Healthy Municipalities Through Health In All Local Strategies_simovska 2008

Kontinuirana medicinska edukacija, Makedonsko Lekarsko Dru{tvo i Lekarska Komora na Makedonija

RAZVOJ NA SEOPFATEN PLAN ZA KREIRAWE NA ZDRAVI OP[TINI NIZ ZGOLEMUVAWE NA FIZI^KATA AKTIVNOST VO URBANATA SREDINA

RABOTILNICA: 9 januari, 2009, Slu`ba za preventivni uslugi na sportistite, JZU Zdravstven dom na Skopje, 12 ~asot. Organizator: Prim. d-r sci. med. Vera Simovska, pretstavnik vo Evropskata HEPA mre`a na SZO od R Makedonija.

VOVED: Celta

na rabotilnicata e zdravstvenite rabotnici koi rabotat vo domen na

promocija na zdravjeto i sportskata medicina, fizi~kata kultura i sportot da se doeduciraat i da gi podobrat znaewata i menaxerskite sposobnosti. Vo svojstvo na idni planeri za unapreduvawe na zdravjeto na nivo na lokalnata samouprava/op{tinata, tie vo sorabotka so politi~arite i sorabotnici od drugite sektori }e bidat odgovorni za razvoj i implementacija na seopfaten plan za zgolemuvawe na fizi~kata aktivnost kaj gra|anite vo podobruvawe na nivnoto zdravje. Prezentacijata vklu~uva preporaki, merki i aktivnosti koj }e ovozmo`at {irok spektar na idei, informacii i sretstva za razvoj na planot, primenuvaj}i multisektorsi i multidisciplinaren pristap. Inkorporirawe na fizi~kata aktivnost vo sekojdnevnoto `iveewe ima potencijal da pridonese na nivo na zaednicata.

Voedno, fizi~kata aktivnost kako fundamentalno

sredstvo za podobruvawe na fizi~koto i mentalno zdravje, kako i redukcija na rizikot od HNB, generira ogromni za{tedi vo zdravstveniot sistem. Zdravjeto e po{iroko determinirano od faktori nadvor od domenot na zdravstveniot sektor. Poznato e deka zdravstvenite problemi se kompleks i ne mo`at da se re{at edino so postoewe na zdravstvenite slu`bi. Od taa pri~ina, pri politi~ko kreirawe na op{tinata e potrebno da se integriraat zdravstvenite sodr`ini so op{testvenite faktori. Aktivna podr{ka na politi~arite e odlu~uva~ki faktor vo kreirawe na ZDRAVNI OP[TINИ. Edna od kqu~nite celi na zdravstvenata politika e planirawe na merki i aktivnosti za namaluvawe na zdravstveniot jaz, zgolemuvawe na rabotnata sposobnost i funkcionalniot kapacitet {to od druga strana vodi kon zgolemuvawe na produktivnosta na gra|anite.

1

O~ekuvani rezultati od do-edukaija na u~esnicite vo KME: 1. Unapreduvawe na javnoto zdravje na gra|anite na nivo na op{tinata 2. Podobruvawe na zdravite naviki vo na~inot na `iveewe osobeno kaj vulnerabilnite grupi na naselenie. 3. Zgolemuvawe na vrabotuvaweto. 4. Zgolemuvawe na produktivnosta na gra|anite. 5. Namaluvawe na tro{ocite za zdravstvena za{tita.

FAKTI I SOSTOJBI: Rezultatite od istra`uvawata vo zemjata poka`aa deka niskoto nivo na fizi~ka aktivnost (FA) kako nezvisen faktor na rizik za pojava na HNB (KVB, insulin nezavisen dijabetes, kancer, osteoporoza, depresija) e prisutno kaj 64.5% od adultnata populacija. Isto taka e utvrdeno deka smrtnosta od naj~estite HNB vo zemjata iznesuva pove}e od 70% od sevkupniot mortalitet. KVB se zastapeni so 57% i seu{te se so raste~ki trend. Kancerot e na vtorot mesto. Vo svetot e utvrdeno deka 17-20% od populacijata e fizi~ki neaktivna, a 41% imaat namaleno nivo na FA pod neophodniot minimum za da gi dostignat zdravstvenite pridobivki. Zdravjeto e postaveno najvisoko na Evropskata agenda so vklu~uvawe na principi ipredizvici na zdrvaje vo site nacionalni, regionalni i lokalni strategii. Imaj}i predvid deka FA kako fundamentalna zdravstvena determinanta e vo fokusot na zdravstvenata strategija na EU (2007-2016), kako Globalnata strategija za ishrana, FA i zdravje na SZO, aktuelnata sostojba vo Makedonija pretstavuva javno zdravstven predmet na diskusija.

OP[TI INFORMACII ZA HEPA Unapreduvawe na zdravjeto niz FA e nov internacionalen, kolaborativen proekt ~ija cel e da doprinese vo re{avawe na problemot na fizi~kata neaktivnost i sedentarniot na~in na `ivot, na populaciono i individualno nivo. Vo Evropskiot region se formirani dve mre`i za promocija na zdravjeto niz FA, a toa se: HEPA mre`ata na SZO (2005) i mre`ata na EU za FA i ishrana. Zborot HEPA e skraten naziv od angliskiot zbor “Health-Enhancing physical Activity” {to vo prevod zna~i primena na bilo koj vid FA {to doveduva do pozitivni zdravstveni efekti i go zgolemuva funkcionalniot kapacitet, bez da se predizvikaat o{tetuvawa ili rizici.

