Interviste

Drejtësi në zemër të New Yorkut ! (Intervistë me avokatin dhe ish-diplomatin shqiptar, Z. Sokol Braha) Raimonda Moisiu Kur kthen kokën pas ndër vite e ka të vështirë të sjellë kujtimet, për vëndin ku lindi, u rrit e u formua, për njerësit e dashur që patën një ndikim të madhërishëm, në vecanti për atin e tij të dashur, për njerëzit e dashur, për mësonjësit e tij, për gurët, malet që I rrethonin fshatin e lindjes Breg Mamëz - ujin e freskët, Drinin e Zi, ku luante e gjuante peshk me shokët, filmat që shihte te oborri I shkollës, për mësonjësit e tij, për arësyen e vetme që jeta e bëkoi me profesionin e diplomnatit e të juristit,. Si diplomat nuk kurseu resurset e tij për aprovimin e Rezoluteës së Kosovës, në vitin ’94 pranë OKB-së, ndërsa si jurist, është dicka e mrekullueshme se të bën që të mendosh për njerëzit, të besh më të mirën për ta, të jetosh në brëndësi të shpirtit e sfidave të jetës së tyre, apo si shprehet vetë avokati dhe diplomati I mirënjohur Sokol Braha:”Ta rivizitoj jetën time në këndvështrime që nuk e kam parë më përpara.” Sokoj Brahaj, ka lindur në Kukës, në fshatin Breg Mamëz. Mbas mbarimit të shkollës fillore e tetëvjecare, ai shkëputet nga fshati I lindjes dhe vazhdon gjimnazin në Kukës. Djaloshi kukësian I prirur për sfidat e rradhës, mbaron me Medaljen e Artë të mesmen dhe po më pas shkëlqyeshëm - Juridikun! Për katër vjet ka ushtruar profesionin e Diplomatit pranë OKB-së, në një moment historik për Kosovën e cështjen shqiptare në Ballkan. Ky ka qenë një akt historik për Kosovën, për shërbimin diplomatik të Shqipërisë, dhe për OKB-në. Për herë të parë, Kosova trajtohej nga organi më i lartë politik i OKB-së me rezolutë. Ndërsa sot ai ushtron profësionin e njeriu të ligjit në zemër të Neë Yorkut , në Manhatten. -,1-Një pyetje e drejtpërdrejtë: Kush është Sokol Braha? Cilat janë rrënjët e origjinës suaj?

Unë jam nga Kukësi. Kam lindur në fshatin Breg Mamëz, një fshat i vogël rrethuar nga male, buzë lumit Drini i Zi. Me 1980, fshati u përmbyt nga Liqeni

artificial i Fierzës. Shkollën fillore dhe arsimin e mesëm i mbarova në Kukës. Studimet për drejtësi i mbarova në Universitetin e Tiranës. Kam punuar për pesë vjet si diplomat i vendit tonë, përfshirë në Misionin e Shqipërisë pranë Kombeve të Bashkuara në Nju Jork. Në vitin 2000, mbarova studimet juridike në Universitetin Fordham në Nju Jork. Kam firmën time të avokatisë në Manhattan (Nju Jork). 2-Si ka qenë fëmijëria juaj? Unë e kam kaluar pjesën më të mirë të fëmijërisë sime në fshatin e lindjes. Kam pasur një fëmijëri të lumtur, pa probleme. Në fshat gjithë ne fëmijët jetonim në një ambient të sigurtë: të gjithë ishim kushërinj dhe bënim një jetë të thjeshtë. Ruaj kujtime të shumta, qysh para se të shkoja në shkollë. Në fshat kishte një çerdhe dhe një shkollë fillore. Gjatë verës një person nga qyteti vinte për të shfaqur filma. Aparaturat i transportonte me gomar. Rrinte rreth tre ditë në fshat. Në mbrëmje, të gjithë fëmijët dhe shumë të rritur shkonim tek ndërtesa e shkollës dhe shihnim filma. Kuptohet ishin filma propagandistikë, por që ne i pëlqenim shumë. Jetonim në varfëri, por për shkak të mbështetjes familjare dhe ambientit shumë të ngrohtë njerëzor në fshat, varfëria nuk ndjehej shumë në ato kohë. Nga ana tjetër, të gjithë ishin të një niveli përsa i përket mirëqenies. Me fjalë të tjera, varfëria nuk ndjehej. Kur u ndërtua Hidrocentrali i Fierzës, fshati ynë ndodhej brenda zonës së përmbytjes nga liqeni. Qeveria ndërtoi një fshat të ri, Drinas, afër qytetit të Kukësit, një fshat socialist tipik, më shtëpi të mira, të reja, por me pak oborr dhe pa leje për të mbajtur bagëti përveç një lope. Familja ime dhe dy të tjera nuk pranuam të shpërnguleshim. Na i prenë dritat, buka nuk vinte më atje, dhe e mbyllën shkollën. Pas dy vjetësh, uji i liqenit erdhi deri afër oborrit. Kështu, u detyruam të iknim. Ne fshatin e ri Drinas, jeta ishte më e komplikuar,

sepse popullsia ishte heterogjene dhe njerezit ishin më individualsitë. Një përfitim për mua ishte se pata mundësi të shkoja në shkollën e qytetit të Kukësit (klasa e pestë deri në klasën e tetë). Luaja futboll shumë me të afërm dhe shokë. Më pëlqente të merresha edhe me gjimnastikë. Në Kukës kishte një palestër. 3-Keni mbaruar shkollën e mesme me Medaljen e Artë, e më pas përfunduat studimet për juridik. Çfarë ju shtyu të studioni në këtë degë? Studimet për juridik kanë qenë rastësi. Shkollën e mesme të përgjithshme e mbarova me Medalje të Artë. Sipas ligjit të atëhershëm, nxënësi që mbaronte me Medalje të Artë kishte të drejtë që të zgjidhte bursën që dëshironte ndër bursat që i caktoheshin rrethit përkatës. Unë dëshiroja të studioja për inxhinjeri elektronike. Me pëlqente shumë fizika, dhe elektronika ishte një degë me perspektivë dhe shumë interesante. Mirëpo, me 1988, kur unë mbarova gjimnazin, Kukësit nuk iu dha asnjë bursë për elketronikë. I mërzitur, unë vendosa të mos zgjedh asnjë bursë për universitet. Babai im më luti që unë të studioja për drejtësi, ose siç e thoshte ai “për avokat” – megjithëse atëherë avokatët nuk njiheshin me ligj. Babai më ka përkrahur shumë gjatë studimeve dhe më ka dashur shumë. Një ditë, më thirrën në Komitetin Ekzekutiv dhe më thanë se unë duhej të zgjidhja tre degë nga një listë bursash për Kukësin. Unë shkruajta tre here “elektronikë”. Pas disa ditësh, më thirri në takim vetë shefi i arsimit. Më tha se nuk kishte bursa “elektronikë” për rrethin. Shprehu keqardhje që s’kishte elektroinkë, dhe m’u lut të zgjidhja disa bursa të tjera. Për të mos ia prishur qejfin babait, vendosa të aplikoj për juridik. Kur shkova në Tiranë u përpoqa në muajin e parë për ta ndërruar degën, por shpejt e kuptova se për një kuksian kjo ishte e pamundur. Fillova të studioj në juridik. Pak nga pak, dega më pëlqeu. Orkesi vjen duke ngrënë! Megjithëse e fillova me mëdyshje juridikun, kam studiuar intensivisht, “me vullnet” siç thuhej atëherë. Kam pasur rezultate shumë

