Opvoeden Zonder Geweld, Straf Of Beloning

GEWELDLOZE COMMUNICATIE OPVOEDEN ZONDER STRAF EN BELONING

Gebaseerd op een voordracht door Marshall Rosenberg

1

INHOUD B Bllzz 22 ::

B Beellaanngg V Vaann D Dee B Baanndd V Voooorrbbeeeellddeenn V Vaann TTee V Veerraannddeerreenn G Geeddrraagg

B Bllzz 33 ::

H Hooee G Geeddrraagg B Beeïïnnvvllooeeddeenn?? -- ooppvvooeeddeenn zzoonnddeerr kkrriittiieekk eenn vveerrw wiijjtteenn -- ooppvvooeeddeenn zzoonnddeerr ssttrraaffffeenn

B Bllzz 44::

---

B Bllzz 55::

D Dee G Geevvaarreenn V Vaann A Am mttsssspprraacchhee

B Bllzz 66::

E Eeerrlliijjkk ZZiijjnn ZZoonnddeerr K Krriittiieekk TTee LLeevveerreenn B e o o r d e l e n V a n u i t H Beoordelen Vanuit Heett H Haarrtt,, N Niieett H Heett H Hooooffdd

B Bllzz 77::

D Dee TTw weeee V Vrraaggeenn E Eeenn TTaaaall D Diiee H Heett LLeevveenn D Diieenntt

B Bllzz 88::

E Eeenn V Veerrzzooeekk FFoorrm muulleerreenn -- H Heett vveerrsscchhiill ttuusssseenn eeeenn vveerrzzooeekk eenn eeeenn eeiiss

B Bllzz 99::

-- E Eeenn vveerrzzooeekk ffoorrm muulleerreenn iinn ddee pprraakkttiijjkk -- JJee nniieett ddrruukk m maakkeenn oovveerr ddee rreeaaccttiieess oopp jjee vveerrzzooeekk

B Bllzz 1100::

D Daannkkbbaaaarrhheeiidd U Uiittddrruukkkkeenn

B Bllzz 1111::

P Poossiittiieevvee O Om mggaanngg M Meett M Meennsseenn -- G Geeddrraagg ddaatt zzoorrggtt vvoooorr vveerrvvrreeeem mddiinngg,, ccoonnfflliicctt,, rruuzziiee --H Hooee ddaann w weell m meett m meekkaaaarr oom mggaaaann??

B Bllzz 1122::

-- W Waatt zziijjnn ggeevvooeelleennss?? -- W Waatt zziijjnn bbeehhooeefftteenn??

B Bllzz 1133::

-- V Voooorrbbeeeellddeenn vvaann oom mggaannggssvvoorrm meenn -- B Beesscchhrriijjvviinngg vvaann eeeenn ggeebbeeuurrtteenniiss m meett eenn zzoonnddeerr oooorrddeeeell

B BLLZZ 1144::

---

W Waatt zziijjnn ddee vvoooorrddeelleenn vvaann ddeezzee oom mggaannggssvvoorrm meenn V Veerraannttw woooorrddeelliijjkkhheeddeenn

B Bllzz 1155::

----

A Acchhtteerrggrroonndd D Dooeell H Heett V Viieerr S Sttaappppeenn M Mooddeell

ooppvvooeeddeenn zzoonnddeerr bbeelloonniinngg hhooee nnaaaarr m meennsseenn lluuiisstteerreenn??

1

2

Opvoeden zonder straf en beloning Samenvatting van een conferentie gegeven door Marshall Rosenberg, grondlegger van Geweldloze Communicatie (in de tekst afgekort als GC) - http://www.cnvc.org/

Ik stel voor dat iedereen aan iemand denkt die hij zou willen opvoeden of die gedrag vertoont, dat je wil veranderen. Wat doet die persoon, dat je niet prettig vindt, zodat je overweegt om zijn/haar gedrag te veranderen? Schrijf heel specifiek op wat die persoon doet dat je onprettig vindt. Gewoon de observatie van wat die persoon doet, wat voor jou onprettig is.

Laat ons nu kijken hoe we GC kunnen gebruiken in die situatie. Wat zeer belangrijk is in GC, is duidelijkheid scheppen over je bedoelingen. Als je een goede opvoeder wil zijn, is het zeer belangrijk mensen te tonen dat je een echte band met hen wil. De kwaliteit van die band is heel belangrijk. Als die kwaliteit er is, vinden mensen het aangenaam om samen te zijn en wordt leren (=veranderen van gedrag) gemakkelijk. Dat is het wat we willen bereiken met GC: een band opbouwen, zodat mensen uit vreugde leren en niet uit angst. Niemand doet iets omdat hij/zij bang is of uit schuldgevoelens, plicht of moreel besef. De bedoeling is te vinden hoe we ons leven voor elkaar rijker kunnen maken. Als er met die boodschap opgevoed wordt, is het voor iedereen een aangename ervaring. Schuld, angst of verplichting hebben hierin geen plaats:

Wie wil er een voorbeeld geven van een situatie waarin iemand iets doet dat je niet leuk vindt? - Wat doet die persoon dat jij niet leuk vindt? Persoon 1: M.R.: Persoon 1: M.R.: Persoon 2: M.R.:

Persoon 3:

M.R.:

“mijn zoon doet altijd het tegendeel van wat ik hem vraag”. Je zegt: hij doet altijd... Ik wil er om wedden, dat hij tenminste één keer gedaan heeft wat je hem gevraagd hebt. Is dat juist? ja daarom moeten we van het woord “altijd” af, omdat het onjuist is. “mijn zoon is 21 en hij gedraagt zich alsof alles hem vanzelfsprekend toekomt. Hij staat laat op, doet een ganse dag niets, en leeft zorgeloos en gelukkig in een kamer die meer wegheeft van een varkensstal dan van een kamer. We hebben hier 2 problemen met wat je gezegd hebt: ik vroeg om een waarneming/observatie en jij gaf me 2 observaties en 2 diagnoses. (Bovendien is de formulering “doet een ganse dag niets” niet algemeen juist. Een van de eerste dingen die we leren is, dat, als we mensen willen opvoeden, het enorm belangrijk is om observatie en oordeel niet door elkaar te halen. “Mijn zoon is 13 jaar. Hij weet, dat als hij opstaat, hij geen televisie mag kijken ‘s Morgens vroeg voer ik mijn man naar zijn werk. Als ik het huis verlaat ligt iedereen nog in diepste slaap. Als ik dan een half uur later terugkom, zie ik dat de televisie aanstaat. Tegen de tijd dat ik binnen ben, ligt hij zogezegd opnieuw in een diepe slaap”. Dat is zeer specifiek en ik waardeer ook, dat jij, en de spreekster voor jou, gezegd hebben hoe oud hun kinderen zijn, dat helpt mij beter te begrijpen.

Zo, we hebben enkele voorbeelden...

2

3

HOE GEDRAG BEÏNVLOEDEN ? Hoe voeden we mensen op, als ze zich op een voor ons onprettige manier gedragen? Hoe voed je iemand op, zodat je bijna kunt garanderen dat de persoon zich tegen je opvoeding zal verzetten en dat de persoon zijn/haar gedrag niet zal veranderen of zijn/haar gedrag zal veranderen,maar voor redenen waarvoor je later zult betalen? Ik zal uitleggen hoe je dat moet doen:

We moeten ons ontdoen van kritiek en verwijten. Vertel hun wat verkeerd is met hen omdat ze dit gedrag vertonen. Bekritiseer hen of geef hun de schuld. Alles wat je zegt, dat iemand anders als kritiek opvat of waardoor die persoon schuldgevoelens krijgt, vermindert je bekwaamheid om hem op te voeden. Als je kinderen meer televisie kijken dan je lief is, gebruik een zin met ”te veel”: "Je kijkt te veel televisie". Dat impliceert dat wat ze doen verkeerd is. En als je hen helemaal miserabel wilt maken, gebruik de zin: “je zou moeten” : "je zou niet zo veel televisie moeten kijken". Of, als de persoon iets doet wat je onprettig vindt, geef hem/haar een gratis diagnose van hun ziektebeeld / pathologie. Gebruik vooral zinnen zoals: "je bent een egoïst", "dat is verkeerd", "je zou beter moeten weten". Duidelijk? We betalen voor ieder woord dat uit onze mond komt en dat iemand anders als kritiek ervaart. Heeft iemand vragen over kritiek geven en diagnoses stellen? Als je mensen het leven helemaal rampzalig wilt maken, gebruik dan schuldgevoelens om hen op te voeden. Voor diegenen onder jullie die niet weten hoe je iemand aan schuldgevoelens kunt helpen, zal ik een demonstratie geven: Stel je voor dat een van mijn kinderen zijn kamer niet opruimde. Hoe leer ik mijn kind door schuldgevoelens zijn kamer op te ruimen? Ga ergens staan waar je kind je goed kan zien en kijk pathetisch. "Wat is er aan de hand Papa?" "Niks" "Kom op papa, wat is er aan de hand?" "Het doet me pijn als je je kamer niet opruimt". Als je hun leven ellendig wilt maken, geef dan andere mensen de schuld voor jouw gevoelens. Probeer schuldgevoelens in hen op te wekken omdat ze je pijn doen. Zeg tegen een leerling: "ik word kwaad omdat je spreekt terwijl ik spreek" Zeg tegen een kind: "ik ben erg teleurgesteld als je zoveel televisie kijkt"

Laat ons ook afstand nemen van bestraffing Geen straffen meer. Geen straffen thuis, geen straffen op school, geen straffen meer voor criminelen. Als we mensen zover krijgen iets te doen door ze te beschamen of door ze slecht over henzelf te doen denken, zullen zij ons met emotionele / psychologische pijn in verbinding brengen. Als iemand ons als een bron van schaamte ziet telkens ze iets doen wat we niet leuk vinden, is het kostelijk leren. Hetzelfde met straf: Als mensen iets doen omdat ze straf vrezen als ze het niet doen, aanzien ze ons als een bron van geweld. Straf is een vorm van geweld. Het is iemand opzettelijk doen lijden. Als iemand ons als gewelddadig ziet, zal onze kans om deze persoon iets te leren alsmaar kleiner worden.

3

4 Laat ons tenslotte ook komaf maken met een andere zeer gewelddadige manier van opvoeding: beloning. Complimenten en lof behoren tot dezelfde taal als kritiek en verwijten: Het is oordelen over wat mensen zijn. Die taal stoort het leren. En als ze toch nog enigszins werkt, is het omwille van de verkeerde redenen: mensen leren voor de beloning en leren zo niet de waarde van wat ze leren in te schatten. Er is een hemelsbreed verschil tussen oprechte dankbaarheid enerzijds en het geven van lof en complimenten. Eens je het verschil ziet, zal je nooit meer lof en complimenten gebruiken, even min trouwens als kritiek en verwijten. Geen beloningen meer. Je verliest er alleen maar mee. Het enige moment waar je beloningen nodig hebt om iemand iets te leren, is om hem iets te leren dat niet het leven dient. Als wat iemand leer het leven dient, wordt leren sowieso beloond.

