Opleiding Vir Kind Met Disleksie

Introduction

Inleiding

To end Autism Month 2009 I compiled some articles and other material I have written on autism, and our youngest child, as well as some other related material I have compiled over time. Most is in Afrikaans, but a person unable to understand Afrikaans will find something here and there. Our youngest son, Jandré, has been diagnosed with autism near the age of 16. We lived with this possibility for a long time, but up to then the diagnosis had been definitely not autism,” with the most definite diagnosis aphasia. The neurologist who made this diagnosis even, when I enquired about autism, had me reading from one of his books which clearly stated how this form of aphasia is often confused with autism. And indeed, Jandré has so many nontypical autistic features. He is very loving, and even at the age of 16 one can ask for, and get a hug which he gives with enthusiasm. He is very, very fond of some people, such as his cousin Amber. When we realized that there was a problem with him acquiring we focused on our home language, Afrikaans. He taught himself English however, apparently from TV, where all his heroes such as Spiderman, speak English. He also taught himself numbers at the age of four, and does the most amazing ceramic work, especially making model dogs. But he is not alone in the family – he has an elder brother and he has parents, and all are affected. In especially the column, Herrie se Kerrie, the humor is put to paper. No parent will survive only staring into the

Om outismemaand 2009 af te sluit het ek ‘n aantal artikels en ander materiaa wat ek oor outisme geskryf het, asook oor ons jongste kind en ander verwante materiaal wat oor tyd bymekaar gemaak is bymekaar gesit en gebundel. lOns jongste seun, Jandré, is vroeër vanjaar op die ouderdom van amper 16 met outisme gediagnoseer. Ons het lank met dié moontlikheid saamgeleef, maar tot in daardie stadium was die enigste formele diagnose “beslis nie outisme nie”, maar ‘n tipe oorerflike afasie. Die neuroloog wat die diagnose gemaak het, het my selfs in sy boek laat lees van hoe dié afasie dikwels met outisme verwar word, toe ek aanhou karring het oor outisme. En werklik, Jandré het baie kenmerke wat juis op die teenoorgestelde van outisme dui. Selfs op die ouderdom 16 kan ‘n mens hom enige tyd vir ‘n drukkie vra, en sal mens dit met oorgawe kry. Hy is dol oor sommige mense, soos sy niggie Amber. Toe ons besef het hy het ‘n probleem om spraak te bemeester, het ons op ons huistaal Afrikaans gekonsentreer, maar hy het homself Engels geleer, waarskynlik deur sy TV-helde soos Spiderman. Hy het homself ook op die ouderdom van vier syfers geleer. Hy doen die mees fantastiese keramiekwerk, soos die maak van model-diere. Hy is egter nie alleen in die gesin nie. Sy broer en sy ouers se wel en weë is by syne ingeweef, en almal word geraak. In veral die rubriek, Herrie se Kerrie, word die humoristiese neergepen. Geen ouer sal dit emosioneel oorleef

dark side of autism. Yet, there are sides not easily smiled on. How do you teach religion to a child who has very little understanding of what he can not see, and with very little language to understand?

as hy deurentyd net in die donker sy van outisme vasstaar nie. Tog is daar minder aangenames: Hoe leer ‘n mens ‘n kind sonder begrip van die abstrakte, en boonop met min taal, godsdiens?

Special kids, super sons (This was written many years ago when we were in the beginning phases of trying to establish what was wrong with our youngest) Darkness has set in, and the traffic on Johannesburg's western bypass has come to a virtual stand still. A car accident caused this pile up. Our hearts ache with pain for the youngster fast asleep on the back seat. The traffic pile up, causing our delay of getting home to the elder brother does not help to alleviate the pain either. We are on our way home in Bloemfontein after visiting several specialists in Pretoria, to try and find out what is wrong with our youngest. The specialists at the university and a private practice have been kind, have impressed us. In any normal situation we would have been relieved. But nothing about this situation is normal. The boy's sleep for example. Earlier today he was given some potion to drink to drop him of to a deep sleep to have his hearing tested. One dosage did not do the trick, and he was given a second. It took some time before he went under, crying his heart out. He could not understand, being just older than a mere baby, why his brother was left behind in Bloemfontein, and he was given this strange treatment in this strange place. All day he had seen new faces. There was no way by which he could understand what is going on. Why was he given this strange treatment in this strange, faraway place? But even, when fast asleep, he still pulled the equipment from his ears. "See, typical of autism," the lady said. "These kids are often very sensitive to a certain body part." But eventually, he was in a deep enough sleep to have the tests done. By then we were probably ready to accept a diagnosis of autism. Or, as a professor in Bloemfontein later suggested, the Aspergers variation. At least, then we would have a name for what is wrong, and could direct our efforts at treating it as best we could.

Yet, it would not be all that easy. Some things do not match. He is far to a loving child, very fond of being hugged. Eventually he went to a special school, where real angels do the teaching, the Martie du Plessis School in Bloemfontein. The occupational and speech therapists are angels as well. Later, with the child reaching grade one at the age of nine, another angel was added to the team - the remedial teacher. By now he had been at the school for some years, taking approximately a year to adapt to a new class, before making significant headway in the next. At the age of nine, he still had very limited speech. A diagnosis has come, in the mean time after for the first time brain scans and an EEG were done; a diagnosis which for now, has stuck. Cognitive aphasia. This basically boils down to him having inherited a condition where the section of the brain handling speech, or communication, develops slowly. But not all agreed. But to get to the present was not all that easy. Chromosome tests had been done to see whether he did not belong to a rare group, called the fragile X-group. But his chromosomes are normal. Finding a problem with the genes is like finding a needle in a haystack. Doctors need clues, but where does one start when nothing matches? At the age of four, he was in a bad mood once when visiting one of the therapists. He crawled under a bench, where he was left alone for a while to cool of. When the therapist went down on her knees she was surprised. The boy had taken play blocks with numbers on, and arranged them in a straight line from one to ten. His mother tested him that same afternoon on a calculator, and found to her surprise that he could tick in numbers in the right sequence from one to 59. These splint abilities gave no indication that the earlier tentative diagnosis of autism might be of the mark. His absolute loving nature did, however. If once he started loving some one, he is very fond of that person. This circle of people, whom he loves, grows wider gradually. Yet, he is not a group person. He prefers cross-country running to soccer, the other choice they have at sports participation. His fondness is also not limited to people. Animals seem to be very fond of him as well. The dog of relatives goes absolutely crazy when he hears our car or bakkie coming. If the boy were not with us, this dog would be clearly shaken and unhappy. But when, eventually the diagnosis of cognitive aphasia came, it brought very little relief. It is impossible to tell when, and if, the brain would ever click in place. The later in life this happens, the less are chances of catching up. Therefore we appreciate the care of the angels, painstakingly teaching him every bit of knowledge that would decrease the disadvantage, or at least place some brake

on the pace at which the backlog develops. At this stage he more or less keeps up with learning to read and write with his classmates. But his special features are what amazes. Once he's seen something, he makes a precise copy using waste paper and staplers. This all started when elder brother participated in a school concert where they wore clothes made from newspaper sheets. This was done at school under the careful supervision of the arts teacher. When on the way to the concert, elder brother put on his paper clothes, little brother also wanted his. In no time what so-ever he made himself a set of paper clothes, not as fancy as those of brother, but they were made. Since, this art has improved to an amazing level. The helmets of Asterix and Obelix, William Tell and many others were copied to a remarkable precision. Yet, despite progress, it is new and uncertain terrain. To give one an indication. Enter autism or Aspergers in an internet search engine, and one will be absolutely flooded with information and websites, especially from the USA. Now enter cognitive aphasia, and see what happens. Nothing. Not even from the USA. One does get some response on aphasia on its own, but this refers to lack of speech as a result of brain damage due to accidents or strokes. This has no application, however. Over the years we have noticed some differences form “normal” children. When being hurt bad in the normal young boy way, such as dropping something on his foot, he would go and lie on his bed. Soon he would be fast asleep, almost as though in a coma. A clear indication that too much adrenaline had been released in his body. Eating brown chocolate or nick nacks also left him unruly about twelve hours after he dad eaten it. We had metabolic tests done. The results were not all that conclusive. Words such as unique and unknown appeared on the report, yet the conclusion was that nothing unusual was present. It seems however, that he had outgrown this problem. But when younger, it was quite another matter. It was not uncommon, after such a treat, to have to drag him from a cupboard to take him to school. This is where I would like to bring his elder brother into the picture. Elder brother is normal, but nothing around him is normal. Dad being at the short end of a long civil service career in 1994, and mom having a home business to give maximum attention to young brother. He could not always get what other kids his age usually take for granted, both because of finances, but also because initially little brother’s problems curtailed normal social interaction. It could not be easy for him when in a busy shop, Dad has to put a screaming little brother over the shoulder and walk out. Little brother can not understand that dad does simply not have the money to buy the sweets he sees. Or that dad can not, for little brother’s sake, buy the chocolate or nick nacks. Elder brother is

tall for his age, sticking out, with an unruly brother drawing even more attention. Elder brother, only going to high school next year, had his feet already grown longer than those of his dad’s, and now wears a number thirteen, just reaching secondary school. Yet little brother could not have hoped for a better elder brother. Even now, at a sensitive age, elder brother is not shy to appear in public with his younger brother. Yes, as any pair of brothers, they also fight, and the elder one had been put in many difficult or awkward positions. Having a little brother at his age is difficult under the best of conditions, but having a little brother such as his, must be ten times more difficult. Yet, he has never resented. He did, from time to time, say he wished little brother could understand. That would have probably made life much easier for him. This has improved a lot. At the age of nine, apart from limited speech, the things one can notice most clearly that something is not normal, is him often walking on his toes, and refusing to have his shirt, jersey or jacket’s sleeves covering his fore-arm. This even goes for the icy cold Bloemfontein winters. His prayers, in the evening with his family, are also rather unusual. He makes up most of the words, but one can make out that he prays for his dog, the cat and his genie. The latter he picked up from an Aladdin video. He makes the one impressive magical lamp from waste paper or other waste material, and has even made some ingenious genies going into those “lamps” he calls a kettle. As one of the psychologists at the school puts it: the kid is definitely not autistic, but his condition has some autistic characteristics. But a former colleague, some time ago, had his mind set quite clearly, after the present diagnosis was made by a neurologists, that the child is indeed autistic and should be sent to a school in Pretoria catering for autism. We, as parents, were shaken for not expecting this any longer. Not because we believe our child to be better than an autistic child, but because that would mean placing a child, by then six or seven years old in a hostel far away, without being able to explain to this absolutely loving child why. The neurologist eventually making the present diagnosis read to us from a thick medical handbook, where it is stated that this condition is often confused with autism. Fortunately the angels fought their knuckles through for our child. For us it was difficult, not only because we knew that the far off school was not the correct one, but also because we knew very well that Martie du Plessis isn’t either. The angels are, in fact, finding their way with this rarity the same as we as parents do. Yet, other parents had much more of a fright. In our position we heard from many parents that they had once been told by specialists to put their child in an institution and forget about them. One of these children is now married and has

two children. Another was near completion of high school, never even attending a special school, and has a boy friend. But we can only wonder and shudder – how many potentially bright kids ended up in the wrong institutions because of a wrong diagnosis? But meting all the angels we had, we believe that those children are probably also in the care of these earth bound angels, wherever they are. There is no way we would want to swap our children for others. The Lord has given them to us, and we love them dearly. The Lord knew that they would be the ideal children for us.

Planet Autism In the year 2030 governments on earth realized that far too little planning had been done to accommodate the mass influx of the new adult generation of people living with autism. Systems could not cope with the 700 percent increase in just over a decade, and budgets were totally insufficient. In fact, the economies of governments on earth were on the verge of collapsing because of the increase. A heartless decision was taken, more expected from what is generally regarded a typical autistic person. A new inhabitable planet was discovered in ‘n nearby solar system, and all autistic people will be transported there with as much means to survive as possible. In total 20 million autistic people, ranging from two year old babies to aged people, were bundled into the space ships and dropped of on the lone planet. Three out of four were male, some were brothers, some were cousins, but mostly totally unrelated. Five years later the family and therapists could no longer bear the loneliness felt by the departure of their special children or brothers and sisters, and another expedition was sent. Would they find any relative still alive? If they are still alive, what will they find? Those sent away ranged from middle aged men and women still in nappies to auditors living a near normal life. Earth had been stripped of some of its most amazing people. Today the internet, computers and advanced search engines such as Google bring virtually all information one needs – on Planet Autism there are quite a few who have almost all that information in their heads, like one knowing the total contents of his country’s state archives by heart. One also knows that most family members and therapists would never leave Planet Autism again. Earth had been stripped of some of its best scientists, some of the best artists ranging from music to painting to sculpturing. But are these, mostly Aspergers, with Savantism enough to some how salvage some sustainable society so that there will be survivors? It is impossible to tell. But what one knows for sure: If there is society it will be near crime free.

Buildings next to streets would probably have soft material at head height against the walls so that those who whish to, can bang their heads at will. And there will be millions heartbroken with longing to family they are attached to… some will storm closer when the space ships land and hug their family, smiling from ear to ear, some will show little more than a flicker in the eye, as they find it impossible to express feelings the same way others do. But they will be just as happy as the rest. There will, despite autistic people generally having good memories, be a remarkable lack of resentment as the tantrums to express this had been numerous, but not now. Now is now. But where is this Planet Autism? It is hard to tell. With only a hand full of the probable 8 000 thousand cases in the Free State out in the open, Planet Autism may be in back yards, in dark rooms stripped of material that can be broken during tantrums. It may be institutions where wrong diagnosis and treatment created a living dead. Often the parents take the trip to Planet Autism with the children, sometimes taking the rest of the family along, and so totally withdraw from social life. Planet Autism may be the home or flat next door. It does not exist in another dimension invisible from our range of sight, but it is blocked by some mental condition called denialism. But it is real. And it is often visited by angels, if they are let in. Angels who take care of these people, care for them with their entire hearts, and build very, very strong relationships. They may be simple people angels offering only the most important: love, but they may be therapists, doctors, hairdressers, teachers…. They are all a very special kind of angel and they would so dearly like to live on or regularly visit Planet Autism

Kragonderbrekings kry gestremde seun nie onder Neil Swarts (Volksblad 26 Maart 2008) KRAGONDERBREKINGS belemmer die terapie en drie-dimensionele keramiekwerk van ’n jong Bloemfonteinse kunstenaar. Jandré Toerien (14), die jongste seun van mnr. Herman en mev. Joan Toerien van Langenhovenpark, blink uit met sy kunswerke wat in die Bainsvlei-biblioteek in Langenhovenpark uitgestal word. Hoewel hy steeds artikels maak, kan dit nie uitgestal word nie, omdat die artikels weens die kragonderbrekings nou al geruime tyd nie gebak kan word nie. Toerien sê die oond moet teen ’n spesifieke tempo verhit en afkoel, en die kragonderbrekings maak bakwerk ’n risiko. “Intussen blyk dit dat maksimale ouerliefde steeds die beste terapie is. Hy ontvang tuisonderrig en een van die inspekteurs (self met ’n gestremde suster) het voorgestel dat hy met sy prestasies blootstelling kry, vandaar die eksperiment met die uitstalling by die biblioteek.” Hy sê dit is werklik besonders en word ’n splintervermoë, wat soms by

gestremdes aangetref word, genoem. Herman sê Jandré word op 6 April 15 jaar oud, maar het onder meer ’n spraakagterstand. Ná al die jare is sy gestremdheid nog nie presies gediagnoseer nie. Toerien sê Jandré toon al die simptome van ’n toestand wat as “22 q deletion 13.3” bekend staan, maar die chromosoon-toetse het nie die defekte gewys nie en hulle soek steeds. “Sy talent met die drie-dimensionele kunsvorme is eintlik toevallig ontdek toe sy ouer broer, Nic, op ’n geleentheid by die skool aan ’n konsert deelgeneem het waar die kostuums alles van koerantpapier gemaak was.” Herman sê sy broer het die klere huis toe gebring op die dag van die konsert en Jandré het dit gesien en wou opslag ook sulke klere hê. Hierna het hy enige ding uit enige artikel begin maak. Nie net het sy vermoë om dit te skep, verstom nie, maar ook sy vermoë om iets byvoorbeeld een keer op TV te sien en dan ’n hele ruk daarna ’n presiese replika te maak. Volgens Herman het mense foto`s van hulle honde begin bring en hy het daardie hond presies met keramiek gemaak. So het van sy mooiste werk van hand verwissel.

Maksimale ouerliefde is die beste terapie Hierdie woorde deur terapeute by die Universiteit Pretoria waar ons Jandré kleintyd heen geneem het, het in my brein vasgebrand. Hulle het outisme vermoed. Meer as ‘n dekade later is hy by SNAP (Special Needs Application Program) se sentrum in Durbanville as sodanig gediagnoseer. Ja, intussen het kenners hier en daar die vermoede uitgespreek van outisme, maar die meeste terapeute en kenners wat met Jandré te make gehad het, het verskil en gesê hy is beslis nie outisties nie. Sommiges het wel opgemerk dat outistiese kenmerke teenwoordig is, iets wat ons as ouers ook strykdeur aanvaar het. Maar selfs nou, op 16, is dit duidelik dat al die antwoorde nie gevind is nie. Ek gaan u deur ‘n klompie elemente neem om te demonstreer. Jandré is dol oor sekere helde, soos Spiderman, Batman en Mr. Bean. Maar hierdie helde van die silwerdoek kry sterk kompetisie van Riaan, die nutsman. By geleentheid tree die nutsman in Bloemfontein op, en ons reël dat Jandré vir Riaan kan ontmoet, en van sy kerammiekbeeldjies aan sy held kan wys. Die uiteinde is dat Riaan nie net na die beeldjies kyk nie, maar vra dat ons in die gehoor sit, hy is nog nie klaar met Jandré nie. In ‘n stadium roep hy Jandré na vore, en maak ‘n grotigheid van sy werk. Die aanhoorders klap hande, en Jandré maak ‘n beleefde buiginkie. Nét daar wil ek opvlieg om hom ‘n drukkie te gaan gee – of soos Blouwillem Theron oor ‘n sêding van sy jongste skryf: “Ek wou hom dooddruk.”.

