Modelos Alfa

72

MODELAS TEKSTES (EN ALFA26)

73

LA REJIDINE IW LA PIZE Iam sten wo rejide, kwi volen edziji kun wo rejidine, sed li neprey volen, ke xi xruy wo vera rejidine. Li voyajen tra la tota monde sercuna wo twa, sed cam sten wo nontawgaje. Sten multas rejidines, sed tu xis xrax veras rejidines - pri twe li nanam poven api certeze. Twam li revenen heymoy, iw resten tre nirjoya, poys li multey volax api wo vera rejidine. Twam, en wo vespere, okazen wo granda tempeste. Fulmen, tondren, fortey pluven, terurey. Non-atendirey, ii frapeten la urbo porduge. Iw la niryuna reje rien nirfermi ze. Eksterey sten wo yunuline, kwi se deklaren rejidine. Sed, oh mu kor! Kwaw xi aspekten! La akwe fluaden di xu hares iw vestes frapiras fa la pluvuge iw ventuge, iw enverxaden iw elverxaden ye xu xues. Tamen, xi eldiraden ke xi xran wo vera rejidine! “Nu, twe nis tre baldey konstaton!” - pripensen la niryuna rejine. Ji twi non diren ie ayn, sed xi rien al la dormo-cambre, kwem la xaya rejidine pasox la nokte, iw xi meten wo nirgranda pize sur la funde du lite, iw ankey meten dosdek matrazes iw dosdek lanugas kovritoles sur la pize. En twa lite, la yunuline devox kuxi. En la sekvuna matene, la ruza rejine demanden al la yunuline, kwey xi pasen la nokte. “Oh, terurey mavey!” - responden la rejidine. “Mi preskey non poven fermi las okules dum la tota nokte. Mi kuxen sur ie, kwa tre jenen me. Mu dorsa peyle bet markijen, bluijen iw rujijen pro twe. Sten terurey!” Per twe, zis viden ke xi xran certey wo vera rejidine, poys tra las dosdek matrazes iw dosdek lanugas kovritoles, xi senten la pize! Twom delikatey sentova povax xri nur wo bema vera rejidine! Iw lur, la yuna rejide, felicoplena, baldey edzijen kun xe.

A PRINCESA E A ERVILHA Era uma vez um principe, que queria casar-se com uma princesa, mas ele fazia questao que fosse uma princesa verdadeira. Ele viajou pelo mundo todo procurando uma assim, mas sempre havia algum inconveniente. Haviam muitas princesas, mas, se eram verdadeiras princesas, ele nao podia ter certeza. Entao ele voltou para casa, e ficou muito triste, porque ele muito queria casar-se com uma princesa de verdade. Entao, numa tardinha, aconteceu uma grande tempestade. Relampiava, trovejava, chovia fortemente, terrivelmente. De inesperado, alguem bateu na porta da cidade. E o velho rei foi abri-la. Do lado de fora, havia uma jovem, que se declarou ser uma princesa. Mas, oh meu coracao! Como era o aspecto dela! A agua fluia de seus cabelos e roupas batidas pela chuva e pelo vento, e caiam para dentro e para fora de seus sapatos. Contudo, ela se dizia ser uma verdadeira princesa! “Ora, isso nos constataremos em breve!” - pensou consigo a velha rainha. Ela (a rainha) nao disse coisa alguma, mas foi aos aposentos, onde a princesa deveria passar a noite, e colocou uma pequena ervilha no fundo do leito, e colocou vinte colchoes e vinte cobertores de plumas sobre a ervilha. Nesse leito, a jovem deveria deitar-se. Na manha seguinte, a esperta rainha perguntou para a jovem, como ela passou a noite. “Oh, terrivelmente mau!” - respondeu a princesa. “Eu quase nao pude fechar os olhos durante toda a noite. Eu me deitei sobre algo, que muito me incomodou. A pele de minhas costas ate mesmo ficou marcada, azulada e avermelhada, por causa disso. Foi terrivel!”. Com isso, eles viram que ela era certamente uma princesa de verdade, pois atraves dos vinte colchoes e vinte cobertores de plumas, ela sentiu a ervilha! Alguem tao sensivel somente poderia ser uma princesa de verdade! E entao, o jovem principe, plenamente feliz, em breve casou-se com ela. *****

74

KELKAS MUZIKLUDEVAS POEMES ALGUNS POEMAS MUSICAVEIS AL HARIEL, MU SENFINA AM PARA HARIEL, MEU AMOR SEM-FIM Kwam la vintre alvenox / Quando o inverno chegar Mi volox sti ye ve / Eu quero estar junto a ti Kwam awtune revenox / Quando o outono voltar Mi volox sti ye ve / Eu quero estar junto a ti Mi - printempe floran - ve aman / Eu - a primavera esta’ florindo - te amo Printempe floran - ve aman, mu am / A primavera esta’ florindo - te amo, meu amor Yen ruja roz - prenuy ze tuy / Eis uma rosa vermelha - pegue-a imediatamente La ciel bluan joy / O ceu esta’ azul alegremente For, pluve ! / Fora, chuva ! ***

KWI INVENTEN LA AM ? QUEM INVENTOU O AMOR ? Vi farax nana favor ye xati ii / Nao fazes favor nenhum em gostar de alguem Nen mi, nen mi, nen mi / Nem eu, nem eu, nem eu Kwi inventen la Am, non xren mi / Quem inventou o Amor, nao fui eu Non xren mi, Non xren mi, / Nao fui eu, Nao fui eu, Non xren mi, Xren nani. / Nao fui eu, foi ninguem. La Am okazan en la vive / O Amor acontece na vida Vi xren non-preventira / Estavas desprevinida Iw hazardey, ankey mi / E por acaso, eu tambem Poys gravan la hazarde, karin / Pois o acaso eh importante, querida Yen nus vives plekter fa destin / Eis nossas vidas o destino as entrelac’ou Kwi inventen la Am, non xren mi ... / Quem inventou o Amor, nao fui eu ... ***

75

ADIAW, MU GRANDA AM ADEUS, MEU GRANDE AMOR Yunulin, riuy vivi / Moc’a, vai viver Vu vive kun alia bem / Sua vida com outro bem Yunulin, mi yam fatigijen / Moc’a, ja’ cansei Di por ve, xri nani / De pra’ voce nao ser ninguem La pasee non suficen / O passado nao foi o bastante Por ve konvinki / Pra’ te convencer Kel future xrax wew granda / Que o futuro seria bem grande Nur mi iw vi / So’ eu e voce Kwam la memore / Quando a lembranc’a Kun ve enlojox / Com voce for morar Iw tre nirlawtey / E bem baixinho Resopirey vi plorox / De saudades voce chorar Vi memorox ke iam sten / Vai lembrar que um dia existiu Ii, kwi nur kareses peten / Um alguem, que so’ carinhos pediu Sed vi, neprey non donen / Mas voce, fez questao de nao dar Neprey pley nonen / Fez questao de negar ***

REVENUY, MU AM, REVENUY VOLTE, MEU AMOR, VOLTE Por ve mi garden / Pra’ voce eu guardei Wo am plen senfina / Um amor infinito Por ve mi sercen / Pra’ voce procurei La loke pley rava / O lugar mais bonito Por ve mi sonjen / Pra’ voce eu sonhei Mu sonje du paz / O meu sonho de paz Por ve mi prugarden / Pra’ voce me guardei Troey, troey / Demais, demais Sar vi non revenox / Se voce nao voltar Ar kwe fari pril vive ?... / O que fac’o da vida ?... Mi non sabax pluserci / Nao sei mais procurar Perdira joy / Alegria perdida Mi non saban bet kway / Eu nao sei bem porque Ijen xati twom twey / Fui gostar tanto assim Ah, sar mi xrax vi / Ah, se eu fosse voce Mi revenox al me / Eu voltava pra’ mim Wew, revenox / Voltava sim Ah, sar mi xrax vi / Ah, se eu fosse voce Mi revenox al me ... / Eu voltava pra’ mim ... ***

76

DENOVEY AL HARIEL, MU SENFINA AM OUTRA VEZ PARA HARIEL, MEU AMOR SEM-FIM Nat sun, nat mar, nat bril du steles / Nem o sol, nem o mar, nem o brilho das estrelas Ca twe non valorax sen ve / Tudo isso nao tem valor sem ter voce Sen ve, nat son du pley pura melodie / Sem voce, nem o som da mais pura melodia Nat verses du ji kanzon valorax / Nem os versos dessa cancao irao valer Nat parfum du cas rozes egalax / Nem o perfume de todas as rosas igualaria La dolca steze du vu am / A doce presenc’a de seu amor La am sten jim, sed mi nanam sabax / O amor estava aqui, mas eu nunca saberia Pril kwe wotagey rivelijen / Sobre o que um dia revelou-se Kwam mi ve viden / Quando te vi ***

MI KWI AMAN NUR VE EU QUE AMO SO’ VOCE^ Stan kwi apen mil kozes / Tem gente que teve mil coisas Ca beme iw ca mondo mave / Todo o bem e todo o mal do mundo Mi kwi apen nur ve / Eu que tive so’ voce^ Mi ve non perdon / Eu nao te perderei Mi ve non lason / Nao te deixarei Sercuna alias aventures / Procurando outras aventuras Stan kwi aman mil kozes / Tem gente que ama mil coisas Iw perdijan tral mondos xozues / E se perde pelas estradas do mundo Mi kwi aman nur ve / Eu que amo so’ voce^ Mi me eltenon / Eu me deterei Iw ve enjoyon / E te alegrarei Per kwe restan el mu yuneze / Com o que resta da minha juventude

*****

77

JEHI, LA OPTIMISTE / JERRY, O OTIMISTA Jehi xren wo persono tipe ar kwe vi adorox / Jerry era um tipo de pessoa que voce iria adorar. Li camey xren bem humora iw camey apaden ie pozitiva por diri / Ele sempre estava de alto astral e sempre tinha algo positivo para dizer. Kwam ii demandaden le: “Kwey vi fartan?”, li respondaden: “Pli bema om twe, nur dos da twe” / Quando alguem perguntava a ele “Como vai voce?”, ele respondia: “Melhor que isso, so’ dois disso!”. Li xreni la unika gerente du wo restorazio grupe, poys cas kelneres sekvaden lu ekzemple / Ele era o unico gerente de uma cadeia de restaurantes, porque todos os garcons seguiam seu exemplo. La motive pro kwa las kelneres sekvaden Jehi xren kawzey du lu kondute / A razao dos garcons seguirem Jerry era por causa de suas atitudes. Li xreni naturaley motivo-dona / Ele era naturalmente motivador. Sar ia dungire steni en wo nirbema tage, Jehi tuy steni twem, rakontuna al la dungire kwey rigardi la pozitiva flanke du situazie / Se algum empregado estivesse tendo um mau dia, Jerry prontamente estava la’, contando ao empregado como olhar pelo lado positivo da situacao. Rimarkuney lu stile, mi faktey resteni kurioza, lur wo tage mi demanden al Jehi: “Mi non kredan!! Vi non povan xri wo pozitiva persone la tota tempe... Kwey vi sukzesan?” / Observando seu estilo, realmente me deixava curioso, entao um dia eu perguntei para Jerry : “Eu nao acredito!! Voce nao pode ser uma pessoa positiva o tempo todo... Como voce consegue?” Iw li responden: “Camateney mi vekijan iw mi diran al me pru: Jehi, vi apan dos elektebes hodiey: elekti sti bem humora ow elekti sti nirbem humora. Lur mi elektan sti bem humora. Camomentey okazan ie niragrabla, mi povan elekti xri situazio viktime ow mi povan elekti lerni ie el twe. Mi elektan lerni ie el twe!” / E ele respondeu: “Toda manha eu acordo e digo a mim mesmo: Jerry voce tem duas escolhas hoje: escolher estar de alto astral ou escolher estar de baixo astral. Entao eu escolho estar de alto astral. A todo momento acontece alguma coisa desagradavel, eu posso escolher ser vitima da situacao ou posso escolher aprender algo com isso. Eu escolho aprender algo com isso!” “Camomentey ii venan plendi pril vive ye me; mi povan elekti akzepti la plende, ow mi povan elekti alpunkti la pozitiva flanke du vive al la persone. Mi elektan alpunkti la pozitiva flanke du vive.” / “Todo momento alguem vem reclamar da vida comigo, eu posso escolher aceitar a reclamacao, ou posso escolher apontar o lado positivo da vida para a pessoa. Eu escolho apontar o lado positivo da vida.” Lur mi argumenten: “Vi pravan!! Tamen non xran twom faziley twey!!” / Entao eu argumentei: “Ta’ certo!! Mas nao eh tao facil assim!!”

78

“Wew, xran wew fazila” – Jehi diren... “La vive konsitan el elektes. Kwam vi raprenan cas detales iw nirsekan la situazie, twe, kwe restan, xran elektes, decides por xri fariras. Vi elektan kwey reagi kontraw las situazies. Vi elektan kwey las persones influon sur vu mense. Vi elektan xri felica ow trista, kalma ow nervoza... Resumey: Xran law vu elekte kwey vi vivan vu vive!” / “Eh facil sim” - Jerry disse... “A vida consiste em escolhas. Quando voce tira todos os detalhes e enxuga a situacao, o que sobra sao escolhas, decisoes a serem tomadas. Voce escolhe como reagir ‘as situacoes. Voce escolhe como as pessoas irao afetar no seu astral. Voce escolhe estar feliz ou triste, calmo ou nervoso... Em suma: Eh escolha sua como voce vive sua vida!” Mi pripensaden pri kwe Jehi diren. Pos iom da tempe mi lasen la restorazie por nirfermi mu propra negozie / Eu refleti no que Jerry disse. Algum tempo depois eu deixei o restaurante para abrir meu proprio negocio. Nis perden kontakte, sed oftey mi pensaden pri le kwam mi prenaden la decide vivi avaw resti reaguna kontraw las kozes / No’s perdemos contato, mas frequentemente eu pensava nele quando eu tomava a decisao de viver ao inves de ficar reagindo ‘as coisas. Kelkas yares posey, mi awden diri ke Jehi faren ie ar kwe onis nanam devax fari kwam teman pri restorazies: li lasen la fonuo porde nirfermira iw, sekvey, xren submetira fa tri armapas rabistes / Alguns anos mais tarde, eu ouvi dizer que Jerry havia feito algo que nunca se deve fazer quando se trata de restaurantes: ele deixou a porta dos fundos aberta e, consequentemente, foi rendido por tres assaltantes armados. Dum kwam li provaden nirfermi la kofre, lu mane, tremuna pro nerveze, eraren la kombinaje du kofre. Las rabistes ijen panikas, pafen kontraw le iw fujen / Enquanto ele tentava abrir o cofre, sua mao, tremendo de nervosismo, errou a combinacao do cofre. Os ladroes entraram em panico, atiraram nele e fugiram. Pro sorte, onis troven Jehi relativey baldey, iw li xren hastey alportira al la loka pretahospilalete / Por sorte, Jerry foi encontrado relativamente rapido e foi levado ‘as pressas ao pronto-socorro local. Pos om 18 hores da kirurgie iw pos om kelkas semaynes da intensa flegade, Jehi liberer di la hospitale ankorey kun kelkas kuglos fragmentes en lu korpe / Depois de 18 horas de cirurgia e algumas semanas de tratamento intensivo, Jerry foi liberado do hospital com alguns fragmentos de balas ainda em seu corpo. Mi renkonten Jehi ses monates pos la inzidente / Eu encontrei com Jerry seis meses depois do incidente. Kwam mi demanden: “Kwey vi fartan?” li responden: “Pli bema om twe, nur dos da twe!! Tu vi volax vidi mu cikatrajes?” / Quando eu perguntei: “Como vai voce?” ele respondeu: “Melhor que isso, so’ dois disso!! Quer ver minhas cicatrizes?” Dum kwam mi rigarden lu cikatrajes, mi demanden kwe pasen tra lu mense kwam las rabistes invaden la restorazie / Enquanto eu olhava as cicatrizes, eu perguntei o que passou pela mente dele quando os ladroes invadiram o restaurante.

79

“La huma afere kwa alvenen al mu kape xran ke mi devex xlosi la fonuo porde...” li responden. “Lur, pos mi troviji pafotrafira surgrundey, mi memoren ke mi apan dos elektebes: mi povax elekti vivi ow mi povax elekti morti. Mi elekten vivi.” / “A primeira coisa que veio ‘a minha cabec’a foi que eu deveria ter trancado a porta dos fundos...” ele respondeu. “Entao, depois quando eu estava baleado no chao, eu lembrei que eu tinha duas escolhas: eu podia escolher viver ou podia escolher morrer . Eu escolhi viver.” Mi demanden: “Tu vi non timen? Tu vi non svenen?” / Eu perguntei: “Voce não ficou com medo ? Voce nao perdeu os sentidos?” Jehi dawren: “Las paramedikes xreni optimas. Lis diraden mo dum la tota tempe ke ce sukzesox, ke ce solvox kontentey. Sed, kwam zis me alporten surmanlitetey al la urjo-cambre iw mi viden las mienos esprimes du medikes iw flegistines, mi iom timen. En lus okules mi legeni: ‘Li xran wo mortune’. Mi sabeni ke mi devax fari ie / Jerry continuou: “Os paramedicos eram otimos. Eles ficaram o tempo todo me dizendo que tudo ia dar certo, que tudo ia ficar bem. Mas, quando eles me levaram de maca para a sala de emergencia e eu vi as expressoes no rosto dos medicos e enfermeiras , eu fiquei com medo. Nos seus olhos eu lia: ‘Ele eh um homem morto’. Eu sabia que tinha que fazer alguma coisa.” “Ar kwe vi faren?” mi demanden / “O que voce fez?” eu perguntei. “Bem, steni wo flegistine granda iw forta demanduna mo... Xi mo demanden, tu mi xrax alergiema kontraw ie... ‘Wi’, mi responden. Las medikes iw flegistines tuy halten atendunas mu responde... mi spiren profundey iw responden: ‘Kugles’ ” / “Bem, havia uma enfermeira grande e forte me fazendo perguntas... Ela perguntou se eu era alergico a alguma coisa... ‘Sim’, eu respondi. Os medicos e enfermeiras pararam imediatamente esperando por minha resposta...eu respirei fundo e respondi: ‘Balas!’ ” Dum kwam zis ridaden, mi diren: “Mi elektani vivi. Ke vis operaziuy me kwaw mi xrax vivuna, non kwaw mi xrax mortuna.” / Enquanto eles riam, eu disse: “Eu estou escolhendo viver. Me operem como se estivesse vivo, nao morto.” Jehi posviven dank’al sperteze iw habileze du medikes, sed ankey pro lu eksterordinara kondute. Mi lernen kun le ke catagey nis devan elekti vivi la vive en zu pleneze, vivi kompletey. Kondute, tamen, xran ce / Jerry sobreviveu gracas a experiencia e habilidade dos medicos, mas tambem por causa de sua atitude espetacular. Eu aprendi com ele que todos os dias temos que escolher viver a vida em sua plenitude, viver por completo. Atitude, entretanto, eh tudo.

