Onno Van Nijf: Groniek 2008
This document was uploaded by user and they confirmed that they have the permission to share it. If you are author or own the copyright of this book, please report to us by using this DMCA report form. Report DMCA
Overview
Download & View Onno Van Nijf: Groniek 2008 as PDF for free.
More details
- Words: 1,103
- Pages: 15
/NNO VAN .IJF
3TEDEN FEESTEN EN IDENTITEIT IN DE WERELD NA !LEXANDER $E 'RIEKSE POLIS NA !LEXANDER ONDERGANG OF NIEUWE BLOEI .ADAT DE -ACEDONISCHE VORSTEN DE HEERSCHAPPIJ OVER HET OUDE 'RIEKENLAND HADDEN VERKREGEN BLEEF DE 'RIEKSE POLIS VOORTBESTAAN 3TERKER NOG DE VEROVERINGEN VAN !LEXANDER DE 'ROTE ZORGDEN VOOR EEN NIEUWE URBANI SATIEGOLF EN VERSPREIDDEN DE 'RIEKSE CULTUUR TOT DIEP IN !ZIÔ )N DEZE BIJDRAGE BELICHT /NNO VAN .IJF ENKELE AS PECTEN VAN HET LEVEN IN DEZE (ELLENISTISCHE STADSSTATEN 4RADITIONELE OVERZICHTEN VAN DE GESCHIEDENIS VAN DE 'RIEKSE POLIS HEBBEN DE NEIGING OM DE AANDACHT WAT TE LATEN TE VERSLAPPEN NADAT DE -ACEDO NISCHE VORSTEN DE DOMINANTE MACHT ZIJN GEWORDEN IN HET OUDE (ELLAS $E SLAG BIJ #HAERONEIA IN WORDT DOOR VELEN GEZIEN ALS DE STERFDATUM VAN DE ZELFSTANDIGE 'RIEKSE POLIS $EZE MENING REmECTEERT EEN WAT OUDERWETS AANDOEND CLASSICISME DAT DE GESCHIEDENIS VAN DE 'RIEKSE STAD GELIJKSTELT MET DE GLORIETIJD VAN !THENE EN 3PARTA IN DE VIJFDE EN VIERDE EEUW 6AN EEN ECHTE DOOD WAS ECHTER GEEN SPRAKE WANT DE 'RIEKSE POLIS BLEEF IMMERS GEWOON BESTAAN &ILIPPUS )) SLAAGDE ER JUIST IN DE MEESTE 'RIEKSE POLEIS TE VERENIGEN IN EEN +ORINTHISCHE "OND WAARVAN IEDEREEN WIST DAT HET EIND DOEL EEN EXPEDITIE WAS TEGEN DE ERFVIJAND 0ERZIÔ &ILIPPUS STIERF VOORDAT HIJ DE AANVAL KON INZETTEN MAAR ZIJN OPVOLGER !LEXANDER MAAKTE ZOALS BEKEND HET KARWEI AF OP EEN SCHAAL DIE NIEMAND HAD VERWACHT /OK !LEXANDER MAAKTE GEEN EIND AAN DE POLIS INTEGENDEEL 7E BEGINNEN STEEDS BETER TE ZIEN DAT DE 'RIEKSE POLIS NA !LEXANDER EEN NIEUWE BLOEITIJD DOORMAAKTE (IJ STICHTTE ZELF NIEUWE STEDEN DIE HIJ GRAAG NAAR ZICHZELF VERNOEMDE ER WAREN ZEKER !LEXANDRIAS %£N KEER NOEMDE HIJ EEN STAD ZELFS NAAR ZIJN FAVORIETE PAARD "OUKEPHALA IN DE 0UNJAB :IJN OPVOLGERS TRADEN OOK ALS STEDENSTICHTERS IN ZIJN VOETSPOREN NA DE !LEXANDRIAS VOLGDEN DE 3ELEUCIAS EN DE !NTIOCHIAS ELKAAR OP /OK (ELLENISTISCHE VORSTINNEN EN PRINSESSEN
6AN .IJF
&IGUUR $E VERSCPREIDING VAN DE 'RIEKSE POLIS IN DE (ELLENISTISCHE PERIODE BRON - %D !TLAS OF ANCIENT HISTORY :0
WERDEN NIET VERGETEN MET DE STICHTING VAN ,AODICEAS EN !RSINOES .AAST VELE NIEUWE STICHTINGEN KWAMEN OOK BESTAANDE STEDEN TOT HERNIEUWDE BLOEI $AT GOLD VOOR DE 'RIEKSE POLEIS IN HET OUDE (ELLAS EN IN !SIA -INOR MAAR OOK VOOR STEDEN IN NIET 'RIEKSE GEBIEDEN DIE STEEDS MEER DE TREKKEN VAN DE POLIS AANNAMEN $EZE 'RIEKSE VORM VAN URBANISATIE BLEEF DOORLEVEN OOK LANG NADAT DE 2OMEINEN DE MACHT HADDEN GEGREPEN )N DE 2OMEINSE KEIZERTIJD WAS DE POLIS NOG STEEDS BELANGRIJK (ET 2OMEINSE OOSTEN WAAR WE DE POLIS VINDEN KENDE EEN GRAAD VAN URBANISATIE DIE NIET GEÔVENAARD ZOU WORDEN TOT AAN DE )NDUSTRIÔLE 2EVOLUTIE $E GROTE EPIGRAlCUS ,OUIS 2OBERT HEEFT ZELF BETOOGD DAT DE (ELLENISTISCHE POLIS HAAR HOOGTEPUNT PAS KENDE ONDER DE 2OMEINSE KEIZERS EN DAAR WIL IK ME GRAAG BIJ AANSLUITEN 0AS IN DE LATE KEIZERTIJD VERANDERT DIT ALS NA MEER DAN DUIZEND JAAR GESCHIEDENIS EEN EINDE KOMT AAN EEN VAN DE MEEST SUCCESVOLLE VORMEN VAN SOCIALE INTERACTIE EN POLITIEKE ORGANISATIE UIT DE WERELDGESCHIEDENIS 7AT VERBOND DE (ELLENISTISCHE STEDEN EIGENLIJK 7AT MAAKTE DIE STEDEN TOT POLEIS (ET IS NATUURLIJK ONBEGONNEN WERK OM ALLE ASPECTEN VAN DE (ELLENISTISCHE URBANISATIEGOLF IN EEN KORT ARTIKEL TE BESPREKEN MAAR EEN
3TEDEN FEESTEN EN IDENTITEIT IN DE WERELD NA !LEXANDER
PAAR KENMERKEN AANSTIPPEN KAN NATUURLIJK WEL 7AT IN IEDER GEVAL OPVALT IS DE RELATIEVE HOMOGENITEIT VAN DEZE URBANISATIEGOLF TUSSEN !LEXANDER EN *USTINIANUS 6AN HET /UDE 'RIEKENLAND TOT ACHTER DE 4IGRIS EN VANAF #ENTRAAL !NATOLIÔ TOT IN %GYPTE ZIEN WE POLEIS DIE STERK OP ELKAAR LIJKEN $E (ELLENISTISCHE POLIS HAD EEN BIJNA GLOBALE UITSTRALING EN EEN NOGAL UNIFORME VERSCHIJNINGSVORM WAARVAN WE EEN AANTAL ELEMENTEN WAT NA DER ZULLEN BEKIJKEN 7E ZULLEN DAARBIJ DE AANDACHT RICHTEN OP POLITIEKE EN ARCHITECTONISCHE ELEMENTEN VAN DEZE STADSCULTUUR MAAR DE NADRUK ZAL LIGGEN OP EEN VAN DE MEEST OPVALLENDE EIGENSCHAPPEN VAN DE (ELLE NISTISCHE STADSCULTUUR DE GLOBALE SPORT EN FEESTCULTUUR WAAR ALLE STEDEN DEEL AAN HADDEN
$E (ELLENISTISCHE POLIS )N POLITIEK OPZICHT WAREN DE MEESTE POLEIS IN IEDER GEVAL IN NAAM DEMO CRATIEÔN EN DEMOCRATISCHE INSTELLINGEN EN TITELS BLEVEN FORMEEL VAN KRACHT TOT VER IN DE 2OMEINSE TIJD )N DE MEESTE STEDEN WAS HET ECHTER STEEDS MEER EEN KLEINE KLIEK DIE IN FEITE DE DIENST UITMAAKTE ,EDEN VAN EEN HANDVOL VOORAANSTAANDE FAMILIES DOMINEERDEN HET PUBLIEKE LEVEN ZE MONOPOLI SEERDEN DE AMBTEN EN PRIESTERSCHAPPEN EN BEVOLKTEN VAN VADER OP ZOON DE BOULE DIE ZICH ONTWIKKELDE VAN ADVIES ORGAAN VAN DE EKKLESIA TOT EEN ERFELIJKE RAAD VAN DE BETER GESITUEERDE BURGERS $E HANDELINGSVRIJHEID VAN 'RIEKSE STEDEN WAS NATUURLIJK MINDER DAN DIE VAN DE DOMINANTE POLEIS ALS !THENE EN 3PARTA IN DE VIJFDE EEUW MAAR HET IS MAAR DE VRAAG OF WE DIE ALS MAATGEVEND MOGEN BESCHOUWEN $E (ELLENISTISCHE POLIS VALT MISSCHIEN BETER TE VERGELIJKEN MET DE HONDERDEN ANDERE 'RIEKSE POLEIS UIT DE KLAS SIEKE PERIODE DIE IN DE SCHADUW MOESTEN OPEREREN VAN GROTERE MACHTEN (ELLENISTISCHE VORSTEN EN LATER 2OME NAMEN IN DIT OPZICHT DE PLAATS IN VAN !THENE EN 3PARTA $E (ELLENISTISCHE POLITIEK HAD BINNEN DE GRENZEN VAN DIT NIEUWE POLITIEK BESTEL ECHT NOG WEL MOGELIJKHEDEN 3OMMIGE STEDEN BLEVEN LANG ONAFHANKELIJK ANDERE SLOTEN ZICH AANEEN IN FEDERALE VERBANDEN DIE SOMS UITGINGEN VAN EEN OVERKOEPELEND BURGERRECHT OF SOMS LEIDDEN TOT VOLLEDIGE POLITIEKE UNIE
$IT ARTIKEL SLUIT AAN BIJ EEN AANTAL EERDERE INLEIDENDE PUBLICATIES OVER DE POSTKLASSIEKE STAD DIE IK DE LAATSTE JAREN IN HET .EDERLANDS HEB GEPUBLICEERD )K VERWIJS WAAR NODIG NAAR DIE ARTIKELEN
6AN .IJF
$E 'RIEKSE STEDEN ONDERHIELDEN VAAK EEN INTENSIEF DI PLOMATIEK CONTACT n MET (ELLENISTI SCHE HEERSERS EN 2OMEINSE KEIZERS MAAR VOORAL OOK MET ELKAAR $E "RITSE HISTORICUS EN KENNER VAN DE (ELLENISTISCHE STE DENWERELD *OHN -A OMSCHREEF DE WERELD VAN DE &IGUUR (ELLENISTISCH 0RIENE BRON &ERLA + & 'RAF ET AL 0RIENE POSTKLASSIEKE POLIS !THENS RECENTELIJK ALS @PEER POLITY INTERACTION EEN UITDRUKKING DIE NIET ALLEEN AANGEEFT DAT DE POLITIEK VERRE VAN DOOD WAS MAAR OOK DAT DE HONDERDEN NIEUWE EN OUDE STEDEN IN VEEL OPZICHTEN ELKAARS GELIJKEN WAREN /OK IN LINGUÆSTISCH OPZICHT WAS ER OVERIGENS SPRAKE VAN EEN TOENEMENDE HOMOGENISERING $E OUDE 'RIEKSE POLEIS ZOALS !THENE EN 3PARTA HADDEN IN HUN GESCHREVEN DOCUMENTATIE NOG STUG VASTGEHOUDEN AAN HUN EIGEN LOKALE VERSIES VAN DE 'RIEKSE TAAL MAAR IN DE (ELLENISTISCHE PERIODE ZIEN WE DE GROEI VAN EEN GLOBALE VERSIE VAN HET 'RIEKS HET ZOGENAAMDE KOINÞ VAN KOINOS GEMEENSCHAPPELIJK $IT WAS NIET HET -ACEDONISCHE DIALECT MAAR EEN VORM VAN !TTISCH DAT BLIJKBAAR VOLDOENDE CULTUREEL PRESTIGE BEZAT OM UIT TE GROEIEN TOT DE GLOBALE TAAL VAN COMMERCIE DIPLOMATIE EN BESTUUR 5ITEINDELIJK IS DIT KOINÞ OOK DE TAAL GEWORDEN WAARIN DE NIEUWE @GLOBALE GODSDIENST VAN HET #HRISTENDOM ZICH VERBREIDDE OVER DE ANTIEKE WERELD $E 'RIEKSE POLIS WERD EVENEENS IN MATERIEEL OPZICHT GEKENMERKT DOOR EEN HOGE MATE VAN UNIFORMITEIT $E STADSINRICHTING EN DE STEDELIJKE ARCHITECTUUR VAN DE NIEUWE POLEIS MOETEN IEDERE 'RIEK VERTROUWD ZIJN VOORGEKOMEN $E STADSPLANNING IN DE NIEUWE STEDEN WAS VAAK UITGEVOERD 6ERGELIJK /- VAN .IJF @0OLITIEK IN DE POLIS IN ' 6OERMAN EN $ * 7OLFFRAM ED +OSSMANN )NSTITUUT "ENADERINGEN VAN DE GESCHIEDENIS VAN POLITIEK 'RONINGEN EN * -A @0EER 0OLITY )NTERACTION IN THE (ELLENISTIC !GE 0AST AND 0RESENT %- -OORMANN @(ET WOONHUIS IN DE (ELLENISTISCHE STAD ,AMPAS
3TEDEN FEESTEN EN IDENTITEIT IN DE WERELD NA !LEXANDER
VOLGENS HET (IPPODAMISCHE SCHAAKBORDPATROON ZOALS GOED TE ZIEN IS OP BIJGAANDE RECONSTRUCTIE VAN 0RIENE $E WOONHUIZEN WAREN VAAK GELIJKVORMIG EN ZULLEN EEN WAT SAAIE AANBLIK HEBBEN GEBODEN EEN KLEINE DEUR IN EEN BLINDE MUUR AAN DE STRAATKANT LEIDDE TOT EEN KLEINE BINNENPLAATS WAAROMHEEN IN ££N OF MEER VERDIEPINGEN DE VOORNAAMSTE VERTREKKEN LAGEN !LLEEN DE HUIZEN VAN DE ELITE SPRON GEN ERUIT n ZE WERDEN STEEDS GROOTSER EN LUXUEUZER AANGELEGD :IJ WAREN NIET AFGESLOTEN MAAR OPENDEN ZICH JUIST STEEDS MEER VOOR HET PUBLIEK EN VERWIERVEN ZO EEN REPRESENTATIEVE FUNCTIE DIE EEN AFGELEIDE WAS VAN HET TOEGENOMEN POLITIEKE GEWICHT VAN DE ELITE $E POLITIEK WERD NIET ALLEEN MAAR IN DE VOLKSVERGADERING GEMAAKT MAAR OOK IN DE @STADSPALEISJES VAN DE NIEUWE ELITE $E PUBLIEKE GEBOUWEN WAREN OOK VERBAZEND HOMOGEEN $E AUTEUR 0AU SANIAS SOMT IN DE TWEEDE EEUW VAN ONZE JAARTELLING DE CRITERIA OP WAARAAN n IN ARCHITECTONISCH OPZICHT EEN 'RIEKSE POLIS UIT ZIJN TIJD DIENT TE VOLDOEN PUBLIEKE GEBOUWEN EEN GYMNASIUM EEN THEATER EN EEN AGORA WAREN EEN CONDITIO SINE QUA NON $E PUBLIEKE BOUWWERKEN DIE HET STEDELIJK LANDSCHAP DOMINEERDEN ZOALS TEMPELS EN RAADSGEBOUWEN WAREN IN IEDERE STAD OP VERGELIJKBARE WIJZE VORMGEGEVEN (IERBIJ VALT WEL OP DAT DE ARCHITECTUUR STEEDS MEER EEN NADRUKKELIJKE EN THEATRALE VORM AANNAM HEILIGDOMMEN WERDEN UITGEBOUWD MET BIJGE BOUWEN EN LUXUEUZE GASTVERBLIJVEN 0UBLIEKE RUIMTES ALS DE AGORA WERDEN OMZOOMD DOOR PRESTIGIEUZE STOAS EN TROTSE BOULEUTERIA RAADSGEBOUWEN EN DE HELE STAD WERD VOLGEZET MET EXEDRAS MONUMENTEN EN ERETEKENEN VOOR DE LEDEN VAN DE STEDELIJKE ELITES (ET BELANG VAN DE GEHELE STEDELIJKE RUIMTE ALS DE SETTING VAN EEN STERK GERITUALISEERDE POLITIEKE CULTUUR NEEMT HAND OVER HAND TOE (ET VALT ECHTER GELIJK AL OP DAT BINNEN DEZE BOUWKUNDIGE KOINÞ BOUW WERKEN EN CONSTRUCTIES DIE RUIMTE BIEDEN AAN DE SPORT EN FEESTCULTUUR EEN PROMINENTE PLAATS INNAMEN )N DE KLASSIEKE POLIS WERDEN SPORTWEDSTRIJDEN IN HET KADER VAN RELIGIEUZE FESTIVALS NOG GEWOON GEHOUDEN OP DE AGORA ZOALS IN !THENE EN IN !RGOS MAAR IN DE (ELLENISTISCHE POLEIS WERDEN STEEDS MEER IMPOSANTE STADIONS GEBOUWD $E GYMNASIA ONTWIKKELEN ZICH IN DEZELFDE PERIODE TOT LUXUEUZE COMPLEXEN WAAR EEN BELANGRIJK DEEL VAN HET STEDELIJK LEVEN ZICH LEEK AF TE SPELEN $EZE ONTWIKKELING WAS GEEN TOEVAL EEN VAN DE 0AUSANIAS 6ERGELIJK /- VAN .IJF @)NSCRIPTIONS AND CIVIC MEMORY IN THE 2OMAN %AST 4HE !FTERLIFE OF )NSCRIPTIONS ,ONDEN
6AN .IJF
&IGUUR $E GYMNASIA VAN 0ERGAMON BRON &INLEY - ) AND ( 7 0LEKET 4HE /LYMPIC 'AMES THE &IRST 4HOUSAND 9EARS ,ONDEN
MEEST OPVALLENDE KARAKTERISTIEKEN VAN DE POSTKLASSIEKE STAD WAS NAMELIJK EEN UNIVERSEEL ENTHOUSIASME VOOR EEN TRADITIONEEL 'RIEKS OGENDE FEEST EN SPORTCULTUUR $E STELLING VALT TE VERDEDIGEN DAT WE MET DEZE SPORTCULTUUR ££N VAN DE MEEST OPVALLENDE GEMEENSCHAPPELIJKE KENMERKEN IN HANDEN HEBBEN VAN DE POSTKLASSIEKE POLIS ÓBERHAUPT
(ET STEDELIJK GYM %EN 'RIEKSE POLIS UIT DE (ELLENISTISCHE PERIODE WAS NIET COMPLEET ZONDER EEN IMPOSANT GYMNASIUM $E OPKOMST VAN HET GYMNASIUM LETTERLIJK EEN PLAATS WAAR MEN NAAKT OEFENDE IN DE ZESDE EEUW IS TRADITIONEEL GEKOPPELD AAN DE OPKOMST VAN DE 'RIEKSE POLIS ALS DE DOMINANTE SOCIALE EN POLITIEKE ORGANISATIEVORM 6OLGENS SOMMIGEN WAS HET GYMNASIUM IN HET LEVEN GE ROEPEN OM DE HOPLIETEN FYSIEK VOOR TE BEREIDEN OP HUN ZWARE TAAK IN HET LEGER MAAR HET LIJKT WAARSCHIJNLIJKER DAT HET GYMNASIUM JUIST DE PLAATS WAS WAAR DE ELITE BLEEF WERKEN AAN HUN FYSIEKE CONDITIE ALS EEN ASPECT VAN HUN SOCIALE EN POLITIEKE EMINENTIE $IE EERSTE GYMNASIA WAREN OVERIGENS ARCHI TECTONISCH WEINIG SPECTACULAIR HET WAREN TOCH VOORAL GROTE OPEN RUIMTES AAN DE RAND VAN DE STAD OF ZELFS DAARBUITEN ZOALS DE BEROEMDE !KADEMIE VAN 0LATO MET EEN PAAR KLEINE EN NIET ERG OPVALLENDE GEBOUWTJES DIE KONDEN DIENEN ALS KLEEDRUIMTE OF LESLOKAAL VOOR SOlSTEN EN lLOSOFEN )N DE (EL LENISTISCHE PERIODE WERDEN DE GYMNASIA ECHTER STEEDS MONUMENTALER VAN /- VAN .IJF @%EN @KLASSIEKE OPVOEDING IN HET 2OMEINSE /OSTEN 3PORT EN LITERATUUR IN HET GYMNASIUM ,AMPAS
3TEDEN FEESTEN EN IDENTITEIT IN DE WERELD NA !LEXANDER
KARAKTER $E GROTE GYMNASIA n EN DE MEESTE STEDEN HADDEN ER MEERDERE LAGEN BINNEN DE STAD EN ONTWIKKELDEN ZICH TOT RIJK GEOUTILLEERDE COMPLEXEN MET WORSTELPERKEN OVERDEKTE RENBANEN OEFENRUIMTES MASSAGEKAMERS MAAR OOK BIBLIOTHEKEN EN GEHOORZALEN ALLES RIJK VOORZIEN VAN STANDBEELDEN EN LUXE OBJECTEN 6ANAF DE (ELLENISTISCHE TIJD WERDEN ER OOK BADRUIMTES EN ZWEMBADEN AANGELEGD ZODAT 'RIEKSE GYMNASIA EN 2OMEINSE THERMEN STEEDS MEER NAAR ELKAAR TOE GROEIDEN )N DE 2OMEINSE TIJD ZIEN WE DAT VEEL GYMNASIA OOK RUIMTE GAAN BIEDEN AAN DE KEIZERCULTUS WAARUIT DUIDELIJK BLIJKT DAT HUN FUNCTIE DIE VAN PURE SPORTSCHOOL ALLANG WAS OVERSTEGEN $E GYMNASIA KREGEN STEEDS MEER HET KARAKTER VAN EEN TWEEDE AGORA EEN CEN TRALE PLAATS VOOR DE BURGERCULTUUR IN DE POSTKLASSIEKE POLIS (ET POLITIEK KARAKTER VAN DEZE COMPLEXEN WERD VERDER ONDERSTREEPT DOORDAT DE STATUS VAN DE GYMNASIARCH LANGZAAM OPSCHOOF VAN LITURGIST IN DE RICHTING VAN EEN PSEUDO MAGISTRATUUR )N DE (ELLENISTISCHE EN 2OMEINSE PERIODE KONDEN LEDEN VAN DE ELITE VEEL EER INLEGGEN MET DEZE FUNCTIE $E GYMNASIA WAREN NATUURLIJK STRAK GEREGULEERD DOOR DE STEDELIJKE AUTO RITEITEN 3TEDELIJKE WETTEN DIE WE BIJVOORBEELD KENNEN UIT "EROIA -ILETE EN 4EOS LEGDEN PRECIES VAST WAT ER ONDERRICHT WERD WAARBIJ HET ER STEEDS OM GING DE GEGOEDE BURGERIJ TE ONDERRICHTEN @IN IEDER VAK DAT NOODZAKELIJK BLIJKT TE ZIJN ZOALS HET HEETTE IN "EROIA (ET KON DAN GAAN OM MILITAIRE TRAININGEN VAN DE EPHEBEN EN OM DIVERSE VORMEN VAN LICHAMELIJKE OEFENING MAAR OOK ZAKEN ALS MUZIEK DANS EN RETORICA STONDEN OP HET PROGRAMMA 4OT HET EINDE TOE BEHIELD HET GYMNASIUM ZIJN RELATIEF ELITAIRE KARAKTER NATUURLIJK WAS DE TOEGANG NIET UITSLUITEND BEPERKT TOT DE ARISTOCRATIE ANDE REN KONDEN WEL MEETRAINEN MAAR OM SERIEUS WERK TE KUNNEN MAKEN VAN EEN GOEDE FYSIEK OM NOG MAAR TE ZWIJGEN VAN EEN GEDEGEN VOORBEREIDING OP DE WEDSTRIJDSPORT MOEST MEN TOCH OVER TIJD EN GELD BESCHIKKEN -AAR IN DE MEESTE GEVALLEN WAS HET GYMNASIUM IN SOCIAAL OPZICHT WEL SELECTIEF )N %GYPTE WERD DE KLASSE DIE HET GYMNASIUM FREQUENTEERDE OMSCHREVEN ALS @HOI EK TOU GYMNASIOU DE MANNEN VAN HET GYMNASIUM ELDERS ZOALS IN RECENTELIJK GEHELLENISEERD "ABYLON STOND DIE GROEP BEKEND ALS @HOI ALEIP HOMENOI @DE MANNEN DIE ZICH IN OLIÔN )N BEIDE GEVALLEN MOET HET GEGAAN ZIJN OM EEN GEPRIVILEGIEERDE GROEP VAN 'RIEKSE KOLONISTEN EN HUN NAZATEN (ET GYMNASIUM VAN "EROIA WAS EXPLICIET IN ZIJN SNOBISME HIER WERD DE TOEGANG ONTZEGD AAN EEN RUIME GROEP WAARONDER SLAVEN VRIJGELATENEN EN 4EOS 3YLL -ILETOS 3YLL "EROIA 0 'AUTHIER EN - " (ATZOPOULOS ,A LOI GYMNASIARCHIQUE DE "EROIA !THENE
6AN .IJF
HUN ZONEN EN MANNELIJKE PROSTITU£S )EDEREEN DIE ZIJN BEROEP UITOEFENDE IN DE AGORA WERD OOK BUITEN DE DEUR GEHOUDEN NET ALS DRONKAARDS EN GEESTELIJK GESTOORDEN :IJ BLEVEN ALLEMAAL @APALAISTROI OF ONGETRAIND 3OCIALE EN FYSIEKE INFERIORITEIT GINGEN BLIJKBAAR HAND IN HAND
(ET FESTIVAL $E KWINTESSENS VAN DE 'RIEKSE FEESTCULTUUR WAS ECHTER HET STEDELIJK FESTIVAL MEESTAL TER ERE VAN EEN GOD OF MACHTHEBBERS MAAR SOMS OOK VAN EEN LOKALE WELDOENER )N DE GEHELE OIKOUMENE DAT WIL ZEGGEN DE 'RIEKS SPREKENDE WERELD ORGANISEERDEN DE STEDEN MET GROTE REGELMAAT FESTIVALS EN SPELEN %EN RECENTE TELLING SPREEKT OVER MEER DAN FEESTEN IN +LEIN !ZIÔ ALLEEN MAAR WE ONTDEKKEN JAARLIJKS NIEUWE VOORBEELDEN $EZE VELE HONDERDEN FEESTEN WAREN VERBAZEND CONSERVATIEF VAN OPZET $E FESTIVALS HADDEN MEESTAL EEN KERN VAN ATLETISCHE MUZIKALE OF DRAMATISCHE COMPETITIES WAARVAN HET PROGRAMMA VRIJWEL IDENTIEK WAS AAN DAT VAN DE GROTE PANHELLEENSE FES TIVALS VAN /LYMPIA OF $ELPHI (ET RELIGIEUZE KARAKTER WAS ZICHTBAAR IN DE PLECHTIGE PROCESSIE DE OFFERPLECHTIGHEDEN EN DE UITGEBREIDE OFFERBANKETTEN DIE DAAROP VOLGDEN $E MEESTE FESTIVALS WAREN MAJEURE ONDERNEMINGEN :E WERDEN MEESTAL GEORGANISEERD MET EEN INTERVAL VAN VIER JAREN EN DE STADSGEMEENSCHAP BENOEMDE VOOR ELKE PERIODE AGONOTHETEN EN PANEGY RIARCHEN DIE RESPECTIEVELIJK TOEGANG MOESTEN HOUDEN OP EEN GOED VERLOOP VAN HET WEDSTRIJDPROGRAMMA EN OP DE FEESTMARKTEN DIE AAN DE FESTIVALS WAREN GEKOPPELD $AT LAATSTE WAS GEEN SINECURE EEN SUCCESVOL FESTIVAL KON NAAST DE ATLETEN EN DE THEOROI OFlCIÔLE WAARNEMERS DIE GESTUURD WERDEN DOOR ANDERE STEDEN GROTE AANTALLEN TOESCHOUWERS TREKKEN EN NATUURLIJK TALLOZE HANDELAARS EN KRAMERS DIE EEN SLAATJE WILDEN SLAAN UIT DE GROTE MENSENMASSAS 0ANEGYRIARCHEN OF FESTIVAL AGORANOMEN DIENDEN ERVOOR TE ZORGEN DAT ER VOLDOENDE LEVENSMIDDELEN BESCHIKBAAR WAREN EN HIELDEN OOK DE VOEDSELPRIJZEN ONDER CONTROLE n ££N VAN DE SCHAARSE MOMENTEN DAT DE STEDELIJKE OVERHEDEN INGREPEN IN DE VRIJE MARKT )NSCRIPTIES UIT %FEZE EN (ELLENISTISCH "OEOTIÔ LATEN ZIEN DAT IN ZULKE GEVALLEN VOORAL DE PRIJZEN VAN LUXE VOEDING ZOALS lJNE BROODSOORTEN EN VIS AAN OFlCIÔLE MAXIMA WERDEN GEBONDEN 3TEDEN WAREN ZICH GOED BEWUST VAN HET FEIT DAT EEN SUCCESVOL FESTIVAL STATUSVERHOGEND WERKTE $E FESTIVALS TROKKEN PUBLIEK UIT GROTE DELEN VAN :IE /- VAN .IJF @(ET DAGELIJKS BROOD DE PRIJSINSCRIPTIES IN %PHESE ,AMPAS
3TEDEN FEESTEN EN IDENTITEIT IN DE WERELD NA !LEXANDER
DE OIKOUMENE EN ER WAS DE STEDEN VEEL AAN GELEGEN OM DE BEKENDHEID VAN HUN FEESTEN TE VERGROTEN $E STEDEN SLOEGEN SPECIALE MUNTEN WAAROP HUN FEEST WERD GEADVERTEERD ONDER ANDERE DOOR EEN AFBEELDING VAN DE KRONEN OF ZAKKEN GELD DIE TE WINNEN WAREN -AAR DEZE FEESTEN GENEREERDEN OOK WEER EEN INTENSIEF DIPLOMATIEK VER KEER TUSSEN DE STEDEN ONDERLING $IT WORDT MOOI GEÆLLUSTREERD EEN INSCRIPTIE UIT DE STAD !NTIOCHIA IN 0ERSIS DAT WIL ZEGGEN VER WEG IN HET HUIDIGE )RAN LIET OPSTELLEN NA UITGENODIGD TE ZIJN DOOR DE BURGERS VAN -AGNESIA AAN DE -AEANDER AAN DE WESTKUST VAN HET HUIDIGE 4URKIJE DIE AAN HET EIND VAN DE DERDE EEUW EEN NIEUW FEEST HADDEN INGESTELD VOOR HUN BESCHERMGODIN !RTEMIS ,EUKOPHRYENE @4OEN EEN VOORTEKEN AAN HEN WAS VERSCHENEN ;DAT WIL ZEGGEN AAN DE INWON ERS VAN -AGNESIA= PROCLAMEERDEN ZIJ DIT DOOR DE HELE 'RIEKSE WERELD LET TERLIJK DOOR HEEL (ELLAS EN ZIJ VIERDEN TER ERE VAN HUN BESCHERMGODIN MET OFFERS EEN RELIGIEUS FESTIVAL EN EEN PLECHTIG BESTAND EN +RANSWEDSTRIJDEN ;DAT WIL ZEGGEN DEZE HADDEN GEEN GELDPRIJZEN MAAR KRANSEN ALS PRIJZEN= DAT IEDER VIJFDE JAAR GEHOUDEN WORDT BESTAANDE UIT MUZIKALE ATLETISCHE EN HIPPISCHE ONDERDELEN WAARMEE ZE HUN WELDOENSTER DANKTEN :E HEBBEN NAAR ONZE DEMOS x GEZANTEN GESTUURD DIE DE RAAD EN DE VOLKSVERGADE RING TOESPRAKEN EN EEN DECREET VAN DE DEMOS VAN -AGNESIA OVERLEGDEN EN NADAT ZE HUN SYNGENEIA STAMVERWANTSCHAP EN VRIENDSCHAP MET ONS HERNIEUWD HADDEN SPRAKEN ZE LANG OVER DE VERSCHIJNING VAN DE GODIN EN OVER DE DIENSTEN DIE DE INWONERS VAN -AGNESIA HEBBEN BEWEZEN AAN VELE VAN DE 'RIEKSE POLEIS EN ZE NODIGDEN ONS UIT VOOR DE +RANSWEDSTRIJD DIE ZE ORGANISEERDEN TER ERE VAN DE GODIN !RTEMIS ,EUKOPHRYENE KRACHTENS HET ORAKEL VAN DE GOD
!NTIOCHIA EN DE ANDERE UITGENODIGDE STEDEN ZONDEN VERVOLGENS THEOROI NAAR -AGNESIA $E FUNCTIE VAN DEZE THEOROI BESTOND NIET ALLEEN UIT HET GADESLAAN VAN DE VERRICHTINGEN MAAR ZE SPEELDEN ZELF EEN ACTIEVE ROL IN DE RELIGIEUZE DIMENSIES VAN DE FEESTEN :E NAMEN DEEL AAN DE RELIGIEUZE PROCESSIES EN AAN DE GEZAMENLIJKE OFFERPLECHTIGHEDEN )NSCRIPTIES IN -AGNESIA ZELF BEVESTIGDEN DE DEELNAME VAN DEZE STEDEN WEER (ET FESTIVAL TRANSFORMEERDE -AGNESIA DUS IN ZEKERE ZIN TOT HET CENTRUM VAN EEN GLOBALE OFFER EN FEESTGEMEENSCHAP DIE GEKENMERKT WERD DOOR GEMEENSCHAPPELIJKE RELIGIEUZE BELANGEN EN DOOR ) -AGNESIA $E INWONERS VAN -AGNESIA HEBBEN DE UITGEBREIDE CORRESPONDENTIE OVER DIT FESTIVAL LATEN GRAVEREN OP DE MUREN VAN EEN GROTE STOA AAN DE AGORA $E DOCUMENTATIE STAAT BIJ ELKAAR IN / +ERN $IE )NSCHRIFTEN VON -AGNESIA AM -AEANDER "ERLIJN
6AN .IJF
EEN GEMEENSCHAPPELIJKE 'RIEKSE RELIGIEUZE IDENTITEIT DIE BELEEFD WERD ALS EEN VORM VAN STAMVERWANTSCHAP
$E ROL VAN DE WELDOENERS (ET IS DUIDELIJK DAT DEZE SPORT EN FEESTCULTUUR EEN ZWARE lNANCIÔLE LAST KON BETEKENEN VOOR DE 'RIEKSE STEDEN (ET EERDER GENOEMDE GYMNASIUM VAN "EROIA HAD HET BIJVOORBEELD VAN TIJD TOT TIJD MOEILIJK OM DE KOSTEN VOOR DE OLIE VOOR DE ATLETEN EN DE BRANDSTOF VOOR DE GYMNASIA TE BETALEN )N DE KEIZERTIJD MOEST DE 2OMEINSE PROCONSUL ZELFS INGRIJPEN OM HET GYMNASIUM lNANCIEEL DRAAIENDE TE HOUDEN WAARBIJ HIJ VERSCHILLENDE MIDDELEN INZETTEN INCLUSIEF DE INKOMSTEN UIT DE STEDELIJKE WATERMOLENS -AAR OOK DE TALLOZE FESTIVALS ZULLEN EEN lNANCIÔLE ADERLATING GEVORMD HEBBEN VOOR DE STEDEN )N DE MEESTE GEVALLEN WERD DE SPORT EN FEESTCULTUUR ECHTER VOOR EEN GROOT DEEL BETAALD UIT DE ZAKKEN VAN PARTICULIERE WELDOENERS $IT VERSCHIJNSEL KENNEN WE ALS EUERGETISME NAAR HET 'RIEKSE WOORD VOOR WELDAAD EUERGESIA EN HET WAS ££N VAN DE VOORNAAMSTE KARAKTERTREKKEN VAN HET STEDELIJK LEVEN IN DE 'RIEKSE POLIS IN DE (ELLENISTISCHE EN 2OMEINSE PERIODE %UERGETISME KON VERSCHILLENDE TREKKEN AANNEMEN -AGISTRATEN BETAALDEN DE KOSTEN VAN HUN AMBT VAAK UIT EIGEN ZAK :E ORGANISEERDEN UITDELINGEN EN BANKETTEN EN ZE BETAALDEN DE BOUW OF HERSTELWERKZAAMHEDEN VAN DE PUBLIEKE GEBOUWEN -AAR ONDER DE ZAKEN DIE WELDOENERS OP HUN STERKE SCHOUDERS NAMEN VAL LEN SPECIAAL OP DE ZORG VOOR DE GYMNASIA EN DE ORGANISATIE VOOR DE VELE FESTIVALS 6AN GYMNASIARCHEN EN AGONOTHETEN WERD VERWACHT DAT ZE DIEP IN DE EIGEN BUIDEL TASTTEN %EN MOOI VOORBEELD IS DE ERE INSCRIPTIE VOOR DE WELDOENER -ENAS VAN 3ESTOS DIE ACTIEF WAS AAN HET EIND VAN DE TWEEDE EEUW VOOR ONZE JAARTELLING -ENAS WERD DOOR DE BOULE EN DE DEMOS VAN ZIJN STAD GEPREZEN @OMDAT HIJ ZICH VAN JONGS AF ZICH OM NIETS LIEVER BEKOMMERD HAD DAN HET WELZIJN VAN ZIJN VADERSTAD (IJ HAD ZIJN STAD GEDIEND ALS MUNTMEESTER EN ALS PRIESTER TIJDENS VERSCHEIDENE GEVAARLIJKE GEZANTSCHAPPEN EN DIPLOMATIEKE MISSIES EN ANDERE FUNCTIES WAARBIJ HIJ KOSTEN NOCH MOEITE GESPAARD HAD -AAR 6ERGELIJK 0- .IGDELIS EN ' ! 3OURIS !NTHUPATOS LEGEI %NA DIATAGMA T¯N AUTO KRATORIK¯N CHRON¯N GIA TO GUMNASIO TãS "EROIAS 4EKMãRIA 3UMBOLES STãN )STORIA TOU %LLãNIKOU KAI 2¯MAIKOU +OSMOU 4HESSALONIKI 6OOR EEN RECENTE BESPREKING VAN HET EUERGETISME VERWIJS IK NAAR HET PROEFSCHRIFT VAN !RJAN :UIDERHOEK DAT HIJ IN IN 'RONINGEN HEEFT VOLTOOID ! :UIDERHOEK #ITIZENS ELITES AND BENEFACTORS THE POLITICS OF PUBLIC GENEROSITY IN 2OMAN !SIA -INOR 'RONINGEN
3TEDEN FEESTEN EN IDENTITEIT IN DE WERELD NA !LEXANDER
DE MEESTE LOF KREEG HIJ VOOR HET FEIT DAT HIJ TWEE KEER @OP PRACHTVOLLE EN GENEREUZE WIJZE HAD OPGETREDEN ALS GYMNASIARCH $E LANGE TEKST BIEDT EEN STAALKAART VAN WAT ER ZOAL VAN EEN GYMNASIARCH WERD VERWACHT @(IJ ZORGDE VOOR DE DISCIPLINE VAN DE EPHEBEN EN DE JONGE MANNEN EN STEUNDE OP PRACHTVOLLE EN EERVOLLE WIJZE ALLE ANDERE VORMEN VAN ELEGANT GEDRAG EN HIJ BOUWDE EEN BAD EN DE BOUWWERKEN EROMHEEN HIJ RICHTTE EEN STANDBEELD OP VAN WIT MARMER EN VERDER VOORZAG HIJ IN ALLES WAT NODIG WAS EN OP DE VERJAARDAGEN VAN DE KONING LIET HIJ IEDERE MAAND NAMENS HET VOLK OFFERS BRENGEN EN HIJ STELDE WEDLOPEN IN VOOR DE EPHEBEN EN DE JONGE MANNEN HIJ ORGANISEERDE OOK WEDSTRIJDEN IN SPEERWERPEN EN BOOGSCHIETEN EN STELDE UIT EIGEN ZAK DE OLIE TER BESCHIKKING EN BRACHT ZODOENDE DE JONGE MANNEN TOT TRAINING EN UITHOUDINGSVERMOGEN :IJN TWEEDE TERMIJN ALS GYMNASIARCH VOLVOERDE HIJ IN EEN PERIODE VAN OORLOG EN VOEDSELSCHAARSTE (ET IS DAN OOK NIET VERRASSEND DAT HIJ SPECIAAL GEPREZEN WERD VOOR HET FEIT DAT HIJ IN DEZE PERIODE RUIMHARTIG OFFERS EN OFFERBANKETTEN ORGANISEERDE OLIE EN TRAININGSBENODIGDHEDEN WAARONDER STRIGILAE VERSTREKTE AAN DE EPHEBEN EN DE JONGE MANNEN EN TALLOZE WED STRIJDPRIJZEN TER BESCHIKKING STELDE $IT ALLES OM DE JEUGD TE DOORDRINGEN VAN HET BELANG VAN @TRAINING EN UITHOUDINGSVERMOGEN ZODAT UIT WEDIJVER OM MAN TE WORDEN DE PERSOONLIJKHEDEN VAN DE JONGE MANNEN ZICH RICHTTEN OP EEN DEUGDZAAM KARAKTER )NSCRIPTIES VOOR ANDERE GYMNASIARCHEN BEVATTEN NIET ALTIJD EVEN VEEL STIJLBLOEMPJES MAAR ZE LATEN ZIEN DAT ZAKEN ALS DE CONSTRUCTIE OF VERFRAAIING VAN DE FACILITEITEN HET BESCHIKBAAR STELLEN VAN OLIE EN TRAININGSBENODIGDHE DEN EN HET ORGANISEREN VAN GROTE FEESTEN MET DURE PRIJZEN EN UITGEBREIDE BANKETTEN OVERAL DE RIGUEUR WAREN (ET EUERGETISME VAN -ENAS EN ZIJN COLLEGAS KUNNEN WE NIET ZOMAAR ZIEN ALS EEN EXTREME VORM VAN ALTRUÆSME n DE BRONNEN LATEN ZIEN DAT NAAS TENLIEFDE NOOIT GEPRESENTEERD WERD ALS DE MOTIVATIE 0ATRIOTTISME DAT WIL ZEGGEN DE LIEFDE VOOR DE EIGEN STAD WERD DAT VAAK WEL $E MEESTE DONOREN VERKLAARDEN GEDREVEN TE ZIJN DOOR HET VERLANGEN DE EIGEN POLIS TE LATEN BLOEIEN DE WELDADEN WAREN DAN OOK ALLEEN OF VOORNAMELIJK VOOR DE MEDE POLISBEWONERS BEDOELD EN DE VERWACHTING WERD UITGESPROKEN DAT DE EIGEN STAD ER EER MEE ZOU INLEGGEN -AAR NATUURLIJK HADDEN DE WELDOENERS OOK HET EIGEN BELANG OP HET OOG GROOTSCHALIGE VRIJGEVIGHEID MARKEERDE HUN SOCIALE DISTANTIE TOT DE REST VAN DE BEVOLKING EN HIERMEE PRESENTEERDEN ZE ZICHZELF ALS EEN SUPERIEURE SOCIALE STAND $E TALLOZE ERESTANDBEELDEN EN $E INSCRIPTIE VAN MEER DAN REGELS IS GEPUBLICEERD ALS )+
6AN .IJF
INSCRIPTIES DIE VOOR HEN WERDEN OPGERICHT IN STADSCENTRA GETUIGEN HIER NOG STEEDS VAN
3OCIALE HIÑRARCHIE &EESTEN WAREN OOK EEN AANTREKKELIJK VOORWERP VAN EUERGETISME OMDAT ZE IN DE HANDEN VAN DE ELITE EEN EFFECTIEF POLITIEK COMMUNICATIEMIDDEL VORMDEN IN DIE ZIN DAT DE FEESTEN GEBRUIKT WERDEN OM UITDRUKKING TE GEVEN AAN DE SOCIALE EN POLITIEKE ORDENING VAN DE STADSGEMEENSCHAP .ATUURLIJK WAS DIT ASPECT NIET GEHEEL NIEUW n DE 0ANATHENAIA HADDEN NATUURLIJK AL OP SPECTA CULAIRE WIJZE UITDRUKKING GEGEVEN AAN DE !THEENSE POLITIEKE GEMEENSCHAP MAAR HET IS GEEN OVERDRIJVING OM TE STELLEN DAT DEZE ASPECTEN STEEDS MEER OP DE VOORGROND TRADEN 3OMS LIJKT HET EROP DAT RELIGIEUZE FEESTEN NIET MEER WAREN DAN EEN VOORWENDSEL VOOR HET UITDRAGEN VAN STEDELIJKE IDENTITEIT OF VOOR HET ZICHTBAAR MAKEN VAN DE POLITIEKE EN SOCIALE ORDENING 7E ZIEN DAT DE TRADITIONELE POLITIEKE INDELING DIE GEBASEERD WAS OP DE ISONOMIE nGELIJKBERECHTIGING n VAN DE BURGERS LANGZAAM MAAR ZEKER VERVANGEN WERD DOOR EEN MEER HIÔRARCHISCHE MAATSCHAPPIJOPVATTING n AL BLEEF ZOALS WE BOVEN ZAGEN DEMOCRATIE VRIJWEL OVERAL FORMEEL HET OFlCIÔLE MODEL $E TAAL VAN DE FESTIVALS VERANDERDE MEE $E PROCESSIES OFFERS EN ANDERE CEREMONIEÔN GAVEN NOG STEEDS UITDRUKKING AAN EEN INTENS BELEEFDE BURGERIDENTITEIT MAAR DEZE WORDT STEEDS MEER GEPRESENTEERD IN HIÔRARCHI SCHE TERMEN $IT FENOMEEN IS HET BESTE ZICHTBAAR IN DE TALLOZE PROCESSIES DIE IN HOGE FREQUENTIE DOOR DE POSTKLASSIEKE STEDEN TROKKEN $E PROCESSIE WAS NIET ALLEEN IN DE OUDHEID EEN FAVORIET RITUEEL COMMUNICATIEMEDIUM 2ECENTELIJK IS ER VEEL STUDIE GEDAAN NAAR DE SOCIALE EN POLITIEKE COMMUNICATIEVE FUNCTIES VAN PROCESSIES DIE WERDEN GEORGANISEERD DOOR DE STEDELIJKE OVERHEDEN OF DOOR RIJKE WELDOENERS %EN SPECTACULAIR VOORBEELD VINDEN WE IN DE BERGLANDEN VAN ,YCIÔ WAAR DE WELDOENER # )ULIUS $EMOSTHENES EEN INWONER VAN /I NOANDA FONDSEN NALIET VOOR VIERJAARLIJKSE VIERING VAN EEN GROOT FEEST MET COMPETITIES OFFERS EN ANDERE RITUELEN (ET HOOGTEPUNT VAN HET FEEST WAS ONGETWIJFELD DE GANG VAN DE OFFERPROCESSIE DOOR HET STEDELIJKE THEATER @/NDERSTAANDEN ZULLEN DOOR HET THEATER PARADEREN EN GEZAMENLIJK OF FEREN OP DE DAGEN VAN HET FESTIVAL ZOALS DE AGONOTHEET MIDDELS SCHRIFTELIJKE INSTRUCTIES VOOR IEDER GEZAMENLIJK OFFER ZAL VOORSCHRIJVEN DE AGONOTHEET ZELF MET STIER DE STADSPRIESTER VAN DE KEIZERS EN DE PRIESTERS VAN DE KEIZERS MET 6ERGELIJK %#, VAN DER 6LIET @"URGERIDEAAL EN BURGERSCHAPSRITUALEN VAN DE 'RIEKSE POLIS IN HET HELLENISME 4IJDSCHRIFT VOOR GESCHIEDENIS
3TEDEN FEESTEN EN IDENTITEIT IN DE WERELD NA !LEXANDER
STIER DE PRIESTER VAN :EUS MET STIER DE PANEGYRIARCHEN MET STIER DE SECRETARIS VAN DE RAAD EN DE PRYTANEN MET STIEREN DE STADSAGORANOMEN MET STIER DE GYMNASIARCHEN MET STIER DE SCHATMEESTERS MET STIER DE VELDWACHTERS MET STIER DE TOEZICHTHOUDER VAN DE EPHEBEN STIER DE TOEZICHTHOUDER VAN DE JONGENS MET STIER DE OPZICHTER VAN DE PUBLIEKE BOUWWERKEN MET STIER EN DE DORPEN ;VOLGEN DE NAMEN VAN MEER DAN DORPEN= EN DE BIJBEHORENDE LANDERIJEN MET TWEE STIEREN EN ;ER VOLGEN NOG MEER NAMEN VAN DORPEN IN HET TERRITORIUM= EN NIEMAND ZAL HET RECHT HEBBEN OM OVER DE OFFERDIEREN TOL TE HEFFEN $E PROCESSIE WAS ZO EEN DRAMATISERING VAN DE POLISGEMEENSCHAP VAN /INOANDA INCLUSIEF DE BEWONERS VAN HET TERRITORIUM -AAR NIET ALLEEN DE PROCESSIE OOK HET PUBLIEK CONSTITUEERDE EEN IDEALE REPRESENTATIE VAN DE MAATSCHAPPIJ $E ZITPLAATSEN IN DE THEATERS WAREN VERDEELD OP BASIS VAN SOCIALE POSITIE EN FUNCTIE IN DE STAD ER WAREN GESERVEERDE PLEKKEN VOOR PRIESTERS EN OFlCIALS VOOR DE LEDEN VAN GILDEN EN OFlCIÔLE CULT ASSOCIATIES EN RELIGIEUZE GROEPEN ZOALS BIJVOORBEELD DE JODEN %R WAREN OOK NATUUR LIJK ZITPLAATSEN GERESERVEERD VOOR DE THEOROI EN ANDERE GEZANTEN VAN MET NAME GENOEMDE STEDEN DIE VOOR DE SPEKTAKELS WAREN UITGENODIGD -AAR OP DE BESTE PLAATSEN VOORAAN IN HET ZICHT VAN IEDER ZATEN DE WELDOENERS RAADSLEDEN EN HUN FAMILIELEDEN !LS EEN WELDOENER RONDKEEK ZAG HIJ TOT ZIJN TEVREDENHEID DE REPRESENTATIE VAN EEN GOED GEORDENDE MAATSCHAPPIJ $E GROOTSTE AANTREKKELIJKHEID VAN DEZE CEREMONIEÔN VOOR DE WELDOENERS ZELF KOMT MISSCHIEN HET BESTE NAAR VOREN UIT EEN VIERDE EEUWSE TEKST @(ET THEATER RAAKT VOL EN HET HELE VOLK DAT DAAR ZO HOOG ZIT BIEDT EEN PRACHTIG SCHOUWSPEL DAT IS OPGEBOUWD UIT ZOVELE GEZICHTEN TEZAMEN x JE KUNT GEEN TEGELS OF STEEN MEER ZIEN MAAR HET IS EEN EN AL GEZICHTEN EN LIJVEN VAN MENSEN -AAR DAN ALS DE WELDOENER DIE HEN ALLEN HEEFT SAMEN GEBRACHT HUN BLIKVELD BINNENTREEDT STAAT IEDEREEN OP EN ALS UIT EEN MOND LATEN ZE VAN ZICH HOREN :E ROEPEN HEM AAN ALS LEIDER EN BESCHERMER VAN DE STAD DIE ZE ALLEN DELEN EN ZE STREKKEN HUN HANDEN NAAR HEM UIT x WAT DAN (IJ BUIGT NAAR HEN EN BETOONT HEN DAARMEE ZIJN RESPECT EN HIJ GAAT ZITTEN EN WORDT GEFELICITEERD DOOR AL ZIJNS GELIJKEN VAN WIE EENIEDER BIDT DAT HIJ OP EEN DAG ZELF VERKRIJGT WAT ;DE WELDOENER= NU HEEFT EN DAN DIRECT ZAL STERVEN (ET THEATER WERD IN DIT SOORT GEVALLEN DE SETTING VAN EEN POLITIEK SPEKTA KEL WAARAAN OOK DE TOESCHOUWERS ACTIEF DEELNAMEN )EDER FESTIVAL LEVERDE ZO - 7šRRLE 3TADT UND &EST IN KAISERZEITLICHEN +LEINASIEN 3TUDIEN ZU EINER AGONISTISCHEN 3TIFTUNG AUS /ENOANDA -ÓNCHEN *OHANNES #HRYSOSTOMOS $E )NANI 'LORIA
6AN .IJF
EEN RITUELE BLAUWDRUK VOOR DE POLISMAATSCHAPPIJ EEN REPRESENTATIE VAN DE IDEALE SOCIALE ORDENING WAARAAN DE BURGERS ZELF UITDRUKKING GAVEN MAAR BIJ AL DIE RITUELEN WAREN HET DE WELDOENERS ZELF DIE IN DE REPRESENTATIE EEN CENTRALE POSITIE BLIJKEN IN TE NEMEN
,OKALE KAMPIOENEN (ET IS TOT SLOT RELEVANT OM TE ONDERZOEKEN WIE IN DEZE PERIODE DE ATLETEN EN DE KAMPIOENEN WAREN VAN DE STEDELIJKE FESTIVALS (IER KOMEN WE OP EEN VAN DE MEEST BEDISCUSSIEERDE ONDERWERPEN VAN DE ANTIEKE SPORTGESCHIEDE NIS DE STATUS VAN DE ATLETEN 4RADITIONEEL HEBBEN SPORT HISTORICI DE MENING VERKONDIGD DAT NA DE KLASSIEKE PERIODE DE SOCIALE STATUS VAN DE ATLETEN DAALDE )N DE (ELLENISTISCHE PERIODE WERD DE SPORT GEDOMINEERD DOOR SPE CIALISTEN BEROEPSATLETEN UIT DE LAGERE SOCIALE KLASSEN SPIERBUNDELS ZONDER DE GERINGSTE STIJL OF CULTUUR DIE ALS NOUVEAUX RICHES HUN SPORTIEF SUCCES EN HUN PRIJZENGELD INZETTEN VOOR SOCIALE MOBILITEIT $IT BEELD LIJKT PLAUSIBEL OMDAT HET HERKENBAAR IS IS DIT NIET HET PAD DAT TEGENWOORDIG BIJVOORBEELD VEEL PROFVOETBALLERS LIJKEN TE VOLGEN MAAR VOOR DE OUDHEID IS DIT BEELD TOCH NIET ADEQUAAT (ARRY 0LEKET HEEFT AL ENIGE TIJD GELEDEN LATEN ZIEN DAT DE ELITE ALTIJD BETROKKEN BLEEF BIJ DE ANTIEKE SPORT EN DAT ATLETEN UIT TOPFAMILIES IN VEEL OPZICHTEN HET VELD BLEVEN DOMINEREN /NDER DE VELE TOPATLETEN VINDEN WE TALRIJKE KAMPIOENEN DIE AFKOMSTIG WAREN UIT DE STEDELIJKE ELITES EN DE TEKSTEN MAKEN DUIDELIJK DAT HET DAN ECHT NIET GING OM DE ZWARTE SCHAPEN UIT DE ELITE FAMILIES %EN RIJKE DAME UIT DE STAD /INOANDA DIE HAAR HELE INDRUKWEKKENDE GENEALOGIE OP HAAR GRAF LIET BEITELEN VERMELDDE VOL TROTS HAAR VERWANT ,ICINNIUS &LAVILLIANUS EEN SUCCESVOL ATLEET EN DE ZOON VAN EEN ,YCIARCH DAT WIL ZEGGEN EEN HOGE OFlCIAL VAN DE BOND VAN ,YCISCHE STEDEN 4ALLOZE VAN ZIJN STANDGENOTEN WAREN EVEN GEÆNTERESSEERD IN EEN SPORTIEVE CARRIÞRE (ET WOORD CARRIÞRE IS HIER OVERIGENS WEL WAT MISLEIDEND !TLETEN UIT DE HOOGSTE KRINGEN WAREN NATUURLIJK MAAR AL TE BEREID OM HET n SOMS RUIME PRIJZENGELD TE INCASSEREN MAAR ZE WEIGERDEN OM ZICH TE LATEN DE lNIÔREN ALS @PROFESSIONALS 3PORT WAS EEN @TIJDVERDRIJF GEEN WERK -AAR DIT TIJDVERDRIJF WAS NIET ZONDER POLITIEK BELANG DE GLORIE VAN DE OVERWINNING /- VAN .IJF @%CHTE -ANNEN ATLETIEK EN ZELFPRESENTATIE IN HET 2OMEINSE /OSTEN 'RONIEK (7 0LEKET @'AMES PRIZES ATHLETES AND IDEOLOGY SOME ASPECTS OF THE HISTORY OF SPORT IN THE 'RAECO 2OMAN WORLD 3TADION )'2
3TEDEN FEESTEN EN IDENTITEIT IN DE WERELD NA !LEXANDER
EN NATUURLIJK OOK DE COMMEMORATIE VAN SPORTIEVE SUCCESSEN DOOR MIDDEL VAN PUBLIEKE EREMONUMENTEN EN INSCRIPTIES DROEG IN NIET ONAANZIENLIJKE MATE BIJ TOT DE COLLECTIEVE ZELF REPRESENTATIE VAN DE ELITE ALS EEN OOK IN FYSIEK OPZICHT SUPERIEURE LAAG VAN DE MAATSCHAPPIJ 3PORTIEVE SUCCESSEN DROEGEN BIJ TOT HET AANZIEN VAN DE STAD EN SPORTIEVE KAMPIOENEN WERDEN ALOM GEÔERD ALS WELDOENERS VAN DE GEMEENSCHAP )N ALLE STEDEN STONDEN STANDBEELDEN VOOR MAGISTRATEN WELDOENERS EN ATLETEN DAAROM ZIJ AAN ZIJ
"ESLUIT )N HET KIELZOG VAN !LEXANDERS VEROVERINGEN BEGON OOK DE 'RIEKSE POLISCUL TUUR AAN EEN ENORME OPMARS )N EEN NIEUWE WERELD DIE GEDOMINEERD WERD DOOR GROTE TERRITORIALE RIJKEN ONTWIKKELDE DE POLIS ZICH TOT EEN VAN DE VOOR NAAMSTE VORMEN VAN SOCIALE INTERACTIE EN POLITIEK ORGANISATIE $EZE POLEIS WAREN DE ANKERPUNTEN VAN EEN 'RIEKSE GEMEENSCHAP DIE ZICH UITSTREKTE OVER GROTE DELEN VAN HET OOSTELIJK -IDDELLANDSE :EE GEBIED EN HET HUIDIGE -IDDEN /OSTEN 7E HEBBEN MET ANDERE WOORDEN TE MAKEN MET EEN BIJNA @GLOBAAL FENOMEEN IN DE HELE OIKOUMENE BOOD DE POLIS EEN VERGELIJKBARE AANBLIK IN MATERIEEL CULTUREEL EN IN SOCIAAL POLITIEK OPZICHT )N DIT ARTIKEL HEBBEN WE EEN AANTAL ASPECTEN VAN DEZE HELLENISTISCHE URBANISATIEGOLF AL LEEN MAAR KUNNEN AANSTIPPEN DE GESCHIEDENIS VAN DE 'RIEKSE POLIS TUSSEN !LEXANDER EN *USTINIANUS IS EEN ENORM ONDERZOEKSVELD DAT ONS NOG JAREN BEZIG ZAL HOUDEN
$IT GEBEURT OA IN HET KADER VAN HET )NTERNATIONALE 2ESEARCH .ETWERK 4HE 'REEK CITY AFTER THE CLASSICAL AGE DAT GELEID WORDT DOOR MIJZELF EN MIJN COLLEGA 2ICHARD !LSTON VAN 2OYAL (OLLOWAY 5NIVERSITY OF ,ONDON VERGELIJK 6AN .IJF @0OLITIEK IN DE POLIS
3TEDEN FEESTEN EN IDENTITEIT IN DE WERELD NA !LEXANDER $E 'RIEKSE POLIS NA !LEXANDER ONDERGANG OF NIEUWE BLOEI .ADAT DE -ACEDONISCHE VORSTEN DE HEERSCHAPPIJ OVER HET OUDE 'RIEKENLAND HADDEN VERKREGEN BLEEF DE 'RIEKSE POLIS VOORTBESTAAN 3TERKER NOG DE VEROVERINGEN VAN !LEXANDER DE 'ROTE ZORGDEN VOOR EEN NIEUWE URBANI SATIEGOLF EN VERSPREIDDEN DE 'RIEKSE CULTUUR TOT DIEP IN !ZIÔ )N DEZE BIJDRAGE BELICHT /NNO VAN .IJF ENKELE AS PECTEN VAN HET LEVEN IN DEZE (ELLENISTISCHE STADSSTATEN 4RADITIONELE OVERZICHTEN VAN DE GESCHIEDENIS VAN DE 'RIEKSE POLIS HEBBEN DE NEIGING OM DE AANDACHT WAT TE LATEN TE VERSLAPPEN NADAT DE -ACEDO NISCHE VORSTEN DE DOMINANTE MACHT ZIJN GEWORDEN IN HET OUDE (ELLAS $E SLAG BIJ #HAERONEIA IN WORDT DOOR VELEN GEZIEN ALS DE STERFDATUM VAN DE ZELFSTANDIGE 'RIEKSE POLIS $EZE MENING REmECTEERT EEN WAT OUDERWETS AANDOEND CLASSICISME DAT DE GESCHIEDENIS VAN DE 'RIEKSE STAD GELIJKSTELT MET DE GLORIETIJD VAN !THENE EN 3PARTA IN DE VIJFDE EN VIERDE EEUW 6AN EEN ECHTE DOOD WAS ECHTER GEEN SPRAKE WANT DE 'RIEKSE POLIS BLEEF IMMERS GEWOON BESTAAN &ILIPPUS )) SLAAGDE ER JUIST IN DE MEESTE 'RIEKSE POLEIS TE VERENIGEN IN EEN +ORINTHISCHE "OND WAARVAN IEDEREEN WIST DAT HET EIND DOEL EEN EXPEDITIE WAS TEGEN DE ERFVIJAND 0ERZIÔ &ILIPPUS STIERF VOORDAT HIJ DE AANVAL KON INZETTEN MAAR ZIJN OPVOLGER !LEXANDER MAAKTE ZOALS BEKEND HET KARWEI AF OP EEN SCHAAL DIE NIEMAND HAD VERWACHT /OK !LEXANDER MAAKTE GEEN EIND AAN DE POLIS INTEGENDEEL 7E BEGINNEN STEEDS BETER TE ZIEN DAT DE 'RIEKSE POLIS NA !LEXANDER EEN NIEUWE BLOEITIJD DOORMAAKTE (IJ STICHTTE ZELF NIEUWE STEDEN DIE HIJ GRAAG NAAR ZICHZELF VERNOEMDE ER WAREN ZEKER !LEXANDRIAS %£N KEER NOEMDE HIJ EEN STAD ZELFS NAAR ZIJN FAVORIETE PAARD "OUKEPHALA IN DE 0UNJAB :IJN OPVOLGERS TRADEN OOK ALS STEDENSTICHTERS IN ZIJN VOETSPOREN NA DE !LEXANDRIAS VOLGDEN DE 3ELEUCIAS EN DE !NTIOCHIAS ELKAAR OP /OK (ELLENISTISCHE VORSTINNEN EN PRINSESSEN
6AN .IJF
&IGUUR $E VERSCPREIDING VAN DE 'RIEKSE POLIS IN DE (ELLENISTISCHE PERIODE BRON - %D !TLAS OF ANCIENT HISTORY :0
WERDEN NIET VERGETEN MET DE STICHTING VAN ,AODICEAS EN !RSINOES .AAST VELE NIEUWE STICHTINGEN KWAMEN OOK BESTAANDE STEDEN TOT HERNIEUWDE BLOEI $AT GOLD VOOR DE 'RIEKSE POLEIS IN HET OUDE (ELLAS EN IN !SIA -INOR MAAR OOK VOOR STEDEN IN NIET 'RIEKSE GEBIEDEN DIE STEEDS MEER DE TREKKEN VAN DE POLIS AANNAMEN $EZE 'RIEKSE VORM VAN URBANISATIE BLEEF DOORLEVEN OOK LANG NADAT DE 2OMEINEN DE MACHT HADDEN GEGREPEN )N DE 2OMEINSE KEIZERTIJD WAS DE POLIS NOG STEEDS BELANGRIJK (ET 2OMEINSE OOSTEN WAAR WE DE POLIS VINDEN KENDE EEN GRAAD VAN URBANISATIE DIE NIET GEÔVENAARD ZOU WORDEN TOT AAN DE )NDUSTRIÔLE 2EVOLUTIE $E GROTE EPIGRAlCUS ,OUIS 2OBERT HEEFT ZELF BETOOGD DAT DE (ELLENISTISCHE POLIS HAAR HOOGTEPUNT PAS KENDE ONDER DE 2OMEINSE KEIZERS EN DAAR WIL IK ME GRAAG BIJ AANSLUITEN 0AS IN DE LATE KEIZERTIJD VERANDERT DIT ALS NA MEER DAN DUIZEND JAAR GESCHIEDENIS EEN EINDE KOMT AAN EEN VAN DE MEEST SUCCESVOLLE VORMEN VAN SOCIALE INTERACTIE EN POLITIEKE ORGANISATIE UIT DE WERELDGESCHIEDENIS 7AT VERBOND DE (ELLENISTISCHE STEDEN EIGENLIJK 7AT MAAKTE DIE STEDEN TOT POLEIS (ET IS NATUURLIJK ONBEGONNEN WERK OM ALLE ASPECTEN VAN DE (ELLENISTISCHE URBANISATIEGOLF IN EEN KORT ARTIKEL TE BESPREKEN MAAR EEN
3TEDEN FEESTEN EN IDENTITEIT IN DE WERELD NA !LEXANDER
PAAR KENMERKEN AANSTIPPEN KAN NATUURLIJK WEL 7AT IN IEDER GEVAL OPVALT IS DE RELATIEVE HOMOGENITEIT VAN DEZE URBANISATIEGOLF TUSSEN !LEXANDER EN *USTINIANUS 6AN HET /UDE 'RIEKENLAND TOT ACHTER DE 4IGRIS EN VANAF #ENTRAAL !NATOLIÔ TOT IN %GYPTE ZIEN WE POLEIS DIE STERK OP ELKAAR LIJKEN $E (ELLENISTISCHE POLIS HAD EEN BIJNA GLOBALE UITSTRALING EN EEN NOGAL UNIFORME VERSCHIJNINGSVORM WAARVAN WE EEN AANTAL ELEMENTEN WAT NA DER ZULLEN BEKIJKEN 7E ZULLEN DAARBIJ DE AANDACHT RICHTEN OP POLITIEKE EN ARCHITECTONISCHE ELEMENTEN VAN DEZE STADSCULTUUR MAAR DE NADRUK ZAL LIGGEN OP EEN VAN DE MEEST OPVALLENDE EIGENSCHAPPEN VAN DE (ELLE NISTISCHE STADSCULTUUR DE GLOBALE SPORT EN FEESTCULTUUR WAAR ALLE STEDEN DEEL AAN HADDEN
$E (ELLENISTISCHE POLIS )N POLITIEK OPZICHT WAREN DE MEESTE POLEIS IN IEDER GEVAL IN NAAM DEMO CRATIEÔN EN DEMOCRATISCHE INSTELLINGEN EN TITELS BLEVEN FORMEEL VAN KRACHT TOT VER IN DE 2OMEINSE TIJD )N DE MEESTE STEDEN WAS HET ECHTER STEEDS MEER EEN KLEINE KLIEK DIE IN FEITE DE DIENST UITMAAKTE ,EDEN VAN EEN HANDVOL VOORAANSTAANDE FAMILIES DOMINEERDEN HET PUBLIEKE LEVEN ZE MONOPOLI SEERDEN DE AMBTEN EN PRIESTERSCHAPPEN EN BEVOLKTEN VAN VADER OP ZOON DE BOULE DIE ZICH ONTWIKKELDE VAN ADVIES ORGAAN VAN DE EKKLESIA TOT EEN ERFELIJKE RAAD VAN DE BETER GESITUEERDE BURGERS $E HANDELINGSVRIJHEID VAN 'RIEKSE STEDEN WAS NATUURLIJK MINDER DAN DIE VAN DE DOMINANTE POLEIS ALS !THENE EN 3PARTA IN DE VIJFDE EEUW MAAR HET IS MAAR DE VRAAG OF WE DIE ALS MAATGEVEND MOGEN BESCHOUWEN $E (ELLENISTISCHE POLIS VALT MISSCHIEN BETER TE VERGELIJKEN MET DE HONDERDEN ANDERE 'RIEKSE POLEIS UIT DE KLAS SIEKE PERIODE DIE IN DE SCHADUW MOESTEN OPEREREN VAN GROTERE MACHTEN (ELLENISTISCHE VORSTEN EN LATER 2OME NAMEN IN DIT OPZICHT DE PLAATS IN VAN !THENE EN 3PARTA $E (ELLENISTISCHE POLITIEK HAD BINNEN DE GRENZEN VAN DIT NIEUWE POLITIEK BESTEL ECHT NOG WEL MOGELIJKHEDEN 3OMMIGE STEDEN BLEVEN LANG ONAFHANKELIJK ANDERE SLOTEN ZICH AANEEN IN FEDERALE VERBANDEN DIE SOMS UITGINGEN VAN EEN OVERKOEPELEND BURGERRECHT OF SOMS LEIDDEN TOT VOLLEDIGE POLITIEKE UNIE
$IT ARTIKEL SLUIT AAN BIJ EEN AANTAL EERDERE INLEIDENDE PUBLICATIES OVER DE POSTKLASSIEKE STAD DIE IK DE LAATSTE JAREN IN HET .EDERLANDS HEB GEPUBLICEERD )K VERWIJS WAAR NODIG NAAR DIE ARTIKELEN
6AN .IJF
$E 'RIEKSE STEDEN ONDERHIELDEN VAAK EEN INTENSIEF DI PLOMATIEK CONTACT n MET (ELLENISTI SCHE HEERSERS EN 2OMEINSE KEIZERS MAAR VOORAL OOK MET ELKAAR $E "RITSE HISTORICUS EN KENNER VAN DE (ELLENISTISCHE STE DENWERELD *OHN -A OMSCHREEF DE WERELD VAN DE &IGUUR (ELLENISTISCH 0RIENE BRON &ERLA + & 'RAF ET AL 0RIENE POSTKLASSIEKE POLIS !THENS RECENTELIJK ALS @PEER POLITY INTERACTION EEN UITDRUKKING DIE NIET ALLEEN AANGEEFT DAT DE POLITIEK VERRE VAN DOOD WAS MAAR OOK DAT DE HONDERDEN NIEUWE EN OUDE STEDEN IN VEEL OPZICHTEN ELKAARS GELIJKEN WAREN /OK IN LINGUÆSTISCH OPZICHT WAS ER OVERIGENS SPRAKE VAN EEN TOENEMENDE HOMOGENISERING $E OUDE 'RIEKSE POLEIS ZOALS !THENE EN 3PARTA HADDEN IN HUN GESCHREVEN DOCUMENTATIE NOG STUG VASTGEHOUDEN AAN HUN EIGEN LOKALE VERSIES VAN DE 'RIEKSE TAAL MAAR IN DE (ELLENISTISCHE PERIODE ZIEN WE DE GROEI VAN EEN GLOBALE VERSIE VAN HET 'RIEKS HET ZOGENAAMDE KOINÞ VAN KOINOS GEMEENSCHAPPELIJK $IT WAS NIET HET -ACEDONISCHE DIALECT MAAR EEN VORM VAN !TTISCH DAT BLIJKBAAR VOLDOENDE CULTUREEL PRESTIGE BEZAT OM UIT TE GROEIEN TOT DE GLOBALE TAAL VAN COMMERCIE DIPLOMATIE EN BESTUUR 5ITEINDELIJK IS DIT KOINÞ OOK DE TAAL GEWORDEN WAARIN DE NIEUWE @GLOBALE GODSDIENST VAN HET #HRISTENDOM ZICH VERBREIDDE OVER DE ANTIEKE WERELD $E 'RIEKSE POLIS WERD EVENEENS IN MATERIEEL OPZICHT GEKENMERKT DOOR EEN HOGE MATE VAN UNIFORMITEIT $E STADSINRICHTING EN DE STEDELIJKE ARCHITECTUUR VAN DE NIEUWE POLEIS MOETEN IEDERE 'RIEK VERTROUWD ZIJN VOORGEKOMEN $E STADSPLANNING IN DE NIEUWE STEDEN WAS VAAK UITGEVOERD 6ERGELIJK /- VAN .IJF @0OLITIEK IN DE POLIS IN ' 6OERMAN EN $ * 7OLFFRAM ED +OSSMANN )NSTITUUT "ENADERINGEN VAN DE GESCHIEDENIS VAN POLITIEK 'RONINGEN EN * -A @0EER 0OLITY )NTERACTION IN THE (ELLENISTIC !GE 0AST AND 0RESENT %- -OORMANN @(ET WOONHUIS IN DE (ELLENISTISCHE STAD ,AMPAS
3TEDEN FEESTEN EN IDENTITEIT IN DE WERELD NA !LEXANDER
VOLGENS HET (IPPODAMISCHE SCHAAKBORDPATROON ZOALS GOED TE ZIEN IS OP BIJGAANDE RECONSTRUCTIE VAN 0RIENE $E WOONHUIZEN WAREN VAAK GELIJKVORMIG EN ZULLEN EEN WAT SAAIE AANBLIK HEBBEN GEBODEN EEN KLEINE DEUR IN EEN BLINDE MUUR AAN DE STRAATKANT LEIDDE TOT EEN KLEINE BINNENPLAATS WAAROMHEEN IN ££N OF MEER VERDIEPINGEN DE VOORNAAMSTE VERTREKKEN LAGEN !LLEEN DE HUIZEN VAN DE ELITE SPRON GEN ERUIT n ZE WERDEN STEEDS GROOTSER EN LUXUEUZER AANGELEGD :IJ WAREN NIET AFGESLOTEN MAAR OPENDEN ZICH JUIST STEEDS MEER VOOR HET PUBLIEK EN VERWIERVEN ZO EEN REPRESENTATIEVE FUNCTIE DIE EEN AFGELEIDE WAS VAN HET TOEGENOMEN POLITIEKE GEWICHT VAN DE ELITE $E POLITIEK WERD NIET ALLEEN MAAR IN DE VOLKSVERGADERING GEMAAKT MAAR OOK IN DE @STADSPALEISJES VAN DE NIEUWE ELITE $E PUBLIEKE GEBOUWEN WAREN OOK VERBAZEND HOMOGEEN $E AUTEUR 0AU SANIAS SOMT IN DE TWEEDE EEUW VAN ONZE JAARTELLING DE CRITERIA OP WAARAAN n IN ARCHITECTONISCH OPZICHT EEN 'RIEKSE POLIS UIT ZIJN TIJD DIENT TE VOLDOEN PUBLIEKE GEBOUWEN EEN GYMNASIUM EEN THEATER EN EEN AGORA WAREN EEN CONDITIO SINE QUA NON $E PUBLIEKE BOUWWERKEN DIE HET STEDELIJK LANDSCHAP DOMINEERDEN ZOALS TEMPELS EN RAADSGEBOUWEN WAREN IN IEDERE STAD OP VERGELIJKBARE WIJZE VORMGEGEVEN (IERBIJ VALT WEL OP DAT DE ARCHITECTUUR STEEDS MEER EEN NADRUKKELIJKE EN THEATRALE VORM AANNAM HEILIGDOMMEN WERDEN UITGEBOUWD MET BIJGE BOUWEN EN LUXUEUZE GASTVERBLIJVEN 0UBLIEKE RUIMTES ALS DE AGORA WERDEN OMZOOMD DOOR PRESTIGIEUZE STOAS EN TROTSE BOULEUTERIA RAADSGEBOUWEN EN DE HELE STAD WERD VOLGEZET MET EXEDRAS MONUMENTEN EN ERETEKENEN VOOR DE LEDEN VAN DE STEDELIJKE ELITES (ET BELANG VAN DE GEHELE STEDELIJKE RUIMTE ALS DE SETTING VAN EEN STERK GERITUALISEERDE POLITIEKE CULTUUR NEEMT HAND OVER HAND TOE (ET VALT ECHTER GELIJK AL OP DAT BINNEN DEZE BOUWKUNDIGE KOINÞ BOUW WERKEN EN CONSTRUCTIES DIE RUIMTE BIEDEN AAN DE SPORT EN FEESTCULTUUR EEN PROMINENTE PLAATS INNAMEN )N DE KLASSIEKE POLIS WERDEN SPORTWEDSTRIJDEN IN HET KADER VAN RELIGIEUZE FESTIVALS NOG GEWOON GEHOUDEN OP DE AGORA ZOALS IN !THENE EN IN !RGOS MAAR IN DE (ELLENISTISCHE POLEIS WERDEN STEEDS MEER IMPOSANTE STADIONS GEBOUWD $E GYMNASIA ONTWIKKELEN ZICH IN DEZELFDE PERIODE TOT LUXUEUZE COMPLEXEN WAAR EEN BELANGRIJK DEEL VAN HET STEDELIJK LEVEN ZICH LEEK AF TE SPELEN $EZE ONTWIKKELING WAS GEEN TOEVAL EEN VAN DE 0AUSANIAS 6ERGELIJK /- VAN .IJF @)NSCRIPTIONS AND CIVIC MEMORY IN THE 2OMAN %AST 4HE !FTERLIFE OF )NSCRIPTIONS ,ONDEN
6AN .IJF
&IGUUR $E GYMNASIA VAN 0ERGAMON BRON &INLEY - ) AND ( 7 0LEKET 4HE /LYMPIC 'AMES THE &IRST 4HOUSAND 9EARS ,ONDEN
MEEST OPVALLENDE KARAKTERISTIEKEN VAN DE POSTKLASSIEKE STAD WAS NAMELIJK EEN UNIVERSEEL ENTHOUSIASME VOOR EEN TRADITIONEEL 'RIEKS OGENDE FEEST EN SPORTCULTUUR $E STELLING VALT TE VERDEDIGEN DAT WE MET DEZE SPORTCULTUUR ££N VAN DE MEEST OPVALLENDE GEMEENSCHAPPELIJKE KENMERKEN IN HANDEN HEBBEN VAN DE POSTKLASSIEKE POLIS ÓBERHAUPT
(ET STEDELIJK GYM %EN 'RIEKSE POLIS UIT DE (ELLENISTISCHE PERIODE WAS NIET COMPLEET ZONDER EEN IMPOSANT GYMNASIUM $E OPKOMST VAN HET GYMNASIUM LETTERLIJK EEN PLAATS WAAR MEN NAAKT OEFENDE IN DE ZESDE EEUW IS TRADITIONEEL GEKOPPELD AAN DE OPKOMST VAN DE 'RIEKSE POLIS ALS DE DOMINANTE SOCIALE EN POLITIEKE ORGANISATIEVORM 6OLGENS SOMMIGEN WAS HET GYMNASIUM IN HET LEVEN GE ROEPEN OM DE HOPLIETEN FYSIEK VOOR TE BEREIDEN OP HUN ZWARE TAAK IN HET LEGER MAAR HET LIJKT WAARSCHIJNLIJKER DAT HET GYMNASIUM JUIST DE PLAATS WAS WAAR DE ELITE BLEEF WERKEN AAN HUN FYSIEKE CONDITIE ALS EEN ASPECT VAN HUN SOCIALE EN POLITIEKE EMINENTIE $IE EERSTE GYMNASIA WAREN OVERIGENS ARCHI TECTONISCH WEINIG SPECTACULAIR HET WAREN TOCH VOORAL GROTE OPEN RUIMTES AAN DE RAND VAN DE STAD OF ZELFS DAARBUITEN ZOALS DE BEROEMDE !KADEMIE VAN 0LATO MET EEN PAAR KLEINE EN NIET ERG OPVALLENDE GEBOUWTJES DIE KONDEN DIENEN ALS KLEEDRUIMTE OF LESLOKAAL VOOR SOlSTEN EN lLOSOFEN )N DE (EL LENISTISCHE PERIODE WERDEN DE GYMNASIA ECHTER STEEDS MONUMENTALER VAN /- VAN .IJF @%EN @KLASSIEKE OPVOEDING IN HET 2OMEINSE /OSTEN 3PORT EN LITERATUUR IN HET GYMNASIUM ,AMPAS
3TEDEN FEESTEN EN IDENTITEIT IN DE WERELD NA !LEXANDER
KARAKTER $E GROTE GYMNASIA n EN DE MEESTE STEDEN HADDEN ER MEERDERE LAGEN BINNEN DE STAD EN ONTWIKKELDEN ZICH TOT RIJK GEOUTILLEERDE COMPLEXEN MET WORSTELPERKEN OVERDEKTE RENBANEN OEFENRUIMTES MASSAGEKAMERS MAAR OOK BIBLIOTHEKEN EN GEHOORZALEN ALLES RIJK VOORZIEN VAN STANDBEELDEN EN LUXE OBJECTEN 6ANAF DE (ELLENISTISCHE TIJD WERDEN ER OOK BADRUIMTES EN ZWEMBADEN AANGELEGD ZODAT 'RIEKSE GYMNASIA EN 2OMEINSE THERMEN STEEDS MEER NAAR ELKAAR TOE GROEIDEN )N DE 2OMEINSE TIJD ZIEN WE DAT VEEL GYMNASIA OOK RUIMTE GAAN BIEDEN AAN DE KEIZERCULTUS WAARUIT DUIDELIJK BLIJKT DAT HUN FUNCTIE DIE VAN PURE SPORTSCHOOL ALLANG WAS OVERSTEGEN $E GYMNASIA KREGEN STEEDS MEER HET KARAKTER VAN EEN TWEEDE AGORA EEN CEN TRALE PLAATS VOOR DE BURGERCULTUUR IN DE POSTKLASSIEKE POLIS (ET POLITIEK KARAKTER VAN DEZE COMPLEXEN WERD VERDER ONDERSTREEPT DOORDAT DE STATUS VAN DE GYMNASIARCH LANGZAAM OPSCHOOF VAN LITURGIST IN DE RICHTING VAN EEN PSEUDO MAGISTRATUUR )N DE (ELLENISTISCHE EN 2OMEINSE PERIODE KONDEN LEDEN VAN DE ELITE VEEL EER INLEGGEN MET DEZE FUNCTIE $E GYMNASIA WAREN NATUURLIJK STRAK GEREGULEERD DOOR DE STEDELIJKE AUTO RITEITEN 3TEDELIJKE WETTEN DIE WE BIJVOORBEELD KENNEN UIT "EROIA -ILETE EN 4EOS LEGDEN PRECIES VAST WAT ER ONDERRICHT WERD WAARBIJ HET ER STEEDS OM GING DE GEGOEDE BURGERIJ TE ONDERRICHTEN @IN IEDER VAK DAT NOODZAKELIJK BLIJKT TE ZIJN ZOALS HET HEETTE IN "EROIA (ET KON DAN GAAN OM MILITAIRE TRAININGEN VAN DE EPHEBEN EN OM DIVERSE VORMEN VAN LICHAMELIJKE OEFENING MAAR OOK ZAKEN ALS MUZIEK DANS EN RETORICA STONDEN OP HET PROGRAMMA 4OT HET EINDE TOE BEHIELD HET GYMNASIUM ZIJN RELATIEF ELITAIRE KARAKTER NATUURLIJK WAS DE TOEGANG NIET UITSLUITEND BEPERKT TOT DE ARISTOCRATIE ANDE REN KONDEN WEL MEETRAINEN MAAR OM SERIEUS WERK TE KUNNEN MAKEN VAN EEN GOEDE FYSIEK OM NOG MAAR TE ZWIJGEN VAN EEN GEDEGEN VOORBEREIDING OP DE WEDSTRIJDSPORT MOEST MEN TOCH OVER TIJD EN GELD BESCHIKKEN -AAR IN DE MEESTE GEVALLEN WAS HET GYMNASIUM IN SOCIAAL OPZICHT WEL SELECTIEF )N %GYPTE WERD DE KLASSE DIE HET GYMNASIUM FREQUENTEERDE OMSCHREVEN ALS @HOI EK TOU GYMNASIOU DE MANNEN VAN HET GYMNASIUM ELDERS ZOALS IN RECENTELIJK GEHELLENISEERD "ABYLON STOND DIE GROEP BEKEND ALS @HOI ALEIP HOMENOI @DE MANNEN DIE ZICH IN OLIÔN )N BEIDE GEVALLEN MOET HET GEGAAN ZIJN OM EEN GEPRIVILEGIEERDE GROEP VAN 'RIEKSE KOLONISTEN EN HUN NAZATEN (ET GYMNASIUM VAN "EROIA WAS EXPLICIET IN ZIJN SNOBISME HIER WERD DE TOEGANG ONTZEGD AAN EEN RUIME GROEP WAARONDER SLAVEN VRIJGELATENEN EN 4EOS 3YLL -ILETOS 3YLL "EROIA 0 'AUTHIER EN - " (ATZOPOULOS ,A LOI GYMNASIARCHIQUE DE "EROIA !THENE
6AN .IJF
HUN ZONEN EN MANNELIJKE PROSTITU£S )EDEREEN DIE ZIJN BEROEP UITOEFENDE IN DE AGORA WERD OOK BUITEN DE DEUR GEHOUDEN NET ALS DRONKAARDS EN GEESTELIJK GESTOORDEN :IJ BLEVEN ALLEMAAL @APALAISTROI OF ONGETRAIND 3OCIALE EN FYSIEKE INFERIORITEIT GINGEN BLIJKBAAR HAND IN HAND
(ET FESTIVAL $E KWINTESSENS VAN DE 'RIEKSE FEESTCULTUUR WAS ECHTER HET STEDELIJK FESTIVAL MEESTAL TER ERE VAN EEN GOD OF MACHTHEBBERS MAAR SOMS OOK VAN EEN LOKALE WELDOENER )N DE GEHELE OIKOUMENE DAT WIL ZEGGEN DE 'RIEKS SPREKENDE WERELD ORGANISEERDEN DE STEDEN MET GROTE REGELMAAT FESTIVALS EN SPELEN %EN RECENTE TELLING SPREEKT OVER MEER DAN FEESTEN IN +LEIN !ZIÔ ALLEEN MAAR WE ONTDEKKEN JAARLIJKS NIEUWE VOORBEELDEN $EZE VELE HONDERDEN FEESTEN WAREN VERBAZEND CONSERVATIEF VAN OPZET $E FESTIVALS HADDEN MEESTAL EEN KERN VAN ATLETISCHE MUZIKALE OF DRAMATISCHE COMPETITIES WAARVAN HET PROGRAMMA VRIJWEL IDENTIEK WAS AAN DAT VAN DE GROTE PANHELLEENSE FES TIVALS VAN /LYMPIA OF $ELPHI (ET RELIGIEUZE KARAKTER WAS ZICHTBAAR IN DE PLECHTIGE PROCESSIE DE OFFERPLECHTIGHEDEN EN DE UITGEBREIDE OFFERBANKETTEN DIE DAAROP VOLGDEN $E MEESTE FESTIVALS WAREN MAJEURE ONDERNEMINGEN :E WERDEN MEESTAL GEORGANISEERD MET EEN INTERVAL VAN VIER JAREN EN DE STADSGEMEENSCHAP BENOEMDE VOOR ELKE PERIODE AGONOTHETEN EN PANEGY RIARCHEN DIE RESPECTIEVELIJK TOEGANG MOESTEN HOUDEN OP EEN GOED VERLOOP VAN HET WEDSTRIJDPROGRAMMA EN OP DE FEESTMARKTEN DIE AAN DE FESTIVALS WAREN GEKOPPELD $AT LAATSTE WAS GEEN SINECURE EEN SUCCESVOL FESTIVAL KON NAAST DE ATLETEN EN DE THEOROI OFlCIÔLE WAARNEMERS DIE GESTUURD WERDEN DOOR ANDERE STEDEN GROTE AANTALLEN TOESCHOUWERS TREKKEN EN NATUURLIJK TALLOZE HANDELAARS EN KRAMERS DIE EEN SLAATJE WILDEN SLAAN UIT DE GROTE MENSENMASSAS 0ANEGYRIARCHEN OF FESTIVAL AGORANOMEN DIENDEN ERVOOR TE ZORGEN DAT ER VOLDOENDE LEVENSMIDDELEN BESCHIKBAAR WAREN EN HIELDEN OOK DE VOEDSELPRIJZEN ONDER CONTROLE n ££N VAN DE SCHAARSE MOMENTEN DAT DE STEDELIJKE OVERHEDEN INGREPEN IN DE VRIJE MARKT )NSCRIPTIES UIT %FEZE EN (ELLENISTISCH "OEOTIÔ LATEN ZIEN DAT IN ZULKE GEVALLEN VOORAL DE PRIJZEN VAN LUXE VOEDING ZOALS lJNE BROODSOORTEN EN VIS AAN OFlCIÔLE MAXIMA WERDEN GEBONDEN 3TEDEN WAREN ZICH GOED BEWUST VAN HET FEIT DAT EEN SUCCESVOL FESTIVAL STATUSVERHOGEND WERKTE $E FESTIVALS TROKKEN PUBLIEK UIT GROTE DELEN VAN :IE /- VAN .IJF @(ET DAGELIJKS BROOD DE PRIJSINSCRIPTIES IN %PHESE ,AMPAS
3TEDEN FEESTEN EN IDENTITEIT IN DE WERELD NA !LEXANDER
DE OIKOUMENE EN ER WAS DE STEDEN VEEL AAN GELEGEN OM DE BEKENDHEID VAN HUN FEESTEN TE VERGROTEN $E STEDEN SLOEGEN SPECIALE MUNTEN WAAROP HUN FEEST WERD GEADVERTEERD ONDER ANDERE DOOR EEN AFBEELDING VAN DE KRONEN OF ZAKKEN GELD DIE TE WINNEN WAREN -AAR DEZE FEESTEN GENEREERDEN OOK WEER EEN INTENSIEF DIPLOMATIEK VER KEER TUSSEN DE STEDEN ONDERLING $IT WORDT MOOI GEÆLLUSTREERD EEN INSCRIPTIE UIT DE STAD !NTIOCHIA IN 0ERSIS DAT WIL ZEGGEN VER WEG IN HET HUIDIGE )RAN LIET OPSTELLEN NA UITGENODIGD TE ZIJN DOOR DE BURGERS VAN -AGNESIA AAN DE -AEANDER AAN DE WESTKUST VAN HET HUIDIGE 4URKIJE DIE AAN HET EIND VAN DE DERDE EEUW EEN NIEUW FEEST HADDEN INGESTELD VOOR HUN BESCHERMGODIN !RTEMIS ,EUKOPHRYENE @4OEN EEN VOORTEKEN AAN HEN WAS VERSCHENEN ;DAT WIL ZEGGEN AAN DE INWON ERS VAN -AGNESIA= PROCLAMEERDEN ZIJ DIT DOOR DE HELE 'RIEKSE WERELD LET TERLIJK DOOR HEEL (ELLAS EN ZIJ VIERDEN TER ERE VAN HUN BESCHERMGODIN MET OFFERS EEN RELIGIEUS FESTIVAL EN EEN PLECHTIG BESTAND EN +RANSWEDSTRIJDEN ;DAT WIL ZEGGEN DEZE HADDEN GEEN GELDPRIJZEN MAAR KRANSEN ALS PRIJZEN= DAT IEDER VIJFDE JAAR GEHOUDEN WORDT BESTAANDE UIT MUZIKALE ATLETISCHE EN HIPPISCHE ONDERDELEN WAARMEE ZE HUN WELDOENSTER DANKTEN :E HEBBEN NAAR ONZE DEMOS x GEZANTEN GESTUURD DIE DE RAAD EN DE VOLKSVERGADE RING TOESPRAKEN EN EEN DECREET VAN DE DEMOS VAN -AGNESIA OVERLEGDEN EN NADAT ZE HUN SYNGENEIA STAMVERWANTSCHAP EN VRIENDSCHAP MET ONS HERNIEUWD HADDEN SPRAKEN ZE LANG OVER DE VERSCHIJNING VAN DE GODIN EN OVER DE DIENSTEN DIE DE INWONERS VAN -AGNESIA HEBBEN BEWEZEN AAN VELE VAN DE 'RIEKSE POLEIS EN ZE NODIGDEN ONS UIT VOOR DE +RANSWEDSTRIJD DIE ZE ORGANISEERDEN TER ERE VAN DE GODIN !RTEMIS ,EUKOPHRYENE KRACHTENS HET ORAKEL VAN DE GOD
!NTIOCHIA EN DE ANDERE UITGENODIGDE STEDEN ZONDEN VERVOLGENS THEOROI NAAR -AGNESIA $E FUNCTIE VAN DEZE THEOROI BESTOND NIET ALLEEN UIT HET GADESLAAN VAN DE VERRICHTINGEN MAAR ZE SPEELDEN ZELF EEN ACTIEVE ROL IN DE RELIGIEUZE DIMENSIES VAN DE FEESTEN :E NAMEN DEEL AAN DE RELIGIEUZE PROCESSIES EN AAN DE GEZAMENLIJKE OFFERPLECHTIGHEDEN )NSCRIPTIES IN -AGNESIA ZELF BEVESTIGDEN DE DEELNAME VAN DEZE STEDEN WEER (ET FESTIVAL TRANSFORMEERDE -AGNESIA DUS IN ZEKERE ZIN TOT HET CENTRUM VAN EEN GLOBALE OFFER EN FEESTGEMEENSCHAP DIE GEKENMERKT WERD DOOR GEMEENSCHAPPELIJKE RELIGIEUZE BELANGEN EN DOOR ) -AGNESIA $E INWONERS VAN -AGNESIA HEBBEN DE UITGEBREIDE CORRESPONDENTIE OVER DIT FESTIVAL LATEN GRAVEREN OP DE MUREN VAN EEN GROTE STOA AAN DE AGORA $E DOCUMENTATIE STAAT BIJ ELKAAR IN / +ERN $IE )NSCHRIFTEN VON -AGNESIA AM -AEANDER "ERLIJN
6AN .IJF
EEN GEMEENSCHAPPELIJKE 'RIEKSE RELIGIEUZE IDENTITEIT DIE BELEEFD WERD ALS EEN VORM VAN STAMVERWANTSCHAP
$E ROL VAN DE WELDOENERS (ET IS DUIDELIJK DAT DEZE SPORT EN FEESTCULTUUR EEN ZWARE lNANCIÔLE LAST KON BETEKENEN VOOR DE 'RIEKSE STEDEN (ET EERDER GENOEMDE GYMNASIUM VAN "EROIA HAD HET BIJVOORBEELD VAN TIJD TOT TIJD MOEILIJK OM DE KOSTEN VOOR DE OLIE VOOR DE ATLETEN EN DE BRANDSTOF VOOR DE GYMNASIA TE BETALEN )N DE KEIZERTIJD MOEST DE 2OMEINSE PROCONSUL ZELFS INGRIJPEN OM HET GYMNASIUM lNANCIEEL DRAAIENDE TE HOUDEN WAARBIJ HIJ VERSCHILLENDE MIDDELEN INZETTEN INCLUSIEF DE INKOMSTEN UIT DE STEDELIJKE WATERMOLENS -AAR OOK DE TALLOZE FESTIVALS ZULLEN EEN lNANCIÔLE ADERLATING GEVORMD HEBBEN VOOR DE STEDEN )N DE MEESTE GEVALLEN WERD DE SPORT EN FEESTCULTUUR ECHTER VOOR EEN GROOT DEEL BETAALD UIT DE ZAKKEN VAN PARTICULIERE WELDOENERS $IT VERSCHIJNSEL KENNEN WE ALS EUERGETISME NAAR HET 'RIEKSE WOORD VOOR WELDAAD EUERGESIA EN HET WAS ££N VAN DE VOORNAAMSTE KARAKTERTREKKEN VAN HET STEDELIJK LEVEN IN DE 'RIEKSE POLIS IN DE (ELLENISTISCHE EN 2OMEINSE PERIODE %UERGETISME KON VERSCHILLENDE TREKKEN AANNEMEN -AGISTRATEN BETAALDEN DE KOSTEN VAN HUN AMBT VAAK UIT EIGEN ZAK :E ORGANISEERDEN UITDELINGEN EN BANKETTEN EN ZE BETAALDEN DE BOUW OF HERSTELWERKZAAMHEDEN VAN DE PUBLIEKE GEBOUWEN -AAR ONDER DE ZAKEN DIE WELDOENERS OP HUN STERKE SCHOUDERS NAMEN VAL LEN SPECIAAL OP DE ZORG VOOR DE GYMNASIA EN DE ORGANISATIE VOOR DE VELE FESTIVALS 6AN GYMNASIARCHEN EN AGONOTHETEN WERD VERWACHT DAT ZE DIEP IN DE EIGEN BUIDEL TASTTEN %EN MOOI VOORBEELD IS DE ERE INSCRIPTIE VOOR DE WELDOENER -ENAS VAN 3ESTOS DIE ACTIEF WAS AAN HET EIND VAN DE TWEEDE EEUW VOOR ONZE JAARTELLING -ENAS WERD DOOR DE BOULE EN DE DEMOS VAN ZIJN STAD GEPREZEN @OMDAT HIJ ZICH VAN JONGS AF ZICH OM NIETS LIEVER BEKOMMERD HAD DAN HET WELZIJN VAN ZIJN VADERSTAD (IJ HAD ZIJN STAD GEDIEND ALS MUNTMEESTER EN ALS PRIESTER TIJDENS VERSCHEIDENE GEVAARLIJKE GEZANTSCHAPPEN EN DIPLOMATIEKE MISSIES EN ANDERE FUNCTIES WAARBIJ HIJ KOSTEN NOCH MOEITE GESPAARD HAD -AAR 6ERGELIJK 0- .IGDELIS EN ' ! 3OURIS !NTHUPATOS LEGEI %NA DIATAGMA T¯N AUTO KRATORIK¯N CHRON¯N GIA TO GUMNASIO TãS "EROIAS 4EKMãRIA 3UMBOLES STãN )STORIA TOU %LLãNIKOU KAI 2¯MAIKOU +OSMOU 4HESSALONIKI 6OOR EEN RECENTE BESPREKING VAN HET EUERGETISME VERWIJS IK NAAR HET PROEFSCHRIFT VAN !RJAN :UIDERHOEK DAT HIJ IN IN 'RONINGEN HEEFT VOLTOOID ! :UIDERHOEK #ITIZENS ELITES AND BENEFACTORS THE POLITICS OF PUBLIC GENEROSITY IN 2OMAN !SIA -INOR 'RONINGEN
3TEDEN FEESTEN EN IDENTITEIT IN DE WERELD NA !LEXANDER
DE MEESTE LOF KREEG HIJ VOOR HET FEIT DAT HIJ TWEE KEER @OP PRACHTVOLLE EN GENEREUZE WIJZE HAD OPGETREDEN ALS GYMNASIARCH $E LANGE TEKST BIEDT EEN STAALKAART VAN WAT ER ZOAL VAN EEN GYMNASIARCH WERD VERWACHT @(IJ ZORGDE VOOR DE DISCIPLINE VAN DE EPHEBEN EN DE JONGE MANNEN EN STEUNDE OP PRACHTVOLLE EN EERVOLLE WIJZE ALLE ANDERE VORMEN VAN ELEGANT GEDRAG EN HIJ BOUWDE EEN BAD EN DE BOUWWERKEN EROMHEEN HIJ RICHTTE EEN STANDBEELD OP VAN WIT MARMER EN VERDER VOORZAG HIJ IN ALLES WAT NODIG WAS EN OP DE VERJAARDAGEN VAN DE KONING LIET HIJ IEDERE MAAND NAMENS HET VOLK OFFERS BRENGEN EN HIJ STELDE WEDLOPEN IN VOOR DE EPHEBEN EN DE JONGE MANNEN HIJ ORGANISEERDE OOK WEDSTRIJDEN IN SPEERWERPEN EN BOOGSCHIETEN EN STELDE UIT EIGEN ZAK DE OLIE TER BESCHIKKING EN BRACHT ZODOENDE DE JONGE MANNEN TOT TRAINING EN UITHOUDINGSVERMOGEN :IJN TWEEDE TERMIJN ALS GYMNASIARCH VOLVOERDE HIJ IN EEN PERIODE VAN OORLOG EN VOEDSELSCHAARSTE (ET IS DAN OOK NIET VERRASSEND DAT HIJ SPECIAAL GEPREZEN WERD VOOR HET FEIT DAT HIJ IN DEZE PERIODE RUIMHARTIG OFFERS EN OFFERBANKETTEN ORGANISEERDE OLIE EN TRAININGSBENODIGDHEDEN WAARONDER STRIGILAE VERSTREKTE AAN DE EPHEBEN EN DE JONGE MANNEN EN TALLOZE WED STRIJDPRIJZEN TER BESCHIKKING STELDE $IT ALLES OM DE JEUGD TE DOORDRINGEN VAN HET BELANG VAN @TRAINING EN UITHOUDINGSVERMOGEN ZODAT UIT WEDIJVER OM MAN TE WORDEN DE PERSOONLIJKHEDEN VAN DE JONGE MANNEN ZICH RICHTTEN OP EEN DEUGDZAAM KARAKTER )NSCRIPTIES VOOR ANDERE GYMNASIARCHEN BEVATTEN NIET ALTIJD EVEN VEEL STIJLBLOEMPJES MAAR ZE LATEN ZIEN DAT ZAKEN ALS DE CONSTRUCTIE OF VERFRAAIING VAN DE FACILITEITEN HET BESCHIKBAAR STELLEN VAN OLIE EN TRAININGSBENODIGDHE DEN EN HET ORGANISEREN VAN GROTE FEESTEN MET DURE PRIJZEN EN UITGEBREIDE BANKETTEN OVERAL DE RIGUEUR WAREN (ET EUERGETISME VAN -ENAS EN ZIJN COLLEGAS KUNNEN WE NIET ZOMAAR ZIEN ALS EEN EXTREME VORM VAN ALTRUÆSME n DE BRONNEN LATEN ZIEN DAT NAAS TENLIEFDE NOOIT GEPRESENTEERD WERD ALS DE MOTIVATIE 0ATRIOTTISME DAT WIL ZEGGEN DE LIEFDE VOOR DE EIGEN STAD WERD DAT VAAK WEL $E MEESTE DONOREN VERKLAARDEN GEDREVEN TE ZIJN DOOR HET VERLANGEN DE EIGEN POLIS TE LATEN BLOEIEN DE WELDADEN WAREN DAN OOK ALLEEN OF VOORNAMELIJK VOOR DE MEDE POLISBEWONERS BEDOELD EN DE VERWACHTING WERD UITGESPROKEN DAT DE EIGEN STAD ER EER MEE ZOU INLEGGEN -AAR NATUURLIJK HADDEN DE WELDOENERS OOK HET EIGEN BELANG OP HET OOG GROOTSCHALIGE VRIJGEVIGHEID MARKEERDE HUN SOCIALE DISTANTIE TOT DE REST VAN DE BEVOLKING EN HIERMEE PRESENTEERDEN ZE ZICHZELF ALS EEN SUPERIEURE SOCIALE STAND $E TALLOZE ERESTANDBEELDEN EN $E INSCRIPTIE VAN MEER DAN REGELS IS GEPUBLICEERD ALS )+
6AN .IJF
INSCRIPTIES DIE VOOR HEN WERDEN OPGERICHT IN STADSCENTRA GETUIGEN HIER NOG STEEDS VAN
3OCIALE HIÑRARCHIE &EESTEN WAREN OOK EEN AANTREKKELIJK VOORWERP VAN EUERGETISME OMDAT ZE IN DE HANDEN VAN DE ELITE EEN EFFECTIEF POLITIEK COMMUNICATIEMIDDEL VORMDEN IN DIE ZIN DAT DE FEESTEN GEBRUIKT WERDEN OM UITDRUKKING TE GEVEN AAN DE SOCIALE EN POLITIEKE ORDENING VAN DE STADSGEMEENSCHAP .ATUURLIJK WAS DIT ASPECT NIET GEHEEL NIEUW n DE 0ANATHENAIA HADDEN NATUURLIJK AL OP SPECTA CULAIRE WIJZE UITDRUKKING GEGEVEN AAN DE !THEENSE POLITIEKE GEMEENSCHAP MAAR HET IS GEEN OVERDRIJVING OM TE STELLEN DAT DEZE ASPECTEN STEEDS MEER OP DE VOORGROND TRADEN 3OMS LIJKT HET EROP DAT RELIGIEUZE FEESTEN NIET MEER WAREN DAN EEN VOORWENDSEL VOOR HET UITDRAGEN VAN STEDELIJKE IDENTITEIT OF VOOR HET ZICHTBAAR MAKEN VAN DE POLITIEKE EN SOCIALE ORDENING 7E ZIEN DAT DE TRADITIONELE POLITIEKE INDELING DIE GEBASEERD WAS OP DE ISONOMIE nGELIJKBERECHTIGING n VAN DE BURGERS LANGZAAM MAAR ZEKER VERVANGEN WERD DOOR EEN MEER HIÔRARCHISCHE MAATSCHAPPIJOPVATTING n AL BLEEF ZOALS WE BOVEN ZAGEN DEMOCRATIE VRIJWEL OVERAL FORMEEL HET OFlCIÔLE MODEL $E TAAL VAN DE FESTIVALS VERANDERDE MEE $E PROCESSIES OFFERS EN ANDERE CEREMONIEÔN GAVEN NOG STEEDS UITDRUKKING AAN EEN INTENS BELEEFDE BURGERIDENTITEIT MAAR DEZE WORDT STEEDS MEER GEPRESENTEERD IN HIÔRARCHI SCHE TERMEN $IT FENOMEEN IS HET BESTE ZICHTBAAR IN DE TALLOZE PROCESSIES DIE IN HOGE FREQUENTIE DOOR DE POSTKLASSIEKE STEDEN TROKKEN $E PROCESSIE WAS NIET ALLEEN IN DE OUDHEID EEN FAVORIET RITUEEL COMMUNICATIEMEDIUM 2ECENTELIJK IS ER VEEL STUDIE GEDAAN NAAR DE SOCIALE EN POLITIEKE COMMUNICATIEVE FUNCTIES VAN PROCESSIES DIE WERDEN GEORGANISEERD DOOR DE STEDELIJKE OVERHEDEN OF DOOR RIJKE WELDOENERS %EN SPECTACULAIR VOORBEELD VINDEN WE IN DE BERGLANDEN VAN ,YCIÔ WAAR DE WELDOENER # )ULIUS $EMOSTHENES EEN INWONER VAN /I NOANDA FONDSEN NALIET VOOR VIERJAARLIJKSE VIERING VAN EEN GROOT FEEST MET COMPETITIES OFFERS EN ANDERE RITUELEN (ET HOOGTEPUNT VAN HET FEEST WAS ONGETWIJFELD DE GANG VAN DE OFFERPROCESSIE DOOR HET STEDELIJKE THEATER @/NDERSTAANDEN ZULLEN DOOR HET THEATER PARADEREN EN GEZAMENLIJK OF FEREN OP DE DAGEN VAN HET FESTIVAL ZOALS DE AGONOTHEET MIDDELS SCHRIFTELIJKE INSTRUCTIES VOOR IEDER GEZAMENLIJK OFFER ZAL VOORSCHRIJVEN DE AGONOTHEET ZELF MET STIER DE STADSPRIESTER VAN DE KEIZERS EN DE PRIESTERS VAN DE KEIZERS MET 6ERGELIJK %#, VAN DER 6LIET @"URGERIDEAAL EN BURGERSCHAPSRITUALEN VAN DE 'RIEKSE POLIS IN HET HELLENISME 4IJDSCHRIFT VOOR GESCHIEDENIS
3TEDEN FEESTEN EN IDENTITEIT IN DE WERELD NA !LEXANDER
STIER DE PRIESTER VAN :EUS MET STIER DE PANEGYRIARCHEN MET STIER DE SECRETARIS VAN DE RAAD EN DE PRYTANEN MET STIEREN DE STADSAGORANOMEN MET STIER DE GYMNASIARCHEN MET STIER DE SCHATMEESTERS MET STIER DE VELDWACHTERS MET STIER DE TOEZICHTHOUDER VAN DE EPHEBEN STIER DE TOEZICHTHOUDER VAN DE JONGENS MET STIER DE OPZICHTER VAN DE PUBLIEKE BOUWWERKEN MET STIER EN DE DORPEN ;VOLGEN DE NAMEN VAN MEER DAN DORPEN= EN DE BIJBEHORENDE LANDERIJEN MET TWEE STIEREN EN ;ER VOLGEN NOG MEER NAMEN VAN DORPEN IN HET TERRITORIUM= EN NIEMAND ZAL HET RECHT HEBBEN OM OVER DE OFFERDIEREN TOL TE HEFFEN $E PROCESSIE WAS ZO EEN DRAMATISERING VAN DE POLISGEMEENSCHAP VAN /INOANDA INCLUSIEF DE BEWONERS VAN HET TERRITORIUM -AAR NIET ALLEEN DE PROCESSIE OOK HET PUBLIEK CONSTITUEERDE EEN IDEALE REPRESENTATIE VAN DE MAATSCHAPPIJ $E ZITPLAATSEN IN DE THEATERS WAREN VERDEELD OP BASIS VAN SOCIALE POSITIE EN FUNCTIE IN DE STAD ER WAREN GESERVEERDE PLEKKEN VOOR PRIESTERS EN OFlCIALS VOOR DE LEDEN VAN GILDEN EN OFlCIÔLE CULT ASSOCIATIES EN RELIGIEUZE GROEPEN ZOALS BIJVOORBEELD DE JODEN %R WAREN OOK NATUUR LIJK ZITPLAATSEN GERESERVEERD VOOR DE THEOROI EN ANDERE GEZANTEN VAN MET NAME GENOEMDE STEDEN DIE VOOR DE SPEKTAKELS WAREN UITGENODIGD -AAR OP DE BESTE PLAATSEN VOORAAN IN HET ZICHT VAN IEDER ZATEN DE WELDOENERS RAADSLEDEN EN HUN FAMILIELEDEN !LS EEN WELDOENER RONDKEEK ZAG HIJ TOT ZIJN TEVREDENHEID DE REPRESENTATIE VAN EEN GOED GEORDENDE MAATSCHAPPIJ $E GROOTSTE AANTREKKELIJKHEID VAN DEZE CEREMONIEÔN VOOR DE WELDOENERS ZELF KOMT MISSCHIEN HET BESTE NAAR VOREN UIT EEN VIERDE EEUWSE TEKST @(ET THEATER RAAKT VOL EN HET HELE VOLK DAT DAAR ZO HOOG ZIT BIEDT EEN PRACHTIG SCHOUWSPEL DAT IS OPGEBOUWD UIT ZOVELE GEZICHTEN TEZAMEN x JE KUNT GEEN TEGELS OF STEEN MEER ZIEN MAAR HET IS EEN EN AL GEZICHTEN EN LIJVEN VAN MENSEN -AAR DAN ALS DE WELDOENER DIE HEN ALLEN HEEFT SAMEN GEBRACHT HUN BLIKVELD BINNENTREEDT STAAT IEDEREEN OP EN ALS UIT EEN MOND LATEN ZE VAN ZICH HOREN :E ROEPEN HEM AAN ALS LEIDER EN BESCHERMER VAN DE STAD DIE ZE ALLEN DELEN EN ZE STREKKEN HUN HANDEN NAAR HEM UIT x WAT DAN (IJ BUIGT NAAR HEN EN BETOONT HEN DAARMEE ZIJN RESPECT EN HIJ GAAT ZITTEN EN WORDT GEFELICITEERD DOOR AL ZIJNS GELIJKEN VAN WIE EENIEDER BIDT DAT HIJ OP EEN DAG ZELF VERKRIJGT WAT ;DE WELDOENER= NU HEEFT EN DAN DIRECT ZAL STERVEN (ET THEATER WERD IN DIT SOORT GEVALLEN DE SETTING VAN EEN POLITIEK SPEKTA KEL WAARAAN OOK DE TOESCHOUWERS ACTIEF DEELNAMEN )EDER FESTIVAL LEVERDE ZO - 7šRRLE 3TADT UND &EST IN KAISERZEITLICHEN +LEINASIEN 3TUDIEN ZU EINER AGONISTISCHEN 3TIFTUNG AUS /ENOANDA -ÓNCHEN *OHANNES #HRYSOSTOMOS $E )NANI 'LORIA
6AN .IJF
EEN RITUELE BLAUWDRUK VOOR DE POLISMAATSCHAPPIJ EEN REPRESENTATIE VAN DE IDEALE SOCIALE ORDENING WAARAAN DE BURGERS ZELF UITDRUKKING GAVEN MAAR BIJ AL DIE RITUELEN WAREN HET DE WELDOENERS ZELF DIE IN DE REPRESENTATIE EEN CENTRALE POSITIE BLIJKEN IN TE NEMEN
,OKALE KAMPIOENEN (ET IS TOT SLOT RELEVANT OM TE ONDERZOEKEN WIE IN DEZE PERIODE DE ATLETEN EN DE KAMPIOENEN WAREN VAN DE STEDELIJKE FESTIVALS (IER KOMEN WE OP EEN VAN DE MEEST BEDISCUSSIEERDE ONDERWERPEN VAN DE ANTIEKE SPORTGESCHIEDE NIS DE STATUS VAN DE ATLETEN 4RADITIONEEL HEBBEN SPORT HISTORICI DE MENING VERKONDIGD DAT NA DE KLASSIEKE PERIODE DE SOCIALE STATUS VAN DE ATLETEN DAALDE )N DE (ELLENISTISCHE PERIODE WERD DE SPORT GEDOMINEERD DOOR SPE CIALISTEN BEROEPSATLETEN UIT DE LAGERE SOCIALE KLASSEN SPIERBUNDELS ZONDER DE GERINGSTE STIJL OF CULTUUR DIE ALS NOUVEAUX RICHES HUN SPORTIEF SUCCES EN HUN PRIJZENGELD INZETTEN VOOR SOCIALE MOBILITEIT $IT BEELD LIJKT PLAUSIBEL OMDAT HET HERKENBAAR IS IS DIT NIET HET PAD DAT TEGENWOORDIG BIJVOORBEELD VEEL PROFVOETBALLERS LIJKEN TE VOLGEN MAAR VOOR DE OUDHEID IS DIT BEELD TOCH NIET ADEQUAAT (ARRY 0LEKET HEEFT AL ENIGE TIJD GELEDEN LATEN ZIEN DAT DE ELITE ALTIJD BETROKKEN BLEEF BIJ DE ANTIEKE SPORT EN DAT ATLETEN UIT TOPFAMILIES IN VEEL OPZICHTEN HET VELD BLEVEN DOMINEREN /NDER DE VELE TOPATLETEN VINDEN WE TALRIJKE KAMPIOENEN DIE AFKOMSTIG WAREN UIT DE STEDELIJKE ELITES EN DE TEKSTEN MAKEN DUIDELIJK DAT HET DAN ECHT NIET GING OM DE ZWARTE SCHAPEN UIT DE ELITE FAMILIES %EN RIJKE DAME UIT DE STAD /INOANDA DIE HAAR HELE INDRUKWEKKENDE GENEALOGIE OP HAAR GRAF LIET BEITELEN VERMELDDE VOL TROTS HAAR VERWANT ,ICINNIUS &LAVILLIANUS EEN SUCCESVOL ATLEET EN DE ZOON VAN EEN ,YCIARCH DAT WIL ZEGGEN EEN HOGE OFlCIAL VAN DE BOND VAN ,YCISCHE STEDEN 4ALLOZE VAN ZIJN STANDGENOTEN WAREN EVEN GEÆNTERESSEERD IN EEN SPORTIEVE CARRIÞRE (ET WOORD CARRIÞRE IS HIER OVERIGENS WEL WAT MISLEIDEND !TLETEN UIT DE HOOGSTE KRINGEN WAREN NATUURLIJK MAAR AL TE BEREID OM HET n SOMS RUIME PRIJZENGELD TE INCASSEREN MAAR ZE WEIGERDEN OM ZICH TE LATEN DE lNIÔREN ALS @PROFESSIONALS 3PORT WAS EEN @TIJDVERDRIJF GEEN WERK -AAR DIT TIJDVERDRIJF WAS NIET ZONDER POLITIEK BELANG DE GLORIE VAN DE OVERWINNING /- VAN .IJF @%CHTE -ANNEN ATLETIEK EN ZELFPRESENTATIE IN HET 2OMEINSE /OSTEN 'RONIEK (7 0LEKET @'AMES PRIZES ATHLETES AND IDEOLOGY SOME ASPECTS OF THE HISTORY OF SPORT IN THE 'RAECO 2OMAN WORLD 3TADION )'2
3TEDEN FEESTEN EN IDENTITEIT IN DE WERELD NA !LEXANDER
EN NATUURLIJK OOK DE COMMEMORATIE VAN SPORTIEVE SUCCESSEN DOOR MIDDEL VAN PUBLIEKE EREMONUMENTEN EN INSCRIPTIES DROEG IN NIET ONAANZIENLIJKE MATE BIJ TOT DE COLLECTIEVE ZELF REPRESENTATIE VAN DE ELITE ALS EEN OOK IN FYSIEK OPZICHT SUPERIEURE LAAG VAN DE MAATSCHAPPIJ 3PORTIEVE SUCCESSEN DROEGEN BIJ TOT HET AANZIEN VAN DE STAD EN SPORTIEVE KAMPIOENEN WERDEN ALOM GEÔERD ALS WELDOENERS VAN DE GEMEENSCHAP )N ALLE STEDEN STONDEN STANDBEELDEN VOOR MAGISTRATEN WELDOENERS EN ATLETEN DAAROM ZIJ AAN ZIJ
"ESLUIT )N HET KIELZOG VAN !LEXANDERS VEROVERINGEN BEGON OOK DE 'RIEKSE POLISCUL TUUR AAN EEN ENORME OPMARS )N EEN NIEUWE WERELD DIE GEDOMINEERD WERD DOOR GROTE TERRITORIALE RIJKEN ONTWIKKELDE DE POLIS ZICH TOT EEN VAN DE VOOR NAAMSTE VORMEN VAN SOCIALE INTERACTIE EN POLITIEK ORGANISATIE $EZE POLEIS WAREN DE ANKERPUNTEN VAN EEN 'RIEKSE GEMEENSCHAP DIE ZICH UITSTREKTE OVER GROTE DELEN VAN HET OOSTELIJK -IDDELLANDSE :EE GEBIED EN HET HUIDIGE -IDDEN /OSTEN 7E HEBBEN MET ANDERE WOORDEN TE MAKEN MET EEN BIJNA @GLOBAAL FENOMEEN IN DE HELE OIKOUMENE BOOD DE POLIS EEN VERGELIJKBARE AANBLIK IN MATERIEEL CULTUREEL EN IN SOCIAAL POLITIEK OPZICHT )N DIT ARTIKEL HEBBEN WE EEN AANTAL ASPECTEN VAN DEZE HELLENISTISCHE URBANISATIEGOLF AL LEEN MAAR KUNNEN AANSTIPPEN DE GESCHIEDENIS VAN DE 'RIEKSE POLIS TUSSEN !LEXANDER EN *USTINIANUS IS EEN ENORM ONDERZOEKSVELD DAT ONS NOG JAREN BEZIG ZAL HOUDEN
$IT GEBEURT OA IN HET KADER VAN HET )NTERNATIONALE 2ESEARCH .ETWERK 4HE 'REEK CITY AFTER THE CLASSICAL AGE DAT GELEID WORDT DOOR MIJZELF EN MIJN COLLEGA 2ICHARD !LSTON VAN 2OYAL (OLLOWAY 5NIVERSITY OF ,ONDON VERGELIJK 6AN .IJF @0OLITIEK IN DE POLIS
Related Documents
Onno Van Nijf: Groniek 2008
April 2020 4
Onno Van Nijf Paideia
April 2020 3
Onno Van Nijf- Andreia
April 2020 6
Onno Van Nijf Gymnasium Lampas
April 2020 8
Onno Van Nijf Global Players
April 2020 7
Onno Van Nijf Festivals Pcps
April 2020 5More Documents from "Onno"
Onno Van Nijf Gymnasium Lampas
April 2020 8
Onno Van Nijf Paideia
April 2020 3
Onno Van Nijf- Het Woord In Beeld
April 2020 16
Onno Van Nijf Global Players
April 2020 7