Nieuwsmagazine 51 November 2008

1

NIEUWSMAGAZINE Nr. 51 november 2008

INHOUD Pag. 2 Pag. 3 Pag. 8 Pag. 9 Pag. 10 Pag. 11 Pag. 12 Pag. 14 Pag. 14 Pag. 18 Pag. 19 Pag. 21 Pag. 23 Pag. 24 Pag. 27 Pag. 29 Pag. 31 Pag. 33

Voorwoord Programma 51-ste HCC Beleggen Symposium ‘Behind the Clouds)..’ Katten in het nauw Succesvol beleggen? AEX staat aan de vooravond van een nieuwe crash Met zijn allen de WAS doen Een ingezonden brief van Warren Buffett Crisisbestendig beleggen Wat te doen in de kredietcrisis? Goodlife Trader Computerbeleggersgroep Zuid Holland Tweedehands boekenmarkt Wat zijn CFD’s? Maak kennis met het platform WHS PROSTATION! Digitale filters voor traders AkzoNobel: prototype waardeaandeel De volgende bubble Het TA programma NINJA TRADER Uitgangspunt HCC Beleggen

Behind the Clouds

.

Dit Nieuwsmagazine is een publicatie van de HCC Gebruikersgroep Beleggen. Raadpleeg onze internetsite http://www.beleggersonline.nl/ voor adressen en informatie over het lidmaatschap

2

Voorwoord – Frans Schreiber Beste beleggers, In deze roerige tijden op de beurs is er ook de nodige roering geweest in onze HCC club. De HCC is inmiddels gescheiden van de IDG Nederland en dus van het blad Computer!Totaal. Dit houdt in dat onze computervereniging HCC nu op eigen benen staat. Volgens hun brief van 1 oktober bieden ze voor iedere computergebruiker meerwaarde en wij als bestuur van de HCC groep Beleggen zullen ze daar aan houden! Intussen stroomt het programma voor de aanstaande Culemborg dag alweer vol. De groep beleggen is er wéér in geslaagd een aantrekkelijk programma samen te stellen met voor elk wat wils. Ik denk dat we als leden van onze interessegroep trots moeten zijn op deze dag die tweemaal per jaar wordt georganiseerd. Dit is vaker dan de VEB die maar eenmaal per jaar een bijeenkomst houdt terwijl deze organisatie wel ruwweg twintig maal zoveel leden heeft! Bovendien blijkt hun dag vooral vol te zitten met commerciële partijen die minder de bedoeling hebben u iets te leren, maar meer bezig zijn juist het beleggen voor u uit handen te nemen! En dat niet voor niets natuurlijk. Een andere zusterorganisatie van ons, de NCVB, is deze zomer gefuseerd met de VEB. Dit geeft aan dat kleinere verenigingen moeite hebben om een programma te draaien en de leden actief bij hun organisatie te betrekken. Dit lukt gelukkig onze HCC groep beleggen nog steeds wel! Maar dit toont wel aan dat het van belang is het aantal leden van onze club op peil te houden. Ik hoop dan ook dat iedereen die van de groep Beleggen lid is, ook in het komende jaar lid blijft en eventueel nog leden werft zodat we ook sterk staan voor de toekomst.

Een van de projecten waar we nu mee bezig zijn is een fundamenteel programma voor de hele Nederlandse beurs. Dit is uniek en ik heb nog nergens een database gezien met deze informatie. Dit programma bevat fundamentele gegevens van alle Nederlandse bedrijven vanaf 1980 en stelt de belegger in staat om op eenvoudige wijze de aantrekkelijkheid van een aandeel te bepalen. Hiervoor wordt de verhouding van de koers (= prijs) ten opzichte van een aantal fundamentele ratio’s van een bedrijf bepaald. De gebruiker kan eventueel zelf aangeven welke ratio hij belangrijker vindt en meer gewicht wil geven. Deze methode is ontwikkeld in de Verenigde Staten in de jaren 50 en wordt sindsdien toegepast door de NAIC (National Association of Investors Corporation). De NAIC methodiek doet het sinds 1952 jaarlijks 2,9% beter dan de S&P 500! HCC Beleggen heeft samen met Ruud Snoeker het voornemen om dit programma voor internet geschikt te maken en haar leden hiervan gebruik te laten maken. Voor het bijhouden van de database doen wij een beroep op onze leden om te helpen de database op peil te houden. Kortom, de groep Beleggen bruist van de nieuwe activiteiten en heeft voor u als belegger en lid nog veel te bieden in het aankomende jaar. Met vriendelijke groet,

Frans Schreiber Voorzitter HCC groep Beleggen

3

Programma 51ste HCC Beleggen Symposium "Behind the clouds.........." Ooit was Amerika een voorbeeld voor de hele wereld. Alles wat er vandaan kwam was goed. Inmiddels heeft het woord credit-crunch de (dubieuze) titel Engels 'woord van het jaar' gekregen. Maar waar eindigt het en wat kunnen we er van leren? De eerste kenmerken van de kredietcrisis werden begin 2007 zichtbaar en of we nu (november 2008) het ergste achter de rug hebben is nog lang niet duidelijk. Ook is niet duidelijk of de verantwoordelijken voor deze crisis er iets van hebben geleerd. Wij wel, want onder de noemer ‘leren’ kunnen we de tot voor kort onbekende woorden Alt-A hypotheken, Collateralized debt obligations (CDO’s), Commercial paper (CP), Credit default swaps (CDS), LBO markt, Ninja hypotheken en Subprime hypotheken plaatsen. Ja, na de problemen op de Amerikaanse huizenmarkt met de riskante 'subprime' hypotheken is onze woordenschat behoorlijk uitgebreid. Naast de uitbreiding van onze woordenschat heeft de kredietcrisis nog een belangrijk voordeel. De sprekers hebben voldoende stof voor hun presentaties! Een van de sprekers is Royce P.B. Tostrams, een van de bekendste technisch analisten van Nederland. In 2003 werd Royce Tostrams door de lezers van Beleggers Belangen gekozen tot 'Beste Analist van het jaar’. In 2002, 2004 en 2005 won hij drie keer de prestigieuze Binck Bull & Bear Award voor de meest accurate voorspelling van de AEX en de Top3 fondsen. Royce Tostrams is de enige die deze prijs meer dan eens in de wacht heeft gesleept. Royce stelt dat de AEX-index op het punt staat uit bed te vallen. Het dieptepunt van 2003 rond 217,80 zal in de komende week onder druk gezet worden. Technisch bezien is een daling eronder niet meer uit te sluiten. In dat geval zou de waarde van de Amsterdamse beurs nogmaals gehalveerd kunnen worden. Het eerstvolgende vangnet voor de AEX index ligt pas rond de koersbodems van 1991 (omgerekend noteerde de AEX-index toen op een dieptepunt van 98,50).

Ruud Snoeker geeft een unieke presentatie over het fundamentele analyse tool WAS Op de aankomende Culemborg dag wordt aan de leden van de HCC groep Beleggen een unieke presentatie aangeboden: Ruud Snoeker zal uitgebreid laten zien hoe zijn programma WAS werkt. WAS betekent Waarde Analyse Solidita$. Het programma stelt de belegger in staat om op eenvoudige wijze de aantrekkelijkheid van een aandeel te bepalen. Hiervoor wordt de verhouding van de koers (= prijs) ten opzichte van een aantal fundamentele ratio’s van een bedrijf bepaald. De gebruiker kan desgewenst zelf aangeven welke ratio’s hij belangrijker vindt en meer gewicht wil geven. De database bevat gegevens vanaf 1980. Deze methode is ontwikkeld in de Verenigde Staten in de jaren 50 en wordt sindsdien toegepast door de NAIC (National Association of Investors Corporation). De NAIC methodiek doet het sinds sinds 1952 jaarlijks 2,9% beter dan de S&P 500! HCC Beleggen heeft samen met Ruud Snoeker het voornemen om dit programma voor internet geschikt te maken en haar leden hiervan gebruik te laten maken. Voor het bijhouden van de gezamenlijke database doet zij een beroep op u. Van de vrijwilligers verwachten wij dat ze de database voeden met de fundamentele gegevens van 10 tot 15 bedrijven. Dat kunnen bedrijven zijn die u toch al in de gaten houdt. Dus als u bezig bent met fundamentele analyse en wilt helpen bij het in stand houden van een perfecte database waar u dan uiteraard ook gebruik van kunt maken - meldt u zich dan aan. Tijdens de presentatie van de heer Snoeker krijgt u meer informatie over de werking van het programma WAS. We hopen dat een aantal toehoorders uit de zaal zich zullen melden als vrijwilliger. Hendrik Oude %ijhuis heeft zich tijdens en na zijn studie bedrijfskunde aan de Universiteit Twente jarenlang verdiept in de strategieën van ’s werelds beste beleggers. Inmiddels kunnen we Hendrik een expert noemen op het gebied van value investing. Hendrik is founding partner van

4

Kingfisher Capital, een op value investing principes gebaseerd equity reseach bedrijf. Uiteraard heeft hij uitgebreid onderzoek verricht naar de investeringsstrategieën van value investors als Warren Buffett. Dit voorjaar reisde hij af naar Amerika om zelf eens de jaarlijkse aandeelhoudersvergadering van Buffett’s bedrijf te bezoeken. Met zijn opgedane kennis over value investing is het bijna vanzelfsprekend dat Hendrik tijdens zijn presentatie nader in zal gaan op de achterliggende strategie waarmee Warren Buffett zijn vele miljarden vergaard heeft. De veelzeggende titel van zijn presentatie luidt Warren Buffett: 'boerenverstand-beleggen' Harman Korte, directeur en bestuurssecretaris bij de Autoriteit Financiële Markten (AFM). Binnen de managementgroep van AFM is hij verantwoordelijk voor het toezicht op transparantie van financiële producten (waaronder ook pensioenen), juridische zaken en een deel van de bedrijfsvoering. De AFM bevordert zorgvuldige financiële dienstverlening aan consumenten en ziet toe op een eerlijke en efficiënte werking van kapitaalmarkten waarop beleggers kunnen vertrouwen. Daarvoor oefent zij toezicht uit door middel van controle, handhaving en normoverdracht en let daarbij nadrukkelijk op signalen uit de markt en bevindingen van haar eigen controle organisatie. Toch kun je je afvragen of kapitaalmarkten wel zo eerlijk en efficiënt werken: Aan de ene kant worden mensen geholpen die woekerpolissen en/of aandelen lease producten hebben gekocht, soms op basis van hebzucht, en mede daardoor de kleine lettertjes niet hebben gelezen en/of zich onvoldoende hebben laten voorlichten. Terwijl aan de andere kant voor beleggers, nadat ze volksaandelen als KPN, Getronics en Fortis hebben gekocht, geen vangnet wordt gecreëerd. Daar komt bij dat de discussie bij teloorgang van de IJslandse banken en van Fortis gaat over de spaarder; de belegger wordt niet genoemd.

Heeft het toezicht gefaald en/of is het toezicht aan vernieuwing toe of hebben wij als belegger oogkleppen op en hebben wij last van tunnelvisie? De heer Harman Korte gaat tijdens zijn presentatie in op het toezicht van de AFM in het verleden, het heden en de toekomst. Gerard Jager geeft een presentatie met als thema's Crisis bestendig beleggen en Extra winst d.m.v. oudere garantieproducten zodra de markt draait. Voor veel bezoekers van de Culemborg dagen is Gerard Jager als spreker een oude bekende. Voor diegenen die hem nog niet kennen volgt onderstaande introductie. Dhr. Jager zit inmiddels zo'n 40 jaar in het beleggersvak. De eerste 15 jaar bij de ING als vermogensbeheerder, daarna 20 jaar als hoofd beleggingsvoorlichting bij Fortis Bank NL. Sinds 1-1-2003 maakt hij gebruik van een pre-vut regeling en is hij gestart met Advance Beleggingsadviezen (http://www.amail.nl/). Hij is beursgoeroe van De Telegraaf en columnist van de Nederlandstalige krant Hallo in Spanje. De huidige beurscrisis biedt naar zijn mening ook enorme kansen bij een toekomstig marktherstel. De historie laat zien dat het marktherstel komt op een moment dat beleggers nog in shock zijn. Wel is het zaak om dan de juiste beleggingsvormen te selecteren en de juiste aandelen. Deze aspecten lopen als een rode draad door zijn lezing heen. Ernest Denis geeft een presentatie die speciaal is toegespitst op de beginnende belegger. Enkele onderwerpen die aan bod komen tijdens de presentatie: • • • • • •

Alle beleggers moeten zich terdege voorbereiden, maar waar begin je? Wat moet je doen en wat moet je juist laten? Ga je zelf analyses maken van aandelen en hoe doe je dat? Welke analysemethodieken zijn er en wat zijn de verschillen? Welke beleggingsinstrumenten zijn er? Wat heb ik nodig om te beginnen met beleggen?

5

Kortom, Ernest zal ingaan op alle aspecten van het beleggen waardoor u als beginnend belegger met kennis van zaken van start gaat.

is weer geld beschikbaar om de volgende hypotheken aan de man te brengen. Dit ging jaren goed. De gevolgen zijn bekend.

Kees Rooke is een actieve belegger die zich voornamelijk richt op de optiemarkt. Met name de beginnende belegger zullen de woorden optiemarkt of opties weinig of niets zeggen.