En dit is Jandré. Amper enigeen kan ‘n drukkie vra en dit met oorgawe kry, en hy geniet dit. En as hy van iemand hou, dan hou hy van daardie persoon – is gek oor die persoon. En ons was gelukkig dat omtrent almal met wie hy te make gekry het, saamspeel. Van kleuterskooldae af die onderwyseresse, die onderwysers toe hy “groot skool” toe – Martie du Plessisskool vir serebraal gestremdes. Oral was hy skynbaar die onderwyseresse en terapeute gunsteling, hoewel hy waarskynlik die minste vordering van almal gemaak het. Maar die swaard het gou oor sy kop kom hang. Ten spyte van ‘n neuroloog se verslag op rekord dat Jandré oorerflike afasie het, het die skool se bestuur ‘n besluit op sterkte van ‘n pediatriese neuroloog geneem: Jandré is outisties en moet weggestuur word na ‘n skool vir outisme in Pretoria. Die terapeute het vasgeskop. Dit sal Jandré breek om weg van die huis gestuur, en in ‘n koshuis vol outistiese kinders geplaas te word. Let wel, outistiese mense kan moeilik raak, en in erge gevalle kan die gesin nie met hulle huishou nie. Dit is hulle, so verneem ons, wat gewoonlik in koshuise beland, al is dit net periodiek om die res van die gesin ‘n blaaskans te gee. En as u wil weet hoe dit soms met outistiese kinders gaan wat nie by hul ouers (kan) bly nie, lees gerus die artikel in die jongste Time. Dis juis die lees van hierdie artikel wat die skryf van hierdie stuk geïnspireer het. Die keuse is egter ook vir ons geneem. Ons het doodgewoon nie die geldelike vermoë om hom weg te stuur nie. Punt. En met die liefde van terapeute wat vir hom baklei het, het Jandré in Martie du Plessis gebly. Tot op ‘n dag. Joan, my vrou het ‘n ruk geneem voor sy my kon vertel wat gebeur het, so ontsteld was sy. Sy het soos gebruiklik vir Jandré by die skool gaan haal. As ek reg onthou, was sy vroeg omdat sy ‘n draai by die terapeute wou maak. Onderweg loop sy egter ‘n terapeut raak wat hoogs ontsteld is, en gevra het Joan moet gaan kyk wat in Jandré se klas aangaan. Daar sit Jandré kop onderstebo met ‘n gillende onderwyseres wat oor hom tier omdat hy nie verstaan nie. ‘n Onderwyseres op aftrede wat vir die hoërskool klasgegee het, en in die aanloop tot haar aftrede op die kleintjies losgelaat is. Jandré is nie weer terug skool toe nie. Van toe af kry hy tuisonderrig. Joan is ‘n opgeleide laerskoolonderwyseres, en lees baie op oor spesiale onderrig, gaan op kursusse en leer so meer en meer. Maksimale ouerliefde in die oortreffende stap. En Jandré is ‘n entoestatiese leerling. As daar die dag nie klas gaan wees nie omdat dit ‘n vakansiedag is en ma bietjie wil rus, wil hy weet hoekom hy nie skool toe gaan nie. Sondagskool het ‘n soortgelyke draai gemaak. Jandré het saam met ‘n groep jonger kinders van klas tot klas “gedryf” en ma het gehelp dat sy “Sondagskoolhuiswerk” gedoen word. Hoewel hy entoesiasties was, het dit min beteken om ‘n godsdiensbegrip by hom te kweek. Die abstrakte is buite sy begripsveld. Toe word die klasse saam-saam in verskeie jaargroepe gegroepeer, en dit was sit. Na ‘n gestoei is met die kerkraad ooreengekom ons sal hom vir Boerematriek stuur wanneer ons meen hy is gereed.

Ons moet byvoeg, ouboet is ‘n paar jaar tevore deur die Boerematriek, en hy was ontsteld oor die openlike uittarting van sommige klasmaats van godsdiens en godsdienstige gedrag deur sommige van die klasmaats, en almal is voor die voet as lidmate opgeneem. Soos ‘n Nederlandse predikantevriend die swak kerkbywoning in Nederland verklaar het: “Te lank is die vraag gevra hoeveel weet jy van die kategismus maar of die persoon ‘n lewende verhouding met God het kon nie daarop aan nie.” As Jandré agterkom hy het iemand ontstel, sal hy nie rus tot hy weet die ander persoon is nie meer kwaad vir hom nie. Hy sal aanhou “sôjjie” tot hy die versekering kry daar geen kwade gevoelens is nie. As iemand, of ‘n dier seerkry, is hy baie ontsteld. Maar dit het nie alles spontaan gekom nie. Kleintyd, met geld bitter skaars na die uwe kort na die 1994-omwenteling sy werk verloor en op ‘n karige pensioen geplaas is, was moeilik. Is ons in ‘n winkel en hy sien iets wat hy wil hê, dan eindig dit waar pa hom al skoppend, krappend en bytend oor sy skouer uit die winkel moet dra. Uit frustrasie het hy af en toe ‘n paar kloppe gekry, maar as ‘n kind met outistiese kenmerke in ‘n fase van vloermoer is, vererger geweld die situasie net. Bruin sjokolade en Nick-Nacks, het ons naderhand besef, veroorsaak dat hy presies elf uur nadat hy daarvan ingekry het, onregeerbaar is. Dit het dikwels so gebeur dat die elf ure verstryk het net voor hy skool toe moes gaan, en dan het dit tonne geduld en naderhand fors gebruik gekos om hom by die skool te kry. Die metaboliese toetse het die vreemdste verslag denkbaar opgelewer, en selfs ‘n proffie in Mikrobiologie wat by ons in die kerk was, het gesê dit “floor” hom. Die vreemdste was dat die bevinding aan die einde basies aangedui het dat al die “onbekendes” en “vreemdes” in die verslag, ‘n bevinding van “niks abnormaals” nie regverdig. Gelukkig het hy dit ontgroei, nadat ons hom lank van dié items afgehou het. Verleenthede was daar ook baie. ‘n Neef trou, en die onthaal, op ‘n snikhete dag, s op hul plaas. Skaars aangeland, is mannetjie uit sy klere en onderweg na ‘n visdam, met ‘n string mans met hul videokameras laggend agterna. Die ys moet onbreekbaar dik wees voor hy uit ‘n lappie water sal bly. Intussen is tussenin ontdek Jandré het besonder vermoëns. Op vierjarige ouderdom het hy een van sy moeilike buie beleef, en by die terapeut onder ‘n bank ingeklim. Sy het hom laat begaan. Onder die bank was speelblokkies met syfers op, en toe sy gaan kyk, het hy hulle van een tot tien in die regte volgorde gepak. En almal was regop. Maar die aanloop tot sy drie-dimensionele kunswerke was iets besonders: Ouboet, toe nog in die laerskool, se klas het ‘n “koerantpapierkonsert” gehou. Dit het behels dat almal se kostuums van koerantpapier gemaak is. Die klas het weke lank daaraan gewerk. Die dag van die konsert word die klere huis toe gebring om voor die konsert aan te trek. Kort voor ons moet ry, is ouboet in sy geletterde uitrusting uitgedos, en Jandré gewaar dit. Op slag wil hy ook hê. Ons is egter besig om vir die konsert toe gaan gereed te maak, en Jandré gryp ‘n klomp koerante, ‘n skêr (wat hy met

verbale disleksie ‘n skes noem, en knip-knip, en klik klik, en minute later het hy sy uitrusting. Nou nie deftig afgerond nie, maar dit pas perfek. Hierna was daar geen keer nie. Enigiets waarmee enigiets gemaak kon word, of dit papier is of stukke afvalhout, het in allerlei items ontwikkel. Met Brakanjan het ‘n oneindige stroom “swarte” (swaarde) van sy “produksielyn” geloop, en natuurlik, waar hy ‘n swaard gesien het, moes dit gekoop word. Uiteindelik het hy sy regte swaard gekry, en ‘n skildery in die sitkamer moes plek maak vir die gemonteerde “swart.” Modelhuisies uit kartonbokse het mense verstom, gewoonlik dubbelverdieping met trappe, met badkamers en met toilette, wasbakke en baddens. Die verhaal van “Twakie” word hieronder vertel. En toe kom maak ‘n vrou fotostate by Joan se tuisonderneming, wat sy lewe ingrypend sou verander. Tannie Joy gee keramiekklasse by haar huis, en sy het voorheen by die Rooi Kruis Kinderhospitaal met outistiese kinders gewerk. Sy was een van diegene wat ervaring van outisme gehad het wat niks wou weet dat Jandré outisties is nie. En tannie Joy is goed. Sommer die eerste beeldjie, van ‘n hond, lei daartoe dat mense foto’s van hul honde bring, en hy dan daardie hond maak. Max was ‘n vroeë voorbeeld. Kort na Max in keramiek verewig is, het Max na groener grasperke toe verkas. Die hartseer huismense sit toe darem met ‘n keramiek-weergawe, gesigsuitdrukkings, de lot. Intussen is gekyk of Jandré nie dalk ook met skilderwerk ‘n talent sou openbaar nie. Hiervoor is hy na tannie Zieta, wat deesdae haar kunsklasse op ‘n wildsplaas aanbied. Hier het hy Lammie die hans-Lamakalfie ontmoet wat so tussewn die palette deur iets te smulle kom soek het, en Gena die afvlerk-eendjie wat so aan mense met sandale se tone knibbel. Maar die plat vlak was ligjare agter sy drie-dimensionele vermoë. Trouens, in ‘n stadium was hy agter die kinderkuns van ‘n gemiddelde normale kind. Maar geleidelik het daar goeie stukke begin opduik, en geleidelik nog beter. Outisme word gewoonlik deur ‘n verbale kommunikasie-gestremdheid gekenmerk. Dit geld Jandré ook, maar nie net ‘n probleem om woordeskat te ontwikkel en te onthou nie, maar uitspraak is ‘n besliste probleem. Soos gemeld is verbale disleksie beslis teenwoordig, maar sekere klanke skep uitspraakprobleme. Hy hoor klank duidelik ook anders as ander mense. ‘n Stofsuier se geluid is van kleins af vir hom strelend – as baba as hy so onbedaarlik gehuil het was ‘n stofsuier al wat hom stil gekry het – maar nou sal veral sekere voëlgeluide hom gek dryf. Ongelukkig loop hy nou bedags met oorpluisies, juis hieroor. Iets soos ‘n elektriese boor, alarm of hoeksnyer dryf hom die mure uit, hoewel hy nou in sy vaardigheid om dinge te maak nie meer skroom om die elektriese boor of figuursagie in te span nie. Voorheen het hy verstom wat hy met ‘n gewone boogtuinsaag en hamer en spykers kon uitrig. Hy sou met die ruwe gereedskap (wegskap wat sy pa betref) oor en oor aan sy tuinhuisie se deur werk tot dit perfek in die opening pas. Natuurlik is ontsettend dankbaar dat Jandré (nie meer) klassieke outistiese kenmerke het nie. Trouens, ons sal binnekort vasstel of hy nie bykomend ‘n mate

van Williams Sindroom het nie, omdat hy verskeie kenmerke daarvan het, maar ook besliste outistiese kenmerke. Dit blyk dat daar wêreldwyd, as ek reg verstaan, so 15 gevalle aangeteken is waar Williams en outisme by dieselfde persoon voorkom. Dis blykbaar toeval, en hou skynbaar nie verband daarmee dat Williams en die outisme wat met die Hoxa 1 – geen verband hou, na die 7de chromosoom herlei kan word nie. Beide Williams en outisme lewer savantisme op – dit is waar ‘n gestremde oor ‘n besondere splintervermoë beskik. Hoewel Jandré met taal en uitspraak sukkel, en ons dus slegs Afrikaans waarin sy grondslag gevestig is gebruik het, het hy hom eenvoudig self van die TV af Engels geleer. Sy Engels is ongeveer net so goed as sy Afrikaans, en hy gebruik dit dikwels, omdat die uitspraak daarvan vir hom makliker is. Al sy helde soos Spiderman en Mr. Bean praat immers Engels. Almal onthou Daantjie Dinamiet wat eers Noot vir Noot, en toe Flinkdink gewen het. Daantjie is Asperger-outisties, ‘n ligte graad van outisme en sy algemene kennis is duidelik ‘n splintervermoë. En ja, ons weet dat ons deur baie verkwalik word dat ons Jandré die blootstelling gee wat hy kry. Skynbaar, as ‘n mens die omvang van outisme volgens beskikbare data neem en met die gevalle waarvan ‘n mens bewus is, doen die meeste ouers die teenoorgestelde. Elke ouer sal aanvoel wat die beste vir sy kind is, solank die “wegsteek” nie is omdat die ouers vir die kind skaam is, of nie hul sosiale status in gedrang wil bring nie. In Jandré se geval is wyd geraadpleeg. Om erkenning van sy prestasies te kry, dien as stimulus om verder te ontwikkel. Hy blom, soos die buiginkie getuig toe die nutsman se keramiekwerk geprys het. En hy sal die oomblik nooit, maar nooit vergeet nie.

Agtergrond oor Jandré by kunsuitstalling Die 16-jarige Jandré het van jongs af almal verstom met sy vermoë om items op modelgrondslag uit bykans enigiets te maak. Kleintyd, weens sy spraakagterstand kon nie uitgemaak word wat die “twa-kie” was wat hy wou hê nie, toe maak hy uit afvalpapier ‘n “twakie” wat ‘n drakie geblyk te gewees het. Op ‘n aand ruk hy “Twakie” uitmekaar, en spring weer met die kramdrukker en afvalpapier in, en maak ‘n drakie so groot soos hyself. Hierdie vermoë is toe omgesit in die maak van keramiekbeeldjies wat reeds op uitstalling was. Die kwaliteit daarvan is verstommend, en word as ‘n waarskynlike Savant-outistiese vermoë beskou. Met troeteldiere word selfs gesiguitdrukkings vasgevang. Op die plat vlak, soos met tekenwerk en skilderye is hy heelwat stadiger uit die blokke, maar het verlede jaar by die skou ‘n spesiale toekenning gekry. Hy gebruik spontaan baie helder kleure. Mei 2009 NS: Die skildery is vir R2 300 opgeveil. Dit gaan ten bate van ‘n te stigte sentrum vir outisme in Sentraal-Suid-Afrika.

Klein Herrie en Jan van Riebeeck Herrie se kerrie In Amerika sou Klein Herrie nou ‘n rybewys kon kry. Maar Klein Herrie is anders. Op sy verjaarsdagkaartjie is sy groot held, Spiderman. Aprilmaand is outismemaand, en hoewel Klein Herrie nie klassiek outisties is nie, het hy genoeg outistiese kenmerke in sy multi-gestremde spektrum dat hy nou as sodanig geklassifiseer kan word. Klein Herrie is liefdevol, hy is baie vaardig met sekere dinge, en hy wéét wanneer hy verjaar, en hy is baie opgewonde daaroor. Maar daar is eintlik baie ander dinge wat Klein Herrie se verjaarsdag uniek maak. Hy is op Suid-Afrika se laaste amptelike Stigtingsdag gebore, en is Jan Barend gedoop. Dié Jan het hy van sy een oupa, oupa Jan gekry wat lank reeds oorlede was voor die kleinding na hom vernoem kon word. Die Barend kom van sy ander oupa, oupa Nic, en hier raak dit interessant. Oupa Nic, en dus Mev. Herrie en Klein Herrie, is nasate van Jan van Riebeeck. Ja, Herrie het ook nie geweet Jan (van Riebeeck) het nasate hier te lande gehad nie. Hy is immers terug Nederland toe, en dit is daarvandaan dat daar naderhand weer van sy afstammelinge hul weg Suid-Afrika toe gevind het.

En nee, so ver die Herries weet is hulle nie ook afstammelinge van Herrie die strandloper nie. En al het Suid-Afrika opgehou om amptelik Jan van Riebeeck se aankoms hier te lande te herdenk, sal die Herries dit op ‘n manier vier. Ja nee, waar ander ouers hard probeer onthou van die wonderlikste sêgoed waarmee hul kinders kleintyd vorendag gekom het, gaan die Herries nou met Klein Herrie deur dié fase. Soms kort dit bietjie speurwerk oor waar hy aan van sy sêgoed kom. Sê byvoorbeeld vir hom vir iets dankie, dan sal hy terugantwoord: “You’re welcome.” Dié het hy uit ‘n Scooby Doo-video opgedoen, daar waar die spook vir Scooby ook iets aangee om voor die deur te pak waardeur Scooby probeer keer dat die spook moet inkom. So suinig soos Klein Herrie met die pratery was, so mildelik het Groot Herrie die Herries met ‘n woordeskat vergas. Sommiges was terugleibaar na die plaas toe, Erfenis buite Bethlehem. Groot Herrie was net ‘n paar bakstene hoog toe Mev. Herrie by geleentheid ‘n brommer in die kombuis probeer dood....’n doodslaan. Groot Herrie se aanmoediging was egter bietjie anders: “Mo*& hom!” Op slag wil Mev. Herrie weet waar Groot Herrie aan die woord kom. Nee, verduidelik hy, dis by Spôpô op die plaas. Nee, sê Ouma Engela, eintlik is dit Jacob, hy is die een wat so idioomryke Afrikaans kan opdis. Eintlik is dit nie regverdig om hierdie geval te noem nie, want gewoonlik was Groot Herrie se woordeskat kleintyd heel Sondagskool-gangbaar. Maar Herrie vra ook: Dink en bid in outismemaand aan outisme, en aan die kinders se ouers en ander familie. Van die geraamde 60 000 outistiese kinders in die land kan net 500 in spesialisskole vir outisme skoolgaan. Die ander moet tuisonderrig kry, of na skole gaan wat nie vir hulle geskik is nie. Of soos in die geval met talle gehoorgestremdes, in agterplase weggesteek word. Want die ouers sien nie kans om hulle ver weg te stuur nie. Read more: "Klein Herrie en Jan van Riebeeck - Herrie se blog" http://fotostaatsentrum.posterous.com/klein-herrie-en-jan-vanriebeeck#ixzz0E8hz5ZD4&A Nuuskommentaar: Outismemaand 30 April 2009 Vandag is die laaste dag van Outismemaand, hoewel die Aussies se outismemaand eers môre begin. Van ‘n betreklik skaars en onbekende toestand ‘n aantal jare gelede, het dit algaande bekender geword, enersyds weens bewusmakingsveldtogte, beter diagnostiese metodes, maar ongelukkig ook omdat die gevalle skerp toeneem.