të mira në fakultet. Kushtet për studim ishin shumë të mira, me bibliotekë universitare, me pedagogë të përgatitur e njerëz të mirë. Fakulteti juridik ishte degë e të përzgjedhurve të nomenklaturës, mirëpo kishte edhe përjashtime rastësore ku studentë të shkëlqyer nga rrethet kishin mundësi të bëheshin juristë megjithë biografinë e tyre modeste. 4-Kush ka ndikuar në formimin tuaj? Babai ka qenë personi me ndikimin më të madh tek unë. Vetë ka qenë punëtor i thjeshtë, roje tek ofiçina mekanike e qytetit Kukës. Mirëpo ai donte që ne fëmijët të merrnim shkollim e të bëheshim “me pozita”. Meqenëse unë kisha rezultate të shkëlqyera në shkollë, babai më ka dashur shumë dhe më trajtonte me përkëdhelje më shumë se fëmijët e tjerë. Nga ana ime, kur merrja Fletëlavdërimi në shkollë, me vrap shkoja në shtëpi për t’ia treguar babait arritjen time. Ai ka qenë shumë krenar për mua. Më vonë, kam ndjerë ndikimin e personave të tjerë. Dua të përmend këtu ndikimin dhe mbështetjen që kam pasur nga mësuesi kujdestar në gjimnaz, z. Muhamet Domi. Ai ka qenë një njeri i mrekullueshëm dhe tepër i përgatitur (kishte mbaruar 5-vjeçaren në fizikë, por për arsye biografike përfundoi mësues në shkollë të mesme). Si model kam dajën tim, Bislim Cenaj, nga Gostili i Kukësit. Mësues historie e gjeografie, për dekada dha mësim në Qinamak, Surroj, fshatra të thellë të Kukësit. Për shkaqe biografike, nuk e patën lënë të jepte mësim në fshatin e tij. Për të shkuar te shkolla, i duhej të bënte rreth dy orë rrugë në këmbë. Askush tjetër nuk do të kishte rezistuar kaq gjatë në një punë të lodhshme. Ai është një njeri i qetë, dëgjon shumë, dhe jep këshilla me zë të lehtë dhe vetëm kur i kërkohen. Gjithë katundet përreth kishin respekt të madh e “bënin be” për të. Daja Bislim më ka ndihmuar shumë në një moment kyç për të ardhmen time. Kur mbarova shkollën 8-vjeçare në Kukës, desh përfundova në shkollën e mesme profesionale miniere, pavarësisht rezultateve të shkëlqyera (të gjithë notat 10 në klasën e tetë).

Daja “ndërhyri” në Komitetin Ekzekutiv përmes një shoku të tij të ngushtë: u referova të takoja drejtorin e gjimnazit z. Hamëz Sokoli. Ky i fundit më referoi tek pofesor Bashkim Muslia. Profesor Bashkimi, ndjesë pastë, sa e pa dëftesën e klasës së tetë, u habit, tundi kokën, dhe foli me vete një pyetje “ty duan të të çojnë në minierë, hë!?” Ai më ka regjistruar vetë në gjimnaz. Profesor Bashkimi u kujdes për ecurine time në mësime edhe në vitet e mëvonshme të shkollës. Kështu filloi karriera ime. Po të kisha mbetur në shkollën e minierës, jeta ime do të kishte qenë krejt ndryshe. 5-Cila është gjëja më e rëndësishme që ju keni mësuar që kur filluat të kuptoni se çfarë është jeta? I lindur e rritur në një fshat të vogël, padyshim që ajo që më ka mbetur në mendje që i vogël është rëndësia e familjes, kujdesi, mbështetja dhe dashuria në familje. Kur unë isha rreth 5 vjeç, halla ime vdiq, duke lënë 4 fëmijë të mitur (1 djalë dhe 3 vajza). Babai i tyre nuk ishte në gjendje t’i rriste ata. Atëherë, babai im i solli në shtëpinë tonë 4 jetimët. Ne (unë, 3 vëllezrit e mi dhe motra) jemi rritur bashkë me ta. Kurrë nuk i ndamë “nga sofra.” Sot të gjithë ata janë rritur e kanë familje të mëdha. Kujdesi dhe ndërhyrja e babait për t’i ndihmuar nipin dhe mbesat më ka bërë përshtypje atëherë. Më vonë e kam kuptuar se sa e rëndësishme është familja duke pasur mbështetjen e saj në universitet ne Tiranë kur bursa paguhej me punën e vëllait të madh Zenelit i cili punonte në minierën e Kalimashi. Tani që unë kam një punë të qëndrueshme, përsëri kam nevojën e madhe për mbështetjen nga familja ime. Ngrohtësia emocionale dhe ndjenja e kujdesit të ndërsjelltë dhe pa interes material ma kanë bërë jetën më të lehtë. 6-Ushtroni detyrën e njeriut të ligjit – avokat në zemër të Nju Jorkut. thoni për veçoritë e komunikimit të shqiptarëve me kulturat e tjera?