In de spaarzame en vaak verhullende informatie komen flarden van de puzzel naar buiten. De gevolgen van de ‘grote depressie’ uit 1929 en de oplossing van de problemen van toen zijn herkenbaar en merkbaar tot op de dag van vandaag.

Kees heeft voor de HCC Beleggen diverse zeer interessante artikelen geschreven over opties. In een van die artikelen heeft Kees het begrip derivaten als volgt verklaard: ‘Derivaat’ staat voor ‘afgeleid product’. Derivaten zijn bedoeld om de koper het recht te geven een zaak voor een bepaalde koers (‘benchmark’) te kopen of te verkopen. De optie is wel het meest bekende derivaat. Naast opties op aandelen bestaan ook opties op o.a. obligaties, edelmetalen, dieren, gewassen, obligaties en rente. Er zijn twee soorten opties: de call optie die de koper het recht geeft een bepaalde hoeveelheid van een goed te kopen en de put optie die de koper het recht geeft een bepaalde hoeveelheid van dat goed te verkopen. Beide soorten opties geven de koper een recht tot koop of verkoop, geen plicht. Degene die opties verkoopt loopt daarentegen het risico dat hij door de koper van de optie aan de aangegane verplichting wordt gehouden en tegen de afgesproken prijs moet kopen of verkopen.

Dhr. Vreedenburg zal uitleg geven over deze berichten en hun onderlinge samenhang schetsen. De te bespreken onderwerpen lopen van de soort probleem hypotheken in de VS, de wijze van bundelen van de ‘obligaties’, de rol van de kredietbeoordelaars, de statistische missers, de regelgeving tot en met het toezicht. Vooral de korte rente maakt bij dit alles enorme sprongen.

Kees zal met veel enthousiasme een presentatie geven met de titel Wat te doen in de kredietcrisis? Tijdens die presentatie komen opties ruimschoots aan bod. Deze presentatie is ook geschikt voor de beginnende beleggers. Tijdens het komende symposium zal Max Vreedenburg u meenemen in de wereld van rente en de kredietcrisis. Het lijkt zo eenvoudig: iemand geeft een hypotheek om een huis te kopen. Hij betaalt volgens afspraak rente en eventueel aflossing. Maar het kan ook innovatiever. Dit is het sleutelwoord om renteproducten meer op te laten brengen. Verkoop de bundel geplaatste hypotheken met een verzekering tegen wanbetaling als een soort obligatie. Op deze manier komt rente binnen en er

Zeg dus nooit meer dat rentegevende beleggingen saai zijn. Presentatie GoodLife Trader Sprekers zijn Ton Winter, directeur GoodLife Trader en Jack van Oosterbosch, directeur De Veste Vermogensbeheer. De fondsen van de selectie van GoodLife Trader zijn het resultaat van een intensief en voortdurend onderzoek naar de beste beleggingsfondsen ter wereld. Deze buitenlandse fondsen zijn normaliter niet toegankelijk voor particuliere beleggers. Zij zijn bestemd voor professionals en vergen vaak een hoog startkapitaal; soms € 1 miljoen of meer. Omdat zij echter zeer goede prestaties leveren heeft De Veste, op initiatief van GoodLife Trader, deze succesvolle fondsen omgevormd tot Nederlandse beleggingsfondsen. Van oorsprong was het instapbedrag €50.000. Sinds 1 oktober kan echter ook vanaf €10.000 worden gestart. Het gemiddeld rendement van deze fondsen (sinds oprichting) is ca. 25% per jaar. Daar zitten flinke variaties in. Vorig jaar was het gemiddeld rendement 36% en in 2008 (tot en met september) was dat gemiddeld 2%. Van november 2007 (start kredietcrisis) tot en met september 2008 was het gemiddeld rendement 8,3%.

6

Hans Kroon is een beursman in hart en nieren. Hij begon in 1960 bij Van der Moolen (VDM) als jongste bediende en klom op tot bestuursvoorzitter. Hij is een echte selfmade beursman die in 2001 de internetbubbel en de aanslag op Twin Towers van 11 september heeft meegemaakt. Hij kan ons vertellen hoe hij en VDM deze crashes hebben doorstaan en wat we na de grote klap van oktober 2008 kunnen verwachten. Hans geeft tijdens zijn presentatie niet alleen een terugblik, hij zal ons ook meenemen in zijn visie over het heden en de toekomst. Kortom een presentatie die u niet mag missen want iemand die diverse crashes doorstaat kan ons vertellen hoe we in dit slechte beursklimaat kunnen overleven. Ronald Kok geeft een presentatie over issue selectie. Ronald Kok, MSc. is hoofd research bij www.analist.nl en aspirant VBAlid. Ronald doet geregeld onderzoeken naar de prijsvorming op de aandelenmarkten. Tijdens het symposium geeft Ronald een presentatie over de factoren die het rendement op de aandelenmarkten het beste kunnen verklaren. Aan de hand van een voorbeeldanalyse over een aandeel uit de AEX index komen de belangrijkste value drivers van het aandeel aan bod. Tevens wordt de link met portefeuillemanagement gelegd.

Roelof Foppen van WH Selfinvest geeft een presentatie genaamd Wat zijn CFD's? Maak kennis met het platform WHS Prostation!

Contracts for Difference, ofwel Contracten voor het Verschil, is een modern financieel product om met een geringe dekking te handelen in onderliggende waarden. WHS verhandelt CFD’s tegen dezelfde koersen als de onderliggende waarden die gevoed worden door Reuters (gratis). Naast aandelen kunt u ook handelen in bekende indexen, 62 wisselkoersen, goud, olie, enz. En wel op de beurzen van Engeland, Nederland, België, Duitsland, Spanje, Amerika, Italië en Australië. WH Selfinvest stelt voor het handelen in CFD´s gratis een professioneel platform ter beschikking. Via het platform kunt u een groot aantal ordertypes invoeren, zowel handmatig, semiautomatisch als volautomatisch. De koersen komen direct van een onafhankelijke provider, nl. Reuters. Het platform kent een groot aantal indicatoren waarbij handelen vanaf de grafiek mogelijk is. Arnout van der Swaluw, MSc. is Business Director bij Tijd Beursmedia en daarnaast sinds 2008 oprichter en medeeigenaar van I.F.D.A. (Interactive Financial Destiny Academy). I.F.D.A. heeft als doelstelling om middels ondernemerschap of beleggen mensen van alle achtergronden wegwijs te maken in zowel persoonlijke ontwikkeling (NLP) als financiële groei. Het heeft te maken met de wil, de psychologie, het hanteren van vaste regels en een stukje kennis over beleggen die ‘s werelds meest succesvolle investeerders als Warren Buffett en Chuck Mellon toegepast hebben. Arnout (zelf ruim 20 jaar actief belegger) gaat tijdens zijn presentatie Succesvol Beleggen in hoe op eenvoudige, emotievrije en gemodelleerde wijze winst kan worden gemaakt bij stijging en daling van de beurs door te beginnen bij de persoon waar het allemaal echt om draait: jezelf! Een inleiding van de presentatie van Arnout is opgenomen in dit magazine op pag. 9.

7

Verslag van het 50-ste HCC Beleggen Symposium op 26-4-2008 - Arie Jasperse Op 26 april 2008 ’s morgens 9.00 uur ben ik onderweg naar het HCC Beleggen Symposium. Het programma van het symposium is veelbelovend en ik wil ook deelnemen aan de Algemene Leden Vergadering en dat betekent op tijd van huis vertrekken. Nog voor 10.00 uur ben ik binnen bij Scholengemeenschap Lek en Linge. Wat mij opvalt is dat de toegangscontrole lekker vlot verloopt. Als bezoekers hun reserveringsbewijs zijn vergeten dan controleren de dames bij de ingang of ze zich wel hebben ingeschreven en kunnen vervolgens ter plekke een reserveringsbewijs invullen. Het inleveren van het reserveringsbewijs is een snelle manier om zowel leden als niet-leden toegang te verschaffen tot het symposium zonder dat er lange rijen wachtende mensen ontstaan. Dat werkt prima. Tijdens de ALV kwam vooral het gebrek aan actieve leden naar voren. Die zijn echt nodig om evenementen als het HCC Beleggen Symposium te kunnen blijven organiseren. Ook blijkt het zoeken naar bestuursleden een duidelijke analogie te vertonen met het zoeken naar een speld in een hooiberg. Dat is jammer. Ik heb op mijn enquêteformulier aangegeven best wat actiever te willen zijn voor de vereniging. Als meer mensen mijn voorbeeld volgen dan kan de HCC Beleggen een goede organisatie neerzetten en deze ook waarborgen. Na de ALV kom ik in moeilijkheden: welke lezing wil ik bijwonen. Thuis had ik bedacht om naar Corné van Zeijl te gaan maar nu ik in Culemborg ben kom ik tot de conclusie dat ik alle lezingen die om 11.00 uur starten wel wil volgen. Een dilemma; kies maar eens tussen Corné van Zeijl, Gerald Perez, Ron Wichgers en Max Vreedenburg. Uiteindelijk besluit ik om de presentatie van Max Vreedenburg bij te wonen. Wat kan Max op een goede en heldere manier uitleggen wat rente is, wat het doet en welke risico’s er voor ons als beleggers aan kleven. Ook geeft Max ons nog een blad met daarop een aantal websites waar veel informatie is te vinden. Zelfs een CEO van een pensioenfonds maakt gebruik van deze informatie. Nadat ik de presentatie van Max Vreedenburg heb bijgewoond kan ik niet meer zeggen dat de ‘grote jongens’ beschikken over meer informatie.

Hierna is er een productpresentatie van Trader Workstation (TWS) gegeven door Joyce Blok van Interactive Brokers. Hoewel deze presentatie veel belangstelling trok heb ik toch pauze genomen en heb een aantal stands bezocht. In de pauze kan je op je gemak kijken welke producten de standhouders bieden en wat de ontwikkelingen zijn. De standhouders nemen ook de tijd om dat mij te vertellen en dat vind ik prettig. Bij de volgende reeks presentaties kom ik weer in de problemen: waar moet ik naar toe? Voor het bijwonen van de presentaties van Lousin Mehrabi en Ronald Kok heb ik nog een kans maar dan zal ik toch de presentatie van één van beiden moeten missen. Voor de lezingen van Ben Vree en Hans Kalf heb ik maar één kans en dat is nu. Na wikken en wegen kies ik voor de presentatie van Ben Vree en daar heb ik achteraf gezien geen spijt van. Wat kan die man een goed verhaal vertellen over zijn bedrijf Smit Internationale. Natuurlijk is het presenteren van zijn bedrijf onderdeel van zijn functie maar van die ‘verplichting’ was niets te merken. Hij vertelt graag over zijn bedrijf, dat is mij wel duidelijk. In het bijzonder het verhaal over de wijze hoe Smit Internationale inspeelt op de ontwikkelingen in de wereld geven aan waarom Smit gegroeid is tot het bedrijf dat er nu staat. Na de presentatie betrap ik mezelf er op dat ik ook een beetje trots ben op het bedrijf van Ben Vree. Ik weet niet of het bestaat maar het echte ‘Hollands Glorie gevoel’ maakt zich even meester van mij. Met het gevoel ‘mijn dag is nu al erg geslaagd’ komt het volgende dilemma er aan. Ik mag kiezen tussen de presentaties van Edward Loef, Eppo Kooi, Frans Boonstra en Michael Groenewoud. Eigenlijk wil ik ze allemaal wel bijwonen, dat is mij eerder overkomen vandaag. Ik ga naar de presentatie van Edward Loef. Edward vertelt op een duidelijke wijze wat wij van de markt kunnen verwachten en hoe wij dat zelf kunnen bepalen. Juist in moeilijke marktomstandigheden is een beleggingsbaken zeer welkom. Door het consequent toepassen van technische analyse creëren we richtpunten voor onszelf en kunnen we emotionele beleggingsbeslissingen vermijden. We weten allemaal dat de emotionele beleggingsbeslissingen niet onze meest succesvolle waren. Het is een kwestie van me houden aan mijn eigen

8

handelsregels. Overigens bracht Edward zijn verhaal erg leuk. Je kon zien dat hij er plezier in had om de presentatie te geven en dat maakte het zeer boeiend om er naar te luisteren. Ook was er voldoende ruimte voor het stellen van vragen. Hoewel ik niet weet wat ik heb gemist in deze presentatiereeks was de presentatie van Edward weer een schot in de roos. Mijn eerder op deze dag doorgeschoven probleem om later een bezoek te brengen aan de presentatie van Lousin Mehrabi of Ronald Kok krijg ik nu voor mijn kiezen. En dat niet alleen, ik moet definitief kiezen, want dit is mijn laatste kans. Nu ik voor die keuze sta wil ik de presentatie van Willem Middelkoop ook bijwonen. De keuzevrijheid van een gemiddelde bezoeker van het Symposium wordt mij eigenlijk iets te veel. Waarom geeft de HCC Beleggen geen DVD uit met daarop alle presentaties? Ik beperk mij tot mijn eerder bedachte keuzemogelijkheid en daardoor is het de presentatie van Ronald Kok geworden. Ronald geeft tijdens zijn presentatie voorbeelden van het spreiden van het risico. Hij heeft voor ons een paar correlatieberekeningen gemaakt en hij maakt daarmee inzichtelijk dat de meeste beleggers denken dat ze een goed gespreide portefeuille hebben als zij aandelen uit verschillende sectoren bezitten. Theoretisch klopt dat wel, maar ING en Koninklijke Olie hebben toch een hoge correlatie (bijna 0,6). Dat is hoger dan de correlatie tussen

RD en de meeste bedrijven in de oliesector. Kortom, Ronald wijst het ‘gewoon even in diverse sectoren een aantal aandelen kopen en dan is uw risico beperkt’ naar het land der fabelen. Er is iets meer onderzoek nodig om het risico van uw en mijn portefeuille te spreiden. Na de laatste presentatie blijf ik nog even napraten. De presentatie van Willem Middelkoop is nog niet afgelopen, maar om nu aan het einde van de dag daar nog even binnen te lopen is erg storend. Men kan wel beginnen met applaudisseren als ik net de deur open, dus dat doe ik maar niet. Achteraf gezien had ik dat wel kunnen doen want de presentatie van Willem Middelkoop liep 45 minuten uit. Qua tijd gezien gaf Willem Middelkoop twee presentaties in een. Wat ook opviel is dat hij de mensen wist te boeien want er ging niemand eerder weg. Normaal gesproken willen mensen op tijd naar huis op zaterdag maar deze keer bleef iedereen tot het einde. Om 17.00 uur zat ik in mijn auto op weg naar huis en sprak nog eens hardop ‘wat heb ik een leuke dag gehad’. De mensen die op dat moment naast mij reden, keken me vreemd aan. Ze zullen wel gedacht hebben dat ik even de weg kwijt was want ik zat alleen in de auto en dan praat je toch echt tegen niemand. Maar ik was de weg niet kwijt en raakte hem ook niet kwijt. Tevreden was ik wel.