Hoe naar mensen luisteren : Ik zou graag hebben dat iemand mij beledigt. Persoon 6: “je bent een leugenaar”. M.R.: “je bent een leugenaar”, o.k. Wat iemand ook tegen mij moge zeggen, ik heb meerdere keuzes, en het zijn die keuzes die zullen uitmaken hoe ik me voel. Ik ben meester van mijn eigen gevoelens; ik bepaal zelf hoe ik op een situatie reageer; “I am owner of my feelings”. B.v. Zij zegt, dat ik een leugenaar ben. Ik heb de keuze om "wolfsoren" op te zetten (toont wolfsoren, naar binnen gedraaid). Dan neem ik het persoonlijk. Ik denk: misschien ben ik wel een leugenaar. Ik geef haar woorden de macht om mij te doen denken dat er iets met mij niet klopt. Dan voel ik mij pppppt...pee, poor, protoplasm, poorly, put together, beter bekend onder de noemer schuldig en depressief. Het is niet door wat ze gezegd heeft dat ik me zo voel, het is omwille van de manier waarop ik zelf gekozen heb om te luisteren en te reageren. (Draait de oren om, ze zijn nu naar de buitenkant gericht). Ik had de oren ook in deze richting kunnen opzetten: nu ben ik kwaad. Ik oordeel nu over haar omdat zij over mij geoordeeld heeft. Opnieuw: Zíj maakte mij niet kwaad, de manier waarop ik gekozen heb te horen, maakt me kwaad. Als je naar de soort scholen bent gegaan waar ik naartoe ging, word je echt goed in deze oren opzetten. In feite kun je heel snel wisselen van richting. Als iemand je beledigt, doe je (zet de oren constant in een andere richting op): woedend, schuldig, beschaamd, depressief, woedend, schuldig, beschaamd,… … Een jaar later, als je terug denkt aan wat de persoon zei: woedend, schuldig, beschaamd, depressief, woedend... Die gevoelens worden niet door de andere persoon veroorzaakt, maar door de keuze van oren... Wat hoor ik wanneer iemand mij beledigt? Ik hoor wat in hem leeft: hoe hij zich voelt en welke zijn behoeftes zijn. Dat is een mooie boodschap, die mij vertelt hoe de andere persoon zich voelt. Ik hoor niet wat IK ben, ik hoor wat de ander voelt en welke zijn onvervulde behoeftes zijn. Als je zo luistert, hoor je nooit kritiek, hoor je nooit een "neen", je hoort nooit "ik wil niet". Je hoort ook geen stilte. Want zelfs al zegt iemand niets meer, je hoort wat in iemand omgaat, waaruit de stilte voortvloeit. Straks zullen we zien hoe we deze manier van luisteren kunnen gebruiken.

4

5 Laat ons nu het effect zien van ‘Amtssprache’: de diensttaal, de taal van de bureaucratie. Tijdens zijn proces voor oorlogsmisdaden in Jeruzalem, werd aan Eichmann gevraagd of het moeilijk voor hem was om duizenden mensen de dood in te sturen. "Het was gemakkelijk”, antwoordde hij: “Onze taal maakte het gemakkelijk". De ondervrager was gechokkeerd. Hij vroeg: "welke taal?" Eichmann antwoordde: "De taal die wij als schoolkinderen geleerd hebben en waarmee je de verantwoordelijkheid van je acties negeert, waardoor je je ook niet zo slecht voelt over wat je doet. Als iemand vraagt: waarom doe je dit, dan antwoord je: ik moet wel, ik word ertoe verplicht door mijn oversten.” Kan iemand een gevaarlijkere taal dan deze bedenken? Een taal die impliceert dat we geen keuzes hebben! Wij doen nooit iets wat we niet kiezen. Het is zeer gevaarlijk mensen te leren denken dat ze dingen moéten doen. Het is een perfecte strategie als je hen tot nazi’s wilt opvoeden, maar een tragische strategie als dat niet je doel is. Als ik dat tegen leraars of ouders vertel, hebben ze het daar moeilijk mee. Velen gebruiken die taal iedere dag. Ze zeggen hun kinderen voortdurend wat ze moeten doen, omdat ze denken dat dit hun werk als ouders is. Eén moeder verwoordde het zo: “Er zijn dingen die je moet doen, of je ze nu leuk vindt of niet en het is ons werk als ouders en leraren om de kinderen te leren wat ze moeten doen. Er zijn nu eenmaal dingen waar je geen keuze hebt." Ik vroeg haar zoiets te noemen. “Als ik vanavond thuiskom moet ik koken. Ik haat koken, maar ik doe het ieder avond sedert 20 jaar. Het is mijn plicht als moeder om voor mijn familie te koken, ik heb geen keuze." Ik antwoordde haar, dat ik het spijtig vond te horen dat iemand, al is het maar een keer, iets doet uit een "ik moet" visie, en dat ik hoopte dat ik haar kon bewust maken van haar keuzes. Ik ben gelukkig te kunnen meedelen dat ze een rappe studente was. Ze ging die avond naar huis en deelde haar familie mee dat ze niet meer ging koken. Drie weken later ontmoette ik haar zonen. Ik zei dat ik gelukkig was hen te ontmoeten, omdat ik enorm nieuwsgierig was wat er zich bij hen thuis afspeelt. "Jullie moeder belt me bijna ieder dag op, om over de enorme veranderingen die ze in de familie aangebracht heeft, te vertellen. Hoe was het toen ze de eerste avond thuis kwam en meedeelde, dat ze niet meer ging koken?". Een van de zonen zei: "Oh, ik dacht : gelukkig maar, nu zal ze niet meer bij ieder maaltijd zitten zeuren..." Als je leren miserabel wilt maken, gebruik dan taal die veronderstelt dat de andere geen keuze heeft: moet, kan niet, hoort zo, dient dat te doen... Als je verzet of destructieve onderwerping wilt opwekken, gebruik dan taal die keuzes ontkent. Rond 10.000 jaar geleden ontwikkelde zich een bepaald waardensysteem, dat structuren van overheersing ondersteunt. Daarin eisen sommige mensen superieur te zijn en het recht te hebben om anderen te controleren. Ze noemen zichzelf koning of tsaar, anderen noemen zich president van een vereniging, sommigen noemen zich president van een land. Hoe dan ook, de kern van het leren dat nodig is om deze structuren in stand te houden, is de taal die we vanavond achter ons zullen laten. Een taal die over mensen oordeelt als goed / kwaad, juist / fout en een taal die straf en beloning goedkeurt en de mens het recht ontzegt op een vrije keuze. Als je wilt dat 10.000 jonge mensen naar verre landen vliegen om andere mensen te vermoorden, dan moet je ze op een bepaalde manier opvoeden: In scholen gewen je ze aan autoriteiten die wolfstaal gebruiken, je laat hen geloven dat de autoriteiten weten wat goed is. En dan krijg je medailles en beloningen van de autoriteiten... oh ja, laat hen ook nog televisie kijken tussen 19 en 21 uur, gedurende hun kindertijd en jeugd, want de meeste programma's gaan over een held die iemand in elkaar slaat of iemand vermoordt. Dus, met 18 jaar vinden we het normaal om iemand te vermoorden, als de autoriteit zegt dat het een slechterik is. Soms wordt een meer op punt gestelde wolfstaal gebruikt. Er wordt dan niet meer gezegd dat iemand slecht is, er wordt gezegd dat het een terrorist is: de goeden vechten voor de vrijheid, de slechten zijn terroristen. En zo krijg je de beminnelijkste van alle jonge mensen ertoe om andere mensen te folteren en te doden. Maar ze moeten al van kleins af aan zo opgevoed zijn om dat te doen. In scholen wordt gesteld dat leraars weten wat juist is, in de familie wordt er geleerd dat de ouders weten wat juist is. En dan, als kinderen dat soort opvoeding krijgen, denken ze: “De president weet wat juist is, wat het is een goede burger te zijn, te gehoorzamen en slechte mensen af te maken”.