Ç‘mund të na

Nga përvoja e njohjet që kam me komunitetin tonë, mund të them se ne kemi aftësi shumë të mira për ta pranuar kulturën e tjetrit dhe për t’u bërë pjesë e kulturës amerikane. Të rinjtë dhe fëmijët të cilët emigrojnë nga Shqipëria dhe trojet e tjera kombëtare shumë lehtë mësojnë gjuhën angleze, hyjnë në shkolla dhe madje shkëlqejnë në klasë. Të tjerët, më të moshuarit, ndonëse detyrohen të bëjnë punë të rënda ose që nuk kërkojnë arsim të lartë, e mësojnë gjuhën, flasin dhe jetojnë në mjedisin e ri me më shumë lehtësi se pjesëtarë të shumë komuniteteve të tjera. Në Shtetet e Bashkuara, shqiptarët janë të pranishëm kudo: në shkollim, në fushën e biznesit, mjeksisë, financave, ligjeve, në sporte e arte. Gjithmonë kam qenë krenar se jam shqiptar. E kam praktikë rutinë që kur

më pyësin si e kam emrin, përgjigja ime e menjëhershme është “Sokol Braha. am from Albania.” (“Sokol Braha. Jam nga Shqipëria.”).

I

1. Ju trajtoni probleme të emigracionit illegal, kalimi i kufirit në mënyrë të paligjshme, qëllime të tjera etj… A janë fajtorë këta emigrantë ilegalë? Më falni në fillim që të bëj një sqarim. Praktika ime ligjore përfshin gjithë çështjet e emigracionit, jo vetëm emigracioni i paligjshëm. Në fakt, pjesën më të madhe të praktikës sime e përbën emigracioni i ligjshëm (mbi bazën familjare, arsimi dhe aftësitë profesionale, si dhe spnzorizim punësimi). Merrem me çdo çështje emigracioni, nga aplikimet e thjeshta për bashkim familjar apo leje pune, deri tek ankimet në gjykatën federale në gjithë Shtetet e Bashkuara. Unë ndihmoj si njeriun e pashkollë i cili nga papunësia apo pasiguria e jetës ka lënë mëmëdheun e kërkon një jetë më të mirë këtu në Amerikë; ashtu edhe inxhinierin, doktorin, apo një profesor me grada shkencore i cili përfiton banim të përhershëm (“green card”) për shkak të kualifikemeve të tij të larta; një biznesmen i cili dëshiron të bëjë tregti ose të investojë në SHBA; punëtorin e pakualifikuar i cili është sponzorizuar nga një kompani amerikane. Pajtohem me ju, problemet më prekëse janë ato të emigracionit të paligjshëm ose kalimi i paligjshëm i kufirit. Në këtë kategori, shumica e klientëve të mi janë shqiptarë nga të gjitha trojet etnike, dhe kinezë nga Kina, Malajzia, Indonezia. Të gjithë vijnë për një jetë më të mirë. Shumë prej tyre rrezikojnë jetën për të ardhur në këtë “tokë të premtuar.” Kur i takoj, i dëgjoj me vemendje shqetësimet e tyre. Kalimi i kufirit pa dokumentacion dhe hyrja me dokumente false është krim këtu. Mirëpo, emigrantët ilegalë rrallëherë gjykohen apo burgosen për këtë. Është një praktikë toleruese që autoritetet e ndjekin për shumë arsye dhe që unë e mbështes plotësisht. Duke pasur parasysh rëndësinë e madhe që ka respektimi i ligjeve të këtij vendi, unë si avokat mundohem të ndihmoj emigrantët -gjithmonë duke u bazuar në ligj. Për t’ju përgjigjur pyetjes suaj në mënyrë më të prerë, moralisht unë nuk mendoj se është fajtor dikush i cili përpiqet të gjejë një jetë më të mirë pa cënuar jetën, sigurinë dhe pasurinë e dikujt tjetër. Ideale do të ishte që gjithë emiograntët në Amerikë të vinin në rrugë të ligjshme, mirëpo ne jetojmë në një botë reale dhe jo në botën e përrallave. 2. Sa bëni ju për të bindur drejtësinë amerikane se ata janë thjeshtë të pafajshëm në faj? Janë thjeshtë njerëz që duan punësim, jetë më të mirë, apo bashkim familjar?

Në punën time unë ndjek praktikë metodike për të ndihmuar klinetin tim. Kjo ka rëndësi sepse barra e provës i takon aplikantit për përfitim emigracioni të bindë autoritetin përkatës se i takon përfitimi. Ky autoritet mund të jetë një officer me simpati për emigrantët, por mund të jetë edhe një officer i cili është kundër emigracionit të çfarëdo forme, apo mos më keq edhe racist. Ligji është i njëjtë për të gjithë, por nuk zbatohet njëlloj për të gjithë. Pse? Ka dy arsye: së pari, jo të gjithë e paraqesin aplikimin apo pretendimin në mënyrë të saktë dhe ashtu siç kërkohet nga ligji; së dyti, nëpunësi i emigracionit ka pushtet gati të pakufizuar për të miratuar ose mohuar një aplikim. Në ankime apo në gjykata, e njëjta situatë vërehet: ka gjyqtarë “të mirë,” ka të tjerë “të vështirë” (njerëzit e thjeshtë i quajnë ata “të këqinj”. Kur e marr një çështje, e dëgjoj me vemendje klientin. E përgatis çështjen sipas kërkesave proçeduriale të provave, sipas kërkesavë të ligjit. Kur paraqitem në seancën gjyqësore, me dosjen të plotë dhe “gati për të luftuar” për klientin tim, lejtmotivi i gjithë punës sime në gjyq është paraqitja e anës njerëzore të klientit time. Këtë e bëj duke nxjerrë në dukje cilësitë e thjeshta njerëzore: puna që bën, mungesa e rekordit penal në Amerikë, lidhjet familjare këtu, dhimbjen që ka shkaktuar ndarja e gjatë nga njerëzit e familjes në vendlindje, gjendja shëndetësore, vuajtjet që ka pasur në të kaluarën. Shume gjyqtarë i vlerësojnë këto gjëra dhe për pasojë e kanë të vështirë ta mohojnë aplikimin sepse u duket e padrejtë ose antinjerëzore “ndëshkimi” i klientit tim. Po ju jap një shembull, sa për ilustrim. Një klientja ime shqiptare për vite me rradhë kishte vuajtur një trajtim çnjerëzor në familje nga babai i saj dhe më vonë nga i fejuari. Çështja e saj i takoi një gjyqtareje shumë të vështirë në Filadelfia. Ajo gjyqtare është cilësuar si “antishqiptare”nga media e Nju Jorkut. Unë e pata përgatitur çështjen me kujdes të shtuar; paraqita ekspertë, përfshirë një psikologe; dhe e përgatita klienten time hollësisht për dëshmi. Në përgatitje klientja nuk më tregoi se para se të vinte në Amerikë, ajo kishte aplikuar për vizë në ambasadën amerikane dhe aplikimi ishte mohuar. Unë e pata pyetur atë specifikisht, por dy herë më tha jo. Gjatë gjyqit, çështja shkoi mirë. Mirëpo, në fund, prokurorja e pyeti klienten nëse ajo kishte aplikuar për vizë në Ambasadë. Ajo tha “jo.” Në atë çast, prokurorja paraqiti një kopje të aplikimit me fotografinë e klientes sime. Unë u mërzita pa masë: klientja dha dëshmi false në gjyq; dhe nuk më kishte treguar as mua të vërtetën gjatë përgatitjes. Zakonisht, kur aplikanti jep dëshmi false pas betimit në gjykatë, pak a shumë aty mbaron çështja. Në fjalën mbrojtëse para vendimit, unë trajtova aspektet ligjore të provave, duke argumentuar se dëshmia false nuk kishte të bënte me ndonjë element thelbësor të aplikimit për qëndrim në Shtetet e Bashkuara. Pastaj bëra një