In hierdie stadium word beraam dat een uit elke 150 babas met ‘n vorm van outisme gebore word. Vandag word aanvaar dat outisme grootliks ‘n genetiese toestand is, waar gemuteerde gene ‘n rol speel. Ook kanker, wat dikwels met genetiese aspekte verband hou, neem toe en ten spyte van groot vordering wat met die behandeling gemaak word, sal kanker volgens sommige kenners reeds volgende jaar die wêreld se grootste doodsoorsaak wees. Deurlopende vordering word gemaak om gene en geaffekteerde of gemuteerde gene te ontdek wat op hul eie of in kombinasies met outisme in verband staan. Terwyl kliniese toetse soos vir Rett se afwyking belowende resultate oplewer met die oog op toekomstige geen-terapie, is kenners dit eens dat geen terapie as algemene terapie vir die behandeling van outisme nog ver in die toekoms is. Bewuswording oor outisme is uiters belangrik. Alles dui daarop dat ‘n intensiewe vroeë intervensieprogram die beste kanse op sukses bied., en hoe vroeër, hoe beter. Die probleem is juis dat outistiese kenmerke dikwels eers opmerkbaar word wanneer ‘n kind twee jaar of ouer is, terwyl vroeë intervensie beter resultate lewer as nog vroeër daarmee begin kon word. Hoe groter die bewuswording en hoe meer die kennis, hoe beter raak die kanse vir vroeë diagnoses. Die vroeë intervernsieprogram is duur en ongelukkig buite baie ouers se bereik. Volgens Amerikaanse syfers kan dit sowat ‘n half miljoen rand kos. Boonop is waglyste in Suid-Afrika, soos elders, lank. Hierdie prys is egter klein in vergelyking met wat dit die staat uiteindelik meer kos om ‘n persoon lewenslank te onderhou wat nié die vroeë intervensieprogram deurloop het nie. Skole vir outisme in Suid-Afrika is gans te min en het lang waglyste. Net ses skole moet aan die behoefte probeer voldoen, waarvan nie een in Sentraal-SuidAfrika nie. Die regering se unieke vertolking van hoofstroomonderrig boesem ook nie veel vertroue in dat spesiale onderrig, wat outisme insluit, die nodige erkenning sal kry dat voldoende geriewe tot stand sal kom nie, en lyk dit asof ouers en belangstellendes grootliks op privaat fondse en donasies aangewese sal wees. ‘n Spesiale gebed vir baie spesiale mense en hul ouers en terapeute sal vandag nie onvanpas wees nie. Read more: "Nuuskommentaar: Outismemaand - Herrie se blog" http://fotostaatsentrum.posterous.com/nuuskommentaar-outismemaand0#ixzz0E8h3qtPm&A

Nuuskommentaar: Outismemaand Betreklik onlangs het min mense nog werklik nodig gehad om kennis te neem van outisme. Nou word een uit elke 150 babas voor ouderdom twee met outisme of iets in die outisme-spektrum gediagnoseer. Slegs ses skole in Suid-Afrika moet hiermee die mas probeer opkom. In Sentraal Suid-Afrika is daar effektief geen toegespitste sentrum of skool nie. ‘n Skool is in wese die sekondêre behoefte. Navorsing dui daarop dat hoe vroeër ‘n aangetaste kind aan ‘n vroeë intervensieprogram onderwerp word, hoe beter is sy kanse om ‘n taamlike normale lewe te lei. Hierdie program is egter peperduur, en volgens Amerikaanse berekenings, kos dit sowat ‘n half miljoen rand. Dié kostes kom in die reël uit die ouers se sakke, wat in ‘n land soos Suid-Afrika met grootskaalse armoede en werkloosheid, beteken dat baie kinders nie aan die program onderwerp word nie. Daarsonder kos so ‘n persoon op huidige kostes bereken die staat gemiddeld vir sy leeftyd sowat R30 miljoen. Die gevalle wat aan vroeë intervensie onderwerp is, gemiddeld sowat R10 miljoen, want nie almal word deur die vroeë intervensieprogram genoegsaam in staat gestel om die hoofstroom-onderwys te betree, of eendag op sy eie bene te staan nie. In sommige kringe word die voorkoms nou op een in 90 geboortes gestel. Soos met Vigs, is daar afvalliges wat die syfers betwis, en in weerwil van onweerlegbare syfers, die toenames uitsluitlik aan beter diagnostiese werk die uitbreiding van definisies en soortgelyk wil toeskryf. Versigtig-uitgewerkte statistieke dui egter onweerlegbaar dat slegs ‘n klein deel van die toename hieraan gewyt kan word. Maar afvalliges sal daar altyd wees, en onberekenbare skade aan voorsorgbeplanning en dus begrotings aanrig. Omdat daar nog geen besliste bewyse vir die oorsaak is nie, is voorkoming nog nie eens ‘n teoretiese moontlikheid nie. In minstens sommige gevalle word dit na gene-afwykings herlei, maar geen-terapie is nog nie so ontwikkel dat dit in die afsienbare toekoms hoop bied nie. Outisme is egter nie al wat toeneem nie. Volgens bronne gaan kanker volgende jaar die wêreld se hoof-doodsoorsaak word, in weerwil van groot vordering om dit te genees. Outisme is ‘n ongelooflik komplekse veld, en kundigheid is nog betreklik skaars. Die hartseer is dat outisme nie die enigste gestremdheid is nie, en in alle waarskynlik nie die enigste met ‘n toename is nie. Dit is daarom te verstane dat die VN veral in ontwikkelde lande hoofstroomonderwys aanmoedig, maar ‘n benadering wat as “inklusiewe hoofstroom” bekend staan. Dis amper net so duur soos om genoeg gespesialiseerde spesiale skole te voorsien. Dit is daarom ook

te verstane dat lande onder die vaandel van inklusiewe hoofstroom, geïntegreerde hoofstroom sal probeer invoer. Indië is enkele jare gelede hiermee betrap, en erg gestriem. Suid-Afrika se witskrif dra die titel van dat dit die inklusiewe benadering voorstaan, maar baie kenners meen die inhoud is allesbehalwe op die inklusiewe benadering afgestem. ‘n Organisasie met sowat 30 000 wit en swart lede, Pacsen (Parents of Children with Special Educational Needs) voer ‘n opdraende stryd om te verseker dat inders wat spesiale onderrig moet kry, dit wel kan kry. Ongelukkig is die spesialisievelde wyd – dowe en hardhorende kinderfs kan byvoorbeeld nie in dieselfde klas skoolgaan nie, omdat hardhorendes se opleiding gehoor-gerig is, en dowes, visueel. Dan is multigestremdheid meer volop as wat dikwels besef word. In areas waar nie bestaande spesiale skole, soos vir dowes is nie, is daar ‘n skokkende verskil tussen die sensusgegewens van die hoeveelheid gevalle, en diegene wat hoegenaamd iewers onderrig ontvang. Presies hoeveel gestremde kinders in agterplase weggesteek word, is moeilik om te bepaal, maar oppervlakkig lyk dit na ‘n skrikwekkende syfer. Individue, soos mev. Steyn wat aan die hoof van ‘n spesiale skool in Qwaqwa staan wat haar eie kundigheid en bestaande hulpbronne ingespan het om voorsiening te maak vir ‘n bykomende behoefte, afasie, moet ‘n medalje kry. In plaas hiervan, het slegs regsoptredes verhinder dat sy, ‘n moeder, na ‘n gewone skool buite bereik van haar huis verplaas word, en sy met ‘n persoon vervang word wat geen opleiding in spesiale onderrig het nie, na bewering ‘n vriendin van die destydse LUR vir Onderwys. Outismemaand durf nie ongesiens verby gegaan te word nie, maar dan is daar steeds soortgelyke behoeftes vir ander gestremdhede waar sommiges nog veel skaarser is. Dan wil ‘n mens nie weer hoor dat spesiale skole kinders huis toe moet stuur omdat die staat hul begrotings gesny, en selfs tot niet gemaak het, terwyl die behoefte aan die uitbreiding daarvan ten hele skree nie. Terwyl verskeie publikasies soos Volksblad en sy gemeenskapskoerante, en radiostasies heelwat aandag skenk aan outisme en outismemaand, is die lyers nog steeds uitgelewer aan onderwyskundiges wat begrotings wil sny, en aanvoer die kinders moet hoofstroom toe, en spesialisjoernaliste van werklike groot publikasies wat mediese afvalliges as bronne gebruik, en aggressief reageer op mediaverklarings, weier om die inligting te gebruik en die afvalliges se standpunte verdedig. Dit is nie net uiters onprofessionele joernalistiek nie, maar die skade wat hulle aanrig aan hulle wat nou ouers het wat saans met beklemming bid vir hul kinders vir wanneer die ouers eendag nie meer daar is nie, is onberekenbaar. Minstens het die ANC onder nuwe bestuur dr. Manto Tshabalala Msimang geskuif na ‘n portefeulje waar hulle minder skade kan aanrig. By spesiale onderrig en gestremdhede is daar nog baie besems nodig om skoon te vee.

Read more: "Nuuskommentaar: Outismemaand - Herrie se blog" http://fotostaatsentrum.posterous.com/nuuskommentaaroutismemaand#ixzz0E8hnkFRF&A Prof. M.J. Toerien: Is sy kennis van dertig jaar gelede nog bydraend tot gehoorverwante gestremdhede? Chromosaamverwante gehoorgestremdhede: Wat het prof. Jan (M.J. Toerien) dekades gelede vermoed of geweet? Pas het ‘n gestremde seun sestien geword. Hy loop, skynbaar heel gelukkig, op die erf rond – ry fiets, spring wipmat, werk aan sy tuinhuisie – maar met oorpluisies in sy ore gedruk. Dis die voëlgeluide van ‘n boomryke omgewing wat hom pla. ‘n Stofsuier se geraas was van bitter kleins af vir hom sussend, en het hom stil gehou. Uit sy gebrekkige spraak is dit duidelik: Hy hoor klanke heeltemal anders as ander mense. Hierdie kind, Jandré, se oupa, Jan Toerien, het meer as dertig jaar gelede kort voor sy dood die Hanvengaprys vir Biologie by die SA Akademie vir Wetenskap en Kuns gekry. Kort na sy dood is hy deur die Mediese Navorsingsraad met ‘n medalje vereer vir navorsing wat hy as embrioloog gedoen het. Dit is geen toeval dat Jandré en sy oupa ‘n naam deel nie. Jandré is na sy oupa se noemnaam vernoem. Sy oupa was in lewe prof. Jan (Mattheus Jan) Toerien, stigtersdepartementshoof van die Departement Anatomie by die Vrystaatse Universiteit. Saam met hom het ‘n eenheid van die Mediese Navorsingsraad gekom, sodat navorsing waarmee in Stellenbosch begin is, en al ‘n keer of wat ‘n draai oorsee gemaak het soos by die Universiteit Syracuse in die staat New York, voortgesit kom word. In eenvoudige taal, daar is in hoenderembrio’s meganiese veranderings aangebring om te kan sien watter versteurings of beserings welke afwykings (gestremdhede) by geboorte tot gevolg sou hê. Hierdie navorsing het jare gelede weggespring deur dele van ‘n konynembrio se binne-oor op ‘n hoenderembrio oor te plant. ‘n Rolprentopname wat hiervan gemaak is, het geëindig by ‘n skets op die laboratorium se deur waar ‘n hoeder met ‘n paar mooi konynore spog, en daaronder geskryf: “This is the end!” Intussen – jare later met veel meer gevorderde toerusting, het dit bekend geword dat heelwat van die chromosoom-afwykings wat nie met Downs of Fragile X verband hou nie (die 22ste chromosoom) tot gehoorafwykings en gehoorgetremdheid lei.

Jandré het al die kenmerke van 22 Q deletion 13.3 (ja, maar weer die 22ste chromosoom) maar die toetse is negatief. Ek, sy pa, het egter ‘n niggie wat al die kenmerke dra van 22 q deletion 12 B, bykans volkome doofheid en ‘n lekhart) en ‘n dogtertjie wat dieselfde kenmerke (maar skynbaar sonder die lekhart) geërf het. Dus, ook weer gehoor. Die ander bekende chromosoonafwykings wat gehooraantasting van die een of ander aard tot gevolg het, is by 14q24.3q32.13, 2q31.1-q31.3 met ’n geenmutasie bekend, en 2p23.1(20-22). In ’n stadium is die moontlikheid uitgespreek dat 22 q deletion 13.3 ’n nuwe, moontlike oorsaak vir outisme kan wees. Breedweg, so lyk dit, sou dit meer korrek wees om te sê dit veroorsaak sekere kenmerke wat binne die outistiese sprektrum teenwoordig is. Dit sou meer waarskynlik ’n multi-gestremde sindroom genoem kon word waarvan sekere outistiese kenmerke onder andere teenwoordig is. Maar Jandré is nou te ene male nie positief getoets nie, al is dit moontlik omdat die “deletion” te gering is om met bestaande tegnologie “gesien” te word. Terapeute by ’n sentrum in Bloemfontein waar dowe en hardhorende kinders onder hande geneem word, merk op dat kinders wat met gehoorgestremdhede gebore word, en nie later weens byvoorbeeld breinvliesontsteking doof geword het nie, bykans altyd multi-gestremd is. Baie hiervan is eerder outisties as gehoorgestremd, en skakel die terapeute nou ook by die onlangs-gestigte Vrystaatse Vereniging vir Outisme en Outistiese Spektrumkenmerke in. Jandré is kleintyd as aangebore afasies gediagnoseer, en toe die uwe aandring oor wat van outisme, het die spesialis, dr. Meyer my self laat lees dat dié toestand dikwels met outisme verwar word. Jandré is eers kort voor sy sestiende verjaarsdag by Snap as outisties, maar waarskynlik multi-gestremd, gediagnoseer. Dit bly moeilik, want sy hoofstroomkenmerke, soos aangetrokkenheid tot familie en terapeute (die waarvan hy hou) is besonder hartlik. Die vrou wat vir hom keramiekklasse gee het jare lank by die Rooi Kruiskinderhospitaal met klassieke outistiese kinders gewerk, en wil niks weet dat Jandré outisties is nie. Maar dan die vraag: Het my pa destyds, met baie “primitiewe” toerusting en ’n yl gekarteerde kaart, iets spesifieks vermoed dat die navorsing juis by die ore begin het? Volgens ’n destydse kollega, Roelof Rossouw, was dit waarskynlik meer te wyte aan die bereikbaarheid van die dele in die embrionale oor. Maar wat het my pa regtig geweet of vermoed? Hoewel hy oorlede is lank voor die internet ‘n algemene gebruiksitem geword het, dui Google 118 trefslae aan. ‘n Artikel uit 1965 met die titel: An experimental approach tot he development of the ear capsule in the tutle Chelydra Serpentina” vang die oog. http://dev.biologists.org/cgi/reprint/13/2/141.pdf

Uit 1971 dateer: The developmental morphology of the chondrocranium of Podiceps cristatus, by M. J. Toerien , http://nla.gov.au/nla.cat-vn2636957 Daar is verskeie ander verwysings, verskeie uit sy vroeëre dae as paleontoloog, waaronder ‘n artikel oor die vorming van hibrides by sekere menslike rasse. Nie een van sy kinders het sy studievelde (dit was wyd) aangedurf nie, met die uwe se geomorfologie waarskynlik dit wat die naaste aansluit by sy oorspronklike opleiding as geoloog. Maar probeer soos ek wil, die wetenskaplike artikels van my pa wat hul weg na die internet gevind het, is volslae Grieks (wat die uwe self onsuksesvol aangedurf het). ‘n Meer relevante vraag van of my pa destyds al iets sou vermoed het, is miskien of dit wat hy nagevors het en moontlik iewers lê en stof opgaar, nie dalk nou bruikbare leidrade kan gee nie? Dit lyk egter onwaarskynlik – elke nou en dan haal ‘n navorser steeds uit my pa se navorsing aan, en dit beland op die internet.Dit lyk dus nie of iets stof vergaar nie. Wat ek wel weet, is dat sy kleinseun se gestremdheid Pa Jan sonder rus of duur sou laat om leidrade te soek, sou hy nog geleef en by helder verstand gewees het. Outisme en geenterapie Geen-terapie: Hoop vir outisme? Ter ondersteuning van April as outismemaand Uit die literatuur kom ‘n gemengde boodskap – in sommige gevalle lyk dit of geen-terapie nie net hoop bied vir die stuit van die ontwikkeling van outisme nie, maar selfs ‘n dramatiese omkeer kan bewerkstellig soos blyk uit toetse op muise met Rett Sinsdroom. Dit word nou algemeen aanvaar dat afwykings in chromosome ‘n groter rol speel in die vorming van outisme as wat voorheen geglo is, terwyl die rol van omgewingsfaktore kleiner en kleiner geskat word. Terwyl sommige genetiese afwykings na oorerflikheid teruggevoer word, wil dit voorkom asof dit in ander gevalle spontaan ontwikkel. By die oorerflikheid kom die teenwoordigheid van ‘n defekte geen dikwels net van een ouer, hoewel dit resessief by die betrokke ouer is, of ‘n baie geringe uitwerking het. In sommige gevalle, waar ‘n kind dieselfde afwyking van beide ouer erf, is die fetus geneig om te sterf. Outisme van ‘n genetiese herkoms word deur enige van ‘n verskeidenheid defekte gene veroorsaak, of kombinasies daarvan, en van die bronne dui aan dat sowat een uit 150 kinders nou daarmee gediagnoseer word. Waar meer as een geen saamspan om outisme te veroorsaak, is die simptome klaarblyklik erger. Dit kom wel veel meer by seuns voor, maar byvoorbeeld in die geval van Rett se Sindroom is dit meer algemeen by meisies. Dit lyk trouens of seuns en meisies se outisme grootliks deur verskillende genetiese afwykings veroorsaak word. Reeds in die jaar 2000 is aangedui dat navorsers glo dat outisme-verwante, of dan spektrum, -toestande deur sowat 15 gene (ouer bronne skat dit op tussen 30 en 40) veroorsaak kan word. In dié jaar is ontdek dat 40 persent van outistiese