5

6

GC toont ons, hoe we eerlijk kunnen zijn zonder kritiek te leveren. Ik stelde aan enkele leraars het gevaar voor van een taal die mensen veroordeelt. Ik toonde hun het gevaar van woorden als juist /fout, normaal /abnormaal, passend /ongepast... iedere taal waarmee we over iemand anders of onszelf oordelen. De leraars waren zeer van streek en vroegen: "Hoe kunnen we onderwijzen zonder onze studenten te zeggen, dat wat ze doen juist of fout of goed of slecht is?. Het is ons werk om studenten te beoordelen... hoe kun je opvoeden zonder te beoordelen?" Ik antwoordde: ik ben voor beoordeling; maar een beoordeling, die leren ondersteunt in plaats van te ondermijnen door alles te beoordelen als juist of fout, goed of slecht, egoïstisch of altruïstisch. Laat ons nu eens zien, wat we vanavond allemaal achter ons gelaten hebben: in korte tijd hebben we ieder soort van kritiek en verwijten uit onze taal geveegd, ieder soort van lof en complimenten, geen schuldgevoelens meer en geen straf... Voel je je niet een heel stuk lichter zonder dat allemaal in je bewustzijn?

GC is de taal van het hart. GC toont ons hoe te beoordelen vanuit het hart en niet vanuit ons hoofd. Ik noem dit soort beoordelen giraffentaal, omdat giraffen van alle landdieren het grootste hart hebben. Een taal die geweld en weerstand uitlokt, noem ik dan wolfstaal. Daarvoor heb ik geen goede reden... Neem bijvoorbeeld dat jongetje van 9 jaar. Hij had 9+6=14 uitgerekend. Ik zei het volgende tegen hem: "Hey, ik ben verwonderd over je resultaat, ik krijg een ander resultaat, kun je mij tonen hoe je aan dit resultaat gekomen bent?" Hij begon te wenen. Ik zei: "Hey, wat gebeurt er?" "Ik heb een fout gemaakt". Hij was dus reeds 3 jaar in een school waar wolfstaal gesproken wordt; waar als volgt beoordeeld wordt: als je het juist hebt word je beloond, dan krijg je goede punten, als je het fout hebt word je bestraft, dan zak je. Als je het vaak genoeg goed doet, word je als intelligent beoordeeld; in het andere geval, word je als dom bestempeld. Leren wordt zo net zo’n plezier als naar de tandarts gaan. Je hebt de mogelijkheid om iedereen te leren wat hij wil leren, maar dat is wel zeer moeilijk als je een ‘melkkanleraar’ bent. De ‘melkkan-leraar’ bekijkt zijn studenten als lege glazen die op een rijtje staan. De leraar staat daar met zijn melkkan en giet tezelfdertijd dezelfde hoeveelheid melk in ieder glas. Dan komt de dag van het examen, de glazen gieten de melk weer in de kan, en wat over- blijft zijn 30 lege glazen en een kan met verschaalde melk. Schoolprestaties gaan omhoog en het geweld daalt als leraars overschakelen van de ‘melkkan’- aanpak naar wat wij de levensverrijkende opvoeding noemen.