përmbledhje të vuajtjeve të mëdha që kishte kaluar klientja ime duke filluar që kur ishte fëmijë. Përkthyesja e gjykatës ja përkthente deklarimet e mia klientes në shqip. Ajo qante tek e dëgjonte historinë e jetës së saj. Në fund, e mbylla deklaratën me një lutje drejtuar gjyqtares për ta shikuar çështjen në aspektin njerëzor. I kujtova gjyqtares se ajo ishte e vetmja në sallë që kishte të drejtën e vendimit dhe të mendimit të saj. Shtova se ne të tjerët jemi të kufizuar nga rregullat proçeduriale dhe nga interesat që përfaqësojmë”. Gjyqtarja e vështirë e miratoi aplikimin. 3. A ndiheni i brengosur për fatet e bashkëkombasve? Patjetër që më dhemb zemra kur shoh emigrantë të cilët rrezikohen për t’u dëbuar nga Amerika. Ajo fjala popullore “Halli hallit nuk i ngjan!” është më se e vërtetë për emigrantët. Në shkollë, profesorët më kanë mësuar që të mos i përziej ndjenjat e mia në çështjen. “Nuk është çështja jote” -- na këshillonin ata ne studentëve. Kjo bëhej me qëllim që avokati të jetë sa më objektiv në kuptimin e ligjit, dhe realist në parashikimin e rezultatit: kështu të jetë në gjendje të mbrojë klientin duke pasur parasysh mundësitë por edhe kufizimet në ligj. Emocionet mund ta errësojnë vetëdijen profesionale e në fund është klienti ai që i vuan pasojat. Në çështje emigracioni, shumë herë luhet drama e fateve të jetës jo vetëm të një personi por e gjithë familjes. Në këto kushte, është e pamundur të mos prekesh nga brengat dhe rrethanat e vështira të klientit. Po ju jap një shembull. Një ditë më erdhi në konsultim një grua rreth 50 vjeçe. Kishte pasur dy avokatë më përpara; gjyqtari e kishte urdhëruar të dëbohej për në Shqipëri. I kishin ikur shpresat për rregullimin e statusit; me ankth priste që zyra e emigracionit ta dëbonte. Kur kishte dëgjuar për mua, kishte vendosur për të kërkuar ndihmën time si “mjeti i fundit”. Më kërkoi të përpiqesha të rihapja çështjen e saj për rigjykim. Deri këtu, çdo gjë normale. I lexova vendimet gjyqësore. Pastaj i thashë të më tregonte çfarë e kishte detyruar të vinte në Amerikë dhe të qëndrontë prej vitesh e paligjshme këtu. Më tha se kishte kaluar 26 vjet në kamp internimi në Lushnje. Pas abrogimit të kampeve, ajo dhe familja e saj nuk kishin qenë në gjendje të shpërnguleshin e të qëndronin në një zonë tjetër më të mirë. Më tha: “Edhe pse tani ne jemi të lirë të ikim nga kampi, detyrohemi të rrimë atje se s’kemi ku të shkojmë. Më duhet të rijetoj ferrin e 26 vjetëve!” Këtu e ndërpreva, dhe i thashë, “mos flisni më. Unë e kuptova problemin tuaj.” Vendosa ta bëj kërkesën për rihapje pa pagesë. Kam plot raste të tjera që më kanë bërë të ndjehem i dobishëm për të tjerët. 4. A ka pasur momente që jeni ndjerë i dyzuar në punën tuaj për të marrë një vendim?

Pyetja e brendshme se “si t’ja bëjmë” lind si para paraqitjes së një aplikimi, para një seance gjyqësore, ashtu edhe gjatë gjyqit. Në çështje komplekse nuk është e lehtë të vendosësh, sidomos kur vjen fjala për provat. Unë i këshilloj klientët e mi për të mirat dhe anët negative apo rrezikun e një veprimi të caktuar. Zakonisht i lë ata të vendosin në fund, dhe u tregoj se çfarë është këshilla ime. çështja është më e komplikuar gjatë zhvillimit të gjyqit, kur avokati është si regjisori i dramës por i cili nuk qëndron prapa perdes së skenës por është në skenë ndonëse nuk luan si aktor. Në këto raste, më duhet të marr vendime të çastit që kanë të bëjnë me pyetjen e dëshmitarëve dhe aspekte të tjera proçeduriale. Këtu ndiej hezitime por që nuk kanë ndikim të madh, falë punës paraprake përgatitore që bëj. Për ta ndihmuar klientin, avokati duhet të njohë në mënyrë të shkëlqyer rregullat dhe praktikat proceduriale; duhet të ketë mprehtësinë profesionale për të dalluar boshtin dhe aspektet thelbësore të çështjes nga aspektet anësore ose të parëndësishme. Para çdo séance gjyqësore, unë i lexoj rregullat më të përdorura të procedurës (edhe pse i di sepse i kam lexuar dhe rilexuar shumë herë më parë). Kjo ka rëndësi sepse gjatë gjyqit në moment duhet të vendosësh: të thellohesh në një linjë pyetjeje të një dëshmitari apo jo; të kundërshtohet apo jo një pyetje e prokurorit; të përmendet apo jo një fakt ose aspekt ligjor në deklaratën mbrojtëse. Në çast nganjëherë duhet të marrësh vendime që befas mund të influencojnë rezultatin. 5. Para se të bëheshit avokat në Amerikë, ju keni qenë diplomat i Shqipërisë pranë Kombeve të Bashkuara. Çfarë mund të na thoni për përvojën tuaj? Për katër vjet kam qenë diplomat në Misionin e vendit tonë pranë OKB-së në Nju Jork. Në veprimtarinë time diplomatike dua të veçoj angazhimin tim, si pjesë e delgeacionit shqiptar, për çështjen e Kosovës. Në dhjetor të vitit 1994, Asambleja e Përgjithshme miratoi rezolutën e parë për Kosovën. Ky ka qenë një akt historik për Kosovën, për shërbimin diplomatik të Shqipërinë, dhe për OKB. Për herë të parë, Kosova trajtohej nga organi më i lartë politik i OKB-së me rezolutë. Për herë të parë, Shqipëria zhvillonte një proçes diplomatik për rezolutë formale për Kosovën në organin më të lartë të OKB. Më përpara, gjatë qeverisjes komuniste, vendi ynë pati inicuar e sponzorizuar projektrezoluta vendimtare për çështje të tjera si p.sh. pranimi i Kinës në OKB apo çështja palestineze. Rezoluta për Kosovën ishte një rast i rrallë edhe për historinë e OKB-së sepse një pjesë territori e një shteti tjetër (Jugosllavia e asaj kohe) trajtohej me rezolutë të veçantë. Për këtë rezolutë të parë dhe për tre rezolutat e tjera që pasuan vit për vit (1995-1997), kam qenë negociatori i delegacionit tonë dhe kordinatori i bisedimeve. Si kordinator i bisedimeve, çdo vit kam organizuar konsultime në grup me