pasiënte ‘n mutasie van die HOXA1-geen (chromosoom 7) gehad het. Hierdie geen speel ’n belangrike rol in die vroeë fases van breinontwikkeling. Meer as 400 000 Amerikaners het na berig word hierdie afwyking. Navorsers glo egter nie HOXA1 veroorsaak op sy eie outisme nie, maar in kombiansie met ’n ander faktor. Die groter voorkoms onder seuns en meisies kan moontlik herlei word na ‘n genetiese afwyking wat in 2005 in die17Q21 area van die 17de chromosoom ontdek is, wat outisme by seuns veroorsaak, maar blykbaar geen invloed op meisies het nie. Twee jaar later het ‘n groep navorsers van die Universiteit van Kalifornië in Los Angeles, na die bestudering van 1 200 gesinne, aangekondig dat hulle ‘n groep gene geïdentifiseer het wat outisme veroorsaak. Dit het die gedagte gestaaf dat ‘n wyd uiteenlopende stel geen-afwykings, en nie net ‘n enkele of ‘n paar nie, outisme veroorsaak. Die variasies wat opgemerk is, is geringe genoom-afwykings en “deletions” en dit word geglo dat die oorsake van outisme hierin gevind kan word. In die proses is die geen neurexin 1 op die 11de chromosoom onder meer geïmpliseer, wat sin maak omdat neurexim 1 in verband gebring word met die kommunikasie tussen breinselle. Met die bekendmaking van die ontdekking is gemeld dat gehoop word dat dit sal bydra tot die beter verstaan wat onderliggend is aan outisme, en dat dit aangespreek sal kan word, met geen-terapie wat as moontlikheid genoem is. Juis die suksesse wat met Rett in muise behaal is, word genoem. In die vroeëre verslag van 2000 word egter pertinent gemeld dat die HOXA1genetiese afwyking nie deur geen-terapie behandel sal kan word nie. Tog het die navorsers hoop gehad dat dit behandel kan word as uitgepluis sou kon word hoe dit die brein beïnvloed. Die jongste navorsing dui daarop dat die meeste genetiese afwykings wat met outisme in verband gebring word, op die 15de chromosoom aanwesig is. Dit kom egter ook op 5, 11 en 16 voor. Die 17de chromosoom, wat vroeër met die genetiese afwyking wat verskillend op seuns en meisies inwerk genoem is, word nie in hierdie jongste verslag genoem nie. Ook die 22 q deletion 13.3 (22ste chromosoom) wat onder meer outistiese kenmerke veroorsaak en soms as ‘n moontlike oorsaak van outisme genoem word, word nie in hierdie verslag genoem nie. Ook pasiënte wat die “lang arm” 2q37 deletion-afwyking het (2de chromosoom), het outistiese kenmerke. Ook die 7de chromosoom, wat vroeër genoem is sterk bewyse van die tenwoordigheid van ’n outisme-geen opgelewer het, word nie in hierdie latere verslag genoem nie. In een geval is vasgestel dat ‘n outisme-pasiënt ‘n 1 000 stukkies op die chromsoom-onderdele (sequence) van chromosoom 15 ontbreek het. Mense wat aan die volgende sindrome ly, het gewoonlik of altyd ‘n kenmerkende chromosoom- of genetiese afwyking: •

Angelman sindroom

•

Fragile X sindroom

•

Isodicentric

•

Neurofibromatosis tipe 1

•

Prader/Willi/Angelman sindroom

•

Rett-versteuring

•

Smith-Lemli-Optiz sindroom

•

Sotos sindroom

•

Subtelomere

•

Tuberous sklerose kompleks.

Verlede jaar nog het navorsers gemeen die oorsaak van sowat 80 persent van die outismegevalle kan nog nie verklaar word nie. Vroeër vanjaar nog het navorsers aangekondig dat hulel vasgestel het dat ‘n maagpyn- en spysverteringsafwyking in ‘n groot persentasie van gevalle van outisme voorkom. Dit word na die MET C allele-geen herlei. Hierdie ontdekking onderstreep een aspek van outisme se tragedie – ‘n kind met erge maagpyn maar met die kommunikasie-onvermoë om sy probleem aan sy ouers of versorger oor te dra. Die jongste bronne dui steeds aan dat geen-terapie as kuur vir outisme nog ‘n entjie in die toekoms lê. Dis ‘n snel-ontwikkelde wetenskap, en gebreke met die vektor om die gesonde materiaal na die geaffekteerde dele te dra, al is dit in die brein, is skynbaar besig om besweer te word. ‘n Groter probleem blyk die groot verskeidenheid oorsake te wees, en die moontlikheid dat vir amper elke geval ‘n unieke stel gesonde eienskappe op die vektor gelaai moet word. Die hoop lê egter nie net in geen-terapie nie, en selfs entstowwe en ander middels word genoem. Dit lyk egter onafwendbaar dat in die rigting van ‘n vroeë diagnostiese metode, en kuur of gedeeltelike kuur gewerk moet word, juis omdat gegewens daarop dui dat dit snel toeneem. Bronne hieroor is nie eenstemmig nie, veral omdat definisies van outisme verander, asook beter “opvangtegnieke.” Tog dui dit dat, selfs met hierdie faktore ingereken, die voorkoms in enkele dekades met tot 700% kon toegeneem het. Dit kom nou meer dikwels voor as kanker by kinders, diabetes, spastisiteit en Downs tesame. Indien ‘n genetiese of ander kuur nie gou beskikbaar word nie, is vroeë diagnose steeds uiters noodsaaklik. Amerikaanse studies dui daarop dat die vroeë intervensieprogram (indien die pasiënt basies voor ouderdom twee gediagnoseer word) sowat ‘n half miljoen rand kos. Dis komplekser as wat dit klink – baie dikwels word outisme eers na die ouderdom twee merkbaar. Sonder vroeë intervensie kos ‘n outistiese persoon oor sy leeftyd die staat gemiddeld sowat R30 miljoen, met intervensie, “net” sowat R10 miljoen.

Dit is dus nie net in die pasiënt en sy ouers se belang om so vroeg as moontlik ‘n diagnose te doen en vroeë intervensie bekostigbaar te maak nie, maar in belang van die land se ekonomie. Outisme is nie al genetiese verskynsel wat vinnig toeneem nie, en volgens voorspellings kan kanker reeds volgende jaar die wêreld se grootste doodsoorsaak wees, ten spyte van groot vordering met genesing. In België verskuif die grens ten suide waarvan mense velkanker kry elke jaar verder noordwaarts, wat veroorsaak dat streke se gesondheidsbegrotings aangepas moet word. ‘n Moontlikheid is dat dit met die afname van die aarde se elektromagnetiese veld verband hou. Verskillende soorte waterbesoedeling kan blykbaar ook geboorte-afwykings tot gevolg hê. Nota: Die skrywer nie ‘n natuurwetenskaplike nie, maar net ‘n ouer wat probeer verstaan wat met sy kind verkeerd is, en wat die prognose en hoop vir die toekoms is. Die artikel hierby is uit ‘n wye verskeidenheid materiaal saamgestel wat oor tyd bekom is. Die verslag het nie ten doel gehad om oor die kenmerke en eienskappe, of leermetodes te handel nie, wat geredelik beskikbaar en beken is. Read more: "Outisme en geenterapie - Herrie se blog" http://fotostaatsentrum.posterous.com/outisme-engeenterapie#ixzz0E8hCXsPj&A Herrie se kerrie: Outistiese kinders en gebedslysies Elke gesin in die land verloor seker ‘n kosbaarheid aan sêgoed van hul kinders bloot omdat ‘n mens nie daaraan dink om dit op te teken nie. Die Herries glimlag nog steeds vir Groot Herrie, toe ‘n bakstene hoog, wat die eerste keer na ons ‘n sleepwaentjie gekry het op pad na Oupa Nic-hulle toe benoud vir ‘n motor wat vinnig van agter gekom het skreeu: “Pas op oom, my waentjie!” Klein Herrie is al amper 16, maar leer steeds moeisaam taal aan. Elke nuwe woord is ‘n deurbraak, en elke nuwe vermoë tot sinskonstruksie is ‘n oorwinning. Gelukkig leer hy nou nie kroegtaal aan dat ‘n mens nog moes probeer verleer het aan hom ook nie. Tog, tydens ‘n besoek aan die SNAP-sentrum in Durbanville laat val hy iets uit die yskas: “O s^%$.” Mev. Herrie het nie gereageer nie, en sy het gesien hoe die twee vriendinne ook anderpad kyk. Seker maar die Engelse woord op TV opgedoen. In die Herries se familie en omgewing sal ‘n kind nooit ‘n ouer as jy en jou aanspreek nie. Maar met Klein Herrie moet maar anderpad gekyk word – eers taal dan maniere soos ons dit verkies.

Hy hoor klank anders as ander mense, en daarom sal voëlgeluide hom byvoorbeeld pla. Dus dra hy gereeld oorpluisies, wat nie juis bevorderlik vir taalontwikkeling is nie. Ook nie om hom uit sy eie wêreldjie te laat breek nie. Maar soms hoor hy dan nie wat hy moet hoor nie, soos as Ma roep. Herrie gaan sê dan vir hom sy ma roep. Kom hy by sy ma: “Jy roep vir ek?” Dan wil mens hom dooddruk. Of as hy sy soveelste Spidermanpak aanhet, en hy nie meer Klein Herrie is nie, hoe hy homself as Spiderman aanspreek, vir Mev. Herrie as “Joan.” Die Herries is deurlopend bewus daarvan dat ‘n gesin met ‘n spesiale kind moet waak om nie die ander af te skeep nie. Elke kind is uniek, en elke een het unieke behoeftes. So maklik gebeur dit dat ‘n ouerpaar se aandag so deur die gestremde kind opgeneem word dat die ander skade ly. Die gebedslysie van versoek word lank: Dat Klein Herrie so sal ontwikkel dat hy eendag op sy eie bene sal staan. Dat sy broer nie in die proses sal skade ly nie. Dat ons as ouers die wysheid sal hê om die regte ding te doen. Dat n mens die silwer randjie sal raaksien. Soos die kundiges sê: As die ouers nie leer om die situasie te verwerk en te lag vir wat snaaks is nie, sal hulle emosioneel ondergaan. Dan beteken die ouers vir die kinders, normaal en gestremd, niks. En hoe ouer die kind word, hoe moeiliker raak dit om die komplekse aard van ‘n God-Drie-Eenheid aan iemand met min kommunikasievermoë oor te dra. Gelukkig is God ‘n liefdevolle God en sal verstaan. Gelukkig het Klein Herrie so ‘n pragtige liefdevolle geaardheid dat hy al amper volwasse was voor sy probleem as onder meer outisme gediagnoseer is. En sien die Herries nou die ander outistiese kinders, dan besef ‘n mens weer: Die Here weet watter kind om vir watter ouers te gee. Nie een sal sy kind vir ‘n ander wil inruil nie, maar elkeen bid vir sy kind se optimale ontwikkeling en selfs om heeltemal normaal te word. Read more: "Herrie se kerrie: Outistiese kinders en gebedslysies - Herrie se blog" - http://fotostaatsentrum.posterous.com/herrie-se-kerrie-outistieseki#ixzz0E8iatyST&A

Herrie se kerrie: Leeus in en om die stad Klein Herrie het kunsklasse op ‘n wildplaas buite Bloemfontein. Hy teken daar in die geselskap van cheetahs, allerlei bokke en ‘n hans lama, asook die eend Gena met die af vlerk. Nou, lees Herrie, kry die plaas ook leeus. Eintlik het Herrie die leeuwelpies al verlede jaar gesien toe hulle saam met die kinder gespeel is, en selfs afgeknou is. Maar die interessantheid is as hierdie leeus uitgegroei is, sal hul gebrul dalk tot by Herrie se huis gehoor kan word. Soos die kraai vlieg, so vyf kilometer ver. Tot dusver moes Herrie vir landelikheid maar tevrede wees met hier en daar ‘n haantjie se gekraai, terwyl die hadidas wat op buurman se radiotoring kom sit en raas en...wegvlieg, grensgevalle is. Jare gelede het Herrie se boet by ‘n tante in Fordsburg aan die Rand geloseer. Boet was nooit lief vir soggens wakker word nie, en het skooltyd lag-lag deur drie wekkers geslaap wat gestel was om hom betyds by die skool te laat kom. Maar dié oggend was hy deeglik, dadelik wakker en het amper op die vloer beland. ‘n Vuilbaard het reg onder sy venster ‘n brul van leeuplesier-epidermiese proporsies laat loop. Boet het nooit vermoed ‘n leeu brul so oorverdowend nie, maar vir eers was hy half gestres oor ‘n leeu voor sy verblyf se venster. Toe hy uitloer word die sakie darem belig. Dis ‘n sirkusleeu op ‘n trein wat so vir die stadsjapies kom môre sê het. ‘n Trein het volgens oorlewering ook veroorsaak dat die grootste ses ter wêreld in Suid-Afrika geslaan is. Die bal is naamlik op Nuweland by ‘n treinvenster ingeslaan, en eers in Johannesburg teruggekry. Maar terug na die leeu. Jare gelede hou ds. Danie Hoffman kerkraadsvergadering by sy sendingstasie in Zambië. Een van die ouderlinge kom asvaal geskrik by die vergadering aan. Hy het met sy fiets teen ‘n lekker afdraande laat wiel, en onder, toe hy om die draai gaan waar ‘n lappie bome was, bevind hy hom skielik tussen ‘n trop leeus. “En wat het jou toe gemaak?” “Ek het maar die klokkie gelui.” Dis egter nie net leeus wie se geluide bedrieglik kan wees nie. Bobbejaan en hiëna besluit laau kort ‘n pak slae, en sluit ‘n ooreenkoms. Skaars is die kleoue deurgekap, of leeu kom op die spulletjie af. Hiëna skraap vir leeu, maar bobbejaan is vuilstreep die boom uit.

Onder karnuffel leeu vir hiëna iets vreesliks, en los hom later gehawend. “Watse soort bondgenoot is jy?” brom hiëna. “Maar jy het so lekker gelag ek dog al die tyd jy wen,” is bobbejaan se verweer. Read more: "Herrie se kerrie: Leeus in en om die stad - Herrie se blog" http://fotostaatsentrum.posterous.com/herrie-se-kerrie-leeus-in-eno#ixzz0E8imqqPU&A Herrie se kerrie: Outisme en die Kaapse draai Klein Herrie is terug van die see af. Hy en Mev. Herrie was vir ‘n week na ‘n spesiale sentrum wat in outisme spesialiseer, SNAP, Durbanville toe. Saam met hulle was nog ‘n Vrystaatse ma met haar seuntjie, en ‘n vrou wat self ‘n tutor wil word. Die wiele begin aan die rol kom om vir die Vrystaat sy eie vroeë intervensiesentrum vir outisme te kry. Terwyl Suid-Afrikaners nog min weet van hierdie toestand wat vinnig toeneem, neem die kennis en programme om dit aan te spreek gelukkig ook toe. Herrie lees onlangs in die Montana Standard ‘n artikel oor ‘n eksperimentele vroeë intervensieprogram wat daar geloods word. Net ‘n handjievol van die geskikte kandidate kon ongelukkig opgeneem word, en Montana en die Federale regering moes geldjies bymekaar gooi om die program te finansier. Dit kos na raming sowat $43 000 per kind, of te wel, amper ‘n halfmiljoen rand in onse geld. Wat dit in Zimbabwiese dollar sou kos wil Herrie liefs nie probeer bereken nie. Dit klink baie, maar ‘n kind wat daardeur is, sal hierna na verwagting Uncle Sam net ‘n miljoen dollar uit die sak jaag, terwyl een wat nie aan vroeë intervensie onderwerp is nie, gemiddeld drie keer meer gaan kos, dit wil sê amper twintg miljoen rand meer.. Die slegte nuus is dat die gevalle van outisme vinnig meer word. In die VSA meen hulle die voorkoms daarvan onder kinders is nou meer as die gevalle Downs, spasties-gestremdes, diabetes en kankergevalle onder kinders saam. Die kankergevalle neem ook toe. Hier word bereken dis nou tussen een uit elke 150 en 90 geboortes. Hoekom dit gebeur kan ‘n mens net raai. Dr. Anthony Turton skryf in sy verbode verslag die besoedelde water veroorsaak meer geboortedefekte. Die genetici kan dit nog nie bo alle twyfel bewys nie, maar meen dit is waarskynlik so. Die aarde se elektromagnetiese veld is ook besig om af te skakel, en in België verskuif die lyn waar mense velkanker kry jaarliks noordwaarts.

Dit is ‘n donker, onbekende wêreld met lig in die tonnel, en by daardie lig word reeds wondere verrig met heelwat erg aangetaste kinders wat al deur vroeë intervensie hoofstroom toe is. Dis die werk van engele, klink dit vir Herrie aan Mev. Herrie se gepraat. Maar hierdie is nie die plek om oor outisme te skryf nie – daaroor skryf Herrie heelwat elders. Durbanville waar SNAP is, is naby die see, en die see is vir Klein Herrie ‘n plek waarin geswem moet word, solank die ys nie te dik is om ‘n swemgat deur gemoker te kry nie. By Onrus is dit Herrie se werk om ‘n oog oor Klein Herrie te hou as hy daardie water aandurf, en Herrie doen dit tot sy tone van frostbite wilwil begin afval. So het die Kaapse ekspedisie een middag na die dag se verrigtinge by Bloubergstrand gekom, en Herrie kry die volgende SMS van Mev. Herrie: “Klein Herrie is kwaad omdat ek hom nie wil laat swem nie.” Hoe verduidelik mens nou vir iemand dat die water so koud is, as hy in die moeilikheid raak, gaan die mense erg teensinnig wees om hom te gaan uithaal? Dalk eers lootjies trek? Om te sê die water is so koud hy gaan siek word, sluk hy glad nie. Gelukkig het die blyplek ‘n swembad gehad. Read more: "Herrie se kerrie: Outisme en die Kaapse draai - Herrie se blog" http://fotostaatsentrum.posterous.com/herrie-se-kerrie-outisme-endi#ixzz0E8jgSGQ6&A Herrie se kerrie Almal ken die storie van hoekom klein Jannie die dag so laat vir skool gekom het – hoe sy pa die nag iets by die hoenderhok gehoor het, en met die wit nagjurk en haelgeweer gaan ondersoek instel het, en hoe Wagter sy baas gewaar, en van agter af liefderik gaan lek het. Dit was ure se werk om die hoenders vir die pot gereed te kry. Die beergreep waarin misdadigers in die land mense beet het, is iets vreesliks. Jare gelede kla iemand in Bloemfontein egter dat daar ook snags van sy hoenders soek raak. Hy is seker dis ‘n jakkals, maar dié straat, Donald Murraylaan, is redelik diep in die stad. Dit blyk toe een van die jakkalse in die dieretuin het homself geleer om sy pootjies in die ogiesdraad van sy kamp te haak, en oor sy, en die hoenders se kampies, te klim. So het hy vir homself elke aand ‘n middernagtelike versnappering gaan haal.

Ook in die Karoo, waar die ogiesdraad as jakkalsproefdraad gespan is, het jakkalse geleer om oor te klim. ‘n Jakkals is egter familie van die hond, en ‘n argitek vertel lank terug vir Herrie hoe sy boerboel geleer het om dieselfde te doen. Dus, so meen Herrie, is die dywilsfirkheinings om al wat stadserf is, net so beskermend teenoor die straatrowers as vir die huismense. Herrie kan net dink hoe ‘n skrikbewind Pumba sou saai as sy oor die heining kon kouter en almal wat gemorspos kom aflewer, so ‘n skrik op die lyf kon ja. Veral hier naby Kersfees. Oukersnag, dan moet Pumba maar in die waskamer toegemaak word sodat sy nie dalk Kersvader of sy assistent, Swarte Piet, kosbak toe aansleep nie. Met Klein Herrie wat nou al vir Herrie verbygegroei het, hou die paashaas, tandemuis en Kersvader nou wyd om die Herries se huis. Herrie self het darem so ‘n klompie jare gelde besef Kersvader kan nie regtig wees nie. Heel pragmaties. Herrie was in Amerika besig om herstelwerk aan Ma Johanna en stiefpa Barend se dak te doen. Dis ‘n vreeslike skuins dak om seker te maak die sneeu pak nie terg aan en laat die dak insak nie. Daar is geen manier dat ‘n slee en ‘n span takbokke daarop kan parkeer nie, en al de dakke in Amerika se noordelike kant lyk so. Selfs Herrie het moeite gehad om op daai dak te bly veral na ‘n perdeby Herrie kom klits het, laat staan nog Kersvader met sy potsierlike lyf en sak geskenke. Maar moet tog nie vir die ander vertel nie – niks maak ‘n kind se kinderjare gelukkiger as die wete dat Kersvader vir hom vir soet wees kom beloon nie. Solank hulle natuurlik vroeg leer daar is regtig ‘n Vader wat ‘n regtige groot geskenk bring, al is die dak hoe skuins, en al is Wagter hoe vernuftig. Read more: "Herrie se kerrie - Herrie se blog" http://fotostaatsentrum.posterous.com/herrie-se-kerrie-28#ixzz0E8p9iGKR&A Dis duidelik gebrul maak ‘misipaal’ nie skrik Herman Toerien KLEIN HERRIE begin-begin nou by Herrie verbygroei. Maar sy belangstelling in die kind-dinge is nog lank nie oor nie. Sy held bly Spiderman, met Batman ’n kortkop agter. Onder sy trotse besittings tel ’n Spiderman-kombers, maar hy is duidelik nie ál een wat ’n liefde vir dié kombers het nie. Die kat ook. Vanoggend lê kat se kind weer op Klein Herrie se bed, sielsalig opgekrul op daardie kombers. Ja, die Herries het soos die meeste gesinne in Suid-Afrika nie ’n tekort aan te vertelle oor dieremaniere nie, en dis waarop Herrie nou afstuur. Toe mev. Herrie haar skippertjie, Snoetie, by ouma Engela van der Merwe van Bethlehem gekry het, was die kinders nog te klein om werklik ’n band met honde te smee. Nie dat Snoetie dit sou toelaat nie. Sy ken net een mens vir wie sy nie sommer tande uitpak nie, en dis mev. Herrie. Selfs Herrie moet gewoonlik maar

wyd loop. By geleentheid kuier familie by die Herries, en Snoetie leef swaar, want al die kinders wil met haar speel. Met die familie se vertrek besluit die jongste Snoetie moet ook gegroet word, en soek haar. Kry haar onder ’n dubbelbed, en kom die benoude stem onder die bed uit: “Tannie Ousus, die hond brul vir my.” Enigeen wat ’n koerant lees wat oor Bethlehem verslag doen, sal weet dat dinge by die “misipaal” nie altyd so klopdisselboom loop nie. En soos die spreekwoord sê: “ ’n Goeie foto sê meer as ’n duisend woorde.” En só ’n goeie foto wat baie sê, was die een van die motorwiel wat in die deksellose mangat beland het. ’n LUR van plaaslike regering het nie baie lank gelede nie nog gesê Dihlabeng het die swakste munisipaliteit in die Vrystaat. Sake het wel blykbaar baie verbeter, maar dis duidelik dat ’n “gebrul” die “misipaal” nie skrik maak nie. Nou is daar manne wat ’n dispuut gaan verklaar, en hul belasting in ’n trustrekening stort. Maar, tragies soos dit is, Bethlehem is nie al wat noustrop trek nie. Bloemfonteiners is jaloers op Bethlehem se gesinchroniseerde verkeersligte wat regtig werk. Bloemfonteiners wat in strate woon wat motoriste met renbane verwar, sal jaloers wees op Bethlehem se besluit oor spoedwalle. En Bloemfonteiners brul en brul ook maar vir hul “misipaal”, maar dit wil ook nie help nie. Vrystaat Rubriek Herrie se kerrie deur Herman Toerien Herrie ken van die wonder van die vliegmasjien ... BETHLEHEM se komende lugskou en ekspo laat Herrie dink – as iets min of meer vlerke het, dan het Herrie hom al gevlieg. Sommige vliegmasjiene sonder vlerke ook. In die proses het ek ook ’n paar keer geskrik soos met die noodlanding in Durban. Maar daai skrik was niks in vergelyking met die skrik toe Herrie die volgende dag merk hy klim op daai einste Airbus wat die vorige dag deur ’n streep ambulanse en brandweerwaens agterna gesit is nie. As ’n mens dit “kom sit” kan noem. Eenkeer tussen Bloemfontein en Kimberley was dit pure sinkplaatpad, sodat Herrie vir die hoppende lugwaardin sê Herrie hoop dis teerpad Kaap toe. Met die gaan-sit-slag is dit ’n sit dat Herrie se kunsgebit (wat hy nie het nie) amper uitval. Maar almal is nog wit van die skrik, toe laat hoor iemand agter uit die vliegtuig: “Moenie wharrie nie, hy het Dunlops op!” Net ná die opstyg Kaap toe sê die kaptein oor die interkom hy glo die sinkplaat is nou oor, ons gaan nou teerpad ry.

In einste Kimberley het Herrie tydens die groot vloed vasgesit totdat die water op die landingstrook genoeg afgeloop het. So tussenin is Herrie se baas amper afgesit omdat hy ’n dampie buite wou gaan maak en weer wou terugklim. Hy was so gekletter Herrie het duim vasgehou hulle sit hom af. ’n Slag of wat het Herrie ook sonder ’n vliegmasjien gevlieg soos die slag wat die motorfiets ’n knop getref het. Klein Herrie had egter groot ambisie vir vlieg. Gaan kyk ons na ’n lugskou, is die lippie lank, want hy wil met die goeters wat sulke wilde esse daar bo in die lug gooi gaan, rondvlieg. Herrie se voete kry skoon yskoud net om daaraan te dink. En toe loop Herrie ’n ou skoolmaat raak wat lid van ’n vliegklub is. Herrie meld toe Klein Herrie se behoefte en in ’n japtrap is gereël dat die klub Klein Herrie se hele klas by die spesiale skool waar hy was, vir ’n vlug sou neem. Mev. Herrie en die onderwyseres en die klashelpers is almal saam. Glo ’n aardigheid, so met die rolstoele en loophulpmiddels op die aanloopbaan. Uiteindelik het almal gevlieg. Hierna sê Klein Herrie, selfs al sien ’n mens die blink in die ogies van lus vir vlieg, hy het “kaa” gevlieg soos vooraf met hom ooreengekom is. Op die een of ander manier het dit nou net so uitgewerk dat Groot Herrie nie aan’t vliege gekom het nie. Op die grond het hy by oupa Nic op die plaas ongeveer als gedryf wat wiele het, al het hy nog nie ’n rybewys nie. Een keer was dit amper – hy sou Indië toe vir ’n akademiese storie, maar toe werk die vlugte nie uit nie. Maar sy kans sal kom. Vrystaat Rubriek Herrie se kerrie deur Herman Toerien Herries trap paar stelle af met troeteldiere MIN gesinne met kinders kan nié ’n rits vreemde dieremaniere onthou nie. Die Herries is geen uitsondering nie. Onder die minder vreemde gediertes by die Herries was konyne. Nommer een was ’n reuse-vleiskonyn waaroor Herrie hom op ’n konynplaas in Botshabelo ontferm het. Geskik om te eet mag hy gewees het, maar vir troeteldier was hy te wild en hy het selfs ’n slag weggeloop. Dié hartseer is met ’n pikswart klein konyntjie probeer verwerk, maar ook hý het omtrent dadelik weggeloop. Nommer drie het Groot Herrie op die boeremark raakgeloop en was hondmak. Só mak dat Klein Herrie die hasie in sy opblaasswembadjie laat swem het. Die hasie is dieselfde dag begrawe. Groot Herrie het stamoorlog teen Klein Herrie verklaar. Maar die vreemdste van al die diere was die optrede van Chien, die Herries se kruising tussen ’n rottweiler en Duitse herdershond. Die Herries kon haar basies leer om enigiets nié te vang nie, konyne inkluis. Toe sy aanhou in die konynhok inbreek, blyk dit sy was agter die konynkos aan.

Ook toe die Herries twee makoue gehad het. Eers ná twee, toe skielik baie, en daarna baie makoueiers, het Chien die makoue laat begaan. Sy kon net die een makouwyfie nie verdra nie. Nog ’n minder gelukkige samesyn was die troetelvarkies en die perd op Rietfontein, oupa Nic se ander plaas. Die mense wat in die opstal gebly het, het twee van die klein troetelvarkies aangehou, en ’n perd. Tipies ot was die vretery nie altyd so vreedsaam nie. Die otjies het hulle verbeel hulle kon saam met alles op die plaas vreet – tot van die bulle se hooi met ureum. Maar die bulle het ’n klomp pense en dus is daar goed wat ’n bul kan vreet wat ’n swyn na die hiernamaals kan help. Hulle het dit egter oorleef. So gaan vreet die een klein otjie tussen die voorpote van die perd – daai perd wat g’n tyd had vir swyne nie. En die otjie raak aan die perd! Die perd gryp die varkie toe aan sy kraag, tel die varkie op wat soos ’n maer vark aan’t skree gaan en skud hom verwoed. Die otjie trek toe soos ’n skreeuende missiel deur die lug en beland met sy bas op gras, nie ver van daai voorpote nie. ’n Oi-oi later was hy weer ongesteurd aan’t weie. Vrystaat

Rubriek Herrie se kerrie deur Herman Toerien Herrie leer ’n paar lesse daar op die plaas DIE jong Herries is plaas toe – na oupa Nic en ouma Engela van der Merwe hier tussen Bethlehem en Kestell. Sommer met die eerste terugbelslag vertel Ouma van hoe die nefie, Nico, deur die planter gegryp en amper geplant is. Die op en wakker Manama het verseker dat Nico net sy hemp se mou kwyt is. Ja, die plaaslewe is nie vir sissies nie, veral as ’n Dorfling, ekskuus, ’n dorpsjapie, sy lyf plaasjapie gaan hou. Desdoeriejare gelede het Herrie bedags hoog in die lug in ’n kantoor in Pretoria gesit en navorsing doen, en saans weer hoog in die lug in ’n woonstelletjie gesit. Ná ’n jaar had Herrie genoeg, en koop ’n kaal plot en woonwa. Die eerste paar dae was vreeslik. Klim Herrie deur die draad, sit die helfte van Herrie vas aan die dorings. Slaan ’n spyker in, en die duim lyk soos ’n ballon. Nou nie so groot soos Bethlehem se ballonne wat Clem Harrington elke jaar daar kry nie, maar maklik net so veelkleurig. Ná ’n paar dae was die slag terug, en kon Herrie weer slag vir slag met ’n

volswaai van die pik perskepit op perskepit kloof. Maar selfs plaasjapies kom soms lelike dinge oor. Nico se naamgenoot-oupagrootjie, Nico van Pieringkop, was nooit weer dieselfde nie nadat ’n trekker op hom geval het. Mev. Herrie self het jongtyd ’n noue ontkoming gehad toe ’n trekker se agterwiel oor haar arm, gelukkig nie haar kop nie, is. Eendag kom roep die werksmense vir ouma Engela. Daar hang Klein Herrie aan oupa se befoeterde bul se stert, en die bul staan rustig en herkou. Herrie het ’n spesmaas die ouers weet ook maar net ’n fraksie van dit wat hul jongklomp op plase oorkom. So uit die vuis kan Herrie net onthou hoeveel morge en morge grond hy self in die nag gekoop het van agter springhase aanhol. Kontoerwalle en meerkatgate het die geneigdheid om in die donker die aarde onder ’n man skielik te laat wegraak. En al is daar amper ’n miljoen en ’n half trefslae vir die Plat- Aarde-vereniging op Google – die aarde is nie plat sodat ’n man sommer net oor die kant val nie. Nee, met so ’n valslag is daar ’n ander kant wat ’n man darem hard tref. Al voordeel is dat die grond darem jou ergste val breek. Weens die koue, selfs in die somer, is ’n man darem ook in die Oos-Vrystaat so opgestop soos ’n mummie – wat help met die vallery. Dan hop jy nie as jy die grond tref nie, maar plons jy eerder dowwerig op die grond neer. 2007 Vrystaat Rubriek Herrie se kerriedeur Herman Toerien So verskillend maar tog so dieselfde HIERDIE tyd van die jaar is daar so baie dinge wat dieselfde is – daar is gewoonlik bloedtekorte (behalwe in die Oos-Vrystaat waar die mense mooi op die versoeke in Vrystaat reageer), die mense begin ’n soort padslagting met die komende vakansie, die loodgieters werk oortyd oor al die gebarste pype (ten spyte van die aardverwarming) en so aan. Maar vanjaar is daar tog ’n paar verskille. Anders as gewoonlik skryf baie kinders nou nie eksamen nie, want daar is loonstakings waaraan onderwysers deelneem. Sulke gelukkies het Herrie nooit beleef nie. Nee, in Herrie se tyd het die onnies nie gestaak nie, en is eksamen geskryf. En ná die eksamen was dit terug skool toe – al was dit hoofsaaklik om in bakleierye betrokke te raak en die onnies te help met punte optel. Ook hier het Herrie sy deel gedoen: Die onnies het nooit van Herrie se kant soveel punte gekry om op te tel dat hulle onnodige moeite daarmee kon hê nie. En ja, Herrie het simpatie met baie van die stakers se eise. Neem nou maar by ’n gemiddelde munisipaliteit waar die boonste soustreinryer meer as 30 keer meer as die skoonmakers kry, maar dikwels oor dieselfde kwalifikasies beskik en minder hard werk. Dis genoeg om enige mens skuins die josie in te maak. Maar soos gebruiklik kom skiet die stakers hulself in die voet met intimidasie, die

omkeer van vullisdromme, en maak spektakels van hulself. Maar Groot Herrie skryf wel eksamen. En hy moet die vertoning volhou dat hy bly is daaroor, want toe aangekondig is die eksamens is af, was hy baie boos. Toe dit blyk dat sy eksamen wel voortgaan en erken word, kon hy nou nie meer skielik van deuntjie verander nie. Klein Herrie kry tuisonderrig en hy is baie entoesiasties. Amper elke aand kom herinner hy vir Mevrou Herrie dat hulle die volgende dag moet werk. Herrie vra dus mooi: Gaan kerk toe, skenk bloed, werk en leer hard en ry versigtig. Hope hout, maar geen vuurhoutjies vir 'n vuurtjie Herman Toerien HERRIE SE KERRIE: MET al die onlangse vakansiedae het die Herries geleentheid vir 'n baie groot skaarsheid - om 'n vleisie te braai. Die Herries het wors wat met 'n groot afslag by die onlangse Rooivleisdag gekoop is, tyd, hout, bymekaar wees, en as diep genoeg gegrawe word, seker 'n verlore botteltjie wyn ook, opgediep. Die hout is nou wel die gevolg van toe Herrie 20 jaar gelede laat huisbou het, en die erf vol bome geplant het. Meestal inheemse bome, maar darem ook vrugtebome en een akkerboom, synde in Stellenbosch grootgeword. Destyds was die bome te ver uitmekaar geplant, want die geldjies was skraps. Vandag is die geldjies steeds skraps, maar die bome het gegroei, en staan nou plek-plek te naby aan mekaar. Daar moet dus voortdurend teruggesaag word. Ongelukkig het Klein Herrie die sagery verkeerd verstaan, en het 'n vyeboom in die slag gebly. Mev. Herrie se persimenboom (tamatievrugboom) twee keer, maar dié het darem elke keer weer uitgeloop. Nietemin, die Herries het hout - hout vir Afrika. Nie noodwendig braaihout nie, maar dié hout moet doen. Die koerantpapier is gepak, die hout gepak, en als was reg. Reg? Verkeerd. Nie Herrie of mev. Herrie, of die klein Herries rook nie. In elk geval, nie so ver ons weet nie. Dus, geen vuurhoutjies nie. Geen donderbalkies om lig in donker Afrika te maak, of 'n vleisbraaivuurtjie aan te steek nie. Met vakansiedae is die bure ook vort, en is leen uit. Daar wás vuurhoutjies. Herrie het dit self op 'n plek in 'n laai weggesteek. Weggesteek omdat daar knaend met kragonderbrekings nie vuurhoutjies is nie. Maar die vuurhoutjies was nie meer daar nie. Groot Herrie sê hy moes dit iewers tussen die vakansiedae skool toe neem, maar hy het gedink ons het nog ander iewers anders. Hopelik is die ``saam skool toe neem'' nie om te gaan dampies slaan nie, maar Herrie weet daar is onnies wat kinders snaakse goed skool toe laat neem. Goed wat Pa en Ma 'n hele skoolvakansies kan neem om te maak (en vyf uit tien daarvoor kry), maar dis 'n ander storie. Die worsie is maar in die oond gebak, en die vuurtjie 'n paar dae later benut.

Rubriek Herrie se kerrie Tandemuis kry geen rus deur Herman Toerien KLEIN HERRIE is hoogs in sy skik. Hy het 'n tand gewissel, en sal derhalwe die volgende oggend genoeg geldjies hê om 'n Fanta by die skool se snoepie te koop. Deesdae betaal die tandemuis indie Herries se huishouding vier rand vir 'n melktand. Maar die volgende aand kom meld hy nog 'n tand aan. Die tandemuis sal weer moet hoes. Mev. Herrie meld dat sy hoop dis nou eers blaaskans vir die tandemuis, maar die volgende aand is klein Herrie weer baie in sy skik. Nog 'n melktand! Maar drie maal is skeepsreg. Maar so maklik sien klein Herrie nie af van iets wat nou al gewoonte geraak het nie. Daai aand is daar 'n erbarmlike gehuil. Die *&)ste tand wil nie uit nie! Ma verduidelik sy sal hom self die geldjie gee, maar steeds word huilend aan die geteikende tand gewoel. Later word die geldjie sommer klaar gegee, en geleidelik word die pogings om nog 'n tand in die stof te laat byt, laat vaar. Uiteindelik kry die tandemuis 'n welverdiende blaaskans, maar nie Ma se begroting nie. Nuuskommentaar: Outisme: Smee die boompie so lank hy jonk is... Hoe jonger outisme by ‘n kind vasgestel word, hoe beter is die kanse dat hy sy skoolloopbaan in die hoofstroom sal kan voltooi en ‘n normale, onafhanklike lewe sal kan lei. Dit hang egter ook af in hoe ‘n mate die kind aangetas is. Hierdie beginsel geld waarskynlik verskeie ander soorte gestremdhede. Outisme, wat betreklik onlangs nog selde voorgekom het, neem net soos kanker egter skerp toe. In hierdie stadium wissel die syfers reeds tussen een uit 150, en een uit negentig geboortes. Meer gevalle word nou by kinders gediagnoseer as wat gesamentlik aan kanker, Downssindroom en diabetes asook nog gestremdhede gediagnoseer word. ‘n Probleem is dat outisme dikwels nie voor ouderdom twee werklik waarneembaar begin word nie. Uit syfers van Montana in die VSA blyk dit dat ‘n outistiese kind wat vroeg aan die beste terapie en behandeling onderwerp word, deur sy leeftyd die owerheid sowat ‘n miljoen dollar uit die sak jaag. In die geval waar die terapie nie beskikbaar was nie, of vir die ouers onbekostigbaar was, is dieselfde koste sowat drie miljoen dollar. Dit spreek vanself dat ‘n uitgawe van hierdie aard vir ‘n land soos Suid-Afrika wat bitter baie op sy Vigs-programme en ander gesondheidsprojekte moet spandeer, beswaarlik haalbaar sal wees om hierdie

snel-groeiende gestremdheid kan absorbeer, wat vroeë intervensie des te noodsaakliker maak. Nog ‘n voornbeeld is dat sensusgegewens aangedui het dat die getal kinders van skoolgaande ouderdom met gehoorgestremdhede in die Goudveld genoeg is om ‘n skool daar te regverdig, selfs al word diegene wat reeds na die bestaande skole in Qwaqwa en ThabaNchu gaan, asook na skole buite die provinsie, nie in verrekening gebring is nie. Sonder ‘n toepaslike skool word ‘n groot aantal blykbaar glad nie opgelei nie, en sal waarskynlik later ook groot stremming op die staatskas plaas. Verlede jaar het ‘n groep Vrystaatse ouers wie se kinders outisties is, of outistiese kenmerke het, ‘n vereniging gestig. Een van die hoofoogmerke is om ‘n skool tot stand te bring wat die sentraal-Suid-Afrikaanse gemeenskap kan bedien. Een van die eerste projekte is om ‘n sentrum op die been te bring wat veral aan die jong lyers spesiale onderrig sal bied. Waar die normale tutor leerderverhouding by kinders met gestremdhede een tot sewe is, is dit in die geval van outisme ideaal een op een. Die wiele is reeds aan die rol om ‘n perseel op ‘n kleinhoewe buite Bloemfontein in te rig en die nodige goedkeuring by die munisipaliteit te verkry. Die einde van die maand vertrek ‘n paar vroue en hul gestremde kinders na Durbanville waar hulle opleiding, en hul kinders intensiewe evaluasie sal ondergaan. Hulle word vergesel deur ‘n vrou wat as tutor opgelei gaan word. Die wiele is aan die rol, hoewel dit in terme wat uiteindelik beoog word, en veral wat bereik moet word, nog net die gekrap aan die oppervlak is. Die projek sal egter ook steun van die breë Bloemfonteinse en Vrystaatse gemeenskap moet kry, aangesien die ouers van geaffekteerde kinders reeds besonder baie aan terapie en ander behandeling moet spandeer. Read more: "Nuuskommentaar: Outisme: Smee die boompie so lank hy jonk is... - Herrie se blog" - http://fotostaatsentrum.posterous.com/nuuskommentaaroutisme-smee-di#ixzz0E8kBqkOq&A Outisme: Vroeë intervensie beter Die koste aan die behandeling van outisme is hoog, maar om dit nie aan te spreek nie, is nog hoër, meen kenners in die VSA. Hierdie stelling maak deel uit van die motivering van die Montana-staat in die VSA se besluit om sy eie en federale regeringsfondse aan te wend om 45 kinders van hierdie staat aan intensiewe en omvattende terapie te onderwerp. Die deelnemers aan die program sal tussen 18 maande en 5 jaar oud wees. Hierdie program kos $2 miljoen per jaar, waarvan Montana $660 000 bydra.

Saam met die goeie nuus is daar ook slegte nuus – uit die 160 kinders wat getoets is, was 110 geskik om in die program opgeneem te word, maar die fondse en ander hulpbronne laat slegs die opname van 45 toe. Die rasionaal om die jong kinders so te help, spruit nie net daaruit omdat hul kanse vir herstel dan beter is nie, maar ook daaruit dat die lewenslange versorgingskoste van mense met outisme veel laer is as daar vroeë intervensie was. Die lewenslange versorgingskoste van so ‘n kind word op ‘n miljoen dollar beraam, teenoor drie miljoen dollar as daar nie vroeë intervensie was nie. Die koste van die mees omvattende terapie word op $43 000 per jaar beraam. Mediese fondse dra nie kostes van hierdie omvang nie. Outisme neem snel toe, en meer gevalle onder kinders kom nou voor as die voorkoms van kanker, Downs en diabetes tesame. Bronne gee syfers van tussen een uit 150, en een uit 90 geboortes. Nie almal word ewe erg aangetas nie. Suid-Afrikaners wat hier te lande ‘n soortgelyke intervensie verlang, word aangeraai om die webwerf http://www.snap.org.za/ te besoek. SNAP staan vir Special Needs Adapted Program en is deur ‘n Suid-Afrikaner, Annalies van Rijswijk ontwikkel. SNAP is in Durbanville gesetel. Die sentrum kan geskakel word by 021 975 7224. Bron: Matana Standard, soos oorgeneem uit The Billings Gazette. Read more: "Outisme: Vroeë intervensie beter - Herrie se blog" http://fotostaatsentrum.posterous.com/outisme-vroee-intervensiebete#ixzz0E8kJ6VRi&A Spesiale gebede vir spesiale kinders Inleiding Volgens statistieke het meer as twee en ‘n kwart miljoen Suid-Afrikaners gestremdhede van die een of ander aard. Onder hulle meer as 75 000 wat kommunikasiegestremd is, maar nie gehoorgestremd is nie. Heelwat van hulle is waarskynlik iewers op die outistiese spektrum gediagnoseer, of behoort daarop gediagnoseer te word. Sommige outistiese variasies het nie werklik ‘n spraakagterstand nie, byvoorbeeld Asbergers. Sommiges kan hulle in hoofstroomonderrig handhaaf, ander nie. Trouens, waar gestremdes gewoonlik in groepe van vyf onderrig kan ontvang, is die verhouding van leerder tot tutor by outisme dikwels een tot een. Sommige outistiese kinders ontwikkel Savant-outisme, ‘n toestand waar die kind splintervermoëns, dikwels onverstaanbaar verbluffend, het. ‘n Mens hoor dikwels verhale van hoe sulke kinders ‘n kalender memoriseer, maar ander splintervermoëns soos in die kunste, kom ook voor.

Outisme neem toe en in dié stadium is een uit ongeveer elke 150 geboortes dié van ‘n outistiese kind. Onmiddellik word ‘n hele gesin en selfs die uitgebreide familie deel van die wêreld van outisme, ‘n wêreld waarvan nog min verstaan word, deels omdat outistiese kinders ten spyte van gemeenskaplike kenmerke, elkeen individueel besonders en uniek is. Die wêreld daarbuite is nie maklik nie, nie vir die boeties en sussies wat dikwels spot moet verduur, of hulle vir ‘n boetie of sussie skaam wat pa al skreeuend oor sy skouer uit ‘n winkel dra nie. Selfs die outistiese outjies wat dit hoofstroom toe maak moet dikwels spot en sosiale afsydigheid ervaar, want hy of sy is anders. Die ouers, wat hulle reeds bekommer oor wat eendag as hulle self nie meer daar is nie, moet as opvangput vir onbekende emosies en vrese dien. Hoe leer ‘n mens ‘n kind godsdiens wat nie kan kommunikeer nie? Dit is ‘n vraag wat baie by die ouers van outistiese kinders voorkom, en ongelukkig dikwels nie reg hanteer word nie. Van die wreedste vorme is goedbedoelde mense wat die ouers van ‘n gebrek aan geloof beskuldig omdat gebede nie die wonderwerk van genesing bring nie. Die ouers sit dan afgesien van die trauma van ‘n gestremde kind te hê, nog met ‘n gewetenswroeging ook. Nee, die Here weet vir watter ouers om watter kinders te gee, en om die ouer van so ‘n kind te wees is ‘n uitdaging met die wete dat die Here ‘n mens nie bo sy vermoë sal beproef nie. Dit beteken natuurlik nie dat dit altyd so sal voel nie – ons is immers mense – en daarom is dit belangrik dat ons, wanneer ons reserwes het, ander wat bietjie laag loop daarmee sal aanvul. Nog ‘n vorm van trauma-toevoeging vir die ouers is om vir hulle te sê daar sal “later” na die probleem gekyk word. Vir die predikant mag toetrede tot die Koninkryk gekoppel wees aan ‘n formaliteit, genaamd geloofsbelydenis, maar vir die ouer is dit belangriker dat sy kind kan sê: “Ek ken die Here en het die Here lief.” Teologies is die mees korrekte benadering om te verstaan dat die kind deur die voorbeeld van sy ouers die liefde van Jesus kan ervaar. Maksimale ouerliefde is dan ook dikwels die beste terapie. Maar die ouers wil steeds hê sy kind moet self, regstreeks, in ‘n verhouding met die Here toetree. Al is Sy genade genoeg, is dit ‘n voorreg en doopbelofte waarvan die ouer nie sonder meer gestroop wil word nie. Gebedsbehoeftes van die ouers – en heel dikwels ook die oumas en oupas, van gestremde kinders verskil ook. Met hierdie gebede word probeer om, aan die hand van ons eie ervaring, ‘n paar gebede te formuleer wat bruikbaar kan wees. Eers word die voorlees-

kindergebede in toenemende vlak van gevorderdheid geplaas, en daarna die voorbeelde vir die ouers en grootouers self. Want aan die kindertjies behoort die Koninkryk van die Hemel. Hierdie is geen finale poging nie, en sal tussendeur bygewerk word. Wat Bybellees betref, sal elke ouer ‘n aanvoeling hê van watter kinderbybel die mees geskikte sal wees. Die blote feit dat ‘n boek ‘nm kinderbybel genoem word, beteken nie dit is noodwendig geskik of die beste nie. Daar is sommiges wat deurspek is met onbekende woorde en ingewikkelde begrippe, ver bo die vuurmaakplek van selfs nie-gestremde kinders van die ouderdom waarvoor dit bedoel is. Lees eers self in ‘n kinderbybel wanneer u dit aanskaf. Wanneer die kind gereed begin word om na ‘n volwasse Bybel te luister of daarin te lees, oorweeg gerus die Bybel vir Dowes. In die “dowe taal” word Afrikaans in effek gestroop van te veel woorde vir dieselfde betekenis, en woorde wat verskillende betekenisse het word vermei. Dit is geskik vir mense met ‘n beperkte woordeskat.

Voorsêgebede vir die klein kind

Liewe Jesus Amen (Onthou, Jesus hoor die hart, nie net die woorde nie).

Liewe Jesus Ek lief Jesus Amen

Liewe Jesus Maak my hartjie bly Ek lief Jesus

Amen

Liewe Jesus Dankie vir pappie en mammie Maak my hartjie bly Amen

Liewe Jesus Dankie vir die kos Dankie vir die bedjie Dankie vir pappie en mammie Ek lief Jesus Amen

Liewe Jesus Dankie vir die kos Sorg ook vir ander kindertjies Asseblief Dankie vir pappie en mannie En oupa en ouma Amen

(Wanneer hy / sy die eerste maatjie kry)

Liewe Jesus Dankie vir die maatjie Dankie vir die lekker speel.

Dankie vir kos en ‘n pappie en mammie Amen

Met Kersfees

Liewe Jesus Baie dankie vir die presente Dankie vir almal wat hier kuier Dankie vir lekker kos Dankie vir pappa en mamma Dankie vir Liewe Jesus wat gebore is Amen

Voor skool

Liewe Jesus Dankie vir die lekker slaap Dankie vir kos Sit liefde in juffrou se hart En maak my soet Asseblief Help my om slim te leer. Amen

Liewe Jesus Baie dankie vir al die mense wat my help Dankie vir al die mense wat lief is vir my.

Dankie dat U lief is vir my Sit asseblief liefde in my Dankie vir almal Amen

Gebed van ‘n ouer

O Heer Baie dankie vir my kinders Elkeen op sy spesiale manier na U beeld gemaak Dankie vir die liefde in my hart vir my kinders En Here, gee my asseblief die wysheid en insig, Dat ek die regte besluite sal neem Dat ek my kinders, een en almal, As waardige kinders van U sal grootmaak. Bewaar U ons almal, En Here, Waar ek faal, vergeef my, Sterk U my om die uitdagings aan te pak, En dat ek hulp sal vra as ek moet. Dankie vir terapeute en helpers, Wat U van talente en liefde voorsien het Waarsonder ons spesiale kind, Nog moeiliker sou vorder. Here, en as dit U wil is, ook hy eendag Onafhanklik sy plek vol sal staan. Maar Here, belangriker nog,

Dat hy U sal ken en loof. Dat ons almal sal bly wandel op die pad Wat uitloop op U Hemelstad. Amen Read more: "Outisme: Spesiale gebede vir spesiale kinders - Herrie se blog" http://fotostaatsentrum.posterous.com/spesiale-gebede-vir-spesialek#ixzz0E8n4uQOo&A Kortverhaal: Deur outistiese oë Print Clean Clean false false false MicrosoftInternetExplorer4 Onlangs is berig dat daar ‘n toename in gevalle van outisme is. Hoewel outisme al taamlik lank gediagnoseer is, is dit steeds ‘n gestremdheid wat dikwels, selfs deur medici, swak begryp word. Hoewel die skrywer, Herman Toerien, se jongste seun se gestremdheid nog ongediagnoseer is, het hy bepaalde outistiese kenmerke, soos ‘n groot spraakagterstand wat dikwels met outisme gepaard gaan. Die seun, Jandré, is ook besonder begaaf met keramiekwerk en maak veral pragtige diere uit die klei. Herman, en sy vrou, Joan is nou betrokke by die stigting van ‘n Vrystaatse vereniging vir ouers met outistiese en verwante gestremde kinders. In hierdie verhaal probeer Herman deur ‘n klein outistiese kind se “hoek” en belewing van emosies na ‘n krisissituasie soos ‘n plaasaanval kyk. Gewoonlik publiseer Herman humoristiese rubrieke en vak-artikels. Die kenmerke wat hier genoem word is nie kenmerkend van alle outismevariasies nie.

Die plaasaanval Wintervakansies by ouma en oom Frans en tannie Bets op die plaas buite Bloemfontein is die lekkerste lekkerte. Die plaas se naam is Memel – so ‘n lekker naam om met al die lekkerte te assosieer. Ouma is ma se ma en oom Frans is ma se jonger broer en tannie Bets is sy vrou. Saans is dit bitter koud, maar dan sit ons voor die kaggel of voor die aggastoof in die groot kombuis. Agter die stoof woon ‘n konyn wat uitkom as daar biltong gesny word. Die konyn is vreeslik lief vir die stukkies biltong en senings wat op die vloer beland. Hy is baie wild, maar hy laat toe dat ek sy ore krap.

By die motorhuise dreun die kragopwekker so strelend-gemoedelik, terwyl die plaasfoon se kort-kort se gelui my nog verder van die werklikheid van ‘n skoollewe daar ver neem en die vakansie nog opwindender maak. Bedags is daar baie te doen. Dis moeilik om te besluit wat die lekkerste is – om saam met oom Frans met sy Jeep lande toe te ry as die weer lekker is, of om in die kafhoop by die dorsery in te kruip as dit koud is. Dis lekker warm in die kafhoop, maar ma raas oor die stukkies kaf wat in ons truie inwoel. Die dorsery is ‘n hele aardigheid. Die Hanomag se ysterwiel voor aan die neus draai ‘n band wat die dorsmasjien draai. Eenkant spoeg die dorsmasjien kaf en skoon stronke op ‘n hoop, en anderkant gly daar kort-kort ‘n sak vol mieliepitte teen ‘n glybaan af. Onder moet gespring word om die sakke toe te werk, en op die wa te gaan laai. Ons gly lekker by die glybaan af as die dorsmasjien nie werk nie. Oom Frans het twee seuns en ‘n dogter wat bietjie jonger is as ek en my jonger broer en suster. Ons speel lekker al baklei ons partykeer. Ons speel nog lekkerder as ma se suster, Saré en haar man van Hennenman kom kuier, want dan is ons nog meer niggies en nefies wat so lekker kan speel. Tannie Saré se oudste dogter, Marié, is amper ‘n jaar ouers as ek, maar ek dink nie iemand in die hele wêreld het ‘n mooier en gawer niggie nie. Ek en Marié het die vakansie net eenkeer regtig baklei. Ons het gestry oor wie se ouma nou eintlik ouma is, en Marié het my neus aan die bloei geslaan. Ek het baie gehuil, want ek hou nie bloed nie. Ek het Marié lekker teruggekry. Die volgende dag toe ons in die kafhoop speel, en diep ingekruip het, het ek ‘n hand vol kaf en stronke in Marié se broekie ingedruk. Sy het ‘n hele paar dae lekker gejeuk. Daardie aand na ete waartydens almal baie stil was het ek gehoor hoe pa saggies met oom Frans en tannie Saré se man, Hendrik, praat. Hulle noem my naam gereeld, en ek luister aandagtig. Hulle weet nie ek kan hoor nie – of dalk dink hulle ek is nog tye klein om te verstaan. Ek verstaan nie. “Hulle vermoed matige outisme – hy sal sosiale probleme hê,” fluiter pa. “Maar ek dog outistiese kinders is so slim, en hy sukkel so op skool.” Dit kan oom Frans weer sê. Skool is sleg, sleg, en die lekkerste van Memel is dat dit ‘n duisend kilometer van die skool is. Pa antwoord: “Daar is ‘n paar outistiese mense wat besondere splintervermoëns het, soos briljantheid met syfers. ‘n Mens noem dit savant-outisme. Fransie se besondere skietvermoë is moontlik so ‘n splintervermoë.”

