Milorad S. Kuraica Narodne Pjesme Iz Kninske Krajine

Ìð Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà, (ïðèðå•èâà÷) ðî•åí ¼å 09. 10. 1956. ãîäèíå ó ñåëó Ïëàâíî êîä Êíèíà. Îñíîâíó øêîëó çàâðøèî ¼å ó ðîäíîì ì¼åñòó, Øêîëó ó÷åíèêà ó ïðèâðåäè ó Êíèíó, à äèïëîìèðàî ¼å 1979. ãîäèíå íà Ïåäàãîøêîì ôàêóëòåòó ó Ðè¼åöè. Äî íà¼âåžå ñðïñêå ãîëãîòå ( 04. 08. 1995. ) æèâèî ¼å è ðàäèî ó Ïëàâíó è Êíèíó, à ñàäà æèâè êàî ïðîò¼åðàíî ëèöå ó Ñóáîòèöè. Ðàäèî ¼å ó Êíèíó è Äóáðîâíèêó. Ðàäíó êàðè¼åðó ó Ðåïóáëèöè Ñðïñêî¼ Êðà¼èíè çàâðøèî íà ôóíêöè¼è äèðåêòîðà Ðåïóáëè÷êîã çàâîäà çà òðæèøòå ðàäà. Ñàäà ðàäè ó Íàöèîíàëíî¼ ñëóæáè çà çàïîøšàâàœå, Ôèëè¼àëà Ñóáîòèöà. Ñàðà•èâàî ¼å ó ``Äóáðîâà÷êîì â¼åñíèêó``, ``Ïîëèòèöè``, ``Ñðïñêîì ãëàñó``, ``Ñðïñêîì ðàäèî Êíèíó``, ``Ïðåãëåäó`` è ``Ïîñëîâèìà``, îãëàñíå íîâèíå Íàöèîíàëíå ñëóæáå çà çàïîøšàâàœå, ðàäèî çà ``Âóêîâó çàäóæáèíó`` è ``Ñðïñêó àêàäåìè¼ó íàóêà è óìåòíîñòè``, êàî è çà äðóãå óñòàíîâå è ëèñòîâå. Îá¼àâèî ¼å äâè¼å êœèãå: ``Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå`` è çáèðêó åðîòñêèõ íàðîäíèõ ï¼åñàìà ``Êðà¼èøêè öðâåí áàí``.

Ìð Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

Ñóáîòèöà, 2005. ãîäèíå

Äðóãî, äîïóœåíî è ïðåðà•åíî èçäàœå Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå Ñàêóïèî è ïðèðåäèî: Ìð Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà Ðåöåíçè¼à: Ìèëêà Ãîðàíîâèž Ïðîô. äð Íàäà Ìèëîøåâèž €îð•åâèž Ïðîô. äð Áðàíèñëàâ Äèìèòðè¼åâèž Èçäàâà÷: Ìð Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà ñåëî Ïëàâíî êîä Êíèíà ñàäà ó Ñóáîòèöè Ìîá. 064 / 1815231 Ëåêòîð: Íàäà Ñàâàíîâèž, ïðîô. Êîðèöå: Çäðàâêî Çäðàâå Ìèð÷åòà Ëèêîâíî ãðàôè÷êà îáðàäà: £îæåô Øóðàœè Èìðå Âåðáàñè Ìèëîø Áîð¼àí, äèïë. åêîíîìèñòà Ìð Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà Óðåäíèê: Ìð Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà Óíîñ ïîäàòàêà è êîìï¼óòåðñêà ïðèïðåìà: Ìð Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà £îæåô Øóðàœè è Ìèëîø Áîð¼àí, äèïë. åêîíîìèñòà Òèðàæ: 500 ïðèì¼åðàêà

Ñóáîòèöà, 2005. ãîäèíå

ÑÀÄÐÆÀ£ Ïðåäãîâîð Ñòîïàìà Âóêà Ñòåôàíîâèžà ÊàðàŸèžà äî òðàãåäè¼å Ñðïñêîã íàðîäà Èçäèøóžè Ïîñâåòà Îñâðòè Èçðàçè çàõâàëíîñòè Óç äðóãî, äîïóœåíî è ïðåðà•åíî èçäàœå ϼåñìå À Á Â Ã Ä € Å Æ Ç È £ Ê Ë Š Ì Í Î Ï Ð Ñ Ò Ž Ó Õ Ö × • Ø Êàçèâà÷è ï¼åñàìà мå÷íèê ìàœå ïîçíàòèõ ðè¼å÷è è èçðàçà Øòàìïàœå êœèãå ïîìîãëè ñó

15 20 25 26 27 30 32 54 54 58 60 68 72 79 80 82 85 90 95 106 114 118 122 145 151 166 175 177 190 193 194 199 202 206 209 210 216 219 226

ÊÐÀ£ÈØÍÈÖÈ ÑÂÓÄÀ ÐÀÑÅ£ÀÍÈ Î¼, Êðà¼èíî, çåìšî èçãóášåíà, ÎòàŸáèíî íèêàä ïðåæàšåíà! Ñðïñêîãà ñè ðîäà è ïëåìåíà èç ñòàðîãà äîáà è âðåìåíà. Áåøå àâãóñò - äàí ¼å áèî ïåòàê - è åòíè÷êîã ÷èøžåœà ïî÷åòàê. Òàêâà øàíñà âåîìà ¼å ðåòêà: îñâî¼åíà Êðà¼èíà áåç ìåòêà! Ñðïñêà çåìšî, øòà ñè äî÷åêàëà, èìåíîì ñå óñòàøêèì ïðîçâàëà. Ëàêî ñè ñå äóøìàíó ïðåäàëà è Òó•ìàíó ñòèãëà íà âåøàëà. Òåøêî çåìšè êî¼îì ñâàêî âëàäà è íàðîäó êî¼è ó œî¼ ñòðàäà. Äåñèëî ñå ñâå òî èçíåíàäà; ãäå ¼å áèëà òàä Ìàðòèžà âëàäà?! Ðóêîâîäñòâî íà íèñêî ¼å ïàëî, ó Êðà¼èíè ñàä ¼å ñâå ïðîïàëî.

Øòî ñå ñðïñêî âåêîâèìà çâàëî äðóãèìà ¼å çà ñàäà ïðèïàëî. Àìåðèêà, ñòàëíî æåšíà ðàòà, ñòàâèëà ñå íà ñòðàíó Õðâàòà, îòâîðèëà ñâà êðà¼èøêà âðàòà, „Ãîíè Ñðáå!" íàðåäáà ¼å äàòà. Ó ñâå ïðàâöå êîëîíà âè¼óãà òóæíèõ Ñðáà çàïàäà è ¼óãà. Ñâå íàñ áè¼å ñðàìîòà è òóãà, ñâàêî íàì ñå ñàä ñìå¼å è ðóãà. Êðà¼èøíèöè ñâóäà ðàñå¼àíè, ñà îãœèøòà ñâî¼èõ èñòåðàíè, íà¼òåæè ñó ñàäà âàøè äàíè, íè¼å ÷óäî øòî ñòå óïëàêàíè. Áîæå ïðàâäå, ìèðà è ñëîáîäå, ñðïñêè ðîäå òàìî ïðåêî âîäå, ãäå âàñ ãîíå è ñâå ó ïðîïàñò îäå. Ïîñëå ïàäà íà Òðîìå•è Êíèíà îñòà ïðàçíà ÷èòàâà Êðà¼èíà. Ñðïñêà áèëà çåìšà îä äàâíèíà, ñàä ìíîãèì ïîñòàäå òó•èíà. Íîðòîí, Îõà¼î 1 Ëàçàð Êóðàèöà - Ïëàâàœàö

ϼåñìó Ëàçàðà Êóðàèöå èç Íîðòîíà, Îõà¼î, äîáèî ñàì ó Ñóáîòèöè, 21. ¼àíóàðà 1997. ãîäèíå îä Øïèðå Ðàøêîâèžà èç Äîœåã Æàãðîâèžà êîä Êíèíà. Èíà÷å, Ëàçàð Ëàçî Êóðàèöà ¼å ðî•åí ó Ïëàâíó êîä Êíèíà îä ìà¼êå Ìèëèöå è îöà Ãëèøå. Îæåíèî ñå èç Áóðñàžà Âó¼èžè ( òàêî•åð Ïëàâíî ) è èìà äâî¼å ä¼åöå: êžåðêó è ñèíà. Ëàçî ¼å èçóçåòíî ïëåìåíèò è ÷åñòèò ÷îâ¼åê è íåíàäìàøàí ó ñâèðàœó íàðîäíîã èíñòðóìåíòà èç Êðà¼èíå (íà) äèïëàìà, ñà èëè áåç ì¼åøèíå. 1

Ðîäíî ñåëî ïðèðå•èâà÷à. Îä ñâåãà íà¼âèøå âîëèì Ïëàâíî.

Ëè÷êà êàïà

Êàïà êèžàíêà, íîñå ¼å Ñðáè ó Ëèöè, Äàëìàöè¼è è Áîñàíñêî¼ êðà¼èíè. Ó òîì îáëèêó ïðâè ïóò ¼å ïðîíà•åíà ó Ëèöè. Íîñèëè ñó ¼å £àïîäè (Èëèðñêî ïëåìå êî¼å ¼å æèâ¼åëî íà òîì ïðîñòîðó). Îá¼àøœåœå áî¼à ¼å âåçàíî çà ìèò î Êîñîâó è Ìåòîõè¼è. Öðâåíà áî¼à ñèìáîëèçó¼å êðâ êîñîâñêèõ ¼óíàêà, à öðíè âåçåíè îáîä ¼å æàë çà Êîñîâîì è Ìåòîõè¼îì. Íà îáîäó èìà ïåò öðâåíèõ âåçåíèõ êðóãîâà êî¼è ñèìáîëèçó¼ó ïåò â¼åêîâà ñðïñêîã ðîïñòâà ïîä Òóðöèìà. Öðíà êèžàíêà ïëåòå (âåçå) ñå ó äåâåò ðåñà, øòî ñèìáîëèçó¼å äåâåò£óãîâèžà. Ó íîâè¼å âðè¼åìå öðâåíà ïîâðøèíà ¼å ñëóæèëà çà èñòèöàœå ãðáîâà, ïðèïàäíîñòè ñðïñêèì ñòðàíêàìà, à íà¼âèøå êîðèøòåíà êàî ñóâåíèð è çàøòèòíè çíàê Íàöèîíàëíîã ïàðêà „Ïëèòâèöå“. Ñòàðè¼è šóäè ñó ¼å ñòàâšàëè ñèìåòðè÷íî íà âð’ ãëàâå ñà êèžàíêîì ïîçàäè, äîê ñó ìëàäèžè êàïó çàáàöèâàëè ó ñòðàíó, à êèžàíêå ñó âèñèëå ïî ñòðàíè. Ó ïîñšåäœèõ äåñåòàê ãîäèíà ¼åäèíè ïðîèçâî•à÷ êàïà êèžàíêè áèî ¼å Äàíå Ðàäàêîâèž èç Ìîãîðèžà êî¼è ¼å æèâèî ó Ãîñïèžó, à ñàäà êàî ïðîò¼åðàíî ëèöå æèâè íà Âîæäîâöó ó Áåîãðàäó. Îäìàõ íàêîí ñóêîáà, óñòàøå ñó ìó çàïàëèëå ðàäèîíó. Óñïèî ¼å îáíîâèòè ðàäèîíó ó Ãðà÷àöó – Ðåïóáëèêà Ñðïñêà Êðà¼èíà è òàìî ¼å ñòðàäàëà òàêî äà ó îâîì ìîìåíòó íà¼òðàäèöèîíàëíè¼è äèî íàðîäíå íîøœå Ñðáà ïðåêî Äðèíå ïðàâè ¼åäèíî ÷èêà Äàíå. Ïîçíàòà ¼å ïîñšåäœà æåšà ñòàðèõ Êðà¼èøíèêà äà ñå ñàõðàœó¼ó ñà öðâåíîì êàïîì êèžàíêîì. Òà èì ñå æåšà, íàæàëîñò, ó èçá¼åãëèøòâó íå ìîæå èñïóíèòè. £îø äà äîäàìî äà ñó èñòó êàïó, àëè áåç êèžàíêå è ñà ïëèžèì îáîäîì íîñèëå è ä¼åâî¼êå – íà ñà¼ìîâèìà, ïðåëèìà è äðóãèì ñâå÷àíîñòèìà. Ôîòîãðàôè¼ó êàïå êèžàíêå óðàäèî ñàì ó Ñóáîòèöè, à èñòó ñàì ïîñóäèî (ñóâåíèð) îä Íèêîëå Øèïðàãå 06.03.1997. ãîäèíå èç Íîâîã Æåäíèêà è òî íà ïðè¼åäëîã Ìèëå è Äàìèðà Òèíòîðà èç Ðàäšåâöà êîä Êíèíà. Îïèñ êàïå êèžàíêå ìè ¼å äàî Ðàäå Ìàòè¼àø ó Áåîãðàäó, äàíà áîæè¼åã 09 ìàðòà 1997. ãîäèíå ó êàôàíè „Ïðåøåðí“ êîä ñ¼åäèøòà „Âå÷åðœèõ íîâîñòè“. Ðàäå ¼å, èíà÷å, äóãîãîäèøœè è íà¼çíà÷à¼íè¼è îðãàíèçàòîð êóëòóðíèõ ä¼åëàòíîñòè ó Êíèíñêî¼ êðà¼èíè.

„Êî íå îäå ñà ñâî¼åãà ïðàãà, íå çíà øòà ¼å íåñðåžà! Êî äî•å íà òó•à âðàòà, çíà øòà ¼å ïðîêëåòñòâî!“2

„Îñòà¼òå îâä¼å!... Ñóíöå òó•åã íåáà Íåžå âàñ ãðè¼àò’ êî øòî îâî ãðè¼å. Ãðêè ñó òàìî çàëîãà¼è õšåáà Ãä¼å ñâîãà íåìà è ãä¼å áðàòà íè¼å. Îä ñâî¼å ìà¼êå êî žå íàžè áîšó? À ìà¼êà âàøà çåìšà âàì ¼å îâà. Áàöèòå ïîãëåä ïî êðøó è ïîšó, Ñâóäà ñó ãðîášà âàøèõ ïðàä¼åäîâà.“ Àëåêñà Øàíòèž „€å ¼å çðíî, êëèöó çàìåòíóëî îíäå íåêà è ïëîäîì ïî÷èíå. ” Ïåòàð Ïåòðîâèž Œåãîø „Ìè çíàìî ñóäáó è ñâå øòî íàñ ÷åêà, Íî ñòðàõ íàì íåžå çàëåäèòè ãðóäè! Âîëîâè ¼àðàì òðïå à íå šóäè – Áîã ¼å ñëîáîäó äàî çà ÷îâ¼åêà! ” Àëåêñà Øàíòèž

Íèêîëà £.Ìàðèíîâèž, „Êðâàâè ïðîãîíè Ñðáà (1990-1995.) ”, Ñòðó÷íà êœèãà, Áåîãðàä 1997.ãîäèíå 2

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

ÏÐÅÄÃÎÂÎÐ

„Îòêàêî ñàì ïî÷åî äà ñå áàâèì êœèãîì, à ïðî•å ìè ó òîìå áåçìàëî ñâå äîäåšåíî ìè äîñàäàøœå âðåìå, ñðåî ñàì ìíîãî šóäè êî¼è ïèøó óëàæóžè ó òî ñîïñòâåíå ñíàãå, à ìàëî îíèõ êî¼è ñó ñå ïîñâåòèëè ïðèêóïšàœó íàðîäíîã ñòâàðàëàøòâà. Òå äðàãîöåíå ÷óâàðå ëèòåðàðíîã áëàãà, ìîãó áåç âåžåã ïðîáëåìà íàáðî¼àòè, ïîøòî èõ ïàìòèì ñâå. Íè¼å èõ áèëî âèøå íåãî øòî èìàìî ïðñòà íà ðóöè. À ñâè èìà¼ó çà¼åäíè÷êó îñîáèíó: âðåäíè ñó, ïðåäàíè ïîñëó êî¼è ðàäå, ñèñòåìàòè÷íè è íåèçìåðíî âîëå ñâî¼ ñàêóïšà÷êè ìàòåðè¼àë." 3 ×èíè ñå äà ìè ¼å îâàêàâ èëè îâ༠öèòàò äàî îñíîâíó ñíàãó äà ïî÷íåì ñàêóïšàòè è Âèòîìèð Ñóäàðñêè ïîçíàòè¼è ïî ïñåóäîíèìó Èâàí Äàáèž,, "Áîæ¼å îãëåäàëî: áàíàòñêè ìóøêè õóìîð", Ïàí÷åâî: Äåí Ñàòåëèò, Êœèæàðà Ïðîòà Âàñà, 1996. 3

15

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà îá¼àâšèâàòè íàðîäíî ñòâàðàëàøòâî ìîã çàâè÷à¼à. Êîëèêî óñï¼åøíî è êîðèñíî íåêà äðóãè öè¼åíå. Ñâàêè íàðîä êî¼è èäå êà ïðîïàñòè çàáîðàâšà ïðâî ¼åçèê, êóëòóðó ïà èñòîðè¼ó. Âàšäà žó áàð ìàëî äîïðèœåòè äà äî îâîãà íå äî•å? È ¼îø íåøòî: Ó êœèçè „Çíàêîâè ïîðåä ïóòà“4, áåñìðòíè Èâî Àíäðèž çàïèñà è îâ༠êðàñàí òåêñò ó êî¼åì ïðåïîçíà¼åì ñåáå: „Èìà ïóòåâà êî¼å íèñàì íè âèäåî è êî¼èìà íèêàä íåžó íîãîì ñòóïèòè – è ìíîãî èõ èìà! – àëè òî ¼å ñòîãà øòî íèñàì íàëàçèî ñíàãå íè âðåìåíà íè ìîãóžíîñòè äà òî ó÷èíèì. Àëè íåìà ñòàçå íè ïóòà êî¼èìà íèñàì áàð çàêîðà÷èî ñàìî àêî ¼å òî áèëî ìîãóžíî. Ó òîìå íèñàì ïîçíàâàî ñòðàõà, óìîðà íè îêëåâàœà. È òà ìî¼à ëóäà è íåçàäðæèâà ðàäîçíàëîñò áèëà ¼å óçðîê ìíîãèõ ìî¼èõ ëóòàœà, ãðåøàêà, áåñìèñëåíèõ èëè íàîïàêèõ ïîñòóïàêà. Îíà ¼å ïî¼åëà íà¼áîšè äåî ìî¼å ñíàãå, àëè îíà áè ñå ìîãëà íàçâàòè è ìî¼èì ¼óíàøòâîì è ìî¼èì ãëàâíèì îïðàâäàœåì; îíà áè ìîãëà áèòè è ñòâàðàí îñíîâ ìîãà ïîíîñà, êàä áèõ ¼à õòåî äà ñå ïîíîñèì è êàä áè òî œî¼ áèëî ïîòðåáíî``. Ïà âàšäà ñàì è ¼à ïðèïàäíèê šóäè èç Êíèíñêå êðà¼èíå î êî¼èìà âåëèêè ñðïñêè íàó÷íèê £îâàí Öâè¼èž, èçìå•ó îñòàëîã, çà œèõ êàæå:``... šóäè æèâîã äóõà è òàíàíå èíòåëèãåíöè¼å, îáäàðåíè æèâîì è ðàçíîâðñíîì îñåžà¼íîøžó, îíè ñ ÷åñòî ïîâîäå 4

``ÁÈÃÇ``, Áåîãðàä 1992. ãîäèíå

16

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå çà ñâî¼îì ìàøòîì êî¼à ¼å âðëî æèâà è áîãàòà, êàî è çà èìïóëñîì îäóøåâšåœà è ñðŸáå. Ó ñâî¼èì ñå àêöè¼àìà îáè÷íî èíñïèðèøó ïîáóäàìà ìîðàëíå è äóõîâíå âðñòå; ìàòåðè¼àëíè èíòåðåñè èìà¼ó ñàìî óëîãó äðóãîã ðåäà. Äà áè ñå èçàçâàëà íà¼âåžà ñóìà œèõîâå ñíàãå, òðåáà äèðíóòè ó œèõîâ íàöèîíàëíè è èíäèâèäóàëíè ïîíîñ. Îâ༠÷îâåê íå âåðó¼å äà èìà òåøêîžà êî¼å íå áè ìîãàî ñàâëàäàòè. Œåãîâà ¼å âåðà íåïîìóžåíà, ïîóçäàœå áåçãðàíè÷íî.``5 Ïà äà „£à ñàì ïðîøà ñèòî è ðåøåòî, îâ༠ãàäíè ñâè¼åò èñïèòàî, îòðîâè ìó ÷àøó èñêàïèî, ïîçíàî ñå ñ ãðêè¼åì æèâîòîì. Ñâå øòî áèâà è øòî ìîæå áèòè ìåíè íèøòà íè¼å íåïîçíàòî, øòî ãîä äî•å ¼à ñàì ìó íàðåäàí."6 Òî íåïðåñóøíî âðåëî íàðîäíîã ñòàâðàëàøòâà Êðà¼èíå žå ``ïðåñóøèòè`` íå áóäå ëè íàñ êî¼è žåìî òî ñïðå÷èòè. Ñòðïšèâèì ðàäîì è óç ìíîãî šóáàâè ñâî¼å æèâîòíî èñêóñòâî è îïðåäåšåœå ñàì èçðàçèî ó äâè¼å äî ñàäà îá¼àâšåíå êœèãå. Ìíîãî òîãà øòî ¼å èêàä è íåêàä ðå÷åíî, çàïèñàíî, øòî ¼å ëè¼åïî, èñòèíèòî, ìóäðî, ¼à ñàì äâàäåñåòàê è âèøå ãîäèíà èçäâà¼àî, ñó÷åšàâàî, ãðóïèñàî è îäàáèðàî è íà ¼åäíîì ì¼åñòó îêóïèî ïðåãðøò áèñåðà íàðîäíîã ñòâàðàëàøòâà. Äîê ÷èòàòå ìî¼å êœèãå èìà ñå âàðšèâ óòèñàê äà ïðîâ¼åðàâàìî èñòèíèòîñò è šåïîòó ðè¼å÷è âåëèêèõ ìèñëèëàöà, ï¼åñíèêà, êœèæåâíèêà, ôèëîçîôà è íàó÷íèêà, òå íàðîäíå ìóäðîñòè, à £îâàí Öâè¼èž, Áàëêàíñêî ïîëóîñòðâî è ¼óæíîñëîâåíñêå çåìšå, Áåîãðàä, 1967, ñòð. 71. 6 Èãóìàí Ñòåôàí 5

17

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà ó ñòâàðè ïðîâ¼åðàâàìî è îáîãàžó¼åìî, ñíàæèìî è ïîäñòè÷åìî ñàìè ñåáå. Ìî¼å êœèãå ñó ïîäñ¼åòíèê êî¼åã òðåáà ïàæšèâî ÷èòàòè, äà áèñìî ñå èçíîâà óâ¼åðèëè äà è ïîä ïëàñòîì èçá¼åãëèøòâà èìà íå÷åã òðà¼íîã è èñòèíèòîã, íå÷åã øòî ïîâåçó¼å öèâèëèçàöè¼å, øòî íîñèìî ó ñåáè èç ðîäíîã çàâè÷à¼à, à îïåò, íå ñìåìî èëè íå óìåìî ñàìè äà èñêàæåìî. Äàêëå, ðàäèì çà ìåíå íåøòî øòî ìè ïðè÷èœàâà çàäîâîšñòâî, à â¼åðó¼åì íàäàñâå êîðèñíî çà íàø çàêëàíè íàðîä. Äîäóøå êœèãå íå ìè¼åœà¼ó ñâè¼åò, àëè ïîá¼å•ó¼ó çàáîðàâ. Îíå ñó òðà¼íè¼å îä áèëî êîã ñïîìåíèêà, êî¼è íèñìî ïîäèãëè îíèìà êî¼å ñìî âîšåëè. Íàèìå, èìàìî îáàâåçó è ïðåìà ïðåöèìà, à ïîãîòîâî ïðåìà ïîòîìöèìà äà èì îñòàâèìî ó àìàíåò òó ðèçíèöó íåïðîö¼åœèâå âðè¼åäíîñòè. Íàðîä êî¼è íåìà ¼åçèê – íå ïîñòî¼è, êàî è äà íàðîä êî¼è óïîòðåášàâà íåèíòåëèãåíòíó ôîðìó ñòðàíèõ òó•èöà – îäóìèðå. Íàðîä ñå äðæè îáè÷à¼à è òðàäèöè¼å ÷àê è àêî èì íå çíà ïîðè¼åêëî è çíà÷à¼. Ó îâîì òðåíóòêó çà îïñòàíàê íàøåã çàêëàíîã ñðïñêîã íàðîäà ó ÎòàŸáèíè è ó ðàñå¼àœó (äè¼àñïîðè) íåìà ïðå÷åã çàäàòêà îä îâîã: Ïðåïîäîáíè Ñèìåîí Ìèðîòî÷èâè, Ñòåôàí Íåìàœà, ðîäîíà÷åëíèê äèíàñòè¼å Íåìàœèžà íåïîñðåäíî ïðåä ñìðò, 13. îäíîñíî 26. ôåáðóàðà 1200. ãîäèíå, äàêëå, ïî ñòàðîì, £óëè¼àíñêîì îäíîñíî ïî íîâîì, Ãðåãîðè¼àíñêîì êàëåíäàðó, èçäèêòèðàî ¼å ó ïåðî ñâîì íà¼ìëà•åì ñèíó, ñâåòîì Ñàâè – Ðàñòêî Íåìàœèž: ``×óâà¼òå, ÷åäî ìî¼å ìèëî, ¼åçèê êàî 18

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå çåìšó. Ðè¼å÷ ñå ìîæå èçãóáèòè êàî ãðàä, êàî çåìšà, êàî äóøà. À øòà ¼å íàðîä èçãóáè ëè ¼åçèê, çåìšó, äóøó? Íå óçèìà¼òå òó•ó ðè¼å÷ ó ñâî¼à óñòà. Óçìåø ëè òó•ó ðè¼å÷, çí༠äà íèñè îñâî¼èî, íåãî ñè ñåáå ïîòó•èî. Áîšå òè ¼å èçãóáèòè íà¼âåžè è íà¼òâð•è ãðàä ñâî¼å çåìšå, íåãî íà¼ìàœó è íà¼íåçíàòè¼ó ðè¼å÷ ñâîã íàðîäà. Çåìšå è äðæàâå ñå íå îñâà¼à¼ó ñàìî ìà÷åâèìà, íåãî è ¼åçèöèìà. Çí༠äà òå ¼å íåïðè¼àòåš îíîëèêî îñâî¼èî è ïîêîðèî êîëèêî òè ¼å ðè¼å÷è ïîòðî è ñâî¼èõ ïîòóðèî. Íàðîä êî¼è èçãóáè ñâî¼å ðè¼å÷è ïðåñòà¼å áèòè íàðîä. Çàòî ¼å, ÷åäî ìî¼å, áîšå èçãóáèòè ñâå áèòêå è ðàòîâå íåãî èçãóáèòè ¼åçèê. Ïîñëè¼å èçãóášåíå áèòêå è èçãóášåíèõ ðàòîâà îñòà¼å íàðîä. Ïîñëè¼å èçãóášåíîã ¼åçèêà íåìà íàðîäà. Êàäà òè íåïðè¼àòåš ïðîâàëè ñâå áåäåìå è òâð•àâå, òè íå î÷àâ༠íåãî ãëåä༠è ñëóø༠øòà ¼å ñà ¼åçèêîì. Àêî ¼å ¼åçèê îñòàî íåäèðíóò, íå áî¼ ñå. Òàìî ãä¼å îäçâàœà íàøà ðè¼å÷, ãä¼å ñå ¼îø ãëàãîšà è ãä¼å ñå ¼îø, êàî ñòàðè çëàòíèê, îáðžå íàøà ðè¼å÷, çíà¼, ÷åäî ìî¼å, äà ¼å òî ¼îø íàøà äðæàâà áåç îáçèðà êî ó œî¼ âëàäà. Öàðåâè ñå ñì¼åœó¼ó, äðæàâå ïðîïàäà¼ó, à ¼åçèê è íàðîä ñó òè êî¼è îñòà¼ó, ïà žå ñå òàêî îñâî¼åíè äèî çåìšå è íàðîä îïåò êàä – òàä âðàòèòè ñâî¼î¼ ¼åçè÷êî¼ ìàòèöè è ñâîìå ìàòè÷íîì íàðîäó``. Ïðèðå•èâà÷:

19

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà ÑÒÎÏÀÌÀ ÂÓÊÀ ÑÒÅÔÀÍÎÂÈ]À ÊÀÐÀ•ÈŽÀ ÄÎ ÒÐÀÃÅÄȣŠÑÐÏÑÊÎà ÍÀÐÎÄÀ Íàïðåäíà òåõíèêà ïîëàêî àëè ñèãóðíî ñâå âèøå ïîòèñêó¼å íàðîäíó òðàäèöè¼ó è íàðîäíè äóõ, òàêî äà ñå îáè÷à¼è íàðîäà ïîëàêî çàáîðàâšà¼ó è íåòðàãîì íåñòà¼ó. Ñâå ¼å ìàœå è îíèõ ïî¼åäèíàöà êî¼è ïîêóøàâà¼ó äà íåøòî îä òèõ îáè÷à¼à ñà÷óâà¼ó, à ïðåëà è ïîñè¼åëà ãîòîâî äà âèøå è íåìà. ÷àê è àêî ñå ó ïîíåêîì ñåëó, óäàšåíîì îä âåëèêèõ öåíòàðà è ãëàâíèõ ñàîáðàžà¼íèöà, ÷ó¼å äîáðà ñòàðà íàðîäíà ï¼åñìà, òî ¼å âèøå ðåçóëòàò çàáàâå è èíòåðåñîâàœà øêîëîâàíèõ šóäè, íåãî ïîòðåáà äà ñå íà òàêàâ íà÷èí, êðîç ï¼åñìó, èñêàæó ìèñëè è îñ¼åžàœà. Êàî ñâè ñàêóïšà÷è íàðîäíèõ óìîòâîðèíà, ïî÷åâøè îä Âóêà Ñòåô. ÊàðàŸèžà, òàêî ¼å è Ìèëîðàä Êóðàèöà ïîøàî îä èäå¼å äà ñå íàðîäíå óìîòâîðèíå ñà÷óâà¼ó îä çàáîðàâà è íåñòàíêà. Çáèðêà Ì. Êóðàèöå „Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå“ èìà âðè¼åäíîñò êàî îò¼åëîòâîðåœå îâå èäå¼å, áåç îáçèðà íà âðè¼åäåíîñò ï¼åñàìà ïî¼åäèíà÷íî. Ìå•óòèì, ñàêóïšà÷êè ïîäóõâàò Ì. Êóðàèöå íè¼å âî•åí ñàìî æåšîì äà ñå ï¼åñìå œåãîâîã íàðîäà ñà÷óâà¼ó îä çàáîðàâà, âåž ïðåâàñõîäíî èäå¼îì äà ñå ïðîò¼åðàíè ñðïñêè íàðîä Êíèíñêå êðà¼èíå äðæè è îäðæè íà îêóïó, äà ñå îõðàáðè ó îâîì òåøêîì èñòîðè¼ñêîì òðåíóòêó è èñòðà¼å ó ñâî¼î¼ áîðáè çà îïñòàíàê è î÷óâàœå ñâîã èäåíòèòåòà; äà áóäóžà ïîêîšåœà çíà¼ó äà ¼å òó, íà òî¼ òåðèòîðè¼è, ïîñòî¼àî ñðïñêè íàðîä, ñà àóòîõòîíîì êóëòóðîì è òðàäèöè¼îì. Èç îâå èäå¼å íèêëà ¼å è êîíöåïöè¼à çáèðêå „Íàðîäíå 20

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå“. Ñòèõîâè £îâàíà £îâàíîâèžà Çìà¼à íà ïî÷åòêó, êàî ìîòî ( „Òó•à ðàêà ëåäåíà ¼å ðàêà, // òó•à çåìšà íèêàä íè¼å ëàêà“ ), è çàâðøíè ñòèõîâè (Êàäà óìðåì, èë öðêíåì îä ¼àäà // íà ãðîáó ìè íàïèøèòå èìå Êíèíà ãðàäà“ ) ÷èíå çàîêðóæåíó ö¼åëèíó îâå çáèðêå ï¼åñàìà. Àóòîð çáèðêå ïîëàçè îä òðàãåäè¼å ïðîò¼åðàíîã ñðïñêîã íàðîäà, à çàâðøàâà æåšîì äà ñå ò༠ïðîò¼åðàíè Ñðáèí ìàêàð ó ñìðòè âðàòè ñâî¼î¼ ðîäíî¼ ãðóäè, äà ñå ìàêàð ó ñìðòè ïîíîâî ñïî¼è è ñ¼åäèíè ñ œîì. Ìà êîëèêî áèî „ìå•ó ñâî¼èìà“ (âåžèíà ïðîò¼åðàíèõ Ñðáà ñà òåðèòîðè¼å Êíèíñêå êðà¼èíå íàëàçè ñå ðàñå¼àíà ïî Ñðáè¼è), îâ༠Êíèœàíèí, Áåíêîâ÷àíèí, Ïëàâàœàö íå ìîæå äà ñå ïîìèðè ñ òèì äà ñå íèêàä âèøå íåžå âðàòèòè íà ñâî¼å îãœèøòå. Ó îâó çáèðêó íàðîäíèõ ï¼åñàìà óøëå ñó ï¼åñìå ðàçëè÷èòå òåìàòèêå. Èàêî ï¼åñìå íèñó êëàñèôèêîâàíå, åâèäåíòíî ¼å äà ñó íà¼âèøå çàñòóïšåíå šóáàâíå ï¼åñìå. Êàä ¼å ó ïèòàœó îâà âðñòà íàðîäíèõ ëèðñêèõ ï¼åñàìà, îäìàõ ñå äà ïðèìè¼åòèòè äà ïîñòî¼å îíå ï¼åñìå êî¼å ï¼åâà¼ó ìóøêàðöè („Ìî¼å ìàëå î÷è íà âð’ ãëàâå, // êàä íàìèãíå, îä çåìšå ìå äèãíå“) è îíå êî¼å ï¼åâà¼ó æåíå („£à ñâîã äðàãîã ïîçíà¼åì ó ìðàêó, // ¼åð ìó êëàïžå æèöà íà îïàíêó“). Òàêî ñå, íà íåêè íà÷èí, èçìåžó äâî¼å ìëàäèõ âîäè šóáàâíè ðàçãîâîð, íàòï¼åâàâàœå, íàäìóäðèâàœå. ×åñòî ñå, ñâî¼ñòâåíî íàðîäíîì ¼åçèêó, ó òèì „ðàçãîâîðèìà“ ÷ó¼ó ãðóáå ðè¼å÷è, àëè ñå èçà òèõ ãðóáèõ, íåèçáðóøåíèõ èçðàçà óâè¼åê êðè¼å âåëèêà è ñòðàñíà šóáàâ. Ìåòàôîðè÷àí èçðàç „î÷è íà âð’ ãëàâå“ ñâàêàêî èìà íåãàòèâíå êîíîòàöè¼å, ïîãîòîâî êàä ñå 21