diplomatët e interesuar, kryesisht nga vendet perëndimore dhe disa shtete islamike; në konsultimet me dyer të mbyllura ka pasur shpesh debate të nxehta sepse jugosllavët mundoheshin që me miqtë e tyre perëndimore të cilët merrnin pjesë në konsultime t’i sabotonin përpjekjet tona. Më kujtohet se një diplomat i një vendi perëndimor bënte komplet lojën e delegacionit jugosllav në konslutime: sa mbaronin konslutimet tona me dyer të mbyllura, ai dilte e shkonte të takohej me jugosllavët. Po i referohem atij vendi perëndimor anëtar si X në mënyrë anonime sepse 14 vjet më vonë ai shtet e ndryshoi rrënjësisht politikën ndaj Kosovës dhe ishte nga njohësit e parë të pavarësisë. Për ta ndaluar diplomatin e vendit X të hyjë në mbledhje nuk mundja dot sepse nuk doja të armiqsoja anëtarë të tjerë të BE-së që ishin gati për ta sponzorizuar projekt-rezolutën. Vendosa të pres një “çast diplomatic” për këtë. Ai moment më erdhi kur në një seancë konsultimesh, diplomati perëndimor paraqiti disa amendamente npër project-rezolutën. Unë e dija se ato amendamente i ishin servirur nga delegacioni jugosllav, sepse një kopje më pat rënë në dore përmes një diplomati tjetër perëndimor i cili kur ma dha më tha “shiko se çfarë kërkojnë jugosllavët!” Sapo diplomati i shtetit X i paraqiti amendamentet (gjoja si të shtetit X), unë iu drejtova më një pyetje: “Po t’i pranojmë këto amendamente, a do ta sponzorizojë rezolutën shteti X?” Unë e dija se ai shtet nuk do ta sponzorizonte rezolutën. Diplomati m’u përgjigj “Jo.” Atëherë më thjeshtësi por prerazi i thashë se amendamentet nuk pranohen, duke argumentuar se ne jemi të hapur për të dëgjuar nga delegacionet që kanë vendosur ose janë të lëkundur për ta sponzorizuar projekt-rezolutën por jo nga ato që tashmë e kanë përcaktuar qëndrimin e tyre. Diplomati ose u fye nga përgjigja ime e drejtpërdrejtë (pa mëdyshje) ose nuk e priste një refuzim të prerë. U ngrit, e doli nga mbledhja. Konsultimet shkuan për bukuri dhe rezoluta ishte një sukses i jashtzakonshëm diplomatik për Shqipërinë. Për rezolutat e OKB-së, kam pasur përplasje diplomatike me diplomatët rusë të cilët çdo session të Asamblesë së Përgjithshme mundoheshin të bënin amendamente pë gjuhën e projekt-rezolutës, por që këto përpjekje dështonin pasi unë pata refuzuar t’i lejoja rusët të merrnin pjesë në konsultimet në rast se ata nuk kishin synim ta sponzorizonin rezolutën. Ndodhte që papritur një diplomat mik më thërriste në takim ose më ndalonte në mjediset e OKB-së dhe më tregonte se çfarë përpjekjesh po bënte delegacioni jugosllav për ta penguar miratimin e rezolutës. Këto ishin momente mjaft prekëse për mua dhe ma shtonin edhe më shumë besimin se përpjekjet e vendit tonë për të ndihmuar popullin tonë në Kosovë do të kishin rezultat të mirë. 11. Si ndjeheni kur dëgjoni për krimin në familje, veset e tjera, droga, prostitucioni etj… Si mund të reflektojë shoqëria shqiptare ndaj këtyre fenomeneve?

Patjetër që i ndjek me shqetësim lajmet për dhunë në familje, trafikun e drogës, prostitucioni brenda në Shqipëri dhe jashtë saj me viktima femrat shqiptare. Disa nga këto fenomene sidomos droga dhe prostitucioni janë produkt i pashmangshëm i lirisë së lëvizjes së njerëzve dhe mallrave. Gjendja e dëshpëruar ekonomike për disa, pozita gjeografike e vendit tonë, korrupsioni kanë kontribuar në përmasat e këtyre plagëve. Probleme në familje besoj se kanë bazë si në kushtet ekonomike ashtu edhe në presionin psikologjik që e gjithë shoqëria shqiptare pësoi gjatë viteve të tranzicionit politik dhe ekonomik. Fatkeqësisht, dalja e të mirës materiale si prioritet i njerëzve dhe pamundësia për ta siguruar mirëqenjen menjëherë i kanë tronditur vlerat e forta morale dhe shoqërore tipike për ne shqiptarët. Duke mos jetuar në Shqipëri prej shumë vitesh, opinionet e mia duhen marrë me shumë rezervë. Mendoj se në luftimin e këtyre veseve të pamëshirshme duhet një veprim më i fokusuar nga autoritetet, dhe një sensibilizim ose vetëdije e ngritur nga shoqëria në tërësi. Koha kur policët merrnin pjesë në masë shqetësuese në trafikun e njerëzve dhe të drogave ka ikur. Por shteti duhet të shkojë më tej: gjykatat dhe policia duhet të jenë më sensitivë për dhunën në familje; toleranca ndaj trafikantëve të jetë zero. Kur një grua është rrahur barbarisht -- gati për të humbur jetën -- burri fajtor lirohet pak javë më vonë: kjo është një turp dhe tmerr. Vajzave dhe grave të viktimizuara në prostitucion apo në familje u duhen krijuar kushte për integrim në shoqëri, duke i ndihmuar is për strehim ashtu edhe për t’u gjetur punë. Shoqëria civile mund të ndihmojë me zbatim projektesh ndihme konkrete dhe me propagandë për sensibilizimin e shoqërisë. Qeveria do të duhej t’i ndohmonte organizatat jo-qeveritare më shumë. Media ka një rol të madh në rritjen e ndjeshmërisë shoqërore kundër veseve të këqija. Me aq sa lexoj unë shtypin shqiptar, vërej se shumë i kushtohet vemendje raportimit të krimeve dhe kritikimit deri në fajësim të autoriteteve. Mirëpo lihet në harresë ose preket në mënyrë të papërfillshme dënimi i krimit, faji i kriminelit, faji i rrethit shoqëror ku u bë krimi. Kjo është e rrezikshme sepse nga njëra anë krijon tek qytetarët psikozën e nënshtrimit e fatalitetit ndaj krimit. Nga ana tjetër, krijon besimin e pathyeshmërisë tek krimineli gjë që shërben si nxitje për krime të mëtejshme. Kur nuk konstatohet sëmundja, është vështirë të gjendet shërimi. Shteti dhe media mund të bashkëpunojnë këtu, sidomos në rang lokal: shteti duke u dhënë informacion të vazhdueshëm mjeteve të shtypit për arrestime, dënime, gjykime veprash penale; shtypi, duke bërë një pasqyrim objektiv të bazuar jo thjeshtë në konkluzione paraprake por në rradhë të parë në informacion dhe më tej në analiza.