*****

80

PRIL KUPIDE / SOBRE O CUPIDO Preskey ci yam awden hibli pri le / Quase todo mundo ja’ ouviu falar sobre ele. La Kupide partoprenan en multas histories iw, law la popola kulture, li xran wo “endiablira” anjelete / O Cupido participa de muitas historias e, segundo a cultura popular, ele eh um anjinho “endiabrado”. Bem, twe non signifan ke li xran mava / Bem, isso nao significa que ele seja mal. Nirey, twa epitete ar kwa li rizeven di multas persones xuldijan al la fakte ke li xran tre ludema / Ao contrario, esse epiteto que ele recebeu de muitas pessoas deve-se ao fato que ele eh muito brincalhao. Sed lu fame non haltan twem / Mas a fama dele nao pa’ra por ai’. La legende diran ke li xran misresponza, poys li pafan su “sages” coy, sorcuna las kores iw disdonuna la ame, bet kwem belas romanzes non apax xanze elflori, pro motives non konzernas al las sentemes du envolviras persones / Diz a lenda que ele eh irresponsavel, porque lanc’a suas “flechas” para toda parte, enfeitic’ando os coracoes e espalhando o amor, mesmo onde belos romances nao teriam chance de florescer, por motivos nao concernentes aos sentimentos das pessoas envolvidas. Bem, ji twa xran la pley konira versie pril amo anjelete. Sed li apan alias histories ... / Bem, essa eh a versao mais conhecida sobre o anjinho do amor. Mas ele tem outras historias ... La legende pril apere du Kupide ravenan di la Antikva Grekie / A lenda sobre o surgimento do Cupido vem da Grecia Antiga. Las historiistes rakontan ke la amo anjele xren fiqle du Venuse, daine kwa regnaden las plezures du romanzeze, iw du dauce Marse, kwa xren fiqle du Jupitere, la reje du Olimpe / Os historiadores contam que o anjo do amor era filho de Venus, deusa que dominava os prazeres do romantismo, e do deus Marte, que era filho de Jupiter, o rei do Olimpo. Law la mitologie, la Olimpe xren la loke kwem vivaden las daes / Segundo a mitologia, o Olimpo era o lugar onde viviam os deuses. Kupide rapidey gaynen fame pro lu pove “sagumi” las kores du persones, provokuna la paxie en zes / Cupido ganhou fama rapidamente por causa de seu poder de “flechar” os coracoes das pessoas, provocando nelas a paixao. Sed la historie du anjelete apan wo flanke iom trista / Mas a historia do anjinho tem um lado um tanto triste. Diran la legende ke, tuy pos naskiji, li deven xri kaxira fa su madre enmezey du boskos arbes, kwem li resten longtempey / Diz a lenda que, logo depois de nascer, ele teve de ser escondido por sua mae em meio das arvores dos bosques, onde ele permaneceu por muito tempo.

81

Venuse xren devira kaxi la fiqle, poys la multipova dae Jupitere ijen tre jaluza pro la beleze du Kupide, tuy ordonuna lu niraperaze / Venus foi obrigada a esconder o filho, porque o poderoso deus Jupiter ficou muito enciumado com a beleza de Cupido, ordenando logo o desaparecimento dele. En la arbope, la petita anjele kresken trinkuna besto lakte / Na floresta, o pequeno anjo cresceu bebendo leite de animais. Ankey twem li lernen regi la pafarke / Tambem la’ ele aprendeu a usar o arco-e-flecha. Posey, per twa instrumente, li komenzen instrui al las homes ke la ame xran la pley grava sente kwa ekzistan, iw kwa kapablan superi cas nirfazilajes iw defies / Posteriormente, atraves desse instrumento, ele comecou a instruir aos homens que o amor eh o mais importante sentimento que existe, e que eh capaz de superar todas as dificuldades e desafios. Di twa fora tempe yu hodiey, la figure du Kupide xran asociira al la ame / Desde aquele distante tempo ate’ hoje, a figura do Cupido esta’ associada ao amor. Infanes, joyunules, iw adoltes yam viden histories pri le / Crianc’as, jovens, e adultos ja’ viram historias sobre ele. Kvankam li xran wo anjelete petola, lu misie xran disdoni la ame sur la Tere, plenumuna las homos kores per wo nobla sente, forta iw vera, kwa xran la ame / Apesar dele ser um anjinho sapeca, sua missao eh espalhar o amor na Terra, preenchendo os coracoes dos homens com um sentimento nobre, forte e verdadeiro, que eh o amor. La greka mitologie xran wo non-elcerpeva fonte du pley belas histories / A mitologia grega eh uma fonte inesgotavel de belissimas historias. Ralongey las homens du pluras landes studadan zu legendes iw leziones / Desde ha’ tempos os homens de diversos paises estudam suas lendas e licoes. Iw nus amo anjelete aperan en pli om hum da twas / E nosso anjinho do amor aparece em mais de uma delas. La legende rakontan ke Kupide, wo daeze du Olimpe, apen wo romanze kun wo mortaline nomira Psikee / A lenda conta que Cupido, uma deidade do Olimpo, teve um romance com uma mortal, chamada Psique^. Tamen twa amo tipe, inter wo dae iw wo simpla mortale, xren nirpermesira, provokuna la kolere du Venuse / Contudo esse tipo de amor, entre um deus e um simples mortal, era proibido, provocando a colera de Venus. Twa daine, lur, deciden submeti Psikee al wo pley nirfazila tasko serie, preskey non-evas por xri realiziras, por provi apartifi las dos namorules / Essa deusa, entao, resolveu submeter Psique^ a uma dificilima serie de tarefas, quase impossiveis de serem realizadas, para tentar separar os dois namorados. Sed la bela mortaline alfronten monstres iw drakes, iw venken cas barajes / Mas a bela mortal enfrentou monstros e dragoes, e venceu todas as barreiras.

82

Twamanierey, xi konkeren la respekte di Venuse, iw, tre pli om twe, xi gaynen di Jupitere la donese du senmortaleze, poys twey xi povax edziniji kun Kupide / Dessa maneira, ela conquistou o respeito de Venus, e, muito mais do que isso, ela ganhou de Jupiter o dom da imortalidade, porque assim ela poderia casar-se com Cupido. Iw di twa uniije naskijen la fiqline Volupie / E dessa uniao nasceu a filha Volupia. Twa romanze inspiren multas poetes iw yu hodiey zi xran simbole du amo forte / Esse romance inspirou muitos poetas e ate’ hoje ele eh simbolo da forc’a do amor. *****

83

HORIEL, LA ANJELE DU SENFINA AM HORIEL, O ANJO DO AMOR SEM-FIM Sankta Anjele du Sinyor, / Santo Anjo do Senhor Pley Sankta Anjele Horiel, / Santissimo Anjo Horiel Sankta Anjele du Eterna Am, / Santo Anjo do Amor Eterno Kwo nome memoran pri la tempe / Cujo nome lembra o tempo Kwa apan nen komenze nen fine, / Que nao tem comec’o nem fim Garduy me casekondey du mu vive, / Guardai-me em todos os segundos de minha vida Ti surterey, ti enmarey, / Queira sobre a terra, queira no mar Ti en la ciele, ti en la kaele. / Queira no espac’o aereo, queira no paraiso celestial Iw sar mi iam hazardey enfallox / E se algum dia acidentalmente eu cair en wo nirluma vale, en wo danjera abisme, / num vale escuro, num abismo perigoso Tuy prenuy me per vu fortikas brakes, / toma-me imediatamente em seus fortes brac’os Iw fluguy kun me per vu viglas flugeles / e voe comigo com suas vigorosas asas Super cas evas nus niramikes / Acima de todos os possiveis nossos inimigos Rektey al la Kastele du Reje du Universe, / Diretamente ao Castelo do Rei do Universo, Nus Sinyor iw Maystre Jezue Kriste. / Nosso Senhor e Mestre Jesus Cristo. Iw kwam iam finey mi devox forlasi / E quando um dia enfim deverei deixar por cam ji twa elpolva lojeje, / para sempre essa moradia de po’ Ho, mu pley Sankta Anjele Horiel, / Oh, meu Santissimo Anjo Horiel, mu fidela Gardanjele, / meu fiel Anjo-da-Guarda Komplezey degnuy aperi briletuna / Por favor digne-se de aparecer brilhando wa mu frakas okules, / em frente de meus olhos fracos Iluminuy mu voye, / ilumine meu caminho iw kondukuy mu povra anime / e conduza minha pobre alma Al la vera paradiza patrie, / ‘a verdadeira patria paradisiaca kwem nis vivon kuney / onde no’s viveremos juntos Senlimey felicas por eterney, / ilimitadamente felizes pela eternidade apud las ceteras sanktules / ao lado dos demais santos du nus Sinyor Jezue Kriste, / de Nosso Senhor Jesus Cristo, en la Dao Lume iw Paze senfinas. / na Divina Luz e Paz infinitas. AMEM ! / AME’M ! *****

84

TRAL XOZUES DU VIVE / PELAS ESTRADAS DA VIDA Tral xozues du vive / Pelas estradas da vida Nanam sola vi stan / Nunca sozinho esta’s Kun ve, survoy / Contigo, pelo caminho Sankta Maria rian / Santa Maria vai Oh venuy kun nes, piedrii / Oh vem conosco, caminhar Sankta Maria, venuy / Santa Maria, vem Sar tral monde las homes / Se pelo mundo os homens Sen se koni rian / Sem conhecer-se vao Nanam nonuy vu mane / Nunca negues a tua mao Al kwi vi renkontox / A quem voce encontrar Bet sar dirax las homes / Mesmo que digam os homens “vi povan xanji nane” / “tu nada podes mudar” Luktuy por wo nova monde / Luta por um mundo novo du unite iw paze / de unidade e paz Sar vu vive xaynox / Se parecer tua vida Senutila piedrie / inutil caminhar Memoruy ke vi abran voy / Lembra que abres caminho Alii vo sekvon / Outros te seguirao *** MARIA, REJIN NONVENKEVA / MARIA, RAINHA INVENCIVEL Oh Maria, rejin nonvenkeva ! / Oh Maria, rainha invencivel ! Xran Jezue kwi ve faren kwe vi xran / Foi Jesus quem te fez o que ehs Nirfermuy las manes, / Abre as maos, las manes grazioplenas / as maos cheias de grac’as Super nus amira patrie / Sobre a nossa patria amada Super nus amira patrie / Sobre a nossa patria amada La lande, la lande du Sankta Kruz / O pai’s, o pai’s de Santa Cruz *****

85

GENEZE {1} La Kreaze En la komenze, Dae kreen la ciele iw la tere. 2 La tere xren senforma iw dezerta; la nirlume kovren la abisme, iw la Dao spirite xvebaden super las akwes. 3 Dae diren: “Stuy lume!”. Iw la lume farijen. 4 Dae viden ke la lume xran bema, iw Li separen la lume di la nirlume. 5 Dae nomen la lume Tage, iw la nirlume Li nomen Nokte. Venen la vespere, iw pos twe, la matene: la huma tage. 6 Dae diren: “Stuy firmaje inter las akwes, iw zi separuy akwes di akwes”. 7 Dae kreen la firmaje, iw separen las akwes kwas stan sub la firmaje di twas akwes kwas stan super la firmaje; iw twey farijen. 8 Dae nomen la firmaje Ciele. Venen la vespere iw posey la matene: la dosa tage. 9 Dae diren: “Kolektijuy las akwes kwas stan sub la ciele en wo sama loke, iw aperuy la sekaje”; iw twey farijen. 10 Dae nomen la sekaje Tere, iw la kolekte du akwes Li nomen Mare. Iw Dae viden, ke twe xran bema. 11 Dae diren: “La tere faruy kreski verdajes, herbes kwas kontenan seme, iw fruktarbes kwas donan frukte law su spezie, iw la frukte kontenuy su seme”. Iw twey farijen. 12 Iw la tere faren elkreski verdaje, herbes kwas kontenan seme law su spezie, iw arbes kwas donan frukte law su spezie, la frukte kontenuna su seme. 13 Venen la vespere iw posey la matene: la tria tage. 14 Dae diren: “Stuy lumajes en la ciela firmaje, por separi la tage di la nokte; zis aktuy kwaw signes iw markuy la tempe, las tages iw las yares; 15 iw zis briluy en la ciela firmaje por ilumini la tere”. Iw twey farijen. 16 Dae faren las dos grandas lumajes: la pli granda por regi la tage, iw la nirpli granda por regi la nokte; iw Li faren ankey las steles. 17 Dae meten zes sur la ciela firmaje, por ke zis iluminuy la tere, reguy la tage iw la nokte, iw separuy la lume di la nirlume. Iw Dae viden, ke twe xran bema. 19 Venen la vespere iw posey la matene: la kwara tage. 20 Dae diren: “Las akwes plenijuy per wo amase du vivas stajes, iw fluguy birdes super la tere, sub la ciela firmaje”. 21 Dae kreen las grandas balenes iw la tota amase du vivas stajes kwas plenifan las akwes, cas law su spezie, iw cas birdes law su spezie. Iw Dae viden ke twe xran bema. 22 Iw Dae zes benen, iw diren: “Fruktijuy iw multijuy, iw plenifuy las maros akwes, iw las birdes multijuy sur la tere”. 23 Venen la vespere iw posey la matene: la kwina tage. 24 Dae diren: “La tere produktuy vivas stajes law su spezie: domos bestes, rampules iw sovajas bestes, law su spezie”. Iw twey farijen. 25 Dae kreen las sovajas bestes law su spezie, samey las domos bestes, iw ankey twey cas bestes, kwas rampadan surterey. Iw Dae viden, ke twe xran bema. 26 Twam Dae diren: “Nis kreuy la home law Nus bilde, simila al Nes. Ke lis reguy super las maros fixes, super las cielos birdes, super las domos bestes, super la tota tere, iw super cas rampules kwas rampadan surterey”. 27 Dae kreen la home law Su bilde; law la bilde du Dae Li kreen le, en forme du vire iw wine Li kreen zes. 28 Dae benen zes, iw diren: “Fruktijuy iw multijuy; plenifuy la tere iw vos submetuy ze. Reguy super las maros fixes, super las cielos birdes, iw super cas bestes kwas movijan surterey”. 29 Dae diren: “Yen Mi vos donan cas herbes kwas produktan seme, kwas trovijan sur la tota tere, iw cas fruktarbes kwas kontenan en si su seme, por ke zis xruy manjate por ves. 30 Iw al cas teros bestes, al cas cielos birdes, al ce kwa rampadan surterey iw kontenan en si wo vivoblove, Mi donan ca verda herbe kwaw manjate”. Iw twey farijen. 31 Dae rigarden su tota verke, iw viden ke ce xran tre bema. Venen la vespere, iw pos twe, la matene: la sesa tage. 1

{2} 1 Twey vlen finiras la ciele, la tere, iw cas su apartenajes. 2 Dae finen ye la siva tage Su labore ar kwa Li faren, iw Li ripozen en la siva tage di Su tota laborade. 3 Dae benen la siva tage iw sanktifen ze, poys en twa tage Li ripozen di Su tota verke du kreaze. 4 Twa xran la historie du kreaze du ciele iw du tere.

86

La Paradize Kwam la Sinyor Dae faren la tere iw la ciele, 5 non ekzisten ankorey surterey nana arbete en las kampes, iw nana herbe ankorey kresken en las kampes, poys la Sinyor Dae non faren pluvi surteroy, nen ekzisten home por kultivi la tere; 6 sed wo nebule levijaden di la tere iw zi nirsekaden la tota tero surfaze. 7 La Sinyor Dae lur formen la home el la tero kote, iw enbloven en lu naze wo vivo spire, iw la home farijen wo viva staje. 8 Nu, la Sinyor Dae planten wo jardene en Edene en la Oriente, iw Li meten twem la home kwa Li kreen. 9 La Sinyor Dae faren kreski el la tere caspezias arbes, kun carma aspekte iw bemas fruktes por xri manjiras; iw la arbe du vive en la meze du jardene, iw la arbe du cienze pri beme iw mave. 10 Wo rivere elrian el Edene, por akwoprovizi la jardene, iw di twem zi dividijan en kwar brances. 11 La nome du huma brance xran Pixon; zi xran twa kwa cirkawan la tota lande Havila, kwem trovijan la awre. 12 La awre du twa lande xran pura; twem ankey trovijan bedelie iw la xtone onikse. 13 La nome du dosa rivere xran Gihon; zi xran twa kwa cirkawan la tota lande Etiopie. 14 La nome du tria rivere xran Hidekel, kwa fluan al la oriente du Asirie. La kwara rivere xran la Ewfrate. 15 La Sinyor Dae prenen la home iw enlojen le en la Edeno jardene, por li kultivi iw gardi ze. 16 La Sinyor Dae ordonen al la home diruney: “Vi povan manji la frukte du cas arbes du jardene; 17 sed non manjuy la frukte du arbe du cienze pri beme iw mave, poys en la tage en kwa vi ze manjox, vi mortox sendowbey”. 18 La Sinyor Dae diren: “Non xran bema ke la home restu sola; Mi kreon por le wo helpune simila al le”. 19 La Sinyor Dae xren kreuna el la tere cas kampos bestes iw cas cielos birdes, iw Li konduken zes al la home, por vidi kwey li nomox zes; iw ca nome donira fa la home al las vivas stajes xrox twos veras nomes. 20 La home donen nomes al cas brutes, al cas cielos birdes, iw al cas kampos bestes; sed por la home non trovijen wo helpune simila al le. 21 Twam la Sinyor Dae faren falli profunda dorme sur la home, iw dum ji twi dormen, Li prenen wo el lu ripes iw fermen la loke per karne. El la ripe kwa la Sinyor Dae prenen dil home, Li faren wo wine, iw konduken xe al la home. 23 La home diren: “Yen nun jim, xi xran oste el mu ostes iw karne el mu karne; xi xruy nomira Wine, poys el la Vire xi xren prenira”. 24 Tway la vire forlason su patre iw su madre, por humiji kun su wine; iw zis yam non xran plu krom nur hum karne. 25 La vire iw la wine steni nudas, iw zis non honteni. 22

*****

87

LA EVANGELIE LAW SANKTA MATEE {1} ENKONDUKE Genealogie du Jezue Kriste, fiqle du David, fiqle du Abraham. Abraham generen Izaak; Izaak generen Jakob; Jakob generen Jehuda iw lu frates, 3 Jehuda generen, el Tamar, ar Perek iw Zerah; Perek generen Hekron; Hekron generen Ram; 4 Ram generen Aminadab; Aminadab generen Harxon; Harxon generen Salma; 5 Salma generen Boaz el Rahab; Boaz generen Obed el Rut; Obed generen Jixay; 6 Jixay generen David, la reje. La reje David generen Salomon el twi, kwi xren edzine du Urija; 7 Salomon generen Rehabeam; Rehabeam generen Abija; Abija generen Asa; 8 Asa generen Jehoxafat; Jehoxafat generen Joram; Joram generen Uzija; 9 Uzija generen Jotam; Jotam generen Ahaz; Ahaz generen Hizkija; 10 Hizkija generen Manase; Manase generen Amon; Amon generen Joxija; 11 Joxija generen Jehonia iw lu frates, en la aresteze en Babelon. 12 Iw pos la aresteze en Babelon, Jehonia generen Xealtiel; Xealtiel generen Zerubabel; 13 Zerubabel generen Abiud; Abiud generen Eliakim; Eliakim generen Azor; 14 Azor generen Cadok; Cadok generen Ahim; Ahim generen Eliud; 15 Eliud generen Eleazar; Eleazar generen Matan; Matan generen Jakob; 16 Jakob generen Jozef, edze du Maria, el kwi Jezue naskijen, ji twi nomira Kriste. 17 Lur las generazies, di Abraham yu David, xran dekkwar. Di David yu la aresteze en Babelon xran dekkwar generazies. Iw pos la aresteze yu Kriste, dekkwar generazies. 1 2

NASKIJE DU JEZUE Yen kwey naskijen Jezue Kriste: Maria, lu madre, xreni fiancine du Jozef. Ya om zis kunveni, xi trovijen graveda per la Sankta Spirite. 19 Jozef, xu edze, xrani wo yustule, iw non volani meti xe al publika nirhonore, deciden sekretey rifuzi xe. 20 Sed kwam li pripensaden twe, yen wo anjele du Sinyor aperen al le en sonje, iw diren: “Jozef, fiqle du David, non timuy rizevi Maria kwaw vu edzine, poys twe, kwe en xi xren konzipira, venan el la Sankta Spirite. 21 Xi naskon wo fiqle, ar kwi vi nomon Jezue, poys li savon su popole di zu pekes.” 22 Ca twe okazen por plenumiji twe, ar kwe la Sinyor hiblen per la profete: 23 “Yen la Virguline gravedijon iw naskon wo fiqle, kwi xron nomira Emanuel”, kwe signifan: Dae kun nis. 24 Vekijuna, Jozef faren kwey lo ordonen la anjele du Sinyor, iw rizeven en su dome su edzine. 25 Iw, sen li koni xe, xi nasken wo fiqle, kwi rizeven la nome Jezue. 18

{2} ADORADE DI MAGES 1 Twey, kwam Jezue xren naskira en Bet-Lehem du Yudie en la tempe du reje Herode, yen mages venen di la Oriente al Jeruzalem. 2 Lis demanden: “Kwem stan la jus naskira Reje du Yudes? Poys nis viden lu stele en la Oriente, iw venen por adori le.” 3 Kwam la reje Herode awden twe, li nirtrankwilijen, iw la tota Jeruzalem kun le. 4 Li kunvenen cas cefpastres iw skribistes du popole, iw demanden los kwem la Kriste devax naskiji. 5 Lis lo diren: “En Bet-Lehem du Yudie, poys per la profete stan skribira la yene: 6 Iw vi, oh Bet-Lehem, lande du Yudie, naney xran la pley nirgranda inter las urbes du Yudie, poys el vi venon la rejune, kwi paxton Mu popole Izrael.” 7 Twam Herode sekretey voken las mages, iw demanden los pri la justa tempe en kwa la stele aperen al les. 8 Iw li senden les al Bet-Lehem, diruna: “Riuy iw bem-informijuy pri la knabete. Kwam vi trovox le, komunikuy me, por ke ankey mi venuy adori le.” 9 Awduney las rejos vortes, lis oyvoyrien. Iw yen la stele, ar kwa lis viden en la Oriente, wariaden wa les, yu zi alvenex super la loke kwem stexi la knabete, iw twem zi haltex. 10 La aperaze du twa stele plenifen les per pley granda joye. 11 Enriunas en la dome, lis troven la knabete kun lu madre Maria, iw adorklinijen al Le. Pos twe, lis abren su trezorujes, iw Lo oferen kwaw dadives: awre, olibane, iw mirhe. 12 Avertiras fa Dae en sonje, ke lis non returnuy al Herode, lis revenen al su lande per alia voye.

88

FUJE AL EGIPTIE 13 Pos zus forrie, yen wo anjele du Sinyor aperen en sonje al Jozef, diruna: “Levijuy, prenuy la knabete iw lu madre, iw fujuy al Egiptie, iw restuy twem yu mi avizox ve, poys Herode sercon la knabete por le mortifi.” 14 Jozef levijen en la nokte, prenen la knabete iw lu madre, iw migren al Egiptie. 15 Twem li resten yu la morte du Herode, por plenumiji ar kwe la Sinyor diren per la profete: “El Egiptie Mi voken Mu Fiqle.” 16 Herode, viduna ke li xren trompira fa las mages, tre kolerijen, iw ordonen mortifi cas knabetes en Bet-Lehem iw twos cirkawajes, ar twi apunas yu dos yares ow nirpli, law la tempe pri kwa li justey oysaben di las mages. 17 Lur plenumijen kwe xren dirira per la profete Jeremia: 18 “Voce xren awdira en Rama: jemade iw nirdolca lamentade. Yen Rakel priploran su infanes, iw xi non volan konsolaze, poys zis yam non plu stan!” 19 Kwam Herode morten, la anjele du Sinyor aperen en sonje al Jozef en Egiptie, iw diren: 20 “Levijuy, prenuy la knabete iw lu madre, iw revenuy al la lande du Izrael, poys morten twi, kwi atenzen kontraw la vive du knabete.” 21 Jozef levijen, prenen la knabete iw lu madre, iw rien al la lande du Izrael. 22 Sed kwam li awden, ke Arhelae rejani en Yudie en la loke du su patre Herode, li timen rii twoy. Avertira fa Dae en sonje, li se fortiren al las regiones du Galilee, 23 iw venen loji en la urbe Nazaret, por plenumiji twe, kwe xran dirira per las profetes: “Li xron nomira Nazareyne.”

{3} PREDIKADE DU JOHAN LA BAPTISTE En twas tages venen Johan, la Baptiste, predikuna en la dezerte du Yudie. 2 Li diraden: “Pentuy, poys alproksimijan la cielo regne.” 3 Li xran twi, pri kwi hiblen la profete Jesaya, diruna: “Voce du kriune en la dezerte: Pretifuy la voye du Sinyor, rektifuy Lu riejes.” 4 Johan apen su vestaje el kamelos hares, iw leda zone cirkaw su lumbes. Li se nutraden per akrides iw sovaja miele. 5 Homes el Jeruzalem, el la tota Yudie iw el la tota cirkawaje du Jordan, venaden al le. 6 Zis konfesaden su pekes, iw zis xreni baptiras fa li en las akwes du rivere Jordan. 7 Tamen, viduna multas el las Farizees iw Sadukees venunas al lu baptade, li zos diren: “Oh, vipurides! Kwi averten ves forkuri di la venuna kolere? Donuy, lur, fruktes di vera pente. 9 Iw non diruy eney du ves: Nis apan Abraham kwaw patre! Poys mi vos diran: Dae xran potenza por, el ji twas xtones, doni ides al Abraham. 10 La hakice yam kuxan ye las arbos radikes. Ca arbe, kwa non donon bemas fruktes, xron rohakira iw forjetira en la fayre. 11 Mi ves baptan per akwe, kwaw pento-signe. Sed pos me venan ii, pli potenza om mi, al kwi mi non xran inda bet alporti lu xues. Li ves bapton per la Sankta Spirite iw per fayre. 12 Li apan wo xovelice en las manes, iw purifon su draxeje, iw rikolton su tritike en la greneje. Sed las payles, li brulifon en la non-estingeva fayre.” 1

BAPTISME DU JEZUE 13 Twam venen Jezue, di Galilee al Jordan, al Johan, por xri baptira fa twi. 14 Sed Johan nirakzepten le, diruna: “Xran mi kwi bezonan xri baptira fa Vi, iw tu Vi venan al me?” 15 Sed Jezue responden: “Lasuy fariji twey nun, poys nos decan plenumi ca yusteze.” Twam Johan ceden. 16 Pos om Jezue vli baptira, li tuy elrien el las akwes. Iw yen la ciele abrijen, iw onis viden desci sur Le, en kolombo forme, la Dao Spirite. 17 Iw wo voce venen el la ciele, diruna: “Yen Mu Fiqle pley amira, ye kwi Mi apan plezure.”

{4} TENTAZE EN LA DEZERTE 1 Twam Jezue xren kondukira fa la Spirite al la dezerte, por vli tentira fa la diable. 2 Li fasten dum kwardek tages iw kwardek noktes. Pos twe, li nirsaten. 3 La tentune alproksimen al le, iw diren: “Sar vi xran la Fiqle du Dae, ordonuy ke ji twas xtones farijuy pane.” 4 Sed Jezue responden: “Stan skribira: Non nur per pane vivan la home, sed per ca vorte el la Dao boke.” 5 Pos twe, la diable alporten le al la sankta urbe, starifen le sur la tegmento poynte du temple, iw diren: 6 “Sar vi xran la Fiqle du Dae, jetuy se niraltoy, poys stan skribira: Li ordonen al Su anjeles pri Ve, iw zis porton Ve sur su manes, por ke Vi non trombluy ye wo xtone.” 7 Jezue

89 responden: “Ankey stan skribira: Non tentuy la Sinyor, Vu Dae.” 8 Denovey la diable alporten le, al tre alta monte, iw le montren cas regnes du monde iw zus glore, iw diren: 9 “Mi vo donaton ca twe, sar vi, falluna se wa me, me adoron.” 10 Twam Jezue lo diren: “Forriuy, Satane! Poys stan skribira: Al la Sinyor, Vu Dae, vi adorklinijuy, iw nur al Le vi servuy.” 11 Pos twe, la diable forlasen Le, iw yen anjeles venen iw servaden Le.

KOMENZE DU PREDIKADE DU JEZUE LAS HUMAS DIZIPLES Kwam Jezue awden, ke Johan xren arestira, li forrien al Galilee. 13 Forlasuna la urbe Nazaret, li venen loji en Kapernaum, apudmara, en las limes du Zebulun iw Naftali, 14 por plenumiji kwe xren dirira per la profete Jesaya, nomey: 15 “Lande du Zebulun iw lande du Naftali, regione mar-naybara, trans la Jordan, Galilee du nacies; 16 Twa popole, siduna en nirlume, viden rebrili wo granda lume, iw wo awrore aperen al kwi kuxen en la ombra morto regione.” 17 Di twam Jezue oyprediken: “Pentuy, poys la cielo regne alproksimijen.” 18 Li, piedriuna apud la mare du Galilee, viden dos frates: Simon (nomira Petre) iw Andree, lu frate, jetunas rete al mare, poys lis xreni pexistes. 19 Iw li los diren: “Venuy pso me, iw mi faron ves homos pexistes.” 20 Iw lis tuy forlasen su retes, iw sekven le. 21 Pluriuna di twem, li viden alias dos frates: Jakob, fiqle du Zebedee, iw Johan, lu frate, en la barke kun lus patre Zebedee, riparunas su retes. Li voken les, 22 iw lis tuy forlasen la barke iw su patre, iw sekven le. 23 Jezue trarien la tota Galilee, instruuna en zus sinagoges, iw predikuna la Evangelie du regne, kurazuna ca nirsane iw ca nirfortaje inter la popole. 24 Lu fame disvastijen en la tota Sirie; iw onis lo alkonduken cas nirsanules iw nirfortires fa diversas nirsanes iw turmentes, endemonires, epilepsiules, paralizules. Iw li kurazaden ci. 25 Grandas homamases sekven le el Galilee, el Dekapolis, el Jeruzalem, el Yudie, iw el alias landes du trans la Jordan. 12

{5} LAS FELICOS PROMESES Viduna twas homamases, Jezue ascen sur la monte. Li oysiden, iw su diziples alproksimen al le. 2 Twam, nirfermuney la boke, li instruen zes, diruney: 3 “Felicas xran twi, las nirricules ye la kore, poys du twi xran la cielo regne! 4 “Felicas xran twi, kwi ploran, poys zis xron konsoliras! 5 “Felicas xran las humilas, poys zis heredon la tere! 6 “Felicas xran twi, kwi nirsatan iw soifan yusteze, poys zis satijon! 7 “Felicas xran las kompatemas, poys zis rizevon kompate! 8 “Felicas xran las puras kores, poys zis vidon Dae! 9 “Felicas xran las pazifistes, poys zis xron nomiras fiqles du Dae! 10 “Felicas xran twi, kwi vlan persekutiras pro la yustize, poys du twi xran la cielo regne! 11 “Felicas xran vis, kwam onis ves riprocon iw persekuton iw falsey ves kalumnion pro me. 12 Joyuy iw ravijuy, poys vus rekompenze xron granda en la kaele; poys twey onis persekuten las profetes kwi venen ya om ves.” 1

SALE DU TERE IW LUME DU MONDE “Vis xran la sale du tere. Sed sar la sale sengustijan, per kwe onis zo redonox zu guste? Zi yam tawgan por nane, krom por xri forjetira iw pied-premira fa las homes. 14 “Vis xran la lume du monde. Wo urbe starira sur monte non povan xri kaxira. 15 Kwam onis cendan wo lampe, onis metan ze non sub la grenmezurice, sed sur la lampinge; iw zi luman por ci, kwi stan en la dome. 16 Twey samey vu lume briluy wa las homes, por ke zis viduy vus bemas fares, iw glorifuy Vu Patre, kwi stan en la kaele.” 13

*****

90

LA PSALMOPE {23} PSALME DU DAVID La Sinyor xran mu paxtiste, nane mo mankon. 2 Sur verdas herbejes, Li faran me ripozi. Apud refrexunas akwes, Li kondukan me. 3 Li redonan las fortes al mu anime. Law la vero voye Li kondukan me, pro Su nome. 4 Bet kwam mi riox tra vale du densa nirlume, mi non timox mavaje, poys Vi stan kun me. Vu bastone iw bakule xran apoges por me. 5 Vi preparan por me wo table wa mu niramikes. Vi xmiren per olee mu kape, mu pokale transbordan. 6 Vu bemeze iw mizerikorde sekvon me dum cas tages du mu vive. Iw mi reston en la dome du Sinyor eterney. 1

***

{91} Vi, kwi lojan sub la xirme du Pleyaltule, kwi ripozan en la ombre du Capovule, 2 diruy al la Sinyor: “Mu rifujeje iw mu fortikaje, Mu Dae, al kwi mi konfidan.” 3 Poys Li savon ve di la rete du kaptiste, iw di la pereova peste. 4 Per Su plumes, Li xirmon ve, iw sub Lu flugeles vi rifujon. Lu fideleze xron por ve xilde iw kirase. 5 Vi non timon noktos terures, nen sage kwa flugan entagey, 6 nen peste kwa rian en nirlume, nen la mave kwa eksterman tagmezey. 7 Ye vu nirdekstre fallox mil homes, iw dekmil ye vu dekstre, sed vi non xron tuxira. 8 Vi rigardon per vu propras okules iw vidon la pune al las nirvirtules. 9 Poys la Sinyor xran vu defende; vi elekten la Pleyaltule kwaw vu rifujeje. 10 Nana mave trafon ve, nana turmente atingon vu tende. 11 Poys al Su anjeles Li ordonen pri ve, ke zis garduy ve lawlongey du cas vu voyes. 12 Sur las manes zis porton ve, por ke vi non trombluy ye ia xtone. 13 Sur serpente iw aspide, vi paxon. Vi pied-premon leone iw drake. 14 “Poys li enamijen al Me, tway Mi savon le. Mi defendon le, poys li konan Mu nome. 15 Li vokon Me, iw Mi le awskulton. Mi ston kun le en mizere. Mi le liberon iw kovron per glore. 16 Mi satifon le per longa vive, iw lo montron Mu save.” 1

*****

91

MAGNIFIKAT (KANTIKE DU MARIA ; LUKE 1 : 46-55) Iw Maria diren: “Mu anime glorifan la Sinyor, mu spirite pleyjoyan en Dae, mu Savune, 48 Poys Li rigarden la humileze du Lu servistine; Tway, di nun, cas generazies klamon me “felica”, 49 Poys mo realizen ravajes twi, kwi xran pleypotenza, iw kwo nome xran Sankta. 50 Lu mizerikorde etendijan, di generazie al generazie, sur ci, kwi Le timan. 51 Li elmontren la forte du Su brake: konfuzifen las kores du soberbules. 52 Li fallifen las pontezules di lus trones, iw leven las humilules. 53 Li satifen las mizerules per bemajes, iw forsenden las ricules kun nirplenas manes. 54 Li helpen Su servune Izrael, memoruney pri Su mizerikorde, 55 Law Li promesen al nus prapatres, favorey al Abraham iw lu idope por eterney.” 46 47

BENEDIKTUS (KANTIKE DU ZAKARIAS ; LUKE 1 : 68-79) “Bendikta xruy la Sinyor, Dae du Izrael, poys Li viziten iw elaceten Su popole, 69 Iw aperifen nos wo povoza Savune, en la dome du David, Lu serviste, 70 Kwaw Li hiblen, di las humas tempes, perey du Su sanktas profetes, 71 Por nes liberifi di nus niramikes, iw di las manes du ci, kwi niraman nes. 72 Twey Li praktikan Su mizerikorde al nus patres, iw memoran pri Su sankta alianze, 73 Law la jure farira fa Li al nus prapatre Abraham: 74 Ke Li nos donon ke, liberiras di las manes du nus niramikes, nis servuy Le sentimey, 75 En sankteze iw yusteze wa Le, dum cas tages du nus vive. 76 Iw vi, infane, xron nomira profete du La Pleyaltule, poys vi warion wa La Sinyor, por Le pretifi la voye, 77 Por doni al Lu popole koni pri la save, per pardone du pekes. 78 Pro la kompatema kore du nus Dae, Kwi faron viziti nos la sunlevije di supre, 79 Por ilumini twi, kwi sidan ye nirlume iw en la morto ombre, por gvidi nus piedes en la pazo voye.” 68

*****

92

KELKAS GRAVAS KATOLIKAS PREJES

72

PATRE NUS Patre Nus, Kwi stan en la kael, Sanktira xruy Vu Nome Venuy al nes Vu regne Farijuy Vu vole Kwaw en la kael, twaw sur la ter Nus catago pane, donuy al nes hodiey Pardonuy nus ofendes, kwaw nis pardonan Al kwi nes ofenden Iw non lasuy nes enfalli en tente, Sed liberuy nes di la mave. Amem! ***

AVE MARIA Ave, Maria, grazioplena La Sinyor stan kun vi Bendikta vi xran inter las wines Iw bendikta xran la frukte du vu ventre, Jezue Sankta Maria, Dao madre Prejuy por nes, pekunes Nun iw ye nus mortohore Amem!

***

KREDE Mi kredan al Dae Patre, capova, Kreune du ciel iw du ter, Iw al Jezue Kriste, Lu unika Fiqle, Nus Sinyor Kwi xren konzipira per la pove du Sankta Spirite Naskijen di la Virguline Maria Suferen sub Ponzie Pilate Xren kruzumira, mortira iw entombira Descen al la dome du mortunes Resurekten ye la tria tage, Ascen al la kael Stan siduna ye la dekstre du Dae Patre, capova, Di kwem Li venon por yuji las vivunes iw las mortunes Mi kredan al la Sankta Spirite Al la Sankta Katolika Eklezie Al la komunie du sanktules Al la pardone al las pekes Al la karno resurekte Al la eterna vive. Amem! *****

72

73

KWEM RESTEN LAS FLORES? (EL “S^ANCO POR FELIC^O”)

72

Nu diruy! Kwem resten las flores? Las flores du vivojoye, las flores du belas iw bemas aferes, en la televida jurnale, en la cataga gazete iw en las catagas konversazies? Zis morten iw sufokijen en lavange da mesajes pri nirame, perforte, murde, grandas iw nirgrandas skandales. Nani viden las flores, Nani awden pri zes. Zis sufokijen iw morten en la monuje du sensazios spekulunes iw sur las lipes du misprofetes! Nu diruy! Kwem resten las flores? Las flores du ecas reziprokas afablajes. Las flores du reziproka prudonate. La edze por la edzine. La edzine por la edze. Cas homes wos por alii! Zis morten pro nus obstine, Zis sufokijen en nus stulta ofendijeme, pro nus eta milite endoma! Nu diruy! Kwem resten las flores du twa nirgranda joyova nestvarme kwa nis povax donati wos al alii?

Vi apan wo kore iw ekzistan wo home, kwi bezonan ve. Pretifuy las flores! Kway twom da homes non juan la vive? Poys lis non apan amikeze, non konan homes, kwi aman les, poys nanem lis trovan signe du simpatie iw bemvole. Poys por les nanam floran flores! Iw tamen flores faran mirakles! Non xruy vis multikostas flores! Xruy nur totey simplas flores: ridete, afabla vorte, simpla geste. La pley eta flore, donatira kun varma kore, faran koni bela rakonte. Pura, carma fabelete pri piwzete du kaele sur la tere, kwem las homes xran anjeles, kwem por ca angore, por ca dolore iw por ca larme ekzistan dolca konsole, kwem las homes kwaw flores floran wos por alii!

72

*****

73

AMIKE (EL “S^ANCO POR FELIC^O”)

72

Vi kapablan elteni iw travivi ce, sar staran apud ve wo amike, bet sar twi non povan fari pli om diri wo vorte iw premi la mane. Amike en vu vive xran kwaw bemas panes iw vine. Amike en la vive xran la pley forta konsole en ca mizere. Amike xran verey homa bemeze ye kwa vi sentan signe du Dao bemeze. Kreduy mo, la klara responde di socia helpune, psikiatre, la pley bemintenza helpe fa ofiziala organize por “home en problemes” non twom valoran kwom la simpla geste, la elkora vorte di amike ow amikine. Kway en pasea dimance twa vire telefoney diren: “Mi xran senespera. Mi non plu volan vivi. Mi donen ca mu xparira mone al la psikiatre. 500 belgas frankes por siv minutes iw pos twe al la apotekiste por piloles, iw kwam twas non stan, ce denovey xran la same.”

Iw twa wine en pasea jawde: “Diruy ie. Mi farox stultaje. Mi apan kwar infanes. Mi apan ce, sed mi nirxatan la vive.” Tu lur nani stan kwi povax xri amike ow amikine por twi iw kwi povax donati al twi iom da nestvarme en jia monde kwem ce xanzelijan? Las psikiatres non plu saban solvi. Homes farijan viktimes du psika medio nirpurije. Per piloles onis non forifan twe. Teman pri la pley simpla homa bemeze, en kwa alia home trovan xirme!

72

*****

73

KOMPUTURE NON PRIATENTAN LA KORE (EL “S^ANCO POR FELIC^O”) “Xri home, xri bema home”, twa xran la nura gravaje en jia monde. Sed kwi interesijan por twe? Bemeze supozan simpleze, afabla iw libervola serveme iw wo doze da pruforgeseme. Iw kwi streban al twe? Twas aferes totey non stan en la mode. Zis non placan. Iem iw twem vi awdan pri wo nova socie, pri wo nova monde, sed niroftey vi awdan pri ji twas apendas bazas elementes. Tway la vakua babilade pril renovade du la socie iw reforme dul struktures xvebadan aerey. Las reformes ijan nonkredindas, poys las homes zes non rimarkan en la cataga vive. La granda monde nur vidan grandas aferes; aferes, kwas xran okulfrapas; aferes, kwas apan moderna valore: kariere, publika honore, ricaje! Onis non informijan pri vu bemeze, pri vu simpleze, vu kore, sed wew pri vu universitata titole, vu diplome, vu sukzeseme, vu ambizie, vu cienza iw teknika valores. Onis informijan pri la teknika, cienza home, kwi konforman al la moderna socie. Kwey evey onis xran pley imunas por las homas sentes kwaw kompate, kompreneme, atente al las nirprosperules, zorge pri alii. Twa xran la danjere, kwa menazan nes en jia tro organizira iw tro administrira socie. Komputures non priatentan la kore! Kwey iey evan, ke plu ekzistuy twom da terura nirprospere en jia monde? Las bemas homes non apan pove. La pove iw la decide en jia monde stan enmaney du sennomas grandules dul tere, kwi ankorey agan kvazaw cas kozes surterey zos apartenax! Non senkurajijuy! Farijuy wo bema home, wo vera bema home. Twam twa eta parte du monde, kwem vi vivan, tuy ijon wo pli bema partete du monde! Dum momentes du senkurajije, du nirforte, du time en la vive, multey gravan renkonti wo bema home, wo home kwi ve komprenax, kwi non nirafabley riprocox ve, kwi non traktax ve nirvarmey, sed home kwi kapablax konsoli iw kurajifi ve. Non ci xran nirricas, nirfortas homes. Nis non xran anjelas stajes kun flugeles iw kun la kape en las nubes, por kwi non nirfazilan promeni sur la strecira korde du perfekteze. Nis cas bezonan kompreneme, kurajife, iw pardone. Iw twe xran la donate, ar kwa nis dawrey prezentuy wos al alii en la nome du Jezue Nazareyne. Tu vi konan le? Multas homes konan le lawnomey. Nirmultas konan le kwaw amike. Li volan liberi las homes di la mave. Iw la pley granda mave trovijan en la sename. Li amen las nirricules iw las pekunes iw nur koleren pri ricules iw hipokritules, homes kwi aserten, ke lis xran perfektas iw sekvey non bezonan save nen pardone. “Kwi xran senpeka, jetuy la huma xtone”, li diren. Iw li hiblen pri la perdijuna fiqle, kwi revenuna heymoy xren akzeptira sen demandes pri las motives iw la maniere iw sen riproces. Kontrawey. Jezue non xran kwaw las homes. Li xran ame. Li preparan wo feste por ca perdijuna fiqle iw donatan la paradize al la pentuna murdiste. Li skriban en la sable por la nirfidela edzine. Ar la perdijuna xafe li prenan surxultrey. Iw foyey li peten, ke nis lernu ie di le. Iw twam li diren: “Lernu di me, ke mi xran milda iw korhumila”. Mi aman twa Jezue pli om mi kapablan diri. Li vivan por me. Mi xatax, ke ankey vi konox le non kwaw amike du fora pasee, sed kwaw viva amike pley apuda! *****

74

LA KOMPUTURE KWA ANIMADEN DESEGNES Sten iam foy, ya multas iw multas yares, wo olda desegniste kwi lojeni en wo nirproksima vilaje. Li nomijen Gepete, iw xreni tre talentoza. Kwaw cas desegnistes dul monde, Gepete pasaden la vive desegnuna. Las desegnes fariras fa li, tamen, xreni tre pli belas om cas alios. Gepete desegnaden por las infanes; steni multas infanes en la vilaje. Li desegnaden besteces, kwaw kateces iw hundeces. Twas restaden ravas, iw las infanes carmiras per zes. Las desegnes preskey hibladen, preskey movijaden. Gepete desegnaden en la verande du su dome, kwa situen ye la strato fine. En twa bela tegmentapa iw vitro-xirmira terase li pretifaden la tripiedaje por teni las plates du desegnilas bildes. Iw apudey, komprenevey, li metaden las farbes iw penikes. Li oysidaden sur wo benkete, elektaden wo modele, ow elpensaden pri wo su pasea bema sperte kun wo komuna reprezentune du animala regne, iw di twam li pasaden la tota tage desegnuna iw pentruna, materializuna surpaperey su inspiraje. Iw en twa granda verande, oftey li rizevaden pluras infanes, kwi restaden twem rigardunas miriras al maystre Gepete praktiki lu metie. Xreni twas infanes kwi oftey alportaden al la bemkora oldulece las besteces por lo servi kwaw pentro-modeles. Pos pentriras iw sekiras, Gepete donataden senpagey las desegnes al las infanes, por vidi zes pli joyas. Li non xreni rica. Krom su modesta domete, ce ar kwe li poseden xren nur wo katece, nomira Figaro, kwa xren nigra kun blankas makules, tre aminda iw ludema. Figaro, tamen, foyey, iom nirhelpaden Gepete. Foyey zi renversaden farb-potes sur blankas paperfolies, zi kaxaden penikes sublitoy, ow bet grataden per su akras unges las pley belas desegnes pos om zis xren pentriras. Gepete, foyey, ijaden iometey kolera pri la katece, iw li zo aplikaden kelkas polmofrapetes, sed nirfortey, nur por zi lerni non ripeti las misfares. Tamen Figaro preskey nanam lernaden. Gepete, kompatindey, kondutaden pli iw pli zorgey. Li selektaden las platajes pli belas, iw pos om pentri zes, li zes garden en su kombmeble en su dormocambre en la supera domo etaje. Iw ankey xlosaden en wo xranke las desegnos iw pentros instrumentes. En la vilaje ci endormaden fruey. Twem non sten elektre. Tamen Gepete kutimijen endormiji iom pli nirfruey. Pos om la Sune se kaxi, kwam ci yam revenen heymoy iw yam enlitijen, li prenaden su benkete sur kwa li sidaden por desegni, iw alportaden ze al la domo korte, kwem li restaden alrigarduna las steles iw fumuna su pipe. Figaro cam restaden apud le, kuxuneca surgrundey, ow sur lu femures, kvieteca. Nur tre pli nirfruey, noktomezey, twam Gepete riaden dormi. Li twam nircendaden su pipe, karesumaden Figaro, enriaden domoy iw xlosaden la porde. Li prenaden su lampione en la salone, wo akwo glase en la kuireje, iw ascaden al la supera etaje du su dome, kwem steni lu modesta dormocambre. En twa cambre steni nur wo nirnova lite, wo kombmeble (en kwos tirkestes li gardaden su selektiras desegnajes), wo xranke (en kwa, krom su vestes, li garden su metios instrumentes), iw wo ligna brakseje. La kombmeble staraden apud la cambro fenestre. Kwey dirira, la Gepeto dome situen ye la strato fine, iw di twem onis povax vidi la senmastra terene ar kwa las dommastrines uzaden kwaw basureje, iw las naybaros knabes ze uzaden kwaw futbalo kampe. Gepete oftey rekomendaden al las knabes eviti ludi en twa loke. Ci sabeni pri la danjere du twa afere, sed lis xreni obstinas. Wotagey wo knabete twem fallen iw iom se vunden. Li nirsekven las jopatros konsiles, iw rien ludi kwey kutimey en la non tawga kampe. Twa knabete nomijen Petrece. Ci multey xataden le, ci tre kompataden le, ci lo alporten donateces, por ke li resaniju pli rapidey kwey evey. Gepete alporten kwaw donate ar wo su desegnaje, la pley bela ar kwa li apen. Kwam Gepete alvenen en la Petreco dome, yam sten pluras persones twem. Petrece steni enlitira iw dormuna. Gepete lasen la desegne kun lu jopatres, iw ankey interhiblen iom longey kun zes. Finey, li alrigarden denovey Petrece, iw revenen heymoy. Gepete resten pripensuna pri Petrece iw pri cas twas alias infanes du vilaje. Cas zis apen su jopatres, cas zis apen su jofrates. Sed li iw Figaro, tamen, xreni solules. Kwam Gepete alvenen heymoy, li apen nane por fari, iw lur li faren la pentraje du wo knabete dormuna en wo cambre. Gepete nanam yaey desegnen wo knabete. Li nur desegnaden besteces. Pos om fari twa lasta bilde, li resten iomey sensabi ar kwa nome doni al la farbira knabete. Twi non xren Petrece. Lis xren similas, lis dormaden sammanierey, sed twi non xren Petrece. Li xaynen ankey al Tinoke, iw iom xaynen al Xikece, iw finey iom xaynen al cas knabetes du vilaje, sed li non xren ii ayna inter twas. Lur ar kwa nome doni lo? Tu Petroke? Tu Pinoke? Tu Pinokye?... Wi!! Ji twa! Pinokye!!... Ah, kwa bela nome!... Pinokye xaynaden al cas alias vilajos knabes, sed li xreni nani inter twas. Nun, cas twas knabes vlan dormunas, sammanierey kwaw Pinokye. Sed, margey mateney, cas lis vekijox, iw nur Pinokye dawrox dormuna. En la possekvuna matene, cas lis denovey vekijox, sed Pinokye dawrox dormuna, dormuna, dormuna... Gepete rigarden pli hum foyey al la desegne. Kwaw stax bema sar, wotagey, Pinokye vekijox, li pensen. Sed twe xran non-eva (kwa nirserioza pense!), totey non-eva!... (li diren so pru). Yam steni tre nirfrua, ankey li devax enlitiji. Figaro yam trovijen ye la litopiede, dormuna sur la tapixe el tondajes. Margey stax wo nova tage, ezeptey, naturey, por Pinokye. Gepete vesten su pijame, nircenden la

75 lampione, iw kuxijen. Kwaw stax bema sar, wotagey, Pinokye vekijox... Klara nokte, stelplena ciele... La tota vilaje yam trovijen profundey dormuna. Twam, wo luma punkte aperen en la ciele, nirsama di cas alias. Iw sten nani por rigardi ze. La luma punkte oykresken iw kresken pli iw pli, iw ankey oyawdijen wo nirforta bruade. Twe xren sufica por veki Gepete. Li rigarden al la fenestre, iw perzepten la ekstera klaraje. Li rigarden al su horloje sur la kombmeble, iw viden ke ankorey stan nokte. Lur, di kwem povax veni twa lume? Twe xren stranga, tre stranga. Gepete levijen iom nirfaziley, piedvesten su sandales, iw rien yu la fenestre. Li turnen su fatigiras okules al la ciele iw viden... preskey non poven kredi... wo “stele”... Wo “stele” descuna di la ciele!... Probabley li en la vere vlax sonjuna, li tuy pensen. Li proven pli akrey rerigardi sed... Tro fantastey!... Wo giganta iw briluna “stele”, lantey descuna, powzen sur la futbalo kampe!... Gepete resten gapa, tro surprizira, rigarduna ze di la fenestre. Twe xrax ie iom nonkompreneva por le. Iw tuy posey, wo porde! Wo stele kun pordes! Nonkredevey! Gepete nanam povax imagi ke las steles apax pordes... Iw el zu interne elrien... tu wo home? Sed, nu, kwe alia ja twe povax xri? Sed ke ja twe xrax wo pley stranga home, wew, certey ja twe xrax. Krom twe, stax pli ie, ar kwe Gepete non sukzesax plenvidi. Twe xaynan wo skatole, wo skatoluge. La home prenen la skatoluge apud la stelo porde, evey per anses, klinuna ze sur su dorse. Sekvuney, la stranga home, strangey marxuna, oyvenen direktey al la dome du Gepete, alportuna la skatoluge. Gepete tre afliktijen. Li proven veki Figaro por zi vidi twe, sed la katece dawren dormuna, malgraw las Gepetos strebes. Li kuren denovey al la fenestre, iw la home iw la skatole ijaden pli iw pli proksimas. Iw Li ankorey nur surporten su pijame. Xay pli sajey nun se kaxi sublitoy, ow servemey kurajey elrii surstratoy iw provi veki cas vilajeynes, por ke ci se defenduy kontraw la non-atendira menaze. Sed li apurey descen kuruna la xtupope iw kaxen se en la bancambre. Kwom da tempe li devax atendi twem? Lu tota korpe tremaden pro timuge. Tra la bancambro fenestrete ankorey videvan steles, sed twe non xrax ie signifoplena.

Nur twam li lembren pri Figaro. Li descen twom hastey, ke bet forgesen la katece ja twem, en la supera cambre, akwizira per la glaso akwe ar kwa li jeten sur ze, sed zi dawren dormuna. Timuna pri Figaro, lur Gepete deciden elrii por preni ze. Tway li nirfermen la bancambro porde, pensuna trakuri la xtupope suproy. Sed, elriuna, li preskey svenen. La home, stranga iw alta, staraden frontey lo, kun la katece nestira en lu brakuges!... - Non timuy, Gepete! (Sed, kwa stranga voce!) Mi non damajon vo! Mi damajon nani! Tamen twe non suficax por konvinki Gepete. Li restaden paralizira per miruge. Sed finey li alproksimen pruzorgema al la home dil steles. Figaro xaynen rideti al su mastre, pro lu nonprava timeme. Gepete prenen la katece en su propras brakes iw karesen ze. Zi xran plenseka, li surprizey rimarken. La home dil steles denovey hiblen: - Mi nomijan Similune. Pardonuy ke mi twamanierey enrien en vu dome, sed mi bezonan vo hibli, iw mi non povax resti longey. Mi apan ie por montri. Venu! La stranga home iw Gepete rien yu la verande. Iw apud wo flanke, apud la vande, trovijen la stranga skatoluge. Figaro alproksimen al ze, iw ankey samey Gepete. Lis non kapablax daveni la zele du twe. Iw la skatoluge ankey xaynen treugey peza. - La Sinyor devan xri tre forta por alporti ji twe - Gepete dawren ravira. La skatoluge xren metalkovrira. Frontaley zi prezenten wo granda verdnigra rektangule, iw multas, tre multas “butones”. Ankey vidijen wo nirlarja longa fende sub la nirsupra latere du rektangule. Per las okules Gepete demandaden pri la signife du twe. La stranga home komenzen klarifi: - Twe nomijan “komputure”. La verdnigra rektangule xran zu “videe”. Las butones xran “regices” por la interna “programe”... Oh, Dae mu, pripensen Gepete, tu li kapablax verey kompreni las “klarifes”? - Por kwe zi servan? - Gepete demanden al la strangule. - Gepete, di kwem mi venan, ekzistan multas skatoles kwaw twa. Servistes similas al me laboradan por zes munti. Nis laboran dum la tota tage. Ankey ekzistan multas alias servistes, kwas laboran en alias meties. Mi trovijan inter twas, kwas per grandas aparates nomiras “orbitunas teleskopes” observan las steles cirkaw nus monde. Por me, apartey, las steles xran ravas, sed iom tristas. Sed felicey, ya-non-longey, alrigarduna al wo flava stelete, alrigarduna al wo blua mondete cirkaw ze, alrigarduna tra wo fenestre... Bemey, mi viden ie kwa rideten me, pos twom da yares alrigarduna al las xayney dezertas cielas briletes. Iw mi lembren pri las skatoluges, kwas alias servistes, sed non mi, muntadan en nus monde. Di twam mi deziren alporti vo twa skatoluge. Sed, por ke vi plenkomprenu, mi bezonan wo el inter vu desegnes. Donu mo wo desegne, iw vi vidon la utileze du twa aparate. Gepete non sabax kwey respondi. Sed li ceden, iw alporten wo desegne, inter twas gardiras en la kombmeble, por la stranga home. La desegne montren wo verda grile, kun cartole, kravate, freke, ombrele, xues. Similune tre xaten ze, zi aspekten verey amuza. Li enmeten la desegne en la nirlarja longa fende, iw

76 premen wo butone. Gepete miren, poys la bilde du grile tuy aperen sur la rektangule, kwaw zi xrax pentrira pso la vitre. Similune premen alia butone, iw Gepete bet pli mirugen, poys la grile, ji foyey, komenzen gayni veras moves! La grile komenzen turni su kape al wo direkte, pos al alia direkte. Posey zi komenzen turni la ombrele, klaki las fingres, danzi, iw... zi komenzen hibli!... - B-e-m-a---v-e-s-p-e-r-e-----G-e-p-e-t-e-----o-w---t-u---m-i---d-e-v-a-x---d-i-r-i---B-e-m-a---f-r-u-m-at-e-n-e-? - Wo Hibluna Grile! - oykrien Gepete, pley ravira. Similune premen pli hum butone, iw la rektangule (la “videe”) revenen al su yaa kolore verdnigra. La bilde du Grile niraperen di ze. Iw Similune dimeten la paperfolie kun la desegne di la fende. Gepete resten iom desapontira, poys sur la folie steni nur la originala desegne. La grile preskey hibladen, preskey movijaden, sed non pli. La stranga home lo klarifen, ke stan nezesa fini las teknikas aljustes. Gepete demanden, sar pos twe la grile elrion hibluna. - Mi bedawran, Gepete, sed twe non evan. Bet twi, kwi inventen twas skatoles, ankorey non saban kwey fari por las desegnes elrii twey, kwey vi volax. La stranga home dawren iom longey premuna rapidey multas butones. Sed finey li halten. - Stan preta, Gepete. Sed non forgesu: en la fende vi raytan enmeti nur hum paperfolie cafoyey, iw en la paperfolie nur hum desegnira staje. Similune ankorey proven instrui Gepete por twi fari, sar nezesey, kelkas novas etas aljustes, prezipey pri la kwalite du bilde iw du sone prezentiras fa la “komputure”. Iw li finuney diren: - Sar vi forgesox las instrues, suficox premi twa butone - Similune perfingrey indiken ze - iw ce ar kwe mi diren aperon skribira sur la videe. Bemey, nun mi bezonan forrii reveney al mu heyme. Kwam mi povox, mi viziton ve denovey. La stranga home iw Gepete adiawen wo al alii. Figaro ankey lo adiawen. La home enrien en la stele, fermen la porde, iw la stele ascen al la ciele. La matene komenzen iji, iw nur Gepete iw Figaro viden la pordapa stele. Ci en la vilaje komenzen ellitiji. Ar kwe zis penson pri la stranga skatoluge en la Gepeto verande? Gepete lembren pri Petrece... iw pri Pinokye... Oymatenijan. La sune oylevijan sur la horizonte. Petrece baldey vekijon. Sed, iw Pinokye?... Tu Pinokye restox dormuna? Gepete meten Figaro surgrundoy, iw enrien domoy. Li ascen la xtupope lantey, medituna. Li alvenen al su dormocambre, al la kombmeble, iw iom timey nirfermen la tirkeste. Pinokye ankorey resteni dormuna... Gepete zorgopleney prenen la desegne, descen la xtupope, iw revenen en la verande. Petrece baldey vekijon... iw Pinokye? Las manes du Gepete tremaden. Li faktey xren tima pri kwe okazox. Sed li enmeten la paperfolie en la fende, kwey Similune instruen le. Li reprenen Figaro en las brakes, iw rigarden al la ciele. Iw finey turnen se decidira al la komputure, iw premen la butone. La bilde du Pinokye, identa al twa sur la paperfolie, aperen pso la vitre du rektangule. Ankey Figaro plenatentey rigardaden Pinokye. Gepete premen pli hum butone, iw paxen retroy. La komputure komenzen zumi. Pos nirlonga atende, la mirakle: Pinokye nirfermen las okules! Lu okuletes movijen suproy, movijen nirsuproy, movijen dekstroy, movijen nirdekstroy, iw turnijen rondey. Pos twe, zis fermijen. Gepete iw Figaro surprizijen iw oytimijen. Tu Pinokye endormijen denovey? Non!... Pinokye komenzen tordi la naze!... Pinokye torden la naze dekstroy, torden la naze nirdekstroy, iw posey revenen al la normale. Posey li komenzen movi la korpe, komenzen leviji, nirfermen las okules denovey iw alrigarden cirkaw se... Pinokye vekijen! Pinokye vekijen! - Papa! - Fiqle! Pinokye vekijen. Ar kwe pli povax Gepete deziri? Matenijen. La sune yam xvebaden super la horizonte, iw la ciele bluan. Ci en la vilaje yam vekijen. Iw kwaw Petrece, ankey Pinokye. Twe xaynen ie non eva. Sed nun Gepete ploraden pro felice. Figaro rigardaden Gepete, rigardaden Pinokye. Tu ankey zi komprenax pri kwe jus okazen? Twe xrax tre nirfazila kalkuli. La cambre du Pinokye xren nirgranda. Li troven stranga twa vitro vande, twom nirsimila du las alias tri vandes. En wo el zis trovijen wo porde. Pinokye trarien la porde iw, nu viduy kwa amuzey, li resten en la videe. Sed ji foyey, avaw troviji en la dormocambre, li trovijen en la vizitocambre, twe xran, en la salone. Jim vidijen pli dos pordes. Wo porde nirfermijen al la kuireje. La alia porde nirfermijen al wo verande. Humey Pinokye viziten la kuireje. Dosey li viziten la verande. Di la verande li povax atingi la domo korte. Sten pluras fruktarbes en twa korte. Sed Pinokye timen resti sola en twa xayney tro vasta iw dezerta loke. Tway li revenen al la salone. Kwam las knabes venen al la Gepeto dome por vidi le desegni, lis mirugen wa la stranga skatoluge kun Pinokye vekira en ze. Ci tre demandaden, sed Gepete tre nirmultey poven respondi. Las knabos jopatres ankey venen vidi la skatole. Twa aspekten nonkredeva. Kwaw evax al wo stele desci di la ciele? Di kwem venex la

77 home twom stranga pri kwi Gepete hiblen? Kway Pinokye non povax elrii di la skatolo interne? Sten multas demandes verey nirfazilas. Iw en twa sama huma tage, Gepete nirkovren ie iom kurioza. Pinokye, kvankam hibladen twom lertey kwaw cas vilajos knabes, tamen non sabeni legi nen skribi. Konklude: Pinokye bezonan rii al la lerneje. Sed kwey li, Gepete, povax alporti catagey twa peza skatole al la lerneje? Bet sar pluras fortas pli yunas amikes se oferaden al twe, twa koze xrax cam ie iom nonpraktika. La solve xren peti al la instruistine veni oftey pos las komunas leziones, por doni privatas leziones al Pinokye. Iw di twam, la vive du Pinokye, Gepete, iw Figaro, sekven joyplena. Pinokye troven en la xranke, en su domo salone, pluras libres por legi, iw non-elcerpevas paperfolies por skribi iw desegni kwey Gepete. Li progresen rapidey dank’al la instruistine, iw di twi gaynaden altas poentes. Gepete ijen fiera pri Pinokye. Sed la tempe pasen, iw Gepete komenzen prezorgi. Tu Pinokye nanam povox elrii di la skatolo interne? Kway xrax non-evey rompi la vitre du komputuro videe? Kwaw bemey stox, sar, wotagey, Pinokye ijox wo vera knabe... Pluras yares forpasen. Multas kozes okazen kun Gepete, Figaro, Pinokye, iw la komputure. Multas kozes, ar kwas nis jim non rakonton. Sed nis menziu ke wotagey la vilaje xren vizitira fa wo voyajuna kinejete, la nirgranda “Teatre du Animiras Desegnes du Stromboli”, kwa kvankam mirveka pro zu maxinetes iw lumas projektures, tamen certey non xren twom rava kwom la komputure alportira di la ciele. La mastre du kinejete, Stromboli, rekonen twa fakte. Iw en la vespere en kwa la voyajuna kinejete forrien, Stromboli, nonkredevey nirhonestey, kun wos su helpunes, rowben la komputure di la dome du Gepete. Non sten polize en la vilaje. Sed Gepete, kun la helpe du su ankey olda amike kromnomira “Cerize”, ow “Maystre Cerize Horlojiste”, pro ke twi xren habila horlojo ripariste, oyvoyrien casunas las bandites. En la fuje, en la havene, la skatoluge xren enbarkira trompijey en wo xipe, dum las bandites xren deviras veturi en alia xipe, iw di twam la skatoluge iw Pinokye sperten hazarda sorte. Finey la komputure xren retrovira fa Gepete iw Maystre Cerize. Sed, domajey, la ekstraordinara maxine prezenten ia difekte. La bilde du Pinokye non plu prezentijen sur la videe. Tamen Pinokye restaden en la skatole, poys lis poven awdi normaley la voce du knabete. Lis alporten returney la komputure al la verande du Gepeto dome. Maystre Cerize, kvankam apurey horlojo ripariste, se dediken elkorey por helpi lu amike Gepete. Kun la permese du twi, li nirfermen la dorsa parte dul maxine, iw pasen dos monates studuna la probleme. Pinokye respondaden vocey al lu ages. Iw verey inspirira fa Dae, pos dos monates du xvitifa labore, Maystre Cerize Horlojiste sukzesen remeti en la videe la bilde du Pinokye, twom perfekta kwom yaey. Nun la magia skatole xren returnira en la verande du Gepeto heyme. Pasen las yares. Okazen multas kozes, ar kwas nis jim non rakonton. Gepete dawren desegnuna iw pentruna por las vilajos knabes. Figaro dawren petoluna, iw dikijen iometey. Pinokye iometey kresken en su fermira mondete. Twey, wotagey, ow pli bemey, wonoktey, en kwa kwaw kutimey la ciele xren stelkovrira, iw dum la tota vilaje vlen profundey dormuna, kwam Gepete probabley vlen sonjuna pri su vive kun Figaro iw Pinokye, twam, preskey non plu atendirey, la fabelaje ripetijen. La “stele” revenen di la ciele!... kun la sama yaa nirforta bruade, kwa veken denovey Gepete. Li, en su pijame, rien yu la fenestre du dormocambre iw ravijen iw plenjoyijen, poys viduna la stele reveni iw denovey powzi sur la futbalo kampe, per twe lu kore yam proven daveni kwe okazox. Ji foyey ankey Figaro tuy vekijen, iw lis viden la stelo porde nirfermiji. Iw Similune elrien, alportuna ie kwaw wo granda briluna xtone en su manes. Tuy posey, en la verande du dome du Gepete, la oldulece viden ke la koze faktey temen pri wo prezioza xtone. Pinokye ankey yam xren vekira. Figaro, siduna kvietey, spektaden kuriozey la disvolve du eventes. - Twa xran la pley bela xtone ar kwa mi iam viden... - Gepete diraden kvazaw sonjuna al Similune. La stranga home rideten. - Twe xran wo diamante, Gepete, wo non-avayleva diamante. Finey las inventistes en mu monde nirkovren ke per twa non-avayleva diamante evan liberi las vivas desegnes di la skatolo interne. Kun la permese du Gepete, Similune alproksimen al la komputure. Pinokye vidaden ce, iw li iom timeten. Sed Similune trankwilifen le, garantiuna ke verey non stan danjeres. Lur la stranga home premen multas butones tre rapidey. Posey li prenen la diamante, iw per two tre akra poynte, li trancen la vitre du videe. Li inviten Pinokye al puji la trancira plataje, ar kwe Pinokye non-nirfaziley faren. Iw wa la miruge du Gepete, Pinokye elrien al la komuna monde, transformira en wo vera forta knabe. Por non lasi la komputure iey difektira, Similune substituen la videe per wo nova, ya om li forrii. Li ankey lasen la non-avayleva diamante kun Gepete. Pinokye demanden la home, tu iam en la future, bet sar pos multas yares, li revenox por revidi les, la familie ar kwa li helpen stiji. Similune responden wiey. Lis adiawen al la cielo amike. La stranga home enrien en la stele, fermen la porde, iw la stele ascen al la ciele, yu niraperi inter milopes du brilunas komunas alias steletes. Iw nur Pinokye, Gepete, iw Figaro, viden