6

7 Als iemand iets doet waarmee je het moeilijk hebt, dien je jezelf twee concrete vragen te stellen. Als je dat doet, zul je nooit meer straf willen gebruiken, omdat je zult inzien dat bestraffen precies verhindert dat iemand iets leert. Eerste vraag: wat wil je dat de persoon concreet anders doet? Als iemand meer uren televisie kijkt dan je wenst en je wil, dat hij maar één uur per dag kijkt, dan is dat het antwoord op vraag één: je wilt dat de persoon maar één uur per dag televisie kijkt. Stel je alleen maar die vraag, dan zou je kunnen denken dat straf werkt, want als ons enig doel is mensen ertoe te krijgen te doen wat we willen, werkt straf soms inderdaad. De belangrijke tweede vraag is: welke reden wil je dat de andere persoon heeft om zich te gedragen zoals jij het graag zou hebben? Ik denk dat je zult inzien, dat als iemand iets uit angst doet, het leren zeer kostelijk wordt. Eens we inzien hoé kostelijk dan wel, zullen we dit soort strategie om mensen te beïnvloeden niet meer gebruiken.

Tot nu toe, hebben we alleen maar de oude manier van denken afgebroken. Laat er ons nu een taal in de plaats zetten, die het leven dient. Laat ons terugdenken aan de persoon die je wilt opvoeden. Als je iemand wilt opvoeden, zeg hen dan wat er in jou omgaat (wat er in jou leeft) op het moment dat ze iets doen waar je het niet mee eens bent. Beoordeel hen met de taal van het leven. Hiermee bedoel ik: zeg hun wat in je omgaat, zonder kritiek te uiten of te stellen dat ze fout zijn. De taal van het leven veronderstelt dat we kunnen uitdrukken wat in ons zelf en in anderen leeft. De taal van het leven vraagt kennis en bewust-zijn van gevoelens en behoeftes, dit in tegenstelling tot de taal van de dominantie die de meesten van ons van ons aanleerden en die een taal is die ons leert om te oordelen en om superieuren te dienen. Hoe voelen wij ons als iemand iets doet dat we niet graag hebben? Om te kunnen antwoorden, moeten we in ons zelf gaan kijken om te zien wat er in ons leeft, in plaats van in ons hoofd te gaan en te oordelen. Voorbeelden van gevoelens, taal van het leven, zijn : heel erg kwaad, angstig, treurig, verontrust, gefrustreerd, verloren … Voorbeelden van verkeerde reacties, wolventaal, zijn: “ik voel me verkeerd begrepen”, “ik voel me bekritiseerd”, … Want die woorden zeggen helemaal niet hoe je je voelt. Ze zeggen hoe je over de andere persoon oordeelt, ze zijn de interpretatie van wat je denkt dat de andere doet. Gevoelens zijn een deel van de taal van het leven, maar het allerbelangrijkste deel is de taal die uitdrukt vanwaar die gevoelens komen. Gevoelens zijn het resultaat van behoeftes. Het is het al dan niet vervuld zijn van onze behoeftes dat gevoelens bij ons opwekt: als onze behoeften vervuld zijn hebben we aangename gevoelens, als ze niet vervuld zijn hebben we onaangename gevoelens. Dat is de manier waarop de natuur ons mobiliseert om tot actie over te gaan als onze gevoelens niet vervuld zijn. Vraag je steeds af welke behoeftes onvervuld blijven als iemand zich op een manier gedraagt die je niet graag hebt. Voorbeelden van behoeftes die gevoelens opwekken, zijn: gerust gesteld zijn, erkend worden, gerespecteerd worden, nodige rust genieten, vrede, liefde, autonomie, … Voorbeelden van verwisseling tussen behoeftes en gevoelens, zijn: Liefde is een behoefte. Verliefdheid, zin om te liefkozen en te knuffelen, sympathie, empathie, opgewonden zijn … zijn gevoelens Bij gevoelens kan men zeggen : “Ik ben ….” Behoeftes zijn universele noden, die op 1001 manieren kunnen vervuld worden. Een mens, een actie of een voorwerp bv kunnen geen behoefte zijn.

7

8 Nadat we onze behoeftes hebben meegedeeld, is het enorm belangrijk om aan de andere persoon mee te delen, wat we van hem verwachten om aan onze behoefte tegemoet te komen. Dat is een zeer sterk onderdeel van opvoeding. Het is niet genoeg te zeggen wat we voelen als gevolg van een concreet gedrag, en welke behoeftes hierdoor niet vervuld worden, we moeten ook een duidelijk verzoek uitspreken over wat we wel willen en wat we niet willen dat de andere concreet doet, om aan onze behoefte tegemoet te komen. Dat vraagt om zeer duidelijke verzoeken. Wij gebruiken hiervoor positieve actietaal. Een voorbeeld: Tijdens een voordracht, vertellen de leraars me van hun bezorgdheid over de hoeveelheid vernielde vensters op school. Ik vroeg de leraren dus, wat ze willen dat de studenten anders doen. "Dat is toch duidelijk, we willen dat ze stoppen vensters te vernielen" "Dat zegt mij wat je niet wilt...ik stel voor, dat, als je iemand iets wilt leren, je hem zegt wat je wél wil "We willen gewoon dat ze ermee ophouden vensters te vernielen..." "Je maakt mijn werk als consultant gemakkelijk. Ik heb namelijk een manier waardoor je ze kunt stoppen.” "Hoe dan wel?" "Vermoord hen. Onderzoek heeft aangetoond: dode studenten breken geen ramen" Nu, hoe belachelijk dat ook mag klinken, doe de krant eens open en kijk hoeveel wereldleiders hun doelen zo omschrijven: "We zullen deze mensen tegenhouden...", en ze zenden legers en bommen om ze tegen te houden. Als je echt iemand iets wilt leren, dan zeg je niet wat je wilt dat ze stoppen te doen maar je formuleert een verzoek, om hun een andere mogelijkheid te tonen om het leven van iedereen beter te dienen. Hoe minder het gedrag van iemand anders je bevalt, hoe belangrijker het is om de (goede !) reden te zien, waarom deze persoon zo handelt. Zolang we de goede redenen niet kennen voor hun gedrag, zal het moeilijk zijn om invloed uit te oefenen. Je begint dus met begrip te tonen voor wat hij doet. Je kan de andere daar rechtstreeks naar vragen : bv: “Kun je me zeggen welke behoefte je vervult als je te laat thuis komt?” Ik zou namelijk de goede redenen willen begrijpen die de persoon heeft om te laat thuis te komen. Zolang ik niet de goede redenen zie voor het gedrag van de persoon, zal het voor haar/hem moeilijk zijn om te horen waarom ik het niet graag heb. Eerst als je in alle eerlijkheid de goede redenen kunt zien van wat iemand doet, en de andere erop vertrouwt dat je de goede redenen voor hun gedrag ziet, kun je hen opvoeden. Het is belangrijk het verschil te kennen tussen een verzoek en een eis? Een verzoek en een eis kunnen volledig hetzelfde klinken. Dezelfde woorden kunnen een verzoek of een eis zijn. Het verschil is, wat de andere denkt dat je zult doen als hij niet doet wat je van hem verwacht. -

