Kasaysayan Ng Daigdig At Ekonomiks.docx

Kasaysayan ng Daigdig Kabanata 10 – Ang Panahon ng Digmaan Aralin 1 – Unang Digmaang Pandaigdig     

Armitisyo (armistice) – pansamantala o permanenteng paghinto ng digmaan; tigilputukan Bolshevik – katawagan sa kasapi ng mayoryang pakisyon ng Russian Social Democratic Party na naging Partido Komunista ng Russia pagsapit ng 1917 Mandato – anumang teritoryo o kolonya ng Germany at Imperyong Ottowom (Turkey) na pinayagan ng Liga ng mga Bansa na pamahalaan ng isang miyembro nito Neutral – pagiging legal na kalagayan ng isang bansa na nagpahayag ng di pakikisangkot sa digmaan ng ibang mga bansa Trench warfare – anyo ng labanan na gumgamit ng mga trintsera (trench) o hinukay na lupa bilang depensa laban sa mga sumasalakay

Aralin 2 – Ang Kalagayang Politikal ng mga Bansa Matapos ang Unang Digmaang Pandaigdig 

   

Great Depression – kalagayan na humina ang ekonomiya na nagdulot ng malawakang pagkawala ng trabaho, pagbaba ng produksiyon ng industriya, at paglaganap ng kahirapan Implasyon – pagtaas ng halaga ng bilihin at pagbaba ng halaga ng pera Kolektibismo – sama-samang pag-aari ng lupa at paraan ng produksiyon Pasismo – pamahalaang diktatoryal na ang pangunahing batayan ng kapangyarihan ay ang hukbong sandatahan Totalitaryanismo – uri ng pamahalaan na iisang tao o partido lamang ang nagpapatakbo sa politika, ekonomiya, at lipunan

Aralin 3 – Ikalawang Digmaang Pandaigdig   

Appeasement – patakarang ibinibigay ng kagustuhan ng isang lumalabang bansa upang mapanatili ang kapayapaan Isolationism – pag-iwas ng isang bansa na masangkot sa mga kaguluhan ng ibang lupain Nonaggression pact – kasunduang hindi magdidigma ang dalawang bansa Kabanata 11 – Ang Bagong Ayos ng Mundo

Aralin 1 – United Nations  

General Assembly – asemblea ng United Nationsna tumatalakay sa mahahalagang isyu sa daigdig at gumagawa ng mga resolusyon na ipapasa sa Security Council Genocide – intensiyonal at sistematikong pagpaslang sa isang lahi o pangkat etniko

  

Refugee – taong tumakas o umalis sa sariling bayan dahil sa mga suliranin tulad ng digmaan, kalamidad, o taggutom Security Council – konseho sa UN na tumatalakay sa pagpapanatili ng kapayapaan at kaayusan sa daigdig Trusteeship – pamamahala ng isang bansa sa isang teritoryo na walang pamahalaan sa ilalim ng panuntunan ng UN

Aralin 2 – Paglaya ng mga Kolonya sa Asya at Africa 

Dekolonisasyon – pagpapalaya sa mga dating kolonya

Aralin 3 – Neokolonyalismo  

 

 

Asian Development Bank – bangko na nakatuon sa ekonomiya at pagpapaangat ng kalidad ng pamumuhay nga mga bansang Asyano Ekstrateritoryalidad – isang sitwasyon o estado na hindi sakop ang mga dayuhan ng lokal na mga batas; karaniwang bunsod ito ng mga kasunduang diplomatiko sa pagitan ng mga bansa Ikatlong Mundo (Third World) – taguri sa mga bansang hindi pa ganap na industriyalisado at papaunlad pa lamang ang ekonomiya International Monetary Fund – isang pandaigdigang organisasyon na nangangasiwa sa sistemang pinansiyal ng daigdig sa pamamagitan ng pagsunod sa malawakang patakarang ekonomiko ng mga kasaping bansa No confirm, no denial policy – patakaran na maaaring hindi aminin o ikaila ng isang bansa ang pag-iral dito ng mga bagay tulad ng armas-nuklear o lakas ng hukbong militar World Bank – isang pandaigdigang institusyong pinansiyal na naglalayong makatulong sa mga papaunlad na bansa sa pamamagitan ng pagbibigay ng tulong pinansiyal at teknikal Kabanata 12 – Ang Daigdig sa Harap ng Bagong Pamamahala

Aralin 1 – Ang Pagkakahati gn Daigdig sa Dalawang Panig 

  