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà óïîòðè¼åáè çà æåíó, àëè êàä ìëàäèž êàæå äà ãà ïîãëåä òèõ î÷è¼ó „îä çåìšå äèãíå“, íå ñàìî äà ñå áðèøå îíî øòî áè ó íåêîì äðóãîì êîíòåêñòó ìîãëî áèòè óâðåäšèâî íåãî îâ༠èçðàç äîáè¼à ÷àê è ïîçèòèâíà çíà÷åœà. Êàäà ñå ìëàäèž îáðàžà ä¼åâî¼öè, èëè ãîâîðè î œî¼, ãîòîâî óâè¼åê óïîòðåášàâà èçðàç „ìàëà“ („Íåìî¼, ìàëà, äà òè æàî áóäå. . .", „Øòî ñè, ìàëà, òàêî ðàíî ëåãëà. . .", „Ðåöè, ìàëà, èë îžåø èë íåžåø. . ."). Ó ñâàêîäíåâíî¼ êîìóíèêàöè¼è è îâà ðè¼å÷ áè ìîãëà áèòè óâðåäšèâà, àëè ó íàðîäíèì ï¼åñìàìà „ìàëà“ ¼å óâè¼åê ñèíîíèì çà „äðàãó“, âîšåíó æåíó. Ó îêâèðó šóáàâíèõ ï¼åñàìà ÷åñòî ñå ¼àâšà ìîòèâ ðàñòàíêà äâî¼å ìëàäèõ („Î÷è ìî¼å è, äðàãàíå, òâî¼å // íà ðàñòàíêó ïëà÷ó îáàäâî¼å“). Àêî ñó „äðàãàí“ è œåãîâà äðàãà âåž äàëåêî ¼åäíî îä äðóãîã, îíäà ¼å, íà¼÷åøžå, îí ó âî¼ñöè, à îíà ÷îáàíèöà, êî¼à ãà â¼åðíî ÷åêà („Ìî¼ äðàãàíå, ìî¼à ãðóäî ëåäà, // òè ó âî¼ñöè, à ¼à êîä ãîâåäà“). Ïîíåêàä ñå íà ïóòó êà êîíà÷íîì îñòâàðåœó šóáàâè ¼àâšà¼ó ïðåïðåêå (ïîíåêàä ñàìî êàî åâåíòóàëíå ìîãóžíîñòè), àëè šóáàâ ñàâëàäàâà ñâå ïðåïðåêå, è ìëàäè ñó îäëó÷íè äà çà šóáàâ æðòâó¼ó ñâå ( „Ìî¼ äðàãàíå, êóäå ìè òå, êóäå // ¼à žó çà òå, ïà êàêî ìè áóäå“; „Ìàëà ìî¼à, êàä òå ïîâåäåìî, //÷åòðè ñåëà íå áè òå îòåëà“). Ìå•óòèì, óêîëèêî ïîñòî¼è ìîãóžíîñò äà ïðåïðåêà çà îñòâàðåœå šóáàâè äî•å îä ñòðàíå ðîäèòåšà, îíäà ìëàäè ÷èíå ñâå äà áè ïðåäóõèòðèëè òàêâó ñèòóàöè¼ó („μ, ä¼åâî¼êî, ìîëè ðîäèòåšå, // ¼à žó ñâî¼å, íåê ñå ñïðè¼àòåšå“). Èïàê, ïî íåïèñàíèì çàêîíèìà ïàòðè¼àðõàëíîã äðóøòâà, ìîðà¼ó ñå óâàæèòè è ïîøòîâàòè ìèøšåœà è îäëóêå ðîäèòåšà, øòî 22

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå ñå âèäè èç ñëè¼åäåžèõ ñòèõîâà: „Äî•è, äðàãè, ó ñóáîòó âå÷å, // áèžó òâî¼à àêî ìà¼êà ðå÷å." Íàâåäåíå ïîñšåäœå äâè¼å ï¼åñìå ÷èíå ïðåëàçíó âðñòó èçìå•ó šóáàâíèõ è ïîðîäè÷íèõ ï¼åñàìà - ñàäðæå åëåìåíòå è ¼åäíèõ è äðóãèõ. Èíà÷å, ïîðîäè÷íå ï¼åñìå îâå çáèðêå óãëàâíîì ãîâîðå î îäíîñèìà ñíàõå è ñâåêðâå. Íà¼÷åøžå ¼å, ó øàšèâî¼ ôîðìè, èñêàçàíà òðàäèöèîíàëíà íåòðïåšèâîñò èçìå•ó îâèõ ÷ëàíîâà ïîðîäèöå ( „Ñâåêðâèöå, ëè¼åïî ñå ïðèðåäè, // êàä ¼à äî•åì, âèñèžåø î ãðåäè“ ), ìàäà èìà è îíèõ ï¼åñàìà êî¼å ãîâîðå î ïîøòîâàœó êî¼å ñó ìëà•è äóæíè óêàçàòè ñòàðè¼èìà („Êàä ñå óäàì è ïî•åì ó äðâà, // ¼à žó çàäœà, à ñâåêðâà ïðâà“). Ó îâî¼ çáèðöè íàëàçè ñå íå ìàëè áðî¼ è øàšèâèõ ï¼åñàìà. Áåç øàëå æèâîò áè áèî íåïîäíîøšèâ; è êàî øòî ñå øàëà ¼àâšà ó ñâèì ñåãìåíòèìà æèâîòà, òàêî øàëó íàëàçèìî è ó ñâèì âðñòàìà íàðîäíèõ ï¼åñàìà. Íî, áåç îáçèðà ó êî¼î¼ âðñòè ï¼åñìå ñå íàëàçè, øàëà ãîòîâî íèêàäà íè¼å áåç èçâ¼åñíå äîçå ïîðóãå, èðîíè¼å. Ìå•ó øàšèâèì ï¼åñìàìà í༚åïøå ñó îíå ó êî¼èìà ¼å øàëà ñïî¼åíà ñà šóáàâšó: „Ó ìîã ëîëå ëèâàäà íà ãëàñó, // òðè ¼å îâöå çà óðó ïîïàñó.") Ó øàšèâî¼ ôîðìè èñï¼åâàíà ¼å è ï¼åñìà „Ñè•è, Áîæå, äà òè âèäèì ëå•à, // ¼åñó ë òâî¼à ãðáàâà êî ìî¼à ", àëè ¼å î÷èãëåäíî íàðîäíè ï¼åâà÷ õòèî äà èñòàêíå è îçáèšíå ïðîáëåìå: íàïîðàí ðàä, íåóìîšèâîñò âèøå ñèëå, ñèžóøíîñò šóäñêîã áèžà è íåìîž äà ñå ñóäáèíà šóäñêà èçìè¼åíè. Êàðàêòåðèñòè÷íà ôîðìà ó êî¼î¼ ñå ïî¼àâšó¼ó ï¼åñìå íàøå íîâè¼å íàðîäíå ïîåçè¼å ¼åñòå äâîñòèõ. Ñòîãà íè¼å ÷óäíî øòî ñå è ó îâî¼ 23

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà çáèðöè íàëàçå ï¼åñìå ÷è¼ó ö¼åëèíó ÷èíå ñàìî äâà ñòèõà. Ñòèõ ¼å ðèìîâàíè äåñåòåðàö, ñà öåçóðîì ïîñëè¼å ÷åòâðòîã ñëîãà ( 4 + 6 ) : 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 „Íå/ìî¼/ ìà/ëà//äà/ òè/ æà/î/ áó/äå êàä/ òå/ ìî/¼è //ñâà/òî/âè/ ïðî/áó/äå/"7 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Îâå ï¼åñìå êî¼å îäñòóïà¼ó îä îâîã îáðàñöà (áðî¼ ñòèõîâà ó ï¼åñìè è áðî¼ ñëîãîâà ó ñòèõó) íå ìîãó ñå, ïî ñâî¼î¼ šåïîòè, ïîðåäèòè ñà ï¼åñìàìà ó äåñåòåðà÷êîì äâîñòèõó. È íà êðà¼ó, òðåáà íàïîìåíóòè äà ñå ñâå îâå ï¼åñìå ï¼åâà¼ó ó ðàçíèì ïðèëèêàìà: íà ïðåëèìà è ïîñè¼åëèìà, ó ñâàòîâèìà, ó ðàçíèì ñëàâšèìà, íà ðàçíèì ñêóïîâèìà è çáîðîâèìà. ϼåñìå íà¼÷åøžå ï¼åâà ãðóïà ìëàäèžà èëè ä¼åâî¼àêà, ñà ìóçèêîì èëè áåç œå, à ìîãó äà èõ ï¼åâà¼ó è ïî¼åäèíöè. Íàäà Ñàâàíîâèž

Âèøå î ï¼åñìàììà Êíèíñêå êðà¼èíå ó Äèïëîìñêîì ðàäó Òè¼àíå €îð•åâèž, ``Íåêå êàðàêòåðèñòèêå âîêàëíå òðàäèöè¼å Êíèíñêå êðà¼èíå`` / Íà ïðèìåðó ïðàêñå ïåâà÷êå ãðóïå ``Ñðïñêà Òðîìå•à`` /, Ôàêóëòåò ìóçè÷êèõ óìåòíîñòè Áåîãðàä, Êàòåäðà çà Åòíîìóçèêîëîãè¼ó, Áåîãðàä 1997. 7

24

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå ÈÇÄÈØÓŽÈ Ãëåäàìî ñå ìî¼ ãðàä è ¼à äâà ñòàðà äðóãàðà êî¼à ñå íèñó ïðåïîçíàëà Ãëåäà ìå èçãóášåíó áåç èäåàëà îñìåõà ðàäîñòè è äàðà Ãëåäàì ãà íà èçäèñà¼ó ñðóøåíèõ êóžà ñëîìšåíèõ íåîíà èçðîâàíèõ óëèöà ãîìèëà ñòàêëà è áåòîí Ãäå ¼å ìî¼ ãðàä ãäå ¼å êóžà ìî¼à ãäå ñó šóäè ïðè¼àòåšè çàð ¼å ìîðàëî ñâå äà ñòðàäà Îä î÷à¼à íå ìîãó äà ãëåäàì íå ìîæå áèò’ òàêî íå äàì íå äàì. Ïðîëàìà ñå çâóê ãðîìà ñâåòëîñíà ïðàøèíà ïîíîð ïîíîð ¼àìà ïšóñàê íîž òèøèíà 8 „Øòî ãîä ñòå äàšå îä ðîäíîãà êðà¼à ó Âàìà ñå ïîâåžàâà òåæœà çà œèì. Âè ãà íåîïèñèâî æåëèòå è ÷åçíåòå çà èçâîðîì Âàøåã ïîñòî¼àœà. ×åçíåòå çà íå÷èì øòî ¼å ëåïî, ïðè¼àòíî, ÷èñòî, õóìàíî, èíòèìíî, à òîãà íåìà."9

Òîìàíîâèž- Òîêîâèž Ðà¼êà, Ïëàòîíîâ ãðàä, Âðáàñ, 1995. ãîäèíå, ñòð. 14. 9 Òàðóíîâèž Ñëîáîäàí, £àçàê, Êœèãà óòèñàêà êîä ãîñïîäèíà €îð•à Óñòèžà 07. 01. 1996. ãîäèíå. 8

25

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

Çáèðêó ïîñâåžó¼åì ìîì íà¼áîšåì ïðè¼àòåšó Ñàâè Ìàãëîâó Âðåãèž èç Ïîëà÷å êîä Êíèíà è ïëåìåíèòîì ÷îâ¼åêó è èñêðåíîì ïðè¼àòåšó ìîã ä¼åòèœñòâà Ìèðêó ñèíó Áðàíêà Àëôèðåâèž èç Ïëàâíà êîä Êíèíà. Ðè¼åòêè ñó šóäè êàî îíè. Õâàëà èì çà ñâå ëè¼åïå òðåíóòêå çà¼åäíè÷êè ïðîâåäåíå. Ïðèðå•èâà÷

26

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

ÎÑÂÐÒÈ Ñàêóïšà÷ è ïðèðå•èâà÷ äî ñàäà ¼å îá¼àâèî äâè¼å çáèðêå è òî: „Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå“ è „Êðà¼èøêè öðâåí áàí“. Î ïðâî¼ êðèòè÷àðè èçìå•ó îñòàëîã, êàæó: „Ðå÷ ¼å î ïðåòåæíî êðàòêèì, åôåêòíèì íàïåâèìà ó êî¼èìà êðà¼èøíèöè, ñà ñàìî œèìà ñâî¼ñòâåíèì õóìîðîì, êîìåíòàðèøó ñëèêå èç æèâîòà šóäè ñâîã ïîäíåášà. Íàðîäíè ðóäîêîïè íà êî¼å îâîì êœèãîì óêàçó¼å ïðîô. Êóðàèöà, ÷èíå íàì ñå íåèñöðïíèì - èç îâèõ ï¼åñàìà áè¼å çäðàâ äóõ çäðàâå ñåšà÷êå ïàìåòè è ìóäðîñòè, àëè è äóõ íåìèðåœà èñòðàæèâàœà è òðàãàœà."10 „Èçãëåäà äà íàñ ñàìî ñóäáîíîñíà ïðåñóäíà âðåìåíà íà¼ëàêøå îïîìåíó êîëèêî ¼å ¼åäíîñòàâíî è ìîãóžå èñïîøòîâàòè íåêå îáàâåçå êî¼å ñó ñìàòðàíå ó ìå•óâðåìåíó íåäîâîšíî ïðèîðèòåòíèì. Ñâå îíî øòî ñå òîì ïðèëèêîì çàáîðàâèëî è ãóðíóëî ó ñòðàíó äîáè¼à íà ñíàçè è ñâ¼åòëîñòè. Ìî`äà žå çà ìíîãå çàçâó÷àòè ïðåàìáèöèîçíî àêî ó êîíòåêñò èçðå÷åíîã ìèøšåœà óâðñòèìî øòàìïàœå çáèðêå Íàðîäíèõ ï¼åñàìà èç Êíèíñêå êðà¼èíå, òî ¼åñò ï¼åñàìà êî¼å íè÷ó è òðà¼ó ó óñìåíîì ôîëêðîëíîì ïðåäàœó. Çà œåíîã àóòîðà Ìèëîðàäà Êóðàèöó è ïîðåä ñâå ïîìîžè è ïðè¼àòåšà è ïîçíàâàëàöà îâå ïîåçè¼å íè¼å áèëî ëàêî äà ¼å ñèñòåìàòèçó¼å, òèì ïðè¼å øòî ¼å òî áèî ïèîíèðñêè ïîñàî. Çàïðåòàíî íàðîäíî 10

Mèëèâî¼ Ïàâëîâèž, Ïîëèòèêà, 03. 08. 1991. ãîäèíå

27

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà ñòâàðàëàøòâî êî¼å ¼å îïñòî¼àëî ¼åäèíî ó óñìåíî¼ òðàäèöè¼è ñêóïšåíî ó îâî¼ êœèçè ïîêàçó¼å ñå ó ñâî¼ îïîðî¼ æèëàâîñòè è ìèñàîíî¼ ñòðîãîñòè è ñîöè¼àëíî¼ ïðåïîçíàòšèâîñòè. Ïîìíî ïðàòåžè ïîåòñêè âîêóáóëàð è ìåòàôîðè÷êè äîñåã ëåêñèêå êî¼à ¼å ó ìíîãîìå ñà÷óâàëà èçâîðíîñò è îðãèíàëíîñò, îâó çáèðêó ìî`åìî ïðîòóìà÷èòè è êàî ñâî¼åâðñíè `èâîòíè ïðèðó÷íèê, êàî îïøòåäóõîâíè è èñêóñòâåíè ïîêàçàòåš ¼åäíîã íàðîäà êî¼è ¼å óïðêîñ ñâèì â¼åòðîìåòèíàìà è íåäàžàìà œåãîâîã èñòîðè¼ñêîã ïðîáè¼àœà, îñòàî â¼åðàí 11 ñîïñòâåíîì áèžó." Åìèíåíòíè ñòðó÷œàê, êœèæåâíè êðèòè÷àð Ñðáà Èãœàòîâèž î ïðâîì èçäàœó êœèãå „Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå“, èçìå•ó îñòàëîã íàïèñà: „£åäíîñòàâíèì, óïå÷àòšèâèì, ðåñêèì ¼åçèêîì, áåç îáçèðà íà íóæíî óî÷šèâà îïøòà ìåñòà, ñïëåòàíà ¼å íà ñòðàíèöàìà îâå êœèãå ¼åäíà íåîáè÷íà è íåõîòè÷íà „õðîíèêà“. Èç œå ñå ìîæå äîñòà ñàçíàòè, à ¼îø âèøå íàñëóòèòè. Èç òèõ ëîëèíñêèõ, áåžàðà÷êèõ ñòèõîâà (äèñòèõà) ïóíèõ õóìîðà, ïîðóãå, âåäðèíå è íåóíèøòèâå ÷óëíîñòè ïðîñè¼àâà¼ó èñòèíå âèøåäåöåíè¼ñêîã `èâåœà, íàâèêå è îáè÷à¼è ñíîâè è çàáëóäå. Ïåâà ñå òó î ñâåìó è ñâà÷åìó, ïà òàêî è î ãîäèíàìà „îáíîâå è èçãðàäœå“. Óïðêîñ ñâåì çàíîñó è ïîëåòó ñ òðóíêàìà èäåîëîøêîã íàìàçà, èñòèíà ïðîáè¼à è ïîêàäøòî áîäå î÷è. Òàêî ñàçíà¼åìî äà ñå ìíîãî ãäå æèâè íà ïðàäðåâíè íà÷èí, îñêóäíî, „î òàíêîì ðóâó è £îâíêà Âóêàíîâèž, "Âàñïèòàœå è îáðàçîâàœå" ×àñîïèñ çà ïåäàãîøêó òåîðè¼ó è ïðàêñó ", áð. 1, Ïîäãîðèöà 1992., ñòð. 11. 11

28

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå êðóâó“, áåç åëåêòðèêå, ó ñåëèìà óäàšåíèì è îä ïðèñòî¼íîã ïóòà, à êàìî ëè æåšåçíè÷êèõ ñòàíèöà. Íàðàâíî, òó íè¼å ðå÷ íè î êàêâî¼ äîñëîâíî ñîöè¼àëíî¼ ïîåçè¼è. Îäãîâàðà¼óžà „íîòà“, ìå•óòèì, ïðîáè¼à èç òèõ øàëîçáèšíèõ èñêàçà, ÷åñòî íàì ïîäàðó¼óžè óâèä è ó îíî øòî èçâîðíè ïåâà÷ íè¼å èìàî, íèòè ìîðàî èìàòè íà óìó: „Ñåëî Ïëàâíî, àë༠ñè ó êðóãó, £îø äà èìàø æåšåçíè÷êó ïðóãó!" (çàïèñ áð. 398 ) Èëè: „£à íà ïðóãó, à äðàãè ó Ðàøó, Êî žå šóáàâ ñïðîâîäèòè íàøó?" (çàïèñ áð. 270 ) Ñëè÷íèõ ïðèìåðà èìà äîñòà. Ìå•ó œèìà ñå èñòè÷ó çàïèñè ó êî¼èìà ñå ãîâîðè î èžó è ïèžó, î îäåâàœó. Ñâå ó ñâåìó, íà¼÷åøžå î òàíêîì „ìàòåðè¼àëíîì ñòàœó“. Íàðàâíî, õóìîð è âåäðèíà ñâå íàäâëàäàâà¼ó è ïðåâëàäàâà¼ó, ïà ñó è öåíòðàëíè ìîòèâè ïîíà¼âèøå ó œèõîâîìå çíàêó." 12

Ñðáà Èãœàòîâèž ó êœèçè "Êðà¼èøêè öðâåí áàí" îä Ìèëîðàäà Ñ. Êóðàèöå, "Êðà¼èíà - ãðàô" - Íîâè Áåîãðàä, Êíèí 1995 12

29

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

ÈÇÐÀÇÈ ÇÀÕÂÀËÍÎÑÒÈ13 Äîê ñàì ñàêóïšàî è ïðèïðåìàî îâó çáèðêó ï¼åñàìà, ìíîãè ñó ìè šóäè ïîìîãëè, õðàáðèëè ñó ìå è ñàâ¼åòèìà ïîäðæàâàëè. Çáèðêó áåç œèõîâå ïîìîžè íå áèõ äîâðøèî. Ìî¼ ïðè¼àòåš Çäðàâêî Çäðàâå Ìèð÷åòà ëèêîâíè óì¼åòíèê èç Êíèíà ó÷èíèî ¼å ñâå äà êâàëèòåò èëóñòðàöè¼à ó êœèçè áóäå íà âèñîêîì íèâîó. Íåñåáè÷íó ïîìîž ïðóæèëè ñó ìè Áîøêî Áîžî Êàáëàð è Ðàäå Ìàòè¼àø. Íå ìîãó äà íå çàõâàëèì Íåäè Ðàäèž, Íåâåíêè Âóêìèðîâèž è Ìàðè¼è Ðàøêîâèž êî¼å ñó ìè ïîìîãëå ó ïèñàœó è ôîòîêîïèðàœó ðóêîïèñà çáèðêå. Çàõâàšó¼åì Ìèðêó Êóêîšó Äîíó, ÑÈÇ - ó çà êóëòóðó îïžèíå Êíèí (ïðåñòàî ñà ðàäîì 31. 12. 1990. ãîäèíå), Âóêîâî¼ çàäóæáèíè íà ôèíàíñè¼ñêî¼ ïîìîžè è îñòàëèì ñïîíçîðèìà. Êœèæåâíèê è ïðîôåñîð äð Áðàíèñëàâ Äèìèòðè¼åâèž ñà Ñòîìàòîëîøêîã ôàêóëòåòà èç Áåîãðàäà äàî ¼å çíà÷à¼àí äîïðèíîñ äà çáèðêà óãëåäà ñâ¼åòëî äàíà. Òàêî•åð, çàõâàšó¼åì ëåêòîðó, êîðåêòîðó è ðåöåíçåíòó Ìèëêè Ãîðàíîâèž, òå èçäàâà÷ó Çàâè÷à¼íîì êëóáó „Êíèíñêà êðà¼èíà“ èç Áåîãðàäà. Íà êðà¼ó çàõâàšó¼åì ñâèìà êî¼è ñó ìè èñïðè÷àëè íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå, à ïîñåáíî ñëè¼åïîì ÷îâ¼åêó Íèêîëè Íèíè €óðèöè èç Ñòðìèöå êîä Êíèíà. 13

Òåêñò ¼å óãëàâíîì ïðåóçåò èç 1. èçäàœà êœèãå

30

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå Îñ¼åžàì ïîñåáíó äóæíîñò äà íà¼òîïëè¼å çàõâàëèì Íèêîëè Öåðîâöó ïðåäñ¼åäíèêó Çàâè÷à¼íîã êëóáà „Êíèíñêà êðà¼èíà“ íà âåëèêî¼ ïîìîžè äà ï¼åñìå äî•ó äî ÷èòàîöà. Ìîðàì äà íàãëàñèì äà ñàì ó ñâà÷è¼î¼ êóžè ïðèìàí êàî íà¼ðî•åíè¼è, òàêî äà ñó ìî¼è Êíèœàíè ¼îø ¼åäíîì ñà îäëè÷íîì îö¼åíîì ïîëîæèëè èñïèò èç šóäñòâà è ãîñòîïðèìñòâà. Íàäàì ñå äà žå çáèðêà äîïðèíè¼åòè î÷óâàœó áîãàòîã êóëòóðíîã áëàãà íàðîäà Êíèíñêå êðà¼èíå è äà žå îïðàâäàòè ïîâ¼åðåœå îíèõ êî¼è ñó óëîæèëè òðóä äà çáèðêà èçè•å èç øòàìïå. Àêî îâîì çáèðêîì ïîìîãíåì áàð ìàëî äà ñå áîãàòñòâî íàðîäíîã äóõà ñà÷óâà, íèêî ñðåžíè¼è îä ìåíå. Ïðèðå•èâà÷

31

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

ÓÇ ÄÐÓÃÎ, ÄÎÏÓŒÅÍÎ È ÏÐÅÐÀ€ÅÍÎ ÈÇÄÀŒÅ Åòî, ãîäèíà è âèøå14 îä ïîñëåäœå 04. 08. 1995. ãîäèíå. (Dulcia arva linquimus – íàïóøòàìî ñâî¼à äðàãà ïîšà), ä༠Áîæå äà òàêî áóäå, ãîëãîòå Ñðïñêîã íàðîäà ñ îíå çàïàäíå ñòðàíå Äðèíå, âàçäà êðâàâå è êðèâå, ó ðàâíèöè ïèòîìå è áîãàòå Áà÷êå, îñ¼åžàì íåóãàñèâó „æå•„ äà ïèøåì î ðîäíîì çàâè÷à¼ó. Îâî òèì ïðè¼å øòî ¼å ó „òó•èíè“ ñâàêèì äàíîì ñâå òåæå è òåæå. Î àïîêàëèïñè (íè¼å îøòàð èçðàç) è œåíèì òåøêèì è ïðåòåøêèì ïîñšåäèöàìà íà ïðîñòîðèìà áèâøå Ñîöè¼àëèñòè÷êå Ôåäåðàòèâíå Ðåïóáëèêå £óãîñëàâè¼å, ïà è øèðå, íà¼áîšå ãîâîðå ñëè¼åäåžå ðè¼å÷è: „Íà ìóöè ñå... Òåøêà âðåìåíà ó æèâîòó ¼åäíîã íàðîäà äîíîñå ìíîãà èñêóøåœà, êëîíóžå ñëàáèõ è ñâèõ êî¼è ñå ôàòàëèñòè÷êè ïðåïóøòà¼ó óäàðèìà çëå ñóäáèíå, ëè ó èñòè ìàõ ïðåäñòàâšà¼ó èçàçîâ õðàáðèìà, êî¼è ñó ñïðåìíè íà îòïîð, ïîäâèã è æðòâó. Òî ¼åñòå äîáà ñóìœè è äèëåìà, ïèòàœà î ñìèñëó èëè áåñìèñëó áîðáå è ïðåäà¼å, õåðî¼ñòâà è êóêàâ÷èëóêà. Äàêëå, äîáà íåäîóìèöà äà ëè òðåáà ïóçàòè äà áè ñå îïñòàëî èëè ¼óíà÷êè óìðåòè? Òðåáà ëè ðåçèãíèðàíî ëàìåíòèðàòè íàä õóäîì çáèšîì èëè, ïàê, òðàæèòè òðà÷àê ñâåòëîñòè è ãà¼èòè íàäó? Òî ñó ïèòàœà êî¼à ÷åñòî, çáîã ìíîøòâà ðàçëè÷èòèõ è 14

Ãîòîâî öè¼åëè ðóêîïèñ êœèãå çàâðøåí ¼å êðà¼åì 1996. ãîäèíå

32

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå ïðîòèâóðå÷íèõ îäãîâîðà, ïðåòâàðà¼ó èñòîðè¼ó ó òàìíè âèëà¼åò. Çà íåêå ’èìà âðåìåíà êàäà ¼å ñóíöå ãðåõ / íè¼å ÷îâåê êî ó íàøå äàíå ’æèâè è äèøå’ Ìàðèíà Öâåòà¼åâà) äîê çà äðóãå èñòà âðåìåíà èçàçèâà¼ó áóíò êî¼è äà¼å ñíàãó, íå ñàìî äà ñå îïñòàíå íåãî è ïðêîñíî ñòâàðà. Òàêî ¼å ðàò íà òëó Àâíî¼ñêå £óãîñëàâè¼å, âî•åí óç îáèëàòî ìåøàœå è ìåøåòàðåœå ñà ñòðàíå, äîïðèíåî äà íà ïîâðøøèíó èçà•ó ðîäîšóášå è èçäà¼à, è áîðáà çà îïøòå äîáðî è ñèòíîøèžàðxè¼ñòâî, äà ñå ïîêàæó òðàãîâè õóìàíèõ šóäè àëè è îíèõ øòî âîœà¼ó ïî íå÷îâ¼åøòâîì. Íàæàëîñò, Ñðïñêè íàðîä ¼å ó òîì ðàòó áèî ïîíîâî ïðîãàœàí, äåšåí, è íà êðà¼ó, îñòàâšåí íà ìèëîñò è íåìèëîñò ñâî¼èì çëîòâîðèìà. Œåãîâî òåëî ¼å îïåò ó ðàíàìà è óãðîæåíî. Ñòîãà ïîâðåžåíîì Ñðïñêîì ðîäó íå ïðåîñòà¼å äðóãî íåãî äà ñå óõâàòè ó ¼åäíî ïðîñâåòíî, êóëòóðíî è ñòâàðàëà÷êî êîëî, øòî ¼å ìîãóžå øèðå, âåžå è ïëîäîòâîðíè¼å, íå áè ëè ó èçðàœàâšåíîì òåëó ó÷óâàî äàøàê æèâîòà, ñâî¼ äóõ è ñâî¼ó äóøó. £åð, ñàìî ñå íà ò༠íà÷èí ìîæå, ó îâî äîáà ïîíèæåœà, ñòðàäàœà è ïàòœè, îäðæàòè ïëàìè÷àê èç êî¼åã áè ñå ó ïðàâè ÷àñ (à, íè÷è¼à íå ãîðè äî çîðå) ðàñïëàìñàëà ïîáåäíè÷êà âàòðà, áóêíóî îãàœ èç êî¼åã žå âàñêðñíóòè äðæàâà ñâèõ Ñðáà..."15 Ïðâî èçäàœå ìî¼å êœèãå „Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå“ ( 1991. ãîäèíå) ¼å Öèòàò ñàì ó Áåîãðàäó 29. 09. 1996. ãîäèíå äîáèî îä ìîã ïðè¼àòåšà Çäðàâêà Çäðàâå Ìèð÷åòå èç Ìèî÷èžà êîä Êíèíà. Îâ༠êðàñàí òåêñò îá¼àâšåí ¼å ó êàòàëîãó Ëèêîâíà êîëîíè¼à Âèøåãðàä '96, 20. 09. - 20. 10. 1996, ó èçäàœó Ãðàäñêå ãàëåðè¼å Âèøåãðàä à àóòîðè ñó: Âåðà Ãðó¼èž è Íèêîëà Êóñîâàö 15

33

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà ïîñòàëî ãîòîâî àíòèêâàðíî áîãàòñòâî. Èìà ¼å ó Àóñòðàëè¼è, £åðìåíè¼è, ÑÀÄ - ó, Êàíàäè, Èòàëè¼è, Ãð÷êî¼, Ìà•àðñêî¼, Œåìà÷êî¼... Æåëåžè äà áàð ìàëî ñà÷óâàì áîãàòè âîêóáóëàð íàðîäíîã áëàãà Êíèíñêå êðà¼èíå, ïà è øèðå, 1995. ãîäèíå îá¼àâèî ñàì 2. êœèãó - „Êðà¼èøêè öðâåí áàí“. Òåìàòèêà ¼å åðîòñêà. Áàø òàêî. Óñóäèî ñàì ñå î îâî¼ òàáó òåìè ïðîãîâîðèòè. ¼åðó¼åì äà ñàì ìå•ó ïðâèìà, ïîñëè¼å Âóêà Ñòåôàíîâèžà ÊàðàŸèžà, ïðîãîâîðèî î îâî¼ òåìàòèöè ó ìî¼î¼ êœèçè „Êðà¼èøêè öðâåí áàí“. Îâà êœèãà ñèãóðíî íè¼å ïðîìàøåíà èíâåñòèöè¼à, ¼åð „íè¼åäíà êœèãà íè¼å òàêî ëîøà äà áàð äåëèìè÷íî íå áè êîðèñòèëà“. Óîñòàëîì, âðè¼åìå ¼å íà¼áîšè ñóä. Êàêî íàâåäîõ, êœèãå „Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå“ âåž íåìà âèøå ó ïðîäà¼è. Óç ïîìîž ïðè¼àòåšà è ñïîíçîðà îäëó÷èõ äà ïðåóðåäèì, äîïóíèì è èçäàì 2. íàäàì ñå êâàëèòåòíè¼å, íåãî 1. èçäàœå. Îâä¼å æåëèì ïîñåáíî èñòàžè äîïðèíîñ ãîñïîäèíà Çîðàíà Ëàêèžà èç Áåíêîâà÷êîã ñåëà êîä Áåíêîâöà êî¼è ìè ¼å óñòóïèî îêî 200 ï¼åñàìà (âåž îá¼àâšåíå ó Áåíêîâà÷êîì Ìàãàçèíó áð.1, Áåíêîâàö, àïðèë 1991. ãîäèíå, à èçäàâà÷ ¼å ÑÊÄ „Çîðà“ Êíèí Ïîäîäáîð Áåíêîâàö), êî¼å íèñàì îáóõâàòèî ó 1. èçäàœó „Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå“. Èàêî ãîñïîäèí Ëàêèž ãîâîðè î ï¼åñìàìà Áóêîâèöå è Ðàâíèõ êîòàðà, ëè÷íî ñìàòðàì äà îíå êàî è ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå ñïàäà¼ó ó 34

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå áîãàòè âîêóáóëàð íàðîäíîã ñòâàðàëàøòâà, ïðâåíñòâåíî Ñðáà èç Ѽåâåðíå Äàëìàöè¼å, ïà ñàì èõ óâðñòèî ó îâî èçäàœå ìî¼å êœèãå. Ìàëî óðàäè êîëåãà Ëàêèž, ìàëî ¼à, è åòî ïîçèòèâíà ðåçóëòàòà, èëè êàêî ðå÷å ¼åäàí îä íà¼âåžèõ êóëòóðíèõ ïîñëåíèêà ñðïñêîãà ðîäà, Âóê Ñòåôàíîâèž ÊàðàŸèž „Íåêà ñâàêî óðàäè îíî øòî ¼å êàäàð è íåžå íàðîä ïðîïàñòè“. Íà ìî¼ó âåëèêó æàëîñò ìîã ÇÀÊËÀÍÎà ÍÀÐÎÄÀ íà â¼åêîâíîì îãœèøòó - Ѽåâåðíà Äàëìàöè¼à (ïðåìà ä¼åëó „Àíàëè“ áèîãðàôà Êàðëà Âåëèêîã, À¼íõàðäà, Ñðáè íà ïîäðó÷¼ó Êðà¼èíå æèâå îä 622. ãîäèíå), âèøå íåìà. ( „Âåëèêàøè ïðîêëåòå èì äóøå, íà êîìàòå ðàçäðîáèøå öàðñòâî“ ). Ïàðàôàðàçèðà¼óžè ï¼åñìó áåñìðòíîã Àëåêñå Øàíòèžà ìîãóžå ¼å ¼åäèíî ðåžè: „Ãðîáîâè íàøè áîðèžå ñå ñ âàìà“. Íî, íèêàä ñå íå çíà!!!?

„ŽÅÐÀŽÅÌÎ ÑÅ £ÎØ“.

Ëóòà¼óžè ñâè¼åòîì, óïîçíàî ñàì ó Áåîãðàäó âåîìà èíòåðåñàíòíîã ÷îâ¼åêà, ïðîô. äð Ñèìó Ì. Òóðóäè¼ó, ðî•åíîã ó Äðàãîòèœè ïîä Êîçàðîì, êî¼è æèâè è ñòâàðà ó Áåîãðàäó. Ïîêëîíè ìè Ñèìî íå âåëèêó, àëè ìåíè âåîìà äðàãó êœèæèöó „Êîçàð÷èöå“ - íàðîäíå ï¼åñìå ñà Êîçàðå. Ó „ñëîâó“ î íàñòàíêó êœèæèöå íåîáè÷íî ìíîãî ìè ñå äîïàëà ¼åäíà ìèñàî - ñèíòàãìà „Ïåñìå êîçàð÷èöå ó šóäèìà -šóäè ó ïåñìàìà“, áîšå ðå÷åíî Ñèìèíà îö¼åíà ìåíòàëèòåòà è êàðàêòåðíèõ öðòà Êðà¼èøíèêà. 35

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà Ñèìî ¼å âðõóíñêè ñòðó÷œàê - ïñèõîëîã, ïà ó œåãîâó îö¼åíó íå òðåáà ñóìœàòè. Óïðàâî èç òîã ðàçëîãà ñàì óðàäèî „ïëàãè¼àò“ è ïðåïèñàî ò༠äèî íàâåäåíå êœèæèöå, â¼åðó¼óžè äà ìè, Êíèœàíè íèñìî ñóâèøå äàëåêî îä ïðîôåñîðîâå îö¼åíå. Öèòàò ãëàñè: „Íà êðà¼ó, äóæàí ñàì ÷èòàîöèìà è ïåâà÷èìà äà îá¼àñíèì øòà òî ïîäðàçóìåâàì ïîä ñèíòàãìîì ’ïåñìå êîçàð÷èöå ó šóäèìà - šóäè ó ïåñìàìà’. Äàâíî ñàì ñëóøàî îä ñòàðè¼èõ šóäè êàêî ¼å ’òåøêî áèòè Ñðáèí’, à âåîìà êàñíî, òåê ó ñâî¼èì ÷åòðäåñåòèì ãîäèíàìà ñõâàòèî ñàì çíà÷åœå òå ìèñëè. Ìíîãè ìî¼è çåìšàöè, ÷àê è ñòàðè¼è îä ìåíå, ¼îø òî íèñó ñõâàòèëè óñëåä íåðàçóìåâàœà è îäðèöàœà îä ïðàâîñëàâšà è æîïè¼åíîñòèæ îä áîšøåâè÷êå èäåîëîãè¼å. Ïåñìå êîçàð÷èöå ñó îïàñíå ïåñìå. Îïàñíå ñó àêî ñå ñõâàòå è ïðèõâàòå áóêâàëíî, àêî ñå ó œèìà íå ñàãëåäà ìóäðîñò. Îíå šóäèìà íóäå èñêšó÷èâå ïîðóêå ó òîíàëèòåòèìà êàî øòî ñó: öðíî - áåëî, äåñíî ëåâî, šóáàâ - ìðæœà, äîáðî - ëîøå, îäàíîñò èäå¼è - èçäà¼íèê. Òàêâè ñó è Êîçàð÷àíè, ÷àê è îíè ó Áåîãðàäó.- êàäà øåòà¼ó Êíåç Ìèõà¼ëîâîì, ñêîðî èñêšó÷èâî äèñêóòó¼ó î ïîëèòèöè è èñòîðè¼è. Øòî ñó ìàœå êîìïå - òåíòíè çà îâå æòåìåæ, òî ñó ãëàñíè¼è è èñêšó÷èâè¼è. Êàäà ñå ó ñâî¼èì ’ìèøšåœèìà’ /ñòàâšàì íàâîäíèêå, ¼åð ÷åñòî íèñó èñòèíèòà è íàó÷íî àðãóìåíòîâàíà/ ðàçè•ó, îäìàõ èç ¼åäíîãà îä œèõ îáè÷íî, îíîãà êî¼è íè¼å ó ïðàâó, 36

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå ê’î èç òîïà, èñêî÷è êâàëèôèêàöè¼à ’£à áè’ òåáå óáèî!’. Êîçàð÷àíè, âàšäà çáîã ñâîãà òåìïåðàìåíòà/ ’ó¼å’, ’íàðàâè’/ ÷åñòî íåìà¼ó ñìèñëà çà êâàëèòåòå ìèøšåœà ïðåëàçíîã òèïà èçìå•ó ãðàíè÷íèõ, åêñòðåìíèõ ñóäîâà è çàêšó÷àêà. Òî ñó šóäè òèïà ’î ðóê’, ’¼óðèøà’, ’òðåíóòêà’, ’êîëåêòèâíîã äóõà èìàíåíòíîã ¼åäíîóìšó’, ’ïàðòè¼íîñòè’. Êîçàð÷àíè ñå òåøêî ñíàëàçå ó âèøåñòðàíà÷êîì äåìîêðàòñêîì ñèñòåìó. Êàî òàêâè, îíè êàä ïîãðåøå, òî ¼å êîëåêòèâíà ãðåøêà, êî¼ó è ïîñò - ôåñòóì òåøêî ïðèõâàòà¼ó. Êîçàð÷àíè ñó ñïðåìíè äà ’ñâî¼ó òðàãåäè¼ó’ îá¼àøœàâà¼ó êàî ’åïîïå¼ó’, ’ïîðàç êðîç ñëàâó’, ¼åð ìîãëî ¼å áèòèè ãîðå. Ó áîðáåíî¼ àêöè¼è Êîçàð÷àíè ñó èçóçåòíî êîíöåíòðèñàíè, àëè îäìàõ ïîñëå óñïåøíî çàâðøåíå àêöè¼å, íåäîçâîšèâî îïóøòåíè óç ïèžå, ïå÷åœå è `åíå. Çàòî ÷åñòî ãèíó ó ïðåêèäó áîðáå, êàî è œèõîâè î÷åâè è åäå ó 2. ñâåòñêîì ðàòó. Êàî äà ñå íèñó èñêóñòâó îó÷èëè íà ïðèìåðèìà ñâî¼èõ ïðåäàêà. Ó œèõ ¼å ¼à÷à åìîöè¼à îä ðàçóìà. Îíè òîãà ìîðà¼ó ïîñòàòè ñâåñíè ïðå áèîëîøêîã èñòðåášåœà... Áèžå ìè íåîáè÷íî äðàãî, àêî ìî¼è äðàãè Êðà¼èøíèöè - Êíèœàíè, „êî¼èõ ñå íèêàêî íå ìîãó çáîã œèõîâèõ ìàíà îäðåžè, íèòè çáîã œèõîâèõ âðëèíà áåçðåçåðâíî, íåêðèòè÷êè èõ ïðèõâàòèòè``, ¼åð ñàì è ñàì Êíèœàíèí Ïëàâàœàö, „êî¼è áîëó¼å îä èñòèõ áîšêè, ÷èòà¼óžè è ñëóøà¼óžè ïåñìå Êîçàð÷èöå ïîêóøà¼ó äà êðèòè÷êè, çà ñâî¼ó äóøó, ïðîíà•ó ñåáå ó ïåñìàìà è ïåñìå ó ñåáè, çà ðàçóìíè¼è æèâîò è áèîëîøêè è êóëòóðíè îïñòàíàê 37

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà ñîïñòâåíè è ñâî¼èõ âåðíèõ / êðèòè÷êèõ /ñëåäáåíèêà." £îø äà äîäàì ï¼åñìó Šóáîìèðà Ñèìîâèžà ``Çèìà ó Ñðáè¼è 1809.`` èç êœèãå „Èãëà è êîíàö“ ÑÊÇ, 1992. ãîäèíå, à îíà ãëàñè: „Šóòî ïðåä òóðñêîì íà¼åçäîì, äâå âî¼âîäå, äâà êíåçà, Ìèëî¼å Ïåòðîâèž Òðíàâàö è Ïåòàð Äîáðœàö, çàïåíèøå, óñêèïåøå, çàêðâèøå ñå – êî? – Ïåòàð è Ìèëî¼å, - îêî ÷åãà? – îêî òîãà êî žå èñïðåä êîãà? Êðâ ñå ñà êíåæåâà ðàøèðè ó íàðîä è, äóášå íåãî ìà÷åì èç îáëàêà, ðàñöåïè ñå, ðàñêîëè ñðïñêà çåìšà – íà øòà? – íà ïåòðîâöå è íà ìèëî¼åâöå! È ìàêàð ìèëî¼åâöè, êàî è ïåòðîâöè, ãèíóëè îä èñòîã êîöà è êîíîïöà, è ìàêàð èõ, êàî è ïåòðîâöå, Òóðöè èñòèì ãâîæ•åì îêèâàëè, îíè žå ñ Òóðöèìà ïðîòèâ ïåòðîâàöà ïðå íî ñ ïåòðîâöèìà ïðîòèâ Òóðàêà! È êàä, èçãóášåíè ó íåçíàíî¼ çåìšè, îä èñòå ãëàäè ãèíó, ó èñòî¼ çåìšè, íèòè áè ïåòðîâàö ÷àíàê îä ìèëî¼åâöà, íèò áè ìèëî¼åâàö ïðî¼ó îä ïåòðîâöà! Çíàì çà ìðæœó ¼à÷ó îä šóáàâè. £à÷ó îä ñòðàõà, ¼à÷ó îä ïðàâäå è âåðå. Àëè øòà ¼å òî øòî ó íàñ ñàäè ìðæœó ¼à÷ó îä æå•è è ãëàäè? 38

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå ϼåâà÷è „Ñðïñêà Òðîìå•à“ òî ¼åñò ãðóïà êî¼à äèïëè è ï¼åâà ï¼åñìå èç ìîã ðîäíîã Ïëàâíà, Ñòðìèöå, ðîäíîã ì¼åñòà ìî¼å ìà¼êå Ñèìåóíå, è ñóñ¼åäíîã ñåëà Îòîíà ñíèìèëè ñó è ñíèìà¼ó ¼îø óâ¼åê ï¼åñìå íàøåã çàâè÷à¼à. Íà ¼åäíî¼ îä ñâî¼èõ ïðâèõ è òî çâó÷íèõ êàñåòà ïðîô. äð Äðàãîñëàâ Äåâèž íàïèñàî ¼å äèâíó ðåöåíçè¼ó - ìèøšåœå. Äà ¼å íèñàì, äîäóøå ó ñêðàžåíî¼ âåðçè¼è, óâðñòèî ó îâîì íàïèñàíè¼ó, ñèãóðàí ñàì äà áèõ ïîãðåøèî. Ñâà ñðåžà îäëó÷èî ñàì ¼å ó îâî¼ êœèçè ïðåçåíòèðàòè ÷èòàîöèìà. Åâî øòà ïðîô. Äåâèž òîì ïðèëèêîì íàïèñà: ’Íàøà íàðîäíà ïåñìà íåðàçäâî¼íà ¼å îä ìåëîäè¼å è ïåâàœà’. „Òàêî îíà íàñòà¼å, æèâè è ïðåíîñè ñå ïî ÷óâåœó. Îä ñòàðèíå ¼å òàêî è ïîíàâšàžå ñå äîê æèâè íàðîä è œåãîâè ïåâà÷è. Âàæíå ñó ó ïåñìè íàðî÷èòî ðå÷è, òåìàòèêà, øòà ñå ïåâà, êàêî è êàäà ó íàøå îâî ’íåâðåìå’, Æèòåšå Êðà¼èíå è ïåâà÷å èç Ïëàâíà, Îòîíà è Ñòðìèöå íàäõœó¼å èñòà ìèñàî, îïøòà æåšà è çà¼åäíè÷êà ïîòðåáà äà ïåñìîì èñêàæó, ïðå ñâåãà, ñâî¼å èñêðåíî ðîäîšóášå. „£åð êî èñêðåíî è ñòðàñòâåíî ñâî¼ó îòàŸáèíó šóáè, ïðåçðåí ¼å è ãëàäàí êàî ïàñ, à âåëèêè è íåäîñòèæàí êàî Áîã“ / Àëåêñà Øàíòèž /. Âèøå, èñòèíà, íåìà „ìå•à íà òðîìå•è“. Îñåžà ñå ÷åñòî ñåòà çà íàïóøòåíèì ñåëèìà è îïóñòåëèì îãœèøòèìà. Íåèçáåæíà ¼å è ñàâðåìåíà òóæáàëèöà çà èçãóášåíèì ñàáîðöåì, ïðè¼àòåšåì, êàî è òîïëî ïèñìî „ãðàíè÷àðà“ óïóžåíî ìà¼öè êî¼à ãà ÷åêà. Èñêðåíà šóáàâ çà ðîäíó ãðóäó èçáè¼à è êðîç èíòèìíà îñåžàœà ïåâà÷à / „μ, ëèâàäî íåêîøåíà, Âèíîãðàäå ìî¼ çåëåíè, Äóœî ìî¼à ó 39

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà ¼åñåíè, ó ñðöó ñòå óâåê ìåíè“ ! / èëè èõ èíñïèðèøå âèñîêî ãîð¼å Äèíàðå è Âåëåáèòà è øèðèíà ïîãëåäà íà Êðêó, ìèëó ðåêó, êî¼à óç ðîäíî ñåëî âè¼óãà, à äàëåêî ó èçìàãëèöè íàçèðó ñå êðàøêà ïîšà ñâå òàêî äî Êàðèíñêîã ìîðà, è, ñâå òî ¼å ðîäîšóášå. Ó íåêî äðóãî, ïðå•àøœå âðåìå, êàäà ñó ÷îáàíè èç¼àâšèâàëè áëàãî íà ïàøó, ÷îáàíèöå ïåâàëå î šóáàâè, à äèïëàðè ïóíèì ãðóäèìà óäàõœèâàëå „ãëàñ“ ó êîç¼ó ìåøèíó äðåâíèõ áàëêàíñêèõ äèïëàðà, è òî ¼å ñâå ðîäîšóášå. Ó íàøåì âðåìåíó âèøå ¼å ïåñàìà ñàâðåìåíè¼åã ñèæåà è èçâî•à÷êîã ñòèëà / ïåâàœå „íà áàñ“, èíñòðóìåíòàëíà ïðàòœà, àðàíæìàí /. Àëè ïîñåáíîñò îâå çâó÷íå êàñåòå“ (¼à â¼åðó¼åì è ìî¼å êœèãå) „èñòè÷ó: ñòàðèíñêî „ãðîêòàœå“ è „î¼êàœå“ è îâåí÷àâà ¼åêà äèïëàðà, ìóçèêà êî¼à ¼å ïðå âèøå ñòèîëåžà, ¼îø èç äîáà íàøåã ñðåäœîâ¼åêîâšà îä¼åêèâàëà ñðïñêîì êðà¼èíîì." Ïðè¼å ñàìîã êðà¼à ìî¼åì ïèñàœó æåëèì äà ÷èòàîöèìà ïðåçåíòèðàì äèî Ïèñìà ÷èòàëàöà àðõèìàíäðèòà £îâàíà Ðàäîñàâšåâèžà, ïðîô. Áîãîñëîâè¼å ó Ïðèçðåíó: „Íè¼å äîáðî êàä ÷îâåê ñàìî ñåáå è ñâî¼ó êóžó õâàëè à ñâå îñòàëå êóäè è ïîäöåœó¼å. Âè ñòå äîáðî óðàäèëè! Âè õâàëèòå ñâî¼ íàðîä, ïîäèæåòå ó œåìó äóõ è ìîðàë, ðàçâè¼àòå ó œåìó îñåžà¼ çà êóëòóðó, óìåòíîñò è ñâå äðóãî øòî ¼å ëåïî è øòî äà¼å ôèíå âðåäíîñòè ¼åäíîì íàðîäó è ïëåìåíèòîñò, íå âðå•à¼óžè íè ¼åäíó íàöè¼ó îêî ñåáå. È, òî ¼å ïîøòåíî. Óç îâî áèõ ïðèëîæèî è ¼åäíó íàðîäíó èçðåêó: Êî èñêðåíî íå âîëè ñâî¼ó êóžó, 40

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå íå âîëè íè êîìøèíñêó“. 16 Sapienti sat (Ïàìåòíîì äîñòà). Ìî¼ ðî•àê Áðàíêî ñèí Íèêîëå Äðàãàø ó ñâî¼î¼ êðàñíî¼ êœèçè „Òèòàíèê“, Áåîãðàä 1998. ãîä. „Òåðñèò“ Áåîãðàä è „Ïðîìåò弓 èç Íîâîã Ñàäà íàïèñà è îâî: „Áîã žå ñå ñìèëîâàòè íà íåâèíå è íåìîžíå! Áîã žå íàì ïîìîžè!" Äà íèñàì ó êœèãó óâðñòèî îäãîâîð ïîãëàâèöå Ñè¼åòëà êî¼è ¼å 1854. ãîäèíå íà ïîíóäó Àáðàõàìà Ëèíêîëíà äà îòêóïè âåëèêè äèî èíäè¼àíñêå òåðèòîðè¼å, à Èíäè¼àíöèìà óñòóïè ðåçåðâàòå, îäáèî îâèì ðè¼å÷èìà: „Ñâàêè ¼å äåëèž îâå çåìšå ñâåò ìîìå íàðîäó. Äåî ñìî çåìšå è îíà ¼å äåî íàñ. Êàä Âåëèêè ïîãëàâèöà èç Âàøèíãòîíà øàšå ñâî¼ ãëàñ äà æåëè äà îòêóïè íàøó çåìšó, ïðåâèøå îä íàñ òðàæè... Çíàìî äà íàñ áåëè ÷îâåê íå ðàçóìå. Œåìó ¼å ¼åäàí äåî çåìšå èñòè êàî è áèëî êî¼è äðóãè. Îí ¼å ñòðàíàö øòî äî•å íîžó è óçìå çåìšè ñâå øòî ìó òðåáà. Çåìšà ìó íè¼å áðàò, âåž íåïðè¼àòåš. Êàä ¼å ïîêîðè, îí êðåžå äàšå. Ïðåìà ìà¼öè çåìšè è ïðåìà áðàòó íåáó îäíîñè ñå êàî ïðåìà ñòâàðèìà, øòî ñå ìîãó êóïèòè, îïšà÷êàòè, ïðîäàòè ïîïóò ñòîêå èëè ñ¼à¼íîã íàêèòà. Œåãîâà žå ïîõëåïà óíèøòèòè çåìšó è çà ñîáîì îñòàâèòè ïóñòîø!" Áóœåâà÷êè êàëåíäàð çà ïðîñòó 1997, Áóœåâà÷êè êóëòóðíè öåíòàð, Ñóáîòèöà, 1996, ñòð. 59. 16

41

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà è äèî êœèãå „ÎòàŸáèíà“17 ìî¼à êœèãà áè ìàœå âðè¼åäåëà. Ó œî¼ - àíòàëîãè¼è ñðïñêèõ ðîäîšóáèâèõ ï¼åñàìà, ïðî÷èòàî ñàì ï¼åñìó îä Ïðîêå £îâêèžà „Ñâðøåíî íè¼å“. Çàèñòà êðàñíà ï¼åñìà êî¼à ¼å çà¼åäíî ñà äðóãèì èç îâå àíòàëîãè¼å îá¼àâšåíà 1950. ãîäèíå ïîä íàñëîâîì „Àíòîëîãè¼à ñðïñêå ðîäîšóáèâå ïîåçè¼å“. Ðó÷íî ¼å ïîâåçàíî òðè, à ñà÷óâàí ¼å ñàìî ¼åäàí ïðèì¼åðàê. Óç îäðå•åíå êîðåêöè¼å, èçì¼åíå è äîïóíå èçèøëî ¼å 1990. ãîäèíå èçäàœå êî¼å ñàì ñà âåëèêèì çàäîâîšñòâîì ïðî÷èòàî. ¼åðó¼åì äà žå âàñ ï¼åñìà „Ñâðøåíî íè¼å“ äèðíóòè ó äóøó è ñðöå. Çàòî ¼å è îá¼àâšó¼åì ó ìî¼î¼ êœèçè.

ÑÂÐØÅÍÎ ÍȣŠÑâðøåíî íè¼å ¼îøòå äåëî íàøå. £îø îâ༠íàðîä äàšå èžè èìà, äà íîâó ñëàâó íîâîì áîðáîì ïàøå. Çàëóä ãà áè¼ó, ñïîòè÷ó è ïëàøå, íàäîøëà ìó ¼å ñíàãà êàî ïëèìà âåêîâè šóäñòâà ïîñëàœå ìó äàøå. Àõ, ¼îø žå áèòè áîðáå, îãœà, äèìà. £îø îâ༠íàðîä áîðèžå ñå ñ œèìà: Ñà ñâèìà øòî ìó ïîäëî íà ïóò ñòàøå. Ñâðøåíî íè¼å ¼îøòå äåëî íàøå! Íî ñâå žå ïðîžè: êðâ, îãàœ è áèòêå ãðîìîâè, ïðàñêå, òóòàœ, êàíîíàäà,

17

Êœèãó ñàì ïîñóäèî îä êîëåãå ñà ïîñëà £îâèöå Áàòàñà

42

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå ëîì øòèòà, ìà÷à, íîæà, ñàášå áðèòêå, ïîäâàëå òó•å è ïàêîñòè ïëèòêå. -à íàðîä îâà¼, îâà ðàñà ìëàäà, êî áîæ¼è èçâîð ÷èñòå âîäå ïèòêå, îí êî¼è òåøêî, äóãîâå÷íî ñòðàäà, îñòàžå êàî íîâè äàí è íàäà, êî ìëàäî áîð¼å, êàî ¼åëå âèòêå êî áåëè áèñåð äèâíå öâåòíå êèòêå. À ñâå žå ïðîžè: êðâ, îãàœ è áèòêå. Ó íåìîãóžíîñòè äà ñâèì êàçèâà÷èìà ï¼åñàìà ëè÷íî çàõâàëèì, ó íàñòàâêó îá¼àâšó¼åì œèõîâà èìåíà è ïðåçèìåíà: Ðà¼êî Î. Ìàæèáðàäà, £îâàí Àëôèðåâèž ïîê. Áîæå Òóð÷èí, Àí•à ïîê. Ñòåâàíà Êóðàèöà (ìî¼à ðî•åíà ñåñòðà), ïîê. Ñòåâàí Êóðàèöà (ìî¼ îòàö), Íèêîëà Íèíå €óðèöà, Êîâèšêà æåíà Ìèðêà Àëôèðåâèž, ìî¼à ìà¼êà Ñèìåóíà Êóðàèöà, Ìèëîø ïîê. Ìèžå êîâà÷à Îïà÷èž, Äàíèöà ïîê. Ìèžå êîâà÷à Îïà÷èž, ïîê. Ðàäèâî¼ ÊîëóíŸèž, Äðàãàí Òðàæèâóê, Ñàâà Ðàäóëîâèž, Íèêîëà Øè¼àí, £åêà Ðóñèž, Ìàðè¼à Ìàðèöà Ìåäîø ðî•. Äóáà¼èž, £îâàí £îâàíèöà €óðèž, Ìèëàí Ìèžî Êóðàèöà, Ìè¼àêîâàö Áóžî, Ðàäå Ìàòè¼àø, Ðàäå Ìèšåâèž, €óðî €óêàí Ðóñèž, Àí•åëè¼à €åêà Ðóñèž, Äðàãîšóá Ìàðèî Ðóñèž, Íåäà Ðàäèž, Ïåòàð Ãðóëîâèž, Íàäà €óðèž (êžåðêà £îâå Áåïà), Èëè¼à Îïà÷èž ïîê. €óðèöå, Ñàâà ïîê. Ìèðêà Öâè¼àíîâèž, ìî¼ áðàò îä ñòðèöà Ìèëîøà Áîðèâî¼ Áîøêî Êóðàèöà. £îø ¼åäíîì çàõâàšó¼åì ñâèìà íà ïîìîžè è ðàçóìè¼åâàœó, ïîñåáíî ìîì ïðè¼àòåšó ãîñïîäèíó Çîðàíó Ëàêèžó. Êîðèñòèì ïðèëèêó äà îäàì äóæíó ïîøòó ñâèì šóäèìà ïàëèì çà Ðåïóáëèêó Ñðïñêó 43

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà Êðà¼èíó, ìî¼èì Ïëàâàœöèìà, ïîñåáíî Ãðóáîðèìà è Âî¼èíó ñèíó Äóøàíà Àëôèðåâèž. Íàðîäíà êàæå: ``Ëàêøå ¼å öàð, íåãî ÷îâ¼åê áèòè``. Äà îâî óâè¼åê íè¼å áàø òàêî, ïîêàçó¼å, è ïðèì¼åð Èëè¼å ïîê. Íèêîëå Øàêàí èç Ïëàâíà êîä Êíèíà (ñàäà ïðîò¼åðàíî ëèöå ó Øàïöó). Íàèìå, ó òîêó íà¼âåžåã åãçîäóñà ñðïñêîã íàðîäà îä ïàìòèâ¼åêà äî äàíàñ ( 04. 08. 1995. ãîäèíå), Èëè¼à ¼å ðèçèêó¼óžè ñâî¼ æèâîò, à ïîêðåòíó èìîâèíó ¼å îñòàâèî ëåøèíàðèìà, ó ñâîì êàìèîíó èç Ïëàâíà äî ``ìà¼êå`` Ñðáè¼å äîâåçàî 60 – àê Ïëàâàœàöà è òàêî èõ ñïàñèî îä ñèãóðíå ñìðòè. Äàêëå, Èëè¼à ¼å áèî è îñòàî ÷îâ¼åê, öàð žå òåøêî áèòè. £îø ñàìî äà êàæåì: Ïëåìåíèòè Èëè¼à, àëàë òè â¼åðà!!! Ñïåöè¼àëíî æåëèì äà çàõâàëèì ïëåìåíèòèì šóäèìà - êîëåãàìà èç Ñëóæáå çà çàïîøšàâàœå Ñóáîòèöà êî¼è ñó ìå íàêîí ïðîò¼åðèâàœà ñà â¼åêîâíîã îãœèøòà ( 04. 08. 1995. ãîäèíå) šóäñêè ïðèõâàòèëè, à ïîñåáíî ãîñïîäèíó ìð Íà• Ëàñëó, ðóêîâîäèîöó Ñëóæáå çà çàïîøšàâàœå Ñóáîòèöà, ñâèì ðàäíèöèìà Ðåïóáëè÷êîã çàâîäà çà òðæèøòå ðàäà è ãîñïîäèíó Íèêîëè Ðèñòèâî¼åâèžó, äèðåêòîðó Ðåïóáëè÷êîã çàâîäà çà òðæèøòå ðàäà ÷è¼èì ñàì ð¼åøåœåì äîáèî êîðó êðóõà (õëåáà) êàäà ìè ¼å áèëî ìîæäà íà¼òåæå ó æèâîòó. Äîáðè šóäè - Áîã âèäè!!! Îâà êœèãà ¼å íàñòàëà êàî: Äóã ïðîøëîñòè: äàð áóäóžíîñòè. Äà ñå íå çàáîðàâè. 44

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå Êœèãå ñó ëè¼åê çà çàáîðàâ. £åð, áîšå ¼å èçäàòè êœèãó íåãî ïðè¼àòåšà. È íà ñàìîì êðà¼ó äà ñå äîáðî çàïàìòè (Nota bene) - „Ìè Ñðáè ñìî ñóäáèíîì ïðåäîäðå•åíè äà áóäåìî Èñòîê íà Çàïàäó è Çàïàä íà Èñòîêó è äà ïðèçíà¼åìî èçíàä ñåáå ñàìî íåáåñêè £åðóñàëèì, à íà Çåìšè íèêîãà." - Ñâåòè Ñàâî Ïðèðå•èâà÷.

45

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå Ìèëîðàäà Ñ. Êóðàèöå – ðåöåíçè¼à -

Âðåìå êî¼å íàñ ïîñòåïåíî óäàšàâà îä Âóêà Ñòåôàíîâèžà ÊàðàŸèžà, è ìíîãîáðî¼íèõ œåãîâèõ ñëåäáåíèêà íà ïðåëîìó âåêîâà, ó÷èíèëî ¼å äà ¼å ó÷âðøžåíà, øòî âîšíî à øòî íåâîšíî, ñóìœà äà ¼å ó íàðîäó ñðïñêîì è÷åãà ¼îø âðåäíîã îä ñòàðèíà îñòàíóëî, è îä ñòàðàëàøòâà äîñòî¼íîã äà ñå çàáåëåæè è ñà÷óâà. Ó÷âðñòèëî ñå è óâåðåœå äà ¼å áåçèìåíè ïåâà÷ íàðîäíè èñ÷åçíóî, äà ãà íàïðîñòî âèøå íåìà, äà ¼å `èëà œåãîâà ñòâàðàëà÷êà ïðåñóøèëà, áà¼àòè ñå, çàóâåê; äà ¼å íîâî äîáà è œåãà ñà ñîáîì ó íåïîâðàò îäíåëî. Îòóäà ¼å, åâî, âåž òðåžà çáèðêà ñàäà ïîä íàñëîâîì „Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå“ Ìèëîðàäà Êóðàèöå ïîä íåêîì ñëè÷íîì, òèõîì ñóìœîì, íå áàø îïðàâäàíîì. Ó îâî¼ çáèðöè íà¼âåžè áðî¼ ïðèêóïšåíèõ ïåñàìà ñêîâàíå ñó ó îáëèêó äåñåòåðà÷êîã äâîñòèõà, ñïîñîáíîã äà èñêàæå íåøòî âèøå îä ïóêå äåñêðèïöè¼å. Çà ðàçëèêó îä ïðâîã óâåê íåøòî „ìèðíè¼åã“, äðóãîì ñòèõó, ÷àê è ó ìàœå óñïåëèì îñòâàðåœèìà, ðåòêî êàäà íåäîñòà¼å çàâðøíèöà, èçíåíà•åœå, ïîåíòà, îáðò, ñðæ èñêàçà. Ïà, èàêî ¼å äåñåòåðàö è èíà÷å ïîäåøåí ñðïñêîì ¼åçèêó - èëè, îáðíóòî, îâ༠œåìó äåñåòåðàö ó îâîì ñëó÷à¼ó îäð`àâà íåêó âðñòó åïñêå ïîçàäèíå, ïà è åïñêîã ïàòîñà, ìèëîã ñâàêîìå Êðà¼èøíèêó. Ïî ñâî¼î¼ ïðèðîäè òî ñó 46

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå „ïåñìå ãðëà“ íåïîäåñíå äà ñå ÷èòà¼ó „ó ñåáè“. Îíå çàõòåâà¼ó äà áóäó îòïåâàíå, àðòèêóëèñàíå è ìóøêèì è `åíñêèì ãëàñîâèìà, ïîïðàžåíå ïîâèöèìà è ñìåõîì. Ïðèëèêå ó êî¼èìà ñå îíå ïåâà¼ó, ïà è íàñòà¼ó - ïðåëà, ïîñåëà, ñâàäáå, ñëàâå, âåëèêè íàðîäíè ñàáîðè, àëè è `åñòîêà, ìóøêà, ïè¼àí÷åœà - ìåœàëà ñó ñå ñâå áð`å è íåóìèòíè¼å òîêîì îâîãà âåêà, è ïðå åãçîäóñà Êðà¼èøíèêà, àâãóñòà 1995. ãîäèíå. È òà ñå ïðîìåíà íàðîäíîã æèâîòà, íàðîäíèõ îáè÷à¼à, êàòêàä íàçèðå, à êàòêàä âðëî ¼àñíî âèäè. Ïðèðå•èâà÷, ãîñïîäèí Ìèëîðàä Êóðàèöà, íè¼å íè îâîãà ïóòà ïîñåãíóî çà ðàçâðñòàâàœèìà ïåñàìà êî¼å ¼å ïðèêóïèî, âåž èõ îä ðåäà èëè áåç íåêîã íàðî÷èòîã ðåäà äà¼å, íî, áàø çàòî ñå è óî÷àâà¼ó äâà âðåìåíà èëè äâà ñëî¼à, ïåñìå ñòàðè¼åã è ïåñìå ìëà•åã äàòóìà, ðàçëè÷èòå è ïî òåìàòèöè è ïî ñòèëó è ïî ëåêñèöè. Ó ñòàðè¼èõ ñå ¼îø óî÷àâà¼ó íàðîäíè îáè÷à¼, è ïîðóêå è ïîóêå, õóìîð íåïîñðåäíè¼è, êàäêàä ìàëî ãðóášè, ¼åçèê ñèãóðíè¼è. Ó ìëà•èõ ¼å ãðàäñêî è ñåîñêî ïîìåøàíî. Áàø îí༠ïîìèœàíè îáðò, ïîåíòà, ó äðóãîì ñòèõó, òèì ìëà•èì íåäîñòà¼å. (Ïðåìäà è íå çíàìî êî¼å áàø è ¼åñó ñòàðè¼å à êî¼å ìëà•å, à áèžå è ïðèðå•èâà÷, è îíè êî¼è ñó è ¼åäíå äðóãå ïðèðå•èâà÷ó êàçèâàëè.) Ðå÷¼ó, èìà è ó îâî¼ çáèðöè áèñåðà, àëè è øèøàðêè; èìà ìå•ó õèïîòåòè÷íî ìëà•èì è îíèõ êî¼å ñó èç äðóãèõ ñðïñêèõ êðà¼åâà ïðåóçåòå, ïà ìàëî èëè íè ìàëî ïðåïåâàíå, êî¼å, ìîæå áèòè, íè¼å õèïîòåòè÷íè, áåçèìåíè, íàðîäíè ïåâà÷ ñòâîðèî - íå áàðåì îí༠ó îíîì ñòàðèíñêîì, Âóêîâîì, ñìèñëó. Àëè, ìîæäà, è ó òî¼ âðñòè ïðèðå•èâà÷åâå èñêðåíîñòè ëåæè ¼îø ¼åäíà îä âðåäíîñòè îâå 47

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà êœèãå. £åð, ïèòàœå ¼å îòâîðåíî: õîžå ëè áàø îâà âðñòà ñòâàðàëàøòâà çàñíîâàíà íà êœèæåâíî¼ ôîðìè äåñåòåðà÷êîã äâîñòèõà, óñïåòè äà îïñòàíå è ó íàðåäíèì äåöåíè¼àìà, ¼åð ¼å, óâåðèñìî ñå, è äî äàíà äàíàøœåã îïñòàëà, èëè žå çà¼åäíî ñà ãóáèòêîì ïîñòî¼áèíå è îíà äà èø÷åçíå? Óòîëèêî íàì ñå, áàø èç îâèõ ïîòîœèõ ðàçëîãà íîñòàëãè¼å, è íåóòåøíîã áîëà, îâà çáèðêà ÷èíè ¼îø çíà÷à¼íè¼îì. Èçàçîâíè¼îì - ïîä¼åäíàêî. Ïðîô. äð Áðàíèñëàâ Äèìèòðè¼åâèž

48

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå Óïðàâíîì îäáîðó Âóêîâå çàäóæáèíå Áåîãðàä ×àñò ìè ¼å ïîäíåòè ñëåäåžè èçâåøò༠î äðóãîì èçäàœó çáèðêå Ìèëîðàäà Ñ. Êóðàèöå Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå, êî¼è ìè ¼å äàò íà ðåöåíçè¼ó. Çáèðêà ñàäðæè ïðåêî ñåäàìñòîòèíà áåžàðàöà, ñàêóïšåíèõ ñà ïëåìåíèòîì íàìåðîì ïðèðå•èâà÷à äà ïîäñåžàœåì íà çàâè÷༠áàð äîíåêëå óáëàæè ¼àäå ñâî¼èõ ñóíàðîäíèêà îòåðàíèõ ñà âåêîâíèõ îãœèøòà. Êàî ñâî¼åâðñíà àíòîëîãè¼à äîáè¼à, ìå•óòèì, è øèðó âðåäíîñò. ×èíå ¼å ïðèìåðè èç ïðâîã èçäàœà ( 1991 ), îáîãàžåíè íîâèì çàïèñèìà, ïîñåáíî îíèìà, âåž îá¼àâšåíèì ó òåøêî äîñòóïíîì Áåíêîâà÷êîì ìàãàçèíó áð. 1, êî¼å ¼å ïðèðå•èâà÷ó óñòóïèî œèõîâ ñàêóïšà÷ Çîðàí Ëàêèž. Çáèðöè ïåñàìà ïðåòõîäè ïðåäãîâîð Íàäå Ñàâàíîâèž (òðåáà ìó ïðîìåíèòè íàñëîâ êî¼è ãëàñè: Ñòîïàìà Âóêà Ñòåôàíîâèžà ÊàðàŸèžà – äî òðàãåäè¼å ñðïñêîã íàðîäà, òå áè ñå ãîòîâî ìîãëî ïîìèñëèòè äà ¼å ïðàžåœå ñòîïà Âóêîâèõ Ñðáå äîâåëî äî ïðîïàñòè):ðàíè¼å ðåöåíçè¼å (¼åäíà ¼å íà êðà¼ó çáèðêå òå áè ¼å òðåáàëî ïðèêšó÷èòè îñòàëèì); ñëåäå óâîäíå ðå÷è ïðèðå•èâà÷à, èç¼àâå çàõâàëíîñòè è ñïèñàê êàçèâà÷à è ïîìàãà÷à. Øòåòà ¼å øòî ïðèðå•èâà÷ íè¼å íàâåî îä êîãà ¼å êî¼ó ïåñìó ÷óî, áåç îáçèðà øòî îíå ïðåäñòàâšà¼ó îïøòåíàðîäíî äîáðî, äà ëè ¼å çàáåëåæèî äîê ñå ïåâà, èëè ¼å ïðåóçåî èç øòàìïàíîã èçâîðà, øòåòà ¼å øòî íåìà ðå÷íèêà ìàœå ïîçíàòèõ ðå÷è, è íà¼çàä, øòî ïåñìå íå 49

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà íîñå áðî¼åâå, ÷èìå áè ñå îëàêøàëà ñâàêà âðñòà êîìåíòàðà î œèìà. Óçîð ñó ìó ìîãëè áèòè çáîðíèöè Ñòàíêà Îïà÷èžà – Žàíèöå. Çáèðêà ¼å, èíà÷å, äîáðî êîíöèïîâàíà, è ðàçíîëèêîøžó òåêñòîâà âåîìà ïðèâëà÷íà çà øèðîê êðóã ÷èòàëàöà. Ñâî¼îì íåäîâîšíîì ïðåöèçíîøžó, îíåìîãóžó¼å íàó÷íå ïðèëàçå, êî¼å áè âðåäíîøžó ïðèìåðà çàñëóæèâàëà. Çàïèñè ïðåäñòàâšà¼ó ÷èòàâî áîãàòñòâî. Óêëàïà¼ó ñå ó äîñàä íåïðåâàçè•åíå àíàëèçå „áåžàðöà“ Ìëàäåíà Ëåñêîâöà. Ïîêàçó¼ó, ìå•óòèì, äà ¼å äâîñòèõ, è óîïøòå ðèìîâàíà ñàæåòà ïåñìà ïðåñòàëà áèòè êàðàêòåðèñòè÷íà ñàìî çà ¼åäàí êðà¼, çà ¼åäíî ïîäíåášå, çà ¼åäíî ðàñïîëîæåœå è çà ¼åäíî âðåìå, è äà ¼å ïîñòàëà ãîòîâî îñíîâíè íà÷èí óñìåíå ïîåòñêå êîìóíèêàöè¼å. Ïðåâàñõîäíî ëèðñêà, äåâî¼à÷êà è ìîìà÷êà, ïî ñâîì èñïîâåäíîì èçðàçó êð༜å èñêðåíà, îíà ¼å ìàõîì ïåñìà âåäðèíå è ïðêîñà, ïóòåíå, íåóíèøòèâå æèâîòíå ðàäîñòè. Àëè óïðàâî çàòî øòî ¼å æèâîòíà, ó œî¼ ïî÷èœó äà ñå ïî¼àâšó¼ó è òàìíè òîíîâè, òóæåœå íàä ëè÷íîì è îïøòåíàðîäíîì íåñðåžîì šóäè îâîãà êðà¼à. Íåêè îä äâîñòèõîâà ñó ãîòîâî êðèêîì èñêàçàí çàâåò, ïîñëåäœà æåšà ó èçãíàíñòâó èñïóœåíîì ñàìî óñïîìåíàìà íà ðîäíè êð༠(êàäà óìðåì, èë` öðêíåì îä ¼àäà / íà ãðîáó ìè íàïèøèòå èìå Êíèíà ãðàäà); íåêè ñó ðåçèãíèðàíè âàï༠(Ëàçàðèöå, òè ñè ìè äàëåêî, / à Êðà¼èíî ¼à òå íå äî÷åêî! ); íåêè, îïåò, ãîëà ÷åæœà (Êàä çàòâîðèì î÷è îáàäâè¼å, / âèäèì Ïëàâíî ñåëî íà¼ìèëè¼å); ó íåêèìà ¼å, èïàê, îñòàëî ïðêîñíå íàäå (Âðàòèžó ñå, ìàêàð êîñå ñ¼åäå/ íà îãœèøòå ìîãà øóêóí•åäà). Òà 50

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå ñâî¼åâðñíà ïîíîñèòà âåçàíîñò çà çàâè÷༠âèäè ñå è ó ñòèõîâèìà ðàíè¼åã ïîñòàíêà, ñàìî øòî ñó âåäðè è ðàñïåâàíè (Ãðëî ìî¼å, çâîíî áåíêîâà÷êî, / ïîçíà¼å ñå äà ¼å ä¼åâî¼à÷êî; Îðëîâèöî, âèñîêà ïëàíèíî, / ñåëî Ïëàâíî ìî¼à ïîñòî¼áèíî); ïîíåêàä ïðåäñòàâšà¼ó ñòèõîâàíó ïîäðóãà÷èöó, àëè è æèâîïèñíó åòíîïñèõîëîøêó ñëèêó (μ Ñòðìèöî, âðàã òè îäœæî ñòðàíå, óäàžó ñå ó Ïà•åíå ðàâíå; Ëàêî òè ¼å ïîçíàòè Ïëàâàœöà, / ïóøè ëóëó è ãîíè ìàãàðöà; Åâî áðàžå, åâî Ïëàâàœàöà, / íå áî¼å ñå ðàñòîâè êîëàöà). Ïî êîìåíòàðó, ìàõîì äóõîâèòîì, ÷åñòî ñàìîõâàëèñàâîì èëè ðóãàëà÷êîì, ðå•å ãîðêîì, êî¼è ïðåäñòàâšà è ïîñåáàí, ñëèêîâèòè ñîöèîëîøêè ïðåñåê, ïåñìà ìîæå îòêðèòè ìåñòî è âðåìå èçâî•åœà, ïîíåêàä è ñâîã íàñòàíêà, âàðè¼àíòàìà íàçíà÷èòè ïóòåâå ñâî¼èõ ñåîáà (•àáà ëîëî ãèìíàçè¼à òâî¼à, / ïðåâàðè òå íåïèñìåíîñò ìî¼à; Ìî¼ ñå äðàãè óõâàòèî äàìå, / çàòî íåžå íè äà ãëåäà íà ìå; Ìî¼ó ìàëó ïðåâàðèëà ìîäà, / óñêà ñóêœà, íå ìîæå äà õîäà; Ñòàðè ìîìöè, à¼òå ó ãàðàæó, / •å ñå ñòàðå îëóïèíå ñëàæó; Ìèíè ñóêœà, ìèíè øîñ, / êîä êóžå ¼î¼ žàžà áîñ; £à ó ãîðè êîä ìî¼è¼å êîçà,/ à ìî¼ äðàãè àâèîíå âîçà). Ïðèòîì ñå ìîðà äîäàòè äà ñó ñòàðè¼è ïðèìåðè ìàœå êîëîêâè¼àëíè, äà ñó èì ðå÷è „îäñêîê“ çà èäå¼ó, ïîíåêàä ñ¼à¼íà ìåòàôîðà (Ó ìîã ëîëå ëèâàäà íà ãëàñó, / òðè ¼å îâöå çà óðó ïîïàñó); äà ÷èíå ñâî¼ñòâåíî, çäðàâî, ðàçãàšó¼óžå àáðåàãîâàœå íà ìàòåðè¼àëíó íåìàøòèíó êàî íà ñòàòóñ êî¼è íè¼å âðåäàí ìðçîâîšå. Íå ñëó÷à¼íî îáèšå âàðè¼àíàòà íà îâó òåìó îòêðèâà, çàïðàâî, ¼åäàí îïøòè ìåíòàëíè ñòàâ, ÷èòàâ ¼åäàí 51

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà åòíîïñèõîëîøêè ïîãëåä íà ñâåò (Ìî¼ ñå äðàãè ôàëè äà óæèâà, / âðåžó ñòåðå, òîðáîì ñå ïîêðèâà; Ó ìîã äðàãîã êóžà íà äâà ñïðàòà, / äîšå ñâèœàö, ãîðå êîêîøèœàö; Êèøà ïàäà, êóêóðóçè ðàñòó, / áèžå ïðî¼å çà ñâàòîâå ìî¼å). Âåëèêè áðî¼ ïðèìåðà ïðåäñòàâšà ïîçíàòå ôîðìóëå èç äóæèõ ïåñàìà (Ìî¼ äðàãàíå êàä ó âî¼ñêó ïî•åø / íåìî¼ ìî¼ó êàïè¼ó äà ïðî•åø; Çåëåí îðà` íå çåëåíèî ñå, / ìî¼ äðàãàíå íå îæåíèî ñå), óãðà•åíå èçðåêå èëè ôðàçåîëîãèçìå êî¼èìà ñå ïðåòõîäíè èëè ïîòîœè íà÷èœåíè ñòèõ ïðèëàãî•àâà ìåòðè÷êè è ñèíòàêñè÷êè (Ìî¼ äðàãàíå, ìàíãóï÷èíî ¼åäíà, / ïðåêî âîäå ïðåâåøžó òå æåäíà; Çóáè ìî¼è äâà ðåäà áèñåðà, / Šóáè äðàãè òî òè ¼å âå÷åðà). Íèç ñòèõîâà îáëèêîâàí ¼å ïðåìà ìîäåëó ïîçíàòèõ ëèðñêèõ ïåñàìà (Äà ñè äðàãè áèáåðîâî çðíöå, / ¼à áè òåáå ñòàâèëà íà ñðöå). Íåêè îä äâîñòèõîâà ïðåóçåòè ñó èç øòàìïàíèõ çáèðêè, èñòîâåòíè èëè èçìåœåíè (íïð. èç Ëåñêîâ÷åâå: Ìî¼ äðàãàíå, âèñîêè ¼àáëàíå, / ñàâè ñâî¼å îêî ìåíå ãðàíå), øòî ñâå óêàçó¼å íà íà÷èí „ñï¼åâàâàœà“, ïðîöåñ ãðàäœå ïåñìå. Âåžèíà äâîñòèõîâà îñòà¼å âåðíà ñâî¼î¼ îñíîâíî¼ šóáàâíî¼ òåìàòèöè, ñìåëà, ðàçèãðàíà, ëàñöèâíà, ïîìàëî áåçîáçèðíà, ÷åñòî ñêðèâåíî èëè îòâîðåíî åðîòñêà. Èñïîâåñòè èç ñâàêîäíåâèöå èñêàçàíå óíàïðåä êàî ïðåòœà, èëè ðåòðîñïåêòèâíî êàî èñêóñòâî, ïàðîäè÷íî ñå îáðà÷óíàâà¼ó ñà òðàäèöèîíàëíèì âåðîâàœèìà è îáè÷à¼èìà (€àâî ¼åñàì, •àâîëà žó íàžè, / ñâåêðâà žå íà áàŸó èçàžè; È ¼à žó ñåæåíèò` îâå çèìå / äà ñå ìàìà èìà ñâà•àò ñ êèìå), ñà ïàòðè¼àðõàëíîì îñ¼åžà¼íîøžó è œåíèì çàáðàíàìà (Ãîëóá ãó÷å 52

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå èç äóáîêå ¼àìå, / ãîëóáèöå áè ëè ïîøëà çà ìå? ) ïðåîáðàžà¼óžè ìîäåë îä êîãà ïîëàçå. Ïðêîñíî ñàìîçàäîâîšñòâî äîïóœàâà ñå îá¼àøœåœåì ó æèâîïèñíî¼ ñëèöè (Íèñàì ëè¼åïà, àë` ñàì óìèšàòà, / ïà ñå ìîìöè íàãàçèøå áëàòà; Êàä ñàì ìàëó êîä ìàòåðå âàðà, / ïî¼î ñàì ¼î¼ òðè ïðøóòà ñòàðà). Íîñèîöè ïîñòóïàêà ó îâàêâèì äâîñòèõîâèìà î÷àðàâà¼óžè ó ñâî¼î¼ ñìåëî¼, õèïåðáîëèñàíî¼ èñêðåíîñòè, îñëîœåíî¼ íà èçðåêå, êàî àíòèóçîðè ïàòðè¼àõàëíèì ¼óíàöèìà (Ìî¼ ¼å ëîëà áàðàáà, å íåêà, áåç áàðàáå íåìà íè ÷îåêà! ), ãîâîðå ¼åçèêîì ðàñïóñíîã óæèâàœà ó ìëàäîñòè, ó ñòðàñíîì çàäîâîšñòâó ñàìîã òðåíóòêà áèòèñàœà (£à áàðàáà, óáèî áè îöà, / êàìîë` íå áè êîä öóðå óäîâöà). Êîëîêâè¼àëíè èçðàç ïîíåêàä çàñìåòà, íàðî÷èòî êàäà ñå ó ïîòïóíîñòè ïîäðåäè ðèìè ðàäè ðèìå, àëè êàäà ñå ó îãîšåíî¼ ñòðóêòóðè îáëèêó¼å ïàðàëåëèçàì ïî ñóïðîòíîñòè ó ïðâîì ñòèõó ïðåóçåò èç „êëàñè÷íå“ šóáàâíå ïîåçè¼å, à ó äðóãîì èç æàðãîíà, ñâå ñå ðàñïðñêàâà ó õóìîð (Ìî¼ äðàãàíå, íåêàäàøœè •óëå, / à ñàäà ñè íóëà, èñïîä íóëå). Íàñëàœà¼óžè ñå íà ñòàðó òðàäèöè¼ó ðèìîâàíîã äâîñòèõà, è âåäðè è òóæíè áåžàðàö ¼å ïðîäóæèî äà æèâè, àëè ñå óâåê íàíîâî ñòâàðà è óøàâøè ó ñâå äîìåíå šóäñêîã æèâîòà îïñòàî, íå ñàìî êàî ïåñìà ëîêàëíå ðåàëíîñòè, íåãî ó óñïåëèì ïðèìåðèìà, êî¼èõ ó Êóðàè÷èíî¼ çáèðöè èìà ìíîãî, êàî îïøòåšóäñêè óìåòíîñò ðå÷è. Çàäîâîšñòâî íàì ¼å äà îâî, äðóãî èçäàœå Íàðîäíèõ ï¼åñàìà èç Êíèíñêå êðà¼èíå, ïðåïîðó÷èìî çà øòàìïó. 53

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà Ñ ïîøòîâàœåì Ïðîô. äð Íàäà Ìèëîøåâèž - €îð•åâèž18

18

Ñàäà ¼å àêàäåìèê

54

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

" Òó•à ðàêà ëåäåíà ¼å ðàêà, òó•à çåìšà íèêàä íè¼å ëàêà, ó äàšèíè ìó÷íî ëè ñå ëåøêà, òó•èíà ¼å è ìðòâàöó òåøêà " £îâàí £îâàíîâèž Çì༠" Áðàíêîâà æåšà "

55

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

À

¼äå, ìàëà, èçàáåðè øòî òè òâî¼å ñðöå

æåëè; àêî íåžåø íèêîãà, ìîëèì ëè¼åïî, èç êîëà.

À øòà žå òè è ò༠ñòàðàö? Èìà óøè ê’î ìàãàðàö.

Àë༠èìàì ðóìåíà äðàãàíà, ðóìåíè ñå êî ¼àãîäà ðàíà.

Àë༠âîëèì ñ êèìå íå ãîâîðèì, è óìðåžó ãîâîðèòè íåžó.

’À¼äå äðàãè, ’à¼äå ìå çàðó÷è, ìàêàð øòîãîä æè÷åòèíå ñêó÷è. 56

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå Àë༠âîëèì êàä ¼å ïîìàëåíà, ¼à ¼å šóáèì, îíà äî ðàìåíà.

Àâèîíå, ñïóñòè ñå ó äîëó, äà ïîšóáèì ìî¼ó ìèëó ëîëó.

À¼äå, äðàãè, à¼äå òàìî ëàæè, êîä ìåíå òè ëàãàòè íå âàæè.

À¼ä’ íà ïðóãó è ¼à è òè äèêî, íå áè ëè ¼å ñàãðàäèî èêî.

Àë’ ¼å ëè¼åïî âèä¼åòè ó ìðàêó, ä¼åâî¼à÷êå öèïåëå ó çðàêó.

57

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

Àêî ìàëà âîëèø î÷è ìî¼å, òè íàïóñòè ðîäèòåšå ñâî¼å.

Àë༠ñàì ñå íà¼åëà êîëà÷à, èç Ÿåïèžà Ñòåâàíà Çàðà÷à.

Àë༠ñàì ñå íàèãðàëà êîëà, äîê ¼å ìî¼à ñèíòåðàëà ëîëà.

À¼äå, ìàëè, øòî ñå ïðàâèø äà ñè, êîä ìåíå ñè ó íà¼çàäœî¼ êëàñè.

Àë༠âîëèì ó êîëó èãðàòè, êàä ñå äèêà äî ìåíå óâàòè.

58

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

À¼äå, äðàãè, à¼äå ñå îæåíè, äîäè¼à ñè è ñåëó è ìåíè.

Ïðèðå•èâà÷ ñâèðà íà ñâèðàëàìà (äâî¼íèöå) ó Øàïöó, íà Ñâåòîã Ñòåôàíà, šåòà Ãîñïîäœåã 1997, è òî ó êóžè ñèíîâöà Çäðàâêà. Íà ñëèöè ïîðåä œåãà ñó: Ìèêà Œèœà, Áîðèâî¼ Áîøêî, Âëàäèìèð è Áîøêî „¼óíèîð“ Êóðàèöà, òå Áðàíêà è Ñòðàõèœà Íîâàêîâèž. Ôîòîãðàôè¼ó ¼å ñíèìèî ìî¼ ñèíîâàö Çäðàâêî Êóðàèöà èç Øàïöà.

59

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

Á

îëó¼, äðàãè, áîëîâàò ñå ìîðà,

è ¼à ìëàäà áîëó¼åì îä ¼àäà.

Áåžàð ¼åñàì, áåžàðñêà ìè áðàäà, ¼îø äà ìè ¼å áåžàðóøà ìëàäà.

Áåíêîâà÷êî ñåëî ó äâà ðåäà, èç ìàëåíà êî Ìîñêâà èçãëåäà.

Áåžàð ¼åñàì è áðêîâå ñó÷åì, òåøêî îíî¼ êî¼î¼ ñå ïðèâó÷åì.

Áóêîâèöî, ìî¼ äåáåëè æëàäå, øòà ó òåáè ìëàäå öóðå ðàäå? 60

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå Áåîãðàäå, Àâàëà òå êðàñè, Äàëìàöè¼ó ìîðå è òàëàñè.

Áåžàð ¼åñàì, áåžàðñêè ñå øèøàì, ¼îø ñå, áåžàð, îæåíèî íèñàì.

Áåîãðàäå, ãðàäå ìèëè, ó òåáè ñó ìîìöè ôèíè, à äåâî¼êå êàî âèëå, öè¼åëè ñâåò ñó çàäèâèëå.

Áåžàð ¼åñàì è áåžàðèžó ñå, äîžå âðè¼åìå è îæåíèžó ñå.

Áóêîâèöî, ðîäíè çàâè÷à¼å, âîëèì òâî¼å ñòàðå îáè÷à¼å.

61

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà Áåžàð ¼åñàì è áåžàð ìè êàæó, íåêà êàæó, âèäèì äà íå ëàæó.

62

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

Â

èäè £îâå, âèäè ìó êàïóòà,

ñâå íà êðåäèò, ðàíî ìî¼à šóòà.

Âèíî ìî¼å, ïîêî¼íîãà òðîïà, ¼à òå ïè¼åì, à äðóãè òå êîïà.

Âèíî ìî¼å, âèíèëî, òè ñè ìåíå êèœèëî, è ïî áëàòó âàšàëî, ìî¼ó ðîáó êàšàëî.

Âîëèî ìå, ïà âåëè äà íè¼å, çàòî ìè ¼å, ìà¼êî, íà¼æàëè¼å.

Âîëèî ìå, ïà âåëè äà íè¼å, øàðåíå ãà ó¼åäàëå çìè¼å. 63

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà Âèíî ïè¼åì, ðàêè¼à ìè øêîäè, íåìàì æåíå äà ìå êóžè âîäè.

Âèäèëà ñàì äðàãàíà ó ãîðè, îâöå ïàñå è çîâå ìå çà ñå.

Âåäðî íåáî, îêîëî îáëàöè, •å ñòå, öóðå, ïîêðåïàëå ìà¼öè.

Âîëèî ìå, íè¼å ìå çàíèìà, îæåíè ñå, ïðàâî ¼å è èìà.

Âåñåëà ñàì, çàøòî íå áè áèëà, îä äðàãàíà ïèñìî ñàì äîáèëà.

64

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

Âàë༠ìè ¼å è æàî è êðèâî, äðóãè šóáè øòî ¼å ìî¼å áèëî.

Âàðà¼, ìàëè, âàð༠îöà ñâîãà, íåžåø ìåíå, èìåíà ìè ìîãà.

Âåçåì êàïó ìëàäîìå äðàãàíó, çà ñòî ëèðà íå áè Òàëè¼àíó.

Âèíî ïèòè, à íå çàï¼åâàòè – êî ñà öóðîì ëåžè, ïà çàñïàòè.

Âåëè žàžà: „Îæåíè ñå, ñèíå!" „Íåžå æåíà ¼åäå ãðàáîâèíå."

65

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

Âèäèžå ñå íà Ñâåòîãà Ñàâó êî žå êîìå îòêèíóòè ãëàâó.

Âîëèì Áîñíó, ó ñðöó ìè Ëèêà, Äàëìàöè¼î, šóáàâè âåëèêà.

Âàðà¼, ìàëè, ä¼åâî¼êå è æåíå, ñàìî íåìî¼ êàä äîâåäåø ìåíå.

Âîšåëà ñàì, è ïóñòèëà êðà¼ó. ñàä ìè ñðöå æèâè êî ó ðà¼ó.

Âèäèžå ñå íà Ñâåòîã Èëè¼ó, êî¼à öóðà èìà ñèìïàòè¼ó.

66

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

Âåëèêà ¼å ’ëàäîâèíà ïàëà, ãä¼å ñìî ¼ó÷å ’ëàäîâàëè, ëó÷å.

Âèäè ìàëå, øòî ñå ïðàâè, äî ¼ó÷åð ¼å èøëà êðàâè.

Âèäè ìàëå, øòî ñå äóâà ÷àðàïà ¼î¼ ïóíà áóâà.

Âèäè ìàëå, âèäè öóðå, ó Ÿåïó ¼î¼ áîòà ïóðå.

Âåëåáèòó, íå ä༠ìàãëè íà ñå, êóäà ìî¼å áè¼åëî ñòàäî ïàñå. 67

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

Âåäðî íåáî, •å áè, öóðå, ëåãî? ¼àœå ìèëî, ëåçè ìè ó êðèëî.

Âåëåáèòó, ìî¼î¼ ìàëî¼ êàæè, äà ìå âèøå ïî òåáè íå òðàæè.

Âîçè ãàðà, âîçèëà áåžàðà, ñâå îä Ñðåìà äî Ðàâíèõ êîòàðà.

Âèäèø, äðàãè, îíó çâè¼åçäó ãîðå, òîëèêî òå ìî¼å î÷è âîëå.

Âîëèì, ¼àœå, òâî¼å ïîãëåäàœå, Íåã’ ó öðêâè ïîïîâî ÷èòàœå. 68

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

Âîëèëà ìå íå âîëèëà, ìà¼êî, ñèíîž ìè ¼å äîëàçèî Ðàíêî.

Âàë༠ìè ñå áîãàòî íàì¼åðà, äâè çàîâå, ÷åòèðè ä¼åâåðà.

Âèäèî ñàì ìî¼å ìàëå ðóâî, ó êîâ÷åãó îä ïðàñåòà óâî.

Âðàòèžó ñå, ìàêàð êîñå ñ¼åäå, íà îãœèøòå ìîãà øóêóí•åäå.

69

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

ãîäèíå.

Ôîëêëîðíà ñåêöè¼à ÊÓÄ-à „Áåíêîâàö“ èç 1951.

Äèïëàð ¼å Ìàðêî Ëàêèž Ìàðåëè¼à èç Áåíêîâà÷êîã Ñåëà êîä Áåíêîâöà, ðî•åí 1907., à óìðî 1983. ãîäèíå.

70

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

Ã

ðëî ìî¼å îãðáàëî ¼àêî,

ïà íå ìî`å ï¼åâàòè íèêàêî.

Ãóêíè, ãîëå, äà òè âèäèì çóáå, ¼åñó ëè òè êî ó ìî¼å šóáå.

Ãîëóá ãó÷å èç äóáîêå ¼àìå: „Ãîëóáèöå, áè ëè ïîøëà çà ìå?"

Ãîðà æóòè - îäëàçå ðåãðóòè, ãîðà ëèñòà - îäëàçå çàèñòà.

Ãîëóá ãó÷å äà áè âîäå ïèî. à ¼à ìëà•àí ñâå áè ñå æåíèî. 71

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà Ãîðè ëàìïà è ó ëàìïè ãàñ, äî•è äðàãè âå÷åðàñ.

Ãîëóá ãó÷å äà áè âîäå ïèî, à ìî¼ äðàãè äà áè ñå æåíèî.

Ãîâîðè ìè äðàãè äà ñìî ñâî¼å, ¼à ä¼åâî¼êà, à îí ¼àœå ìî¼å

Ãàðàâ ëîëà, ãàðàâóøà è ¼à, ãàðàâà íàì öè¼åëà ôàìèëè¼à.

Ãðëî ìî¼å, çâîíî áåíêîâà÷êî, ïîçíà¼å ñå äà ¼å ä¼åâî¼à÷êî.

72

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

Ãðëî ìî¼å, ñóíöà áè¼åëå çîðå, êàä çàï¼åâà, ñâå áåžàðå çîâå.

Ãàðàâ ëîëà çàâîëèî ìåíå, à çà ïëàâèì ìî¼å ñðöå âåíå.

Ãðëî ìî¼å, øòî ñè ìè çàìóêëî, ñèíîž ñè ìè êî òàìáóðà òóêëî.

73

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

Ìóøêà ï¼åâà÷êà ãðóïà „Ñðïñêà Òðîìåžà“ èç Êíèíà, ÷è¼è ¼å îñíèâà÷ è îðãàíèçàòîð ãîñïîäèí Ðàäå Ìàòè¼àø èç Ñòðìèöå êîä Êíèíà, ÷îâ¼åê êî¼è ¼å, è ïîðåä òåøêå áîëåñòè, äàî íåèçì¼åðèâ äîïðèíîñ î÷óâàœó íàðîäíîã ñòâàðàëàøòâà Êíèíà, à ïîñåáíî Òðîìå•å. ϼåâà÷è ñó (ñ äåñíà íà ëè¼åâî): Äðàãîšóá Àòëè¼à èç Îòîíà, Ðà¼êî Ëàëèž è Ìèëîðàä Ïà¼èž èç Ïëàâíà, Ðà¼êî Ðàäàí èç Îòîíà, Ìèëå Ñàâèž èç Ïëàâíà è Ëàçàð Êðíåòà èç Ñòðìèöå, òå õàðìîíèêàøè: Ñòåâî €åâî Êîâðëè¼à èç Ñòðìèöå è Íèêîëà €îíè Ìàðòèž ñà Æàãðîâèžà. Ñëèêó ìè ¼å äàî Ðàäå Ìàòè¼àø 16. 02. 1997. ãîäèíå ó Áåîãðàäó.

74

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

Ä

àëìàöè¼î, äà òè íè¼å ìîðà,

íå áè çíàëà îêëåí ñâèžå çîðà.

Äà ñè, äðàãè, áèáåðîâî çðíöå, ¼à áè òåáå ñòàâèëà íà ñðöå.

Äà çíàø, äðàãè, êàêî ñðöå áîëè, Äîø’î áè ìè äà òè êóžà ãîðè.

Äî•è, äðàãè, äî•è, ¼àœå ìî¼å, ïà óò¼åøè áîëíî ñðöå ìî¼å.

Äèêà äèêè ñâàêî âå÷å äî•å, ìåíè ìî¼à êàä ãîäèíà ïðî•å. 75

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà Äî•è, äðàãè, è ñèíîž ñè áèî, ïîä ïðîçîðîì öèãàð îñòàâèî.

Äî•å ëîëà è œåãîâà ñåñòðà, ñåñòðà ïðî•å, à ëîëà ñå ñâðàòè, ’îžå ñòàðó šóáàâ äà ïîâðàòè, à ìåíå ñó íàó÷èëà áðàžà äà ñå ñòàðà šóáàâ íå ïîâðàžà.

Äà ñàì áåžàð êæî øòî ñàì ¼åäèíàö, ñâå áè öóðå ñàžåðà ó ñâèœàö.

Äà ñàì íàêà êà øòà ìè ãîâîðå, ñêî÷èëà áè ñà áðäà ó ìîðå.

Äî•è äðàãè ó ñóáîòó âå÷å, áèžó òâî¼à àêî ìà¼êà ðå÷å. 76

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

Äîøî äðàãè íà ïðåëî äà äðåìà, ñàò íà ðóöè, à êàçàšêå íåìà.

Äà ñàì çíàëà äà žó áèòè î•å, ï¼åâàëà áè, äà ìè äðàãè äî•å.

Äèêó äè÷è êîñà ïîâðõ ÷åëà, ìåíå ìëàäó äâà îáðàçà á¼åëà.

Äà ìè íè¼å ðàäè ëîëå ìîãà, íå áè ñåëà îñòàâèëà ìîãà.

Äà ¼å ÷àøà ôëàøà, äà ¼å ôëàøà áóðå, äà ¼å áóðå ìîðå, ïèî áè äî çîðå. 77

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

Äà ñàì çíàëà äà žó çà ñåšàêà, êóïèëà áè âðåžó îïàíàêà.

Äî•è, ìî¼å ñà Îòðèžà ¼àœå, ÷åêàžó òå êîä âðåëà Çðìàœå.

Äî•è, äðàãè, çàøòî äîøà’ íå áè? Äà ¼’ ó ìîäè ¼à áè äîøëà òåáè.

Äî•è, ëîëî, íèêî çíàòè íåžå, ñàêðèžó òå ó í༚åïøå öâè¼åžå.

Äâè ¼àáóêå íà ¼åäíîì îãðàíêó, ¼åäíà ìåíè, ¼åäíà ìîìå ðàíêó.

78

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

Äðóãàðèöå, øòî ñè íåâåñåëà, øòî ñàì òâî¼å ¼àœå ïðåîòåëà?

Äîøëà ìè ¼å ñëèêà îä âî¼íèêà, Àë’ ¼å ìî¼à ó öèâèëó äèêà.

Äà ì’ ¼å çíàòè ÷è¼à žó ñå çâàòè, âîëèëà áè íåãî âå÷åðàòè.

Äðóãàðèöà äðóãàðèöó êëåëà, à ¼à ìî¼ó çà áðàòà äîâåëà.

Äðóãàðèöå, ñêóïà äðóãó¼åìî, è çà ¼åäíèì ëîëîì òóãó¼åìî. 79

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

Äîê ñàì öóðà, äðæàžó ñå ðåäà, íå áî¼èì ñå íè÷è¼è’ ïîãëåäà.

Äóãà ñòàçà êóä ìî¼ äðàãè áàçà, çà äâà ìî¼à ðóìåíà îáðàçà.

Äóãà œèâà, êóêóðóçè ìàëè, ¼à è äðàãè çà äàí èñêîïàëè.

Äî•è, äðàãè, ¼îø âå÷åðàñ àìî, èìàì æåšó äà ñå ïîèãðàìî.

Äî•è, äðàãè, è äîâåäè êîãà, ñàìî íåìî¼ áðàòà ðî•åíîãà. 80

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

Äî•è, äðàãè, è äîâåäè áðàòà, îñòàžå ìè ñåñòðà íåóäàòà.

Äî•è, äðàãè, äà áóäåìî çà¼æíî, íåøòî žåìî ãîâîðèòè òà¼íî.

Äðàãè äðàãî¼ íà ¼àáóöè ïèøå: „Äðàãà ìî¼à, íå âîëèì òå âèøå." Îíà œåìó îòâîðåíî ïèñìî: „Íèêàäà ñå íè âîëèëè íèñìî."

Äî•è, äðàãè, áèžó íà áóíàðó, äîíåñè ìè øšèâà ó øóäàðó.

81

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

€

å ¼å îâà ÷àøà ñòàëà,

äàáîãäà ¼î¼ êàïšà ïàëà

€óðî, •óëå, äà ìè äàäå íàíà, €óðî, •óëå òâî¼îì áè ñå çâàëà.

€àâî ¼åñàì, •àâîëà žó íàžè, ñâåêðâà žå íà áàŸó èçàžè.

€àâîëàñòó ðîäèëà ìå ìà¼êà, €àâîëàñòà ¼à ñàì Áóêîâ÷àíêà.

82

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

Å

âî áðàžå èñïîä Îðëîâèöå,

•å íå ðà•à ìà¼êà êóêàâèöå.

Åâî áðàžå, åâî è äðóãîâà, êðâ áè äàëè ¼åäàí çà äðóãîãà.

Åâî ìåíå è êîëåãå ìîãà, à¼äå, ìàëà, ïîšóáè ¼åäíîãà.

Åâî, ãðìà, •å ñìî, äðàãè, ñòàëè, ¼åäíî äðóãîì ¼àäå êàçèâàëè.

Åíî ìîãà ëîëå, øòî ãà èäå, äàëåêî ãà ìî¼å î÷è âèäå. 83

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà Åâî áðàžå åâî Ïëàâàœàöà, íå áî¼å ñå ðàñòîâèõ êîëàöà.

Åâî ñ¼åäîõ ¼à ïîä ¼àñåí äðâî äà òè ïèøåì, äðàãà, ïèñìî ïðâî. Åâî, äðàãà, ñàä ìè íà óì ïàäå äà îïèøåì ñâî¼å òåøêå ¼àäå; äà îïèøåì îíî øòî ìå áîëè, íåêà ÷èòà îí༠êî ìå âîëè. Îäå ïèñìî ïðåêî êðøíå ãîðå, à ¼à îñòà’, ÷åêàì îäãîâîðå.

Åâî, èìà îñàìäåñåò šåòà, ¼îø ñå Ñòåâî ïî Ðàçäîšó øåòà.

Åâî ìåíå, ñ’ ïëàíèíå ñå ñâóê’î, èìàë’ íåêî ñêèì áè ñå ïîòóê’î?

84

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå Åâî ìåíå è ìî¼åãà ðî•å, íå áî¼èì ñå äà èõ äåâåò äî•å.

85

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

æ

åíèžó ñå è ¼à îâå çèìå,

îâå çèìå, èëè äîãîäèíå.

Æåíèžó ñå, íè¼å ìåíè ïðåøà, ÷åêàì ìàëó êî¼à áóäå šåïøà.

Æåíèžó ñå, áàø çà çáèšó, êàä ìè áàáà îòêà áèšó.

Æåí’ ñå, ëîëî, äîçâîëó òè äà¼åì, ¼à ñàì ìëàäà, ¼îø ñå íå óäà¼åì.

Æåí’ ñå äðàãè, è ìåíè ¼å ïðîñòî, äîãîäèíå òè óäîâàö îñò’î. 86

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå Æåœåì æèòî, àë íå æåœåì òðàâó, äî•è äðàãè è äîžåð༠êðàâó.

Æœåëà æèòî óäîâèöà, ê œî¼ äîëàçè Êóðàèöà. Êàêâî æèòî, óäîâèöà? ïèð, ¼àðèöà, Êóðàèöà.

Æåœåì æèòî, áàöàì ðóêîâåòè, ìî¼ äðàãàíå, ìî¼à çàíîâ¼åòè.

Æåíî - æåšî, à ä¼åâî¼êî - òóãî, æåíèžó ñå, íåžå ïðîžè äóãî.

87

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

Íà ñëèöè ¼å ïðåãà÷à (êåöåšà) êî¼ó ¼å îòêàëà íà òàðè (ðàçáî¼ó) ìî¼à ñíà¼à Ìèêà, æåíà Áîøêà Êóðàèöå. Èíà÷å, ïðåãà÷à ñå íàëàçè ó êóžè œåíîã ñèíà à ìîã ñèíîâöà Çäðàâêà, à Ìèêà æèâè ó Øàïöó, ó óëèöè Äàëìàòèíñêà 12. Ñíèìàê ¼å óðàäèî Çäðàâêî Êóðàèöà.

88

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

Ç

àï¼åâàžó, ïà øòà ìè ¼å ñòàëî,

öóðîâàòè íè¼å äîäè¼àëî.

Çåëåíè¼à ãîðà íåãî òðàâà, šåïøà ëîëà ãàðàâà íåã ïëàâà.

Çàï¼åâàžó ó ñâàêî¼ ìèíóòè – øòà äîáèëà îíà êî¼à øóòè? Êî¼à øóòè è êî¼à ñå ïðàâè, òà ¼å ëîøå ñðåžå ó šóáàâè.

Çà êèì ìî¼å ñðöå ¼àäèêó¼å, ìèëà ìà¼êî - ó Áåîãðàäó ¼å.

89

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà Çàâàäè ñå ¼à è ìî¼å ìèëî, çàâàäè ñå ñóíöå çàëàçèëî.

Çàøòî, ëîëî, çàøòî î÷è òâî¼å, çàøòî ïðàòå êîðàêîâå ìî¼å?

Çëàòèöà ìè ó êðîìïèðå ñòèãëà, ¼à ¼å ïðàøèì, îíà íîãå äèãëà.

Çíàø ëè, ìàëà, äà ¼à íåìàì íèøòà, êàî ñòàðè ìà÷àê êð༠îãœèøòà.

Çåëåí îðà¼, ïà ñå ïîñàâèî, î ìî¼ äèêî, øòî ñè óðàíèî? Óðàíèî äà îáè•åì ïîšà, ïà è òåáå, ãàðàâóøî ìî¼à.

90

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

Çàï¼åâà¼òå, ìî¼è á¼åëè çóáè, êî ¼å çàñïà íåêà ñå ïðîáóäè.

Çàšóáè ñå, ìî¼ äðàãàíå, ó òå, êàî ìàëà øâåðà ó ìèíóòè.

Çàøòî, äðàãè, çàøòî ìè¼åœàø áî¼å, êàä òå î÷è ïîãëåäà¼ó ìî¼å?

Çîðà çîðè, ìåíè ñðöå çåáå, ìî¼ äðàãàíå, ÷åêà¼óžè òåáå.

Çàøòî, äðàãè, çàøòî î÷è òâî¼å, ìàìå ìåíå îä ìàòåðå ìî¼å.

91

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

Çâè¼åçäî Äàíêà, ïðîáóäè ìè ðàíêà, çàñïà çîðîì, ¼àäíà ëè ìó ìà¼êà.

Çóáè ìî¼è, äâà ðåäà áèñåðà, šóáè, äðàãè, òî òè ¼å âå÷åðà.

Çåëåí îðà’ ïà ñå ïðåñàâèî, ìî¼ äðàãàíå, øòî ñè ïîðàíèî. Ïîðàíèî äà îáè•åì ïîšà, à è òåáå, äðàãà äóøî ìî¼à.

Çåëåí îðà’ íå çåëåíèî ñå, ìî¼ äðàãàíå, íå îæåíèî ñå.

Çåëåíè ñå çåëåíà ëèâàäà, •å ì’ ¼å äðàãè äîëàç’¼î íåêàäà. 92

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

Ìàíàñòèð Ñâ. Àðõàíãåëà Ìèõàèëà, êîä Êèñòàœà (Áóêîâèöà) ïîäèãàî ¼å ñðïñêè öàð Äóøàí 1350. ãîäèíå, êàî ìèðàç ñåñòðè £åëåíè êî¼à ñå óäàëà çà õðâàòñêîã âåëèêàøà Ìëàäåíà Øóáèžà. Òðåáà íàãëàñèòè äà ¼å ìàíàñòèð Ñâ. Àðõàíãåëà Ìèõàèëà ðèçíèöà íà¼ñòàðè¼èõ è í༚åïøèõ íàðîäíèõ íîøœè Êíèíñêå êðà¼èíå, êî¼å ñó ñðåžîì íà âðè¼åìå ñêëîïšåíå ó Ðåïóáëèêó Ñðáè¼ó èñïðåä Óñòàøà 1995. ãîäèíå.

93

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

È

¼à žó ñå æåíèò’ îâå çèìå

äà ñå ìàìà èìà ñâà•àò’ ñ êèìå.

È ñèíîž ñàì íà ñòî¼åžè äâè¼å ó êàôàíè ïîïèî ðàêè¼å.

Èçàáðàî òóêàö òóêó, ïà ¼î¼ ïðè÷à ñâî¼ó ìóêó.

Èø, ïèëå, ïðåêî ïëîòà äð`æ ñå, ìàëà, êîìøèëóêà, äð`æ ñå, ìàëà, ñâîã êîìøè¼å, óäàžåø ñå ïðè¼å.

94

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå È ¼à áè ñå óäàëà, àë’ ìå çîâå áóäàëà, Íèò’ ñå êàêî óäàòè, íè áóäàëó îäáèòè.

Èìàì äðàãîã, èìàì ñâî¼å ¼àäå, íè ñ êèì ìè ñå ñàñòàòè íå äàäå.

Èë’ ï¼åâàëà èë’ ïëàêàëà äèêî, ¼îø ìå íè¼å ïîšóáèî íèêî.

Èäåì ñåëîì, çàïèœåì ó öèãëó, ìèëè Áîæå, êîëèêî ñàì äóãà÷àê.

Èäåì ñåëîì è íîñèì áàíäåðó, âè÷ó šóäè: „Åâî íàìà ñòðó¼å!"

95

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

Èìàì äðàãîã, èìå ìó ¼å Ìèëå, ñåêðåòàð ¼å öè¼åëå îìëàäèíå.

Èìàì äðàãîã, èìå ìó ¼å Ìàðêî, çà œ’ áè äàëà îáà îêà, ìà¼êî.

Èäå •àâî è êîòóðà áóðå, êóïè æåíå êî¼å êóäå öóðå.

Èãðàëå ñå ðèáå ïî ñòîëèžó, îä ìîìàêà ¼à íà¼âîëèì Ìèžó.

Èìàì ìàëó íà âð’ ìîãà ñåëà, äàœó, íîžó, óâ¼åê ¼å âåñåëà.

96

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

Èìàì ñâåêðà è ñâåêðâó ïðàâó, äâà •åâåðà è ¼åäèíó çàæâó.

Èìàì êðåâåò, èìàì žåáå, ¼îø äà ìè ¼å, ìàëà, òåáå.

Èìàì ïðñòåí, íà ðóêó ìè íåžå. äîê ìå ìî¼å íå çàðó÷è öâè¼åžå.

Èìàì ïðñòåí îä ñóâîãà çëàòà, íà œåìó ¼å ëîëà óñëèêàòà.

Èìàì ïðñòåí, àëè ìè ¼å òè¼åñàí, âðàòèžó ãà, çàðó÷åíà íè¼åñàì.

97

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

Èìàì ïðñòåí è íà œåìó áðî¼êà, äà ñå çíàäå ÷è¼à ñàì ä¼åâî¼êà.

Èäåì êîëó, ìàêàð íå èãðàëà, íå áè ë’ ñâî¼ó ëîëó óãëåäàëà.

Èäå ìàëà íèçà ñåëî òóæíà, ñëèêàëà ñå ïà èñïàëà ðóæíà.

Èìàì ïðñòåí è íà œåìó ñëîâî, òî ¼å ñëîâî èìå £îâàíîâî.

98

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

£

à ñà ïðåëà, ì¼åñåö ïðåêî ãîðà,

î¼, ì¼åñå÷å, îžå ë’ áðçî çîðà?

£à ñà ïðåëà, êó¼à ëà¼å íà ìå’; ìàðø’ äå, êó¼î, øòà òå áðèãà çà ìå’.

£à ñâîã äðàãîã ïîçíà¼åì ó ìðàêó, ¼åð ìó êëàïžå æèöà íà îïàíêó.

£à ñàì ñâî¼à ñàëîìèî ëå•à ïðåíîñåžè öóðå ïðåêî ìå•à.

£à ìàëåíà, ñóêœèöà øàðåíà, ñâàêà øàðà ïî òðè ìîìêà âàðà. 99

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà £à ìàëåíà, ñóêœèöà íà êîöêå, ñâàêà êîöêà ó ñðöå ãà áîöêà.

£à ó ãîðè êîä ìî¼è¼å’ êîçà, à ìî¼ äðàãè àâèîíå âîçà.

£à áàðàáà, è áèî è ïðîøà, íåìà öóðå êî¼î¼ íèñàì äîøà.

£à Ïëàâàœàö, šóáèì ëè÷êî äè¼åòå, ¼à ãà šóáèì, ëè÷àíè ìè ïðè¼åòå.

£à áëå¼àëà êàî îâöà, àêî îøëà çà óäîâöà.

£à ìàëåíà, ëîëà ìàëî âåžà, 100

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå âîëèìî ñå ãîäèíà ¼å òðåžà. £àî¼, ìî¼å šåòî äâàäåñåòî, ìîãà ëîëå äâàäåñåò è ïåòî.

£à ìàëåíà, îä ìàëåíå ãðàíå, ïà ìè ìî¼å íå çàì¼åðè ¼àœå.

£à ñàì öóðà, èìå ìè ¼å Íàäà, íå âàð༠ìå, äå÷êî, ¼îø ñàì ìëàäà.

£à öóðèöà, èìå ìè ¼å Ïåðà, ÷óâàì îâöå îêî Ñàðà¼åâà.

£à öóðèöà, èìå ìè ¼å Âåðà, ìî¼ ¼å ëîëî èç ñóñ¼åäíîã ñåëà.

101

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà £à öóðèöà, èìå ìè Šóáèöà, íå âàðà ìå ñâàêà êóêàâèöà. £à ñàì ëîëè íàøëà ¼åäíó ìàíó: ñèìïàòè÷àí íè¼å íà äèâàíó.

£à íà ïðóãó, à äðàãè ó Ðàøó êî žå šóáàâ ñïðîâîäèòè íàøó?

£àî¼ ìî¼å òðèäåñåò è äâè¼å! £îø ñå áðàëå îæåíèî íè¼å.

£à ïðîøåòà’ êð༠Ìîðàâå è óãëåäà öóðó ìàëó, £à ¼î¼ ðåêî: „Õîäè àìî äà ñå áîšå óïîçíàìî“ Îíà ìåíè îäãîâàðà: „£îø ñàì, äðàãè, ìàëà“ „Êàä ñè ìàëà, íåê òå ÷óâà íàíà, à ¼à îäîõ ä¼åâî¼êàìà“ „Âðàò’ ñå äðàãè, òî ¼å øàëà, ñóòðà áè ñå ¼à óäàëà“ 102

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

£à ñàì ìàëó ó¼î çà îáðàçå, äà ¼î¼ äðóãå ëîëå íå äîëàçå.

£à ñàì ìî¼ó ìàëó êîíòðîëèðà, äà ¼å êàêâà áàðàáà íå äèðà.

£à áàðàáà, âåæåì ãàžå æèöîì, ïà ìå çàòî çîâó ïðîïàëèöîì.

£à ñàì ìîãà îæåíèî žàžó, ¼îø žó •åäà - íåêà ñå ïðèïîâ¼åäà.

£à áàðàáà, óáèî áè îöà, Êàìîë’ íå áè êîä öóðå óäîâöà. 103

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

£à ìàëåíà, äèêè äî øåøèðà, øåøèð áàöè, áèžåìî ¼åäíàöè.

£à Ïëàâàœêà îä ãëàâå äî ïåòå, áèîâè÷êî çàâåëî ìå ä¼åòå.

£à áàðàáà, áëàãî ìî¼î¼ ìà¼öè, êðîç ÷àðàïå âèäå ìè ñå ïàëöè.

£à áàðàáà îöà ñèðîìàõà, ìóøòåðè¼à ìëàäèõ ä¼åâî¼àêà.

£à áàðàáà, íåìàì çåìšå áðàçäå, âîëèì öóðó íà¼âåžåãà ãàçäå. 104

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

£à ìàëåíà, ñ¼åäèì êîä îâàöà, äî•è, äðàãè, áèžå ïîšóáàöà. £à êîä êîçà, ìàëà êîä ¼àðàäè, îáàäâî¼å íà èñòî¼ çàðàäè.

£à íà ñà¼àì âèøå íåžó äîžè, êî ìå âîëè è êóžè žå äîžè.

£à ó êîëó, êîñà ìè ñå âè¼å, çà äðàãàíîì øòî êð༠ìåíå íè¼å.

£à ó öðêâè íå ãëåäàì ó ïîïà, âåž ó ìîìêà òàíêà è âèñîêà.

£à ìàëåíà, íà ìåíè ãóìàøè, 105

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà êî ¼’ áàðàáà, íåêà ìå ñå ìàøè.

£àî, ¼àäå, øòî äóøìàíè ðàäå, îžå ìåíå ñ äðàãèì äà çàâàäå.

£à ó êîëó, ñâå ä¼åâî¼êå çíà¼òå, äî ìîãà ñå ëîëå íå âàòà¼òå.

£à ìàëåíà è ìî¼ ìàëåí ðàíêî, ¼à ãà âîëèì, ïà øòî žåø ìè, ìà¼êî.

£à è äðàãè æèâèìî ó íàäè, êî ó ãîðè ãîëóáîâè ìëàäè.

106

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå £à ìàëåíà êàî ìàëè •àâî, ñâà•å ìè ¼å çàï¼åâàòè ïðàâî.

£à ãàðàâà, à ãàðàâ è ëîëà, íåžå •àâî íåãî íà •àâîëà.

£à è äðàãè ïîä îðàñå ñ¼åëè, šóáèëè ñå è îðàñå ¼åëè.

£à ¼àáóêà, à äðàãè ¼å ãðîæ•å, îžå ãðîæ•å äî ¼àáóêå äî•å.

£à ãàðàâà, ìî¼à ëîëà ïëàâà, îáî¼’ ìëàäè êî çåëåíà òðàâà.

107

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà £à ìàëåíà, ëîëà ìàëî âåžà, âîëèìî ñå ãîäèíà ¼å òðåžà.

£à ìàëåíà, ñóêœèöà øàðåíà, ñâàêà øàðà ïî òðè ìîìêà âàðà.

£à ó êîëó ìå•ó ¼åëå äâè¼å: äåñíà òó•à, ëè¼åâà ìî¼à íè¼å.

£åäåì øšèâå ñëà•è êèêèðèêè, £à îä öóðà íà¼âîëèì Ìèêè.

108

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

Íà ñëèöè ¼å Òóðñêà êàöà (òàêî ñìî ¼å ìè Ïëàâàœöè çâàëè) ñà îñòàöèìà Òóêëå÷ ãðàäà è ó 109

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà ïîçàäèíè Ïëåòàðèöà è Êóê îðëîâ. Ñëèêó ñàì 01. ¼óíà 1997. ãîäèíå ó Áàòà¼íèöè äîáèî îä ìî¼å ñèíîâêå Ìèëêå Äèìèòðè¼åâèž, êžåðêå Ñòàíå è Šóáå Êóðàèöå, ìî¼å ñíà¼å è áðàòà îä ñòðèöà Ìèëîøà.

110

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

Ê

îœñêà ãëàâà Óèëèöó çâàëà;

„Óèëèöå, öðíà êóêàâèöå“.

Êàä ó Ëèöè çàïèâà¼ó ïèâöè, ìèñëå öóðå äà ñó Äàëìàòèíöè.

Êî¼è ìîìàê íåìà öèãàðåòå, ïîäà¼òå ìó ïëåòèâî íåê’ ïëåòå.

Êî¼è ìîìàê ïóøè, ò༠ìè ¼å íà äóøè; êî¼è ìîìàê ïè¼å, ò༠çà ìåíå íè¼å.

Êàä ñå êîñè, äà ñàì êîä êîñàöà, êàä ñå êóïè, äà ñàì êîä îâàöà. 111

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà Êèøà ïàäà, êóêóðóçè ðàñòó, áèžå ïðî¼å çà ñâàòîâå ìî¼å.

Êî íå ìîã’î ïîïèòè, íå ìîãà’ ñå ïîêðèòè, íè ñåáå, íè æåíå, íè ä¼åöå êð༠ñåáå.

Êî ñå êàäà âîëèî ñà êèìå, óâ¼åê ðàäî ïîãëåäà çà œèìå.

Êàä ó êîëî - êàíî âèëà, êàä íà ïîñî - êàî ãœèëà.

Êàä ïîãëåäàì äîšå èñïîä ñòðàíå, îêëåí äðàãè íàìèãó¼å íà ìå.

112

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

Êàä çàï¼åâàì êðîç çåëåíó ãîðó, îä¼åêó¼å Áèîãðàä íà ìîðó.

Êàä çàï¼åâàì, ñåëî ñå ðàçëè¼åæå, ÷ó¼å ëîëî êàä íà êðåâåò ëè¼åæå.

Êàæå ëîëî äà ìå íè¼å çâàî, êîã ¼å âðàãà áè¼åëî ïèñìî ñëàî?!

Êèøà ïàäà, çàð•àëå øèíå, ìî¼à äèêà ò¼åðà âàãîí÷èíå.

Êèøà ðîñè, ìåíå äðàãè ïðîñè, êèøà ñòàëà, ¼à ñå îáåžàëà.

113

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

Êàä ñàì ïîøà’ ó Îðëèž íà ïðåëî, ó ãàžàìà íåøòî ìè ñå ñïëåëî; ïà ñàì äîøà’ ó Îðëèž íà ïðåëî, íå áè ëè ãà íåøòî îäàïåëî.

Êàæå žàžà: „Îæåíè ñå, ñèíå!" „Ξó, žàžà, ¼îø îâå ãîäèíå."

Êàä ñàì ìàëó êîä ìàòåðå âàðà, ïî¼’î ñàì ¼î¼ òðè ïðøóòà ñòàðà.

Êàä ¼à óìðåì, íå çîâ’ òå ìè ïîïà, ÷ëàí ïàðòè¼å íåêà ìå çàêîïà.

Êàä ñå óäàì è ïî•åì ó äðâà, ¼à žó çàäœà, à ñâåêðâà ïðâà. 114

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

Êî¼à öóðà òàíêà, ïà ñå âè¼å, òà ¼å šóžà îä øàðåíå çìè¼å.

Êàêî òè ¼å, ñòàðà ëîëî ìî¼à, êàä ìå âèäèø, à ¼à íèñàì òâî¼à?

Êîñî ìî¼à, íàâè ìè ñå, íàâè, äà ìè ìî¼å ëèöå íå ãàðàâè.

Êóäèëà ìå êîëåãèöà ëîëè, íå çíà, ¼àäíà, äà îí ìåíå âîëè.

Êî ïî íîžè ñêèòà, ò༠ïî äàíó äðåìà; êî íå âîëè ëè¼åïå æåíå, 115

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà ò༠ïàìåòè íåìà.

Êóžè ïðåëî, âåž ¼å ïîëà íîžè, âåž áè ìîãëà ìèëèöè¼à äîžè.

Êàä ñàì áèî ÷îáàí êîä îâàöà, šóáèî ñàì öóðå áåç íîâàöà: à êàä ïðåñòà ¼à ÷óâàòè îâöå, íå äà¼ó ñå šóáèò íè çà íîâöå.

Êàä íàðàñòå êîïðèâà íà ìîðó, ¼à žó ñâîãà îñòàâèòè ëîëó.

Êî šóáó¼å, óáèî ãà Áîæå, áåç šóáàâè æèâèò ñå íå ìîæå.

116

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå Êàæè, äðàãè, êî¼î ¼’ öóðà òâî¼à, êîãà âîëèø, ñèðîòèœî ìî¼à.

Êàä ñå ñ¼åòèì, äðàãè, îêà òâîãà, çàáîðàâèì ïîëà ðîäà ìîãà.

Êàä ñå äâî¼å âîëå èç íå¼àêà, íå ðàñòàâè íè îòàö íè ìà¼êà.

Êëåëî ìè ñå ìèëî ¼àœå ìî¼å, äà ìå âîëè íåãî î÷è ñâî¼å.

Êàä çàï¼åâà ñâåêàð è íåâèñòà, ñóâî äðâî ìîðà äà ïðîëèñòà.

Êàæè ìàëà äà òè íè¼åñè ìî¼à, 117

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà íå áè ëè ìå âîëèëà ¼îø êî¼à.

Êàä çàï¼åâàì ñà ãðóïîì áåžàðà, ñâå ñå ÷ó¼å äî Ðàâíèõ êîòàðà.

Êîëî èãðà, ó êîëó äðàãàíå, êàä ìå âèäèø, íå ñòèäè ñå çà ìå.

Êàä ¼à ï¼åâàì, ìåíå äðàãè ñëóøà: „Îíî ï¼åâà ìî¼à ãàðàâóøà."

Êàä çàòâîðèì î÷è îáàäâè¼å, âèäèì Ïëàâíî, ñåëî íà¼ìèëè¼å.

118

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå Êàäà óìðåì èë’ öðêíåì îä ¼àäà, íà ãðîáó ìè íàïèøèòå èìå Êíèíà ãðàäà.

119

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

Ë

è÷êî Ëåøžå, Îòî÷àö è Áðèœå;

ìàëà ìî¼à, íå çàáîðàâè ìå.

Ëàêî òè ¼å ïîçíàòè Ïëàâàœöà: ïóøè ëóëó è ãîíè ìàãàðöà.

Ëîëî ìî¼à, ëîëèöå, ìàëåøêà, ¼åë’ òè òîðáà ïîíè¼åòè òåøêà?

Ëè÷àíè ñó Áîãà ïðåâàðèëè, ñâåòîì Ïåòðó ðàêè¼ó ïîïèëè.

Ëîëî, ìî¼à, ¼àáóêî çåëåíà, äà ñè çðåëà, ¼à áè òå ïî¼åëà. 120

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå Ëè¼åïå ëè ñó ïî ïëàíèíè ñòàçå, øòî ïî œèìà ìëàäè ìîìöè ãàçå.

Ëèêà ãî¼è êîœà è ¼óíàêà, Äàëìàöè¼à ëè¼åïèõ ä¼åâî¼àêà.

Ëîëî ìî¼à è ëîëî, ëîëèöå, êî ïðîšåòíè öâ¼åòàê šóáè÷èöå

Ëîëî ìî¼à, ëîëî øêîëîâàíà, òè øêîëàíà, à ¼à íåóäàíà.

Ëîëî ïëàâà, ñàä òè ¼å áàäàâà, ãàðàâè ¼å äîëàçèî ïðè¼å.

121

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

Ëîëà ìî¼à òðè ãîäèíå ìëà•à, šóáàâ íàì ¼å îä øåžåðà ñëà•à. Ëèñò༠ãîðî, ëèñò༠Áóêîâèöå, æåí’ ñå ëîëî, öðíà êóêàâèöå.

Ëè÷êå ñó ìè äîäè¼àëå äàìå, ó áàðàêó äîëàçåžè ñàìå.

Ëàçàðèöå, òè ñè ìè äàëåêî, à Êðà¼èíî, ¼à òå íå äî÷åêî.

122

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

Çåëèž.

Äåòàš èç Áóêîâà÷êîã êðà¼à, Æåãàð. Ñíèìèî Ñàâà

Ìîòèâ: Êóžå ó êî¼èìà ñå íåêàä æèâ¼åëî, à ïðåä åãçîäóñ èëè áîšå ðå÷åíî íà¼âåžåã åòíè÷êîã ÷èøžåœà ó Åâðîïè ïîñëè¼å Äðóãîã ñâ¼åòñêîã ðàòà èç Êðà¼èíå ñòà¼å çà ñòîêó. Òó ¼å è Áóêîâà÷êè êàð. Ñëèêó ìè äàî ó Ñóáîòèöè 12. 02. 1997. Ìèðêî Ìèëèž ñèí Žèðå.

123

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

Š

óáàâ, äðàãè, íå ñòî¼è íà ãðàíè,

íåã’ ó ñðöó, íà ëè¼åâî¼ ñòðàíè.

Šóáè äðàãè, ñàìî íå ó¼åäè, íàãðèæåíà ¼àáóêà íå âðè¼åäè.

Šóáàâ ìè íå ïðåêðàòè, íàíî, òî ¼å ñ¼åìå êî¼å íè÷å ñàìî.

Šóáè÷èöå, ¼à áè òåáå áðàëà, íåìàì äèêå, êî¼î¼ áè òå äàëà.

Šóáèëà ñàì, íå çíàì íè êîãà ñàì, íîž ¼å áèëà, ïà íèñàì âèä¼åëà. 124

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå Šóáàâ òà¼íà, òî ¼å äóãîòðà¼íà, îòêðèâåíà, çà ìàëî âðåìåíà.

Šóáèî ñàì äåâåò ä¼åâî¼àêà: òðè Ïðîìèíêå è øåñò Âðïîšàíêà, òðè ó ñåëó è øåñò ¼å ó ãðàäó, àë༠ñó ìè íàìàçàëå áðàäó.

Šóáàâ, íàíî, ãî¼è êàêî êîãà, ìåíå ìî¼à äîò¼åðà äî ãðîáà.

Šóáè, äðàãè, àëè ïàçè êàêî, ñïóøò༠óñòà íà ìî¼à ïîëàêî.

Šóáè äðàãè, íå æàëè ìå ìëàäó. íè ìî¼è ìå íå æàëå ó ðàäó.

125

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

Šóáîâàžó, ïà øòà žåø ìè, íàíî, ìèñëèø, íàíî, äà ¼å ìåíè ðàíî.

Šóáè, äðàãè, ìåíå, òåáå ¼à žó, ñëàòêà ìî¼à íàäî, äî êîãà žó.

Šóáè, äðàãè, è öóðå è æåíå, íåìî¼ ñàìî îñòàâèòè ìåíå.

Šóáè, äðàãè, ìåíå ä¼åâî¼÷èöó, òâî¼ êîëåãà ìî¼ó äðóãàðèöó.

Šóáè, äðàãè, ñàìî íå ó¼åäè, áèžå ðàíà, óáèžå ìå íàíà, – çàãðèæåíà ¼àáóêà íå âðåäè.

126

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

Ïðèì¼åð íåèìàðñòâà Êðà¼èøíèêà. Íà ñëèöè ¼å ïîðîäè÷íà êóžà ìîã êóìà Ãî¼êà Ãîëå Àëôèðåâèžà èç Ïëàâíà êîä Êíèíà ó ×îêàíîâöó íà ïåðèôåðè¼è Êíèíà. Ñëèêó ìè ¼å äàî êóì ïðèëèêîì ìî¼å ïîñ¼åòå œåìó è œåãîâèìà ó Íîâî¼ Ïàçîâè 03.04.1997. ãîäèíå, ãä¼å ñàäà æèâå êàî ïðîò¼åðàíà ëèöà.

127

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

Ì

èñëè ìàëà îä áóêîâà ïàœà:

„Åâî, äðàãîã, áèžå ìèëîâàœà!"

Ìèñëè ìàëà, êàä ñå íàïèòóðà, äà ¼î¼ íåžå çà âå÷åðó ïóðà!

Ìî¼å ìàëå î÷è íà âð’ ãëàâå; êàä íàìèãíå, îä çåìšå ìå äèãíå.

Ìè ñìî áðàžà, ìè ñìî è äðóãîâè, ê’î ¼àáóêà êàä ñå ðàñïîëîâè.

̼åñå÷èíà ñè¼àëà - öóðà íîãå ãðè¼àëà; äà íå á¼åøå ì¼åñå÷èíå, öðêëà áè îä çèìå. 128

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå ̼åñå÷èíà, òî ¼å ëè¼åïî âðè¼åìå çà áåžàðà êî¼è íåìà æåíå.

Ìèëèöè¼î, ïóøêå íà ðàìåíà, ó ïîò¼åðó, ïîá¼åãëà ìè æåíà.

Ìàëà ìî¼à, áèëè žåëà ìîãà ïîšóáèòè áðàòà ðî•åíîãà?

Ìåíè ìî¼à íåâ¼åðíèöà ïèøå: „Ìèëîðàäå, íå âîëèì òå âèøå“.

Ìåíå äðàãè íà áîíáîíå ìèòè, ïà ìå ïèòà: „Ξåø ìî¼à áèòè?" „Íåžó äðàãè íè çà ìèëèîíå, à êàìîëè çà òâî¼å áîíáîíå."

129

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

Ìî¼ äðàãàíå, ìî¼à ñðåžî ñâàêà, äî•è ê ìåíè, áèžå óøòèïàêà óøòèïöè ñó ïå÷åíè íà ëî¼ó, äî•è, äðàãè, ¼. . . ìà¼êó ñâî¼ó.

Ìóäðî ëè ìå ìî¼à ëîëà âîëè, êàä êî ãëåäà, ñà ìíîì íå ãîâîðè.

Ìî¼ äðàãàíå, ïðåêî êîëà ïðè•è, ïîšóáè ìå, ïà îïåò îòè•è.

Ìî¼ äðàãàíå, ìî¼à ðàçîíîäî, çàðàñëå ñó ñòàçå êóä’ ñè îä’î.

Ìåíè âåëå äà ¼à âðà÷àò’ çíàäåì •å ¼’ ðóìåíîã äðàãàíà èìàäåì. 130

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

Ìî¼ äðàãàíå, øòî ìå çàáîðàâšàø, ¼à òè ïèøåì, à òè ñå íå ¼àâšàø.

Ìî¼ äðàãàíå, êàä ó âî¼ñêó ïî•åø, íåìî¼ ìî¼ó êàïè¼ó äà ïðî•åø.

Ìèëà ìè ¼å Ìèëàíîâà íàíà, ïî âîšè ìè ðîäèëà äðàãàíà.

Ìî¼ äðàãàíå, äðæàâíî ìàãàðå, äðæàâà òå òàðå, à ¼à áåðåì ïàðå.

Ìî¼ äðàãàíå, êóìîì žó òå çâàòè, ìàœå žå ñå íàðîä îñ¼åžàòè.

131

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

Ìèëà ìî¼à è ïðåìèëà äðàãà, ïðòè ñâî¼å è èäè äî âðàãà. Ìî¼à ëîëà âåëè äà óæèâà, íèò’ ñå ÷åøšà íèòè ñå óìèâà.

Ìî¼, ó¼à÷å, ïî¼åî âóœà÷å, øòî íå ìîã’î, è ¼à òè ïîìîãî.

Ìî¼, äðàãàíå, èäåø íà òåðåíå, çàòî ìîðàø îñòàâèòè ìåíå.

Ìóêå òè ¼å ïîçíàòè áóäàëó, çèìè øåøèð, à šåòè øóáàðó.

Ìèñëèø, ìèëè, äà ñè ìè ¼åäèíè? Ìî¼ ñîêîëå, ¼îø ìå ÷åòðè âîëå.

132

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

Ìàëà ìî¼à, êàä òå ïîâåäåìî, öè¼åëî ñåëî íå áè òå îòåëî. ̼åñòî Ïëàâíî, òè žåø îñòàò’ ñëàâíî, òó ¼å áèëî çáîðîâàœå ãëàâíî.

Ìî¼ äðàãàíå, ìàíãóï÷èíî ¼åäíà, ïðåêî âîäå ïðåâåøžó òå æåäíà.

Ìî¼, äðàãàíå, ¼àáóêî ñà ãðàíå, áðàëà áè òå, àë íå ñìåì îä íàíå.

Ìî¼, äðàãàíå, ìî¼à ãðóäî ëåäà, òè ó âî¼ñöè, à ¼à êîä ãîâåäà.

Ìî¼å ìàëå î÷è íà âð’ ãëàâå, êàä íàìèãíå, îä çåìšå ìå äèãíå. 133

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

Ìåíå ìî¼à ñâåêðâà íå âîëè, Òó•à ìà¼êà, ñðöå ¼å íå áîëè.

Ìî¼ ¼å äðàãè îòèø’î, è äîžå, íåêà íàðîä ãîâîðè øòà õîžå.

Ìî¼ ñå äðàãè óõâàòèî äàìå, çàòî íåžå íè äà ãëåäà íà ìå.

Ìî¼ ñå äðàãè ïî ëèâàäè øåžå, ïà ìå çîâå äà áåðåìî öâè¼åžå; äà áåðåìî ïëàâó šóáè÷èöó, è äà šóáè ìåíå ä¼åâî¼÷èöó.

134

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå Ìî¼ äðàãàíå, êóäå ìè òå, êóäå, ¼à žó çà òå, ïà êàêî ìè áóäå.

Ìî¼ ¼å äðàãè ïîãèíî è ðåêà äà ãà æàëèì îä ñàä ïà äî âè¼åêà. æàëèëà ãà äåâåò ãîäèíèöà, ó šóáàâè ñåäàì íåä¼åšèöà, æàëèëà ãà òðè ãîäèíå äàíà, íå áè òàêî íè œåãîâà íàíà.

Ìàëà ìî¼à, ìî¼ ÷óïàâè ¼åæå, çáîã òåáå ìå ìèëèöè¼à âåæå.

Ìàëà ìî¼à, âèñîêè ¼àáëàíå, ¼åë’ òè ì¼åñåö âèäèî òàáàíå?

Ìî¼ ñå äðàãè íà ìå íàšóòèî, ¼åð ìå ìëàäó íè¼å ïîšóáèî. 135

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

Ìî¼å ìàëå î÷è íà âð’ ãëàâå, êî ó ðè•å êàä íà çîá èçè•å. Ìî¼ äðàãàíå, âó÷è¼à òå òàðå, ïðîä༠žàžó, ïà êóïè ìàãàðå.

Ìàëà ìî¼à íè òàìî íè àìî; õò¼åëà çà äâà, ïà çà íè¼åäíîãà.

Ìèëîðàäå, êóïè ìè ñàíäàëå, ñàìî ïàçè äà íå áóäó ìàëå!

Ìàëà ìî¼à ãðèöêà êàðàìåëå, à ¼à œåíå óñíèöå ðóìåíå.

136

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå Ìåíå žàžà îæåíèòè žèî, íà äàí ïðè¼å íåã ñàì ñå ðîäèî.

Ìî¼à ìàëà, è òâî¼ žàžà ëóäè, êàä ãîä äî•åì, ïðøóòîì ìå íóäè. Ìàëà ìî¼à, íåêî ìè òå šóáè, ïî òâîì ëèöó ïîçíà¼ó ñå çóáè.

Ìèçäðàê Ïåòàð „£åáàëèöà“ çàäœà ïîøòà Ñòðìèöà.

Ìèëà ìà¼êî, íà ïðóãó òè íåžó, äà ìå ìëàäó ó íîâèíå ìåžó.

Ìàëà ìî¼à, ñëàòêè ðàçãîâîðó, äî÷åêà¼ìî íà òðîìå•è çîðó. 137

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

Ìåíè âåëå è ìåíè âåëåäå, äà ìè ìî¼å î÷èöå íå âðåäå.

Ìåíè âåëå: „Íåø’ ñå óäàò’, ìàëà." Íè¼å âàæíî, ¼à áè öóðîâàëà. Ìî¼, äðàãàíå, êàä çà âî¼ñêó íèñè, ìî¼ íåâåíå, íèñè íè çà ìåíå.

Ìåíå ìî¼à ñâåêðâà íå âîëè, òó•à ìà¼êà, ñðöå ¼å íå áîëè.

Ìî¼ ñå äðàãè ôàëè äà ¼’ áàðàáà, êóžó áè ìó ïðåñêî÷èëà æàáà.

Ìî¼ ñå äðàãè ôàëè äà óæèâà, âðåžó ñòåðå, òîðáîì ñå ïîêðèâà. 138

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

Ìî¼ ñå ìàëè êî÷è êî øòàôåòà, òó•å ãàžå, žàžèíà ¼àêåòà.

Ìî¼à ëîëà êî âèíîâà ëîçà, ñòðî¼îâî•à ïóòíè÷êîãà âîçà. Ìî¼ ñå äðàãè ó àóòó âîçà, ìåíå ìëàäó îñòàâè êîä êîçà.

Ìî¼ äðàãàíå, ìî¼à ðóæî ðàíà, øòî óñï¼åâàø îêî Ñïàñîâäàíà?

Ìåíå íàíà íà ñà¼àì îïðåìà, ¼à íà ñà¼àì, à äðàãàíà íåìà.

̼åñå÷èíà ÷åêàëà âåäðèíå, 139

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà à ¼à ìàëó ÷åòèðè ãîäèíå.

Ìî¼ äðàãàíå, èç äðóãîãà ñåëà, ¼à ñàì òåáè ÷àðàïå èñïëåëà – ëè¼åïå, óñêå, çà íîãå ìàíãëóïñêå.

Ìî¼ äðàãàíå, ãàðàâî ÷åšàäå, áðåíó¼ êîñó, òà òè íå âàšàäå.

Ìåíå žàžà ñ¼åêèðèöîì ãóðà: „À¼äå, ñèíå, íà ïðåëî êîä öóðà!"

Ìåíå žàžà óäàðèî êîöîì, à ¼à œåãà êóïóñîì è ëîíöîì; àêî ¼’ ìåíå êîëàö óäàðèî, è œåãà ¼å êóïóñ îïðæèî.

140

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå Ìàëà ëåãëà, îžå äà ñå ïåãëà, íåìà ïåãëå äîê ÷è÷à íå ëåãíå.

Ìèñëèø, ñåêî, ìèñëèø, äóøî •å ¼à âàêî âðàãîëèøåì, äà çà òîáîì ¼à óçäèøåì. £à íå äðæèì íè ó ïåòè äà žó òåáå ¼à óçåòè. Ìèëà ìà¼êî, ñïðåìè äå ìè òîðáó, ñàä ¼à èäåì ó êðâàâó áîðáó. Ñàä ó áîðáó ¼à ïîëàçèì è çåëåíî ïîšå ãàçèì. Íà•å äðàãó •å óçäèøå, ìàðàìèöîì ñóçå áðèøå. Íåìî¼ äðàãà, íåìî¼ òàêî, íè ìîì ñðöó íè¼å ëàêî. Îä šóáàâè íåìà çáîðà, ó áîðáó ñå èžè ìîðà. À¼äå, äðàãà, êàæè ðîäó äà ñå áîðèì çà ñëîáîäó, çà ñëîáîäó è çà ïðàâî, íàø íàðîäå, ìóäðà ãëàâî.

Ìàëà ìî¼à, íå•åšó òè ìëàäó, øòî íà ìåíå òè äèæåø ïîøàäó? 141

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

Ìî¼à ìàëà ìðøàâè êî ¼óíå, ó Çðìàœó ãîíåžè êîðóíå.

Ìèíè ñóêœà, ìèíè øîñ, êîä êóžå ¼î¼ žàžà áîñ. Ìî¼ó ìàëó Êóðàèöà ïèïî, ñàä ¼å íå áè çà ìèëèîí è ïî.

Ìàëà ìî¼à, òè ìåíè ïîðó÷è, •å òè ëåæå îä ñîáèöå êšó÷è.

Ìî¼ äðàãàíå, ìî¼à ëîëî ñòàðà, íåìî¼ äà ìå òâî¼å îêî âàðà.

142

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå Ìî¼ äðàãàíå, ñëàòêè ñëàäîëåäå, ëè¼åïî ëè ìå òâî¼å î÷è ãëåäå.

Ìî¼ ¼å ëîëà áàðàáà, å íåêà, áåç áàðàáå íåìà íè ÷îåêà.

Ìèëà ìî¼à íåìà íèêîã ñâîãà, ïà ñå âè¼å îêî ñðöà ìîãà.

Ìî¼ äðàãàíå, â¼åðíè žåìî áèòè, âîëèìî ñå, à øòî žåìî êðèòè.

Ìåíå íàíà îäãà¼èëà ñåáè, ïà ìå íå äà, ìî¼ äðàãàíå, òåáè.

143

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà Ìî¼å î÷è íà äðàãàíà ëåòå, ñ¼åòèëå ñå šóáàâè ïðîêëåòå.

Ìèãíè äðàãè è îáðâîì ìàíè, òî ñó íàøè ïîòà¼íè äèâàíè.

Ìî¼ äðàãàíå, šóáàâ íàì ñå ñïëåëà, êàî áðøšàí è çåëåíà ¼åëà.

Ìî¼ äðàãàíå, íåêàäàøœè •óëå, à ñàäà ñè íóëà èñïîä íóëå.

Ìî¼ äðàãàíå, îâàêî ñå šóáè, ïðâî ëèöå, îíäà áè¼åëè çóáè.

144

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

Ìî¼ ¼å ëîëå îøà ó÷èò øêîëå, íåžó âèøå ¼à ÷óâàòè âîëå.

Ìî¼ äðàãàíå, ¼åäèíè ó íàíå, ¼à ó òàòå, ïà ìå íå äà çà òå.

Ìî¼à íàíà êîëîâî•à áèëà, îñòàðèëà, ìåíè îñòàâèëà.

̼åñå÷èíî, ñ¼à¼è, íå îäà¼è, ìî¼à šóáàâ ñòî¼è ó ïîòà¼è.

Ìàðàìèöà, íà œî¼ èìå ìî¼å, ìåžå äðàãè ó Ÿåïîâå ñâî¼å.

145

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

Ìî¼ ñå äðàãè ó àóòó âîçà, à ¼à ¼àäíà ó êðøó êîä êîçà.

Ìî¼ äðàãàíå, íåžó òåáå êëåòè, ñàìî öðíå î÷è èñïàëå òè.

Ìî¼ó ìàëó ïðåâàðèëà ìîäà, óñêà ñóêœà, íå ìîðå äà îäà.

Ìàëà ìî¼à îžå äà ñå óäà, ñâå ñïðåìèëà, ñàìî íåìà êóäà.

Ìî¼ äðàãàíå, ìî¼à ðóæî áè¼åëà, ñòàëíî òå ¼å ìî¼à ìà¼êà êëåëà. 146

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

Ìèñëè äðàãè äà ¼å ìåíè ëàêî, ïîêð༠êîëà ñòà¼àòè îâàêî.

Ìî¼ äðàãàíå, âî¼íèöà òå óçå, áèë’ òå ìî¼å ïîâðàòèëå ñóçå.

Ìî¼ äðàãàíå, âèñîêè ¼àáëàíå, ñàâè ñâî¼å îêî ìåíå ãðàíå.

Ìà¼êî ìî¼à, íåìî¼ ìè óìðåòè, êî žå ìåíå ñèðîòó óçåòè. £à ñèðîòà è Áîã ìè ¼å äàî, íè¼åñàì ñàìà ïà ìè íè¼å æàî.

147

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà Ìî¼ äðàãàíå, è ¼îïå äðàãàíå, íè¼å šóáàâ ðîñà äà ñå ìàíå.

Ìåíå íàíà íà çëî íàãîâàðà, äà ñàì âåžà, äà áè ìå óäàëà.

Ìî¼ êîëåãà è ãîäèíî ñòàðà, îâî òè ¼å æèâîò çà áåžàðà.

Ìèñëè ìàëà îä êëåíîâà ïàœà, åâî äðàãîã, áèžå ìèëîâàœà.

Ìî¼ êîëåãà è ìî¼ ðî•à÷å, óò¼åøè ìè ìàëó äà íå ïëà÷å, Óò¼åøè ¼å è ïðèïàçè íà œó, ñàìî íåìî¼ ñïàâàòè óçà œó.

148

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå Ìèñëè ìî¼à ó ñåëó áóäàëà, äà ãà âîëèì, ¼à ñå íàðóãàëà.

Ìàëà ìî¼à íåìà ïðåäœè çóáà, êàä ìå šóáè, ¼åçèêîì ìå áóáà.

Ìåíè äðàãè êóïèî ïàïó÷å, äà ìè ñóíöå ó î÷è íå òó÷å.

̼åñå÷èíà óïðëà ó ãðàíå, ¼à îä áîðà ìèñëèì äà ¼å ëîëà.

Ìàëà ìî¼à ñâîãà žàžó âåæè, êàä ¼à äî•åì äà íà ìå íå ðåæè. Î, ìî¼ äðàãè, âåæè è òè ñâîãà, ïà íåê’ ðåæå ¼åäàí íà äðóãîãà.

149

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

Îáðàä Ìèëèž Ðóñ èç Æåãàðà êîä Îáðîâöà (ñàäà ïðîò¼åðàíî ëèöå ó Ñòàíèøèžó êîä Ñîìáîðà) ñâèðà íà ¼åäíîì îä íà¼ñòàðè¼èõ ñðïñêèõ èíñòðóìåíàòà - äèïëàìà. Îáðàä ¼å âèøåñòðóêè ïîá¼åäíèê òàêìè÷åœà äèïëàðà íà òðàäèöèîíàëíî¼ ñìîòðè íàðîäíîã ñòâàðàëàøòâà ó Ñòðìèöè êîä Êíèíà òî ¼åñò íà òðîìå•è Áîñíå, Ëèêå è Äàëìàöè¼å. Ðàðèòåò ¼å - Îáðàä ñâèðà áåç ì¼åøèíå. ̼åøèíà ñëóæè çà àêóìóëàöè¼ó âàçäóõà, øòî Îáðàä óñï¼åâà ñïåöè¼àëíîì òåõíèêîì óäèñàœà, êî¼ó ¼å íàñëè¼åäèî îä ñâî¼èõ â¼åêîâíèõ ïðåäàêà èç Æåãàðà êîä Îáðîâöà. Èíà÷å, Îáðàä ¼å àóòîð è èçâî•à÷ èíòåðåñàíòíîã, àëè è íåñâàêèäàøœåã êîëà êî¼å ñå çîâå: „Îøèíî êîëî“. Ñëèêó ìè ¼å äàî Ðàäå Ìàòè¼àø 16. 02. 1997. ã. Ó Áåîãðàäó.

150

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

Í

åìî¼, ìàëà, ðåžè äà ñè ìî¼à,

íå áè ëè ìå âîšåëà ¼îø êî¼à.

Íåìî¼, ìàëà, äà òè æàî áóäå êàä’ òå ìî¼è ñâàòîâè ïðîáóäå.

Íèç Ñòðìèöó âîäà òå÷å; Ìèçäðàê £îâî ïóëå ïå÷å.

Íà ïðîçîðó ïðîöâ¼åòàëà ëàëà, äîø’î äðàãè, ïà äîçèâà: „Ìàëà!"

Íà Ïðîìèíè ñè¼àëèöå ãîðå, òó ìè äðàãè ëóìïó¼å äî çîðå. 151

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà Íèøòà šåïøå íè ìèëè¼å íåìà, êàä ñå ìîì÷å ïî ä¼åâî¼÷å ñïðåìà.

Íåìî¼, ìàëà, äà òå çîðà âàòà, ê’î ìàãàðå îêî òó•èõ âðàòà.

Íåìî¼ ìàëà äà òå šóáå ä¼åöà, ÷åê༠ìåíå ìëàäà ìèòðàšåñöà.

Íèêî íå çíà øòà ñó ìóêå òåøêå äîê íå äî•å èç Êðà¼èíå ï¼åøêå.

Íå âîëè ìå ñâåêðâà íè çàâà, âîëè äðàãè, œèìà ¼å áàäàâà.

152

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

Íèñàì ëè¼åïà, àë’ ñàì óìèšàòà, ïà ñå ìîìöè íàãàçèøå áëàòà.

Íåìî¼, ìàëà, íåìî¼, ëóòêî ìî¼à, äà ìå šóáàâ èçíåâ¼åðè òâî¼à.

Íåìà âàòðå áåç ñóâè¼å äðâà, íè šóáàâè êàî øòî ¼å ïðâà.

Íåìà ìåäà êî¼è ñå íå âðöà, íè öóðèöå êî¼à íåìà ñðöà.

Íèñàì òðàâà äà ìè ñðöå âåíå, äà ¼à âîëèì êî íå âîëè ìåíå.

153

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

Íè¼å, äèêî, šóáèî ìå íèêî, íåãî íàíà êàä ñàì áèëà ìàëà.

Íèñàì, äðàãè, âåëèêà òè ôàëà, íè ñà ¼åäíèì ìîìêîì šóáîâàëà.

Íèñàì, äðàãè, ðóæà íàñðåä ïîšà, äà ìå šóáèø êàä ¼å òåáè âîšà.

Íèñàì çíàëà, ãîðèëà êî ñâè¼åžà, äà ¼å šóáàâ îä ïàìåòè âåžà.

Íåìàì, äðàãè, ìèðà íè ïîêî¼à, äîê ìå óñòà íå ïîšóáå òâî¼à.

154

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

Íèñàì çíàëà ¼åäèíå ìè äóøå, äà ñå óñòà îä šóáàâè ñóøå.

Íåìà îíå êóïèíå çåëåíå, ïîä êî¼îì ñå äðàãè íå ñïîìåíå.

Íåêî ï¼åâà, à ¼à íå çíàì êî ¼å, òàíêî ãðëî, òî ¼å ¼àœå ìî¼å.

Íåžó öðêâè äà ñå ìîëèì Áîãó, âåž äà ãëåäàì íà ìîìöèìà ðîáó.

Íàøà öðêâà âèñîêà çâîíèêà, èç äàëåêà ãëåäàòè ¼å äèêà. 155

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

Íåìî¼, äðàãè, áèòè šóáîìîðàí, òåáå âîëèì, çà äðóãîãà ìîðàì.

Íà ñëèöè ñó îñòàöè ðèìñêîã ãðàäà Áóðíóìà, îäíîñíî, ðèìñêîã âî¼íîã ëîãîðà, êî¼è ñå íàëàçå êîä ñåëà Èâîøåâöè, ÑÎ Êíèí.

156

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

Î

, ìî¼, êóìå, ìî¼å äåñíî êðèëî,

ñâå òè çäðàâî è âåñåëî áèëî.

Î, ìî¼, èç Ñòðìèöå Òîäå, ì¼åñòî âèíà, ìè ïè¼åìî âîäå.

Îðëîâèöî, âèñîêà ïëàíèíî, ñåëî Ïëàâíî, ìî¼à ïîñòî¼áèíî.

μ, áåžàðó, ïëåòå òè ñå ëàíàö, íåê’ ñå ïëåòå, íè¼å áåžàð äè¼åòå.

μ, áåžàðó, ñðöå áè òè äàëà è ¼îø áè òå ãîäèíó ÷åêàëà. 157

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà Î, ìî¼, êóìå, øòî ñè ìè çàäðè¼åìà, áåç òåáå ìè ðàçãîâîðà íåìà.

μ, ìî¼, áðàëå, íè ìåíå íè òåáå, êàä íàñ íè¼å •å ñå šóáå äâè¼å

Îä ðàêè¼å êóžà ïîñêàêó¼å, à îä âèíà íåìà æåíà ìèðà.

μ, ðàêè¼î, ðàêî, ¼à òå âîëèì ¼àêî, à òè ñà ìíîì ðàêî ó êàíàë ïîëàêî.

μ, ðàêè¼î, êî òå íåáè ïèî, ìëàäå ñíàøå êî íå áè šóáèî?

158

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

μ, ðàêè¼î, ìà¼êî òóáåðàíà, ëè¼å÷èø ìî¼à ïëóžà ïîäåðàíà.

Îòâîð’ ïðîçîð, öóðèöå, ìàëåíà, åâî ìåíå, èäåì ñà òåðåíà.

μ, ãàðàâà, äà ñè ãàðàâè¼à, áèëà áè ìè íà ñðöó ìèëè¼à.

μ, Ñòåâàíå, ¼àáóêî ñà ãðàíå, áðàëà áè òå, àë’ íå ñìåì îä íàíå.

Îâå ñàì ¼à ï¼åñìå ñëàãà, ó îãðàäè, êîä ìîã’ áëàãà.

159

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

Îâå ñàì ¼à ï¼åñìå ñêèžà, ó Ðàçäîšó, êîä áóíàðèžà.

μ, öóðèöå, êî¼à žåø çà ìåíå. èìàì ðóâî îä ïîêî¼íå æåíå.

Îäå äðàãè, îäå ïîëà ðîäà. îäå äðàãè, ìî¼à ðàçîíîäà.

μ, Ìèëàíå, ¼åäèíè ó íàíå, æèâ òè áèî, è ìåíè ñè ìèî.

Îä šóáàâè íè¼å óìðî íèêî, ïà íåžåìî íè ¼à íè òè, äèêî.

160

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

Î÷è ìî¼å è, äðàãàíå, òâî¼å, íà ðàñòàíêó ïëà÷ó îáàäâî¼å.

μ, Ñòåâàíå, âèñîêè ¼àáëàíå, äà ñè íèæè, áèî áè ìè áëèæè.

Îäå äðàãè, îäå ïà äàáîìå, ¼à ñå íåìàì ðàäîâàòè êîìå.

Îä ðàêè¼å íåìà áîšå æåíå, ïî òðè äàíà îíà šóšà ìåíå.

μ, Íåâåíêà, êàä áè ìî¼à áèëà, ìî¼à áè ñå æåšà èñïóíèëà. 161

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

μ, âî¼íèöå, òðè ãîäèíå äàíà, îñòà ìî¼à äðàãà íåóäàíà.

μ, Ñòðìèöî, âðàã òè î䜒î ñòðàíå, óäàžó ñå ó Ïà•åíå ðàâíå.

μ, Èëè¼à, ¼àáóêî äèâè¼à, äà ñè çðåëà, ¼à áè òå ïî¼åëà.

Ξåø, ìàëà, áèòè ìî¼à, æèâ¼åò žåø ìè êî ãîñïî¼à.

μ, Ìèëàíå, îòâîðè äóžàíå, äà ¼à óçìåì ïðñòåí çà â¼åí÷àœå. 162

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

μ, Ìèëàíå, ìî¼à ðóæî á¼åëà, •å ñè äà ñè âîäà òå îäíèåëà.

Îä áåžàðà šóžå ãó¼å íåìà, íåìà, íåìà îäàâäå äî Ñðåìà.

Îñòàâè ìå äðàãè çàðó÷åíó, êî ó ãîðè ¼åëó íàñ¼å÷åíó.

μ, ä¼åâî¼êî, ìîëè ðîäèòåšå, ¼à žó ñâî¼å, íåê’ ñå ñïðè¼àòåšå.

μ, ä¼åâî¼êî, ÷àðàïà òè ñïàëà, 163

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà óñòåãíè ¼å, ðóêà òè îòïàëà.

μ, Ñòðìèöå ó òåáè ¼å ëè¼åïî, ñàìî ñó òè äðâà ïîäàëåêî.

μ, Ïëàâàœöè, ñâóäà ñå ïîçíàòå, ïî ï¼åâàœó è ïî ¼óðèøàœó.

μ, Ñòðìèöå, ñåëî íà óäàðöó, âàøå öóðå ¼àøó íà ìàãàðöó.

μ, Ñòðìèöå, ñåëî íà âðëåòè, ó òåáè ñó öóðå áåç ïàìåòè.

164

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå μ, •åâî¼êî, æóòà êðóøêî, ïðàâà øòåòà øòî òè íèñè ìóøêî.

Î, ìî¼ êóìå, äà ãà çàï¼åâàìî, îäàâíî ãà çàï¼åâàëè íèñìî, íåãî ëàíè ïî ñâåòîìå Ñàâè, òè ïîòåãíè, à ¼à žó ïîâóžè, äà âèäèìî õîžå ëè ñå ìóžè.

μ, Ìîäðèíî, ñåëî íà âèäèêó, ó òåáè ñàì çàâîëèî äèêó.

Îâèõ íàøèõ áóêîâè÷êèõ ñåëà, èìà öóðà ñâàêî¼àêèõ âåëà.

μ, ëèâàäî, áèë’ ñå êîñèò’ äàëà, êóä ¼å ìàëà ñóçå ïðîšåâàëà? 165

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

Îäå äðàãè è íå ðå÷å „õâàëà“, •å ñå íèñàì ïîšóáèòè äàëà.

μ, âî¼íè÷êî äóïëèðàíî žåáå, ïîêðè ìî¼å çëàòî äà íå çåáå.

Îòîí ïîšå ãî¼è ¼àœå ìî¼å, ñåëî Ïëàâíî ãî¼è ãà îäàâíî.

μ, Ïîëà÷î, âåëèêà è ìàëà, ó òå íå áè, ïà ñå íå óäàëà.

μ, £îâàíå, äà¼òå èì òàáëåòå, áèžå êàñíî äà ñå îïàìåòå.

166

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

μ, £îâàíå, ëè¼åïî èìå íàøå, äóøìàíè ñå ñâè îä òåáå ïëàøå.

μ, ÷îáàíå, óêðàøžó òè ¼àœå, ïà áàð ñ òîáîì èøëà íà â¼åí÷àœå.

μ, ä¼åâî¼êî, ¼å ëè, ¼å ëè, êîìå ïëåòåø ïðñëóê á¼åëè? ïëåòåì áðàòó Ìèëîðàäó, ïà ãà øàšåì ó áðèãàäó.

Îâà ìàëà ¼åäå áàñå, äåáåëà ¼å êàî ïðàñå.

Îâöå ìî¼å, ìèðó¼òå ìè áîšå, äîž’ žå äðàãè íà øèðîêî ïîšå. 167

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

Îâöå ìî¼å, ñàä ñàì ÷îáàíèöà, äîãîäèíå äðàãîì â¼åðåíèöà.

μ, áåžàðó, ñðöå áè òè äàëà, äà ìè íè¼å êâàðèòè œåäàðà.

Îíà çâè¼åçäà øòî ó çîðó ãðàíå, òî ¼å ìî¼à è òâî¼à, äðàãàíå.

Îâ༠ïðñòåí øòî ìè ¼å íà ðóöè, äàî ìè ãà ëîëà ó ¼àáóöè.

μ ñåšàíè, âè ñòå ìè äóøìàíè, îñèì Áîãà è äðàãàíà ìîãà. 168

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

μ, Áåíêîâ÷å, ðóøåâèíî ñòàðà, ó òåáè ¼å æèâîò çà áåžàðà.

μ òè Êóëî, âðàãòè îäœî äîëå, îñèì öðêâå ñâåòîãà Íèêîëå.

Î÷è ìî¼å, âàðàëèöå ìî¼å, ñâå âàðà¼òå, šóáèò’ ñå íå äà¼òå.

μ, âî¼íè÷êî äóïëèðàíî žåáå, ïîêðè ìîãà äðàãîã äà íå çåáå.

μ, âî¼íèöå, ïîëà ðîäà ìîãà, ó òåá’ èìàì áðàòà ðî•åíîãà. 169

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

μ, Êàðèíå, ìî¼å ñåëî áè¼åëî, ó òåáè ñàì îäãî¼èëà òè¼åëî.

Î÷è ìî¼å, ãðàîðàñòå áî¼å, îžå Ìèëå äà áóäó œåãîâå.

Îãëåäàëî âèñèëî î ãðåäè, ëîëî ìî¼à, ëè¼åïî ñå óðåäè.

Ξå, îžå, è ìî¼ äðàãè äîžå, êàä âå÷åðà è êàä ñå äîžåðà.

Îï žóøêå, žóøêå, žóøêå, 170

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå ëåãëà ìàëà ïîòðáóøêå; ëåãëà ìàëà, ïà ñå âàšà, íå ìîæå äà ñïàâà.

171

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà Ïîãëåä íà ì¼åñíî ãðîášå è öðêâó Ñâ. Ãåîðãè¼à ó Ïëàâíó. Ó ïðâîì ïëàíó, íà ñàìîì óãëó ãðîášà ¼å ïîðîäè÷íà ãðîáíèöà ïðèðå•èâà÷à.

172

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

Ï

¼åâà¼, ï¼åâ༠íåê’ ñå îðè,

íåê’ äóøìàíà ñðöå áîëè.

Ïèòà ìàëà:``Îäàêëå ñè ïîáðî?" £à èç Ïëàâíà çàïàìòèžåø äîáðî.

ϼåâà¼, ï¼åâ÷å, ò¼åð༠êóžè ïðåëöå, äà íå ïðåëå ñâå äî çîðå áè¼åëå.

Ïèøåì ïèñìî íà êðåâåòó ìîìå, ïà ãà øàšåì ó âî¼ñêó äðàãîìå.

173

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà Ïðâè îòêîñ - çåëåíèêà òðàâà; äðóãè îòêîñ - äâà áîíáîíà ïëàâà; òðžè îòêîñ - çåëåíà ðåæåòà; ìèëà ìà¼êî, äîáèëà ñè çåòà.

ϼåâàò’ îžó, à ðàäèòè ìîðàì, íå äà äðàãè äà ñå âèøå ëîëàì.

Ïàäà¼, êèøî, àë’ íåìî¼ ïî ïóòó, ìî¼ ¼å äðàãè ó íîâîì êàïóòó.

Ïèøåì ïèñìî, îëîâêà ìè øåžå, âîëèì äðàãîã, à îí ìåíå íåžå.

ϼåâàò’ õîžó, à äà øòà žó, êàä ñàì ñèíîž, è ñàäà žó.