-

Als de andere de ervaring met ons heeft, dat als hij niet doet wat we vragen, we hem zullen bestraffen of bekritiseren of hem iets verwijten, dan is de kans groot, dat ze ons verzoek als een eis zullen zien. Als we willen dat mensen erop vertrouwen dat we een verzoek doen en geen eisen stellen, is het nodig, dat ze erop vertrouwen, dat we evenveel in hun behoeftes geïnteresseerd zijn als in onze eigen behoeftes, dat we met andere woorden zoeken naar win-win situaties of oplossingen.

Hoe brengen we dat over? We brengen dat over door ons met de andere empatisch te verbinden, dat is: door ons in verbinding te stellen met wat leeft bij anderen? Bijvoorbeeld: stel je voor dat iemand waar je mee samenleeft, vindt dat je bepaalde dingen sneller moet doen. Dat bedreigt de diepe behoefte voor autonomie om te functioneren op je eigen ritme. Bovendien, gebeurt het vaak dat iemand die onder druk gezet wordt, precies nog trager wordt. Zelfs al wil hij/zij dat helemaal niet. En zelfs al weet hij dat dit helemaal niet goed voor hem is. De behoefte aan autonomie is enorm sterk. Ik zou de andere persoon empatisch tegemoet treden en de goede redenen voor wat ze doet bekijken. Ik zou in verbinding met haar/zijn gevoelens en behoeftes treden. Als we dat soort begrip tegenover iemand tonen, tonen we dat we de goede redenen voor zijn/haar gedrag kunnen zien.

8

9 Alles wat een mens doet is voor een goede reden: om behoeftes te vervullen. En dat doen wij allemaal op de beste en meest succesvolle manier die wij kennen. Als we dus begrip tonen voor de behoeftes die iemand probeert te vervullen, tonen we hem dat we begrip opbrengen voor de keuzes van deze persoon en niet oordelen: goed - kwaad, juist - fout….: We begrijpen wat er in hem leeft.

Hoe doen we dat nu in de praktijk? Stel je voor: We hebben onze observatie meegedeeld, we hebben gezegd wat we voelen en wat onze behoeftes zijn, en we hebben ook een duidelijk verzoek geformuleerd. Wat denk je dat de andere persoon zal zeggen als we zo het gesprek beginnen? Wat is het ergste wat je kunt terug krijgen? "wat probeer je te doen?" "jij kunt het wel uitleggen..." "je overdrijft" "het is altijd hetzelfde met jou" "ben je weer naar zo een workshop geweest?" “ha! Jij voelt je droevig als ik …, hoe denk je wel dat ik mij dan moet voelen (schuldig?) ?”

Het is belangrijk je niet druk te maken over de reactie van de andere. Als je bang bent van de reactie van de andere, of als je enkel zo wilt communiceren dat de andere niet kwaad wordt of zich niet schuldig voelt, dan ben je een vriendelijke, dode persoon geworden. Je kunt dan je woordenschat beperken tot "hallo, hoe is het", en mensen zullen dan maar zelden kwaad worden of zich schuldig voelen. Als je levend wilt zijn en jezelf eerlijk wilt uitdrukken... ja, dan zullen wel een hele hoop mensen erg kwaad worden (freak out). Als iemand je toeroept dat je dwaas bent, egoïstisch, ongevoelig … dat hij niet wil doen wat je hem vraagt, dan helpt het niet om terug te roepen dat je dat allemaal niet bent, of te proberen hem te overtuigen wel te doen wat je wenst. Probeer uit te vissen waarom die persoon zo handelt: Welke behoefte van die persoon wordt niet vervuld? "Ben je woedend omdat je behoefte aan genegenheid, aandacht, gevoel van belangrijk te zijn, … niet door mij vervuld wordt?" Blijf in verbinding met de gevoelens en behoeftes van die persoon: “Versta ik u juist als ik zeg dat het enorm pijnlijk voor u is, te zien dat ik al uren zit te lezen terwijl jij je eenzaam voelt?” Zie je, als ik luister naar wat leeft in die persoon, hoor ik hem zingen “zie hoe mooi IK ben”, en hoor ik geen kritiek. Als mensen erop vertrouwen dat we geven om wat in hen leeft, zijn we op de goede weg om ieders behoeften te vervullen. Je kan GC gebruiken zonder dat het uitmaakt hoe de andere reageert: Zolang we in verbinding staan met de gevoelens en behoeftes van de andere, maakt het niet uit hoe hij/zij communiceert. Als we dus aan een van onze kinderen vragen om de TV uit te zetten en het antwoord is neen, horen we niet “neen”, maar “zie hoe mooi ik ben” en luisteren wij zijn/haar behoeften op dat moment. Dat wil niet zeggen dat we onze eigen behoeftes moeten opgeven, het wil alleen maar zeggen dat we de andere laten weten dat we om zijn behoeftes geven, juist zoveel als om onze eigen behoeftes. En als mensen je daarin vertrouwen, dan zijn we op de goede weg om van elkaar te leren.