Katten in het nauw ABN AMRO is al jaren erg actief bij de uitgifte van gestructureerde producten. Tot deze producten behoren Reverse Exchangeables (omgekeerd converteerbare obligaties), hierna ‘notes’ te noemen. Deze notes worden o.a. gekenmerkt door een hoog rentepercentage en een looptijd van meestal twee tot drie jaar. Daar staat voor de houders van de notes natuurlijk een verplichting tegenover, namelijk het eventueel moeten afnemen van een bepaalde hoeveelheid aandelen van één of meer bedrijven (vergelijk geschreven put opties). In dit geval heeft ABN AMRO het recht om in plaats van in cash haar schuld af te lossen in aandelen ABN AMRO (AAB) of certificaten ING. Natuurlijk zal emittent ABN AMRO er steeds voor kiezen om af te lossen op de voor haar meest voordelige wijze. Dat is in dit geval d.m.v.

aandelen/certificaten (AAB of ING dus). Dat is immers momenteel veel voordeliger dan aflossing d.m.v. cash. Aan alle notes ligt een uitvoerig Engelstalig prospectus ten grondslag. Blijkens een A4 bericht van oktober 2008 met de titel ‘Effect overname ABN AMRO’ heeft ABN AMRO bij de notes waar het hier om gaat voor een uitermate voordelige en creatieve oplossing gekozen, namelijk schuldaflossing d.m.v. Fortis aandelen! Eén passage in het prospectus is door emittent ABNAMRO als rechtvaardiging van haar keuze aangemerkt. O.i. zou schuldaflossing in ING certificaten in plaats van in Fortis aandelen op zijn minst eerlijker zijn (resp. zijn geweest) nu ABN AMRO aandelen van de beurs zijn verdwenen. Ernstige klachten betreffende het optreden van het Fortis

9

bestuur later wij hier nog maar even buiten beschouwing. Belangrijker is misschien de vraag of de keuze van de emittent ABN AMRO juridisch valt te verdedigen. Van de betaling van ‘fair value’ is kennelijk evenmin sprake. Ook blijkt dat de houders van de notes veel slechter worden behandeld dan de houders van turbo’s en opties op ABN AMRO. Er worden nu belanghebbenden gezocht om samen actie te ondernemen. Gedoeld wordt in

ieder geval op de houders van de begin oktober jl. afgeloste notes en houders van notes die in januari en in mei 2009 vervallen (alle met 10,5% rente). Minimaal wordt gedacht aan een gezamenlijke gang naar het Klachteninstituut Financiële Dienstverlening. Stuur een email met uw contactgegevens naar [email protected] om u aan te melden voor deze actie. Wij nemen dan zo spoedig mogelijk contact met u op om het vervolgtraject met u te bespreken.

Succesvol beleggen? –Arnout van Swaluw Succesvol Beleggen? Modelleer dan in deze tijden ‘s werelds meest succesvolle investeerders in plaats van je locale beleggingsadviseur! Succesvol beleggen is zeker in het huidige beursklimaat niet alleen te bereiken door het toepassen van bewezen strategieën, maar vooral een gevolg van je eigen gedrag. Deze workshop zal daarom niet alleen over beleggen gaan, maar met name over het belangrijkste achter het beleggen, zoals • het hanteren van de juiste regels • risicobeperking • de psychologie achter beleggen • omgaan met eigen emoties tijdens opwaartse en neergaande koersbewegingen. Je kunt nog zo veel vaardigheden hebben geleerd tijdens andere cursussen of workshops, als je uiteindelijk niet doet wat je geleerd hebt, heb je er nog niets aan! Bedenk voor jezelf welk rendement je afgelopen vijf jaar hebt gehaald. En welk rendement afgelopen jaar? Als dit niet positief is (hetgeen voor de merendeel van de beleggers gemiddeld nu eenmaal geldt), is er dus nog iets anders dan de vaardigheden alleen die je nu al hebt verworven! De meeste boeken en cursussen op het gebied van geld en beleggen duiken veel meer de technieken in: het ‘hoe’. Het ‘waarom’ en de psychologie erachter maakt echter ruim 80% uit van het succes dat je op financieel gebied zult ervaren. Dit kan je bereiken door enerzijds de vaardigheden en strategieën te modelleren van ‘s werelds topbeleggers als Warren Buffett (fundamentele analyse) en Chuck Mellon

(technische analyse) en anderzijds de juiste denkpatronen en overtuigingen te creëren die deze beleggers hanteren. Overigens voorspelde Chuck Mellon ruim een jaar geleden voor 1.500 deelnemers tijdens het Wealth Mastery seminar in Londen resoluut een correctie van de beurzen van meer dan 40% en een sterke daling van de huizenprijzen in de UK. Degene die zijn visie gedeeld hebben, hebben hier (net als hijzelf) veel geld aan verdiend of hun verlies zeer beperkt weten te houden! Je hebt dus veel meer kans op succesvol beleggen als je de consequente patronen modelleert van daadwerkelijk succesvolle beleggers dan van bijvoorbeeld je locale beleggingsadviseur, hoe goed bedoeld zijn of haar adviezen dan ook zijn. Op 15 november zal Arnout (zelf ruim 20 jaar actief belegger) tijdens zijn presentatie Succesvol Beleggen ingaan op hoe op eenvoudige, emotievrije en gemodelleerde wijze winst kan worden gemaakt bij stijging en daling van de beurs door te beginnen bij de persoon waar het allemaal echt om draait: jezelf!

Deze presentatie maakt deel uit van de drie uur durende workshop Create your own Financial Destiny van Interactive Financial Destiny Academy (I.F.D.A.) en www.SuccesGids.nl.

10

AEX staat aan de vooravond van een nieuwe crash – Royce Tostrams De AEX index staat op het punt uit bed te vallen. Het dieptepunt van 2003 rond 217,80 zal in de komende week onder druk gezet worden.

aandelenmarkten. De Amerikaanse dollar profiteert in toenemende mate van de uitspraken van de Amerikaanse centrale bank ten gunste van een nieuw herstelplan in de Verenigde Staten terwijl de Euro lijdt onder de vrees voor een economische vertraging in Europa. Dit zou een renteverlaging van de Europese Centrale Bank kunnen uitlokken.

AEX index Technisch bezien is een daling er onder niet meer uit te sluiten. In dat geval zou de waarde van de Amsterdamse beurs nogmaals gehalveerd kunnen worden. Het eerstvolgende vangnet voor de AEX index ligt er pas rond de koersbodems van 1991 (omgerekend noteerde de AEX index toen op een dieptepunt van 98,50). Voor de Dow Jones op Wall Street ligt de ultieme steun op de bodem van 2002 rond 7.200. Ook hier is een neerwaartse doorbraak niet meer uit te sluiten. Volgende neerwaartse koersdoel voor Wall Street ligt er pas rond 3.000, de bodem uit 1992. De volgende technische signalen blijven in een alarmstand staan: Wall Street's paniekbarometer, de VIX index, bivakkeert al weken lang op de hoogste stand ooit. Dit prijst nog steeds extreme vrees in.

VIX index De Euro/dollar blijft in de uitverkoop. Technisch verzwakt de Euro richting $1,24; op langere termijn zijn niveaus van $1,15 niet uit te sluiten. Voorgaande periodes van koersdepreciatie van de Euro zijn altijd vergezeld door koerszwakte op de

Dollar/Euro De olieprijs, sinds juni in waarde gehalveerd, kan technisch nog verder omlaag. Verdere koersdalingen richting $61 liggen in het verschiet (bodems van 2007). Op langere termijn zijn zelfs niveaus rond $40 haalbaar. Ook de olieprijs lijdt onder de vrees voor een economische vertraging. Vastgoed blijft eveneens kwetsbaar. Ook hier geldt dat zowel de korte als de lange trends neerwaarts gericht zijn. Obligaties blijven opvallend goed liggen. Conclusie Obligaties bieden nog steeds het beste antwoord op de huidige turbulentie. Obligaties blijven opvallend goed liggen. Sinds juni 2008 is de Nederlandse obligatiemarkt met bijna 10% opgelopen. Ik voorzie verdere koersstijgingen. Het is bovendien verantwoord om posities in de Amerikaanse dollar of Amerikaanse obligaties aan te houden. TOSTRAMS Groep BV Postbus 50 1390 AB ABCOUDE Tel.: 0294 281578 (ma t/m do 9-16 uur) [email protected] www.tostrams.nl www.tostramsactive.nl

11

Met zijn allen de WAS doen – R. Snoeker Op 15 november houdt dhr. R. Snoeker een voordracht over de WAS. WAS is een programma dat de belegger in staat stelt op eenvoudige wijze de aantrekkelijkheid van een aandeel te bepalen. Daarbij wordt gebruik gemaakt van de database van Solidita$ met de gegevens van alle fondsen die aan de Amsterdamse beurs zijn genoteerd. HCC Beleggen heeft het voornemen om dit programma voor internet geschikt te maken zodat haar leden hiervan gebruik kunnen maken. Voor het bijhouden van de database doet zij een beroep op haar leden. De voordracht van dhr. Snoeker omvat de volgende onderdelen: • voorgeschiedenis van de WAS; • opzet van de analyse; • demonstratie van het gebruik. Er bestaat volop gelegenheid tot het stellen van vragen. De methode is ontwikkeld in de Verenigde Staten in de jaren 50 en wordt sindsdien toegepast door de NAIC (National Association of Investors Corporation). De NAIC methode presteert sinds 1952 jaarlijks 2,9% beter dan de S&P 500. De WAS maakt een prognose van de toekomstige ontwikkeling van de koersen. Zij berekent voorts onder andere het totaalrendement (koerswinst + dividendrendement), de winst/verlies ratio (de verhouding tussen mogelijke winst en verlies), of het aandeel moet worden gekocht, gehouden of verkocht. Verder geeft het de ontwikkeling van de omzet, de hoogste en laagste koersen en de (gecorrigeerde) winst per aandeel van de laatste 10 jaar en de komende vijf jaar grafisch weer. De WAS is gebaseerd op fundamentele trendanalyse: uit het verloop van de winst per aandeel van de laatste 10 jaar wordt een trend

berekend die naar de toekomst wordt doorgetrokken. Uit de hoogste en laagste koersen worden de gemiddelden van de laatste 10 jaar berekend. Door de uitkomsten van deze twee berekeningen te combineren worden de hoogste en laagste koersen van de eerstvolgende vijf jaar bepaald. Uit vergelijking met de recente koers wordt de aantrekkelijkheid van het aandeel bepaald. De belegger moet echter altijd zijn gezond verstand blijven gebruiken: het eigen oordeel blijft een rol spelen. Hij kan dat doen door andere veronderstellingen voor de toekomst in te voeren dan uit de berekeningen van het programma zelf volgen. Om tot een goed oordeel te komen berekent het programma een aantal trends en ratio’s en worden recente financiële resultaten en uitspraken weergegeven. De waarde van vastgoedfondsen wordt meer door het vermogen dan door de winst per aandeel bepaald. Hiermee wordt door de WAS automatisch rekening gehouden. Evenals de technische analyse geeft de WAS de belegger een houvast bij de bepaling van de koersontwikkeling in de toekomst. Er zijn echter twee belangrijke verschillen: • de WAS baseert zich op fundamentele gegevens; • de WAS is een hulpmiddel voor belegging op lange termijn. Een combinatie van de twee methoden kan nuttig zijn: • met de WAS wordt bepaald of een aandeel koopwaardig is; • met de technische analyse wordt vastgesteld of het aandeel nu kan worden gekocht.