12. A ka krim nga shqiptarët në Nju Jork?

Ka, sigurisht. Nga kontaktet me bashkëatdhetarë marr vesh me dhimbje se ka krime ku përfshihen shqiptarët. Por duhet thënë se për nga numri i popullsisë këtu që vetëm në Nju Jork më rrethina mund të jetë afër gjysëm milioni shqiptarë, kriminaliteti ndër shqiptarët mund të konsiderohet i papërfillshëm. Siç e thashë më sipër, emigrantët shqiptarë janë shumë punëtorë, integrohen shpejt në shqoërinë amerikane dhe vazhdojnë të ruajnë traditat familjare. E kam shumë të lehtë të them me krenari në Nju Jork se jam shqiptar. Kemi nam të mirë. 13. Sa jeni i informuar rreth situatës politike, sociale e ekonomike në Shqipëri? Si të duket marrëveshja për faljen e kufijve detarë Greqisë? A ndikon ratifikimi i saj në çështjen çame? Unë i ndjek për ditë zhvillimet në Shqipëri. Këtë e bëj si nëpërmjet shtypit në vendin tonë që gjendet lehtë në internet, ashtu edhe përmes burimeve të tjera jashtë. E kam praktikë që para se të filloj punën në zyrë, i “hedh një sy” shtypit shqiptar. Në internet “shfletoj” gazetat dhe stacionet televizive kryesore në Shqipëri dhe Kosovë. Kjo më ka ndihmuar sadopak për të mos e ndjerë peshën e rëndë të jetës larg vendlindjes. Lidhur me marrëveshjen për kufijtë detarë me Greqinë, unë nuk mendoj se ka ndonjë “falje” këtu. Dhe shpresoj të jem i saktë në këtë. Kam qenë diplomat vetë, dhe e them me bindje se diplomacia shqiptare ka ardhur duke u forcuar dhe e ka rritur vetbesimin. Ajo që harrohet në Shqipëri është se në këto afro 20 vitet e fundit vendi ynë ka krijuar një “armatë” diplomatësh karriere. Shumë të cilët e filluan, ku bëj pjesë edhe unë, nuk i rezistuan kohës. Por ka shumë të tjerë që prej vitesh punojnë në shërbimin tonë diplomatik. Ministritë tona kanë ekspertë dhe punonjës civilë të cilët kanë kryer specializime në institutcionet më të mira të vendeve të zhvilluara. Unë nuk besoj se ka një djalë apo vajzë nëne shqiptare që t’i “falë” Greqisë qoftë edhe një pëllëmbë të territorit tonë. Fakti që marrëvëshja nuk u publikua nga qeveria në masën që e meritonte një marrëveshje e rëndësishme ishte një gabim nga i cili duhen nxjerrë mësime. Mirëpo, heshtja nuk do të thotë se ka pasur qëndrim të padenjë apo antishqiptar të autoriteteve. Duhet të kemi parasysh se pala shqiptare nuk përbëhej nga një, dy, apo tre persona, por nga dhjetra delegatë e ekspertë të cilët janë marrë direkt apo në mënyrë të pjesshme me marrëveshjen. Nuk mund ta imagjinoj që të gjithë të kenë lajthitur e ta kenë marre sapunin për djathë. Nuk ka pasur kurrfarë fshehtësie në bisedimet që ti ketë kapërcyer përmasat e konfidencialitetit (sekretit) të zakonshëm diplomatik që është tipik për çdo veprimtari bisedimesh diplomatike mes vendeve.