174

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

ϼåâà¼, ï¼åâà¼, îðè, îðè, ïà ìå ìëàäó ðàçãîâîðè.

Ïèòà¼ó ìå •å ìè äðàãè ðàäè, ÷óâà îâöå äâî¼å ìàãàðàäè.

Ïèòàëè ìå: „øòà òè ¼å îêî âðàòà?" „Áèñåð ëàãàí, êóïèî ìè äðàãàí."

Ïèòà¼ó ìå: „Îäàêëå ñè ñåêî?" „Èç Òèøêîâöà, òî íè¼å äàëåêî."

Ïèøåì ïèñìî, îëîâêà ìè øåžå, äåñíà ðóêî, ïîçäðàâè ìè öâè¼åžå.

175

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

Ïðåøàî ñàì ïðåâ¼åñ ïðåâè¼ó è ñòèãàî ó Ñòðìèöó; òó ñàì áðàëå íà ñè¼åëó íàøàî ä¼åâî¼÷èöó.

Ïëåòåì, âåçåì è ÷àðàïå øàðàì, ñà ñâî¼èì ñå ñòàäîì ðàçãîâàðàì. „Ñòàäî ìî¼å, ñàìî žåø îñòàòè, ìî¼è ñó ìå ðè¼åøèëè óäàòè."

Ïèòè, ïèòè, ïèòè žó, êàä íåñòàíå, èžè žó; êàä íåñòàíå, êàä íåñòàíå, ¼à žó èç êàôàíå, ¼à žó èç êàôàíå.

Ïðîä༠ìàëè è êðàâó è òåëå, ïà ìè êóïè öèïåëèöå á¼åëå.

176

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

ϼåâà¼, ìî¼å ãðëî ãëàñîâèòî, ê’î ó šåòî ¼óíå áàêîâèòî.

ϼåâà¼, áðàòå, òè ñå íåáî¼ âèëå, ¼åð ñó âèëå Ñðáå îäãî¼èëå.

ϼåâà ï¼åâàö ó çîðó íà ïîäó, ñâåêðâà ìè çàì¼åðèëà õîäó, à ¼à œîçè è œåçèíó ðîäó; îíà ìåíè è ìîìå ãåíäàðó, à ¼à œåíîì òîðó è àìáàðó; îíà ìåíè è ìîìå ïåð÷èíó, à ¼à œåíîì áàø ¼åäèíîì ñèíó.

ϼåâà¼, ïîáðî, áåžàðèíî ñòàðà, ñàìàð òè ñå ïðàâè êîä Äðâàðà.

177

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

ϼåâà¼, êîëå, ï¼åâà¼, êîëåãèíî, ï¼åâà¼, ìî¼à ñòàðà áåžàðèíî. ϼåâ༠ãðëî, ïà íåê’ îä¼åêó¼å, äàëåêî ¼å äðàãè, ïà íåê’ ÷ó¼å.

Ïðåëî ïðåëè, ìîãà ëîëå íåìà, èëæ ãà áîëè èëè äðóãó âîëè?

Ïè¼àí ¼åñàì è íå âèäèì ëå•à, òåøêî îíîì êî ìå áóäå âðå•à.

Ïè¼åì âèíî - òî ¼å ìî¼å ïèžå, ãðëèì, šóáèì, ðàçâè¼àì ìèøèžå.

ϼåâàëà áè, àë’ íåìàì äîçâîëå, äîçâîëà ìè îñòàëà êîä ëîëå. 178

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

Ïðî•è, äðàãè, ïîêð༠êóžå ìî¼å, è çàäèïëè, ¼à, žó çíàòè êî ¼å.

ϼåâàëà áè, àë íå çíàì ï¼åñàìà, äîê íå ÷ó¼åì êî¼ó îä ÷îáàíà.

ϼåñìå ìî¼å ó øêàòóëè ñòî¼å, êàä çàï¼åâàì, ñàìå ìè ñå áðî¼å.

Ïëàâå î÷è ñàäà ñó ìîäåðíå, àëè íèñó ó šóáàâè â¼åðíå.

Ïîñàäèžó ðåä çåëåíè áîðà 179

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà îä ìî¼åãà äî ëîëèíà äâîðà.

Ïèøè, äðàãè, òè íå æàëè êàðòå, íåêà ìî¼å ñðöå çíàäå çà òå.

ϼåñìå ìî¼å ó øêàòóëè ñòî¼å, êàä è ï¼åâàì, ñàìå ìè ñå áðî¼å.

180

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

Èàêî Äèâîñåëî êîä Ãîñïèžà òåðèòîðè¼àëíî íå ïðèïàäà Êíèíñêî¼ êðà¼èíè, èïàê ñàì îäëó÷èî äà îâó ñëèêó óâðñòèì ó êœèãó. È òî èç âåëèêå çàõâàëíîñòè è ïèåòåòà ïðåìà êðàñíîì è ïëåìåíèòîì ÷îâ¼åêó Àíäðàø Âåðáàñè¼ó èç Áà÷êå Òîïîëå, êî¼è ¼å äóøîì è ñðöåì âåçàí çà Äèâîñåëî ðîäíî ì¼åñòî œåãîâîã ëèêîòå (òàêî Âåðáàñè èç ìèëîøòå çîâå ñâîãà ïàøàíöà Ñòåâó Ðèáàðà). Èíà÷å, Ñòåâî `èâè êàî ïåíçèîíåð ó Áåîãðàäó. ¼åðó¼åì äà êœèãà ñà îâîì ñëèêîì íåžå èçãóáèòè íà âðè¼åäíîñòè. Íàïðîòèâ. Ñëèêó ñàì äîáèî 21. 02. 1997. ãîäèíå ó Áà÷êî¼ Òîïîëè îä Çîðàíà Ìèøžåâèžà.

181

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

Ð

åöè ìàëà èë’ îžåø èë’ íåžåø,

äà áàðàáà íå äîëàçè Ÿàáà.

Ðîäè, ìà¼êî, ¼îø ¼åäíîãà ñèíà, ìèëèöè¼à íåêà íåìà ìèðà.

Ðîäè, ìà¼êî, ¼îø ¼åäíîã ê’î ìåíå, äà îä šóäè îòèìàìî æåíå.

Ðàñòè, ðóæî, ó ãîëó êàìåíó, ëè¼åïî òå ¼å âèä¼åòè ðóìåíó.

Ðàñòå ¼àáëàí ïîðåä Áóòèæíèöå, í༚åïøå ñó öóðå èç Ñòðìèöå. 182

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå Ðàñòè, ðóæî, ðóìåíà è ïëàâà, íà êóøèíó •å ìî¼ äðàãè ñïàâà.

183

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

Ñ

âè áåžàðè æåíå îžåðàëè,

ìî¼à äàìà ïîá¼åãëà è ñàìà.

Ñèíîž ñàì ñå ïðåâàðèî ó ìðàêó, ì¼åñòî öóðå ïîšóáèî áàêó

Ñðöå ìî¼å ö¼åïà ñå íà äâî¼å, ïîëà ìåíè, ïîëà êî ìå æåëè.

Ѽåžàø ëè ñå, äðàãè, îíèõ äîáà, êàä ñå ðåêà: „Ìî¼à ñè äî ãðîáà“.

Ñâåêðâà ìå ìî¼à íå áåãåíà, è îíà ¼å ñèëîì äîâåäåíà. 184

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå Ñâåêðâèöå, àêî ñàì òè ëîøà, êóíè ñèíà øòî ¼å ìåíè äîøà’.

Ñâåêðâèöå, íàøëà ñàì òè çãîäó, äóáîê áóíàð è ëåäåíó âîäó.

Ñâåêðâèöå, ëè¼åïî ñå ïðèðåäè, êàä ¼à äî•åì, âèñèžåø î ãðåäè.

Ñâåêðâèöå, áóäè çà ìå äîáðà, ñòåðàžó òè ïîñòåšó äî ãðîáà; ñòåðàžó òè ñà êóïèíå ãðàíå, òè ñè ìåíè íàëàçèëà ìàíå.

Ñè•è, Áîæå, äà òè âèäèì ëå•à, ¼åñó ë’ òâî¼à ãðáàâà ê’î ìî¼à.

185

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

Ñåëî Ïëàâíî, íå çíàëî ñå çà òå, äðàãè ïîø’î, äóøìàíè ãà âðàòå.

Ñå¼î ìî¼à, òè íå âàð༠ìîìêà, óáèžå òå ìóœà èç îáëàêà.

Ñðöå áîëè, íå áîëè çà íàíîì, âåž çà ìî¼èì âîšåíèì äðàãàíîì.

Ñòàðè ìîìöè, à¼òå ó ãàðàæó, •å ñå ñòàðå àóòèíå ñëàæó.

Ñòàðà ëîëî - îñòàð¼åëî žåáå, èìàì äðóãîã, âèøå íåžó òåáå.

186

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

Ñâå ñó ñåêå ó íå•åšó ëè¼åïå, êàä ñå ñâóêó, êî äà •óáàð âóêó.

Ñðöå ìî¼å ó ¼àäó ñå êóïà, âåž òðè äàíà íå ÷ó¼åì äà ëóïà.

Ѽåäèëà ñàì, ñ¼åäèëà ó äîëè è èçâåçëà ìàðàìèöó ëîëè. Ïðî•å ëîëî è íå ðå÷å õâàëà øòî ñå íèñàì ïîšóáèòè äàëà.

Ñòàí’òå, îâöå, ïðîëàçå çâîíàðè, ñòàíè ìàëà, ïà ñà ìíîì äèâàíè.

Ñèòíà êèøà ïàäàëà ïî áðè¼åãó, ¼à çàâîëè äèêèíà êîëåãó. 187

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

Ñâå áè ðåäîì íàïî¼èëà ¼åäíîì, à ëîëó áè øåžåðîì è ìåäîì.

Ñóíöå ñè¼à ïî çåëåíî¼ òðàâè, à òè ìåíè ïðè÷àø î šóáàâè. Òî òè äðàãè çàáîðàâèòæ íåžå äîê ñå ñóíöå îêî íåáà êðåžå.

Ñåëî Ïëàâíî, òè ñè ì¼åñòî ôèíî, šåïøà âîäà íåãî íàøå âèíî.

Ñâå ìëàäèžå âîëèì ïîä¼åäíàêî, ¼åð íå çíàäåì êî¼è ìè ¼å ðàíêî.

Ñåëî Ïëàâíî, âåëèêîã ñè ÷óäà, 188

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå õðàáðå áîðöå ðàçâèëî ñè ñâóäà.

Ñèíîž ìè ñå ¼åäàí ìîìàê õâàëè, äà ¼å æèòî ðîäèëî êî ëàíè: ñâà ìó ñëàìà ó ïî âðåžå ñòàëà, à ïøåíèöó êîêîø ïîçîáàëà.

Ñëèêàëè ñå ¼à è ìî¼à äèêà, ó Êèñòàœó ïîðåä ñïîìåíèêà.

Ñåšàê ¼åñàì è ïîøòåíî æèâèì, ïðàâèì ëóëå è êàìèøå øèšèì.

Ñåëî Ïëàâíî, ñåëî íà¼ìèëè¼å, òè ñè ïîíîñ öè¼åëå Äàëìàöè¼å.

189

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà Ñåëî Ïëàâíî, ó òåáè ¼å ëè¼åïî, ñàìî òè ¼å ñòàíèöà äàëåêî.

„Áóêîâà÷êà ñâàäáà“ Ñíèìšåíî íà ñìîòðè Áóêîâà÷êîã ôîëêëîðà: „Øàðåíè êàðàâàí“ 1990. ãîäèíå ó Êèñòàœàìà êîä Êíèíà Ôîòîãðàôè¼ó ¼å ñíèìèî £îâàí Ðàêèž

Ñâå ñàì äî ñàä ¼à ìèñëèî äà ñå íå áè íè æåíèî, à ñàä îžó äà ñå æåíèì, îžó æèâîò äà ïðîì¼åíèì.

190

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå Ñâåêðâèöå, ïîäèãíè ñå ðàíî, îñòàëî ¼å ñó•å íåîïðàíî.

Ñâà•àëà ñå âàðœà÷à è ïóðà, ¼åäíà äðóãó ïî áðóíçèíó ãóðà.

Ñâåòîì Ïåòðó åâàëà è âàëà, êîä œåãà ìå ìà¼êà íå êîïàëà.

Ѽåò’ ñå, ìàëà, íà íàøå âåñåšå, óáèëî òå èç íåáà êàìåœå.

Ñåëî Ïëàâíî, ó òåáè ñàì ðî•åí, ¼åäâà ÷åêàì äà ó òåáå äî•åì.

Ñâåêðâèöå, ìèðèñ îä šóáèöå, 191

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà ñèí òè âåíå êàä íå âèäè ìåíå.

Ñâåêðâèöå, êî ðî•åíà ìà¼êî, ïèøå ëè òè èç àðìè¼å ðàíêî?

Ñåêðâà ìè áîšà íåãî èêî, èñòó÷å ìå êàä íå âèäè íèêî.

Ñåêðâà ìè áîšà íåãî ìà¼êà, êàä ¼å ðó÷àê èñò¼åðà ìå âàíêà.

Ñåëî Ïëàâíî, àë༠ñè ó êðóãó, ¼îø äà èìàø æåšåçíè÷êó ïðóãó.

192

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå Ñåëî, Ïëàâíî òà äîëèíà òâî¼à, òó ¼å êóžà ëîëèíà è ìî¼à.

Ñèðîìà ñàì, ñèðîìà ñàì, – òî ¼å ìî¼à ãðåøêà, ñèðîòèœî, Áîã òå, ¼. . . è œåìó ñè òåøêà.

Ñâå ñàì ñòàçå è ãà¼å îáàøà, äîê ñàì ìàëó êîä îâàöà íàøà.

Ñâèðà¼, äðàãè, òè ó äèïëå ñâî¼å, íåžåø áîšå íåãî ãðëî ìî¼å.

Ñðöå ìî¼å, àêî òè ¼å òè¼åñíî, ñ ëè¼åâå ñòðàíå ïðå•è ìè íà äåñíî.

193

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

Ñðöå ìî¼å, ¼åäíà ìàëà ñàëà, •å ìî¼ ëîëî äàœó¼å è ñïàâà.

Ñåëî ìàëî, àë’ žàêóëàâî, çàòî ñàì òè íåóäàíà, íàíî.

Ñâàêà öóðà çà ñå ìîìêà áèðà, ¼à îíîãà øòî ó êîëó ñâèðà.

Ñâàäèëè ñå ¼à è ìî¼å äðàãî, ïðåä £îâàœó, ÷óâà¼óžè áëàãî.

Ñèíîž ñàì ñå šóáèëà ñ áåžàðîì, ïðîãîðè ìè òðàâåæó öèãàðîì.

194

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

Ñâè•à ìè ñå òà ìàðàìà òâî¼à, ìèñëèì, ìàëà, äà žåø áèòè ìî¼à.

Ñóâà êðóâà è ïóðå ëåäåíå, ñ òèì ¼å ìà¼êà îäðàíèëà ìåíå.

Ѽà¼, ì¼åñå÷å, àë’ íåìî¼ íà áðåãó, âåž ó äîëè •å ñå äâî¼å âîëè.

Ñâåêðâèöå, âåæè ñâîãà ñèíà, âåæ’ ãà ñà ìíîì äà íå èäå çà ìíîì.

Ñâàêà öóðà èìà äóøìàíèíà, à ¼à òðèñòà, íå ìîãó ìè íèøòà. Äóøìàíè ìè ñâàêå ¼àäå ðàäå, îžå ìåíå ñ äðàãèì äà çàâàäå. 195

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

Ñâåêðâèöå, àêî ñàì òè ëîøà, êóíè ñèíà êàä ¼å çà ìíîì ïîøà.

Ñâåêðâèöå, ¼åñè ëè ìè šóòà, àêî ¼åñè, ñêëîíè ìè ñå ñ ïóòà.

Ñåëî ìî¼å, ñåëî íà óäàðöó, åâî äðàãîã, èäå íà ìàãàðöó.

Ñâåêðâà ìå íà âå÷åðó çâàëà, íåžó ôàëà, ¼à ñàì âå÷åðàëà.

196

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

Ò

ðè ÷åòðè ñàì ïðåâàðèëà áåíå,

íè¼å âàæíî øòî ¼å ¼åäàí ìåíå.

Òðè ÷åòðè ñàì ïðåâàðèëà ìîìêà, ñ¼à¼íà çâ¼åçäî, áóäè ìè çà ñâ¼åäîêà.

Òåøêî ñâîìå áåç ñâî¼åãà, à ¼îø òåæå êàä ñå ñ ð•îì ñâåæå.

Òåøêî ìåíè è ìî¼åì êàïóòó, âàšà¼óžæ ñå öóðàìà ïî ïóòó.

Òðè ñàì äàíà êóêóðóçå áðàëà, è í༚åïøó êèêšó ïîäåðàëà. 197

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà Òðè èìåíà íà ìîì ñðöó ëåæå, Ñòåâî èìå, òî ìè ¼å íà¼òåæå.

Òðè ñó ìè ñå èìåíà äîïàëà: Ñòåâî, Áðàíêî, Çäðàâêî ìè ¼å ðàíêî.

Òåøêî äîëó •å ñå âîäà ñšåâà, à ¼îø òåæå êî ðîäáèíå íåìà.

Òðè ìè íîãå íàïðàâèî žàžà: äâè¼å èñòå, ¼åäíà ìàëî êðàžà,

Òóãî ìî¼à, ïðå•è íà äðóãîãà, ñàìî íåìî¼ íà äðàãàíà ìîãà.

198

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

Òðàâåæà ìè äóæà îä âóøòàíà, îâî ìè ¼å êóïîâàëà íàíà. Äîê ñó ìè ¼å êóïîâàëà áðàžà, áèëà ìè ¼å îä âóøòàíà êðàžà.

Òîðáó ¼å îòêàëà íà òàðè (ðàçáî¼ó) ìî¼à ïîê. ñòðèíà Ìèëêà Ìèêà Êóðàèöà, êî¼à íà ïóòó áåç ïîâðàòêà ó Áàœà Ëóöè 11.08.2005.ãîäèíå èñïóñòè ñâî¼ó áëàæåíó äóøó. Ñëèêó ìè ¼å íà Äàí æåíà äàî œåí ñèí, à ìî¼ áðàò îä ñòðèöà Šóáîìèð, êîä œåãîâå áàáå, à ìî¼å ïðè¼àòåšèöå, êðàñíå æåíå Äðàãèöå Ìàëåø.

199

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

Ž

àïàíè ìå, Áîæå, êî øèšåæå,

ïà ìå áàöè •å öóðèöå ëåæå.

Žàêóëà¼òå è öóðå è æåíå, íåžå ëîëà îñòàâèòè ìåíå.

200

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

Ó

äîâèöå, ñêëîíè ìè ñå ñ ïóòà,

äà ñ’ íå äîòè÷åì òâî¼åãà ñêóòà.

Ó÷è, ìàëè, øêîëå è çàíàòå, ¼à žó òå÷à¼, ïà žó ïîžè çà òå.

Óäàëà áè ñå, äà ìè íè¼å æàî, íàïóñòèòè ä¼åâî¼à÷êî ïðàâî.

Óäàžó ñå è ïîêà¼àžó ñå, äà ñó ïîâðàöè êî ïîêà¼öè, ñâàêà áè ñå ïîâðàòèëà ìà¼öè.

201

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà Óäàëà ñå - íå óäàëà, ìà¼êî, ñâàêîì ñìåžó ïîä êîìàíäó íåžó.

Óäàžó ñå è ¼à îâå çèìå, äà ñå èìàì çàáàâšàòè ñêèìå.

Ó ìîã ëîëå ëèâàäà íà ãëàñó, òðè ¼å îâöå çà óðó ïîïàñó.

Ó ìîã äðàãîã êóžà îä äâà ñïðàòà: äîšå ñâèœàö, ãîðå êîêîøèœàö.

Óìðè, Áîæå, äà òè óçìåì êšó÷å, äà ñå •îêî äî ðà¼à äîâó÷å.

202

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

Óìîã ëîëå âåëèêà èìàœà: âèíîãðàäà ñåäàì - îñàì ïàœà.

Ó ìîã ëîëå ôèíîãà îäè¼åëà, çåëåí Ÿåìïåð, à êîøóšà á¼åëà.

Óäàžó ñå, èìà è âðåìåíà, áîšå áèòè öóðà íåãî æåíà.

Ó ìîã žàžå äåâåò ä¼åöå èìà, ¼à íà¼ìëà•à áàðàáà ó œèìà.

Ó ìîã žàžå øåñò ñèíîâà èìà, ¼à íà¼âåžè ìàíãóï ìå•ó œèìà.

203

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

Ó ñðöó ìè Äèíàðà ïëàíèíà, ¼à ñàì æåšàí èç áóêàðå âèíà.

Ó ìîã ñâåêðà âåëèêî ¼å ñòàœå, òðè ñó ñèíà, òî ìó ¼å èìàœå.

Óäàžó ñå, à ó Êàðèí íåžó, òðè øòàöè¼å äàšå Äàëìàöè¼å.

Ó ñâåêðâå òðè ñå ñèíà ãî¼å, è ÷åòâðòî, ìèëî ¼àœå ìî¼å.

Ó ìàëå ìè íîãå êà ó çåöà, âàëà Áîãó, áèžå áðçà ä¼åöà.

204

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

Êíèíà.

Óíóòðàøœîñò ìëèíà (âîäåíèöå) ó Ðàäšåâöó êîä

Ìëèí ¼å ñâî¼èíà ïîê. Öâè¼å Òèíòîðà. Îâó, êàî è ñëèêå íà ñòðàíèöàìà 168 è 208 ñíèìèî ¼å ìî¼ ïðè¼àòåš Ñïàñî¼å Êðóíèž èç Áåîãðàäà ïðèëèêîì œåãîâîã áîðàâêà ó ìîì ðîäíîì Ïëàâíó 1990. ãîäèíå.

205

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

Õ

òèî ñàì ñå æåíèòè, ïà íåžó,

íåìàì âîšå, îâàêî ¼å áîšå.

Ïëàêåòà Äîñèòå¼ Îáðàäîâèž êî¼ó ¼å èçðàäèî Èâàí Ìåøòðîâèž. Äîñèòå¼ Îáðàäîâèž, êœèæåâíèê è íàðîäíè ïðîñâ¼åòèòåš, íà¼óìíè¼è Ñðáèí ñâîãà âðåìåíà, íà¼âåžè ñðïñêè ïðîñâ¼åòèòåš 18. âè¼åêà, áîðàâèî ¼å è ä¼åëîâàî ó Êíèíó è îêîëíèì ì¼åñòèìà ñà ïðåêèäèìà îä 1761. äî 1770. ãîäèíå, êàäà ¼å ó ïðîšåžå èç Ïëàâíà îòèøàî ó Ñêðàäèí. Ó Ïëàâíó ¼å àïðèëà 1770. ãîäèíå, ñà ãð÷êîã ïî÷åî äà ïðåâîäè „Õðèñòîèòè¼å“. Ó Äàëìàòèíñêîì Êîñîâó íà ìîëáó êžåðêå ïîïà Àâðàìà Ñèìèžà - £åëåíå íàïèñàî ¼å ïðâó ñðïñêó êœèãó íà íàðîäíîì ¼åçèêó „Áóêâèöó“. Íà ñòîòó ãîäèøœèöó Äîñèòå¼åâå ñìðòè, 1911. ãîäèíå, íàì¼åðà ¼å áèëà äà ñå ó ÷àñò Äîñèòå¼à èçãðàäè ìîíóìåíòàëíè ñïîìåíèê. Èâàí Ìåøòðîâèž ¼å èçðàäèî ó Âåíåöè¼è ñàìî îâó ïëàêåòó. Íà àâåðñó ¼å ãëàâà Äîñèòå¼à, è òåêñò „ÄÎÑÈÒÅ£ ÎÁÐÀÄÎÂÈ] ÑÐÏÑÊÎ – ÕÐÂÀÖÊÈ ÏÐÎÑ£ÅÒÈÒÅŠ“. Íà ðåâåðñó ¼å ëèê æåíå, êî¼à äî¼è äâî¼å ä¼åöå. Ó ìîì ðîäíîì Ïëàâíó áèî ¼å 1769. è 1770. ãîäèíå, ãä¼å ¼å çàâðøèî „Èæèöó“ îäíîñíî „Äðóãó 206

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå Áóêâèöó“. Ìî¼à ãåíåðàöè¼à ¼å îòïî÷åëà, íà ðóøåâèíàìà ñïàšåíå Î. Ø. „Äîñèòå¼ Îáðàäîâèž“ Ïëàâíî (èçãîð¼åëà 24/25 12.1972.ãîäèíå) èçãðàäœó Ñïîìåí-äîìà „Äîñèòå¼ Îáðàäîâèž“ Ïëàâíî, àëè íàñ ¼å ðàò ó òîìå ñïðå÷èî. Î òîìå ñâ¼åäî÷è è ïðèâ¼åñàê „Ïëàâíà„êî¼è ¼å èçðàäèî ïðèðå•èâà÷ îâå êœèãå ó 50.000 ïðèì¼åðàêà. Íà šóäñêî¼ ïîìîžè ïðè èçðàäè îâèõ ïðèâ¼åñàêà âèøå íåãî çàõâàšó¼åì ìîì êîìøè¼è €óðè Ãðóáîð ïîê. Òàíàñè¼å. €óðî æèâè è ðàäè ó Áåîãðàäó. Íà ëèöó ¼å Äîñèòå¼åâ ëèê ñà òåêñòîì „Äèãíè îíîãà êî¼è ¼å ïàî, ñâè ìîæåìî ïàñòè“. Áàø òàêî. „Àëàë â¼åðà, •åäå Äîñèò弓 !!!. Íà íàëè÷¼ó ¼å ñëèêà èçãîð¼åëå øêîëå, ãä¼å ¼å ïðèðå•èâà÷ çàâðøèî îñíîâíó øêîëó.

207

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

208

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

Ö

óðèí ïðîçîð ïîòîïèëà âîäà

žå ¼å áèëî äîëàçèòè çãîäà.

Öðíå î÷è ðîäèëà ìè íàíà, à îáðâå ¼à ãàðàâèì ñàìà.

Öðíå ñó ìè îáðâå è î÷è, îžå äðàãîì ñðöå äà èñêî÷è.

Öóðà ¼åñàì, çà óäà¼ó íè¼åñàì, êî ñå ¼àâè, äîáèžå ïî ãëàâè.

Öðíà êîñà ïîêðèëà ìè ÷åëî, äà íå âåíå ìî¼å ëèöå á¼åëî. 209

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà Öðíå î÷è í༚åïøå ñó áî¼å, òî ¼’ ó ìåíå è ó äèêå ìî¼å.

Ö¼åëà âèêà äà ñå æåíè äèêà, äà ¼’ ìî¼ áèî, íå áè ñå æåíèî.

Öóðó¼, öóðî, äîê ñè êîä ìàòåðå, íåø êîä ìåíå, òðàâå ìè çåëåíå.

Öóðà Ðóæà îñòàëà áåç ìóæà, ¼à áåç æåíå, äðæ` ñå, Ðóæî, ìåíå.

Öðíà îêà ó ¼åäíîãà ìîìêà, ìèëè Áîæå, äà ìå çàïàñò’ ìîæå.

210

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå Öóðîâàžó, øòî ìå áðèãà, íàíî, öóðîâàœå - òî ¼å óæèâàœå. Öðíå î÷è - ëåòðèêå ó íîžè, à çåëåíå šóáèëå ñó ìåíå.

Öóðà ¼à ñàì, çà óäà¼ó íè¼åñàì, êî ñå æåíè, íåê’ íå èäå ìåíè.

Öðíå î÷è ñàäà ñó ó ìîäè, ïëàâå î÷è ìåíè ìà¼êà ðîäè.

211

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

Êàðàêòåðèñòè÷íè êàìåíè íàäãðîáíè ñïîìåíèöè ó ì¼åñíîì ãðîášó ó Ïëàâíó êîä öðêâå Ñâ. Ãåîðãè¼à.

212

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

×

àøå, ôëàøå - òî ñó ñåêå íàøå,

à áèðòè¼å, òî ñó ãèìíàçè¼å.

×óâàì îâöå ó ëèâàäè ñàìà, íèêîã íåìà îä íàøèõ ÷îáàíà.

×óâàì îâöå è ñ¼åäèì ó æëàäó, è ñòóäèðàì êîìå äà ìå äàäó.

×óâà¼, ìàëè, âîëîâå íå ãóáè, ¼à žó ëèöå äà äðóãè íå šóáè.

×óâàì îâöå, ïà èõ ïîãóáèëà, èäåì êóžè, ïà áè ñå óáèëà. 213

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà ×óâàì áëàãî, ¼à è ìî¼å äðàãî, äðàãè ïëàžà êî ìè îâöå âðàžà.

×óâàì îâöå, èìàì èõ ïåäåñåò, êàä ñå óäàì, îäàãíàžó äåñåò.

×óâàëà ñàì ìàòåðèíå îâöå, ïà ìè íå äà çà öèïåëå íîâöå. Äà ¼à çíàäåì êî¼å ñó îâöå ìî¼å, íå áèõ, ìà¼êî, ¼à ÷óâàëà òâî¼å.

×åêàëà òå, äðàãè, è ÷åêàëà, òåáå íåìà, ïà ñå ¼à óäàëà.

×ó¼åì, ìàëà, íå âîëå ìå òâî¼è, íè òåáè ñå íå ðàäó¼ó ìî¼è.

214

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

×óâàì îâöå íà ëèâàäè ñàìà, íèêîã íåìà îä ìî¼èõ ÷îáàíà. Äî•è, äðàãè, è ïðåñêî÷è æèöó, ïà ïîšóáè ìåíå ÷îáàíèöó.

×åòèðè ñàì ïîäåðà êàïóòà, ïðàâåž êðåâåò öóðàìà êð༠ïóòà.

Öðêâà Ñâåòîã Ãåîðãè¼à (€óð•à) ó Ïëàâíó êîä Êíèíà, îáíîâšåíà 1618. ãîäèíå è îñòàöè çàïàšåíå îñìîãîäèøœå îñíîâíå øêîëå „Äîñèòå¼ Îáðàäîâèž“ ó Ïëàâíó. øêîëà ¼å èçãîð¼åëà 24./25. äåöåìáðà 1972. ãîäèíå. Ñëèêó ¼å ñíèìèî ìî¼ ïðè¼àòåš Ñïàñî¼å Ïà¼î Êðóíèž, àðõèòåêòà èç Áåîãðàäà, ïðèëèêîì œåãîâå ïîñ¼åòå Ïëàâíó 1990. ãîäèíå ñà ïðîô. äð Áðàíèñëàâîì Äèìèòðè¼åâèžåì ðàäè èçãðàäœå Ñïîìåí-äîìà „Äîñèòå¼ Îáðàäîâèž“ Ïëàâíî. 215

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

•

àáà ëîëî ãèìíàçè¼à òâî¼à,

ïðåâàðè òå íåïèñìåíîñò ìî¼à.

Ñïîìåíèê óñòàíè÷êî¼ ïóøöè îä 27.¼óëà 1941.ãîäèíå íà Ðàøòåëàìà (äèî ñåëà Ïëàâíà) – íà ñàìî¼ òðîìå•è Áîñíå, Ëèêå è Äàëìàöè¼å. Íà ñëèöè ñó ñ ëè¼åâà íà äåñíî: Èëè¼à Îïà÷èž ïîê. €óðèöå, œåãîâ ñèí €îð•å è ñóïðóãà Äàðà, òå âî¼íèê Æåšêî Ðàäó¼êî ïîê. Áëàãî¼à. Ñëèêó ñàì äîáèî îä èìåíîâàíîã Èëè¼å 01.ìàðòà 1997.ãîäèíå ó Âåëèêîì Ìîêðîì Ëóãó êîä Áåîãðàäà.

216

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

Ø

òî žó Áîæå øòî ñàì šóáîìîðàí,

•å ãîä êî¼à, ðàä áè äà ¼å ìî¼à.

Øòî ñè, ìàëà, òàêî ðàíî ëåãëà? äî çîðå áè ïèëèžå èçëåãëà!

Øòà žå ñåëî êàä’ íåñòàíå ìåíå? î êîìå žå žàêóëàòè æåíå?

Øàðà¼, âàðà¼, ìî¼ ïðåìèëè ëîëå, øàðà¼, âàðà¼, êàä òå öóðå âîëå.

Øòî žåø, Áîæå, îä ìåíå ñèðîòå, çåìšå íåìàì, íàì¼åøò༠íå ñïðåìàì. 217

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà Øòî ó ï¼åñìè ï¼åâàòè ñå ìîðà, êîãà âðå•à, íåê îêðåíå ëå•à.

Øòî ñè ìàëè ïîñàâèî ãëàâó, êî ìàãàðå êàäà ïàñå òðàâó.

Øòî ¼å îâî ïðîëèñòàëà ãîðà, êàä ó ¼åñåí îòïàäàòè ìîðà?

Øòà žå íàìà áàðàáàìà êóžà, êàä ¼å íàøà êóžà ïóòó¼óžà.

Øàìàö - ïðóãî, ¼å ë’ òè âèøå äîñòà, ìî¼å ñåëî áåç ìîìàêà îñòà.

218

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

Øâèêíè, ëîëî, êàä ïî•åø ó êîëî, ¼àœå ìåäíî, ïà žåìî çà¼åäíî.

Øòî ñè, ìàëà, ìðøàâà êî ãðàíà? Èë’ ñå šóáèø èë òè ñëàáà õðàíà!