78 ca twa ravaje. Matenijen. La sune yam xvebaden super la horizonte. La ciele bluijen. Ci yam vekijen. Multas elriaden di su domes. Pinokye ankey elriaden di la skatole, kwe xaynen non-eva dum longas yares. Kwam las knabes alvenen en la dome du Gepete, lis tre miren pro twe, viduna Pinokye kwaw wo vera ostokarno knabe kwaw les. Twa twom bela xtone ankey impresen les. Gepete joyplena rakonten al las knabes pri la felica revene du Similune, iw kwey li liberifen Pinokye di la skatole. Las knabes peten al Gepete por li animi alia desegne per la komputure. Gepete komenzen dowbi, tu li devax ow non fari twe. Sed cas knabes multey insisten por twe, iw Gepete ceden. Lur Gepete rien al su dormocambre, al la kombmeble, elekti wo nova desegne por xri animira. Li reviden la desegne du grile, la huma enmetira en la komputure, iw elekten ze. Revenuna en la verande, wa la spektaze du las kuriozuxmas knabes, Gepete enmeten la paperfolie kun la desegne du grile vestira per freke en la nirlarja longa fende sub la nirsupra latere du rektangula videe du komputure, kwa yu nun steni senbilda iw verdnigra. Kwey instruira fa Similune, Gepete premen la butone, iw la Grile aperen pso la video vitre. Li premen pli wo butone, iw wa la miruge du cas ji-stunas knabes, la Grile gaynen vive yu bet - kredu - komenzi hibli kwaw Pinokye! - La vetere xaynan mo tre serena, sed mi yam kutimen alporti cam jia ombrele subbrakey... - Wo Grile Hibluna! - oykrien las infanes - Iw li xaynan tre inteligenta!... Pos twe, Gepete trancen la video vitre per la diamante, iw liberen ankey la fabela staje di la skatolo interne. Twey renovijen la nun twom joyplena familie du Gepete. Pinokye, nun, xran wo vera knabe, kwi povax frekventi la lerneje kwaw ca vera knabe. Sed Pinokye multifoyey preferen eskapi di las leziones por ludi futbale en la improvizira kampe. Gepete konsiladen, sed non povax resti pleyoftey apud Pinokye. Gepete ankorey devax multey desegni iw zorgi pri Figaro. Grile Hibluna lur se oferen kwaw akompanune iw “ofiziala konzienze” du Pinokye, kwe xren tuy aprobira fa Gepete. Twey vesperijen, la ciele brunijen, iw las steles ornamen la firmamente. En la vilaje, las lojeynes komenzen enlitiji. Gepete, Figaro, Pinokye, iw la Grile, rigarden la komputure (la tre granda iw stranga skatole) pli hum foye, iw enrien. La non-avayleva diamante rebriladen sur wo piedaje apud la kamene. La dome xren nirgranda, kun nur hum dormocambre. En twa dormaden Pinokye iw Grile Hibluna. Gepete iw Figaro dormaden en la salone, sur la sofe-lite, pos pli nirfermi ze. Sten nirfruey. Certey wotagey Similune revenox. Margey stox wo nova tage. Gepete farox novas desegnes, Figaro renversox novas farbpotes, Pinokye spektox novas leziones, Grile Hibluna donox novas konsiles. - Benu, papa! Yu margey! - Dae ve benuy, fiqle! Yu margey! Iw twey lis viven felicas por cam. *****

79

LA ARTE VIVI FELICA Monake Anselmo Fracasso La felice stan ye la atingopove du ci nes Dae nos kreen por ke nis xruy felicas. Li non nos donan la felice preta, kwaw wo donate ar kwa nis rizevan, sed Li oferan nos las rimedes por konkeri la felice. La felice stan ye mu atingopove. Mi volan, mi povan, mi devan xri felica! La konvinke ke mi povan trovi la felice xran la startopunkte por konstrui ze. Dae non nirferman al nes la porde du felice, sed nos iluminan por trovi ze iw nos donan fortes por nirfermi ze. Dae non nes enmetan eney du trafa voye, sed nos donan grazies por nirkovri ze, fortes iw kuraje por sekvi ze. La voye du felice xran longa iw tordoza, las nirfaziles xran multas iw xran granda la danjere perdi di la vidipove la trafa voye por sekvi. La felice non xran ie kwa restan nur en la dezire, sed wo realaje ar kwa nis konkeran catagey. La felice non xran verke du hazarde, sed wo sercade senlatza du wo tota vive. La felice stan ye la atingopove du ci. Uzi la vivo tempe por ami iw bemfari, yen wo praktika maniere por konkeri ze catagey iomey. Las voyes tordozas iw aklivozas nos montran pli da multispezas belajes om las rektas iw ebenas. Las nirfaziles du vive donan al las virtes kondices por zis fariji pli fortas iw pli belas. Xran camey plezura la konkere du wo joye pos longa iw dolora batale, twaw kwaw granda xran la plezure atingi la supraje du montuge pos nirfazila iw xvitifa grimpade. Vidira di proksime ow rigardira di nirproksime, la jardene cam xran bela. Diproksimey nis vidan iw aprezan la beleze du ca flore law zus detales; dinirproksimey nis rigardan la beleze law zu plenkolekte. Nis cam trovan carme, joye iw felice en la vive, ti aprezira en zu detales, ti rigardira en zu kolekte. En jia monde non stan plena nen perfekta felice. Uzuna las rimedes ye su disponeze, la home povan konkeri iw posedi almeney wo suficey satifa felice. Sennombras penikotraytes, la varieze iw bunteze du kolores, donan joye, vive iw beleze al wo pentraje. La felice konsistan el multas joyas iw felicas momentes, ar kwas nis krean iw multoblan lawlongey du vivo voye. La felice ekzistan law piwzes. La habileze du homas manes kapablan elfari wo bela lito kovritole el nur xtofos tondajes. Interplektuna multas iw petitas felicas vivos momentes, nis povan teksi la tuke du felice. La varieze du intenseze du lume produktan la koloro kontraste kwa belifan la peyzaje, forifuna la monotoneze; ca vivo momente akiran wo nirsama kolore, law la amo intenseze per kwa nis vivan ze. Xran fatiga iw pena la grimpade du wo montuge, sed xran tre plezurdona rigardi la beleze du vidaje ar kwa la granda alteze oferan al nus okules. Xran cam profunda la joye du wo konkere, frukte di wo granda strebe. Trariuna wo vale, nis povan aprezi la beleze du zu detales ye cas zu partes. Di la montugo supraje, nis povan rigardi la plenvidaje ye zu kolekte. Twey, las joyes ar kwas nis rikoltan cam xran agrablas, ti zis xran vidiras ye zu detales, ti zis xran vidiras ye zu kolekte. La felice non konsistan en api, sed en xri. Multii apan ce, sed non xran felicas. Zis sklavijan di twe, ar kwe zis posedan. Wa nus posedajes, nis devan konduti plenliberey : posedi sen xri posedira iw servi se di las posedajes sen ayniam servi zes. Kwe satifan la homa kore non xran la posede du cas materialas bemajes, kwas pasan, sed la konkere du spiritas ricajes, kwas dawran eterney. La ambizie du posede cam lasan la home nirsata, kvankam li manjan di cas tables. La felice non trovijan en satifi cas plezures iw en elimini cas dolores. Zi dependan du menseze, du interna kondute wa la plezure iw wa la dolore. Serci las bemas, noblas, iw superas plezures, evituna las mavas, damajas, iw nirsuperas. La sklave du plezure trinkan di cas fontes, sed vivan soifuna. Kun la anksie rikolti cas plezuros flores ar kwas nis renkontan lawlongey di la vivo voye, nis vundan la anime per las dornes du desaponte iw dezcarme. Multas plezures, kwaw multas flores, devan nur ye distanze xri rigardiras. Ye la kontakte du varme du nus manes, las flores velkan; zu beleze niraperan iw zu parfume disperdan. Kun la anksie jui cas plezures, nis detruax la virto beleze iw la vivo senze. La felice xran wo beme ar kwa mi pru ow kontruan ow detruan, ow konkeran ow jetan for, ow kultivan

80 ow forlasan, faran ze granda ow faran ze eta. La felice xran wo cataga konkere; zi venan ye piwzetes; di cenebe al cenebe kreskan la cene. La etose kwem mi vivan; las persones cirkaw me, las vivos cirkonstanzes, povan fazilifi ow nirfazilifi la renkonte kun la felice, sed nanam povan konstrui ze ow nirpermesi ze. La felice non povan dependi di eksteras realajes kwas pasan nen di cirkonstanzes non regiras per mu vole. Jim ce xran pasema iw nonperfekta. La vive xran wo dawra elflorade. La felice xran wo lanta konkere, sed dawra iw kreskuna kwaw la kreskade du arbes. Nis bezonan kontentiji per wo sufica felice, vidaw nis non povan ze posedi plenpleney. Kvankam mankan al la awtomobe las luksas partes, zi povan servi bemey. Malgraw perdi kelkas petales, la flore konservan su parfume. Kwi sercan xri felica, fermira cirkaw se pru en wo egoista cirkle, turnan la dorse al su propra felice. Nur trovan la felice kwi ze konstruan altruisme al la alii. Nis non devan serci la felice en las eksteras realajes, kwas xran brevas iw iluzias, sed serci ze en la spirita riceze, kwa xran reala, vera, iw dawran por eterney. La felice trovijan interney di me; tway zi xran wo interna iw persona konkere. Nane iw nani povax nirpermesi mo xri felica. La xri felica ow senti me nirfelica dependan unikey di me, di mu interna kondute, di mu pensade, di mu menseze, di mu maniere alfronti la monde cirkaw me. Mi non povan xanji las persones kwas cirkawan me, nen la monde kwem mi vivan, sed mi povan xanji mu maniere alfronti zes. La sufere, la dolore, la kruze, las spertes, non xran senakordas kun la felice. La home povax sti nirsana iw senti se felica; kunporti wo kruze iw teni la paze; pasi tra wo missperte sen perdi la joye; povi kunvivi kun su limes iw resti sata. Alfronti las vivos nirfaziles kwaw wo rokuge rezistan kontraw la feroceze du maros onduges; ji twas ekzerzan purifa agade, liberunas la roke di zu nirglataje. Rezistuney kontraw las mavos ondes iw uzuney nus limes kwaw instrumentes, nis purifan iw pliperfektifan nes. Dae xran bema, Lu ame xran rava... Li, nur Li, kapablan fari ke nis sentuy nes felicas samtempey ke nis suferan iw kunportan la peze du nus defizienzes. Non stan konkeres sen lukte, non stan voyes sen nirfaziles, non stan tuneles sen fine, non stan tenebre sen lume, iw non stan felice sen la strebe por ze konkeri. Alfrontuna las nirfaziles iw luktuna por superi las obstakles, nis alvenon al la joye du felice. Pos wo longa vintre, reaperan la printempe plena da flores. La “tente” senti se felica xran rezepte por bema saneze, ti mensa ti fizika. Rideti iw fari rideti xran tre optima medikate por la kore. Konsideri se felica xran krei kondices por jui bema saneze. Yuji se nirfelica xran abri las pordes por cas nirsanajes. Nezesey xran eviti la ambizie iw la niravareze, poys twas responzan por grandas nirsukzeses. La ambizia kore non kontentijan kun la sufice, iw bet poseduna ce, zi non restan sata. La nirsateze kun kwe nis vivan kawzan anksieze iw nirharmonieze kun la monde iw kun nes pru. Mi ijan twe, ar kwe mi kutimey pensan xri. Tway la graveze ripeti oftey al me pru: mi sentan me felica! Wo felica kore disradian paze, komunikan joye, transsendan optimisme, animan, altiran, konkeran iw krean cirkaw se wo tre agrabla etose. Kunlabori por ke alii vivuy felicas xran abri la porde por rizevi la propra felice. Dediki se niravarey al alii iw vivi por servi zes non nur xran wo deve, sed la fundamenta regule du ame iw la baza leje du felice. Doni iw prudoni sen pripensi pri rekompenses iw sen zeli merites. Doni xran wo ekstera geste oferi al ii ar ie el nus posedajes, iw twe akiran spirita dimensie sar kuney kun ame. Kwi donatan kun ame liberan se per la dadive donatira. Prudoni se xran wo interna kondute kwa nes faran servemas. Prudoni se xran kompreni, servi, dediki se, doni atente iw api tempe por alii. Non turniji cirkaw se pru sed piedrii direktoy al alii por fari zes felicas xran la pley kurta voye por trovi la felice. La egoista sercade du propra felice xran la pley fazila maniere nirproksimifi ze disdi nus voye. Produktuna la felice por alii, zi venon renkonti nes. La soleze iw la izoleze eman enui. La home sentan nepra nezese kunvivi iw rilatiji kun su similune. Sar mi sercan Dae, movira per egoistas intenzes, Li nirproksimijan di me. Sar mi sercan me pru, izolira di la komunume, mi nanam renkonton me. Sar mi piedrian renkontoy al las jofrates por zes ami, zes servi, zes fari felicas, mi renkonton Dae iw me pru. Nis vivuy kontentas kun kwe posedar fa nis. La home kwi kontentijan kun la nezesaje vivan trankwila iw sata. La nonsatifa sercade du superfluas kozes restifan la kore angora iw nirbem-humora. Las felicas hores perpetuijan en la joye du zu memoraze. Senti se felica ye povi oferi felice. Senti se joya komunikuna joye. Senti plezure ye povi donati. Senti se sata ye povi servi. Kwi piedrian atingan la zele. Kwi luktan, venkan. Kwi esperan, atingan. Kwi ridetan, faran rideti. Kwi

81 transpasan wo tunele, rian renkontoy al la lume. Kwi faran alii felica, marxan direktoy al la propra felice. Mateney vi metuy se wa Dae iw prejuy twey: “Sinyor, ar kwe mi povax fari hodiey por doni pli da joye al alii iw fari zes pli felicas?” Restuy silentey dum dos minutes iw posey vi ripetuy la preje. Vesperey vi denovey metuy se wa Dae iw ekzamenuy la pasuna tage, faruna twa preje: “Sinyor, ar kwe mi faren hodiey law la beme por joyifi mu frate iw fari le pli felica?” Pripensu dum dos minutes. Non xran posedi ce kwa farax me felica, nen la manke du materialas posedajes kwa farax me nirfelica. Tenuna ce, mi povax sklaviji di mu posedajes. Tenuna nane, mi povax sklaviji di mu propras dezires. Xri felica ow xri nirfelica dependan du mu interna kondute ye posedi ow non-posedi. Api, sen sklaviji di la posede. Akzepti la non-posede sen senti se frustrira. Serci en la xrie la fundamenta praveze du homa vive. Api wo trafa konzepte pri Dae Nonskueva fide, firma konfide al Dae, al Lu ame, al Lu bemeze, al Lu staneze iw mizerikorde. Korespondi al la Dao ame per wo sincera strebe por fari kwe placan al Le. Wo nirtrafa konzepte pri Dae kawzan multas newrozes, instigan multas spiritas misfunkzies kwaw angore, time, nirespere, tristeze, anksie, itp. Dae non xran wo non-tolerema fiskale, timenda tirane, nen pley severa, kruela iw postulema yujiste. Dae non sklavizan, sed liberan; non subpreman, sed faran kreski. Sar mi tronblan iw fallan, tuy Dae etendan su mane por levi me. Sar mi devian du bemo voye, mildey Li rekondukan me. Sar mi pekan, Li bemozey oferan me pardone. Sar mi mergan en tenebres, Li farijan mu lume. Kwam la kruze tro pezan, xran Li kwi me donan fortes por pluporti ze. En la dolore, Li konsolan me. En la angore, Li pazifan mu kore. En la tristeze, Li joyifan me. En la nirespere, Li farijan mu espere. En la soleze, Li xran mu kompane. Dae non forprenan; Li donatan. Li non postulan, nur petan. Li ripelan nani, altiran ci al Si. Li non akuzan, toleran. Li non yujan, sed komprenan. Li non kondamnan, sed camey pardonan... Dae xran camey liberifune, nanam subpremune. Camey returni se al Dae, catagey iom konverti se al Le, korespondi al Lu ame iw permesi se xri amira fa Li. Konverti se xran la sincera iw dawra strebe por camey preferi la vidpunkte du Dae. La sune ekzistan por ci. Nur iluminijan per zu lume iw varmijan per zu kalore twi kwi se eksponan al ze. Dae oferan su ame al ci. Sed nur beneficijan iw enricijan twi kwi se eksponan al Le iw lasan se xri amira fa Li. Lasi se xri iluminira, influira iw kondukira fa Dae. Jor nis nirferman al Dae, tor Li se donatan al nes. La home realizijan lawmezurey li se turnan al Dae iw lasan se transformi fa Li. Dae xran wo karesema Patre iw unika fonte du ame, iw tway ankey fonte du paze, du joye, iw du felice. La komenze du voye kwa nes kondukan al la felice xran la sintonie kun Dae, twe xran, koni iw fari Lu vole, meti se ye Lu servade, sti ye Lu dispone, plenumi Lu dezires, plenumi Lu planes, sekvi Lu voyes, cam fari kwe placan al Le, cam eviti kwe nirplacan al Le. Dae xran eterna ame, senmezura mizerikorde, senlima pazienze. Li komprenan nus frakezes, kondamnan nus erares oferuna pardone al las kulpules. Dae rizevan la pentuna pekune iw, krom la vorte kwa pardonan, eldiran la vorte kwa viglifan, konsolan iw mildifan. Dae non xran kawze du angore, sed fonte du eterna paze. Dae respektan nus libereze. Li venan, frapetan nus porde, invitan, petan, vokan iw atendan pazienzey. Dae non perfortan la porde. Lu vokade non xran trude, sed propone. Dae kreen la sune por ci, sed nur kwi nirferman las okules rizevan la grazie vidi zu lume iw rigardi zu brilade. Dae oferan su ame al ci, sed nur kwi akzeptan ze beneficijan per zu riceze. Vivi ye la Dao staneze Teni se camey proksima di Dae, perpetua fonte du ame iw paze. Proksimey al la fayre nis nes iluminan iw varman. Dae xran la fayreje arduna du daa ame iw proksimey du Le nis partoprenan du Lu energies. Proyekti se cam vertikaley direktoy al Dae por fari ar kwe placan Le iw piedrii direktoy al las jofrates por zes servi. Dae alportan al nes la paze, iw la servade al la proksimule faran nes felicas. Mateney, konkakti kun Dae per la prejade. Ye la Dao intimeze nis cerpan bemas penses kwas influon pozitivey nus tota tage. Dae stan kun me! Li cirkawan me, envolvan me, enrian en me pli om la aere spirira fa mi iw pli om la suno lume kwa me iluminan.