2

Vizijata e da se postigne podobro zdravje so inkorporirawe na FA vo sekojdnevnoto `iveere na gra|anite vo Evropa. Vo svetski razmeri, vo Brazil, 2002 za prv pat be{e formirana mre`a pod naziv Dvi`ewe za zdravje, a internacionalniot den posveten na FA be{e organiziran na 10 maj 2003 od SZO pod istiot naziv. HEPA Makedonija aktivno e vklu~ena vo dvete mre`i od po~etok na nivnoto formirawe, Evropskata i Svetskata. Isto taka, R Makedonija e prva zemja vo Evropa koja spored izgotvena programa go odbele`a denot za FA: Move for health. http://www.who.int/infobase/uploadfiles/Move%20for%20Health%20Day_Macedonia_2003.pdf Voedno be{e postavena veb-stranica pod nazivot Makeonija vo dvi`ewe (Macedonia on the Move). Vo 2004 be{e usvoena Makedonskata deklaracija Dvi`ewe za zdravje iniciraj}i razvoj na nacionalna strategija i programa za promocija na zdravjeto niz FA, davaj}i gi glavnite nasoki i principi. Site aktivnosti i dokumenti se postaveni na veb-stranicata na SZO: http://www.who.int/infobase/dpas/dpas.aspx http://www.who.int/infobase/dpas/countryinfo.aspx?click=1&RowID=8139957d-3967-4783-872a27823209ef19 Drugi internacionalni platformi i organizacii koi bea esencijalni za promovirawe na konceptot na redovna FA, so umeren intenzitet, vo vremetraewe od 30 minuti sekoj dnevnose:

-

Centarot za prevencija na HNB vo Atlanta (CDC, Atlanta)

-

Globalna inicijativa za aktivno `iveewe na SZO,

-

Svetskata federacija za srce

-

Internacionalnata federacija za dijabetes i dr. Promocija na Sport za site (Sport for all) ima dolga istorija vo mnogu zemji, me}utoa

nedostasuva{e sinhroniziran razvoj. Najnovite nau~ni soznanja za zna~eweto na FA postanaa baza za razvoj na novi nacionalni strategii i programiza unapreduvawe na javnoto zdravje, podr`uvaj}i multisektorski i multidisciplinaren pristap. Zdravstveniot sektor ima vode~ka uloga. Urbanoto planirawe na zdravi op{tini mo`e da se predlo`i kako edna forma na primarna prevencija i sorabotnik vo zdravstvenite ishodi. Po toj povod izgotvivme prira~nik koj }e im pomogne na site onie koi se vklu~eni vo izgotvuvawe na lokalnite planovi za FA,aktivno `iveewe i sport pod nazivot: Dvi`ewe za zdravi op{tini vo Makedonija. Toa se gradona~alnicite so nivnite sorabotnici od zdravstveniot sektor i drugite kqu~ni sektori,razli~ni oddeli, u~ili{tata, edukatori, NVO, privaten sektor i izbrani javni lica.

3

Prira~nikot ima tri dela vo koi e prika`an seopfatniot pristap spored potrebite na naselenieto, lokalnata sostojba i inicijativite. 1. Zdravstveni aspekti i u~esnici vo razvoj na planot, vidovi pristapi i na~in na povrzuvawe vo Dvi`eweto za zdravi op{tini. 2. Metodologija na kreirawe, implementacija i evaluacija na planot za FA 3. Primena na korisni sretstva i kqu~ni resorsi. HEPA poraka: Zdrava op{tina e aktivna op{tina.

PROTOKOL NA RABOTA HEPA Makedonija Nacionalnata organizacija za unapreduvawe na zdravjeto so fizi~ka aktivnost, ~len na Evropskata HEPA mre`a na SZO, na 09.01.2009 godina, vo 12 ~asot }e odr`i rabotilnica na tema: RAZVOJ NA SEOPFATEN PLAN ZA KREIRAWE NA ZDRAVI OP[TINI NIZ ZGOLEMUVAWE NA FIZI^KATA AKTIVNOST VO URBANATA SREDINA.

1. Vovedno predavawe: Prim. d-r Vera Simovska,sc.med. - 45 minuti 2. Analiza na pristignatiot materijal so izgotvena situaciona analiza za sekoj region vo R. Makedonija, po prethodna prezentacija od strana na sekoj pretstavnik od regionot - 90 minuti. Kqu~ni podatoci, vklu~eni vo situacionata analiza se dadeni vo prilogot broj 1: -broj na `iteli vo op{tinata/regionot, -broj na registrirani sportisti i rekreativci, -broj na izvr{enite preventivni, sportsko-medicinski pregledi.

3. Rabota vo mali grupi so po trojca pretstavnici od bliskite regionalni centri spored geografskata distribucija - 60 minuti: -Skopje -Bitola i Prilep -Kavadarci i Strumica -Tetovo i Gostivar -Ki~evo i Struga -Kumanovo i [tip

4

4. Kompilacija na rezultatite od izvr{enata analiza so predlagawe na: -prioritetni celni grupi na naselenie vo op{tinata/regionot (deca, adolescenti, adultna populacija, stari lica), -najmalku tri merki i aktivnosti koi bi bile vklu~eni vo planot za kreirawe na zdravi op{tini niz zgolemuvawe na fizi~kata aktivnost na nivo na op{tinata/regionot - 45 minuti. Predlozite za sekoj region se davaat na osnova na prioritetnite potrebi na naselenieto, lokalnata sostojba i mo`nostite za zdravo `iveewe.

Zavr{niot nacrt-dokument za fizi~ka aktivnost i aktivno `iveewe }e go potpi{at site u~esnici vo rabotilnicata.

U~esnicite na toj na~in me|usebno }e gi razmenat ideate i predlog-merkite. Tie }e bidat komparirani so 20 programi vo Evropskiot region vo koj e vklu~en zdravstveniot sektor pri kreirawe na zdravi op{tini.

20.11.2008

Organizator na rabotlinicata: Prim.dr Vera Simovska, sc.med

5