Íàðîäíà íîøœà èç Êíèíñêå êðà¼èíå (÷ëàíîâè ÊÓÄ „Ãîëóáèž“ èç Ãîëóáèžà êîä Êíèíà). 219

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà ÊÓÄ „Ãîëóáèž“ ¼å ñà èçâîðíèì Ãîëóáèžêèì êîëîì îñâî¼èî ìíîãà ïðèçíàœà íà òàêìè÷åœèìà (ñìîòðàìà ôîëêëîðà) øèðîì áèâøå ÑÔУ. Ñëèêó ìè ¼å äàî Ðàäå Ìàòè¼àø 16. 02. 1997. ã. ó Áåîãðàäó. Ó êœèçè „Êíèí è ÒÂÈÊ“, ÐÎ ÒÂÈÊ Òâîðíèöà âè¼àêà Êíèí, Êíèí, 1986. ãîäèíå, êî¼ó ñàì ïîñóäèî 10. ìà¼à 1997. ãîäèíå ó Áåîãðàäó îä ìîã ðî•àêà Íèêîëå ñèíà Èëè¼å Êåñèžà èç Ãîëóáèžà êîä Êíèíà î íàðîäíî¼ íîøœè Êíèíñêå êðà¼èíå äîñëîâöå ïèøå: „Ãðàä Êíèí íè¼å ôîðìèðàî ñâî¼ó âëàñòèòó íîøœó. Îä äðóãå ïîëîâèíå 19. ñòîšåžà ó ãðàäó ñå ðàçâè¼à òðãîâà÷êè ñëî¼ øòî ñå ìàíèôåñòèðà è íà îáëà÷åœå ñòàíîâíèøòâà. Íà îñòàëèì ïîäðó÷¼èìà Êíèíñêå êðà¼èíå ðàçâèëà ñå áîãàòà íàðîäíà íîøœà, ñà êàðàêòåðèñòè÷íèì îáèšåæ¼èìà ãîòîâî ñâàêîã ñåëà. Ìóøêà íàðîäíà íîøœà ñå ñàñòî¼è îä ïëàòíåíå êîøóšå, ðàâíî êðî¼åíå äî áîêîâà, äóãèõ ðóêàâà ñà êðóòèì îêîâðàòíèêîì. Õëà÷å - áåíåâðåêå - èçðà•åíå ñó îä ìîäðîã ñóêíà, óñêî êðî¼åíèõ íîãàâèöà. Êðîæåò ïðñëóê áåç ðóêàâà, îä ìîäðîã äîìàžåã ñóêíà, íîñè ñå èçíàä êîøóšå. Óêðàøåí ¼å ðàçíîáî¼íèì âåçîì, à êîï÷à ñå ñðåáðíèì ôèëèãðàíñêèì äóãìàäèìà - ïóöàòèìà. £å÷åðìà, ïðñëóê îä öðâåíå è ìîäðå ÷î¼å îáëà÷è ñå ó ñâå÷àíå çãîäå. Áîãàòî ¼å óêðàøåí òîêàìà, ñðåáðíèì óêðàñîì ïîïóò îêëîïà. Çáîã âåëèêå ìàòåðè¼àëíå âðè¼åäíîñòè ¼å÷åðìó ñó ïîñ¼åäîâàëå èìóžíè¼å îáèòåšè. Ãóœàö, àšàê, êàïóòèž ñà ðóêàâèìà îä öðíîã äîìàžåã ñóêíà îáëà÷è ñå ïîâðõ ¼å÷åðìå. Óêðàøåí ¼å öðâåíîì ÷î¼îì è ñâèëåíèì ðåñàìà. Îêî ïàñà ìóøêàðöè ñó íîñèëè âóíåíè ïî¼àñ óêðàøåí âåçàíîì ãðà•îì è èñòðèãàìà, èëè ïàøœà÷ó, êîæíàòè ïî¼àñ <, ó êî¼è ¼å áèëî çàä¼åíóòî îðóæ¼å. Íà ãëàâè ñó íîñèëè öðâåíó êàïó, ëè÷êó èëè ïðîìèíñêó. Îñèì îâèõ äè¼åëîâà íàðîäíå íîøœå ìóøêàðöè ñó çèìè íîñèëè êàáàí, äóãà÷êè îãðòà÷ ñ êàïóšà÷îì îä öðíîã äîìàžåã ñóêíà. Êàáàí ¼å èìàî ðóêàâå êî¼è ñå íå îáëà÷å. Æåíñêà íàðîäíà íîøœà Êíèíñêå êðà¼èíå ñàñòî¼àëà ñå îä êîøóšå îä ïëàòíà, òèïà òóíèêå, øèðîêèõ ðóêàâà è âåçåíå íà ïðñèìà, îâðàòíèêó è ðóáó ðóêàâà - ðàçíîáî¼íèì âåçîì. Îêî ñòðóêà ñå íîñèëà òêàíèöà, êàíèöà, âóíåíè ïî¼àñ óêðàøåí ãðà•îì è èëèöèìà. Ïðåãà÷à ¼å òêàíà ó ãåîìåòðè¼ñêèì óçîðöèìà è 220

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå óêðàøåíà íà ðóáîâèìà äóæèì òàìíèì âóíåíèì ðåñàìà. Ñàäàê, ñóêíåíè õàšåòàê, äîñåæå äî áîêîâà, ìîäðå ¼å áî¼å à îáëà÷è ñå šåòè íà êîøóšó èëè çèìè íà õàšèíó. Àšèíà ¼å îä äîìàžåã ñóêíà, à îáëà÷èëà ñå çèìè ïðåêî êîøóšå. ļåâî¼à÷êà àšèíà ¼å áè¼åëà, à óäàòèõ æåíà ìîäðà èëè öðíà. ļåâî¼êà ¼å íà ãëàâè íîñèëà öðâåíó êàï÷ó, à óäàòå æåíå áîø÷ó, ÷åòâðòàñòó áè¼åëó ìàðàìó ïðåñàâè¼åíó íà äâî¼å. Âàæíó êîìïîíåíòó æåíñêå íîøœå, ïîñåáíî ó ñâå÷àíèì ïðèëèêàìà, ¼å íàêèò, óãëàâíîì ñðåáðíè íîâàö, êî¼è ñó ñà÷èœàâàëè òàëèðè Ìàðè¼å Òåðåçè¼å, öâàíöèêå, êðóíå, êðèæàðè è äð. Îä íîâàöà ñó ñå ïðàâèëè •åðäàíè, îãðëèöå, êî¼è ñó ó èìóžíèõ ä¼åâî¼àêà ïðåðàñòàëè ó ïðåãà÷ó äóæèíå îä âðàòà äî ðóáà îä¼åžå. €åðäàí ¼å îñèãóðàâàî óäà¼ó, òå ¼å èãðàî âåëèêó óëîãó ó æèâîòó ä¼åâî¼êå. Íîâöåì ñó ñå êèòèëå ä¼åâî¼à÷êå è ìóøêå öðâåíêàïå. Íîñèëè ñó ñå è êèòœàöè, óïëåòœàöè, ïðèâåñöè çà ïëåòåíèöå, ñàñòàšåíè îä íîâöà, èëèêà è ïî êî¼åã íàïðñòêà. Ìóøêà è æåíñêà îáóžà èçðà•åíà ¼å îä íåêîëèêî ñëî¼åâà ïëåòåíèõ âóíåíèõ ÷àðàïà ëè¼åïî óêðàøåíèõ ãðà•îì. Íà íîãàìà ñó îáóâàíè îïàíöè, îïóòàøè, äîìàžå èçðàäå îä íåøòàâšåíå ãîâå•å êîæå è óñóêàíå îïóòå. Óç âóíåíó îáóžó îïàíöè ñó íà¼óäîáíè¼à îáóžà çà êðøåâèòî òëî. Äàíàñ ñå æèâîïèñíà íàðîäíà íîøœà Êíèíñêå êðà¼èíå ìîæå âèä¼åòè ñàìî ó èçóçåòíèì ïðèëèêàìà, íà ñåîñêèì ñâàäáàìà èëè äðóãèì ñâå÷àíîñòèìà“.

221

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

Ó óòîðàê, 17. ñåïòåìáðà 1996. ãîäèíå óñòàøêà ÕÄÇ âëàñò ñðóøèëà ¼å íà áðäó Ñïàñ, èçíàä Êíèíà, îâ༠ñïîìåíèê îñëîáîäèîöèìà Êíèíà. Ñïîìåíèê îñëîáîäèîöèìà Êíèíà, ¼åäàí îä íà¼âåžèõ ó Õðâàòñêî¼, ïîäèãíóò ¼å 1969. ãîäèíå. Áèî ¼å âèñîê 25 ìåòàðà, à èçðà•åí îä àðìèðàíîã áåòîíà. £îø ñàìî äà êàæåìî äà ¼å áèòêà çà îñëîáî•åœå Êíèíà òðà¼àëà îä 25. íîâåìáðà äî 03. äåöåìáðà 1944. ãîäèíå.

222

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

ÊÀÇÈÂÀ×È Ï£ÅÑÀÌÀ: 1. Ðà¼êî ïîê. Îáðàäà Ìàæèáðàäà èç Êèñòàœà êîä Êíèíà, 2. £îâî ïîê. Áîæå Àëôèðåâèž ``Òóð÷èí`` èç Ïëàâíà êîä Êíèíà, 3. Ìî¼à ñåñòðà Àí•à Êóðàèöà èç Ïëàâíà êîä Êíèíà, 4. Ìî¼ ïîê. îòàö Ñòåâàí Êóðàèöà èç Ïëàâíà êîä Êíèíà, 5. Íèêîëà ``Íèíå`` €óðèöà èç Ñòðìèöå êîä Êíèíà, 6. Êîâèšêà Àëôèðåâèž Ïëàâíà êîä Êíèíà,

æåíà

Ìèðêà

èç

7. Ìî¼à ìà¼êà Ñèìåóíà Êóðàèöà èç Ïëàâíà êîä Êíèíà, 8. Ïîê. Äàíèöà Îïà÷èž æåíà Ìèžå ``Êîâà÷à`` èç Ïëàâíà êîä Êíèíà,

ïîê.

9. Ìèëàí Îïà÷èž ñèí Ìèžå ïîê. ``Êîâà÷à`` èç Ïëàâíà êîä Êíèíà, 10. Ïîê. Ðàäèâî¼ ÊîëóíŸèž èç Ìîäðèíà ñåëà êîä Êíèíà, 11. Äðàãàí Òðàæèâóê èç Êèñòàœà êîä Êíèíà, 12. Ñàâà Ðàäóëîâèž èç Ïîëà÷å êîä Êíèíà, 223

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà 13. Íèêîëà Øè¼àí èç Ïðšåâà êîä Ãðà÷àöà, 14. Ìàðè¼à ``Ìàðèöà`` Ìåäîø ðî•. Äóáà¼èž èç Ïëàâíà êîä Êíèíà, 15. £îâàí ``£îâàíèöà`` €óðèž èç Ïëàâíà êîä Êíèíà, 16. Ïîê. Ìèëàí ``Ìèžî`` Êóðàèöà èç Ïëàâíà êîä Êíèíà, 17. Äóøàí Àëôèðåâèž ``Ëîâðå`` èç Ïëàâíà êîä Êíèíà, 18. Ðàäå Ìàòè¼àø èç Ñòðìèöå êîä Êíèíà, 19. Ðàäå Ìèšåâèž èç Äîœåã Ðàäšåâöà êîä Êíèíà, 20. €óðî ``€óêàí`` Ðóñèž èç Ïëàâíà êîä Êíèíà, 21. Ïîê. Àä•åëè¼à ``€åêà`` Ðóñèž èç Ïëàâíà êîä Êíèíà, 22. Äðàãàí Á¼åëèíèž èç Ïëàâíà êîä Êíèíà, 23. Ðàäîâàí Ðóñèž ``Ãàðîœà`` èç Ïëàâíà êîä Êíèíà, 24. Ìèëèâî¼ Ðóñèž ``Ïåêèž – Ïšóñ`` èç Ïëàâíà êîä Êíèíà, 25. Äðàãîšóá Ðóñèž ``Ìàðèî`` èç Ïëàâíà êîä Êíèíà, 224

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå 26. Íåäà Ðàäèž èç Ðàäó÷èžà êîä Êíèíà, 27. Ñàâà ``Ñàêî`` ÊîëóíŸèž èç Ìîäðèíà ñåëà êîä Êíèíà, 28. Ïåòàð Ãðóëîâèž èç Êèñòàœà êîä Êíèíà, 29. Íàäà €óðèž êžåð ``Áåïå`` èç Ïëàâíà êîä Êíèíà è 30. Ñàâà Öâè¼àíîâèž ïîê. Ìèðêà èç Ïëàâíà êîä Êíèíà

225

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

УÅ×ÍÈÊ ÌÀŒÅ ÏÎÇÍÀÒÈÕ ÐÈ£Å×È È ÈÇÐÀÇÀ ÀÌÎ – îâàìî

À Á

ÁÀÄÀÂÀ – Ÿàáå, áåñïëàòíî ÁÀÇÀÒÈ – ñêèòàòè, áåñöèšíî ëóòàòè ÁÀÊÎÂÈÒÎ – ¼óíå êî¼å íè¼å óøòðî¼åíî ÁÀÍÄÅÐÀ – äðâåíè èëè áåòîíñêè ñòóá çà ïðåíîñ

åëåêòðè÷íå åíåðãè¼å. Ó Ñ¼åâåðíî¼ Äàëìàöè¼è áàíäåðà ñå ¼îø íàçèâà ``ïàëà``.

ÁÀÑÀ – ñèð, íåîáðàíî îöè¼å•åíî êèñåëî ìëè¼åêî êî¼åì ñå äîäà ñêîðóï

ÁÀ•À – îòâîð íà êðîâó êóžå êî¼è ñëóæè çà ïðîëàç ñâ¼åòëîñòè îäíîñí äèìà, ðóïà

ÁÅÃÅÍÀÒÈ – öè¼åíèòè, îäàáðàòè ÁÅÍÀ – ãëóï ÷îâ¼åê ÁÅŽÀÐ – âåñåî, ðàñêàëàøåí, ðàçóçäàí ÷îâ¼åê, áåêðè¼à, ìàíãóï, ìîìàê ñàìàö, íåæåœà

ÁÈŠÀ – áèšàö, ÁÈÐÒÈ£À – êàôàíà, ãîñòèîíà ÁËÅ£ÀÒÈ – ëà¼àòè, ãîâîðèòè - ``îâöà áëå¼è``, ãëåäàòè ó íåêîãà òóïàâî

ÁÎÒÀ – ãðóäà íåêîã òâðäîã ¼åëà, îáè÷íîïóðå(êàæå ``áîòà ïóðå`` )

ÁÐÀËÅ – áðàò ÁÐØŠÀÍ – (Õåäåðå õåëèx),

çèìçåëåíà äðâåíàñòà ïóçàâèöà èç ôàì. Àðàëèàöåàå. Ðàñòå íà ñòè¼åíàìà, çèäîâèìà è äðóãîì äðâåžó çà êî¼å 226

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå ñå ïðèõâàòààäåêâàòíèì êîð¼åíîâèìà; äîœå ëèøžå ðåæœåâèòî, ãîðœå âèøå îâàëíî. Ñòàðè¼å ëèøžå ñàäðæî ñàïîíèí õåäåðèí êî¼è ñå êîðèñòè ó ôàðìàöåóòñêî¼ èíäóñòðè¼è. Ìàñò îä ñâ¼åæèõ ëèñòîâà áðøšàíà êîðèñòè ñå êîä ðåóìàòè÷íè îáîšåœà. Áîáèöå ñó îòðîâíå.

ÁÓÁÀ – òó÷å ÁÓÊÀÐÀ – äðâåíà ïîñóäà, ñóä çà ïèžå, óãëàâíîì

âèíà è âîäå ó Êíèíñêî¼ Êðà¼èíè. Íà¼áîšå ¼å âèíî ïèòè èç áóêàðå îä ñìðå÷å ñìðåêå, ¼åð òàäà èìà íà¼áîšè óêóñ, àðîìó, îäíîñíî áóêå.

Â

ÂÀËÀ£ – âàëà, òóð. (âàëàõ, âàëàõè) óçâèê:

òàêî ìè Áîãà, áîãà ìè; ïà è äî •àâîëà; èñòî è âàëàõ

ÂÀŠÀÒÈ ÑÅ – îêðåòàòè ñå îêî ñâî¼å îñè, ñòîìàêîì îäíîñíî ëå•èìà ïî

ÂÀÍÊÀ – èäå íàïîšå, âàíè ÂÅËÀ – âðñòà, êàðàêòåðèñòèêà ÂΣÍÈÖÀ – âî¼ñêà ÂÐËÅÒ – êðø ÂÓŒÀ×Å – áðàâ÷å (îâöà èëè êîçà) ÂÓ×È£À – äðâåíà, äóãóšàñòà è ïšîñíàòà ïîñóäà çà íîøåœå è ÷óâàœå âîäå è äðóãèõ òå÷íîñòè

ÂÓØÒÀÍ – âðñòà äóãà÷êå ñóêœå

Ã

ÃÅÍÄÀÐ – (ãåðäàí) – •åðäàí, íèñêà áèñåðà èëè ìåòàëíîã íîâöà, êî¼à ñå íîñè îêî âðàòà êàî íàêèò

ÃŒÈËÀ – ñëàáà, íåìà êâàëèòåòà, ìåêàíà, íåêàðåêòåðàí ÷îâ¼åê

227

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

ÃÐÀÁÎÂÈÍÀ – ãðàá, ãðàáàð. Òî ¼å âðñòà äðâåòà. Ó Öðíî¼ Ãîðè äåáåëà çìè¼à êî¼î¼ ïî ïðè÷àœó ïóøêà íå ìîæå ïðîáèòè êîæó. Îâàêî ¼å íàçâàíà ¼åð ¼å èñòå áî¼å êàî ãðàáîâà êîðà.

ÃÐÀÎÐÀÑÒ – ïåïåšàñò ÃÐÁÀÂ – ïîãóðåí ÃÓÌÀØÈ – ãóìåíè ``Áàòèíè`` îïàíöè

Ä

ÄÈÂÀÍ – ãîâîðèòè, ðàçãîâàðàòè; ó ñëàâîíñêèì

äè¼àëåêòèìà: àøèêîâàòè, âîäèòè šóáàâ, ãîâîð ïî äóøè

ÄÈÊÀ – ïîíîñ, äðàãè - à ÄÈÏËÅ – íàðîäíè äóâà÷êè èíñòðóìåíò ñëè÷àí ãà¼äàìà

ÄÀÍ ÎÐÀŒÀ – ïîâðøèíà êî¼à ñå ìîæå óçîðàòè íà äâà êîœà çà ¼åäàí ðàäíè äàí. Ïîâðøèíà ¼å 3300 ì2 (ì¼åðà âðåìåíà) âðåìåíñêå ìåðå

€

€ÓÁÀÐ – èçìåò îä ñèòíå èëè êðóïíå ñòîêå, ïåðàäè

Ç

ÇÀÍΣÅÒ – îìåòàœå, íåêî ¼å äîñàäàí çàíîâè¼åòà

ÇÀÐÓ×È – â¼åðèòè ÇÀÎÂÀ – ìóæåâšåâà ñåñòðà ÇÁÈŠÀ – îçáèšíî ÇÃÎÄÀ – ïðèëèêà

£

£ÀÄÈ – íåïðèëèêå, íåñðåžå £ÀÊÅÒÀ – ñàêî, êàïóò 228

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

Ê

ÊÀÌÈØ – äèî ëóëå ÊÀÏŠÀ ÏÀËÀ – èíôàðêò ñðöà îäíîñíî øëîã ÊÈÊŠÀ – ñóêœà, õàšèíà ÊÈŒÈÒÈ – ìó÷èòè ÊËÀÏŽÅ – óäàðà ÊÎÐÓÍ – ÷óòêà, êëèï îä êóêóðóçà ÊÎÒÓÐÀ – ``âàšà ñå èëè êîòðšà áóðå`` ÊÎ×È – ïðàâè ñå ÊÓ£À – êåð æåíñêîã ðîäà ÊÓÍÅ – êëåòå ÊÓØÈÍ – ¼àñòóê, ïîãëàâà÷

Ë

ËÅÒÐÈÊÀ – åëåêòðè÷íî îñâ¼åòëåœå ËΣ – ìàñò îä îâöå èëè êîçå ËÎËÀ – áàðàáà, ìàíãóï, ñêèòíèöà, íåâàšàî ÷îâ¼åê, áåñïîñëè÷àð, íåñòàøíî ÷åšàäå, âðàãîëàí

ËÓÌÏÎÂÀÒÈ – âåñåëèòè ñå ËÓ×Å – ñâåòèšêå, šåïîòàí

Ì

ÌÅ€À – ãðàíè÷íè êàìåí èçìå•ó äâè¼å œèâå, äâà êîìøè¼ñêà ïîñ¼åäà

Í

ÍÀÊÀ – îíàêâà ÍÀÏÈÒÓÐÀÒÈ – íàøìèíêàòè – èòàëè¼àíñêîã ïîðè¼åêëà (ïèòîðå – ñëèêàð)

Π229

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

ŒÅÄÐÀ – ãðóäè, ïðñè

230

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

Î

΀Š– îâä¼å ÎÒÊÎÑ – êîëè÷èíà òðàâå êî¼à ñå çàõâàòè ¼åäíèì çàìàõîì êîñå

ÎÊËÅÍ – îäàêëå

Ï

ÏÀŒ – ÷îêîò âèíîâå ëîçå, òàêî•åð, îñòàòàê îä ïîñ¼å÷åíîã ñòàáëà

ÏÅÐ×ÈÍ – êîñà ÏÎÁÐÎ – äðóã, ïðè¼àòåš, çàì¼åíà çà ðî•åíîã áðàòà. Óñòàâšåíî ó ïðàäàâíà âðåìåíà. Ïî ñðåäœîâ¼åêîâíèì ñðáóšàìà, ÷èí ``áðàòñòâîðåíèà`` äâî¼å šóäè èñòîãà èëè ðàçëè÷èòîãà ïîëà, âðøèî ñå óç îáðåäíå ìîëèòâå è ôîðìóëå

ÏÎÊΣ – ñàõðàíà ÏÎÑÒΣÁÈÍÀ – çàâè÷༠ÏÎØÀÄÀ – íîæ ÏÐÅËÎ – ñè¼åëî ÏÐÅØÀ – áðçèíà ÏÐÒÈÒÈ – äèçàòè ÏÐØÓÒ – øóíêà ÏÓËÅ – ìëàäî îä ìàãàðèöå ÏÓÐÀ – êà÷àìàê, ïàëåíòà

Ð

ЀÀ – ëîø ÷îâ¼åê, èñòî òàêî êîðîçè¼à íà ìåòàëó ÐÅÄ – ïîøòîâàœå ÐÅÆÈ – çâóê êî¼è ïðîèçâîäè ïàñ ó ñìèñëó ïðåòœå Ð΀Π– ðî•àê 231

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

ÐÓÂÎ – ìèðàç èëè îäè¼åëî ÐÓÊÎÂÅÒ – êîëè÷èíà æèòà êî¼à ñå ìîæå îáóõâàòèòè ðóêàìà

Ñ

ÑÀÌÀÐ – ñåäëî çà ìàãàðöà ÑÈÍÒÅÐÀÒÈ – ñâèðàòè íà óñíî¼ õàðìîíèöè – ñèíòåðè

Ò

ÒÎÐÁÀ – ïëåòåíà èëè òêàíà íîñèšêà ÒÐÀÂÅÆÀ – ïðåãà÷à, êåöåšà ÒÐÎÏ – ìóš îä ãðîæ•à êàä ñå ïðàâè âèíî ÒÓÁÅÐÀÍ – áîëåñòàí îä òóáåðêóëîçå (ÒÁÖ – à) ÒÓÊÀÖ – žóðàí, ïóðàí

Ž

ŽÀÊÓËÀ – îãîâàðàœå ŽÓØÊÅ – øàìàðè ñëàáè¼åã èíòåçèòåòà

Ó

ÓÄÎÂÀÖ – ÷îâ¼åê êî¼åì óìðå æåíà ÓÐÀ – ñàò, ÷àñ ÓÑÒÅÃÍÓÒÈ – íàâóžè ÷àðàïå ÓØÒÈÏÖÈ – êðîôíå ÖÓÐÀ – ä¼åâî¼êà

Ö ×

×ÓÏÀ – äëàêàâ, ðóœàâ,

232

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå

×ÅŠÀÄÅ – ÷îâ¼åê •ÀÁÀ – áåñïëàòíî

• Ø

ØÂÅÐÀ – ñêàçàšêà ØÂÈÊÍÓÒÈ – çâèæíóòè ØÈŠÅÆÅ – ¼àãœå èëè ¼àðå, îä ãîäèíó äàíà ØÈŠÈÒÈ – îøòðèòè äðâåíè êîëàö ØÊÀÒÓËÀ – êóòè¼à ØÊÎÄÈÒÈ – øòåòèòè ØÒÀÖÈ£À – äðóãî èëè ìî¼å ì¼åñòî, ñòàíèöà ØÓÄÀÐ – ìàðàìà, ðóáàö, ïîâåçà÷à

233

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà

ØÒÀÌÏÀŒÅ ÊŒÈÃÅ ÏÎÌÎÃËÈ ÑÓ: Ïðèâðåäíà êîìîðà Êîñîâà è Ìåòîõè¼å, Ðåïóáëè÷êè çàâîä çà òðæèøòå ðàäà, Êðàšà Ìèëóòèíà 8, Áåîãðàä, Ñëóæáà çà çàïîøšàâàœå Ñóáîòèöà, Òðã ñëîáîäå 3/3, Ñóáîòèöà, Èíôî Ñåðâèñ, Ðàäå Êîí÷àðà 55/À, Áà÷êà Òîïîëà, „Ñâèëà¼à“ åêñïîðò-èìïîðò, Ðà÷êîã á. á., Ïåòðîâàðàäèí, Íîâè Ñàä, Âåðáàñè Àíäðàø èç Áà÷êå Òîïîëå, Ìèëîñàâà Ãàâðèž èç Ñóáîòèöå, Ñèìî Êîçèž ñ Ïàëèžà, Äðàãàí Žîñî èç Ãîðœåã Êàðèíà êîä Îáðîâöà, Ïåòàð Áàšàê èç Æèòíèžà êîä Äðíèøà, ñàäà ïðîò¼åðàíî ëèöå ó Áà÷êî¼ Òîïîëè, Îìëàäèíñêà çàäðóãà „Ïîëåò“ Ëîâžåíàö, Íàðîäíè óíèâåðçèòåò „Ìàëè È•îø“, Ëîâžåíàö, Íèêîëà Êåñèž, ìî¼ ðî•àê èç Ãîëóáèžà êîä Êíèíà, ñàäà ïðîò¼åðàíî ëèöå ó Áåîãðàäó, 234

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå ÓÒÏ „Âî¼âîäèíà“ Áà÷êà Òîïîëà, Áîæèê Ëà¼îø èç Ñóáîòèöå, Æåšêî Ãëàäîâèž èç ñåëà €åâðñêå êîä Êíèíà, ñàäà ó Ïðè¼åäîðó, Ïîðîäèöà Íèêîëå Áåðèžà èç ñåëà Óçäîšå êîä Êíèíà, ñàäà ó Ñóáîòèöè, Íèêîëà Ãàìèðîæà Ãàìáå èç ñåëà Ïðåâ¼åñ êîä Êíèíà, ñàäà ó Àóñòðàëè¼è, Çëàòíè äå÷êî Àíäðå¼ Ïàâèžåâèž èç Êîòîðà, £àñìèíà Íèêèž èç Ñóáîòèöå, Ìèëèöà Ïîëîâèíà ñà Óäáèíå, ñàäà ó Ñóáîòèöè, Ñëîáîäàí Êóêîš èç ñåëà Âðïîšå êîä Êíèíà, ñàäà ó Ñóáîòèöè, Äðàãàí Äîáðè¼åâèž èç ñåëà Ðàäšåâàö êîä Êíèíà, ñàäà ó Ñóáîòèöè, Ïîðîäèöà Âî¼èñëàâà Æàðêîâèžà èç Êíèíà, ñàäà ó Áåîãðàäó „Êîìâàë“ èç ×àíòàâèðà êîä Ñóáîòèöå, Ïðîô. äð Îáðàä Çåëèž èç Áåîãðàäà, Ìð €îð•å Ëàçèž èç Áåîãðàäà, 235

Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà Àëåêñàíäàð Öîëèž Öîëå èç Íèøà, Áëàæî Íèêîëèž èç Óæèöà, Ðàäîìèð Ðîäèž èç Ïðè¼åäîðà, Àöa £åâðîñèìîâ èç ×óðóãà, Ìèëàí Òðáîâèž Öâåòàí èç Áà¼ìîêà, Ñâåòèñëàâ Ãðó¼èž Øèïòàð èç ñåëà Ñàæè¼å êîä Ñëàâîíñêå Ïîæåãå, ñàäà ó Ñóáîòèöè, Èãîð Óçåëàö £óãî èç Ëèøàíà òèœñêèõ êîä Áèîãðàäà, ñàäà ó Ñóáîòèöè, Äóøêî £îêèž Êðàêàí èç Ëèøàíà òèœñêèõ êîä Áèîãðàäà è œåãîâà ôèðìà „City express“ èç Áåîãðàäà, Äðàãàí Áóêàðèöà èç Ëèøàíà òèœñêèõ êîä Áèîãðàäà, ñàäà ó Ñóáîòèöè, Ñëàâêî Ìàðèíêîâèž èç ñåëà Ïëàâíî êîä Êíèíà, ñàäà ó Ñóáîòèöè, Ìèëåíêî Êðè÷êà Îìåð èç ñåëà Áàòèøêîâöè êîä Ñêðàäèíà, ñàäà ó Íîâîì Ñàäó, Šóáîìèð Ìàðêîø èç ñåëà Ïà•åíå êîä Êíèíà, ñàäà ó Ñóáîòèöè, Ç. Ç. „Ðàâíèöà“ Áà¼ìîê, ÑÓÐ „Áîðäî“ Ñóáîòèöà, 236

Íàðîäíå ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå Äðàãàí Âóêìèðèöà èç ñåëà Ìîêðî ïîšå êîä Êíèíà, ñàäà ó Ñóáîòèöè, Ñàâà Öâè¼àíîâèž ïîê. Ìèðêà èç ñåëà Ïëàâíî êîä Êíèíà, ñàäà ó Ëîíäîíó, €îð•å Äîáðèž èç ñåëà Äîáðîïîšöè êîä Áåíêîâöà, ñàäà ó Ñóáîòèöè, Ïåòàð Ìàãëîâ èç ñåëà Ïîëà÷à êîä Êíèíà, ñàäà ó Ñîìáîðó, Èëè¼à Îïà÷èž Êåñåð èç ñåëà Ïëàâíî êîä Êíèíà, ñàäà ó Ñîìáîðó, Ìèëîðàä Øàðîâèž èç Ñóáîòèöå. Çàõâàšó¼åì ñâèìà íà ïîìîžè! Ïðèðå•èâà÷

237

CIP - Êàòàëîãèçàöè¼à ó ïóáëèêàöè¼è Áèáëèîòåêà Ìàòèöå ñðïñêå, Íîâè Ñàä 821. 163. 41–1 : 398 ÍÀÐÎÄÍÅ ï¼åñìå èç Êíèíñêå êðà¼èíå (åëåêòðîíñêè èçâîð) / ñàêóïèî è ïðèðåäèî Ìèëîðàä Ñ. Êóðàèöà. – 2. äîïóœåíî è ïðåðà•åíî èçä. – Ñóáîòèöà Ì. Ñ. Êóðàèöà, 2005. – 1 åëåêòðîíñêè îïòè÷êè äèñê (CD - ROM) : ñëèêà; 12 öì Íàñë. ñà íàñëîâíîã åêðàíà. – Òèðàæ 500. ISBN 86–907659–0 - 5 Êóðàèöà, Ìèëîðàä Ñ. COBISS. SR-ID 207785991

ÐÅÖÅÍÇÈ£À Èäå¼à äà ñå çàïèøó ï¼åñìå íàðîäà èç Êíèíñêå êðà¼èíå è òàêî ñà÷óâà¼ó îä çàáîðàâà, çàñëóæó¼å ïîõâàëó. Èç îâèõ ñòèõîâà íàðîäíîã ï¼åâà÷à ñíàæíî èçáè¼à ðåàêöè¼à íà ñàâðåìåí íà÷èí æèâšåœà, ñóäàð ñòàðîã è íîâîã. Íå áè ñå ìîãëî ðåžè äà îâå ï¼åñìå èìà¼ó íåêó óì¼åòíè÷êó âðè¼åäíîñò, àëè òî íå óìàœó¼å œèõîâ çíà÷à¼. Ñâå ñó îíå íàñòàëå ó íîâè¼å âðè¼åìå è ãîâîðå, íà¼÷åøžå, î šóáàâè äâî¼å ìëàäèõ, î êàôàíñêîì æèâîòó, î îäíîñó ñíàõå è ñâåêðâå. Êðîç œèõ ïðîâå¼àâà šóáàâ ïðåìà ì¼åñòèìà ó Êíèíñêî¼ êðà¼èíè. Îñ¼åžà¼ ïîíîñà è ðàäîñòè çáîã ïðèïàäíîñòè òîì ïîäíåášó ïðîæèìà âåëèêè áðî¼ ñòèõîâà. Îíè ñó ñëèêå æèâîòà òîã íàðîäà, œåãîâèõ íàäàœà, òóãà, ðàäîñòè è ñòðàõîâàœà ó ¼åäíîì âðåìåíó è ó òîìå ¼å œèõîâ îñíîâíè çíà÷à¼. Ðåöåíçåíò: Ìèëêà Ãîðàíîâèž

Êàä ¼à óìðåì èë’ öðêíåì îä ¼àäà, íà ãðîáó ìè íàïèøèòå èìå Êíèíà ãðàäà

Ðîäíè çàñåëàê ïðèðå•èâà÷à ñà ïîãëåäîì íà ïëàíèíó Îðëîâèöó ó ïîçàäèíè. Ïðè¼å íà¼âåžåã åãçîäóñà ñðïñêîã íàðîäà (04.08.1995. ã.) ó Êóðàèöàìà ¼å æèâ¼åëî 42 (÷åòðäåñåò) è äâà ñòàíîâíèêà è òî 16 (øåñíàåñò) ìóøêàðàöà è 26 (äâàäåñåò è øåñò) æåíà, îäíîñíî 11 (¼åäàíàåñò) ïîðîäèöà (äèìîâà).