82 Silenti dum kelkas minutes iw posey, lantey, direkti al Dae twa preje: “Sinyor, ar kwe mi povax fari hodiey por pli joyifi alii iw fari zes pli felicas?” Restuy pli kelkas momentes pripensuna iw posey komenzu vivi alegrey. Noktey, ya om endormiji, metuy se denovey en intimeze kun Dae iw faruy wo preje kun pardonpete prol erares fariras iw kun danko geste prol beme okazuna. La kontakte kun Dae dumnoktey trankwilizan iw oferan wo riparuna dorme. Finuy la pripensade direktuney al Dae twa preje: “Sinyor, ar kwe mi faren hodiey law la beme favorey al mu similune? Iw ar kwe mi povox fari margey?” Programi iw defendi la tempe dedikira al la preje, poys zi metan nes en kontakte kun Dae. Uniiras al la fonte du Daa joye, nis apon kondices vivi pli alegras. La preje ligan nes al Dae, fonte du vera ame. En la intimeze kun Dae kreskan la ame en la kore. Kwi aman, produktan la felice, iw kwi produktan ze, trovon ze. Turni al Dae iw konfidi al Le xran api certeze ke Li donan nos wo responde, akzeptuney ke Li nos asiston kwam iw kwey Li yujon pli bema. La anksia hasti gayni wo tuya responde, kwam iw kwey nis deziran, xran wo granda fayle nus. Las Daos planes generaley diferenzan di nus planes. Li xran kwi saban kwe pli tawgan por nes iw konan la hore pli oportuna por nes asisti. Pretenzi ke Dae adoptuy nus vivo skeme xrax inversifi la universo orde. Ame, vivo fonte Adopti la logike du senpaga ame iw fari di la vive wo perpetua donese. La senpaga ame ijan wo spontana donate, niravara, kompleta iw senkondica. Spontana donate poys zi xran camey iniziative du kwi aman. Niravara, poys zi non zelan ayna repage. Kompleta, poys zi rezervan nane por se pru. Senkondica, poys zi non trudan kondices nen postules. Las arbes etendan sur nes zus brances por nes xirmi sub su ombre. La ame abran su brakes por nes rikolti en la nestvarme du su karese. Donati xrax fazila. Nirfazila xrax prudonati se pru al alii. Por donati suficax api materialas posedes. Sed por prudonati nezesax xri senkondica ame. Non suficax doni materialas donates. Nezesan xri afabla iw spirita donate. Oferi dadives xran bema. Sed iji iw resti dawrey kwaw afabla iw spirita donate xran la pley bema. Zeli okazifi la frata uniije iw kuraja por nirproksimifi radikaley ce kwe separan iw dividan. Nur la ame kunsidifan. La odiare disifan. La ame xran realizije. La odiare xran frustrazie. Non stan pli granda frustrazie om la nonkapableze ami. La ame non kontentijan en doni materialas donates iw dadives. Li pru ijan wo afabla iw spirita donese. Bema xran api wo frate kwi aman nes. Sed pley gravan xri wo frate kwi aman. Non sufican deziri api amikes. Nezesan xri nis pru wo pley bema amike. Ami konsistan en xri wo dadive iw sti prezensa. La forte du beme Non prezorgi nen angori pro la mave praktikira fa alii. Realizi diskretey iw niravarey ca beme ye nus atingopove. La beme xran nus unika armice por kombati la mave. Non disperdi la tempe kritikuna kwi faran la mave. Sed aplawdi iw instigi kwi praktikan la beme. Xri bema iw yusta. La joye du realize xran la premie du twi kwi faran kun granda ame ce ar kwe zis povan fari. La tristeze du frustrazie xran la amarga frukte rikoltira fa twi kwi faran nane ow agadan sename. Enmeti wo granda amo doze en ce ar kwe nis faran xrifan nus verkes as pli preciozas. Enmeti multa ame en ce ar kwe nis donatan xrifan la dadive as pli rica. Ca beme valorizijan en la riceze du ame. La ame faran ke las kozes materialey petitas ijuy spiritey grandas. La grandeze du home non mezurar per la grandeze ow kwante du su verkes, sed per la animo grandeze per kwa li faran zes. Nane xran ridinda iw sensignifa kwam nis vivan iw agadan kun amo grandeze. Vivi dissemuna la beme kwem nis pasadan iw kwem alii pason margey. Kwi faran la beme ricijan per las bemas verkes ar kwas zi realizan. Kwi praktikan la mave ijan viktime du su propra maveze. Ye praktiki la beme nis rikoltan las flores kun joye. Ye praktiki la mave nis rikoltan las dornes du tristeze. La beme non alportan rimorse. La decide iw kuraje por komenzi wo verke xran la rapunkte por realizi ze. Twey kwey fari la huma paxe reprezentan la komenze du wo granda piedriade ar kwa nis intenzan fari.

83 Rezisti kontraw la mave persistuna en la beme. Alfronti la odiare kultivuna la ame. Non venji pardonuna camey. Venki la mensoge anonzuna kurajey la vere. Xri fonte du beme, poys Elisabeth Leseur diraden: “La anime kwi levijan, levan la monde”. Kwi aman, amorizan la monde; kwi transformijan, modifan la monde; kwi noblijan, dignifan la monde; kwi sanktijan, pliperfektifan la monde. Multipliki las gestes du bemeze, poys ca bema akte realizira fa nis, xran wo bela iw parfumapa flore plantira inter las xtones du egoisme iw inter las dornes du maveze. Kutimiji camey decidiji favorey al la beme. Twey nis nanam penton pri nus agade. Elektuna la mave nis plantax hodiey las semes du tristajes ar kwas nis rikoltox margey. Aplawdi las bemas aktes sen ayna prezorge koni las veras intenzes du kwi zes realizen. La beme valoran per se pru, sendependey du motives pro kwas zi xren farira. Tamen zu merite dependan du motives kwas impulsen ze iw du ame per kwa zi xren realizira. La plawdade du akwes signan ke la rivere restan kuruna renkontey al la mare. La ame kwa transformijan en bemas verkes signan ke la home sekvan la trafa voye kwa kondukan ze al Dae.

*****

84

APENDIXE KONTENAJE LANDNOMES KEMIAS ELEMENTES MONATES DU YARE SEZONES DU YARE SIGNES DU ZODIAKE KOLORES TAGES DU SEMAYNE PLANEDES DU SUNSISTEME KELKAS BESTES KELKAS VEGETALES PARTES DU HOMA KORPE KELKAS INSTRUMENTES IW UTILAJES LA GREKA ALFABETE BIBLIOGRAFIE

85

LANDNOMES RIMARKE En la sekvuna liste, las landnomes cam apan la finaje “-i-e”. En kelkas okazes, la landnome apan wo ekvivalente kwa non sekvan nezesey twa regule. Twa ekvivalente aperan inter krampes, sar zi stan. Ow ankey povan okazi ke twa ekvivalente simpley non postuluy la litere “i” en su finaje, kwe nis indikan metuney twa finaja fakultativa “i” inter parentezes. Por pli fazilifi la komprenade al la legune, nis aldonen la respektiva traduke du landnomes en la Portugala Lingwe pso la landnome en ALFA. EKZEMPLES Ceh-i-e ( Ceha Respublik-e ) / Republica Tcheca Finn-i-e ( Finland-e ) / Finlandia Neder-i-e ( Nederland-e ) / Holanda Paragway-( i )-e / Paraguai Urugway-( i )-e / Uruguai Uson-( i )-e / Estados Unidos La nome du la natura enlojune du wo lande formijan per la aldone du sufikse “-eyn-e” al la landnoma radixe (kwa aperan wa la finaje “-i-e”). EKZEMPLES Brazil-i-e / Brazil-eyn-e # Brasil / Brasileiro Ceh-i-e / Ceh-eyn-e # Republica Tcheca / Tcheco Republicano Finland-e / Finland-eyn-e # Finlandia / Finlandes Finn-i-e / Finn-eyn-e # Finlandia / Finlandes Hispan-i-e / Hispan-eyn-e # Espanha / Espanhol Japan-i-e / Japan-eyn-e # Japao / Japones Mexik-i-e / Mexik-eyn-e # Mexico / Mexicano Neder-i-e / Neder-eyn-e # Holanda / Holandes Nederland-e / Nederland-eyn-e # Holanda / Holandes Paragway-(i)-e / Paragway-eyn-e # Paraguai / Paraguaio Urugway-(i)-e / Urugway-eyn-e # Uruguai / Uruguaio Uson-( i )-e / Uson-eyn-e # Estados Unidos / Estadunidense

86

Afegan-i-e / Afeganistao Alban-i-e / Albania Andor-i-e / Andorra Angl-i-e / Inglaterra Angol-i-e / Angola Argel-i-e / Argelia Argentin-( i )-e / Argentina Armen-i-e / Armenia Awstral-i-e / Australia Awstr-i-e / Austria Azerbayn-i-e / Arzebaijao Baham-i-e / Bahamas Banglades-i-e / Bangladesh Barbad-i-e / Barbados Belg-i-e / Belgica Beliz-i-e / Belize Benin-i-e / Benin Bermud-i-e / Bermudas Bielorus-i-e / Bielarus Bisawa Gin-i-e / Guine’ Bissau Boliv-i-e / Bolivia Bosnio Herzegovin-( i )-e / Bosnia Herzegovina Botswan-i-e / Botswana Brazil-( i )-e / Brasil Brit-i-e / Gra^-Bretanha Brune-i-e / Brunei Bulgar-i-e / Bulgaria Burkin-i-e / Burkina Burund-i-e / Burundi Cad-i-e / Chade Ceh-i-e ( Ceha Respublik-e ) / Republica Theca Centrafr-i-e / Republica CentroAfricana Ceyl-i-e / Ceilao Cil-i-e / Chile Cin-i-e / China Cipr-i-e / Chipre Dan-i-e / Dinamarca Dominik-i-e / Republica Dominicana Ebur-i-e / Costa-do-Marfim Egipt-i-e / Egito Ekwador-i-e / Equador Ekwatora Gin-i-e / Guine’ Equatorial Emirarab-i-e / Emirados Arabes Unidos Eston-i-e / Estonia Etiop-i-e / Etiopia Eyr-i-e / Eyre Filipin-i-e / Filipinas

Finn-i-e ( Finland-e ) / Finlandia Franz-i-e / Franc’a Gabon-i-e / Gabao Gamb-i-e / Gambia Gan-i-e / Gana German-i-e / Alemanha Granad-i-e / Granada Grek-i-e / Grecia Guyan-i-e / Guiana Gwadalup-i-e / Guadalupe Gwatemal-i-e / Guatemala Hayt-i-e / Haiti Hind-i-e / India Hispan-i-e / Espanha Hondur-i-e / Honduras Hongo Kong-i-e / Hong Kong Hungar-i-e / Hungria Indonez-i-e / Indonesia Irak-i-e / Iraque Iran-i-e / Ira^ Ital-i-e / Italia Iz-i-e ( Izland-( i )-e ) / Islandia Izrael-i-e / Israel Jamayk-i-e / Jamaica Japan-i-e / Japao Jordan-i-e / Jordania Kabo Verd-i-e / Cabo Verde Kamaron-i-e / Camaroes Kampuj-i-e / Camboja Kanad-i-e / Canada’ Katar-i-e / Qatar Kazac-i-e / Kasaquistao Ken-i-e / Quenia Kirgist-i-e / Quirguistao Kolomb-i-e / Colombia Komor-i-e / Comores Kong-i-e / Congo Kostaric-i-e / Costa Rica Kroat-i-e / Croacia Kub-i-e / Cuba Kuwayt-i-e / Kuwait Laoz-i-e / Laos Leton-i-e / Letonia Lezot-i-e / Lesoto Liban-i-e / Libano Liber-i-e / Liberia Lib-i-e / Libia Lituan-i-e / Lituania Luxemburg-i-e / Luxemburgo Macedon-i-e / Macedonia

87

Madagaskar-i-e / Madagascar Malav-i-e / Malawi Malaz-i-e / Malasia Maldiv-i-e / Maldivas Mal-i-e / Mali Malt-i-e / Malta Malvin-i-e / Malvinas ( Falkland ) Marok-i-e / Marrocos Martinik-i-e / Martinica Mawric-i-e / Mauricio Mawritan-i-e / Mauritania Mexik-i-e / Mexico Mikronez-i-e / Micronesia Moldav-i-e / Moldova Monak-i-e / Monaco Mongol-i-e / Mongolia Mozambik-i-e / Moc’ambique Namib-i-e / Namibia Neder-i-e ( Nederland-e ) / Holanda Nepal-i-e / Nepal Niger-i-e / Nigeria Nig-i-e / Niger Nikaragw-i-e / Nicaragua Nordo Kore-i-e / Coreia do Norte Norueg-i-e / Noruega Nova Kaledon-i-e / Nova Caledonia Nova Zeland-( i )-e / Nova Zelandia Oman-i-e / Oma^ Pak-i-e / Paquistao Panam-i-e / Panama’ Papua Novgin-i-e / Papua Nova Guine’ Paragway-( i )-e / Paraguai Peru-i-e / Peru Pol-i-e ( Polland-e ) / Polonia Porto Rik-i-e / Porto Rico Portugal-i-e / Portugal Reun-i-e / Reino Unido Romen-i-e / Romenia Ruand-i-e / Ruanda Ruand-i-e / Ruanda Rus-i-e / Russia Salomon-i-e / Salomao Salvador-i-e / El Salvador San Marin-i-e / San Marino Sawdarab-i-e / Arabia Saudita Senegal-i-e / Senegal Sieraleon-i-e / Serra Leoa Singapur-i-e / Singapura Sir-i-e / Siria Slovak-i-e / Eslovaquia

Sloven-i-e / Eslovenia Somal-i-e / Somalia Srilank-i-e / Sri Lanka Sudafr-i-e / Republica da Africa do Sul Sudan-i-e / Sudao Sudo Kore-i-e / Coreia do Sul Sumatr-i-e / Sumatra Surinam-i-e / Suriname Swaz-i-e / Suazilandia Swed-i-e / Suecia Swis-i-e / Suic’a Tahit-i-e / Taiti Tanzan-i-e / Tanzania Tayland-i-e / Tailandia Tayvan-i-e / Taiwan Tog-i-e / Togo Tong-i-e / Tonga Trinidad-i-e / Trinidad e Tobago Tuniz-i-e / Tunisia Turk-i-e / Turquia Turkmen-i-e / Turquemenistao Ugand-i-e / Uganda Ukrayn-i-e / Ucrania Urugway-( i )-e / Uruguai Uson-( i )-e / Estados Unidos Uzbek-i-e / Uzbequistao Vanuat-i-e / Vanuatu Vatik-i-e / Vaticano Venezuel-i-e / Venezuela Vietnam-i-e / Vietna^ Yemen-i-e / Iemen Yugoslav-i-e / Iugoslavia Zamb-i-e / Zambia Zayr-i-e / Zaire Zimbab-i-e / Zimbabwe

88

KONTINENTAS LANDNOMES En la suba liste, nis prezentan las nomes du las cefas mondos kontinentes, iw pli kelkas grandas terpartes du Terglobe, iw ankey las nomes du twos enlojunes. Afrik-(i)-e / Afrik-eyn-e # Africa / Africano Amerik-(i)-e / Amerik-eyn-e # America / Americano Antarktik-(i)-e / Antarktik-eyn-e # Antartida (Polo Sul) Arktik-(i)-e / Arktik-eyn-e # Artico (Polo Norte) Azi-(i)-e / Azi-eyn-e # Asia / Asiatico CentrAmerik-(i)-e / CentrAmerik-eyn-e # America Central / Centro-Americano Ewrop-(i)-e / Ewrop-eyn-e # Europa / Europeu Groeland-(i)-e / Groenland-eyn-e # Groelandia / Groenlandes NordAmerik-(i)-e / NordAmerik-eyn-e # America do Norte / Norte-Americano Ocean-(i)-e / Ocean-eyn-e # Oceania / Oceanes SudAmerik-(i)-e / SudAmerik-eyn-e # America do Sul / Sul-Americano

Nis finey notuy la neologisme ... EWROLAND-I-E ... por signifi, en ALFA, la kolekte du landes (Ewropeynas) kwas komenzen, en 1999, utilizi wo komuna nova mon-unite, la tweynomira EWRE, kwaw komuna monere en su internas merkates. Las enlojunes du twas landes, koherey, nomijax “ewrolandeynes”. *****

89

KEMIAS ELEMENTES LAW LA ALFABETA ORDE – Parte 1 ELEMENTE Aktinie Aluminie Americie Antimone Argone Arjente Arsenike Astatene Awre Barie Berilie Berkelie Bismute Borie Bromie Cerie Cesie Disprozie Erbie Ewropie Eynsteynie Fere Fermie Fluore Fosfore Francie Gadolene Galie Germene Hafnie

SIMBOLE Ac Al Am Sb Ar Ag As At Au Ba Be Bk Bi B Br Ce Cs Dy Er Eu Es Fe Fm F P Fr Gd Ga Ge Hf

ATOMA NUMERE 89 13 95 51 18 47 33 85 79 56 04 97 83 05 35 58 55 66 68 63 99 26 100 09 15 87 64 31 32 72

ATOMA PEZE 227,028 026,982 (243) 121,75 039,948 107,868 074,922 (210) 196,967 137,33 009,012 (247) 208,98 010,81 079,904 140,12 132,905 162,5 167,26 151,96 (254) 055,847 (253) 018,998 030,974 (223) 157,25 069,72 072,59 178,49

90

KEMIAS ELEMENTES LAW LA ALFABETA ORDE – Parte 2 ELEMENTE Heliume Hidrogene Holmie Indiume Iodie Iridie Iterbiume Itriume Kadmie Kalifornie Kalzie Karbone Klorie Kobalte Kriptone Kromie Kupre Kurie Lantane Lawrenzie Litie Lutezie Magnezie Mangane Mendelevie Merkurie Molibdene Neodime Neone Neptunie

SIMBOLE He H Ho In I Ir Yb Y Cd Cf Ca C Cl Co Kr Cr Cu Cm La Lr Li Lu Mg Mn Md Hg Mo Nd Ne Np

ATOMA NUMERE 02 01 67 49 53 77 70 39 48 98 20 06 17 27 36 24 29 96 57 103 03 71 12 25 101 80 42 60 10 93

ATOMA PEZE 004,003 001,008 164,93 114,82 126,905 192,22 173,04 088,906 112,41 (249) 040,08 012,011 035,453 058,933 083,8 051,996 063,546 (247) 138,906 (257) 006,941 174,967 024,305 054,938 (256) 200,59 095,94 144,24 020,179 237,048

91

KEMIAS ELEMENTES LAW LA ALFABETA ORDE – Parte 3 ELEMENTE Nikele Niobe Nitrogene Nobelie Oksigene Osmie Paladime Platene Plumbe Plutonie Polanie Potasie Praseodime Prometie Protaktene Radiume Radone Renie Rodie Rubie Rutene Samare Selenie Silike Skande Sodie Stane Stroncie Sulfure Taliume

SIMBOLE Ni Nb N No O Os Pd Pt Pb Pu Po K Pr Pm Pa Ra Rn Re Rh Rb Ru Sm Se Si Sc Na Sn Sr S Tl

ATOMA NUMERE 28 41 07 102 08 76 46 78 82 94 84 19 59 61 91 88 86 75 45 37 44 62 34 14 21 11 50 38 16 81

ATOMA PEZE 058,69 092,906 014,007 (254) 015,999 190,2 106,42 195,08 207,2 (242) (210) 039,098 140,908 (147) 231,036 226,025 (222) 186,207 102,906 085,468 101,07 150,36 078,96 028,086 044,956 022,99 118,69 087,62 032,06 204,383

92

KEMIAS ELEMENTES LAW LA ALFABETA ORDE – Parte 4 ELEMENTE Tantale Teknecie Telurie Terbie Titane Toriume Tuliume Tungstene Uranie Vanadie Xenone Zinke Zirkone

SIMBOLE Ta Tc Te Tb Ti Th Tm W U V Xe Zn Zr

ATOMA NUMERE 73 43 52 65 22 90 69 74 92 23 54 30 40

ATOMA PEZE 180,948 (098) 127,6 158,925 047,88 232,038 168,934 183,85 238,029 050,942 131,29 065,38 091,22

RIMARKE En la supra tabele, las valores du atomas pezes bazijan sur la konvenzie atribui al la atome du izotope 6C12 (Karbone, kwo nuklee apan 6 protones iw 6 newtrones) la atoma peze egala al 12 uma (dekdos unites du atoma mase) law define. Por las atomas pezes, las valores inter parentezes ( ... ) referan al las pley stabilas koniras izotopes.

