Jan Van Groesen In Vk 28092009

VK 28-09-09 katern 1 pagina 07

De juiste vraag is: wat is nieuws? In het rapport-Brinkman wordt niet duidelijk genoeg gepleit voor kwaliteitsjournalistiek, vindt Jan van Groesen. Daarmee bind je lezers, niet met cd’s en wijn. et is niet te hopen dat minister Plasterk te veel gewicht toekent aan het rapport-Brinkman over de toekomst van de dagbladjournalistiek. Het rapport zal immers de structurele nood van de dagbladen niet lenigen en is te mager om er een toekomstvisie in te zien. Daartoe is breder en meer gedegen onderzoek nodig. Onze zorg is dat de commissieBrinkman de situatie van de dagbladsector eenzijdig benadert door slechts te kijken naar de output van de geschreven media. De aandacht dient ons inziens vooral uit te gaan naar de input, zonder welke de vraag naar het voortbestaan van de krant bezwaarlijk kan worden gesteld. En naar het beleid van de kranten zelf, die in de vermeende concurrentie met de digitale media hun eigen rol hebben ondergraven door het werkelijke nieuws allengs in te ruilen voor goedkope verstrooiing. Dit is een andere onderzoeksvraag dan ‘Brinkman’ zich heeft gesteld, die tot een andere perceptie van het vraagstuk leidt. De commissie-Brinkman heeft niet onderzocht of het concept van de krant nog levensvatbaar is in een digitale omgeving. Het gaat hier om een medium dat in één editie steeds een breed scala van nieuwsrubrieken aan zijn lezers opdist, waardoor het nieuws in een passende context wordt gezet. Voor dit medium is vooralsnog geen substituut voorhanden.

H

Via internet hebben burgers toegang tot alle informatie die zij wensen om hun eigen, persoonlijke krant te maken. Deze verworvenheid kent echter een keerzijde. Volgens sociologen kan een dergelijke Daily Me een gevaar inhouden voor de democratie, aangezien de mens geneigd is slechts het verengde venster van zijn favoriete nieuws te openen en andersluidende opinies te negeren. Dit fenomeen kan leiden tot gebrek aan begrip, miscommunicatie en uiteindelijk tot intolerantie en polarisatie. De onverdraagzaamheid in de huidige Nederlandse samenleving is niet uit het niets ontstaan. De vraag is of een democratische samenleving zich kan veroorloven dit brede informatiemiddel te verliezen, in gedrukte, elektronische of welke vorm dan ook. ‘De krant is geleidelijk het monopolie op het nieuws kwijtgeraakt’, zegt het rapport-Brinkman. Het is een onachtzame conclusie die niet met onderzoekscijfers wordt gestaafd. In een recente publicatie van de Cornell University wordt zelfs gesteld dat de meeste

Blogs lopen nog altijd 2,5 uur achter op de traditionele media . ..................................... websites en blogs nog altijd 2,5 uur achterlopen op de traditionele media. In de periode augustus tot oktober 2008 bekeken onderzoekers van Cornell welke teksten en uitdrukkingen werden herhaald op 1,6 miljoen sites. Ze concludeerden dat de meeste verhalen eerst in traditionele media verschijnen en dan hun weg vinden naar de blogosfeer. Het nieuws legt slechts in 3,5 procent van de gevallen de weg af van de blogs naar de traditionele media. Als de bevindingen van Cornell naar de Nederlandse

Elco Brinkman (r.) en minister Plasterk bij de presentatie van het rapport over de toekomst van de pers.