12 Waardeanalyse Solidita$

2006

2. Maak een visuele analyse van omzet, winst per aandeel en koersontwikkeling

Aalberts 10 0 0 0 . 0 0

A

Grafiekblad Industrial service en Flow Control

10 0 0 . 0 0

1. Vul -zo gewenst- gegevens in donkere vlakken in Samensteller R. Snoeker Datum 31-12-2007 Recente koers 13.60 Waarde aandeel 13.16 3. Kies andere veronderstellingen - zo gewenstvoor de toekomst dan de historisch bepaalde Groei omzet 19.4% Dividend 2007 0.32 Winstverwatering 6.6% Groei Winst per Aandeel 12.1% Winstprojectie 2008 1.15 koers/winst hoog 14.8 koers/winst laag 8.8 Rente (10 jaars) 4.4% 4. Op basis van de recente koers ad is de aanbeveling voor het aandeel is de koers : waarde is het dividendrendement is de maximum winst : het maximum verlies is de gemiddelde doelkoers in 2013 is het daarvan afgeleide jaarrendement

24-10-2008 6.49

10 0 . 0 0

10 . 0 0

1. 0 0

0 . 10

15-8-2007 28-2-2008 13-8-2008

1

0 0 0 .0 0

1

0 0 .0 0

1

0 .0 0

1

.0 0

0

0 .0 1

0 .0 0

0 .0 0

0 .0 0

0 .0 0

0 .0 0

0 .0 0

1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

[] Koersrange WPA

Omzet trend

WPA-trend

Bodemkoers

Recente koers

Doelkoers

Kwartaalcijfers x € 1.000 Datum publicatie

0 0 0 0 .0 0

0 .1

0 .0 1

6.49 KOPEN 49.3% 4.9% HOOG 23.28 32.8%

1

Omzet(mln) Plafondkoers

x € 1,00 Periode (jaar per 31 december) 3 6 9 12 3 6 9 12

maanden maanden maanden maanden maanden maanden maanden maanden

2007 2007 2007 2007 2008 2008 2008 2008

BedrijfsNetto-omzet resultaat(EBIT )

Netto- Idem per resultaat aandeel

Eigen vermogen

858,600.0

92,700.0

58,100.0

0.63

483,300.00

1,702,500.0

193,300.0

128,000.0

1.26

530,400.00

913,200.0

100,100.0

61,100.0

0.65

569,600.00

26-2-2009 http://w w w .iex.nl/stocks/default.asp u kunt technische analyse doen via: Meer info over Aalberts vindt u op w w w .aalberts.com De onderneming heeft de volgende uitspraken gedaan m.b.t. de doelstellingen en verwachtingen voor het lopende jaar: 28-2-2008

"We zijn door onze marktposities en spreiding van de resultaten over diverse markten producten en diensten goed gepositioneerd voor verdere winstgevende groei zowel autonoom als door acquisities. We zien dan ook met vertrouwen onze toekomst tegemoet."

V2007-11

Doelstellingen: .Stabiele groei van de winst per aandeel .Stabiele winstgevende omzetgroei .Een evenwichtige verdeling van het resultaat .Toonaangevende marktpositie .Solide balansverhoudingen:een garantievermogen ? 25%; een interestcover ? 4; een gearing ? 2.

V2007-13

"Gezien Aalberts Industries’ positie in haar diverse markten verwacht de directie onvoorziene omstandigheden daargelaten dat een verdere stijging van de winst per aandeel gerealiseerd zal kunnen worden."

13-8-2008

"Gezien Aalberts Industries' positie in haar diverse markten verwacht de directie onvoorziene omstandigheden daargelaten dat over geheel 2008 een verdere stijging van de winst per aandeel gerealiseerd zal kunnen worden."

Een voorbeeld van een fondsanalyse met het WAS programma

Een ingezonden brief van Warren Buffett – drs. Hendrik Oude %ijhuis Opvallend nieuws: onlangs (vrijdag 17 oktober) verscheen er in de krant The New York Times een ingezonden brief van Warren Buffett. Volgens Warren Buffett is nu het moment om aandelen te kopen. Opvallend omdat Buffett slechts sporadisch opiniestukken verspreid. En al helemaal wanneer het gaat om zijn visie over de algehele waardering van de beurs.

De door Buffett ingezonden brief kunt u zelf via onderstaande link raadplegen: http://www.nytimes.com/2008/10/17/opinion/17b uffett.html Is Warren Buffett, ’s werelds beste belegger en tevens de rijkste persoon ter wereld, van mening dat de malaise nu voorbij is? Helaas. Buffett gaat er niet vanuit dat de economische problemen nu voorbij zijn. Sterker, de problemen zoals ontstaan in de financiële wereld hebben nu ook de reële economie aangetast. Op korte termijn zal de werkloosheid zeer waarschijnlijk verder oplopen, zullen de omstandigheden voor bedrijven ‘uitdagend’ (lees: moeizaam) blijven en zullen

13

ook de krantenkoppen negatief en beangstigend blijven. Maar aandelenmarkten lopen meestal op de werkelijke economie vooruit. Het is dus zeer wel mogelijk dat aandelen aan een opmars beginnen, terwijl het slechte nieuws nog een tijdlang blijft aanhouden. Buffett stelt dat het waarschijnlijk is dat aandelenmarkten zullen beginnen te stijgen, wellicht zelfs substantieel, lang voordat het sentiment onder consumenten verbetert of voordat tekenen van economisch herstel zichtbaar worden.

U vraagt zich af hoe het dan toch kan dat veel beleggers afgelopen eeuw geld verloren? Volgens Buffett omdat zij aandelen kochten ‘op het moment dat zij zich daarbij comfortabel voelden, om deze vervolgens te verkopen op het moment dat krantenkoppen hen angst inboezemden.’ Dit lijkt verdacht veel op de huidige situatie... Goed instapmoment? Voor beleggers die besloten hebben hun vermogen in spaartegoeden te gaan aanhouden stelt Buffett dat zij daarmee kiezen voor een ‘beroerde lange termijn-belegging’. Een belegging die naar alle waarschijnlijkheid nauwelijks rendement zal genereren en vrijwel zeker garant zal staan voor een daling in koopkracht.

Buffett's persoonlijke portefeuille Voor de duidelijkheid: in zijn ingezonden brief heeft Buffett het over zijn persoonlijke portefeuille, dus niet over zijn investeringsfonds Berkshire Hathaway. Meerdere decennia heeft deze persoonlijke portefeuille enkel bestaan uit Amerikaanse staatsobligaties. Deze worden nu verkocht en maken plaats voor beleggingen in Amerikaanse aandelen. ‘En als aandelen nog lang zo goedkoop blijven dan zal deze portefeuille weldra voor de volledige 100% met aandelen gevuld zijn’, aldus Buffett.

De huidige angst onder beleggers voor de economische vooruitzichten op de lange termijn vindt Buffett schromelijk overdreven. Angst voor de winstniveaus voor de eerstkomende jaren is terecht, maar Buffett stelt dat deze altijd al gefluctueerd hebben. Buffett rekent erop dat bedrijfswinsten met vijf, tien of twintig jaar weer nieuwe records zullen neerzetten.

Buffett is blijkbaar optimistisch over de kansen van aandelenbeleggingen. Toevallig, juist net op het moment dat vrijwel niemand het meer ziet zitten... En hierbij laat hij zich leiden door zijn eigen regel: ‘Wees angstig wanneer anderen hebzuchtig zijn, maar wees hebzuchtig wanneer anderen angstig zijn’.

Buffett is voor zijn doen uitzonderlijk stellig: ‘Vrijwel zeker zullen aandelen het beter doen dan spaargeld, waarschijnlijk zelfs met een substantiële marge.’ Beleggers dienen zich volgens hem te gedragen als een goede ijshockeyer: ‘Schaats naar waar de puck zal zijn, niet naar waar deze geweest is’.

Een lesje geschiedenis In zijn ingezonden brief stelt Buffett dat Amerika in de afgelopen eeuw tal van crises heeft doorstaan. Twee wereldoorlogen en andere traumatische en dure militaire conflicten, de depressie in de jaren 30, een tiental recessies, grote schokken op de oliemarkt, een ernstige griepepidemie en het aftreden van een in ongenade geraakte president. ‘En toch steeg de Dow Jones van 66 naar 11.479 punten’.

Buffett geeft tot slot aan geen voorspellingen voor de korte termijn te willen doen. Maar zijn brief geeft wel duidelijk aan dat hij - wat aandelen betreft - de toekomst vol vertrouwen tegemoet ziet. En, zoals u bekend, zijn Buffett's eerdere voorspellingen maar al te vaak correct gebleken...

Over de beleggingsstrategie van Warren Buffett is momenteel een uitgebreid rapport beschikbaar (gratis): www.warrenbuffett.nl

14

Crisisbestendig beleggen – Gerard Jager (Advance) Extra winst d.m.v. oudere garantieproducten zodra de markt draait Aandelenbeleggers nemen vrijwel altijd hun beleggingsbeslissingen op basis van de actuele stand van de economie. Helemaal fout dus. Aandelenmarkten lopen reeds fors op in tijden dat de consument nog somber gestemd is en zetten een algemene daling in op momenten dat consumenten en bedrijven nog laaiend enthousiast zijn. Verzuimt men als belegger hier rekening mee te houden dan loopt men met beleggen telkens achter de feiten aan. Superbelegger Warren Buffett heeft niet voor niets de uitspraak gedaan dat mensen wat minder begerig zouden moeten zijn in goede tijden dat aandelenkoersen oplopen en wat begeriger in jaren dat de grootste optimist aandelen verkoopt.

jammer dat de bankencrisis – en vooral de mondiale omvang hiervan – in 2007/08 de gebruikelijke beurssignalen m.b.t. een economische neergang heeft overschaduwd waardoor winstgevend beleggen in 2008 ernstig is bemoeilijkt. Aandelenkoersen staan op dit moment absurd laag. Desondanks zijn de risico’s niet verdwenen. Voor beleggers die bang zijn om nog meer (pensioen)vermogen te verspelen kan het zinvol zijn om beleggingsvormen te selecteren die wél volledig profiteren van een toekomstig marktherstel, doch geen verdere risico’s bevatten dankzij (meer dan) 100% inleggarantie door grootbanken. Door te kiezen voor specifieke oudere garantieproducten kunnen uw winstkansen verder worden vergroot.

Uiteraard is het altijd lastig om beide omslagpunten tijdig te ontdekken. Zelf heb ik daar in de afgelopen decennia enige interessante signaleringsgegevens over verzameld. Wel

Wilt u meer weten bezoek dan de HCC Beleggersdag in Culemborg op 15 november en woon mijn lezing bij over dit onderwerp.

15

Wat te doen in de kredietcrisis? – Kees Rooke Toen ik door de HCC GG Beleggen werd gevraagd een voordracht te houden over de kredietcrisis en de gevolgen daarvan was het 30 september. Die dag sloot de AEX index op 331,45. We hadden op die dag al een rampzalig jaar achter de rug met een jaarverlies van 36%. Ik kon toen in mijn stoutste dromen niet vermoeden wat er in oktober 2008 zou gaan gebeuren en de impact die dit op mijn voordracht zou hebben. Immers, we gingen er van uit dat de kredietcrisis een Amerikaans fenomeen was en er in Nederland niet of nauwelijks ‘sub-prime hypotheken’ en andere rommel in de portefeuilles van de financials zaten. We zijn op 31 oktober als ik dit artikel afsluit laag geweest op 237,10 (slotbasis) en de AEX index sloot die dag op 267,69. Op basis van de trend van de afgelopen weken is er thans sprake van een rally in een bear market. Maar niemand weet wanneer de AEX duurzaam gaat herstellen en hoe lang dit gaat duren. Immers, de gebeurtenissen van de afgelopen weken vertonen een zekere gelijkenis met de situatie van 1929. Toen eindigde de bull market en belandde de wereld in een langdurige depressie. De derde kwartaalcijfers die tot nu toe zijn uitgekomen waren over het algemeen mager. Minister Bos gaat nu uit van een nulgroei voor Nederland in 2009. Op 15 november zal ik nader ingaan op de gevolgen die de gebeurtenissen van de laatste weken op de langere termijn zullen hebben. Voor nu is mijn huiswerk u een uitweg te bieden in de wereld van de bear market. En ik kan u zeggen, dat valt zeker niet mee. Immers, de uitslagen in de koersen zijn vooral gedurende dalingen zo groot dat het vrijwel onmogelijk is om de beproefde strategieën toe te passen. Toch ga ik in dit artikel een poging wagen. In de eerste plaats wil ik stilstaan bij de AEX index. Bekijken wij de samenstelling daarvan dan is vrij eenvoudig te zien dat de financials en Royal Dutch Shell (RDS) een enorme impact hebben op de index. Zij vormen gedrieën zo’n 30% van de index. Simpel gezegd: de AEX zal naar

verhouding meer dalen dan meer uitgebalanceerde indexen wanneer het dondert en bliksemt bij de banken en de olieprijs ook nog eens behoorlijk daalt. En andersom natuurlijk. Gezien het gegeven dat beleggers RDS dumpen bij een daling van de olieprijs en kopen bij een stijging is het onontbeerlijk de olieprijs te volgen. Op 21 mei van dit jaar koerste RDS op €8, op 10 oktober jl. op €16,56. Deze beweging kwam ongeveer overeen met de ontwikkeling van de prijs van ruwe olie op de wereldmarkt: in de laatste maanden daalde de olieprijs van pakweg $140 naar $70. Het is daarom niet moeilijk om in te schatten dat RDS op €16,56 een kandidaat is voor herstel. Dat kwam er dan ook. Ik confronteer u met deze gegevens omdat, ondanks het gegeven dat koersen niet te voorspellen zijn, je op basis van gezond verstand je zeker je voordeel kunt doen. Wat te doen tijdens de huidige omstandigheden Ik ga er voor het gemak nog maar even van uit dat de koersen de komende weken nog fors zullen fluctueren en de ‘definitieve bodem’ nog niet is gevormd. Het kopen van put opties De beste belegger koopt op het hoogtepunt van de markt puts en zal constateren dat de koersdalingen op zijn effecten voor het overgrote deel of geheel worden goedgemaakt door de stijging van de koers van de gekochte puts. Helaas denken beleggers vaak te laat aan het kopen van puts; over het algemeen zijn puts duur. Echter, gedurende een bull-market zijn ze toch verhoudingsgewijs voordelig. Als het spel op de (beren)wagen is en de koersen beginnen te kelderen dan is het meestal te laat om nog puts te kopen aangezien de koersen enorm stijgen. Het schrijven van calls Het schrijven van calls op je portefeuille is naar mijn mening een goede mogelijkheid om je in te dekken tegen koersdalingen. Het is echter in deze markt niet altijd eenvoudig een goede strategie te bedenken. Immers, er kunnen zich binnen 24 uur enorme verschuivingen voordoen in de koers.

16

Gegeven de situatie dat de belegger al op verlies staat is het uitgeoefend worden op een relatief laag niveau niet wenselijk. Toch is het verstandig calls te schrijven en de delta niet al te hoog te laten zijn (de delta is het percentage dat de waarde van de optie stijgt bij de stijging van de onderliggende waarde van een punt). Een voorbeeld Een belegger heeft 100 aandelen Royal Dutch Shell op 25 juli gekocht voor €23,18. Hij ziet vandaag een slotkoers van €21,62 en verwacht weer een terugval van de koers. Deze belegger zou de call November 2008 met een uitoefenprijs van €22 kunnen schrijven; hij ontvangt daar €80 voor. Het rendement is 3,7% in 21 dagen! Ook krijgt de belegger nog €40 dividend in november. De buffer bedraagt dan al €120. In de huidige markt dien je de koers van optie en onderliggende waarde wel dagelijks te volgen. Bij koersdalingen is het raadzaam de optie door te rollen naar een lagere koers en/of een andere afloopdatum. Bij stijging is het verstandig er voor te zorgen dat de optie niet teveel in-themoney geraakt. Ook dan kan worden doorgerold. Wie de bewegingen van de fondsen te groot vindt kan ervoor kiezen calls te schrijven op de AEX Index. Zoals bekend bestaat de AEX uit een mandje van aandelen waarvan de waarde bij het afsluiten van dit artikel ligt op €26.769,39. Ga uit van de waarde van uw portefeuille en schrijf ongeveer voor elke €25.000 tegenwaarde een call. De moeilijkste vraag is welke call geschikt is. Dit is in de eerste plaats afhankelijk van de verwachting van de belegger en de mate waarin deze bereid is risico te nemen. Ik ben zelf vrij voorzichtig met het schrijven van opties wanneer de volatiliteit hoog is. Helaas is het verzekeren van je portefeuille bittere noodzaak. Je moet dus wel. Maar de delta van je positie dient niet te veel in de min te staan. Zelf vind ik een delta van -10 tot -20 in een bear market aanvaardbaar. Maar pas op: als de index fors stijgt

dan stijgt de delta door het hefboomeffect van opties nóg harder! Gedurende mijn lezing zal ik een aantal voorbeelden geven van mogelijkheden die call opties bieden in het huidige slechte beursklimaat. En dan: De bodem……….. Alle dalingen houden eens op. Helaas gaat er bij de laagste koers nooit een bel. Maar vaak zien beleggers in dalende markten legio koopkansen. Deze gaan zich in de komende weken zeker voordoen. Maar de belegger zou graag ondanks de lage koersen met korting willen kopen. Op dat moment zijn er diverse mogelijkheden. Ik noem er een paar: Stukken kopen en tegelijkertijd een call optie schrijven De belegger die de koers van Royal Dutch Shell op €21,62 aantrekkelijk vindt zou kunnen overwegen tegelijkertijd met het kopen van 100 stukken een call November met een uitoefenprijs van €22 te schrijven voor €80. Hij betaalt dan effectief voor de stukken (exclusief bankkosten) €20,82. Ook kan de December 23 worden gegeven voor €100 of de 24 voor €70. Wel dient als de optie ‘in-the-money’ geraakt deze te worden doorgerold (tenzij de belegger genoegen neemt met de winst). Een put optie schrijven Wil je voor aandelen ING niet meer dan €5 betalen dan zou je de put optie December 5,60 kunnen schrijven voor €65; is de koers van ING op 19 december 2008 lager dan €5,60 dan krijg je 100 stukken op die koers geleverd. Je betaalt echter nooit meer dan €4,95 aangezien je €65 voor de put optie ontving. Eindigt ING op 19 december a.s. boven de €5,60 dan is de premie verdiend en kan de €65 geïnvesteerd worden. Op 15 november zal ik op de Beleggersdag nog een aantal andere mogelijkheden presenteren waarmee u hopelijk uw voordeel kunt doen.

17

18

GoodLife Trader – Ton Winter & Jack van Oosterbosch Op 15 november zullen wij een presentatie verzorgen over de door ons geselecteerde beleggingsfondsen. Spekers zijn Ton Winter, directeur GoodLife Trader en Jack van Oosterbosch, directeur De Veste Vermogensbeheer. De fondsen van de selectie van GoodLife Trader zijn het resultaat van een intensief en voortdurend onderzoek naar de beste beleggingsfondsen ter wereld. Deze buitenlandse fondsen zijn normaliter niet toegankelijk voor particuliere beleggers; zij zijn bestemd voor professionals en vergen vaak een hoog startkapitaal van € 1 miljoen of meer. Omdat zij echter zeer goede prestaties leveren heeft De Veste, op initiatief van GoodLife Trader, deze succesvolle fondsen omgevormd tot Nederlandse beleggingsfondsen. Van oorsprong was het instapbedrag € 50.000. Sinds 1 oktober kan echter ook vanaf € 10.000 worden gestart. De Veste Vermogensbeheer beschikt over alle benodigde vergunningen van de AFM. Enkele fondsen zijn gebaseerd op Technische Analyse, andere zijn hedgefunds van de goede soort. Namelijk hedgefunds die voornamelijk handelen met door participanten ingelegd vermogen en niet of beperkt met geleend geld. Dat maakt dat deze fondsen over het algemeen weinig last ondervinden van de huidige crisis.

Onderstaande grafieken tonen de resultaten van vier fondsen. Ter vergelijking is de ontwikkeling van de AEX weergegeven. De fondsen zijn geselecteerd op een hoog rendement bij een beperkt risico. De fondsen worden beheerd door De Veste Vermogensbeheer. Ton Winter belegt zelf voor een groot deel van zijn vermogen in deze fondsen en heeft weinig last van slapeloze nachten. Voor meer details en/of de resultaten van de overige fondsen: www.goodlifetrader.nl

Gem. rendement 18,7% per jaar

Het gemiddeld rendement van deze fondsen (sinds oprichting) is ca. 25% per jaar. Daar zitten flinke variaties in. Vorig jaar was het gemiddeld rendement 36% en in 2008 (tot en met september) was dat gemiddeld 2%. Van november 2007 (start kredietcrisis) tot en met september 2008 was het gemiddeld rendement 8,3%. Tot nu toe hadden de fondsen dus weinig last van de huidige crisis. Op 15 november zullen wij laten zien hoe het mogelijk is dat de door GoodLife Trader geselecteerde fondsen zulke mooie resultaten kunnen boeken. Ook zullen wij dan de cijfers over oktober presenteren.

Gem. rendement 16,2% per jaar

19

Gem. rendement 15,9% per jaar

Gem. rendement 39,8% per jaar

Resultaten uit het verleden bieden geen garantie voor de toekomst. De waarde van beleggingen kan fluctueren.

Computerbeleggersgroep Zuid Holland – Jan van der Meulen In 2002 is het beleggingsprogramma Vestics uitgebracht dat al snel honderden gebruikers telde. Bij deze gebruikers ontstond de behoefte aan een platform om beter geïnformeerd te worden over de wijze waarop het uitgebreide programma gebruikt kon worden. Daarnaast wilde men gezamenlijk onderzoeken welke toepassingen ontwikkeld zouden kunnen worden. Onder de vlag van HCC Beleggen werd daarom de landelijke Interesse Groep Vestics opgericht. Vanuit deze groep zijn een aantal regionale Vestics groeperingen opgericht waarvan de Interesse Groep Vestics Zuid Holland er een was. Deze groep was primair bedoeld voor HCC leden van de GG Beleggen in de regio’s Rijnmond en Haaglanden, maar het lidmaatschap staat ook open voor leden die de afstand geen bezwaar vinden. De eerste jaren werd inderdaad vooral aandacht besteed aan het gezamenlijk bespreken van de mogelijkheden van het programma en het uitwisselen van knelpunten, vragen en ervaringen. Pierre Dolmans, de producent van deze software, was regelmatig aanwezig bij onze bijeenkomsten om de noodzakelijke toelichting te geven en de ervaringen van de gebruikers te vernemen om het programma verder te verbeteren. In de loop der jaren nam de noodzaak om Vestics te bespreken af en werd steeds meer aandacht gegeven aan andere onderwerpen uit de wereld van het beleggen. Het accent lag daarbij wel op

zaken die met behulp van Vestics kunnen worden onderzocht en/of beheerd. Dat verklaart bijvoorbeeld dat een onderwerp als Fundamentele analyse nauwelijks aan bod kwam. Bij de start van het seizoen 2008-2009 zijn onderstaande afspraken vastgelegd ten aanzien van doelstellingen en de werkwijze. We hebben daarbij gekozen voor een verbreding van onze doelstellingen omdat na zes jaar Vestics er geen behoefte of noodzaak meer is ons uitgebreid in het gebruik van deze software te verdiepen. Dit heeft tevens geleid tot het wijzigen van onze naam in Computerbeleggersgroep Zuid-Holland. Doelstellingen De Computerbeleggersgroep Zuid-Holland stelt zich ten doel de kennis van en het inzicht in beleggen van de leden te vergroten. Daarbij houden we ons vooral met onderwerpen bezig waarbij gebruik gemaakt wordt van de mogelijkheden van de computer om analyses etc. uit te voeren. Beleggen met behulp van de computer is dus in feite het gemeenschappelijk kader. Relevante aspecten/hulpmiddelen zijn in ieder geval: • Vestics; • Excel; • TraderWorkStation van InterActive Brokers: automatisch handelen; • Vesticode en EasyLanguage (programmeertalen waarin indicatoren of

20

•

handelssystemen kunnen geschreven); Het verkrijgen van (koers-)data.

worden

Door gebruik te maken van deze hulpmiddelen besteden we aandacht aan technische, kwantitatieve en fundamentele analyse toegepast op assets op verschillende markten. Werkwijze De groep tracht de doelstelling te realiseren door • het organiseren van maandelijkse bijeenkomsten waarin onderwerpen uit de wereld van het beleggen worden besproken en/of gepresenteerd door deskundigen van binnen en buiten de Interessegroep; • onderlinge kennisoverdracht door presentaties van de leden tijdens de bijeenkomsten; • het stimuleren van onderlinge contacten; • het organiseren van een website en emailplatform waardoor informatie kan worden uitgewisseld door de leden; • het bespreken van de mogelijkheden van Vestics; • het inventariseren van wensen ten aanzien van Vestics en het overbrengen van deze wensen aan de leverancier van Vestics; • het instellen van tijdelijke en permanente sub-groepen waarin aandacht wordt besteed aan thema’s m.b.t. beleggen. Een tijdelijke groep kan bijvoorbeeld een thema uitdiepen en de resultaten schriftelijk of mondeling presenteren aan de overige leden; • het organiseren van seminars/cursussen voor de leden; • overige activiteiten die van belang worden geacht. Naast de bovengenoemde activiteiten kunnen tijdens de maandelijkse bijeenkomsten ook cases besproken worden die voorgelegd zijn bij de uitnodiging voor de vergadering. Verder wordt ruimte geboden aan nabesprekingen of follow-up van presentaties waarbij ook de vraag aan de orde komt in hoeverre een en ander toepasbaar is in de eigen situatie. Activiteiten Voor elk seizoen wordt een thema gekozen waaraan tijdens de maandelijkse bijeenkomsten in ieder geval aandacht besteed zal worden. Vorig seizoen was dat Asset Allocation en dit seizoen

houden we ons vooral bezig met Money Management. Naast het thema komen ook vaste, kleinere onderwerpen aan bod. Dit jaar presenteert een van onze leden tijdens elke bijeenkomst de maandelijkse resultaten van zijn set van handelssystemen. Een ander lid beoordeelt de koopwaardigheid van een aandeel aan de hand van de NAIC methode. Dit is een methodiek uit de fundamentele analyse van aandelen die al 50 jaar met succes wordt toegepast. De Computerbeleggersgroep Zuid Holland komt jaarlijks negen keer plenair bijeen. In de maanden januari, maart, mei, september en november op de tweede maandag in Capelle a/d IJssel in het Buurthuis De Wel; Bongerd 2A. In februari, april, juni en oktober op de tweede donderdag in Delft in het Wijkgebouw Wippolder; Prof. Krausstraat 50. Daarnaast kunnen incidenteel workshops voor (een deel van) de leden worden verzorgd buiten de reguliere avonden. Financiën Ter bekostiging van voornamelijk zaalhuur wordt van elk lid een financiële bijdrage gevraagd. Gewone leden betalen een jaarlijkse bijdrage van €20. We kennen ook zgn. incidentele leden die hebben aangegeven slechts een beperkt aantal van de bijeenkomsten te kunnen bijwonen. Zij betalen per avond €5 contant aan de penningmeester te voldoen. Het clubseizoen loopt van september in het volgende jaar.

september

tot

Onze website is: http://finance.groups.yahoo.com/group/computerb eleggersgroep-zh/ Leden hebben toegang tot de verschillende onderdelen van de website waarin u o.a. informatie vindt over de activiteiten, e-mails van de leden aan elkaar, sheets van presentaties op bijeenkomsten. Belangstelling? Als u geïnteresseerd bent geraakt en bijvoorbeeld ter kennismaking eens een bijeenkomst zou willen bijwonen dan bent van harte welkom! Neem dan contact op met onze voorzitter, Jan van der Meulen via e-mail [email protected] of telefonisch 010-5215833.

21

Tweedehands boekenmarkt – Aernout Thomson Ook deze herfst zal er weer een tweedehands boekenmarkt zijn bij de HCC GG Beleggen op zaterdag 15-11-2008. Dé kans om uw oude boeken te verkopen. Hebt u nog uitgelezen beleggingsboeken of zoekt u deze, kom dan hier uw slag slaan. De spelregels zijn als volgt. Vul de van de website te downloaden verkooplijst in. Lever deze met uw boeken bij de stand in. Haal later op de dag uw geld of onverkochte boeken weer op. Ik zie u in Culemborg.

%ieuwe boeken uitgegeven door Keyword: bestellen via www.keyword.nl

Beleggen in derivaten zoals opties, futures en turbo’s, spreekt velen tot de verbeelding. Door de hefboomwerking van derivaten kunnen winsten en verliezen - immers snel oplopen. In dit boek wordt zo goed en compleet mogelijk de werking van opties, futures en turbo’s (en speeders, een variant van turbo’s) uitgelegd. Hierbij wordt theoretische diepgang niet geschuwd. Maar wel met een scherp oog voor de praktijk. Vanuit deze invalshoek worden onder andere de succesvolste en meest toegepaste optie strategieën besproken. Voor opties is volatiliteit erg belangrijk bij de prijsvorming en ook hier wordt veel aandacht aan besteed. Net als aan de analyse van de koerstrends door bijvoorbeeld cyclusanalyse en de toepassing van diverse tradingtechnieken. Voorts is een hoofdstuk gewijd aan de psychologische aspecten van trading en money management. Kortom, dit boek is niet zomaar een boek over derivaten, het is een combinatie van product- en marktkennis waarbij de marktkennis voor een belangrijk deel ook pure praktijkkennis is. De drie auteurs hebben namelijk vanuit verschillende hoedanigheden veelvuldig in de praktijk met derivaten gewerkt. Succesvol traden in opties, futures en turbo's Auteurs: Michael Ahrens, Harry Geels en Rombout Kerstens

160 pagina’s, € 39,95, ISB% 978-90-77553-06-0 %UR 794

22

Praktijkgids Indicatoren Auteur: Rombout Kerstens Deze Praktijkgids Indicatoren geeft een steun in de rug bij de selectie en toepassing van technische analyse indicatoren en handelssystemen waarbij praktisch, bruikbare informatie prevaleert boven theoretische diepgang. Dit boek behandelt de meest gebruikte trendvolgende indicatoren, trendindicatoren, oscillatoren en volumeindicatoren. Verder wordt uitgebreid aandacht besteed aan het backtesten en optimaliseren van indicatoren. Daarnaast wordt ook ingegaan op het zelf ontwerpen van handelssystemen. Om succesvol te traden is het d.m.v. technische analyse timen van de aan- en verkooppunten uiteraard belangrijk. Maar in dit boek worden ook onderwerpen behandeld die minstens zo belangrijk zijn zoals psychologische factoren en money management. Ook wordt aandacht besteed aan de voor- en nadelen van verschillende financiële instrumenten zoals opties, turbo’s en futures. Het uiteindelijke doel is te komen tot een compleet tradingplan dat met discipline en vertrouwen kan worden uitgevoerd. Behandeld worden o.a.: - Technische analyse - Backtesten en optimaliseren - Indicatoren - Oscillatoren - Trendindicatoren - Volume Indicatoren - Seizoens Indicatoren - Volatility Indicatoren

- ‘Turtle Trading’ techniek - Zelf ontwerpen van handelssystemen - Hefboom beleggen: opties, futures en turbo’s - Money management - Psychologie van het beleggen 138 pagina’s, € 39,95, ISBN 978-90-77553-07-7 NUR 794

23

Wat zijn CFD’s? Maak kennis met het platform WHS PROSTATIO%!

CFD's ofwel Contracts For Difference zijn derivaten waarmee een belegger succesvol kan inspelen op een stijgende of dalende koersbeweging van een aandeel, valuta, grondstoffen, index of een andere onderliggende waarde. Met CFD’s gaat een belegger een contract aan met een CFD broker waarbij hij speculeert op de beweging van de koers van een aandeel, product of index tussen de begin- en einddatum van het contract. De beweging kan stijgend of dalend zijn. De einddatum van het contract ligt niet vast, zoals bijvoorbeeld bij opties of futures, maar wordt door de belegger zelf gekozen. Als voorbeeld een aandeel U verwacht dat het aandeel ING zal stijgen van €6 naar €7. U koopt een CFD met als onderliggende waarde 1.000 aandelen ING op €6 en verkoopt het contract als de koers €7 noteert. Uw winst is dan, exclusief kosten en commissie: • (Verkoopprijs €7 - aankoopprijs €6) x 1.000 = €1000. Het contract omvat dus een aandeel of index als onderliggende waarde en een vast aantal, in dit geval 1.000 aandelen ING. U koopt en verkoopt de CFD maar u bent dus op geen enkel moment daadwerkelijk eigenaar van de onderliggende aandelen. Het contract loopt af wanneer u dat wilt. De aankoop- en verkoopprijzen zijn hetzelfde als voor het aandeel zelf. Wat is nu het verschil met een klassieke aankoop van aandelen? De belegger moet bij een CFD niet het volledige bedrag, zijnde 1.000 x €6 = €6.000 maar enkel bijvoorbeeld 10% van deze onderliggende waarde of €600. De winst van de transactie, in dit geval €1000, krijgt hij wel volledig. Met een Contract for Difference krijgt hij dus het volledige verschil tussen de aankoop en de verkoop. Een CFD is dus een contract waarmee de belegger het volledige verschil van een aankoop- en verkooptransactie kan opstrijken zonder het bedrag volledig te investeren. Dit contract koopt een belegger via een CFD broker buiten de beurs om.

Als voorbeeld de AEX index U verwacht dat de AEX index zal dalen van 260 naar 255. U verkoopt 100 CFD´s op de index met als waarde 260. De margin voor de AEX is 1%. U moet dus €260 op uw rekening hebben staan. Daalt de index naar 255, dan is uw winst 100 x €5 = €500. In het kort, via CFD’s kunt u: • Grote posities innemen met een beperkt kapitaal; • Zonder beurstaks handelen (België); • Long posities, maar ook short posities innemen bij dalende markten; • Handelen op aandelen, indices, valuta, grondstoffen, ... Het platform WHS ProStation WH Selfinvest stelt voor het handelen in CFD´s gratis een professioneel platform ter beschikking. Via het platform kunt u een groot aantal ordertypes invoeren, zowel handmatig, semiautomatisch, als volautomatisch. De koersen komen direct van de onafhankelijke data provider Reuters. Het platform kent een groot aantal indicatoren waarbij het handelen vanaf de grafiek mogelijk is. Extra tools zoals de WHS Techscan maken het snel scannen op basis van technische analyse mogelijk zodat u snel een keuze voor een geschikt aandeel kunt maken. Verder zit in het platform uw real time rekeningoverzicht geïntegreerd. Kortom, een bijzonder platform vol functionaliteit voor de actieve belegger. Vraag een demo account aan via de website waarmee u twee weken met real time koersen kunt handelen om uzelf te overtuigen van de ongekende mogelijkheden.

WH Selfinvest Teleportboulevard 110 1043 EJ Amsterdam Tel. 020-6823593 www.whselfinvest.nl

24

Digitale filters voor traders – Eric Jansen Digitale filters Digitale filters zijn afkomstig uit de elektrotechniek waar ze bijvoorbeeld worden gebruikt voor het bewerken van audio- en videosignalen. Denk aan toepassingen als digitale televisie, handschriftherkenning en trajectcontrole - allemaal maken ze gebruik van digitale filters voor het realiseren van bepaalde functies. De bekendste technisch analist die de link heeft gelegd tussen klassieke digitale filters uit de elektrotechniek en de toepassing daarvan in de technische analyse is John Ehlers. Ehlers was elektrotechnisch ingenieur. In zijn boeken komen de technische achtergronden van het digitaal filteren dan ook volop aan bod. Iedere indicator is een digitaal filter In feite is iedere indicator een digitaal filter. Je kunt de koerswaarden immers zien als een signaal. Een indicator voert een bewerking uit op dit signaal om een bepaalde eigenschap van de koersen te laten zien. Filteren is namelijk niets anders dan informatie weglaten die je niet nodig hebt. Een moving average bijvoorbeeld is een filter waarbij de kleine, snelle koersbewegingen worden weggehaald. Dit heet in de elektrotechniek een laagdoorlaatfilter waarbij lage frequenties (lange golven in het koersverloop) worden doorgelaten en hoge frequenties (snelle koersfluctuaties) worden tegengehouden.

In het plaatje zijn de drie basiseigenschappen van een golf aangegeven: de amplitude, golflengte (of frequentie) en fase. Amplitude en golflengte

De tegenhanger van een laagdoorlaatfilter is een hoogdoorlaatfilter. Het 1-bars momentum is de TA representant van het hoogdoorlaatfilter die juist de snelle koersbewegingen doorlaat en de langzame wegfiltert. Periodieke bewegingen zijn opgebouwd uit sinusgolven Om de achterliggende gedachten van de digitale filters te kunnen begrijpen moeten we een aantal basisbegrippen uit de signaaltheorie begrijpen. De digitale filters in de elektrotechniek worden veelal ontworpen op basis van periodieke (d.w.z. zichzelf herhalende) golfbewegingen. We kennen allemaal de sinusgolf die in de vorm van een geluidsgolf b.v. een enkele toon representeert maar het aardige is dat alle periodieke signalen uiteindelijk op te delen zijn in sinusgolven. Als we het effect van digitale filters willen bekijken is het vaak handig om hiervoor een sinusgolf te nemen. Hiermee wordt de essentie van de filterwerking sneller duidelijk dan een koersgrafiek waar allerlei golven en ruis in zitten. We zouden in Wall Street een speciaal fonds kunnen maken en dan een kunstmatige koersreeks importeren in de vorm van een sinus maar we kunnen ook in TA-script een sinusgenerator maken. Op de TA-script website vindt u deze sinusgenerator die het volgende beeld laat zien:

zullen voor iedereen wel begrijpelijk zijn, het begrip fase behoeft wellicht enige toelichting. De fase is in feite alleen relevant als we twee golven

25

gaan vergelijken. De fase is het moment dat de golf begint, d.w.z. het moment dat de sinus vanaf 0 omhoog gaat. Wanneer twee golven niet gelijktijdig door 0 gaan is er een faseverschil dat meestal wordt uitgedrukt in graden (waarbij 360 graden een complete golfcyclus aanduidt). Golven zoeken – Ehlers Homodyne discriminator Een onderdeel dat in veel indicatoren van Ehlers terugkomt is de Homodyne discriminator. Kort

We zien dat de Homodyne Discriminator keurig de steeds veranderende golflengte van de sinusgolf aangeeft. Dit werkt overigens niet voor alle frequenties maar tussen golflengten van zes en 50 bars gaat het goed. Sine wave Een indicator die weer gebruik maakt van de Homodyne Discriminator is Ehlers Sine Wave. Deze indicator berekent de dominante golflengte en fase en tekent deze sinusgolf als indicator. De indicator is dus een uiterst versimpelde vorm van

gezegd is dit een manier om de dominante golflengte van een signaal te bepalen. De Homodyne discriminator is op de TA-script website ook als losse indicator te vinden. Als we deze indicator loslaten op een sinusgolf met variabele golflengte dan krijgen we het volgende beeld:

de koersgrafiek waarin alleen de meest opvallende golfvorm van dat moment wordt weergegeven. Naast deze golfvorm wordt een tweede golf getekend die 45 graden (een achtste deel van een complete golf) voorloopt op de eerste. Dit is in feite een voorspellende golf omdat hij voorloopt op de ‘echte’ golf. Het geheel ziet er als volgt uit als we hem loslaten op een sinusgolf:

26

We zien hier als groene lijn de dominante golf en als rode lijn de voorspellende golf. Door op de kruisingen van de golven te handelen is de timing nagenoeg perfect: net voor het bereiken van een top of dal wordt de trade gedaan! Helaas is, zoals we vaak zien, de praktijk wat chaotischer dan de theorie. Wanneer we kijken

De Sine Wave is dan ook niet geschikt als kant en klaar handelssysteem mede omdat in een trending markt het laatste signaal regelmatig fout is en er geen ingebouwde bescherming is. De langere golfbeweging die we in de grafiek zien met een golflengte van enkele maanden is niet geschikt voor de Sine Wave in verband met de eerder genoemde beperking van de Homodyne Discriminator (de golflengte moet tussen de 6 en 50 bars zijn). Om de Sine Wave hiermee te laten werken moeten we de weekgrafiek gebruiken. Wilt u zelf eens proberen hoe de Sine Wave presteert voor bepaalde fondsen dan kunt u deze en andere indicatoren van Ehlers ophalen van de TA-script website (kijk op www.ta-script.com onder Indicatoren en Handelssystemen, Presentatie Wall Street seminar Bunnik 12/4/08.

naar de daggrafiek van de AEX index met de Sine Wave, dan moeten we teruggaan naar de zomer van 2007 voordat de Sine Wave een duidelijke golf herkent (we zien dan een duidelijke golfvorm in de Sine Wave). Na die tijd laat de Sine Wave een grillig beeld zien, dat aangeeft dat er geen duidelijke golfbeweging is gevonden.