9

10 Hoe druk je dankbaarheid uit in GC? Eerlijke dankbaarheid drukken we niet uit met lof en complimenten, zeker niet als we deze als een vorm van beloning geven. Als we onze eerlijke dankbaarheid uitdrukken, is onze enige motivatie te vieren hoe het gedrag van iemand anders ons leven rijker maakt. Het is niet om hen te belonen, het is om te vieren. Als ik dus een student zie, die zeer hard aan iets gewerkt heeft en het nu echt begint te begrijpen, dan heb ik zin om uit te drukken hoe goed ik mij van binnen voel als ik zie hoe ver hij/zij geraakt is, en dat ik echt bewonder hoe hard hij/zij gewerkt heeft. Ik doe dat omdat ik het eerlijk zo voel en omdat ik het wil vieren, niet omdat ik hen wil manipuleren om verder hard te werken. Hoe klinkt dit soort dankbaarheid, zodat we ze niet met lof en complimenten vermengen? Eerlijke dankbaarheid maakt 3 dingen duidelijk voor de andere persoon: wat ze gedaan hebben, hoe we erover voelen, welke van mijn behoeftes erdoor werden vervuld. Ik denk dat opvoeding verbeterd wordt als we eerlijke dankbaarheid uitdrukken en geen lof en complimenten.

Als je bang bent van de reactie van de andere, Als je enkel zo wilt communiceren dat niemand kwaad wordt of zich schuldig voelt, Dan ben jij zelf een vriendelijke, dode persoon geworden. Je kunt dan je woordenschat beperken tot "hallo, hoe is het", en mensen zullen dan maar zelden kwaad worden of zich schuldig voelen. Als je levend wilt zijn en jezelf eerlijk wilt uitdrukken... ja, dan zullen wel een hele hoop mensen erg kwaad worden maar alleen zo leg je de basis voor een eerlijke relatie met de anderen.

10

11

Positieve Omgang met mensen Gedrag dat zorgt voor : vervreemding, conflict, ruzie : 1. Diagnoses, oordelen, cachettes, labels, vergelijkingen, kritiek Vb :

jij bent dom, slim, koppig, egoïstisch, lui, ….. jij bent altijd moe, met andere dingen bezig, weg, …. jij wil altijd jouw goesting, … jij luister nooit, doet nooit wat ik vraag, …

2. Denken in straf – beloning termen Vb:

als jij … (de afwas) doet, mag je … (uitgaan vanavond) Je mag niet … (uitgaan), want je hebt … (de afwas niet gedaan)

3 Eisen stellen, dwingen (door eisen te stellen weiger je een andere het recht op vrije keuze Bovendien wordt aan het niet nakomen van een eis soms een straf verbonden) Vb: je moét … , je màg niet ….

4. Ontkenning van eigen keuze of verantwoordelijkheid Vb:

ik moest wel … , ik kon niet anders, jullie lokten het uit, zij dwongen mij, …

Hoe dan wel met mekaar omgaan ? 1. Zeg wat er gebeurt, zonder een oordeel te vellen Of kritiek te geven

Als ik zie, hoor, opmerk, … dat …

2. Zeg hoe je je dan voelt, zonder bedenkingen

dan voel ik mij …

3. Zeg welke onvervulde behoefte maakt dat je je zo voelt omdat ik waarde hecht aan … Omdat ik behoefte heb aan … 4. Voeg een vriendelijk verzoek toe Als je wil dat er iets verandert

Zou je willen … Ik vraag me af of je zou kunnen … Wil je me vertellen hoe je je voelt na wat ik net zei?

Mensen tonen hun gevoelens, maar vertellen er ons niet bij welke behoefte die gevoelens veroorzaakt. Als iemand emotioneel is, vraag je dus best : “Voel jij je + gevoel (bv boos, opgewonden, …) omdat je + behoefte (bv rust nodig hebt) ? 11

12

Wat zijn gevoelens ? Een gevoel kan je aanduiden met de term “ik ben”. Vb: ik ben … Voorbeelden van gevoelens wanneer onze behoeften niet vervuld worden: Droef, ongelukkig, angstig, gespannen, boos, ongeduldig, geïrriteerd, bezorgd, razend, verlegen, beschaamd, wanhopig, geschokt, zenuwachtig, kwetsbaar, moe, gealarmeerd, miserabel, ten einde raad, verscheurd, onverschillig, gedeprimeerd, paniekerig, gestrest, pessimistisch, verward, eenzaam, verveeld, apathisch, bitter, moedeloos, terneergeslagen, onzeker, onveilig, onvoldaan, murw, onbemind, … Voorbeelden van gevoelens wanneer onze behoeften wél vervuld worden: Blij, gelukkig, sereen, geïnspireerd, bevlogen, tevreden, ondeugend, dankbaar, open, opgelucht, ontspannen, vertrouwend, bewonderend, levendig, veilig, zeker, vredig, vreedzaam, energiek, voldaan, gevoelig, trots, optimistisch, enthousiast, gefascineerd, empatisch, gerust gesteld, teder, verliefd, bemind, affectief, rustig, …

Pas op voor deze fouten: Als je zegt : “ik voel dat …” of “ik heb het gevoel dat …” Dan druk je geen gevoel uit, maar een bedenking of een oordeel. Als je zegt : “ik voel dat jij … “ (vb: ik voel dat je mij niet respecteert) Dan druk je een interpretatie uit, of een analyse van het gedrag van iemand

Wat zijn behoeften ? Behoeften zijn universele, abstracte, neutrale (= noch goed, noch kwaad) noden. Voorbeelden van behoeften: Lucht, water, een veilig onderkomen, kleding, slaap, eten, drinken, liefde, waardering, respect, aanvaarding, eerlijkheid, begrip, sex, beweegruimte, privacy, autonomie, vrijheid, creativiteit, zelfvertrouwen, aanvaarding, tact, rust, licht, vrede, warmte, dankbaarheid, duidelijkheid, …

Pas op voor deze fouten: Een mens, een groep of vereniging, een voorwerp of een actie kunnen nooit een behoefte zijn.

