lakas ng tinig ng bawat myembro ng pangkat sa pagsasalita? 2. Malinaw at wasto ba ang kanilang bigkas sa mga salita?

3. Angkop at epektib ba ang kanilang mga galaw, kumpas at iba pang non-verbal cues? 4. Wala ba silang mga nakakadistrak na manerism sa pagsasalita?

48 University of perpetual Help System DALTA- Molino Campus Molino 3, Bacoor, Cavite S.Y. 2008-2009 5. Wasto at angkop ba sa diwa ng mga pahayagan ang kanilang bilis sa pagsasalita, tono, diin at hinto/pausing?

Sub-total:

D. Disiplina 1. Nagsimula at natapos bas a takdang oras ang presentasyon ng pangkat? 2. Naging malinaw, matapat at magalang ba sila sa pagsagot ng mga tanong ng panelist? 3. Naipamalas ba nila ang pagkakaisa at kooperasyon sa presentasyon? Hindi ba monopolisado ng isa o ilan ang mga Gawain? 4. Naipamalas ba ng bawat isa ang tiwala sa sarili? 5. Angkop ba ang anyo, ayos at kasuotan ng bawat isa?

Sub-total:

Kabuuan/Katumbas na Marka (100%)

49 University of perpetual Help System DALTA- Molino Campus Molino 3, Bacoor, Cavite S.Y. 2008-2009 Mga Puna at Mungkahi: