Nota Economie 2008-2014

GEMEENTE LEERDAM NOTA ECONOMIE 2008 - 2014 DE KOPPELING VAN CULTUUR EN ECONOMIE

Definitief, 28 mei 2008

Nota economie 2008 – 2014

2

Nota economie 2008 – 2014

Inhoudsopgave Samenvatting

5

1. Inleiding

7

2. Visie, doelstellingen en aandachtspunten

9

2.1 Samenvatting analyse huidige economie 2.2 Visie: Leerdam moet economische potenties beter benutten 2.2.1 Doelstellingen 2.2.2 Theoretische onderbouwing 2.3 Economische aandachtspunten 2.3.1 Intensiveren samenwerking met bedrijven 2.3.2 Onderzoeken mogelijkheden innovatieve economie 2.3.3 Verbreden economische basis 2.3.4 Richtlijnen voor perifere detailhandel en magazijnverkopen 2.4 Samenhang lokale en regionale visies 3. Economische acties 3.1 Speerpunt 1: creëren culturele as 3.2 Speerpunt 2: onderzoeken innovatieve economie 3.3 Speerpunt 3: intensiveren samenwerking bedrijven Bijlage 1: Reacties op concept Nota economie Bijlage 2: Analyse Huidige Economie (apart document)

9 9 13 13 16 16 17 18 19 21 25 25 28 28 31

3

Nota economie 2008 – 2014

4

Nota economie 2008 – 2014

Samenvatting Leerdam is volop in beweging. Recent zijn er enkele grote nieuwbouwprojecten aan de Stationsstraat opgeleverd en langzaam maar zeker komen de herstructurering van Leerdam-west en de bouw van de nieuwe wijk Leerdam West-west in zicht. Een andere interessante ontwikkeling op het gebied van de Leerdamse infrastructuur is de Merwede – Lingelijn, een toekomstige spoorverbinding met meer tussenliggende stations en een meer frequente dienstverlening. Voor wat betreft het bedrijventerrein wordt binnenkort, na jaren van onderzoek, gestart met het opknappen van het terrein. Daarnaast werkt de gemeente op cultureel gebied intensief met stichting Glas aan de verbouwing van het Nationaal Glasmuseum en werken we met stichting GO aan de verbouwing van de voormalige Gymzaal Oost tot kleinschalig cultuureducatiecentrum. Op toeristisch gebied werken we samen met de provincie Zuid-Holland aan het verbeteren van fiets- en wandelpaden. Kortom, er is meer beweging in Leerdam en dat is hard nodig omdat we in 2007 hebben aangetoond dat Leerdam in economisch opzicht de afgelopen jaren sterk is achtergebleven in vergelijking tot omliggende gemeenten. De groei van het aantal bedrijven in Leerdam is lager dan die in de economische regio. De gemiddelde omzetgroei van winkels in de binnenstad is als enige in de regio negatief. En de groei van de dienstensector is te laag. We kunnen Leerdam géén goed rapportcijfer geven als het gaat om de economische ontwikkeling van de afgelopen jaren. Toch is iedereen overtuigd van de economische potenties van Leerdam. Leerdam heeft een prachtige natuurrijke omgeving, een mooie historische binnenstad en het imago van Leerdam de Glasstad is uniek. We zijn dan ook van mening dat Leerdam deze economische potenties (natuur, cultuur en glas) beter kan en moet benutten. We moeten onze attracties zoals onder andere het Nationaal Glasmuseum, De Glasblazerij en ’t Hofje van mevrouw Van Aerden beter onderhouden en beter aan elkaar koppelen. Om die reden stellen we voor om samen met diverse Leerdamse partners te gaan werken aan het creëren van een ‘culturele as’ die de stad levendiger en economisch sterker maakt. Uitgangspunt is dat we de binnenstad aantrekkelijker maken zodat bezoekers en toeristen langer verblijven. We doen dit met fysieke maatregelen zoals bijvoorbeeld het verbeteren van de (glas)infrastructuur én het verbeteren van de kwaliteit van de openbare ruimte in de binnenstad én het aanleggen van wandel- en fietspaden. Ook de invoering van Stadsmanagement heeft als doel Leerdam economisch te versterken en de stad aantrekkelijker te maken voor bezoekers. En we ondersteunen (culturele) initiatieven uit de samenleving die leiden tot een meer levendige binnenstad zoals het realiseren van een cultuureducatiecentrum in Gymzaal Oost of het voor publiek openstellen van kenmerkende Leerdamse (monumentale) gebouwen. Naast het creëren van een culturele as hebben we nog twee economische speerpunten. Als tweede speerpunt geldt dat we gaan onderzoeken of er in Leerdam mogelijkheden zijn voor meer innovatieve bedrijven. We denken namelijk dat de natuur en de rust van onze omgeving kansen biedt voor de vestiging van researchbedrijven. Het derde speerpunt is het intensiveren van de samenwerking met bedrijven. We willen beter op de hoogte zijn van de wensen en ontwikkelingen van de Leerdamse bedrijven. Dit doen we door meer economische gegevens over bedrijven en over de Leerdamse consumenten te verzamelen en te analyseren. Ook gaan we vaker op bedrijfsbezoek bij Leerdamse bedrijven. Eind 2008 komen we met een kort en bondig uitvoeringsprogramma waarin we per actie de planning en de kosten inzichtelijk maken. 5

Nota economie 2008 – 2014

In 2014 hebben we dan het volgende bereikt: - We hebben een herkenbare ‘culturele as’ die loopt van het natuurgebied rondom de Diefdijk tot aan het toekomstig Beschermde Dorpsgezicht Oosterwijk, via enkele duidelijk voor bezoekers herkenbare culturele en toeristische speerpunten. -

We hebben 25% meer bedrijven en banen in de sector toerisme en horeca.

-

We hebben weer een detailhandel in de binnenstad die dezelfde jaarlijkse omzetgroei realiseert als andere binnensteden in de economische regio.

-

We hebben 25% meer toeristische bezoekers in Leerdam.

-

We hebben het aantal leegstaande panden met de helft verminderd.

6

Nota economie 2008 – 2014

1. Inleiding Voor u ligt de definitieve Nota economie 2008 – 2014. De Nota bevat een visie op de economie van Leerdam en geeft inzicht in de doelstellingen voor de komende jaren. Daarnaast geven we een uitwerkingsstrategie voor de komende zeven jaar. Als basis voor deze Nota economie hebben we in een aparte notitie een analyse gemaakt van de huidige economie (bijlage 2). Voor wat betreft het proces geldt dat een concept Nota economie 2008 –2014 op 15 januari 2008 is besproken met de commissie Zorg. Daarna is de concept Nota besproken met betrokken instanties zoals de Leerdamse Ondernemers Vereniging (LOV), de Bedrijven Kring Leerdam (BKL) en de Kamer van Koophandel. Verder zijn er enkele individuele reacties ontvangen, onder andere naar aanleiding van de publicatie van de concept Nota op de website van de gemeente Leerdam. Hoofdstukindeling In hoofdstuk 2 geven we een visie op de economie van Leerdam. We beschrijven doelstellingen en economische aandachtspunten. In hoofdstuk 3 gaan we in op de acties voor de komende jaren. In bijlage 1 geven we een overzicht van de reacties (zienswijzen) op de concept Nota economie en we geven aan op welke wijze we de reacties hebben verwerkt. Bijlage 2 bevat de analyse van de huidige economie (apart document). Actieprogramma Deze nota bevat een visie op de economie van Leerdam en een overzicht van de acties. Eind 2008 volgt een kort actieprogramma met daarin de planning van de acties en de financiële gevolgen.

7

Nota economie 2008 – 2014

8

Nota economie 2008 – 2014

2. Visie, doelstellingen en aandachtspunten In dit hoofdstuk presenteren we de visie op de economie van Leerdam en geven we de hoofddoelstelling voor de komende zeven jaar. We beginnen met een korte samenvatting van de economische problemen zoals die staan beschreven in bijlage 1: de analyse van de huidige economie. Daarna beschrijven we de economische visie en de bijbehorende hoofddoelstelling voor de komende zeven jaar. Naast de hoofddoelstelling presenteren we nog vier andere concrete en meetbare doelstellingen. Vervolgens beschrijven we vier economische aandachtspunten. Tot slot geven we inzicht in de samenhang met eerder gepresenteerde lokale en regionale economische visies.

2.1 Samenvatting analyse huidige economie In bijlage 1 geven we een uitgebreide beschrijving van de huidige economie van Leerdam. Hierna zetten we de belangrijkste conclusies kort op een rij. - De groei van het aantal bedrijven is in Leerdam lager dan in de economische regio. -

De bedrijvendichtheid (bedrijven per 1.000 inwoners) is in Leerdam het laagst in vergelijking tot de economische regio.

-

De groei van de werkgelegenheid is in Leerdam lager dan in de economische regio.

-

Het aantal banen in industrie, bouw en vervoer blijft in Leerdam sterk achter.

-

De gemiddelde omzetgroei van winkels in de binnenstad van Leerdam is als enige gemeente in de regio negatief.

-

De groei van het aantal bedrijven in de dienstensector is in Leerdam het laagst in vergelijking tot de economische regio.

-

Leerdam kent, ondanks de hiervoor beschreven matige economische prestaties, een gemiddeld werkloosheidsniveau in de regio.

-

Leerdam heeft wel relatief veel arbeidsongeschikten.

-

Het gemiddelde inkomens- en opleidingsniveau in Leerdam is lager dan in de economische regio.

2.2 Visie: Leerdam moet economische potenties beter benutten De hiervoor beschreven korte conclusies geven voor wat betreft de economie van Leerdam een weinig rooskleurig beeld. En dat is in feite vreemd omdat Leerdam veel economische potenties heeft. De economische potenties zijn vrij eenvoudig te herleiden als we iemand, die voor het eerst een bezoek brengt aan Leerdam, vragen naar zijn mening over deze stad. We horen dan vaak de volgende opmerkingen: - Leerdam ligt in een prachtige natuurrijke omgeving.

9

Nota economie 2008 – 2014

-

Leerdam kent, zowel in de binnenstad als er buiten, vele cultuurhistorische gebouwen.

-

Leerdam kent men van de Glasblazerij, het Glasmuseum en de glasgaleries. Glas is voor deze kleine stad een vrij unieke merknaam met landelijke bekendheid.

-

De binnenstad heeft niet alleen een compleet aanbod aan winkels maar ook een eigen sfeer omdat er relatief veel unieke kleine zelfstandige winkels zijn.

Deze vier opmerkingen geven een beeld van de economische potenties van Leerdam. Leerdam heeft in de binnenstad en in de omgeving veel te bieden. De kernpotenties zijn natuur, cultuur en glas. Met deze kernpotenties trekt Leerdam veel toeristen, alleen al de Rederij Leerdam en de Glasblazerij en het Glasmuseum registreren samen 165.000 bezoekers per jaar. Waarom zijn de economische potenties in strijd met de tegenvallende economische prestaties? Ondanks de potenties vallen de economische resultaten tegen. Voor een deel heeft dit te maken met het feit dat Leerdam gedurende een lange tijd zeg maar ‘op slot’ heeft gezeten voor wat betreft de ruimtelijke mogelijkheden om nieuwe bedrijven en woningen te bouwen. Het bedrijventerrein Nieuw Schaik is vol en er zijn lange tijd nauwelijks woningen gebouwd. Hierdoor dreigt de economische ontwikkeling te stagneren. De meest recente woningbouwontwikkelingen zoals het Hof van Climentzas en De Kristallijn hebben volgens de Leerdamse Ondernemers Vereniging direct een positief effect op de winkelomzetten in de binnenstad (nieuwe bewoners die nieuwe huishoudelijke apparaten en woninginrichtingspullen aanschaffen bijvoorbeeld). Wat dat betreft zal de bouw van de nieuwe woonwijk Leerdam West-west deze positievere tendens in de economie van Leerdam gaan voortzetten. En dat geldt ook voor de nieuwe ontwikkelingen in het stationsgebied. De economie van Leerdam zal door dit soort recente en binnenkort te verwachten ruimtelijke ontwikkelingen een grote positieve impuls krijgen. Een andere reden voor de tegenvallende economische resultaten is het feit dat we de economische potenties van Leerdam, als het gaat om natuur, cultuur en glas, onvoldoende benutten. We hebben de toerist veel te bieden maar het probleem is dat bezoekers voornamelijk op individuele attracties afkomen. Na een bezoek aan het museum of het glascentrum of een glasgalerie, of na een fiets- of wandeltocht over de Lingedijk, keert de bezoeker in de meeste gevallen huiswaarts. Natuurlijk wordt er al wel steeds meer gewerkt met arrangementen (bijvoorbeeld tussen de Rederij Leerdam en de Glasblazerij) maar wat we bedoelen is dat de toerist na het zien van attracties niet lang in de stad verblijft. We benadrukken overigens wel dat we voor deze conclusies geen onderzoeksgegevens ter beschikking hebben. We baseren het op een beeld dat, gezien de reacties op de concept Nota, door velen wordt herkend. De binnenstad is niet levendig genoeg om bezoekers langer vast te houden. Er zijn weinig terrasjes en weinig culturele voorzieningen. Het aanbod aan horeca is weinig gevarieerd en de variatie aan eetgelegenheden kan ook nog verder worden verbeterd. Bij de horeca geldt daarnaast dat de beperkte openstelling op zondag in feite tegenstrijdig is met de wens om onze weekendtoeristen langer vast te houden. Resultaat van het feit dat de binnenstad te weinig levendig is en dat de attracties nog niet voldoende zijn verbonden is dat Leerdammers en bezoekers zich te weinig laten zien in de binnenstad. De winkels in de binnenstad trekken wel publiek uit de regio (Leerdam heeft een regionale verzorgingsfunctie), maar de binnenstad wordt niet ervaren als een prettig en levendig verblijfsgebied voor Leerdammers en toeristen. 10

Nota economie 2008 – 2014

De detailhandel komt als gevolg van de hiervoor beschreven problemen onder druk te staan. Er is in feite een redelijk groot en compleet winkelaanbod maar de omzetcijfers van de detaillisten staan onder druk. In vergelijking tot de omliggende gemeenten presteren de detaillisten in Leerdam slecht. Van belang daarbij is het gegeven dat juist de detailhandel (samen met de groothandel) in Leerdam de grootste werkgever is. Met 25% van het aantal banen en 31% van het aantal bedrijven vormt de handel de belangrijkste economische sector in Leerdam. Conclusie De matige economische prestaties van Leerdam zijn in tegenspraak met de potenties van Leerdam als het gaat om natuur, cultuur en glas. Kern van het grootste economische probleem van Leerdam is daarom dat we onze economische potenties onvoldoende benutten. Deze conclusie leidt tot de volgende economische visie en hoofddoelstelling.

ECONOMISCHE VISIE Leerdam moet economische potenties (natuur, cultuur en glas) beter benutten HOOFDOELSTELLING We creëren een ‘culturele as’ die de stad levendiger en economisch sterker maakt De culturele as maken we door alle historistische en cultuurhistorische attracties beter zichtbaar te maken en te koppelen. Individuele attracties gaan we in samenwerking met diverse publieke en private partners beter zichtbaar maken en vervolgens gaan we ze koppelen zodat de bezoeker echt ‘een rondje Leerdam’ kan maken. Op die manier ontstaat ‘een culturele as’ waarbij het uitgangspunt is dat een bezoeker vooral in de binnenstad langer verblijft. De binnenstad moet een aantrekkelijker verblijfsgebied worden. De visie is zichtbaar gemaakt in tekening 1 op de volgende pagina.

11

Nota economie 2008 – 2014

Tekening 1: Het creëren van een culturele as

De Culturele As van Leerdam Wiel van Bassa

Diefdijk

Grote Kerk Het Dak 't Hofje

Kristalwinkel

Oude Raadhuis VVV Bibliotheek

Gymzaal Oost

Bridgemuseum

Zuidwal Glasgaleries

Glasblazerij Rederij Leerdam

Linge

Glasmuseum

Stoomgemaal De Oude Horn Fort Asperen

Beschermd Dorpsgezicht Oosterwijk

Culturele attracties: - Nationaal Glasmuseum - Glasblazerij - 't Hofje Mevrouw van Aerden - Bridgemuseum - Cultuurhuis Gymzaal Oost - Het Dak - Fort Asperen - Jongerencentrum ROOTZ - Diverse Galerieën - Stadswandeling - VVV / Bibliotheek

Potentiële attracties: - Watertoren - Het Oude Raadhuis - Grote Kerk - Diverse rijksmonumenten - De Oude Horn - Muizentoren Zuidwal - Andere Kerken - Bijbelmuseum (in ontwikkeling) - Molen Ter Leede

Toeristische attracties/voorzieningen: - Rederij Leerdam - De Betuwse Stromen (kano- en fietsverhuur) - Jachthaven De Oude Horn - Aquariumvereniging De Discus - Diverse Bed & Breakfast (circa 5) - Diverse campings (circa 4) - Hotel Lucullus (enkele kamers) - Pension De Lingehoeve - Lingesloep Leerdam

12

Nota economie 2008 – 2014

2.2.1 Doelstellingen De hoofddoelstelling, het creëren van een culturele as, hebben we al genoemd in de vorige paragraaf. Naast deze hoofddoelstelling presenteren we in tabel 1 nog vier andere doelstellingen voor het jaar 2014. Tabel 1: Doelstellingen 2014 Hoofddoelstelling 1. Er is een herkenbare ‘culturele as’ die loopt van de Diefdijk tot aan het dorp Oosterwijk, via enkele duidelijk voor bezoekers herkenbare culturele speerpunten. Overige doelstellingen 2. Het aantal bedrijven en banen in de sector toerisme en horeca is met 25% gestegen. 3.

De detailhandel in de binnenstad heeft dezelfde jaarlijkse omzetgroei als de detailhandel in andere binnensteden van de economische regio.

4.

Het aantal toeristische bezoeken aan Leerdam is met 25% gestegen.

5.

Het aantal leegstaande panden in de binnenstad is met de helft verminderd.

De vijf doelstellingen maken we als volgt meetbaar: 1. De herkenbaarheid van de culturele as meten we aan de hand van een schriftelijke enquête die we uitvoeren in 2009 en 2014. 2. Het aantal bedrijven en banen in de sector toerisme en horeca meten we met behulp van cijfers van de Kamer van Koophandel. 3. De jaarlijkse omzetgroei van de detaillisten in de binnenstad meten we aan de hand van cijfers van de Kamer van Koophandel. 4. Het aantal bezoekers aan Leerdam meten we door de bezoekersaantallen te tellen van alle individuele attracties van Leerdam. 5. Het aantal leegstaande panden in de binnenstad tellen we in januari 2009. Jaarlijks monitoren we de ontwikkeling.

2.2.2 Theoretische onderbouwing In deze Nota economie maken we de koppeling tussen cultuur en economie tot het economisch speerpunt van Leerdam. In deze paragraaf geven we voor deze koppeling een beknopte en globale theoretische onderbouwing. We doen dit aan de hand van meerdere kwalitatieve en/of kwantitatieve studies. Motivaction Research & Strategy, mei 2007 Deze studie toont aan dat 92% van de mensen kunst en cultuur belangrijk vindt. De conclusies zijn: - Cultuurparticipatie geeft mensen een goed gevoel. - Mensen hechten waarde aan de mogelijkheid om van cultuur te kunnen genieten, ook voor anderen, de zogenaamde optiewaarde van cultuur.

13

Nota economie 2008 – 2014

Bureau SEO Economisch Onderzoek, februari 2007 De conclusie van deze studie is dat cultuur de belangrijkste smaakmaker is voor steden, en binnen de cultuur spelen de podia daarin de grootste rol. Deelname aan culturele activiteiten in een wijk of buurt leidt tot: - Meer zelfvertrouwen. - Meer sociale contacten. - Een groter gevoel van veiligheid. - Meer tevredenheid met de woonomgeving. Cultuur in achterstandswijken kunnen zorgen voor een gezondere bevolkingsmix met meer koopkracht. Denk bijvoorbeeld aan de wijk de Pijp in Amsterdam of Lombok in Utrecht. Economische betekenis kunst en cultuur Groningen, Universiteit Groningen, 1997 Deze studie laat zien dat de economische impact van cultuur in vergelijking tot andere sectoren in eerste instantie gering lijkt. De culturele sector is echter op indirecte wijze economisch zeer interessant. Denk bijvoorbeeld aan gelieerde bestedingen in de horeca. Muziek in de stad, onderzoeksbureau Nijffer, 2002 Dit onderzoek toont aan dat er een directe relatie is tussen de prijs van koopwoningen en het niveau van culturele voorzieningen in een stad. Economische spin-off van bezoekers van een tentoonstelling, 2007 Onderzoek in Groningen toont aan dat de gemiddelde bezoeker aan een tentoonstelling in het Groninger museum € 42 besteed. Eén op de vijf bezoekers blijft in de stad overnachten. Circa 60% van de bezoekers brengt ook een bezoek aan de stad. Eén op de vijf bezoekers gaat ook nog naar een andere dagattractie. Groeipad in de polder, Toeristisch Actieplan regio AV, Leisure Result, 2006 Dit onderzoek geeft inzicht in de toeristische, en dus economische, kansen voor Leerdam en de regio en het onderzoek geeft inzicht in de toeristische bestedingen. Kansen voor Leerdam - In 2025 zijn er één miljoen 50-plussers meer dan in 2005 en de ouderen zijn actiever en kapitaalkrachtiger dan voorheen. - Wandelen en fietsen worden steeds populairder als activiteit en de regio AV heeft daarin veel te bieden. - Agrotoerisme wordt steeds populairder. - De bestedingen bij uit eten gaan en bij het bezoeken van oude steden en dorpen zijn sterk gegroeid. Bestedingen Gemiddeld wordt tijdens een dagtocht € 12 besteed per persoon. De bestedingen bij ‘uit eten gaan’ (€ 32), ‘bezoek oude stad of dorp’ (€ 22), ‘bezoek museum of film’ (€14) of op ‘terrasje zitten, koffie drinken’ (14) zijn hoger. In grafiek 1 op de volgende pagina gebruiken we de studie van Leisure Result om een globale inschatting te geven van het economisch effect van een culturele as op de economie van Leerdam.

14

Nota economie 2008 – 2014

Grafiek 1: Het potentieel economisch effect van 25% meer bezoekers in Leerdam (schatting) € 1.800.000 € 1.600.000 € 1.400.000 € 1.200.000 € 1.000.000 gemiddelde dagtocht (€ 600.000 per jaar)

€ 800.000 € 600.000 € 400.000 € 200.000 €0 museum of film

terrasje

bezoek stad

uit eten gaan

recreatief wandelen winkelen / fietsen

Bron: groeipad in de polder, Toeristisch Actieplan regio AV, Leisure Result, 2006

Toelichting grafiek 1 In totaal brachten 165.000 personen in 2007 een bezoek aan de Rederij Leerdam, Glasblazerij of het Glasmuseum. Voor een deel is het aantal bezoekers kleiner omdat er al veel gewerkt wordt met arrangementen tussen bijvoorbeeld de Rederij Leerdam en de Glasblazerij. Toch denken we dat het totaal aantal bezoekers in Leerdam hoger is dan 165.000. In de eerste plaats zijn er nog de bezoekers van de overige attracties van Leerdam waaronder ’t Hofje, de Kristalwinkel en de Glasfabriek. En daarnaast zijn er vele bezoekers die in Leerdam en omgeving wandelen, fietsen, winkelen, uit eten gaan of een bezoek brengen aan de binnenstad. In grafiek 1 hebben we globaal ingeschat dat het aantal bezoekers uitkomt op circa 200.000 bezoekers in 2007. Het doel is 25% meer bezoekers in 2014, dat komt neer op 50.000 extra bezoekers. Die extra bezoekers krijgen we door het creëren van een culturele as. Het economisch effect (extra bestedingen in Leerdam) is berekend door het extra aantal bezoekers van 50.000 te vermenigvuldigen met de gemiddelde besteding per persoon per type bezoek. Grafiek 1 toont aan dat een stijging van het aantal toeristische bezoeken aan Leerdam met 25% naar verwachting een economisch effect heeft van € 600.000 extra bestedingen per jaar (bij een gemiddelde dagtocht, dus het gemiddelde van museum of film, terrasje, bezoek stad, uit eten gaan, etcetera). Grafiek 1 laat ook zien hoe groot de extra bestedingen kunnen zijn bij de duurdere dagtochten zoals ‘een bezoek aan de stad’ en ‘uit eten gaan’. In de studie van Leisure Result is ook nog inzicht gegeven in de bestedingen bij hotelovernachtingen in de zakelijke markt (€ 380 per zakenreis). Deze markt is voor Leerdam niet realistisch maar het is wel van belang om op te merken dat een extra hotelaccommodatie in Leerdam uit economisch perspectief van groot belang is.

15

Nota economie 2008 – 2014

2.3 Economische aandachtspunten De economische visie is in deze Nota gericht op het beter benutten van onze economische kernpotenties (natuur, cultuur en glas). Het creëren van een culturele as vormt de hoofddoelstelling van deze Nota. Maar er zijn ook andere economische aandachtspunten van belang die we hierna beschrijven. Achtereenvolgens gaan we in op: - Intensiveren samenwerking met bedrijven. - Onderzoeken mogelijkheden innovatieve economie. - Verbreden economische basis. - Richtlijnen voor perifere detailhandel en magazijnverkopen.

2.3.1 Intensiveren samenwerking met bedrijven In de concept Nota economie (versie 17 december 2007) was ‘het versterken van de arbeidsintensieve industrie’ een economisch aandachtspunt. De redenatie was als volgt. Leerdam kent drie kenmerkende arbeidsintensieve bedrijven die gezamenlijk zorgen voor 70% van het aantal banen in de industrie. We maken dit inzichtelijk in tabel 2. Tabel 2: Het aandeel werkgelegenheid van kenmerkende bedrijven in arbeidsintensieve industrie Bedrijf Aantal werknemers Werknemers in % van totaal aantal werknemers in industrie Glasfabriek 380 35% Kaasfabriek 200 18% Kaasverpakkingsfabriek 200 18% Totaal arbeidsintensieve industrie 780 71% Bron: gegevens van internet, CBS en Kamer van Koophandel

Van deze drie kenmerkende bedrijven heeft vooral de glasfabriek een grote invloed op de economische én sociale infrastructuur van Leerdam. Economisch omdat vele Leerdammers hebben gewerkt of nog werken bij de glasfabriek. Sociaal omdat de glasfabriek van oudsher een relatief grote groep werknemers heeft aangetrokken die werkzaam zijn in de arbeidsintensieve industrie en de lonen in dit type industrie zijn relatief laag. De drie kenmerkende bedrijven zorgen er voor dat Leerdam relatief veel aanbod van werkgelegenheid heeft in de sectoren met lage lonen. In Leerdam zijn veel mensen afhankelijk van de arbeidsintensieve industrie terwijl deze werkgelegenheid wordt geleverd door slechts enkele kenmerkende bedrijven. Indien één van deze bedrijven zou vertrekken uit Leerdam, dan ontstaat direct een economisch probleem. Om het risico van een vertrek van deze voor Leerdam kenmerkende bedrijven te beperken, hebben we in de concept Nota economie verondersteld dat het van belang is om de bestaande arbeidsintensieve industrie actief te promoten. We hebben echter zowel vanuit de commissie Zorg als vanuit de ondernemers (BKL, LOV) kritische opmerkingen gekregen over het ‘versterken van arbeidsintensieve industrie’, zoals: - Hoe gaan we dat doen? - Wil Leerdam dan bij wijze van spreken een tweede kaasfabriek? - Waar is de ruimte voor het versterken van arbeidsintensieve industrie? - Is faciliteren van andere kenmerkende bedrijven niet van even groot belang? - Kunnen we ons niet beter richten op alternatieven, zoals bijvoorbeeld kleinschalige ambachtelijke bedrijvigheid?

16

Nota economie 2008 – 2014

Vanwege deze kanttekeningen hebben we er voor gekozen om het aandachtspunt ‘versterken van arbeidsintensieve industrie’ te vervangen voor het aandachtspunt ‘intensiveren samenwerking met bedrijven’.

ECONOMISCH AANDACHTSPUNT We intensiveren de samenwerking met de Leerdamse bedrijven. Op dit moment is er een goede samenwerking met de Bedrijven Kring Leerdam en de Leerdamse Ondernemers Vereniging. Op bestuurlijk niveau is er regulier overleg en bij problemen weten partijen elkaar te vinden. We willen echter meer oog hebben voor de problemen van individuele bedrijven. Met extra bedrijfsbezoeken kunnen we als gemeente op de hoogte blijven van bijvoorbeeld de ontwikkelingen bij de drie arbeidsintensieve bedrijven maar ook van andere Leerdamse bedrijven. Zo krijgen we inzicht in de behoeften van bedrijven en kunnen we nagaan of we bedrijven op een of andere wijze kunnen faciliteren. De intensivering van de samenwerking met bedrijven betekent ook dat er binnen de gemeente meer tijd en aandacht nodig is voor het verzamelen van relevante gegevens over: - Hoeveel bedrijven zijn er in de verschillende sectoren? - Hoeveel werkgelegenheid bieden de verschillende bedrijven en hoeveel ruimte hebben ze daarvoor nodig? - Wat zijn de behoeften van de Leerdamse consument? Welk type winkels willen zij en op welke plek? - Wat is de ontwikkeling in het type bedrijven (wat gaat weg en wat komt)? - Welke bedrijven willen zich vestigen en kunnen we nieuwe ondernemers op weg helpen met economische gegevens (vestigingsbeleid)? - Zijn bedrijven tevreden met de kwaliteit van de bedrijfsomgeving? - Zijn er mogelijkheden voor deregulering bij de vergunningverlening aan bedrijven? De intensivering betekent ook dat we de huidige goede samenwerking met de Bedrijven Kring Leerdam, de Kamer van Koophandel en de Leerdamse Ondernemers Vereniging voortzetten en verder uitbouwen. Net als bij de huidige projecten ‘herstructurering Nieuw Schaik’ en ‘Stadsmanagement’ is intensieve samenwerking van belang.

2.3.2 Onderzoeken mogelijkheden innovatieve economie Uit de vorige paragraaf kunnen we herleiden dat Leerdam enkele kenmerkende industriële bedrijven heeft die van belang zijn voor de economie van Leerdam. Door regelmatige contacten en bedrijfsbezoeken willen we als gemeente op de hoogte blijven van zowel de ontwikkelingen en wensen bij dit type bedrijven als de ontwikkelingen en wensen van andere typen bedrijven. Het is echter voor iedereen duidelijk dat grootschalige industrie steeds meer verhuist van Europa naar landen zoals bijvoorbeeld China. Nederland en Europa richten zich steeds meer op innovatieve bedrijven. Daarom is het van belang om te onderzoeken of er in Leerdam mogelijkheden zijn voor nieuwe innovatieve bedrijven. De aantrekkingskracht van Leerdam is de prachtige natuur en de rust in de regio Alblasserwaard-Vijfheerenlanden. Mogelijk is deze rustige omgeving ideaal voor researchbedrijven uit de technische sector. Het dienen bedrijven te zijn die zich vrij kunnen vestigen en zich niet hoeven te verbinden aan de vestigingsplaats van andere bedrijven. 17

Nota economie 2008 – 2014

Te denken valt aan bedrijven in bijvoorbeeld de categorie laboratoriumonderzoek of research in het algemeen. Als we kijken naar innovatieve bedrijven in de creatieve industrie, dan is Leerdam als vestigingsplaats weinig aantrekkelijk. Creatieve mensen uit de culturele sector vestigen zich in drukke stadse omgevingen met veel culturele voorzieningen. We kunnen wel onderzoeken of een combinatie van innovatie en creativiteit en glas wellicht mogelijkheden biedt voor Leerdam (glasopleiding in Leerdam).

ECONOMISCH AANDACHTSPUNT We onderzoeken de mogelijkheden om in Leerdam innovatieve bedrijven uit de technische sector aan te trekken. En we onderzoeken de mogelijkheden van combinaties van innovatie, creativiteit en opleiding als het gaat om het onderwerp glas. Voordeel van het aantrekken van researchbedrijven is dat we daarmee ook hoger opgeleiden naar Leerdam kunnen halen. Aan de andere kant kunnen we ook nadenken over nieuwe (innovatieve) bedrijvigheid voor laagopgeleide werknemers.

2.3.3 Verbreden economische basis Het derde aandachtspunt gaat over het verbreden van de economische basis. Uit de analyse van de huidige economie valt op dat: - Leerdam niet meedoet met de landelijke trend waarbij het aantal bedrijven in de dienstensector toeneemt. - Leerdam een laag gemiddeld inkomens- en opleidingsniveau heeft. Omdat we als gemeente bezig zijn met de voorbereidingen van de bouw van de nieuwe woonwijk Leerdam West-west en het herstructureren van Leerdam-west, ligt er nu een belangrijke kans om de economie van Leerdam te verbreden.

ECONOMISCH AANDACHTSPUNT Bij de bouw van Leerdam West-west en de herstructurering van Leerdam-west zorgen we voor het verbreden van de economische basis in Leerdam door in te zetten op meer ruimte voor kantoren en dienstverlenende bedrijven en meer ruimte voor koopwoningen in het duurdere segment. In januari 2008 heeft de gemeenteraad het rapport ‘de Visie van Leerdam onder de loep genomen’ vastgesteld. In dit rapport is bovenstaand aandachtspunt een belangrijk thema in de visie voor Leerdam. Duurdere koopwoningen Leerdam kiest voor wat betreft wonen voor een kleinstedelijk karakter, het bedienen van de eigen bevolking én het willen vasthouden en aantrekken van hogere inkomensgroepen. Dat betekent dat de uitbreidingswijk West-west ruim moet worden opgezet en dat er relatief veel ruimte moet zijn voor koopwoningen in het duurdere segment. 18

Nota economie 2008 – 2014

Leerdam wil haar economisch draagvlak in stand houden en verbeteren. Hierbij past het vasthouden en proberen aan te trekken van hogere inkomens. Hiervoor moeten wel de voorwaarden worden geschapen met, naast de noodzakelijk voorzieningen, een passende woningvoorraad. In Leerdam is slechts een beperkt deel van de (koop)woningmarkt interessant voor de hoger opgeleiden en hogere inkomens. Daarom is het noodzakelijk dat er in West-west nadrukkelijk aandacht moet zijn voor het bouwen van (duurdere) koopwoningen. Meer ruimte voor kantoren De Structuurvisie Plus en het rapport ‘de Visie van Leerdam onder de loep genomen’ wijzen op de noodzaak van het verbreden van de economie van industrie naar diensten. In deze Nota economie onderstrepen we het feit dat er meer ruimte moet komen voor kantoren en dienstverlenende bedrijven. De spoorzone en de omgeving van de nieuwe spoorhalte in West-west bieden ruimte voor een beperkt kantorenprogramma. Ontwikkeling kleinschalige bedrijfslocaties in of aan de rand van woonwijken In het verbreden van de economie past tot slot ook een toekomstige ontwikkeling die in de Structuurvisie Plus staat genoemd. Namelijk het ontwikkelen van kleinschalige bedrijfslocaties in of aan de rand van woonwijken, bijvoorbeeld ten noorden van de parallelweg (westelijk van Ter Leede). Het kan gaan om bijvoorbeeld woon-werk woningen, studio’s of kleine ambachtelijke bedrijfjes.

2.3.4 Richtlijnen voor perifere detailhandel en magazijnverkopen Binnen de gemeente is er een enkele keer enige onduidelijkheid over de wijze waarop moet worden omgegaan met detailhandelbedrijven die zich willen vestigen op perifere locaties (locaties buiten het centrum). Daarnaast zijn er zo nu en dan (groothandels)bedrijven, die gevestigd zijn op bedrijventerrein Nieuw Schaik, die de gemeente vragen om toestemming voor tijdelijke verkopen van detailhandelsproducten (magazijnverkopen). In dit vierde economische aandachtspunt zetten we het beleid rondom perifere detailhandel en magazijnverkopen kort op een rij. Perifere detailhandel Zoals elke stad heeft ook Leerdam te maken met het verschijnsel dat de detailhandel zich steeds vaker wil vestigen op perifere locaties in plaats van op locaties in het centrum. Voor bedrijven zijn perifere locaties vaak sneller en goedkoper te realiseren en bovendien zijn dit soort locaties beter per auto bereikbaar. Voor alle duidelijkheid, perifere locaties zijn locaties die buiten bestaande of geplande centra liggen (informatie provincie Zuid-Holland). Het gaat dus niet alleen om locaties buiten de bebouwde kom (‘in de wei’) maar ook om locaties binnen de bebouwde kom die buiten bestaande of geplande centra liggen. Om te voorkomen dat er door perifere detailhandel leegstand ontstaat in de centra van steden en wijken, heeft de provincie Zuid-Holland in januari 2006 enkele richtlijnen opgesteld voor perifere detailhandel (Structuurvisie Detailhandel Zuid-Holland 2007, Provincie Zuid-Holland, september 2007, pagina 20 en verder).

ECONOMISCH AANDACHTSPUNT Bij besluitvorming over perifere detailhandel in Leerdam hanteren we de richtlijnen van de provincie Zuid-Holland.

19

Nota economie 2008 – 2014

In deze Nota economie nemen we de richtlijnen van de provincie Zuid-Holland één op één over. De opstelling van de provincie is in deze dus bepalend. De belangrijkste elementen van de provinciale richtlijnen zetten we hierna op een rij: - Nieuwe voorzieningen moeten worden gerealiseerd in de centra van de steden, dorpen en wijken. Uitzonderingen zijn mogelijk in de volgende gevallen: o Buurt- en gemakswinkels. o Detailhandel in brand- en explosiegevaarlijke goederen. o Detailhandel in zeer volumineuze goederen: auto’s, motoren, boten, caravans, keukens, badkamers, vloerbedekking, parket, zonwering, tenten, grove bouwmaterialen en landbouwwerktuigen. o Tuincentra. o Bouwmarkten of grootschalige meubelbedrijven (inclusief in ondergeschikte mate woninginrichting en stoffering) met een bedrijfsvloeroppervlak van minimaal 1.000 m2 en na onderzoek naar de bovengemeentelijke effecten en na instemming van Gedeputeerde Staten. o Nieuwe perifere detailhandel is alleen toegestaan indien het om reeds elders in de gemeente gevestigde bedrijven gaat (ook dan geldt dat het moet gaan om bedrijven met producten zoals hiervoor beschreven, informatie provincie Zuid-Holland). o De nevenassortimenten die op perifere locaties gevoerd mogen worden, kunnen verruimd worden, met dien verstande dat de oppervlakte van een grootschalige winkel in volumineuze goederen voor een klein deel voor de verkoop van nevenassortimenten mag worden gebruikt, mits dit past bij het hoofdassortiment en mits het nevenassortimentsdeel niet meer ruimte in beslag neemt dan 20% van het netto verkoopvloeroppervlak. Magazijnverkopen Naast het verschijnsel perifere detailhandel komt het in Leerdam ook geregeld voor dat bestaande handelsbedrijven op Nieuw Schaik de gemeente vragen om toestemming om eens per jaar, of hooguit enkele keren per jaar, restpartijen te mogen verkopen (de gevraagde activiteit betreft dan niet de hoofdactiviteit van het bedrijf). Het gaat dan om restpartijen van detailhandelsproducten zoals bijvoorbeeld schaatsen en sleeën (de detailhandelsproducten dienen gelieerd te zijn aan de reguliere producten van het betreffende handelsbedrijf). Tot op heden was de gemeente géén voorstander van dit soort tijdelijke detailhandelsactiviteiten met het argument dat de reguliere detailhandel in het centrum en in de wijken of dorpen beschermd moet worden. De gemeente heeft dan ook in het verleden enkele aanvragen op grond van bepalingen in het bestemmingsplan geweigerd of geprobeerd te weigeren. We willen in de toekomst soepeler met dit soort aanvragen omgaan op basis van de volgende drie redenen: - Gezien de tijdelijkheid is niet de verwachting dat deze activiteiten in bijzondere mate nadelig zijn voor de reguliere detailhandel in het centrum of in de wijken en dorpen. -

De aanvragen voor tijdelijke detailhandelsactiviteiten moeten niet worden opgevat als aanvragen voor definitieve vestiging van detailhandel op het bedrijventerrein Nieuw Schaik. In het beleid voor perifere detailhandel is het voorkomen van vestiging van detailhandel op Nieuw Schaik voldoende geregeld (zie hiervoor). Dat betekent dat we de reguliere detailhandel in het centrum al voldoende beschermen.

-

Naast het beschermen van de reguliere detailhandel is het ook van belang dat we als gemeente er voor zorgen dat ook andere Leerdamse handelsbedrijven voldoende economische kansen krijgen. 20

Nota economie 2008 – 2014

ECONOMISCH AANDACHTSPUNT Bij magazijnverkopen hanteren we de richtlijn dat handelsbedrijven vier maal per jaar, gedurende twee achtereenvolgende dagen, detailhandelsproducten mogen verkopen. Met deze concrete richtlijn bieden we alle bestaande handelsbedrijven op bedrijventerrein Nieuw Schaik in totaal acht dagen per jaar de kans om detailhandelsproducten te verkopen aan particulieren. Hierbij is het van belang op te merken dat het bij deze richtlijn in principe gaat om het creëren van mogelijkheden voor handelsbedrijven (niet zijnde detailhandelsbedrijven) op Nieuw Schaik om een beperkt aantal dagen per jaar detailhandelsproducten te mogen verkopen. Het kan echter voorkomen dat we te maken krijgen met aanvragen van een bedrijf met een dubbelfunctie. Bijvoorbeeld een detailhandelsbedrijf uit het centrum die tevens eigenaar is van een opslagloods of magazijn of handelsvestiging op bedrijventerrein Nieuw Schaik. Een dergelijk bedrijf is in feite een combinatie van een handelsbedrijf met detailhandelsfilialen in het centrum van Leerdam en omgeving. In dit soort bijzondere gevallen staan we toe dat dit bedrijf ook over dezelfde mogelijkheid kan beschikken als andere (groot)handelsbedrijven. Toekomstig bestemmingsplan Nieuw Schaik Het is de bedoeling om de hiervoor beschreven richtlijnen voor perifere detailhandel en magazijnverkopen vast te leggen in het komende bestemmingsplan Nieuw Schaik.

2.4 Samenhang lokale en regionale visies In diverse lokale en regionale studies zijn economische visies en doelstellingen geformuleerd. In deze paragraaf geven we de samenhang met de in deze Nota gepresenteerde visie. Het gaat om de volgende lokale rapporten of programma’s: - Structuurvisie Plus uit 2001. - Collegeprogramma 2006 – 2010. - Uitvoeringsplan Duurzame Herstructurering Nieuw Schaik, 2007. - Binnenstad Leerdam, plan van aanpak (Stadsmanagement Leerdam), 2007. - De visie van Leerdam onder de loep genomen, BMC, 2007. - Geactualiseerde uitgangspunten Beleidsnota Volkshuisvesting 2005 – 2010. - Nota van Uitgangspunten Bestemmingsplan Buitengebied, 2006. En om de volgende regionale studies: - Bedrijventerreinenstrategie Alblasserwaard-Vijfheerenlanden. - Groeipad in de polder, toeristisch actieplan Alblasserwaard-Vijfheerenlanden. - Visie Landelijk Gebied. - Regionale Structuurvisie. - Vernieuwend Vakmanschap, economische visie Alblasserwaard -Vijfheerenlanden 2015, regio AV, 2002.

21

Nota economie 2008 – 2014

Structuurvisie Plus De structuurvisie geeft als economische visie dat de gemeente Leerdam een actieve rol moet spelen om de specifieke economische kwaliteiten van Leerdam zichtbaar te maken. De economische kwaliteiten zijn: 1. Nabije ligging van A2, A15 en A27 (dichtbij randstad). 2. Ligging aan spoor. 3. Mogelijkheden om ruimtelijke kwaliteit van bedrijventerrein Nieuw Schaik te verbeteren. 4. Potentiële locaties voor dienstensector (spoorzone, West/West). 5. Potentieel hoogwaardig woonmilieu (Linge, groene hart, cultuurhistorie/vestingstad). Voor wat betreft de uitvoering van de economische actiepunten uit de Structuurvisie Plus geldt dat de meeste tijd is besteed aan de herstructurering / revitalisering van bedrijventerrein Nieuw Schaik. Collegeprogramma 2006 - 2010 Het college heeft in september 2006 de volgende vijf doelstellingen geformuleerd: 1. Het streven naar economische groei en werkgelegenheid. 2. Het verbeteren van het bedrijfsklimaat en de leefbaarheid van de stad. 3. Het revitaliseren van het bedrijventerrein Nieuw Schaik. 4. Meer activiteiten op het gebied van toerisme en recreatie. 5. Stimuleren van agrariërs om nevenactiviteiten te ontplooien. Het verbeteren van de leefbaarheid van de stad en het verbeteren van het bedrijfsklimaat zijn, samen met de herstructurering van Nieuw Schaik, het speerpunt. Uitvoeringsplan Duurzame Herstructurering Nieuw Schaik, 2007 Leerdam heeft in maart 2008 het Uitvoeringsplan Duurzame Herstructurering vastgesteld. In totaal gaat de herstructurering € 4,5 miljoen kosten. Leerdam heeft inmiddels budget voor de uitvoering van het eerste deelplan (budget van € 1,3 miljoen waarvan 50% subsidie van de provincie Zuid-Holland). Het eerste deelplan wordt gerealiseerd in 2009 en 2010. Daarna volgt de uitvoering van de resterende twee deelplannen. Binnenstad Leerdam, plan van aanpak (Stadsmanagement Leerdam), 2007. De samenwerking tussen gemeente, Kamer van Koophandel en de Leerdamse Ondernemers Vereniging heeft in 2007 geresulteerd in een plan van aanpak voor de Binnenstad van Leerdam. Om het plan van aanpak te kunnen realiseren is gekozen voor een organisatiestructuur van een stichting (Stichting Stadsmanagement) met diverse betrokken partners zoals de gemeente Leerdam, de LOV, VVV Zuid-Holland Zuid, Stichting Glas, de Kamer van Koophandel, de horeca, een makelaar en de Rabobank. Als uitvoerende kracht van de Stichting Stadsmanagement is voor de komende drie jaar een stadsmanager aangesteld. Doelstellingen uit het plan van aanpak Binnenstad Leerdam zijn: - Versterking van de economische positie van de Leerdamse binnenstad en wijkwinkelcentra. - Aantrekken van lokale en regionale consumenten en toeristen. - Instandhouden van een leefbare en aantrekkelijke stad. - Versterken van het imago van Leerdam. - Samenwerking tussen partijen in de stad versterken en structureren.

22

Nota economie 2008 – 2014

De visie van Leerdam onder de loep genomen, 2008 In januari 2008 heeft de gemeenteraad het rapport ‘De Visie van Leerdam onder de loep genomen’ vastgesteld. De analyse van de huidige economie (bijlage 2) heeft diverse aanknopingspunten geleverd voor de ‘visie van Leerdam’ en andersom levert de visie van Leerdam voor de Nota economie de volgende aanknopingspunten: - We kiezen voor recreatie en toerisme. - We profileren en versterken bestaande kwaliteiten (Glasstad, Linge). - We versterken de centrumfunctie door het verbeteren van de verblijfskwaliteit. - We onderzoeken de mogelijkheid van een opleiding in het kader van Glas. - We herzien de woonvisie om een accentverschuiving richting duurdere koopwoningen te realiseren (zie volgende alinea). - We willen Leerdam laten groeien in sociaal en economisch opzicht. Het voorzieningenniveau, waaronder culturele voorzieningen, moet op peil gebracht worden. En daarbij geldt de woningbouwopgave van West-west en Leerdam-west als een belangrijk instrument. Geactualiseerde uitgangspunten Beleidsnota Volkshuisvesting 2005 – 2010 In maart 2008 heeft Leerdam de uitgangspunten van de Beleidsnota Volkshuisvesting 2005 – 2010 geactualiseerd. De actualisatie betreft onder andere een accentverschuiving richting het vasthouden en aantrekken van hogere inkomensgroepen. Overigens blijft huisvesting voor lagere inkomensgroepen en bouwen voor doorstroming van belang. Nota van Uitgangspunten Bestemmingsplan Buitengebied, 2006 De raad heeft in 2006 de Nota van Uitgangspunten voor het bestemmingsplan buitengebied vastgesteld. Economisch gezien wil Leerdam in het buitengebied meer ruimte toestaan voor toerisme en recreatie en Leerdam streeft naar het verbreden van de plattelandseconomie. Leerdam zal initiatieven voor plattelandsvernieuwing ondersteunen die passend zijn gelet op het versterken van het economisch en/of sociaal draagvlak in het agrarisch gebied. Dat betekent dat Leerdam positief staat tegenover functieverbreding van agrarische bedrijven (bijvoorbeeld recreatieve nevenactiviteiten) en ook functiewisseling behoort tot de mogelijkheden. Recreatie en toerisme ziet Leerdam als nieuwe economische dragers van het landelijk gebied die kunnen bijdragen aan een duurzame exploitatiebasis voor agrarische bedrijven en het behoud van het agrarische cultuurlandschap. Bedrijventerreinenstrategie Alblasserwaard-Vijfheerenlanden De regiogemeenten hebben in oktober 2007 de Bedrijventerreinenstrategie Alblasserwaard-Vijfheerenlanden vastgesteld als onderdeel van de programmalijn Economie & Toerisme. In de regio gaat men er van uit dat het bedrijventerrein Nieuw Schaik gerevitaliseerd wordt. Revitaliseren houdt in dat het bedrijventerrein fysiek wordt opgeknapt. Groeipad in de polder, Leisure Result, mei 2006 Deze studie hebben we eerder in de Nota gebruikt om het economisch effect van toeristische bezoeken inzichtelijk te maken. De studie geeft aan dat het toerisme een groot economisch potentieel heeft in de regio. De sterke punten zijn: cultuurhistorisch landschap, grote attracties zoals Gorinchem vestingstad, Leerdam glasstad en Nieuwe Hollandse Waterlinie, goede bereikbaarheid, veel kleinschalige attracties in buitengebied, voldoende grote steden in omgeving met potentiële toeristen, veel mogelijkheden voor waterrecreatie. De studie geeft ook diverse knelpunten: versnipperd aanbod, geen gezamenlijke promotie, beperkte faciliteiten voor dagrecreatie zoals pleisterplaatsen en kleinschalige horeca, gebrek aan professionaliteit bij kleinschalig aanbod, beperkte openstelling, onvoldoende routestructuren en zwakke informatievoorziening. Visie Landelijk Gebied 23

Nota economie 2008 – 2014

De Alblasserwaard-Vijfheerenlanden heeft een bijzonder landschap. Het gaat daarbij niet alleen om de weidsheid en landelijke rust, het karakteristieke is vooral de talloze cultuurhistorische monumenten. De historie van de strijd tegen en met het water is goed terug te zien. Het gebied is, mede dankzij de nog steeds functionerende molens, misschien wel de meest karakteristieke representant van het wereldwijd unieke Hollandse polderlandschap. Voor (onder andere) Leerdam staan de volgende beleidslijnen of programma’s genoemd: - Verbeteren wandel-, fiets- en ruiterpaden in omgeving Linge. - Uitbreiden overnachtingscapaciteit. - Meer aandacht voor cultuurhistorie, waaronder Nieuwe Hollandse Waterlinie. - Nieuwe landgoederen langs de Diefdijk. Regionale Structuurvisie Ook in de regionale structuurvisie komen dezelfde visies en doelstellingen naar voren als in voorgaande studies. We noemen de volgende hoofdlijnen: - Behoud Cultuurhistorisch landschap. - Selectief versterken van toeristisch-recreatieve voorzieningen. - Ontwikkelen woon- en werkfuncties met respect voor landschap en ter versterking vitaliteit kernen. - Versterking leefbaarheid kleine kernen. - Voldoende ruimtelijke capaciteit voor regionale woningbehoefte, in het bijzonder voor de doelgroepen jong en oud. Vernieuwend Vakmanschap, economische visie Alblasserwaard – Vijfheerenlanden, 2002 In deze visie staat dat de regio Alblasserwaard – Vijfheerenlanden zich onder andere moet richten op: - De verdere ontwikkeling van de aanwezige maakindustrie , gekenmerkt door vakkundig ondernemen in een groene omgeving. - Het optimaal gebruiken van de mogelijkheden voor handels- en logistieke bedrijven. - Het uitbouwen van de zakelijke dienstverlening. - Het sterk houden van de agrarische sector. - Het verbeteren van de bereikbaarheid over weg, water en spoor.

24

Nota economie 2008 – 2014

3. Economische acties Hierna zetten we alle acties op een rij, verdeeld over de drie speerpunten. We benadrukken dat we pas eind 2008 komen met een definitief actieprogramma met financiële consequenties en een tijdpad.

3.1 Speerpunt 1: creëren culturele as In tabel 3 zetten we alle acties op een rij die horen bij het creëren van een culturele as. Tabel 3: Overzicht acties bij creëren culturele as

Acties 1. Onderzoeken mening toeristen over voorzieningen Leerdam 2. Inventarisatie van horeca en terrasjes, knelpunten en mogelijkheden 3. Verbeteren Glasinfrastructuur 4. Openstelling van kenmerkende Leerdamse gebouwen 5. Verbeteren wandel- en fietspaden 6. Verbeteren kwaliteit openbare ruimte (groene as, kunstwerken) 7. Zichtbaar maken archeologische vondst Dr. Voogdplein 8. Ontwikkeling landgoederen die passen in cultuurhistorische omgeving 9. Leerdammers kenbaar maken met het concept ‘culturele as’ Onderzoek mening toeristen over voorzieningen in Leerdam In deze Nota geven we aan dat we denken dat de toeristen en bezoekers van Leerdam te weinig in de stad verblijven. Na een bezoek aan één of meerdere attracties keert de bezoeker huiswaarts. Een specifiek onderzoek naar de mening van toeristen over de voorzieningen in Leerdam is nodig om de conclusie te kunnen onderbouwen. Bovendien kan via onderzoek worden achterhaald welke voorzieningen naar verwachting worden gemist. Inventarisatie van horeca en terrasjes, knelpunten en mogelijkheden Als het onderzoek naar de mening van toeristen en bezoekers resulteert in de vraag naar een meer levendige binnenstad, dan starten we direct met nader onderzoek naar de mogelijkheden van extra horeca en extra terrasjes. We verwachten dat de Markt een goede plek is voor meer horeca en terrasjes. Wanneer er aan weerszijde van deze relatief smalle straat meer horeca en terrasjes zijn, dan ontstaat een aantrekkelijk verblijfsgebied precies in het centrum van de ‘culturele as’. Vanaf de terrassen kunnen toeristen en Leerdammers uitkijken op de Grote Kerk en op korte loopafstand zijn ’t Hofje, de Glasblazerij en het Oude Raadhuis (met naar verwachting in de toekomst een culturele bestemming) bereikbaar. De schaalgrootte van de Markt past bij Leerdam. In een smalle straat is het voor de mensen op een terras mogelijk om anderen te zien passeren. Vanuit de Markt lopen mensen dan vanzelf naar de Zuidwal richting Glasblazerij of restaurant De Blauwe Hoed. We denken dat de Zuidwal ook meer een verblijfsfunctie moet krijgen met terrasjes en een hoge kwaliteit van de openbare ruimte. Daarnaast moet worden nagedacht over de aanlooproute naar de binnenstad (van station naar Kerkstraat, Markt en Zuidwal). Vanaf het station dient de route aantrekkelijker te worden gemaakt. Voordeel is dat medio 2008 het nieuwe restaurant ‘De Heeren van Leerdam’ in gebruik wordt genomen in een prachtig gerenoveerd stationsgebouw. Probleem op de aanlooproute is vooral het Dr. Reilinghplein.

25

Nota economie 2008 – 2014

Het Dr. Reilinghplein kunnen we aantrekkelijker maken door bijvoorbeeld de ontwikkeling van horeca en terrasjes en/of een herinrichting van het plein met meer groen (zie hierna bij de beschrijving van een groene as). Verbeteren Glasinfrastructuur Met de investering van € 1 miljoen in de renovatie van het Nationaal Glasmuseum geeft de gemeente Leerdam aan dat het van groot belang is om te investeren in het glasimago van de stad. De gemeente wil zich daarbij niet beperken tot de investering in de renovatie maar wil ook de gehele glasinfrastructuur verbeteren. Steun van de provincie Zuid-Holland en anderen is daarbij van belang. Samen met onder andere de provincie Zuid-Holland, stichting Glas, galeries en winkels en de VVV gaan we werken aan het verbeteren van de Glasinfrastructuur. Aandachtspunten zijn: - Aantrekkelijker maken Lingedijk voor fietsers en wandelaars. - Verbeteren verbinding tussen Blauwe Hoed en Lingedijk. - Realisatie kleinere bootverbindingen tussen Glasmuseum, binnenstad en Fort Asperen. - Het indien mogelijk verplaatsen van de Kristalwinkel van de Glasfabriek naar een beter zichtbare locatie aan de Lingedijk. - Betere bewegwijzering van en naar Glasmuseum (en naar andere attracties). Openstellen van kenmerkende Leerdamse gebouwen De laatste tijd ontstaan steeds meer initiatieven vanuit de samenleving om kenmerkende gebouwen weer open te stellen voor publiek. Het is van groot belang om deze positieve ontwikkeling actief te steunen. Het Hofje van mevrouw Van Aerden is in 2008 weer als museum in gebruik genomen en is vaker toegankelijk voor het publiek. Ook worden er in ’t Hofje vaker muziekconcerten gegeven in de tuin. De beheerders van de Grote Kerk zijn eveneens bezig met plannen voor het meer openstellen van de Grote Kerk naar aanleiding van de succesvolle tentoonstelling in 2007 tijdens Leerdam 600 jaar. Het gaat erom dat we als gemeente een actievere rol moeten spelen om er voor te zorgen dat meer kenmerkende Leerdamse gebouwen worden getoond aan de Leerdamse bevolking en aan de toeristen. Daarbij zijn we uiteraard afhankelijk van de wensen van eigenaren en beheerders van deze gebouwen. Verbeteren wandel- en fietspaden Het dorp Oosterwijk en het dorp Schoonrewoerd en (de verbinding naar) de Diefdijk (bijvoorbeeld via de Donkere Kade) vormen de twee uiterste punten van de culturele as. De idee is om toeristen een duidelijk herkenbare route te bieden op de culturele as die eindigt of begint bij deze twee belangrijke speerpunten (Dorpsgezicht Oosterwijk en Natuurgebied Diefdijk). De route kan bestaan uit ‘loupings’ zodat de fietsers en wandelaars in de omgeving van Leerdam verblijven. De ontwikkeling naar betere fiets- en wandelpaden is inmiddels al in volle gang maar blijft van belang voor de komende jaren.

26

Nota economie 2008 – 2014

Verbeteren kwaliteit openbare ruimte (groene as, kunstwerken) In de binnenstad gaat het erom dat de attracties met elkaar worden verbonden en dat de route van en naar attracties aantrekkelijker wordt. Dat kan bijvoorbeeld door het creëren van een ‘groene as’ in de binnenstad. De binnenstad heeft een stenige uitstraling door de stijl van de bebouwing en we zien dat ook als kenmerkend voor de binnenstad. Dat betekent dat er beperkt ruimte is voor extra groen. Er zijn op de winkelroutes wel zogenaamde ‘verruimingsmomenten’ (bijvoorbeeld Fonteinstraat ter hoogte van de Grote Kerk, de Markt en het voetgangersgebied op de Zuidwal) die we kunnen gebruiken om groene plekken in het centrum te creëren. De groene elementen op deze locaties dienen zodanig te worden vormgegeven dat zij ook in het winterseizoen sierwaarde hebben zonder beplanting. Wellicht zijn er mogelijkheden om samen te werken met Leerdamse glaskunstenaars. De binnenstad kan eventueel ook aantrekkelijker worden gemaakt door het plaatsen van extra beelden in de openbare ruimte. Het kan ook gaan om het beter onderhouden van bestaande beelden of het geven van meer informatie over de beelden. Enkele jaren geleden zijn de beelden in de openbare ruimte geïnventariseerd maar deze inventarisatie dient te worden geactualiseerd op met name de staat van onderhoud en de aanwezige informatie over de beelden. Zichtbaar maken archeologische vondst op Dr. C. Voogdplein Het zichtbaar maken van de in de grond aanwezige restanten van onze Middeleeuwse stadsmuur en de Schoonrewoerdse poort past in het attractiever maken van de wandelroute in de binnenstad. Ontwikkeling landgoederen die passen in cultuurhistorische omgeving Binnen de gemeente wordt intensief gewerkt aan het vaststellen van criteria voor landgoederen. De gedachtegang op dit moment is dat landgoederen wellicht een bijdrage kunnen leveren aan de toeristisch-recreatieve structuren van Leerdam door het verbeteren van de verbindingen van en naar bestaande cultuurhistorische waardevolle gebieden. Bijvoorbeeld een verbinding van het Natuurgebied Diefdijk naar het dorp Schoonrewoerd. Het gaat bij dit actiepunt niet om een concrete actie vanuit economisch perspectief. Het gaat er meer om dat ‘economie gekoppeld aan cultuur’ wellicht een rol kan spelen bij de eventuele ontwikkeling van landgoederen waarvan de criteria worden uitgewerkt door ruimtelijke deskundigen. Leerdammers kenbaar maken met het concept ‘culturele as’ In deze Nota is het concept van een ‘culturele as’ vooral bedoeld als een fysiek project waarbij individuele attracties worden gekoppeld zodat een aantrekkelijke en logische looproute en/of fietsroute ontstaat. Het is belangrijk dat we de Leerdamse burgers meenemen in deze ontwikkeling. Is het creëren van een culturele as iets wat de Leerdammers zien zitten? Hebben ze ideeën voor invullingen van de culturele as? Welke voorzieningen missen zij op deze as? De antwoorden op deze vragen kunnen we wellicht achterhalen via het organiseren van een culturele discussie. De discussie kan bijvoorbeeld in gang worden gezet door het uitvoeren van een toneelstuk waarbij het concept culturele as wordt toegelicht.

27

Nota economie 2008 – 2014

3.2 Speerpunt 2: onderzoeken innovatieve economie In tabel 4 noemen we twee acties die horen bij het onderzoeken van de mogelijkheden van de innovatieve economie in Leerdam. Tabel 4: Overzicht acties bij onderzoeken innovatieve economie

Acties 1. Onderzoek naar mogelijkheden vestiging researchbedrijven 2. Onderzoek naar mogelijkheden voor school met glasopleiding We starten met een extern bureau die gespecialiseerd is in ‘innovatieve stedelijke ontwikkeling’. Op basis van dit eerste onderzoek kunnen we eventuele vervolg-acties omschrijven en plannen. Het onderzoek naar de mogelijkheden voor een school met een glasopleiding werken we uit in samenwerking met stichting Glas.

3.3 Speerpunt 3: intensiveren samenwerking met bedrijven In tabel 5 zetten we alle acties op een rij die horen bij het intensiveren van de samenwerking met bedrijven. Tabel 5: Overzicht acties bij intensiveren samenwerking met bedrijven

Acties 1. Uitvoeren bedrijfsbezoeken 2. Economische gegevens over bedrijven verzamelen en analyseren 3. Gegevens over Leerdamse consument verzamelen en analyseren 4. Vaker projecten uitvoeren samen met BKL, LOV, KvK en individuele bedrijven 5. Plan van aanpak opstellen voor creëren ‘winkel-as’ (trekker LOV) 6. Onderzoeken potenties en/of knelpunten Leerdam voor hotelmarkt 7. Onderzoeken mogelijkheden voor dienstverlenende bedrijven en kantoren Uitvoeren bedrijfsbezoeken (structureel) Om op de hoogte te blijven van de ontwikkelingen van Leerdamse bedrijven wordt het aantal bedrijfsbezoeken uitgebreid. Economische gegevens over bedrijven verzamelen en analyseren (structureel) Voor deze Nota is voor het eerst een uitgebreid databestand gemaakt van alle bedrijven in Leerdam. Het gaat om een bestand dat is gebaseerd op een koppeling van diverse informatiebronnen zoals bijvoorbeeld van de Kamer van Koophandel, het CBS en het CWI. Vanaf 2008 dient dit bestand te worden bijgehouden, geactualiseerd en uitgebreid. Het is de bedoeling dat we daardoor vooraf beter op de hoogte zijn van de ontwikkelingen in de Leerdamse economie: - Hoeveel bedrijven zijn er in de verschillende sectoren? - Hoeveel werkgelegenheid bieden de verschillende bedrijven? - Wat is de ontwikkeling in het type bedrijven (wat gaat weg en wat komt)? - Welke bedrijven willen zich vestigen en kunnen we nieuwe ondernemers op weg helpen met economische gegevens (vestigingsbeleid)? - Zijn bedrijven tevreden met de kwaliteit van de bedrijfsomgeving? Gegevens over Leerdamse consument verzamelen en analyseren (structureel) Bovenstaande bedrijfsgegevens willen we, waar mogelijk, aanvullen met gegevens over de wensen van de Leerdamse consument. 28

Nota economie 2008 – 2014

Vaker projecten uitvoeren samen met BKL, LOV, KvK en individuele bedrijven Bij het opstellen van het uitvoeringsplan voor bedrijventerrein Nieuw Schaik is intensief samengewerkt met BKL en de Kamer van Koophandel. Bij het opzetten en inmiddels uitvoeren van Stadsmanagement werken we intensief met onder andere de Kamer van Koophandel en de Leerdamse Ondernemers Vereniging. Deze samenwerking willen we intensiveren. Ook individuele bedrijven kunnen we betrekken in deze samenwerking. Plan van aanpak opstellen voor creëren van ‘winkel-as’ (trekker LOV) Naar aanleiding van de concept Nota economie is met LOV opnieuw gesproken over het al dan niet autovrij of autoluw zijn van meerdere straten in de binnenstad zoals bijvoorbeeld de Kerkstraat. De LOV vindt dit onderwerp bespreekbaar op het moment dat de gemeente kan aantonen dat er oplossingen zijn voor de parkeerproblematiek in het centrum en de autobereikbaarheid van Leerdam. Afgezien van de discussie over autovrij of autoluw heeft de LOV aangegeven te willen werken naar een duidelijke winkelroute in de binnenstad. Momenteel is er de beleving dat er een onvoldoende logische looproute c.q. winkelroute is voor bezoekers. Voordeel van het creëren van een duidelijke winkelroute is volgens de LOV ook dat het voor de gemeente makkelijker wordt om uitbreiding van winkels buiten deze route scherper in de gaten te houden. Onderzoeken potenties en/of knelpunten Leerdam voor hotelmarkt Vanuit vele kanten is er een wens om in Leerdam een extra hotelvoorziening te realiseren maar vooralsnog zijn er weinig geïnteresseerde ondernemers. We willen onderzoeken welke potenties er zijn in Leerdam voor een extra hotel of welke knelpunten er zijn. Inzetten op meer dienstverlenende bedrijven en kantoren De huidige spoorzone, de omgeving van de nieuwe spoorhalte in West-west en Leerdam Noord-West (westelijk van Ter Leede) zijn locaties die zich lenen voor vestiging van dienstverlenende bedrijven.

29

Nota economie 2008 – 2014

30

Nota economie 2008 – 2014

Bijlage 1:

Reacties concept Nota economie

De inspraak voor de concept Nota economie heeft geresulteerd in vele reacties. Onder andere van de commissie Zorg, de Kamer van Koophandel, de Leerdamse Ondernemers Vereniging, de Bedrijven Kring Leerdam maar ook van diverse andere instanties en van individuele burgers (via de website). We zetten de belangrijkste reacties hierna op een rij. We geven daarbij aan op welke wijze we de reacties hebben verwerkt in deze definitieve nota. -

De huidige situatie van de economie van Leerdam is helder geanalyseerd. Het beeld dat uit de analyse naar voren komt is zorgwekkend: Leerdam blijft economisch gezien achter in vergelijking tot omliggende gemeenten.

-

Leerdam moet de potenties beter benutten (natuur, cultuur en glas) en het creëren van een culturele as wordt gezien als een goede eerste aanzet.

-

Het grootste probleem bij de concept Nota is dat de ambities om meer bezoekers te trekken en bezoekers langer vast te houden alleen kunnen worden gerealiseerd als Leerdam oplossingen biedt voor de knelpunten op het gebied van de infrastructuur. De parkeerproblemen moeten worden opgelost, de parkeertarieven mogen niet te hoog zijn en de bereikbaarheid (per auto) van Leerdam moet worden verbeterd.

Momenteel wordt binnen de gemeente intensief gewerkt aan een evaluatie van de problemen met de infrastructuur en aan voorstellen voor verbetering van de infrastructuur. We verwachten dat deze Nota economie nogmaals het belang van een betere (auto)bereikbaarheid en meer parkeervoorzieningen onderstreept. -

Een ander groot probleem is dat er twijfels bestaan over de uitwerking van de concept Nota. Hoe gaat de gemeente alle acties uitwerken en wie gaat dat managen. Voorkomen moet worden dat het positieve effect van het rapport snel wegvloeit als concrete acties uitblijven. Men mist een tijdsplanning en men mist de financiële consequenties.

Na de zomer komen we met een uitvoeringsplan waarin we laten zien op welke wijze we de acties gaan plannen en organiseren. -

Sommigen vinden dat Leerdam zichzelf in economisch opzicht dreigt te blokkeren. Men doelt dan vooral op de beperkte openstellingen van bijvoorbeeld de horeca op zondag. Enerzijds willen we meer toeristen aantrekken en langer laten verblijven in Leerdam en we willen graag een extra hotelvoorziening in Leerdam. Anderzijds passen deze wensen niet bij gesloten horecavoorzieningen op zondag. Voor wat betreft de winkeltijden geldt dat ruimte wordt geboden om een beperkt aantal zondagen per jaar open te zijn maar de beleving bij sommige ondernemers is dat hiervan geen gebruik wordt gemaakt omdat veel klanten dit niet op prijs stellen.

31

Nota economie 2008 – 2014

We hebben vanuit economisch perspectief benadrukt dat een grotere levendigheid in de binnenstad wenselijk is. Vanuit andere perspectieven kan hier heel anders over worden gedacht, het gaat hierbij dan ook om een politieke discussie. -

Het hiervoor genoemde probleem leidt bij sommigen ook tot twijfel over de haalbaarheid van bijvoorbeeld de wens tot uitbreiding van terrasjes in de binnenstad.

Bestaande of nieuwe potentiële horecaondernemers en potentiële hotelondernemers houden bij hun beslissingen om zich in Leerdam te vestigen rekening met de bestaande gewoonten en leefwijzen in de gemeente. Het is aan de politiek om al dan niet in discussie te gaan over de gewoonten en leefwijzen. -

Meer onderzoek naar de mogelijkheden van innovatieve economie is gewenst.

-

Grote zorgen zijn er met betrekking tot de vele leegstaande panden in de binnenstad.

De aandacht voor dit onderwerp is momenteel groot. Het is ook een belangrijk aandachtspunt voor de stadsmanager. -

Er zijn veel vragen ontstaan naar aanleiding van de wens om de arbeidsintensieve industrie te versterken. De Kamer van Koophandel, de BKL en de LOV vinden dat de gemeente beter op de hoogte moet zijn van de problemen van alle bestaande Leerdamse bedrijven. Faciliteren van alle bestaande bedrijven is belangrijker dan eenzijdig enkele kenmerkende arbeidsintensieve bedrijven ondersteunen.

We hebben het economisch aandachtspunt ‘we versterken de arbeidsintensieve industrie’ vervangen door ‘we intensiveren de samenwerking met bedrijven’. Zie verder paragraaf 2.3.1 op pagina 16. -

Zorgen zijn geuit over de invulling van Stadsmanagement. Wat zijn de concrete doelen?

Op pagina 22 hebben we de doelstellingen van de stichting Stadsmanagement aangegeven. -

Opgemerkt is dat de VVV een sterkere rol zou moeten spelen in Leerdam.

We zijn in overleg met de VVV. We gaan meer op Leerdam gerichte prestatieafspraken maken met de VVV. -

De Leerdamse Ondernemers Vereniging geeft aan dat de winkels in de binnenstad veel bezoekers trekken uit de regio. Er is dus geen twijfel over de functie van Leerdam (lokaal of subregionaal), Leerdam heeft een regionale verzorgingsfunctie.

We gaan de komende jaren meer informatie over zowel bedrijven als consumenten verzamelen en daarbij maken we gebruik van gegevens van de Leerdamse Ondernemers Vereniging en de Kamer van Koophandel. -

De Leerdamse Ondernemers Vereniging wil naast een ‘culturele as’ ook toewerken naar een duidelijke ‘winkel-as’.

We hebben dit in de economische acties in hoofdstuk 3 verwerkt. 32

Nota economie 2008 – 2014

-

Aandacht voor de Diefdijk is in de concept Nota beperkt. De Diefdijk is een belangrijk onderdeel van de culturele as en gelijktijdig zijn er talloze ontwikkelingen met betrekking tot de Nieuwe Hollandse Waterlinie die kansen bieden voor de Diefdijk en omgeving.

We hebben de Diefdijk nadrukkelijk genoemd als belangrijk onderdeel van de culturele as. Toch noemen we in deze Nota geen individuele gemeentelijke acties rond de Diefdijk omdat de ontwikkelingen deel uitmaken van andere regionale en provinciale beleidsnota’s, onder andere in het kader van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. -

De bekende winkelstraten hebben een stenige uitstraling. Bij het aantrekkelijker maken van Leerdam met een culturele as zou er gelijktijdig ook meer aandacht moeten zijn voor het creëren van een groene as.

Zie het actiepunt in paragraaf 4.1 in hoofdstuk 3. -

Er moet duidelijkheid komen over het verschijnsel perifere detailhandel en over het verschijnsel dat steeds vaker detailhandelsactiviteiten plaatsvinden op bedrijventerrein Nieuw Schaik.

We hebben een aparte paragraaf (2.3.4) hierover opgenomen. -

De Vereniging Eigenwoningbezit Leerdam (EWL) wijst op het feit dat het beeld van de huidige economie in een eerder stadium bekend was en dat daar niets mee is gedaan. Daarnaast vindt EWL dat de visie en acties voor de toekomst te weinig zijn gebaseerd op onderzoeksgegevens. Tot slot wijst EWL op een meer professionele aanpak waarbij samenwerking met publieke en private partijen van belang is.

De analyse van de huidige economie is volledig gebaseerd op onderzoeksgegevens. Die analyse leidt tot knelpunten, bijvoorbeeld de constatering dat de omzetgroei van detaillisten in de binnenstad negatief is in vergelijking tot omliggende gemeenten. Vervolgens zijn een visie en acties bedacht die een bijdrage kunnen leveren aan de oplossing van de problemen. Of dit zo is, is in veel gevallen niet op voorhand exact aan te geven of te analyseren. Wel is het zo dat we vaker gebruik willen maken van extra onderzoeksgegevens. Zie ook het eerste actiepunt in paragraaf 4.1. In het uitvoeringsprogramma dat we na de zomer willen uitwerken komen we terug op de werkwijze bij de acties voor de komende jaren.

33