Bamboo Curtain – isang politikal at ideolohikal na hadlang sa pakikipag-ugnayan ng mga komunistang bansa sa Asya, lalo na ang China, sa mga Kanluranin o di-komunistang bansa Cold War – tunggalian ng mga ideolohiya ng mga komunistang bansa na pinangunahan ng Soviet Union at ng ma demokratikong bansa na pinangunahan naman ng America Détente – panahon ng pagkikipag-ugnayan ng mga Amerikano at ng mga Sobyet noong dekada 1970; mula sa salitang Pranses na nangangahulugang “pagpapahinga” Ideolohiya – pinagsamang mga paniniwala at konsepto tungkol sa mga adhikain at mithiin ng isang pangkat na nagpapahiwatig ng mga sistemang pangkabuhayan at pampolitika ng bansa

Aralin 2 – Kompetisyon ng America at Soviet Union    

Arms race – pagalingan at paramihan ng mga armas ng America at Soviet Union Astronawta (astronaut) – tawag sa mga Amerikanong manlalakbay sa kalawakan Cosmonawta (cosmonaut) – tawag sa mga Sobyet na manlalakbay sa kalawakan Space race – kompetisyon ng America at Soviet Union sa larangan ng agham sa pagalam sa kalawakan

Aralin 3 – Ang Pagtatapos ng Cold War     

Glasnost – polisiya ng pagiging bukas ng pamahalaan ng Soviet Union sa mga puna at komentaryo Jihad – banal na pakikidigma ng mga Muslim Marxismo – mga pilosopiyang hango sa ideolohiya ni Karl Marx na may kaugnayan sa politika, ekonomiya at lipunan Mujahideen – mga banal na mandirigma ayon sa mga Muslim Perestroika – repormang pang-ekonomiya ng Soviet Union na nagkakaroon ng karapatan at kontrol ang mga namamalakad sa mga pabrika at ang mga magsasaka sa kanilang Gawain Kabanata 13 – Ang Internasyonal na Kalakalan

Aralin 1 – Globalisasyon   

Globalisasyon – pagiging bukas ng lahat ng mga bansa sa kalakalan at impluwensiya mula sa isa’t isa Malayang kalakalan – bukas na pamilihan na walang mga hadlang sa pagluwas at pagangkat ng mga kalakal Taripa – buwis na ipinapataw sa mga produktong inaangkat

Aralin 2 – Mga Samahang Pangkabuhayan   

Monopolyo – kalagayang pangkabuhayan na ang pamamalakad at pag-aari ng isang industriya ay hawak ng iisang pangkat lamang General Agreement on Tariffs and Trade – isang kasunduan na pababain ang mga hadlang sa kalakalang pandaigdig Nasyonalisasyon – pagsasabansa ng isang mahalagang industriya o negosyo

Ekonomiks Kabanata 13 – Pambansang Kaunlaran Aralin 1 – Kosepto ng Kaunlaran        

Developed countries – mga bansang maunlad dahil industriyalisado ang ekonomiya at may mataas na human development index Developing countries – mga bansang paunlad pa lamang na kinabibilangan ng karamihan ng mga bansa sa daigdig Economic development – ang laki ng pagbabago ng ekonomiya at kung paano ito nakaaapekto sa pagbabago ng pamumuhay ng mga tao Economic Freedom Index – sukatan ng kalayaan ng isang bansa sa kaniyang ekonomiya Economic Growth – ang paglaki gn ekonomiya batay sa GNI, GNP, at GDP Human Development Index – ang pandaigdigang sukatan ng kasaganahan at kalidad ng buhay sa isang bansa batay sa haba ng buhay, edukasyon, at kita ng mga mamamayan Physical Quality of Life Index – isang sukatan ng kasaganahan ng kalidad ng pamumuhay sa isang bansa batay sa edukasyon, infant mortality, at haba ng buhay Trickle down economy – teoryang nagsasaad na ang mga polisiyang pang-ekonomiya ay madaling nararamdaman ng lahat ng mga mamamayan

Aralin 2 – Gampanin ng Mamamayan sa Pag-unlad     

Millennium Development Goals – isang programa ng United Nations upang maisulong ang kaunlaran ng mga bansa hanggang taong 2015 Migrasyon – permanente o pangmatagalang paglipat ng mga tao sa isang lugar Newly urbanized towns – mga bayan na nakikinabang pagdami ng populasyon, paglaki ng pamumuhunan ng mga negosyo, at pagdami ng impraestruktura Overurbanization – isang sitwasyon kung saan hindi mapigilan ang hindi planadong migrasyon ng mga tao Urbanisasyon – isang demograpikong penomeno at proseso ng pagiging urbanong lugar ng isang suburban o rural na bayan, dulot ng pagdami ng mga tao, paglaki ng pamumuhunan o pagdami ng mga impraestruktura Kabanata 14 – Ang Pag-unlad ng Agrikultura sa Pilipinas