“Ja, jis,” sê oom Hendrik, “die mannetjie kán skiet,” en ek voel trots. Ek hou nie van skiet nie. Ek hou nie daarvan om diere dood te maak nie, want diere is my beste vriende. Ons verstaan mekaar. Honde wat ander kinders wil byt, kom lek aan my hande. Soms voel ek om alleen te wees, en gaan stap dan ver ente op die plaas. Die hande gaan altyd saam. Ek hou ook nie van die harde slag nie. Ma het vir my spesiale oorstukke gekoop wat ek dra as pa en oom Frans gaan skiet. Ek druk nog my ore toe ook. Ek self skiet net met die 22 en die Trippel 2. Hulle skote is nie so hard dat my ore seerkry nie. Ek moet die blesbokke met die Trippel 2 doodskiet wat pa en oom Frans gekwes het. Hulle het verduidelik dat ek die diere uit hul lyding verlos, anders wou ek nie skiet nie. Pa sê vir my: “Skiet hom reg onder die horing,” dan skiet ek daar. Of as die gekweste bok vir ons kyk, sal pa sê”: “Skiet hom tussen die oë.” Ek hou nie daarvan nie, want die bok kyk ‘n mens so hartseer-verwytend aan. Die biltong is darem baie lekker. Maar nou klink pa nie so trots op my nie. Hy klink bekommerd, en hy klink hartseer. Ek verstaan nie. “In skooltyd is hy dae aaneen in sy eie wêreld. Kom dag vir dag van die skool af terug, en hy het niks ingeneem nie. Geen maats nie. As hy nie so vir bloed gegril het nie was hy seker in meer gevegte betrokke ook. Op die plaas ontdooi hy nogal baie.” Oom Frans en oom Hendrik klink simpatiek. “Solank en ek Janna nog daar is...ons gaan nie vir altyd leef nie.,” en pa se stem breek. Janna is my ma. Ma is die beste ma in die wêreld en ek is juis hier in die toegeboude stoepkamer styf agter haar ingekruip waar ons almal voor die kaggel sit. Die ander kinders speel met karretjies en trekkertjies op die vloer. Ek het ‘n rukkie saamgespeel., maar gou moeg geraak daarvoor. Toe ek begin ongelukke maak, raas die ander kinders, en het ek agter ma kom inkruip. Ek sien hoe die venster stukkend spat, en omtrent dieselfde tyd ‘n portret in die gang stukkend spat. Dan is daar ‘n harde skoot buite. Oom Frans skree: “Val plat, plaasaanval.”

Almal skree en val plat. Ma trek my saam af grond toe. Dis skielik donker in die huis behalwe vir die vlamme in die kaggel en ek hoor die kragopwekker wat so strelend in die verte dreun, is stil. Ek kruip onder ma uit na die gang waar die gewere in ‘n vloerkassie regop staan. Ek kom saam met pa, oom Frans, en oom Hendrik by die kassie aan, en hulle deel in die donkerte gewere uit. Ek vat-vat tot ek die Trippel 2 kry, en hardloop na my kamer waar ek versigtig by die venster na die maanverligte plaaswerf kyk. Ek sien iemand oor die tuinmuurtjie loer, en hy druk ‘n geweer oor die muurtjie. Ek skiet hom dwarsdeur die venster tussen die oë soos pa geleer het. Ek sien nog een na ‘n boom hardloop, en skiet hom in die hardloop. Ek hoor nog geweerskote in die huis opklink, en my ore kry baie seer. Dis groot gewere wat baie hard skiet. Buite raas nog een geweer. Ek kyk weer versigtig deur die venster, en sien kort-kort ‘n rooi kolletjie, gevolg deur ‘n skoot. Ek mik na die rooi kolletjie en skiet. Die rooi kolletjie kom nie weer nie. “Bly nog op die vloer,” roep oom Frans weer. Toe oom Frans dink hy glip alleen uit die huis uit om te gaan kyk of die gevaar verby is, glip ek saam met hom uit. Versigtig gaan ons om die opstal, en agter die buitegeboue. Ons kry vier mans wat doodstil langs hul gewere lê. Ons hoor die honde kerm. Hulle is in ‘n buitekamer toegemaak, en kerm en kreun vreeslik. “Vergewe,” kreun oom Frans, en hy huil. Ek verstaan nie. Iemand het sy honde baie siek gemaak en hy wil hulle vergewe. “Nee,” verduidelik oom Frans deur die trane. “Hulle het die honde met vleis vol gif hiernatoe gelok.” Al het ek die Trippel 2 by my, weet ek ek kan die keer huis toe gaan. Ek hardloop vinnig huis toe, want ek voel jammer vir die honde. Ek sou eers wou groet, maar ek weet hulle kry baie swaar. Dalk is ek ook ver genoeg voor die skote begin klap dat my ore nie so erg seerkry nie. Ek hoor die skote klap, een twee, drie, vier, vyf...oom Frans het net drie honde. By die huis raas ma terwyl sy huil. Marié gryp my om die nek en soen my. “Jy is my held, jy was so dapper. Jy het ons gered.” Niks meer kwaad oor die kaf en stronke nie. “Ek is vaak,” sê ek. Eintlik wil ek in die kooi onder die dik, swaar lae komberse gaan inkruip om gekoester te wees teen die hartseer. Ek wil gaan treur oor die honde. Hulle was my beste, beste vriende as ek alleen in die veld gaan stap het, en hulle soos goeie waghonde saamgestap het.

Nou is hulle dood, en my hart is baie seer. “As hy net emosie wil wys,” hoor ek ma huil. Read more: "Kortverhaal: Deur outistiese oë - Herrie se blog" http://fotostaatsentrum.posterous.com/deur-outistiese-oe#ixzz0E8pk4uQ7&A

Afrikaanse kortverhaal: Outisme - Spesiale skilderye Nog voor die son opkom, hang daar al ‘n braaivleisgeur oor die boeremark. Binnekort sal dit met ander gebak soos pannekoek begin vermeng. Saterdagoggende word ‘n onaansienlike kaal stuk grond in die middel van Langenhovenpark in ‘n kermis omtower. Weliswaar het die Bewarea, wat die leisels hou, oor die jare bome geplant en is netjiese toilette aangebou, maar op ‘n droewige Augustusdag kan die wind ‘n digte stofkombers oor die lappie aarde trek. Maar Saterdagoggende is dit heeltemal anders. Dan kom die vroeë uitstallers al donker – donker hier aan, en slaan hul gazebo’s of ander vorme van stalletjies in ‘n vrolike bont van deurmekaar kleure op. Nie lank nie is die vroeë kopers ook daar – ‘n vaste patroon van mense wat reguit afsit na die groentestalletjies en die week se voorraad aanskaf. Die eierverkopers begin dan ook al sake doen, en so ook die mense wat allerlei onbekende soorte kaas verkoop. Dit begin ook bedrywig raak by die kantoor – ‘n houthuisie in die middel van die mark, waar nuwe uitstallers of daguitstallers stalletjies kom huur. Daar is ‘n vrolike gesels soos die “markers” mekaar na ‘n week weer groet. Maar die groot gesels kom later, wanneer die stalletjies klaar opgeslaan en die verkoopsgoedere uitgestal is. Baie van die uitstallers is vir oorlewing van die stalletjies afhanklik, en elkeen probeer so vroeg as moontlik gereed te wees vir sake doen. Op hierdie mark kan omtrent enigiets van ‘n naald tot die hooimied gekoop word. Dis ook dié dat die meeste uitstallers wil spykers kou so kwaad is hulle vir joernaliste wat promosie-artikels kom skryf, en dan net oor die kosstalletjies skryf. Een so ‘n verslaggeefster was juis koeëlrond en haar ore sou vir weke getuit het as sy die uitstallers na haar artikel geplaas is sou hoor. Ek pak die week se sweiswerk af, en gaan bêre die bakkie. Voertuie wat na half agt nog in die terrein is se ruite word sommer toegeplak. Maar mense is soos donkies en luister nie – daarom word daar gereeld ruite geplak. So tussenin merk ek op dat daar weer bedrywigheid in die stalletjie oorkant myne is, wat ‘n ruk lank vakant was. Skilderye, let ek op.

Uiteindelik is my stalletjie klaar, en plak ek my op ‘n opslaanstoel neer. Dan begin ek eers regtig rondkyk. Die bedrywighede oorkant my vang weer my oog. Skilderye ja, en die jong vrou is nog besig met die opstel daarvan. Die skilderye vang my oog – treffend kleurvol, alles mense, met die fynste detail. Maar by die gesigte is dit of ‘n mens se oë effens uit fokus gaan. Dan is die vrou ook klaar, en gaan sit op haar opslaanstoel. Ek stap oor en gaan stel myself voor. “Ek is Danie,” sê ek. Sy bly sit, en steek haar hand uit: “Dorette, aangename kennis.” “Jou eerste keer op die mark?” vra ek. “Ja, maar as dit werk beplan ek om gereeld te kom. Ek het die stalletjie vir ses maande gehuur.” “Is hierdie jou werk?” vra ek. “Nee, my dogtertjie s’n,” sê Dorette. “Lizaan.” “’n Dogtertjie se werk?” Ek is verstom. “Ek het eerder verwag dit sou die werk van ‘n gevestigde impressionistiese kunstenaar te wees. Kyk net die presiese detail...” “Kyk ook na die gesigte,” sê Dorette. “Ja, ek het opgelet dis asof hulle effens uit fokus is.” “Lizaan is outisties,” sê Dorette. “Sy het die savantvariasie, en dié splintervermoë vind sy neerslag in haar skilderwerk. Sy kry nou lesse, en dis hoekom ons daarvan moet verkoop, maar die lesse is nie eintlik nodig nie. Dit gee haar kans vir sosiale interaksie. Die gesiggies wat so uit fokus is, is blykbaar ‘n onderbewuste wyse om aan te dui dat sy anders is...” Ek sluk swaar aan die knop in my keel. Ek let nog iets op. Die vrouefigure op die skilderye lyk vriendelik en vol liefde – die mans hard en stomp. Die mark raak besig en ons moet ons gesels eers kortknip. Dorette het nie ‘n gazebo nie. Sy het ‘n groot sambreel opgeslaan, en dit weet ek, beteken moeilikheid. As daar nou een ding is wat onaangenaam op die mark is, is dit die besoekers en soms selfs ander uitstallers wat ‘n mens se stalletjies as deurloop gebruik. Daar is ‘n paar redes waarom dit ‘n wrewel veroorsaak, onder andere diefstal. ‘n

Mens het nou te ene male nie oë agter jou kop nie, en iemand wat jou stalletjie van agter deur die stalletjie agter joune inkom, het ‘n ideale geleentheid om sy lang vingers in te span. Daarom pak die uitstallers hul goedere so dat dit so moeilik as moontlik vir die deurlopers gemaak word. Maar dit stuit hulle nie, hulle sal behoorlik deur die stalletjies vleg, en in die proses uitstalmateriaal omstamp, en ‘n hele paar kastrolle vol kokende kookolie is ook al deur die deurkruipers omgestamp. En dan is die lomperds vir die uitstallers kwaad. Of hulle sal sommer bo-oor die mooiste kant en fynste naaldwerk wat uitgestal is loop. Weens die hoë misdaadsyfers word allerlei selfverdedigingsapparaat verkoop, en juis omdat die uitstallers nie oë agter hul koppe het nie, is ‘n paar deurkruipers al liederlik geskok of raakgeslaan wanneer die items aan voornemende kopers gedemonstreer word. Dan het die uitstaller ‘n kennisgewing agter aangebring: “Geen deurgang: Gevaarlike toerusting.” Die deurkruiper het onderdeur die kennisgewing gekruip, en is smoorkwaad oor die teenspoed wat hy gekry het. Of sy, want selfs ou tantes sal behoorlik onderdeur en bo-oor gespande toue klouter. ‘n Sambreel en skilderye bied net so ‘n ideale deurloopplek. En omdat die deurlopers en deurkruipers so lomp is, word daar kort-kort ‘n skildery omgeloop, en gou sien ek die skade bly ook nie uit nie. Juis ter wille van die deurkruipers bring ek al baie ekstra tou saam om agter so toe as moontlik te probeer span. Met ‘n blaaskans gaan span ek ‘n ekstra tou agter Dorette se stalletjie. “Dit gaan hulle nie almal uithou nie, maar hopelik is hulle nou wakkerder en stamp nie die skilderye so om nie.” “Die mense is darem vreeslik,” sê Dorette. Sy is duidelik geskok. “As mens nie van deurkruipery hou nie, raak ‘n mens dit ook nooit gewoond nie. Eintlik pla dit ‘n mens al hoe meer. Die deurkruipers sal jou nie eens raaksien nie – hulle sien ‘n stalletjie doer waar hulle wil wees en fokus daarop. So het ‘n paar tantes al in my vasgeloop. Ek het bly staan want ek dog hulle kom na my stalletjie toe om te koop.” “Dit lyk my hierdie mense kan by Lizaan kom leer van menslike interaksie en respek vir ander se gevoelens,” sê Dorette. “Maar met die Kers-aandmark verlede jaar het ek hulle lekker gekry,” sê ek. “Hoe so?” “Ek het die tou so enkelhoog gespan. Ooghoogte het ek ‘n kennisgewing gehad wat lui: Geen deurgang.” Kort-kort hoor ek net ‘n doef, dan weet ek daar was weer ‘n deurkruiper. Reg onder die kennisgewing neergesloeg.” Sy lag. “Lekkerrr...”

“Hoekom skilder Lizaan die mans se gesigte so somber?” vra ek die vraag wat ek ‘n hele tyd aan herkou het en vergeefs na ‘n taktvolle manier van vra gesoek het. Daar trek dadelik ‘n seer oor haar gesig, en ek is opeens spyt ek het gevra. Maar sy antwoord tog: “My man kon Lizaan se outisme nie verwerk nie – dit eintlik glad nie vat nie... Dit gebeur soms...” Dit voel of ek met ‘n dolk gesteek word. Onwillekeurig wil ek hard uitroep: “Jou bliksem!” Ek sien die teerheid in Dorette se oë en besef sy maak meer as daarvoor op. Hulle sê mos die Here weet watter kind Hy vir watter ouer moet gee. Net jammer soms trou die regte ouer met die verkeerde ouer. Toe ek na my eie stalletjie terugstap het ek Dorette se kaartjie in my hempsak. Hierdie week maak ek die eerste belangrike oproep. Kanker teen 2010 die grootste doodsoorsaak Volgens gegewens wat die Wêreldgesondheidsorganisasie dié week bekend gemaak het, sal kanker teen 2010 die belangrikste oorsaak van dood in die wêreld wees. Op die oomblik eis hart- en hartvatsiektes. Vanjaar is ongeveer 12 miljoen mense wêreldwyd met kanker gediagnoseer en sowat 7 miljoen het van die siekte gesterf. Teen die jaar 2030 sal na verwagting tussen 20 en 26 miljoen mense die siekte opdoen, en tussen 13 en 17 miljoen mense na verwagting aan die siekte sterf. Minder ontwikkelde lande loop erger deur omdat persentasiegewys meer mense rook as in ontwikkelde lande, en gesondheidsdienste is dikwels nie op peil nie. Die meeste mense sterf aan longkanker, maar vroue in arm lande word meer deur baarmoederhalskanker getref. - Trouw Read more: "Kanker belangrijkste doodsoorzaak in 2010 - Herrie se blog" http://fotostaatsentrum.posterous.com/kanker-belangrijkstedoodsoorz#ixzz0E8nqyXXl&A Gestremdes se menseregte - of gebrek daaraan Gister was die sestigste herdenking van die aanvaarding van die Universele Verklaring van Menseregte.