Që mund të ketë gabime ose pasaktësi, kjo nuk duhet përjashtuar. E drejta e detit është pjesa më komplekse e së drejtës ndërkombëtare. Në rast se ka gabime ose pasaktësi, çështja duhet të shikohet me zgjuarsi dhe qetësi, larg nga emocionet e armiqësive partiake – shumë të mërzitshme dhe të dëmshme për Shqipërisë. Duhen shtruar pyetjet: “Sa i madh është gabimi? Çfarë përfitimi ekonomik dhe politik do të kishte Shqipëria në rast se korrigjohet gabimi?” Është vështirë që të dyja palët të kënaqen deri në fund kur bëhen marrëveshje ndërkombëtare për kufij. Mirëpo, duhen parë interesat strategjike, të sigurimit, dhe ato ekonomike në afat të gjatë. Marrëdhëniet e mira dypalëshe më Greqinë kanë një rëndësi strategjike për kombin tonë. Së pari, është prania e gati 1 milionë shqiptarëve në Greqi: herët a vonë ata do të bëhen influencë në vendimmarrjen politike në Athinë. Së dyti, anëtarësimi i vendit tonë në BE nuk mund të bëhet pa pëlqimin e Greqisë (ka të drejtë vetoje). Së treti, është Kosova. Greqia ka treguar qëndrim të matur për Kosovën, duke mos bllokuar veprimet e NATOs, duke mos e kundërshtuar energjikisht pavarësinë. Dhe, me ose pa dëshirën e saj, do ta ndihmojë Kosovën një ditë për të hyrë në BE. Së fundi por jo nga rëndësia, ka interesa ekonomike dhe sigurie të cilat të tjerët i dinë edhe më mirë se unë e kështu nuk po ndalem. . Për këtë temë të nxehtë, unë i shpreh mirënjohjen shtypit për ngritjen e problemit ndonëse nuk pajtohem me disa trajtime specifike apo pretendime esktreme. Falë shtypit, partitë politike u zgjuan dhe e çuan çështjen në Gjykatën Kushtetuese. Falë shtypit, marrëveshja tani do të shihet me lupë zmadhuese në komisionet e parlamentit. Diskutimi në media për këtë marrëveshje ka nxjerrë në pah një problem të madh të demokracisë parlamentare në vendin tonë: varfëria në praktikën parlamentare në Shqipëri. Kur miratohet një marrëveshje me rëndësi ekonomike, politike, strategjike, etj… si një marrëveshje për përcaktim kufiri, jo një apo dy komisione parlamentare, por disa do të duhej të angazhoheshin në shqyrtimin e marrëveshjes. Sejcili komision do të duhej të thërriste për dëshmi përfqësues të qeverisë, si dhe ekspertë joqeveritarë të fushavë përkatëse. Shpresoj që edhe vendi ynë do ta modernizojë praktikën parlamentare. Sa i përket ndikimit të marrëveshjes për zgjidhjen e problemit çam, nuk besoj se do të ketë ndonjë ndikim të drejtpërdrejtë të mirë pasi me sa e di unë marrëveshja për kufirin detar nuk ka qenë kusht për zgjidhjen e çështjes çame. Por unë besoj se marrëdhëniet e mira me Greqinë detyrimisht do të sjellin një ditë një qëndrim të përgjegjshëm të palës greke edhe për tragjedinë çame. 14. Perveç prirjeve tuaja në drejtësi, a keni prirje në fusha të tjera? P.sh., në letërsi. Po qe se po, a keni krijuar ndonjë poezi, tregim…

Më pëlqen shumë shkenca dhe historia. Nuk kam prirje në letërsi. Në shkollën 8-vjeçare dhe në gjimnaz e kam pasur shumë problem lëndën e letërsisë. 15. Fjala dashuri është e bukur dhe e kudogjendur. Çfarë bëni ju për të marrë e dhënë dashuri nga jeta? Kjo është një pyetje e thjeshtë por edhe filozofike. Që kur kam qenë fëmijë dhe deri tani unë e kam ndjerë dashurinë prindërore dhe në familje. Këtu në Nju Jork, dashuria bëri që unë të gjej nusen time. Bashkëshortja ime më ka ndihmuar shumë edhe në punë duke shërbyer si përgjegjëse administrative. Kur të tjerët më duan uën ndjehem shumë mirë. Kur të tjerët ma duan të mirën, duan që unë të jem i lumtur, të jetoj në kushte të mira shpirtërore dhe materiale, unë gëzohem shumë, ndjehem se kam vlerë. Më bëhet zemra mal kur nganjëherë një i njohuri im (jo nga familja) më merr në telefon, dhe pas çastesh bisede e pyes, siç është e pashmangshme këtu në Amerikë: “Hë, kishe ndonjë gjë që më bëre telefon?” Në anën tjetër përgjigja është “Jo, s’kisha gjë. Vetëm desha të dija si je, si po ja çon.” Kjo është gjë e madhe. Çfarë bëj unë për të dhënë dashuri e për të marrë dashur? Me aq sa kam arritur të mësoj deri tani nga jeta, çdokush duhet të veprojë apo të punojë që të tjerët t’i japin dashuri. Dashuri e vetme e pakushtëzuar është ajo prindërore. Për të fituar dashuri, unë në rradhë të parë e respektoj tjetrin, më vjen keq për vuajtjet apo fatkeqësitë e të tjerëve. Kujtdo i dëshiroj një jetë të qetë, të shëndetshme. Kur dikush më kërkon ndihmë, “bëhem copë” për ta ndihmuar. Aty ku nuk mund të ndihmoj konkretisht, flas fjalën e mirë dhe lehtësuese. Për dashurinë në familje, njerëzit mund të bëjnë plot gjëra të vogla në dukje por që kanë kuptim të madh si ai uji që pikë pikë për ditë e mban gjallë lulen. Burrave shqiptarë u jap një këshillë: zgjidhe një ditë në muaj dhe gatuaj për gruan dhe familjen; djalit shqiptar që e sheh nënën apo babain rrallë (sepse është i zënë me punë ose është jashtë shtetit në mërgim) i them: zgjidhe një ditë dhe merre babain apo nëën dhe dil vetëm me të në shëtitje. Të gjithëve u them, merre në telefon një shok apo shoqe me të cilët nuk ke folur ka kohë apo nuk i ke parë ka kohë. Bëji një vizitë një të afërmi, thjeshtë për ta parë. Të gjithëve u them të dhurojnë para apo shërbime falas njerëzve të cilët kanë nevojë ose organizatave që ndihmojnë. Këtu në Nju Jork, unë punoj me pagesë, për të siguruar jetesën. Nuk kam burime të tjera të ardhurash përveç punës sime. Mirëpo, ka raste që bëj shërbime juridike falas ose me pagesë të vogël (simbolike). Për këtë unë marr parasysh moshën, gjendjen shëndetësore, vuajtjet në të kaluarën, pamundësinë për të paguar, rrethana specifike të tjera. Bëj shërbime juridike falas për institucione fetare. Në Amerikë avokatët e kanë detyrim moral që të bëjnë shërbime ligjore falas për publikun. Dhe unë këtë e respektoj dhe

përpiqem ta zbatoj sa më mirë. Një ditë në muaj unë dhe bashkëshortja ime ndihmojmë një objekt fetar duke punuar si vullnetarë në kuzhinë. Mbështesim arsimimin e fëmijve të varfër ekonomikisht. 16. Ku qëndron forca e dashurisë që ju frymëzon në jetë, të punoni, krijoni apo jetoni?

Siç e përjetoj unë, dashuria të shtyn për të bërë diçka të mirë, të bën të ndjehesh mirë për veten dhe të ndjehesh i dobishëm për të tjerët. Ke besimin se çdo gjë e mirë arrihet me përpjekje të vazhdueshme dhe se jeta është e mirë. Dashuria të bësh të kesh qëllime për të arritur më tej. Pra, ndjehesh i lehtë, sikur nuk të pengon askush e asgjë.