Aralin 1 – Programa sa Agrikultura  

Aquaculture – paraan ng pagpaparami ng mga isda at iba pang lamang-dagat sa mga tubig-tabang Commercial fishing – gawain sa pangingisda na ang mga nahuling isda at at iba pang mga yamang dagat ay kinakalakal o ginagawang mga produktong pangkomersiyo

 

Repormang agraryo – polisiya ng pamahalaan na maipamahagi ang mga lupang sakahan ng bansa sa mga magsasakang walang lupa Sustainable agriculture – isang pangkabuuang sistema ng produksiyon ng mga pananim at hayop na may pangmatagalang pakinabang sa mga magsasaka

Aralin 2 – Suliranin sa Sektor ng Agrikultura   

Deforestation – pagwasak nang tahasan ng kagubatan Illegal fishing – maling pamamaraan ng pangingisda na sumisira sa ekositema ng mga anyong-tubig o pangisdaan Land area per capita – batayang sukat na nagpapakita sa kakayahan ng isang bansa na suportahan ang mga pangunahing pangangailangan ng mga tao sa pamamagitan ng lupang pang-agrikultura Kabanata 15 – Ang Industriya sa Pilipinas

Aralin 1 – Ang Industriya at Pag-unlad   

  

Microenterprise – maliliit na negosyo na ang puhunan at ari-arian ay mababa sa ₱3 milyon; nakapag-eempleo ito ng isa hanggang siyam na katao Pagsasapribado – paglilipat ng pag-aari at pag-kontrol ng mga government-owned and controlled corporation (GOCC) sa mga pribadong tao o kompanya Public-private partnership – programa ng pamahalaan na kumikilala sa kakayahan ng pribadong sektor bilang katambal sa pagpapaunlad, pagbibigay tulong pinansyal, at teknolohiya sa mahahalagang proyekto ng pamahalaan Technology transfer – pagdadala o paglilipat ng mga bagong kaalaman, tulad ng teknolohiya, mula sa isang bansa patungo sa ibang bansa Unit cost – halagang tinutustos sa paggawa at pagbuo ng bawat piraso ng produkto Unproductive motion – pagkilos ng isang manggagawa na hindi naman nakadaragdag sa dami ng output; dahil sa tuloy-tuloy na proseso ng paggawa

Aralin 2 – Suliranin sa Sektor ng Industriya 



Bureaucracy; red tape – tumutukoy sa sobrang higpitat pormal na mga patakaran ng pakikipagtransaksiyon sa pamahalaan na nagiging sanhi ng kabagalan sa pagbibigay nito ng serbisyo sa mga mamamayan Free trade – tumutukoy sa malayang pagpasok ng mga dayuhang produkto sa bansa at malayang pang-angkat ng mga lokal na produkto sa ibang bansa

Kabanata 16 – Ang Sektor ng Paglilingkod Aralin 1 – Pagsusuri sa Sektor ng Paglilingkod    

Manning agency – pribadong ahensiya na nangangasiwa sa pagpapadala ng mga kontraktuwal na manggagawa sa iba’t ibang kompanya sa loob at labas ng bansa Outsourcing – makabagong sistema ng produksiyon na ang ilang gawain ng mga kompanya ay ipinagagawa sa ibang kompanya Retail trade - pagbebenta ng produkto at serbisyo nang tingian Wholesale trade – pagbebenta ng produkto at serbisyo nang maramihan o bultuhan

Aralin 2 – Pangangalaga sa Karapatan ng mga Manggagawa      

Contractualization – paraan ng kompanya ng pagtanggap ng manggagawa na maaaring magtrabaho sa panandaliang panahon Department of Labor and Employment (DOLE) – ahensiya ng pamahalaan na nangangalaga sa karapatan ng mga manggagawa Labor outsourcing – paraan ng pagkuha ng mga serbisyo ng mga manggagawa sa ibang bansa upang magbigay ng serbisyo sa isa o maraming bansa Minimum wage – pinakamababang suweldo na maaaring ibigay ng kompanya sa mga manggagawa Salary grade - antas ng sweldo batay sa klasipikasyon ng mga kakayahan, kapasidad, at kaangkupan ng mga manggagawa Unfair labor practices – mga gawain ng mga kompanya at pamunuan na nakaaabuso sa mga karapatan ng mga manggagawa Kabanata 17 – Ang Impormal na Sektor

Aralin 1 – Ang Konsepto ng Impormal na Sektor  

 