In Suid-Afrika was dit maar ‘n stillerige affêre, waar daar veel meer berigte was wat op rassisme gedui het, soos byvoorbeeld georkestreerde pogings om deur erge trauma te veroorsaak van wit werknemers ontslae te raak. Net enkele jare gelede was my boek, Cry Freedom too, wat sekere gevalle van mense wat nie in 1994 vry geword het nie, deur ‘n Suid-Afrikaanse uitgewer as “ongeloofwaardig” beskryf. Nou is die inhoud al ou nuus, en gaan dit al veel erger. Die aspek wat ek egter graag wil hanteer, is wat gebeur as daar teen die ouer van ‘n gestremde kind onbillik gediskrimineer word. Dit het noodwendig ‘n impak op die gestremde kind. Om te argumenteer dit is geïsoleerde gevalle waarvoor nie spesiale reëls geskep kan word nie, gaan lank nie meer op nie. In Suid-Afrika is meer as twee miljoen mense wat ‘n gestremdheid het, waarvan seker minstens ‘n half miljoen kinders is. Outisme is aan die toeneem en een uit elke 150 geboortes is nou blykbaar ‘n kind iewers op die outistiese spektrum. En dit is maar een van die gestremdhede. So ‘n kind is in beginsel goed met regte gelaai – hy het menseregte, hy het hierby kinderregte en hy het ook nog spesiale regte omdat hy gestremd is. Heelwat van hierdie regte kan hy alleen uitleef deur die regte wat sy ouers het. As sy ouer(s) hul werk verloor omdat hulle te wit is, beteken regte soos die reg op onderwys, die reg op terapie, die reg op kos en veel meer min of meer ‘n ronde eier werd. Afgesien van eie, eerstehandse ervaring het ek die afgelope paar dae met ‘n baie duidelike geval te make gekry. Ter wille van verskeie redes word die feite ‘n bietjie aangepas sodat duie mense se identiteit nie blyk nie. Die slagoffers hier is ‘n baie jong outistiese kind en sy effektief enekelouer-ma, wat in die SAPD werk. Soos baie ander polisielede is sy weens “stres afgeboek.” Wat basies gebeur het is dat die ma se werksomstandighede, wat baie geroetineerd was, aangepas is om minder geroetineerd te wees, en onder meer gereelde nagdiens in te sluit. Enigeen wat met ‘n outistiese kind te make het, sal weet dat hier ‘n resep vir ‘n ineenstorting is. Die verbreking van roetine en blootstelling aan vreemdes sonder ‘n baie spesifieke aanvoeling vir outisme is ‘n ramp. Net om ‘n outistiese kind se hare te sny is ‘n riller en verg ‘n besondere aanslag wat boonop baie tydrowend is. Om nie van ‘n tandarts te praat nie. In kort, eintlik vereis dit dat die ouers in die mate wat van vormingsjare gepraat kan word, voltyds aandag moet skenk, terwyl die ouers ook met kundigheid

toegerus word. Ouers het egter ‘n vermoë om ook deur instink die regte ding te doen. Hoe jonger die kind blootgestel word aan die regte omgewing en terapie, hoe beter is die kanse dat hy “normaal” kan ontwikkel. Nou word hierdie vooruitsig vir die ma en haar kind vernietig. Haar vakbond, wat reken sy is net “moeilik”, was hul hande want hulle het vir haar ‘n dagmoeder bekom. In kort, as ‘n mens op ‘n reis na die maan gaan het ‘n mens genoeg suurstof nodig om daar en terug te kom. Nie ‘n hand vol seesiekpilletjies en ‘n paar uur se suurstof nie. Onkunde, en waarskynlik ‘n onsensitiwiteit het die situasie nou vererger. Bloot omdat daar baie stresgevalle in die SAPD is wat ook tot baie selfmoorde lei, beteken nie alle stresgevalle kan met een “model” aangespreek word nie. Buitendien, na my mening “stink” die polisie se hantering van depressie en stres. Ja, sielkundiges en psigiaters se hulp word ingeroep, maar die persoon wat die “probleem” het word “afgeboek” en buite sy werksituasie waar dinge regtig vrot is, behandel. Die simptoom word dus aangespreek, met minder sukses, want hoe nader die datum van terugkeer na die werksituasie kom, hoe groter bou die spanningslading reeds op. Die oorsaak is glad nie aangespreek nie, wat waarskynlik ook nie die toets aan regsaksie sal deurstaan waar arbeidswetgewing effektief alle aspekte van arbeidsverhoudinge binne die raamwerk van arbeidsreg gebring het nie. Hoeveel moeite is gedoen om gebrekkige bestuurstyl aan te spreek? Is daar nie ‘n rangbeheptheid waar die hoër rang altyd reg is nie, al is hy hoe verkeerd en hoe onbevoeg? Want anders vou die stelsel. ‘n Ander vakbond, Solidariteit, het al teisterringsaspekte in die polisie al op verskeie maniere opgeneem. Baie hiervan het te make gehad met die ongesonde rol wat Popcru speel om lede te beskerm, selfs waar hulle hul aan teistering skuldig maak. Elke keer is daar slagoffers. ‘n Lid wat nie meer kan nie en die pistool teen sy kop aftrek, word begrawe en min of meer struktureel van vergeet. Hy laat egter ‘n weduwee en kinders na. Hierdie kinders het reeds ‘n agterstand wat ingehaal moet word om eendag die gevierde menseregte op te neem. Maar as die kind gestremd is.... Read more: "Gestremdes se menseregte - of gebrek daaraan - Herrie se blog" http://fotostaatsentrum.posterous.com/gestremdes-se-menseregte-ofge#ixzz0E8o1p8RD&A

Gelykheid – Jan Alleman se stryd Terwyl ’n groot stryd aan die opbou is oor die grondwetlike beginsels van gelykheid voor die gereg en die verbod teen onbillike diskriminasie, voer Jan en alleman ’n stryd. Landwyd is 40 dorpe en stede reeds onderhewig aan belastingweerhoudingsaksies waar belastingbetalersverenigings dispute oor swak dienslewering deur munisipaliteite by die betrokke LUR verklaar, en dan eiendomsbelasting in ’n trustrekening stort waaruit self vir dienste betaal word. Dié aksie word selde deur munisipaliteite verwelkom, al lei dit gewoonlik tot groot verbeterings in dienslewering. Aan die wortel is korrupte en onbevoegde amptenare en ampsdraers. Hulle het deur regstellende aksie en politieke begunstiging in poste en ampte beland waarvoor hulle nie geskik is nie. In dieselfde munisipale gebiede woon gewoonlik verskeie mense wat die werk moeiteloos en bekwaam kan verrig, maar die potjie op ’n ander manier moet krap omdat, soos die digter Adam Small by geleentheid geskryf het, die dice verkeerd vir hulle geval het. Vir ander, soos Jacob Zuma, geld ’n totaal ander stel reëls in baie se oë as dit by gelykheid voor die reg kom. Van die mense wat regstreeks benadeel word deur hierdie eietydse rassediskriminasie is ouers van gestremde kinders. Dié kinders is volgens die Grondwet ook veronderstel om voorkeur-geleenthede te kry sodat hul gestremdhede die minste teen hulle kan tel. Verskeie soorte gestremdhede, soos outisme, neem skerp toe. In sentraal-Suid-Afrika spook verskeie ouers om ’n skool vir hierdie kinders tot stand te bring, maar van owerheidsweë word nog baie min begrip getoon. Hierdie kinders, en ook met verskeie ander gestremdhede, se beste kans is vroeë intervensieprogramme. Dit is peperduur, en as teen so ’n kind se ouers op grond van hul velkleur gediskrimineer word, ongeag of dit as regstellende aksie geregverdig word, word die kinders benadeel, waarskynlik blywend. Geen pensioen of toelae wat hy later in sy lewe kan kry, kompenseer vir die blywende skade en blywende verlies aan geleenthede nie. Herman Toerien

Humankind: New sub species development? Humankind: New sub species development Print Clean Clean false false false MicrosoftInternetExplorer4 Honorable vice chancellors, deans, professors, ladies and gentleman. Thank you for affording me the opportunity to address this conference.

My lecture reminds me a lot of a one man play many years ago called “A report to the Academy” were an ape reported back to the academy on how he experienced the efforts to make him more humanlike. I a certain sense my “report” is directed on the opposite – how genetic changes paths the way for Homo sapiens sapiens to develop new sub species, and not simply new races or even strains. The year 2009 sees the 200th anniversary of Charles Darwin, but have no fear, I am not going to try and convince you to accept the mostly outdated concepts who is wrongfully regarded as the father of evolution. No, I may upset you even more by taking some lessons from the young earth creationists. But please, before you chuck me out for even mentioning the proponents of these outrageous understanding, I will explain. Unlike real scientists the young earth creationists tend to be so called experts in all fields related to evolution, even if they have no natural science training. This is past ridiculous, naturally, but my question is – are we not by zooming in on our fields of specialization loosing track of the universal picture – in other words, that the research each one does somehow links and gives answers in a seemingly unrelated field? I once saw the movie, Lorenzo’s oil, and what I recall were parents who had no applicable academic training doing research on their own, and eventually getting scientists of different fields around a table and find a cure for the ailment of their child. As far as I recall no new discoveries were made, only existing knowledge put together. Tragically, in the case of Lorenzo, it was too late but future patients benefit. How many more links are we missing? Even now with e-mail and internet, Scape, and many other affordable ways of communicating globally, how much do we miss because of this compartmentisation of research? What lessons can be learnt from the fact that one in every 150 children are now born with autism, whilst it was a very scarce condition until very recently? What must we make of the fact that by next year cancer will be the main cause of death in the world, replacing heart related deaths as main killer? In 20 years time the number of people annually contracting cancer would more or less have doubled. In Belgium, global heating can probably be linked to the fact that skin cancer is an increasing problem, with the line of those being affected moving further and further north. Improved technology has opened new horizons of understanding. Women can now undergo tests to find out whether they carry the genes that increases their risk of developing breast cancer. But new technology also opened the field so as to find more chromosome defects than basically Downs and Fragile X, with for

example the Terminal 22 q deletion varieties. But similar variations had been found in other chromosomes, such as deficiencies on 14q24.3q32.13 and the gene mutation on 2q31.1-q31.3. The other one catching my eye was 2p23.1(2022). Please note the reference to the gene mutation on 2q31.1-q31.3. These are variations mostly associated with some kind of hearing problem, either deafness, or that sounds are heard differently than “normal” people hear them. In the case of 22 q deletion, the 2B variety has similar symptoms, but mostly with some organ defect such as ‘n hole in the heart chambers. The 13.3 variety is amongst other regarded as either a cause of autism, or that it causes autistic features alongside with many more. In the case of autism at least three genes had been positively identified with this condition. Another 8 are under scrutiny. And indeed, the therapists at an educational institution for the deaf find that some 80 percent of the pupils are not only deaf, but multi disabled, and many of them being autistic. I recall with awe, when taking a deaf cousin back to the school for the deaf in Pretoria, how many of the pupils obviously had the same facial features. She, in the mean time, got married to a young man who became deaf at a later age as a result of meningitis and when their eldest daughter was born, she had the same problems as the mother, although, as far as I know, not the organ deficiency – in my cousin’s case, an opening between two heart chambers which had to be fixed at a young age. In fact, this cousin and her daughter have the features of 22 q deletion 12 B. Taking further into account that my own child, a boy has all the features of 22 q deletion 13.3, and my brother has a daughter who, like our disabled son walks on her toes typical of Asbergers which also falls into the autism spectrum, one starts to feel uncomfortable when apparently there is no link. In short, our child tested negative for 22 q deletion, and the family felt it was thus not feasible to test the others. Our child’s case had been complicated, indeed. Once he was properly evaluated by a well known neurologist, and he came to the conclusion that it was definitely not autism, but probably congenital Aphasia. Further research took met to comparing him with a number of syndromes the US researchers place under Apraxia. Some of these syndromes are extremely scarce, and the symptoms of our son came very close, but diverted in important aspects in each case. On the Fragile X we already knew that this was not applicable, as he tested negative for this. We had been suspecting autism for some time, but when I insisted on why our child could not be regarded as autistic, the neurologist had me reading from his book myself, that this form of aphasia is often confused with autism.

At the moment we focus on treatment for autism, as at least we know that he has autistic features, such as apparently also the Savant ability to make the most wonderful ceramic animals. But enough of my child as the issue at take is much wider. The increases in cases of cancer and autism clearly indicate that something is happening in the genes, and even sometimes in the chromosomes. Finding, especially genetic related disorders is, like you know, finding a needle in a hay stack. A former dawn in medicines, himself with a disabled child with no specific diagnosis, agrees with me that it is basically impossible that all genetic causes for all genetic related disorders could be found in the life span of humankind. The task becomes even more impossible when mutations in genes take place. And mutations do occur, as we have seen above. But what then, causes these mutations. In the case of the increase in skin cancer in Belgium, genetic alterations probably play no role as this could probably be linked to more days of exposure to sun light, resulting from global heating. But global heating is often linked to the occurrence of holes in the Ozone layer, but that may not be the entire picture. In geomorphology we learn about continental drifting. One of the ways of proving this, is by comparing sea bed rock at similar distances from the mid oceanic rift, Rock of the same age have the same magnetic orientation, and one can establish from this when in the earth’s history the electromagnetic field switched of, and reappeared but with the poles switched around. These occurrences can then again be compared to life forms at those stages, and the literature at my disposal refers to almost entire wiping outs of life when the electromagnetic field had been switched of, and very different life forms existing afterwards. This fits in with the post Darwin evolution thought which opposes the idea that evolution took place in always improving targets, and that it always occurred gradually. It rather seems to have an indiscriminate direction, but with unsuccessful new forms not surviving. Just to ad a little to this dooms day prospect, the earth’s electromagnetic field had been weakening for quite some time indicating that it is time for another switch around. This may happen soon, or it may happen in a few thousand years, but the question remains – what is the effect of the weakening field now, especially if the Ozone layer is not quite what it used to be? Increased cancer cases with kids, and even grown ups, in the vicinity of high tension power grids, although apparently never proven, also places some

question marks on how intact the genes may be of the survivors once they start having children. In my case the population group I belong to, has a relatively small breeding pool. When a child with a disability is evaluated, one of the first questions is whether the father and mother are related. Whilst this may explain much in for e.g. the increase in autism under Afrikaners, it does not explain global increases. In the report of Dr. Anthony Turton which had been banned by the CSIR he frequently refers to defects with new born babies which he links to the usage of polluted water. Turton is a water scientist, not a genealogist but he uses respected sources for his lecture, and although not proven without any doubt, it seems as though scientist more or less accepts this kind of assumption. Or has humankind simply existed as long as it goes before the genetic material keeping the species more or less intact becomes to diluted, and near spontaneous mutations start to take place? It also does not seem as though bringing in new blood for breeding purposes further suppresses adverse genetic material. In an effort to counter excessive interbreeding of the scarce Bengal lions, African lions were imported. The result was a total failure and has probably accelerated the extinction of these lions. Human kind are as mobile as never before in history. Because of diets and other measures, some people can live where their ancestors could not. Black people could probably not have survived very long in Northern Europe because the skin inhibited the development of Vitamin D through exposure to sunlight. Because of better balanced diets, this plays no role now. This wider genetic exposure may well increase the possibility that genetic material being in remission in population groups, become active when being exposed to similar material in remission. Some spontaneous “wakening up” from remission also seems to take place. The period in which it was in remission apparently does not matter – even if it may have been millions of years. My late father was a professor in Anatomy, and although he did not have formal qualifications in Anatomy, he carried doctorates in both paleontology and embryology. I recall a photo in his office of a baby with a tail. Similarly, when observing my own child and some of the autistic spectrum children, I can not help but comparing some of the facial expressions to compensate for lack of speech – communication actually – by these expressions similar to the way chimpanzees use facial expressions. Even the sounds made are often very similar. In this respect I find the discovery of the FOXP2 gene in Neanderthal. This version is the same as the one found in Chimpanzees, and seems to indicate that what we understand to be speech, is older than what we perceive to be modern human, with modern man splitting from Neanderthal some 300 000 back. It speaks for itself that much more research needs to be done to find whether ancient relapses can be the cause of speech inhibition and related

multiple disabilities. But scientist more or less agree that they have long ago discovered through reconstruction means and archaeological lifestyle studies that Neanderthal had speech, although consensus does not exist on the level of speech. I know that gene therapy, once perfected, offers exciting prospects, but will this ever be logistically capable if one has fast increasing mutations or features returning from remission causing a wide range of disorders? The remission notion seems to be supported by cases where one member of a twin is autistic, and the other is quite normal. Yet, two sisters may both have autistic children. A last, sideline remark: To what extent does dieting influence disabilities, or does the disability influence the diet? At a meeting of parents of parents of autistic children, the fondness of autistic children for coke came up. The younger they are, the more does it seems as though they can simply never drink enough coke, to a level where it could be described as a craze. In our own case, coke was one of the first words he was able to say, although for long saying “cope” as this was always on his shopping requirements. We discovered however, that he was “wild” more or less ten to twelve hours after he ate Nick Nacks or brown chocolate. In the end metabolic tests were done, and although the results came back with words such as “Unknown”, “strange” and “unusual” the finding was that it was normal. The tests were later done again, and came in clean, but by then he had outgrown the problem. But to what extent may early age metabolic tests reveal links between certain food, or colorants in food and behavior so typical of autistic children? Are there ways of curing through prevention? It had been a long time practice of sterilizing Downs cases, but can “family mapping” as precautionary measure identify high risk cases where sterilizations or similar measure are recommended? In my own case, my father has advanced dyslexia, and although dyslexia has a devastating influence on many of my mother’s family members and descendants’ academic ability, she herself is not Dyslectic. I am, however, and our disabled child also has strong features of vocal dyslexia, which the literature tends to channel back to the American understanding of apraxia. To what extent may these be interlinked genetically? And if family dyslexia can be mapped, can this be extended to these related disabilities, if indeed they are related? My esteemed listeners, I thank you for listening to me, wherever in the world you may be. As you would have undoubtedly gathered from my lecture, I am in no way qualified for this lecture, as my only qualification in this field is being the father of a 15 year old disabled boy who has not been positively diagnosed to cover all possibilities. I ma thus in now way, as trained amongst others as

political scientist, to express myself on the possibility of new sub species development. My prayer is that the Lord may use the talents he bestowed upon you, to bring hope for those who live amongst us, are dependent of us, but do not live like us. These children are special, very special. Herman Toerien Read more: "Humankind: New sub species development? - Herrie se blog" http://fotostaatsentrum.posterous.com/humankind-new-sub-species-deve#ixzz0E8mrezOS&A

Outismevereniging in VS kry beslag Media: Outism FS / VS Vergadering van Vrystaatse outisme-ouervereniging Alle ouers van kinders met outisme of outistiese kenmerke word genooi na die volgende vergadering van die Vrystaatse outisme-ouervereniging wat om 10:00, 25 Oktober, in die kleinkerkie in Boerneefstraat, oorkant die NG Kerk, Langenhovenpark in Bloemfontein plaasvind. Terapeute, onderwysers en ander belangstellendes is ook welkom. Dié vereniging is onlangs gestig om hom onder meer vir ‘n skool vir sentraal Suid-Afrika te beywer, en om kundige terapeute en ander diensleweraars soos haarkappers en tandartse te identifiseer. Volgens Statistieke SA is daar meer as 5 000 mense in die Vrystaat met ‘n spraakprobleem wat nie aan gehoorgestremdheid te wyte is nie. Hoewel nie alle mense met outisme ‘n spraakagterstand het nie, is dit ‘n aanduiding dat daar tog heelwat ouers in die provinsie is wat outistiese kinders het, of kinders met outistiese kenmerke, wat dalk baie baat by onderlinge onderskraging en begrip baat kan vind. Petra Vroomen by 082-534-4516 bel of stuur ’n e-pos aan [email protected].