17. A ka ndonjë gabim në jetën tënde që ja sheh gjurmët edhe sot?

Gabime kam bërë dhe me siguri janë më të shumtë se sa unë mendoj. Njerëzit bëjnë gjëra që janë gabim por që nuk i kuptojnë si të tilla. Deri tani nuk kam vënë re ndonjë gabim që të më ketë sjellë pasoja afatgjata.

18. Cili autor shqiptar dhe i huaj ju pëlqen të lexoni?

Nga autorët shqiptarë, më shumë e lexoj Kadarenë. Nga autorët e huaj më pëlqen Dickens. Por më shumë lexoj libra për historinë sepse më pëlqen historia. Historinë e kam “pikë të dobët.” Para disa javësh lexova një libër për historinë e Lindjes së Mesme, shkruar nga një historian amerikan me origjinë çifute. Në atë libër, përmendemi edhe ne shqiptarët në disa kontekste: pjesëmarrja e shqiptarëve në Betejën e Fushë-Kosovës kundër turqve osmanë; rezistenca nën udhëheqjen e Skënderbeut; përpjekja e dështuar e heroit tonë për t’u bashkuar me Huniadin e Hungarisë për t’i thyer turqit; fakti se shqiptarët janë shquar si administratorë reformatorë dhe të aftë në Perandorinë Osmane, duke dhënë edhe disa vezirë (kryeministra) reformatorë; fakti që Mehmet Ali Pasha, themeluesi i shtetit modern të Egjiptit ishte shqiptar dhe gardën e tij e kishte kryesisht të përbërë nga shqiptarë. Në një libër për historinë e Perandorisë Romake përmendej fakti se

Roma në një kohë pati disa perandorë ilirë. Tani sapo mbarova së lexuari një libër për Luftën Civile në Amerikë. Më bëri përshtypje trajtimi që autori i bëri një çështjeje të paprekur fort në literaturë: sa rëndësi vendimtare ka pasur fakti që jugu pasi u mund në fushë-betejë, e pranoi humbjen, u dorëzua, dhe nuk i hyri një lufte partizane të çetave. Një luftë e tillë me siguri do ta kishte shkatërruar këtë vend, me hapjen e plagëve të pafundme të urrejtjes dhe terrorit. Ajo u shmang falë largpamësisë së Presidentit Lincoln dhe Gjeneralit jugor Lee të cilët treguan realizëm dhe urtësi. Të dy e kuptuan se vendi ishte dërrmuar nga dhuna dhe tani ishte koha që armët të pushonin përgjithmonë.

19. Hobi juaj?

Më pëlqen basketbolli, natyra, dhe historia.

20. A urren Sokoli?

Nuk urrej askënd. Në jetë kam takuar e jam përplasur me persona të vështirë të cilët me sjelljet e tyre shkaktojnë zemërim. Por, nuk kam pasur nodnjëherë ndjenja të thella dhe të qëndrueshme zemërimi, armiqësie, apo dëshira që dikujt t’i ndodhë një gjë katastrofike. Ata të cilët më njohin, e dinë se jam një njeri i urtë në gjithë kuptimin e fjalës. Pa luajtur rolin e mësuesit, dua të shtoj se ata që urrejnë nuk e kuptojnë se me urrejtjen ata më shumë po e dëmtojnë veten e tyre. Shumë filozofi të urta, sidmos ato të Azisë Lindore, e theksojnë se në urrejtje i humburi është ai që urren; urrejtja nuk shëron asgjë, veç se prodhon më shumë urrejtje dhe e zmadhon rrethin vicioz të vuajtjes për të dyja palët. Lutem për familjet që janë të mbërthyera në gjakmarrje që ta kuptojnë se kush kërkon të marrë gjak po e dëmton veten më shumë se dëmin që ka shkaktuar gjakësi.

21. Zotëroni gjuhë të huaja. Sa kanë ndikuar ato në jetën tuaj? Unë e zotëroj anlgishten mirë. Isha me fat që në shkollën 8-vjeçare më ra që të studioj anglisht (jo rusisht). Kur Shqipëria e shkallmoi izolimin nga bota, unë sapo mbarova universitetin. Gjuha angleze më ndihmoi që karrierën profesionale ta filloja në Perëndim (si diplomat dhe më vonë si jurist). Unë jam shumë i gëzuar që sot në

Shqipëri nxënësit dhe studentët kanë interesim të veçantë për anglishten dhe gjuhë të tjera të dobishme për një jetë më të mirë dhe për interesat e shoqrisë.

22. Keni vizituar vende me demokraci të mirëfillta. Jetoni në SHBA. dëshironit të kishte Shqipëria jonë nga këto vende?

çfarë do të

Lista është e gjatë, por do të përmend disa. Do të dëshiroja që Shqipëria të kishte pavarësinë e sistemit të drejtësisë – shtylla kryesore e një qeverisjeje të mirë. Shtypi do të doja të ishte më i lirë si nga qeveria ashtu edhe nga partitë. Në këtë mënyrë, media do ta minimizonte censurën vetjake (self-censorship) që vjen nga frika ndaj autoriteteve, si dhe do ta rriste profesionalizmin duke mos qenë e mbërthyer nga kthetrat e partive politike. Për politikën, në minimum do të doja që politikanët të mos përdornin fjalë tipike për rrugaçët kur flasin për njëri-tjetrin. Kjo do ta çlironte shumë politikën nga klima e tensionit artificial dhe do të hapte rrugë për transformimin e partive kryesore politike në parti moderne. Do të doja që arsimi dhe shërbimi shëndetësor të bëhen tema vendimtare në fushatat zgjedhore dhe në reagimet kolektive (mitingje, protesta, peticione).

23. A do të ktheheni në atdhe? Unë dëshiroj dhe besoj se një ditë do të kthehem në Shqipërinë tonë. Rrethanat e sollën që unë të jetoj në një vend të largët për shumë vite. Nuk ka ditë që nuk mendoj për Shqipërinë tonë. Kur flas me familjen, me të afërm dhe shokë, kur lexoj shqtypin shqiptar dhe atë të huaj, mendja është atje. Këtë e shoh të lidhur edhe me dëshirën që një ditë të merrem me shërbime humanitare në Shqipëri dhe në Kosovë.

24. Synimi për të ardhmen? Në të ardhmen unë synoj që ta zgjeroj praktikën ligjore përtej çështjeve të emigracionit. Në një kohë të caktuar kam synim të merrem me shërbime humanitare në Shqipëri dhe Kosovë.

Ju faleminderit.

Ju falenderoj edhe juve për mundësinë që më dhatë të komunikoj me lexuesin shqiptar.