12

13

Voorbeelden van omgangsvormen

Beschrijving

De slechte houding

De goede houding

.

Willen

baas zijn, domineren

samenwerken, partnershap

Intenties

gelijk hebben, De slimste zijn

begrip hebben voor verschillende opvattingen

Oordeel

op basis van goed/kwaad, juist/fout Dualistisch : of / of

op basis van de vervulling van de behoeften Dialectisch : beide / en

Orde, Veiligheid

door gehoorzaamheid

door verbondenheid

Focust op

verleden en toekomst

hier en nu

Ziet mensen als

slachtoffers, vijanden, redders, … Je bent … Je verdient …. “je” als “object”

deel van mensheid Je hebt nodig … Wat leeft in jou ? “je” als individu

Pijn tonen

door anderen pijn te doen

empatisch medeleven tonen

Gezagsbron

extern : god, overheid, ouders, boeken

intern: “geweten”, instinct

In de slechte omgangsvorm zoeken we de SCHULD voor wat gebeurt of fout gaat bij de anderen of bij onszelf. De goede omgangsvorm kent geen verwijten, noch zelfbeklag, maar brengt begrip op voor de gevoelens en de behoeften van zowel onszelf als van de anderen.

Beschrijving van een gebeurtenis met en zonder oordeel Mét : Je stelt te lang uit voor je begint te studeren Zonder: Je bent voor dat vak de avond voor het examen beginnen studeren Met: Je doet bijna nooit wat ik je vraag Zonder: De laatste drie keer dat ik je vroeg de afwas te doen, heb je geweigerd Een beschrijving zonder oordeel is een beschrijving zoals die door een camera zou kunnen vastgelegd worden.

13

14

Wat zijn de voordelen van deze manier van omgang ? -

Je maakt onderscheid tussen wat er gebeurt en hoe je erover denkt Dezelfde situatie kan door twee mensen totaal verschillend geïnterpreteerd worden. Iedereen heeft zijn waarheid en waardigheid.

-

Je concentreert je op je gevoelens en behoeften, wetend dat je zelf meester bent van je gevoelens en dat iedereen gevoelens en behoeften heeft, die evenwel verschillend kunnen zijn van de jouwe.

Je leert op een aanvaardbare manier opkomen voor je eigen, dat is : met respect voor de persoonlijke rechten van de anderen.

Verantwoordelijkheden Wij zijn verantwoordelijk voor onze intenties en doelen en voor onze acties. Wij zijn NIET verantwoordelijk voor de (re-)acties van anderen, WEL voor onze eigen reactie op de reacties van anderen.

14

15

Achtergrond Geweldloze Communicatie is ontwikkeld door Marshall Rosenberg, een Amerikaanse psycholoog, die zich van jongs af aan afvroeg hoe sommige mensen er in slagen om, zelfs in de meest moeilijke omstandigheden, met mededogen te reageren. Het werd op grote schaal in gebruik genomen gedurende de zestiger jaren toen in de VS de aparte scholen voor zwarten en blanken werden geïntegreerd. Zoals bekend ging dat met veel geweld gepaard. Het model van Geweldloze Communicatie werd ingezet om te helpen de verschillende behoeftes (aan veiligheid, respect e.d.) op een vreedzame manier bij elkaar te brengen en tot een oplossing te komen. Inmiddels wordt Geweldloze Communicatie in ruim 30 landen en op 5 continenten actief gebruikt op scholen, tussen individuen, door overheden, in bedrijven, in gevangenissen en in conflictsituaties.

Doel Het doel van Geweldloze Communicatie is in contact komen met jezelf en anderen zodat er een echte verbinding ontstaat. In die verbinding ontstaat ruimte om zowel je eigen behoeften te vervullen als die van de ander. Geweldloze Communicatie ondersteunt je bij het leven in harmonie en met respect voor jezelf en anderen en om met verschillen om te gaan.

Het model van Geweldloze Communicatie bestaat uit vier stappen. Stap 1. Observeer welke concreet gedrag een invloed heeft op jouw welzijn. Deel dit mee aan de ander. Opgelet: Observeer zo zuiver en objectief mogelijk: interpreteer en (ver)oordeel niet. “Als ik zie/hoor/me bedenk+ me herinner dat …” Stap 2 Geef aan hoe je je voelt bij die observatie :

“dan voel ik me ….”

Stap 3. Geef aan welke behoeften aan de basis van dit gevoel liggen. Zo neem je verantwoordelijkheid voor jou deel “Want ik heb nood/behoefte aan …” Stap 4. Formuleer je verzoek aan de ander. Opgelet: Geef de andere de ruimte om er op in te gaan of niet. Anders is het geen verzoek maar wel een eis of een opdracht. “Wil je … / Hoe is het voor jou om …” Door deze 4 stappen zuiver te gebruiken ontwapen je de communicatie. Je beschuldigt de ander niet, maar je neemt juist de verantwoordelijkheid voor wat je zegt en je bent duidelijk over je verwachtingen.

Bronnen : Diverse artikelen over NVC (nonviolent communication) van Marshall Rosenberg

15