Conclusie John Ehlers laat zien hoe technieken uit de digitale signaalverwerking kunnen worden gebruikt in de technische analyse. De technieken zijn weliswaar technisch complex, maar de principes zijn helder en ook voor een leek te begrijpen. Het zijn echter wel systemen die gemaakt zijn vanuit de theorie en een indicator als de Sine Wave is uitsluitend bruikbaar als er een duidelijke golfbeweging aanwezig is. Meer informatie: http://www.ta-script.com http://www.mesasoftware.com MESA and Trading Market Cycles, John F. Ehlers, 1992 Rocket science for traders, John Ehlers, 2001

27

Akzo%obel: prototype waarde-aandeel – www.Analist.nl De karakteristieken van de Arnhemse chemiegigant duiden sterk op die van een waardeaandeel. Het aandeel noteert inmiddels met een discount ten opzichte van haar boekwaarde. Voor de komende jaren ligt de consensus van de winst per aandeel fors hoger dan die van het recente verleden. Hierdoor liggen de forward p/e’s (de koers/winst verhoudingen op basis van de getaxeerde resultaten per aandeel en de huidige koers) behoorlijk lager dan die in het verleden. Voor de komende jaren wordt ook op een hoger dividend geanticipeerd door de analisten. Hierdoor

stijgt het verwachte dividendrendement fors. De onderstaand tabel toont AkzoNobel’s aflopende premie ten opzichte van haar boekwaarde. Te zien is dat dit jaar het aandeel op de beurs minder kost dan de boekwaarde per aandeel. Dit is opvallend omdat er diverse intangible assets bij de waardering van de boekwaarde buiten beschouwing worden gelaten. Het aandeel noteert vanaf deze zomer onder haar boekwaarde. Dit betekent dat er in de waardering van het aandeel wordt uitgegaan van 0% groei. Dergelijke discounts zijn typerend voor waardeaandelen.

Bron: AnalistPro www.analist.nl/pro De cijfers die AkzoNobel recent naar buiten bracht bracht analisten niet bepaald in extase. De cijfers lagen in de lijn van wat analisten vooraf hadden verwacht. Het verf- en chemieconcern heeft de verwachting voor het gehele jaar bevestigd, maar is vanwege de crisis terughoudend. De consensus voor het aandeel is op dit moment overwegend positief. Decoratieve verven onder druk

In het afgelopen kwartaal kwam de omzet uit op iets meer dan € 4 miljard. Dit is een stijging van 8% vergeleken met dezelfde periode vorig jaar. De nettowinst daalde met 23% tot €157 miljoen. De oorzaak hiervan zijn volgens AkzoNobel eenmalige posten van €79 miljoen waaronder een last voor ziektekosten voor gepensioneerden en overige kosten van €72 miljoen. Deze laatste lagen vooral in hogere verzekeringskosten. Hieronder de financiële hoogtepunten.

28

De divisie decoratieve verven kampt met druk op de markt. De marktomstandigheden op de Amerikaanse huizenmarkt blijven pittig en de bouwmarkten slap, aldus het verf- en chemieconcern. De divisie zorgt voor een derde van de omzet en zag de inkomsten in het afgelopen kwartaal in Europa nog wel licht stijgen. Echter ook hier ziet het concern dat de problemen op de markten toenemen in onder meer het Verenigd Koninkrijk. CFO Keith Nichols had het volgende te zeggen over de kwartaalcijfers: In alle drie de business areas was sprake van onderliggende groei. Dit bewijst duidelijk de sterke posities die Akzo;obel heeft in de diverse, uiterst aantrekkelijke en grotendeels weinig conjunctuurgevoelige sectoren met goed groeipotentieel. Het bewijst tevens het effect van de tot dusverre door het management ondernomen acties ter verbetering van de operationele prestaties en realisatie van de synergie uit de overname van ICI. Vooruitzichten bevestigd AkzoNobel heeft de verwachtingen voor 2008 herhaald. De EBITDA 2008 vóór incidentele posten, in constante valuta’s, zal dicht in de buurt liggen van het pro forma niveau van €1.870

miljoen van 2007. De verslechterende wereldwijde economische condities zorgen ervoor dat de zichtbaarheid voor de toekomst volgens het concern beperkt is. De potentiële ernst van de economische cyclus is op dit moment onduidelijk. Mede op basis van het voorgaande blijft het management bij zijn middenlange termijndoel van een EBITDA marge van 14% aan het eind van 2011, snellere verwezenlijking van de €340 miljoen ICI synergieën, verder uitrollen van programma’s voor marge managementbeheer en rigoureus kostenbeheer resulterend in ten minste €100 miljoen aan extra netto kostenbesparingen. Analist Danny van Doesburg vond de incidentele kosten iets hoger dan verwacht. De analist noemt de handhaving van de verwachting, in combinatie met een betere marge en omzet bij de divisie Decorative Paints ‘de winst voor vandaag’ en voorziet ‘tevreden beleggers’. De analist heeft het koersdoel voor AkzoNobel verlaagd met €11 tot €39. De verwachtingen van de groei van het volume zijn door de analist verlaagd. Het koopadvies blijft gehandhaafd. De gepresenteerde cijfers waren in lijn met de verwachting van de analisten van Petercam. De analisten voorzien een positieve reactie van het aandeel op de sterke margeverbetering bij de divisie Decorative coatings. De analisten hebben

29

hun houdadvies noch hun koersdoel van €36 gewijzigd. Voor het aandeel staan op dit moment 14 koop-, 12 houd- en vijf verkoopadviezen uit, hetgeen

resulteert in een positieve consensus. De consensus van de 10 meest recent afgegeven adviezen is echter een stuk negatiever. Hiervan zijn er twee positief, vijf neutraal en drie negatief.

De volgende bubble – Tom Lassing Ik las 12 oktober jl. een heel goed commentaar van Minyan Peter. Het ging om de strijd van de verschillende regeringen en de manier waarop er nu al een enorme inflatie te zien is in de manier waarop ze ‘hun’ banken helpen. Die staatshulp zit nu, een paar weken na de start, al in een enorme inflatie, die zich lijkt te versnellen. In Amerika ‘geeft’ Bush in feite $700 miljard weg. Dat was een valse start en dat vond het Huis van Afgevaardigden ook. Europa leek het ook niet de goede weg, dus wij zouden het in Europa beter doen. De stap die Engeland vervolgens nam, was inderdaad veel beter. Amerika schrok zich rot. In Engeland vroeg de regering voor de hulp aan de banken pure aandelen. Een prima manier die ook de bankiers raakt. Immers raken ze een deel van hun bezit kwijt aan in feite ‘de bevolking’, via de staat. Vervolgens kwam Amerika toch wat terug op het pure weggeven van $700 miljard en vroeg voor hulp ‘B’ aandelen, aangevuld met warrants. In feite de eerste inflatie ten opzichte van de hoofdprijs die de Engelsen vroegen. Vervolgens kwam de Nederlandse regering en die vroeg geen aandelen meer, maar vroeg leningen met een voorrangbeding. Over inflatie gesproken... Nog weer een stapje terug, om vooral de eigen banken ‘krachtig’ te houden. Pas toen kwamen de Fransen. Die vroegen nog slechts achtergestelde leningen... De volgende? Die geeft waarschijnlijk weer gewoon geld, waar de Amerikanen in feite mee wilden beginnen, maar ze schrokken toen Engeland een slimme andere stap nam. Een stap die binnen Europa door matennaaierij in feite snel weer tenietgedaan werd. Europa... laat me niet lachen! Heel die bankenkwestie wordt nu weer een nieuwe bubble, puur door kortzichtig politiek denken en nationaal voortrekken. Ik ben op dit moment voor de nationalisaties zoals die in Engeland zijn ingezet. De reden is dat we daarmee ook echt de bankiers die de crisis

veroorzaakt hebben treffen. Natuurlijk heel vervelend voor overige aandeelhouders, maar we moeten niet voor 10% vreemde aandeelhouders de bankiers laten wegkomen met 90% van de bedrijven, waar vervolgens tientallen miljarden aan staatssteun in verdwenen is. Lange termijn aandeelhouders zijn vaak al 90% van hun bezit kwijt, als die wakker liggen van de resterende 10%, dan hadden ze de wekker eerder moeten laten gaan. Met de nationalisaties nemen we ook voor de aandeelhouders de kans weg op een toekomstig herstel. Dat is inderdaad zo en dat is zeer spijtig. De sector bestaat op dit moment echter niet meer. Het enige wat er nu nog is, is de bank op de hoek. Door banken te nationaliseren kan het eventuele toekomstige herstel ten goede komen aan de samenleving en niet vrijwel exclusief aan de rijke bankiers die uiteindelijk ook alles veroorzaakt hebben. Ik heb het over ‘de rijke bankiers’. Wie bedoel ik daar mee? Iedere bank heeft twee soorten bankiers. De eerste soort bankier is de actieve functionaris binnen de bank. Vooral de CEO is natuurlijk een publiek figuur met een absurd hoog loon dat nu bewezen is onverdiend te zijn. Het zijn de bankiers in loondienst. Hoeveel geld een CEO ook mee naar huis neemt, hij is slechts een luitenant. Deze CEO is overigens wel de hoofdschuldige aan de korte termijn crisis. Dat de zaak nu geploft is, komt volledig op het conto van de graaiende CEO's. Dat de zaak OOIT zou ploffen, dat staat ook al vast. Dat is inherent aan het systeem dat we nu hebben. Dat komt op het conto van de rijke bankiersfamilies. De tweede soort bankiers. Achter veel van de grootste banken ter wereld zitten, via deelnemingen die via vaak trusts lopen, rijke bankiersfamilies in aandelen van die bank, maar veel meer nog in de langlopende basisleningen aan die bank, de rijke bankiersfamilies. Zonder die grote geldschieters zouden BNP Paribas, Goldman

30

Sachs, JP Morgan, Citi en Bank of America, om er maar een paar te noemen, niet kunnen functioneren. Waarom komt BNP Paribas om steun, als er zo'n rijke bankiersfamilie achter zit? Als het antwoord helder was, dan hadden ze die steun waarschijnlijk niet gekregen, maar naar mijn idee omdat het puur een rekensom is. Het is goedkoper voor het bedrijf BNP Paribas om de belastingbetaler op te laten draaien voor de gemaakte fouten dan geld te lenen bij de oude geldschieters die daarvoor enorme rentes vragen. Punt is namelijk, de banken hebben enorme fouten gemaakt. Fouten die ook niet overzien werden door de rijke bankiersfamilies achter de banken. Ze bemoeien zich niet zo vaak meer met de dagelijkse gang van zaken. Ze ontvangen de rentes op de enorme sommen geld die de bank ze schuldig is en leven en ondernemen daar goed van. Dat wil niet zeggen dat ze niet actief zijn. Ze werken indirect en zitten niet zelf in goed zichtbare publieke functies. Met hun winsten en kapitaal hebben ze nu ook belangen in media en energie sectoren genomen. Ze hebben de steeds winstgevender wordende bankensector de laatste jaren haar gang laten gaan. De winsten waren de laatste jaren zo overweldigend, daar moet je niet teveel aan doen. Iedereen binnen de bankenwereld werd echter te gretig en kon te makkelijk enorme bedragen verdienen. Niet alleen het toezicht van de officiële toezichthouders, maar ook het toezicht van de rijke bankiersfamilies faalde uiteindelijk jammerlijk. Wat we nu zien is bij BNP Paribas de hand van het oude geld. Het oude geld dat slim Fortis voor een appel en een ei binnen het concern brengt. Vervolgens zien we de slimme bankier uit de eerste groep die voor de aankoop de Franse belastingbetaler vervolgens laat opdraaien. Ook in Amerika zien we dat de grote banken die gecontroleerd worden door de oude families, andere banken en nu ook verzekeraars tegen lage kosten opkopen, maar ondertussen niet vies zijn van de nodige staatssteun. Juist daarom ben ik, ondanks dat ik ook aandeelhouder ben van enkele banken waarin het oude geld zit, voor totale nationalisatie. Na die nationalisatie moet eens goed gekeken worden welke verplichtingen de banken hebben bij het oude geld. Veel van die wurgverplichtingen