93

KEMIAS ELEMENTES LAW LA ATOMA NUMERE – Parte 1 ATOMA NUMERE 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

ELEMENTE Hidrogene Heliume Litie Berilie Borie Karbone Nitrogene Oksigene Fluore Neone Sodie Magnezie Aluminie Silike Fosfore Sulfure Klorie Argone Potasie Kalzie Skande Titane Vanadie Kromie Mangane Fere Kobalte Nikele Kupre Zinke

SIMBOLE H He Li Be B C N O F Ne Na Mg Al Si P S Cl Ar K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn

ATOMA PEZE 001,008 004,003 006,941 009,012 010,81 012,011 014,007 015,999 018,998 020,179 022,99 024,305 026,982 028,086 030,974 032,06 035,453 039,948 039,098 040,08 044,956 047,88 050,942 051,996 054,938 055,847 058,933 058,69 063,546 065,38

94

KEMIAS ELEMENTES LAW LA ATOMA NUMERE – Parte 2 ATOMA NUMERE 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60

ELEMENTE Galie Germene Arsenike Selenie Bromie Kriptone Rubie Stroncie Itriume Zirkone Niobe Molibdene Teknecie Rutene Rodie Paladime Arjente Kadmie Indiume Stane Antimone Telurie Iodie Xenone Cesie Barie Lantane Cerie Praseodime Neodime

SIMBOLE Ga Ge As Se Br Kr Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe Cs Ba La Ce Pr Nd

ATOMA PEZE 069,72 072,59 074,922 078,96 079,904 083,8 085,468 087,62 088,906 091,22 092,906 095,94 (098) 101,07 102,906 106,42 107,868 112,41 114,82 118,69 121,75 127,6 126,905 131,29 132,905 137,33 138,906 140,12 140,908 144,24

95

KEMIAS ELEMENTES LAW LA ATOMA NUMERE – Parte 3 ATOMA NUMERE 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90

ELEMENTE Prometie Samare Ewropie Gadolene Terbie Disprozie Holmie Erbie Tuliume Iterbiume Lutezie Hafnie Tantale Tungstene Renie Osmie Iridie Platene Awre Merkurie Taliume Plumbe Bismute Polanie Astatene Radone Francie Radiume Aktinie Toriume

SIMBOLE Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn Fr Ra Ac Th

ATOMA PEZE (147) 150,36 151,96 157,25 158,925 162,5 164,93 167,26 168,934 173,04 174,967 178,49 180,948 183,85 186,207 190,2 192,22 195,08 196,967 200,59 204,383 207,2 208,98 (210) (210) (222) (223) 226,025 227,028 232,038

96

KEMIAS ELEMENTES LAW LA ATOMA NUMERE – Parte 4 ATOMA NUMERE 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103

ELEMENTE Protaktene Uranie Neptunie Plutonie Americie Kurie Berkelie Kalifornie Eynsteynie Fermie Mendelevie Nobelie Lawrenzie

SIMBOLE Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr

ATOMA PEZE 231,036 238,029 237,048 (242) (243) (247) (247) (249) (254) (253) (256) (254) (257)

RIMARKE En la supra tabele, las valores du atomas pezes bazijan sur la konvenzie atribui al la atome du izotope 6C12 (Karbone, kwo nuklee apan 6 protones iw 6 newtrones) la atoma peze egala al 12 uma (dekdos unites du atoma mase) law define. Por las atomas pezes, las valores inter parentezes ( ... ) referan al las pley stabilas koniras izotopes.

97

EN ALFA26 Januare Februare Marte Aprile Maye Junie Julie Awguste Septembre Oktobre Novembre Dezembre

LAS MONATES DU YARE EN ESPERANTO Januaro Februaro Marto Aprilo Majo Junio Julio Au^gusto Septembro Oktobro Novembro Decembro

EN LA PORTUGALA Janeiro Fevereiro Marc’o Abril Maio Junho Julho Agosto Setembro Outubro Novembro Dezembro

EN ALFA26 Printempe Somere Awtune Vintre

LAS SEZONES DU YARE EN ESPERANTO Printempo Somero Au^tuno Vintro

EN LA PORTUGALA Primavera Verao Outono Inverno

EN ALFA26 Amfore Fixes Gemeles Kankre Kaprikorne Leone Pesice Sagitare Skorpie Tawre Virge Xafe

LAS SIGNES DU ZODIAKE EN ESPERANTO Amforo Fis^oj G^emeloj Kankro Kaprikorno Leono Pesilo Sagitaro Skorpio Tau^ro Virgo S^afo

EN LA PORTUGALA Aquario Peixes Gemeos Cancer Capricornio Leao Balanc’a Sagitario Escorpiao Touro Virgem Aries (Carneiro)

98

EN ALFA26 Blanka Blua Flava Griza Indiga Nigra Oranja Ruja Verda Viola

KOLORES EN ESPERANTO Blanka Blua Flava Griza Indiga Nigra Orang^a Rug^a Verda Viola

EN LA PORTUGALA Branco Azul Amarelo Cinza Anil Preto Laranja Vermelho Verde Violeta

EN ALFA26 Dimance Lunde Mardie Merkrede Jawde Vendrede Sabate

LAS TAGES DU SEMAYNE EN ESPERANTO Dimanc^o Lundo Mardo Merkredo J^au^do Vendredo Sabato

EN LA PORTUGALA Domingo Segunda-Feira Terc’a-Feira Quarta-Feira Quinta-Feira Sexta-Feira Sabado

EN ALFA26 Merkure Venuse Tere Marse Jupitere Saturne Urane Neptune Plutone

LAS PLANEDES DU SUNSISTEME EN ESPERANTO EN LA PORTUGALA Merkuro Mercurio Venuso Venus Tero Terra Marso Marte Jupitero Jupiter Saturno Saturno Urano Urano Neptuno Netuno Plutono Plutao

99

EN ALFA26 Agle Aranee Balene Birde Bufe Cikade Dinosawre Elefante Falke Fixe Foke Girafe Grile Hirunde Hufule Hunde Kangurue Kapre Kate Kolombe Korve Krokodile Kunikle Leone Lepore Mamule Ornitorinke Pantere Papilie Pasere Porke Rampule Rawpe Salikoke Simie Skarabe Testude Tigre Vesperte Xafe

KELKAS BESTES EN ESPERANTO Aglo Araneo Baleno Birdo Bufo Cikado Dinosau^ro Elefanto Falko Fis^o Foko G^irafo Grilo Hirundo Hufulo Hundo Kanguruo Kapro Kato Kolombo Korvo Krokodilo Kuniklo Leono Leporo Mamulo Ornitorinko Pantero Papilio Flugbirdo Porko Rampulo Rau^po Salikoko Simio Skarabo Testudo Tigro Vesperto S^afo

EN LA PORTUGALA Aguia Aranha Baleia Ave, Passaro Sapo Cigarra Dinossauro Elefante Falcao Peixe Foca Girafa Grilo Andorinha Quadrupede Ungulado Cao, Cachorro Canguru Bode, Cabra Gato Pombo, Pomba Corvo Crocodilo, Jacare’ Coelho, Lebre Leao Lebre, Coelho Mamifero Ornitorrinco Pantera Borboleta Passaro (voador) Porco Reptil Lagarta Camarao Macaco Besouro Tartaruga Tigre Morcego Carneiro, Ovelha

100

EN ALFA26 Ananase Arbe Avokade Ayle Batate Cepe Cerize Citrone Dalie Fazeole Fige Flore Folie Frage Frukte Fruyte Heliante Herbe Karote Kokuseyre Laktuke Lekante Lilie Maize Olive Oranje Orkidee Palmeyre Petale Pipre Pire Pome Radike Rize Roze Terpome Tomate Tritike Tulipe Viole

KELKAS VEGETALES EN ESPERANTO Ananaso Arbo Avokado Ajlo Batato Cepo Cerizo Citrono Dalio Fazeolo Figo Floro Folio Frago Frukto Frukto Helianto Herbo Karoto Kokus-arbo Laktuko Lekanto Lilio Maizo Olivo Orang^o Orkideo Palm-arbo Petalo Pipro Piro Pomo Radiko Rizo Rozo Terpomo Tomato Tritiko Tulipo Violo

EN LA PORTUGALA Abacaxi Arvore Abacate Alho Batata-Doce Cebola Cereja Limao Dalia (flor) Feijao Figo Flor Folha Morango Fruto (em geral) Fruta (de arvore) Gira-Sol (flor) Erva Cenoura Coqueiro Alface (hortalic’a) Margarida (flor) Lirio (flor) Milho Azeitona Laranja Orquidea Palmeira Petala (de flor) Pimenta Pera Mac’a Raiz Arroz Rosa Batata Tomate Trigo Tulipa Violeta (flor)

101

EN ALFA26 Boke Brake Bruste Cerbe Dente Femure Fingre Frunte Gambe Genue Gorje Inteste Kape Kokse Kole Kore Kranie Krure Kubute Lange Mame Mane Mentone Naze Okule Orele Oste Ovede Piede Pulme Rene Ripe Skelete Stomake Talie Umbilike Vange Ventre Vizaje Xultre

PARTES DU HOMA KORPE EN ESPERANTO Bus^o Brako Brusto Cerbo Dento Femuro Fingro Frunto Gambo Genuo Gorg^o Intesto Kapo Kokso Kolo Koro Kranio Kruro Kubuto Lango Mamo Mano Mentono Nazo Okulo Orelo Osto Orelo Piedo Pulmo Reno Ripo Skeleto Stomako Talio Umbiliko Vango Ventro Vizag^o S^ultro

EN LA PORTUGALA Boca Brac’o Peito Cerebro Dente Femur (osso) Dedo Fronte, Testa Perna (do femur ao pe’) Joelho Garganta Intestino Cabec’a Quadril Pescoc’o Corac’ao Cranio Perna (do joelho ao pe’) Cotovelo Lingua (da boca) Mama, Seio (feminino) Mao Queijo Nariz Olho Orelha Osso Ouvido Pe’ Pulmao Rim Costela Esqueleto Estomago Cintura Umbigo Face Abdomem Rosto Ombro

102

EN ALFA26 Avie Awtomobe Barke Bicikle Buse Dome Fayrure Fotele Glase Horloje Komputure Krayone Kuirure Kurtene Lampe Lite Martele Ombrele Pantalone Pend-serure Plumene Presmaxine Robe Sandale Seje Serure Sofe Spegule Table Tapixe Tase Televidure Tende Vixgume Xaltice Xlosice Xrawbe Xrawboxlosice Xue Yupe

KELKAS INSTRUMENTES IW UTILAJES EN ESPERANTO EN LA PORTUGALA Avio Aviao Au^tomobilo Automovel Barko Barco Biciklo Bicicleta Buso Onibus Domo Casa Fornelo Fogao (de cozinha) Fotelo Poltrona Glaso Copo Horlog^o Relogio Komputilo Computador Krajono Lapis Fornelo Fogao (de cozinha) Kurteno Cortina Lampo Lampada Lito Cama Martelo Martelo Ombrelo Guarda-chuva, Sombrinha Pantalono Calc’a (comprida) Pend-seruro Cadeado Plumo Caneta Presmas^ino Impressora Robo Vestido (de mulher) Sandalo Sandalia (pp. os pes) Seg^o Cadeira Seruro Fechadura Sofo Sofa’ (pp. sentar-se) Spegulo Espelho Tablo Mesa Tapis^o Tapete Taso Xicara (pp. cafe’, cha’) Televidilo Televisor Tendo Tenda (pp. acampamento) Vis^gumo Borracha (pp. apagar lapis) S^altilo Interruptor (eletrico) S^losilo Chave S^rau^bo Parafuso S^rau^bos^losilo Chave-de-parafuso S^uo Sapato Jupo Saia (de mulher)

103

LA GREKA ALFABETE Α,α alfa

Β,β beta

Γ,γ gama

∆,δ delta

Ε,ε epsilon

Ζ,ζ zeta

Η,η eta

Θ,θ teta

Ι,ι iota

Κ,κ kapa

Λ,λ lambda

Μ,µ mu

Ν,ν nu

Ξ,ξ xi

Ο,ο omikron

Π,π pi

Ρ,ρ ro

Σ,σ sigma

Τ,τ taw

Υ,υ upsilon

Φ,φ fi

Χ,χ ki

Ψ,ψ psi

Ω,ω omega

104

BIBLIOGRAFIE 1. BIBLIA SAGRADA / Editora Ave Maria Ltda / 1991 / Sao Paulo, Brazil. 2. ENGLISH DICTIONARY / Collins Cobuild / 1995 / London. 3. ESPERANTA BILDVORTARO / Rudiger Eichholz / Esperanto Press / 1988 / Bailieboro, Ontario, Kanado. 4. GEOATLAS / Maria Elena Ramos Simielli / Editora Atica / 1998 / Sao Paulo – SP / Brazil. 5. LA ARTE VIVI FELICA / A ARTE DE VIVER FELIZ / Frei Anselmo Fracasso / Editora Vozes Ltda / 1992 / Petropolis, RJ / Brazil. 6. LA SANKTA BIBLIO / Brita kaj Alilanda Biblia Societo & Nacia Biblia Societo de Skotlando / 1978 / Londono & Edinburgo. 7. LA TUTA ESPERANTO / Henrik Seppik / Hungara Esperanto-Asocio / 1987 / Budapest. 8. MERRIAM WEBSTER’S COLLEGIATE DICTIONARY / Tenth Edition / 1993 / Springfield, Massachusetts, U.S.A. 9. MICHAELIS DICIONARIO PRATICO : Ingles-Portugues, Portugues-Ingles / Melhoramentos / 1987 / Sao Paulo, Brazil. 10.MICHAELIS PEQUENO DICIONARIO : Espanhol-Portugues, Portugues-Espanhol / Melhoramentos / 1996 / Sao Paulo, Brazil. 11.MICHAELIS PEQUENO DICIONARIO : Frances-Portugues, Portugues-Frances / Melhoramentos / 1996 / Sao Paulo, Brazil. 12.MICHAELIS PEQUENO DICIONARIO : Italiano-Portugues, Portugues-Italiano / Melhoramentos / 1993 / Sao Paulo, Brazil. 13.MIL JAROJ DE KRISTANA FILOZOFIO / Evaldo Pauli / Eldonejo Simpozio / 1985 / Florianopolis / Brazilo. 14.NOVA GRAMATICA DO PORTUGUES CONTEMPORANEO / Celso Cunha ; Luis F. Lindley Cintra / Editora Nova Fronteira / 1985 / Rio de Janeiro – RJ / Brazil. 15.NOVISSIMA GRAMATICA DA LINGUA PORTUGUESA / Domingos Paschoal Cegalla / 41a. edicao / Editora Nacional / 1998 / Sao Paulo – SP / Brazil. 16.NOVO DICIONARIO AURELIO DA LINGUA PORTUGUESA / Editora Nova Fronteira / 1986 / Rio de Janeiro, Brazil. 17.PAS^OJ AL PLENA POSEDO / William Auld / Hungara Esperanto-Asocio / 1989 / Budapest. 18.PLENA ANALIZA GRAMATIKO DE ESPERANTO / K. Kalocsay & G. Waringhien / Universala Esperanto-Asocio / 1985 / Rotterdam. 19.PLENA ILUSTRITA VORTARO DE ESPERANTO / Sennacieca Asocio Tutmonda / 1970 / 67 Avenue Gambetta, 75020 Paris. 20.S^ANCO POR FELIC^O / Philbosmans / Lannoo / 19?? / Movado Sen Nomo / Belgio.

105

La Sun, la Ter, iw la Lun

“La Universe xran farira el lume”

106

Texto gentilmente cedido por Itamar Alves Itxe ([email protected]) URL: http://www.alfa.teta.nom.br

www.sti.com.br