situatie worden geëxtrapoleerd, is de existentiële basis van de meeste onlinediensten dunner dan menigeen vermoedt. In dit licht ademt het rapport-Brinkman ietwat de sfeer van onnadenkende mensen die de gedrukte media al ten grave dragen. Vergeefs zoeken wij bij ‘Brinkman’ een pleidooi voor kwaliteitsjournalistiek. Het woord komt in het rapport niet voor. De commissie meent dat de krant ‘de binding met de lezers kan versterken door bijvoorbeeld binnen bepaalde thema’s diensten (symposia, themareizen) en producten (wijn, dvd’s) aan te bieden’. Het rapport bepleit herhaaldelijk het ontwikkelen van nieuwe verdienmodellen, evenals ‘het scheppen van ruimte voor kansrijke productinnovaties’. Het zijn woorden die ons droevig stemmen omdat ze het eenzijdige dictum van het rapport treffend weerspiegelen. Als de commissie vaststelt ‘dat er sprake is van een crisis in en van de journalistiek’ doordat de kwaliteit van de dagbladen door de vele saneringen is verschraald, dan zullen uit zo’n iele situatie geen nieuwe verdienmodellen of productinnovaties ontstaan. Van kale grond valt

niet te oogsten. Wat is nieuws, is de vraag die zich opdringt. De dagbladsector achtte de opkomst van de digitale media zo bedreigend dat men te gemakkelijk is meegegaan in de hype van entertainment, sensatie en verhuftering, waardoor veel vertrouwde lezers zijn afgehaakt en nieuwe lezers wegblijven. Aandacht voor het serieuze nieuws is deels al ingewisseld voor kopieergedrag van weetjes die meer met roddels dan met nieuws te maken hebben. De stiekeme zoen van Wesley en Yolanthe wordt massaal door de media rondgepompt, zowel door de gedrukte, de audiovisuele als de digitale media, en staat ver af van de verantwoordelijke rol die de media in een democratische samenleving moeten spelen. De norm van onnozelheid boven die van verantwoordelijkheid. De commissie-Brinkman bepleit een versterkte positie van het ANP, maar over welke positie spreken we dan. Het persbureau had jarenlang een sociaal-economische redactie van acht mensen. Deze werd ingewisseld voor een redactie Entertainment van negen man, die binnenkort wegens bezuiniging wordt opgeheven. De sociaal-eco-

nomische redactie is teruggebracht tot één. Het is een pikante illustratie van de recente ontwikkeling in de journalistiek. Een ‘nieuwe’ nieuwssector aanboren en de specialistische kennis van de serieuze nieuwsrubrieken wegsaneren om het hoofd boven water te houden. Wij pleiten voor een mentaliteitsverandering in de nieuwsme-

Het ANP ruilde de sociaaleconomische redactie in voor entertainment . ..................................... dia en prioriteit voor verantwoordelijke journalistiek door herstructurering van middelen. Kwaliteit is het verdienmodel bij uitstek, passender dan het aanbieden van wijn en dvd’s. Het vragen van betaling voor de nieuwssites van de kranten wordt pas dan algemeen aanvaard. Om meer samenwerking met de omroep mogelijk te maken, adviseert Brinkman de Tijdelijke Wet Mediaconcentraties af te schaffen. Wij zijn niet tegen samenwerking van de kranten met de omroep en

Foto Martijn Beekman / de Volkskrant

een evenwichtiger verdeling van belastinggelden tussen audiovisuele en geschreven media. Maar concernvorming op bredere basis is ongewenst. Door onverantwoord risicomanagement en het binnenhalen van verkeerde investeerders hebben de drie grote dagbladconcerns in Nederland de kranten met een grote schuldenlast opgezadeld, in plaats van de bonus van concernvorming aan de journalistiek te laten toevallen. Met het onnodig opheffen van titels hebben ze al veel kaalslag in dagbladland veroorzaakt. Om diezelfde concerns de geldpotten van de omroep voor te houden, lijkt ons een klassiek voorbeeld van de kat op het spek binden. Het is pijnlijk om in het rapportBrinkman een verwijzing naar de onafhankelijkheid van de journalistiek te moeten missen. Juist waar voor overheidssteun wordt gepleit, hoort het waarborgen van een vrije pers een eerste voorwaarde te zijn. Elke steunmaatregel van de regering zal onder dit beslag dienen te vallen. Jan van Groesen namens de Stichting Media-ombudsman Nederland