zouden ook genationaliseerd moeten worden zodat het geld dat nu per honderden miljarden naar banken gaat ook serieus terug naar het volk kan vloeien van wie dat geld oorspronkelijk zou moeten zijn. Ik ben een groot voorstander van vrije handel, maar feit is nu dat de bankensector zichzelf met haar vrije handel failliet heeft gedraaid. Laten we dan geen verstoppertje meer spelen en die sector ook echt inlijven en dan op een nieuwe manier opnieuw beginnen. Het idee van 'gratis' geld vanuit de staat verstrekken, dus geen staatsrente meer, kan dan vormgegeven gaan worden. Het heet namelijk wel staatsrente, maar die rente krijgt de staat niet. Ze gaat rechtstreeks naar de rijke bankiersfamilies die de staat in de eerste plaats aan dat ‘geld’ (lees schulden) geholpen hebben. Geld dat ze feitelijk ook maar verzinnen door leningen zonder serieus onderpand uit te brengen. Vroeger moesten ze er nog goud voor in de kluis hebben liggen, maar nu volstaat voor hen het feit dat ze in de kluis een papiertje leggen waarop staat dat degene die ze geld uitgeleend hebben, recht heeft op de uitkering van het geld. Dat kost dan op dit moment zo'n 3,5% van het vermogen dat je kreeg, maar dat dus in feite verzonnen geld, dus lucht is. Die onzin moet stoppen. Als er dan zulk bedrog moet plaatsvinden, laat de staat dat dan doen en dan zonder rente te vragen. De economie zou er een enorme stimulans door krijgen. Het is misschien nog wel beter dan de terugkeer van de goudstandaard, want het meeste goud is in handen van de rijke bankiersfamilies en bij een herintroductie van de goudstandaard zouden ze direct weer half het vermogen van de wereld in bezit hebben. Nationalisatie van goud is al eens geprobeerd door Amerika. Het was geen succes. De rijke bankiers zijn vrijwel ongrijpbaar en niemand weet precies hoeveel goud ze hebben en waar het allemaal ligt. De enorme en veel te grote rijkdom van slechts enkele families is een plaag voor de mensheid. Die enorme rijkdom heeft in het verleden al oorlogen doen ontstaan en heeft zeer waarschijnlijk vele gekozen regeringen ten val gebracht. In Nederland is door de lijkenpikkersbelasting het voor de gewone man vrijwel onmogelijk geweest

31

om als persoon te beginnen een familievermogen op te bouwen. Die lijkenpikkersbelasting geldt echter niet voor de constructies waarmee de rijke bankiers werken. Ze betalen totaal geen vermogensbelasting en geven geen enkel inzicht in hun rijkdom. Zoals de eerste echt rijke Rothschild al ooit eens zei, geen enkele toegang voor derden tot de kluizen! Tot de nationalisatie van De Nederlandsche Bank (DNB) was ook het Koninklijk Huis van Nederland zo'n bankiersfamilie. Willem 1 had namelijk de DNB opgericht. De Nederlandse Koninklijke Familie betaalt ook nog altijd, net als

de rijke bankiersfamilies dat doen, geen enkele serieuze belasting. Op dit moment ligt er een kans om een flinke hap uit de enorme rijkdom van de oude bankiers te nemen zodat het kankergezwel van die te grote rijkdom flink teruggebracht kan worden. Helaas geeft de Europese politiek blijk een ruggengraat van rubber te hebben. Sarkozy wil zelfs openlijk terug naar nationaal protectionisme. Alsof dat ooit een land geholpen heeft. Meer artikelen van de hand van Tom Lassing: zie http://www.beursbox.nl/

Het TA programma %I%JA TRADER – Bram Hogenes Het TA programma Ninjatrader (NT) is gratis en gebruikt koersen van Interactive Brokers (IB). Het programma is heel geschikt voor daytrading. Je hebt er een computer voor nodig met minimaal 1 Gb werkgeheugen. Verder moet het programma .NETFramework2 sp1 geladen zijn. Het programma draait zowel onder Windows XP als onder Windows Vista. Op de website www.ninjatrader.com staan uitvoerige aanwijzingen hoe alles in zijn werk gaat (‘Support Center’; ‘How do I get started’, ‘Installation Guide’ en ‘Connection Guide’), maar voor het gemak geef ik hier in grote lijnen aan hoe NT in combinatie met IB aan de praat te krijgen is, zelfs met een IB simulated account. NB IB moet wel voorzien zijn van het API programma. Ga eerst in www.ninjatrader.com naar ‘Download’ voor een gratis demoaccount onder ‘New Users’, vul bijvoorbeeld friends/IB/emailadres/klik aan ‘futures’. Je ontvangt vervolgens per email een Userkey. Met kopiëren en plakken kan de Userkey in het aangeboden venster geplaatst worden; kies de laatste versie van NT (nu 6.5). NB De Userkey komt later nog van pas, dus goed bewaren. Control Center Bij het starten van het programma komt het ‘Control Center’ van NT voor de dag. Ga naar de 2e kolom in de kop (‘Tools’) en kies ‘Instrument Manager’. Kies er FTI (de AEX future) met de lopende Expiry (expiratiedatum) en klik op het pijltje naar links. Doe dat met alle futures waar je interesse in hebt en die bij IB beschikbaar zijn. Ga

dan in Control Center naar de 1e kolom in de kop (‘File’), klik op New/Chart en laat in het venstertje ‘Name’ de verschillende futures passeren en maak hieruit een keus. Je kunt nu onder ‘Connect’ al eens de ‘Simulated Data Feed’ laten draaien om te zien of het werkt. Control Center – Account Connection Om vanuit NT contact te krijgen met IB ga je weer naar de 2e kolom in de kop van het ‘Control Center’ en klik op ‘Account Connections’, klik op ‘Add’ (‘Create a new connection’ verschijnt), geef Next en geef een naam in het eerste venster (b.v. IB van Jansen), zet het middelste venstertje op ‘Interactive Brokers’. Het 3e venstertje blijft op ‘None’ staan. Geef Next en voer uw Interactive Brokers account informatie (User name en Password) in. Bij ‘Host’ wordt het getal gewist en vervangen door het woord ‘localhost’. Er onder ‘Error’, ‘7496’ en ‘0’ laten staan. In de rechterkolom moeten nu de vakjes 1, 2, 3 en 6 aangevinkt zijn. Geef Next en Finish en negeer de waarschuwing. Als nu Workstation van IB aanstaat (met Configure/Api bijna alle hokjes aangevinkt (alleen DDE is niet nodig)), kun je in het Control Center in de 1e kolom File op ‘Connect’ en ‘IB van Jansen’ klikken om de communicatie tot stand te brengen. Indicatoren Als het programma minimaal een dag gedraaid heeft bieden de Indicatorfuncties (rechts klikken op de grafiek) Pivots, PriorDayOHLC en

32

CurrentDayOHLC veel gemak. Ga als je zo’n indicator wilt gebruiken er dan opstaan, geef New en Apply. De instellingen van de indicatoren kunnen in het rechterdeel worden aangepast. Het ongemak van een hoog voortschrijdend gemiddelde dat de grafiek in elkaar drukt kan worden opgeheven door ‘Autoscale’ op False te zetten. Meerdere indicatoren kunnen in één panel worden gezet, maar de Stochastics (bv) kun je niet in het koersvenster over de koers heen krijgen. Sla het ‘Template’ op (Templates/Save as ..). Onder ‘Properties’ kunnen bepaalde instellingen worden gewijzigd: o.a. de achtergrondkleur, de handelsperiode (Session begins/Session ends; je kunt de gepresenteerde tijden wissen en opnieuw invullen) en de kleur van de verticale lijn die begin en einde van een session markeert (standaard grijs). Het tekenen van horizontale lijnen gebeurt met F6, verticale lijnen met F7, tekst met F12; zie ook het overzicht onder het potloodje in de bovenrij. Inzoomen/uitzoomen van de grafiek: ga op de tijdbalk staan, linkermuisknop vasthouden en met de muis naar links of rechts schuiven. Simulated traden Het Simulated traden vindt plaats met File/New/DynamicSuperdome. Roep een future

op, stel een Stoploss en Profit target in en geef een kooporder (links) in. Voor de details van de werking heeft NT in Support Center een Video Library. Traden Om met NT echt te traden heb je er een betaalde account nodig ($60 per maand); het traden op IB kun je echter ook gewoon met Bracket Trader doen (aanschaf eenmalig €65). Er kunnen tegen expiratiedata nogal vaak storingen optreden, maar daar heb ik persoonlijk verder niemand over gehoord. In ieder geval heb ik voor de zekerheid voor $2.000 een vergelijkbare account aangemaakt bij AMP TRADING (Ninja Trader in combinatie met Zenfire) om een veel stabieler koersaanvoer te garanderen. Een tweede voordeel hiervan is dat de koersen 24 uur per dag te volgen zijn terwijl bij IB koersaanvoer alleen koersen binnenkomen van 6 tot 22 uur. Met de combinatie van NT met IB is het goed mogelijk de TICKS van de VS beurs in beeld te krijgen, een handig hulpmiddel. Daarom maak ik vanuit NT vaak tegelijkertijd verbinding met zowel IB als AMP.

33

Uitgangspunt HCC Beleggen

Uitgangspunt voor de HCC Beleggen is dat haar leden ‘betere’ beleggers willen worden. Beleggen kan een lucratieve en fascinerende hobby zijn. Maar er zijn ook risico's aan verbonden. Kennis en vaardigheid zijn noodzakelijke voorwaarden voor duurzaam succes. De HCC Beleggen (voluit: Hobby Computer Club Gebruikersgroep Beleggen) wil haar leden behulpzaam zijn bij het verwerven van die kennis en vaardigheid. Als onderdeel van de HCC (met ruim 182.000 leden de grootste computerclub in West Europa) is de HCC Beleggen een vereniging ‘van, voor en door’ leden. Er is een democratisch gekozen bestuur, een kascommissie, kernleden en leden die veelal bereid zijn om hulp te bieden bij het verwezenlijken van onze doelstellingen. Doelstellingen van de HCC Beleggen Uitgangspunt voor de Gebruikersgroepen is dat haar leden ‘betere’ beleggers willen worden. Dit uitgangspunt leidt tot de volgende meer specifieke doelstellingen: - Het vergroten van de kennis en vaardigheid van onze leden op het gebied van beleggen met de computer; - Het bevorderen van onderlinge contactmogelijkheden voor de uitbouw van persoonlijke ‘netwerken’; - Het werven van nieuwe, actief bijdragende leden. De kennis en vaardigheid betreft een breed terrein: van efficiënt computergebruik tot verwerving van koersinformatie, van beleggingsfondsen tot optieconstructies en van beleggingsstijlen tot toetsingsmethodieken. Bovendien is het streven erop gericht zowel beginners als gevorderden te ondersteunen. Daartoe worden lezingen, cursussen en workshops georganiseerd; veelal door en voor leden. Ook ‘beroepsmatig’ bij beleggen betrokken sprekers worden dikwijls uitgenodigd. Heeft u een idee voor een ‘bijdrage’ aan onze doelstellingen? Het bestuur hoort dit graag van u.

Daarnaast hebben veel beleggers behoefte aan het gezamenlijk met anderen uitwerken van praktische beleggingsideeën. Maar waar vind je beleggers met min of meer dezelfde ideeën die jij hebt? De HCC Beleggen wil de mogelijkheden creëren voor haar leden om die contacten te leggen Bestuur van de Gebruikersgroep Beleggen [email protected] Frans Schreiber (voorzitter) 036-5309739 Hans van Kleef (secretaris) 0181-643254 Michel Hupkens (penningmeester) 0320-707127 Max Vreedenburg 035-6911068 Voor berichtgeving en verstrekking van allerlei informatie op beleggingsgebied wordt een website in stand gehouden. Op onze website wordt ook het programma van het komende HCC Belggen Symposium toegelicht. Leden die een bijdrage aan onze website willen leveren zijn meer dan welkom. Webmaster www.beleggersonline.nl [email protected] Leo Rasch 030-2625739 na 20:00 uur Sander van Kappel 030-2422035 Regelmatig wordt een Symposium georganiseerd op een centrale plaats in Nederland. Voorafgaand aan het Beleggerssymposium wordt aan alle leden een digitaal Nieuwsmagazine toegezonden. Daarin staan originele artikelen op beleggingsgebied veelal van de sprekers van die dag. Bijdragen van leden worden zeer op prijs gesteld. Neem daartoe contact op met de redactie: Redactie Website en het %ieuwsmagazine [email protected] Michel Hupkens 0320-707127 Hans Verschoor Adri van der Graaff (Agenda) 076 5720825 Leo Rasch 030-2625739 na 20:00 uur Bart Lenselink (eindredactie Nieuwsmagazine) 015-3698858 na 20:00 uur

Dit Nieuwsmagazine is een publicatie van de HCC Gebruikersgroep Beleggen. Raadpleeg onze internetsite http://www.beleggersonline.nl/ voor adressen en informatie over het lidmaatschap