Economics of scale – konsepto na nagpapahiwatig na mabuti ang kalagayan ng isang bansa kung pagsasamahin ang kakayahan at kayamanan sa pagpapalago ng produksiyon Micro, small, and medium enterprises (MSMEs) – mga negosyo na ang kapital ay mula 3 milyon hanggang 15 milyon, at ang dami ng empleyado ay mula 9 katao hanggang 199 katao (DTI, 2005) Pormalisasyon – proseso kung saan ang mga negosyo at negosyanteng kabilang sa impormal na sector ay nahihikayat na iparehistro ang kanilang pinagkakakitaan Underground economy – mga transaksiyon na isinasagawa nang walang mga kasulatan o dokumentong makapagpapatunay nito

Aralin 2 – Ang Kahirapan at ang Impormal na Sektor    

Anti-poverty programs – mga programa at proyekto ng pamahalaan na nagtatangkang maiaahon sa kahirapan ang mga mamamayan na nasa ilalim ng poverty threshold Black market – isang gawaing pang-ekonomiya na nagtatatag ng pamilihan sa ilegal at labag sa batas na paraan Counterfeit products – mga produktong peke, imitasyon o ilegal na naibebenta sa pamilihan Impormalisasyon – sitwasyon kung saan ilang piling hanapbuhay sa pormal na sector ay nagiging bahagi ng impormal na sector Kabanata 18 – Pakikipag-ugnayang Pang-ekonomiya at Globalisasyon

Aralin 1 – Mga Patakarang Pang-ekonomiya 

    



Absolute advantage –ang pagkakaroon ng isang bansa ng natatanging kahusayan at maayos na produksiyon ng isang produktong hindi kayang matumbasan ng ibang bansang gumagamit ng mas kaunting yaman kumpara sa ibang bansa Balance of trade – diperensiya sa pagitan ng mga inangkat at iniluwas na kalakal ng isang bansa Embargo – opisyal na pagpipigil sa pagpasok at paglabas ng mga kalakal sa isang bansa Exchange rate – sistema ng pagbibigay ng katumbas na halaga sa salapi ng isang bansa batay sa halaga ng salapi ng isa pang bansa Imported goods – mga produktong inaangkat mula sa ibang bansa Protectionism – patakarang pang-ekonomiya na ipinatutupad upang pangalagaan ng pamahalaan ang mga lokal na industriya o agrikultura laban sa pakikipagpaligsahan ng mga dayuhan Taripa – buwis na ipinapataw sa mga dayuhang produkto o imported goods na pumapasok sa bansa

Aralin 2 – Ang Pag-angkat at Pagluwas ng mga Produkto ng Bansa 

  

Comparative advantage – prinsipyo sa pandaigdigang kalakalan na nagsasaad na bagama’t may kakayahan ang isang bansa na lumikha ng lahat ng mga kailangan nitong produkto at serbisyo ay isinusulong pa rin ang produksiyon ng ilang mga partikular na produkto at inaangkat na lamang ang iba pang pangangailangan Free trade – sitwasyon na ang pag-aangkat at pagluluwas ng mga produkto at serbisyo ay walang restriksiyon Production possibilities – nagpapakita kung paanong ang paggawa ng isang produkto at serbisyo ay nangangahulugan ng katumbas na sakripisyo Trade protectionism – polisiyang pang-ekonomiya na naglilimita ng kalakalan at pamumuhunan sa pagitan ng mga bansa

Aralin 3 – Globalisasyon      

Cultural exchange – isa sa mga resulta ng globalisasyon na tumutukoy sa pagpapalitan ng mga kultura o paraan ng pamumuhay Displaced workers – mga manggagawa na karaniwang nawawalan ng trabaho bunsod ng pagkalugi at pagsasara ng mga kompanya Dumping – pagpapasok ng imported na may napakababang presyo sa isang bansa Globalisasyon – sistema ng pag-uugnayan ng mga bansa sa buong daigdig sa layong mapaunlad ang pandaigdigang ekonomiya Negatibong integrasyon – pagtatanggal ng mga balakid sa palitan ng produkto at serbisyo Positibong intergrasyon – naglalayong pag-isahin ang mga batas at patakaran ng iba’t ibang ekonomiya

Aralin 4 – Mga Teoryang Pag-unlad    

Equitable society – maayos at makatarungang kalagayang panlipunan Teoryang dependensiya – teoryang naniniwala na ang pag-unlad ay nakasalalay sa mga may kontrol ng produksiyon Teoryang modernisasyon – teoryang nakatuon sa mga pag-aaral upang magkaroon ng modernisasyon kung saan nakasalalay ang pag-unlad Teorya ng paglago – teoryang nagsasabing may invisible hand na kumokontrol sa pagunlad ng isang malayang pamilihan