Giao An Lich Su 10

GIAÙO AÙN LÒCH SÖÛ 10 (CHÖÔNG TRÌNH CÔ BAÛN)

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 PHAÀN MOÄT LÒCH SÖÛ THEÁ GIÔÙI THÔØI NGUYEÂN THUYÛ, COÅ ÑAÏI VAØ TRUNG ÑAÏI CHÖÔNG I XAÕ HOÄI NGUYEÂN THUYÛ Baøi 1 SÖÏ XUAÁT HIEÄN LOAØI NGÖÔØI VAØ BAÀY NGÖÔØI NGUYEÂN THUYÛ (Tieát 1) I. MUÏC TIEÂU BAØI HOÏC 1. Kieán thöùc HS caàn hieåu nhöõng moùc vaø böôùc tieán treân chaëng ñöôøng daøi, phaán ñaáu qua haøng trieäu naêm cuûa loaøi ngöôøi nhaèm caûi thieän ñôøi soáng vaø caûi beán baûn thaân con ngöôøi. 2. Tö töôûng Giaùo duïc loøng yeâu lao ñoäng vì lao ñoäng khoâng nhöõng naâng cao ñôøi soáng cuûa con ngöôøi maø coøn hoaøn thieän baûn thaân con ngöôøi. 3. Kyõ naêng Reøn kyõ naêng söû duïng SGK - kyõ naêng phaân tích, ñaùnh giaù vaø toång hôïp veà ñaëc ñieåm tieán hoaù cuûa loaøi ngöôøi trong quaù trình hoaøn thieän mình ñoàng thôøi thaáy söï saùng taïo vaø phaùt trieån khoâng ngöøng cuûa xaõ hoäi loaøi ngöôøi. II. TIEÁN TRÌNH TOÅ CHÖÙC DAÏY - HOÏC 1. Giôùi thieäu khaùi quaùt veà chöông trình lòch söû lôùp 10 Yeâu caàu vaø höôùng daãn phöông phaùp hoïc boä moân ôû nhaø, ôû lôùp. 2. Daãn daét vaøo baøi hoïc GV neâu tình höôùng qua caâu hoûi taïo khoâng khí hoïc taäp: Chöông trình lòch söû chuùng ta ñaõ hoïc ôû THCS ñöôïc phaân chia thaønh maáy thôøi kyø? Keå teân caùc thôøi kyø ñoù? Hình thaùi cheá ñoä xaõ hoäi gaén lieàn vôùi moãi thôøi kyø? Xaõ hoäi loaøi ngöôøi vaø loaøi ngöôøi xuaát hieän nhö theá naøo? Ñeå hieåu ñieàu ñoù, chuùng ta cuøng tìm hieåu baøi hoïc hoâm nay. 3. Toå chöùc caùc hoaït ñoäng treân lôùp

Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø Hoaït ñoäng 1: Laøm vieäc caù nhaân

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng . Söï xuaát hieän

Trang 2

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng Tröôùc heát GV keå caâu chuyeän veà loaøi ngöôøi vaø ñôøi nguoàn goác cuûa daân toäc Vieät Nam (Baø soáng baày ngöôøi AÂu Cô vôùi caùi boïc traêm tröùng vaø nguyeân thuyû. chuyeän Thöôïng Ñeá saùng taïo ra loaøi ngöôøi) sau ñoù neâu caâu hoûi: Loaøi ngöôøi töø ñaâu maø ra? Caâu chuyeän keå treân coù yù nghóa gì? - HS qua hieåu bieát, qua caâu chuyeän GV keå vaø ñoïc SGK traû lôøi caâu hoûi? GV daãn daét, taïo khoâng khí tranh luaän. - GV nhaän xeùt boå sung vaø choát yù: + Caâu chuyeän truyeàn thuyeát ñaõ phaûn aûnh xa xöa con ngöôøi muoán lyù giaûi veà nguoàn goác cuûa mình, song chöa ñuû cô sôû khoa hoïc neân göûi gaém ñieàu ñoù vaøo söï thaàn thaùnh. + Ngaøy nay, khoa hoïc phaùt trieån, ñaëc bieät laø khaûo coå hoïc vaø coå sinh hoïc ñaõ tìm ñöôïc baèng cöù noùi leân söï phaùt trieån laâu daøi cuûa sinh giôùi, töø ñoäng vaät baäc - Loaøi ngöôøi do moät thaáp leân ñoäng vaät baäc cao maø ñænh loaøi vöôïn chuyeån bieán cao cuûa quaù trình naøy laø söï chuyeån thaønh? Chaëng ñaàu bieán töø vöôïn thaønh ngöôøi. cuûa quaù trình hình - GV neâu caâu hoûi: Vaäy con ngöôøi do thaønh naøy coù khoaûng ñaâu maø ra? Caên cöù vaøo cô sôû naøo? 6 trieäu naêm tröôùc Thôøi gian? Nguyeân nhaân quan troïng ñaây. quyeát ñònh ñeán söï chuyeån bieán ñoù? Ngaøy nay quaù trình chuyeån bieán ñoù coù dieãn ra khoâng? Taïi sao? Hoaït ñoäng 2: Laøm vieäc theo nhoùm - GV: Chaëng ñöôøng chuyeån bieán töø vöôïn ñeán ngöôøi dieãn ra raát daøi. Böôùc phaùt trieån trung gian laø Ngöôøi toái coå (Ngöôøi thöôïng coå).  Nhieäm vuï cuï theå cuûa töøng nhoùm laø: + Nhoùm 1: Thôøi gian tìm ñöôïc daáu tích Ngöôøi toái coå? Ñòa ñieåm? Tieán hoaù trong cô caáu taïo cô theå? + Nhoùm 2: Ñôøi soáng vaät chaát vaø quan heä xaõ hoäi cuûa ngöôøi toái coå. - HS: Töøng nhoùm ñoïc SGK, tìm yù traû lôøi vaø thaûo luaän thoáng nhaát yù kieán trình baøy treân giaáy A1. Ñaïi dieän cuûa nhoùm trình baøy keát quaû - Baét ñaàu khoaûng 4 trieäu naêm tröôùc ñaây cuûa mình. tìm thaáy daáu veát cuûa GV yeâu caàu HS nhoùm khaùc boå sung. Ngöôøi toái coå ôû moät Cuoái cuøng GV nhaän xeùt vaø choát yù. soá nôi nhö Ñoâng Phi, Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Trang 3

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø Nhoùm 1: + Thôøi gian tìm ñöôïc daáu tích cuûa Ngöôøi toái coå baét ñaàu khoaûng 4 trieäu naêm tröôùc ñaây. + Di coát tìm thaáy ôû Ñoâng Phi, Giava (Inñoâneâxia), Baéc Kinh (trung Quoác)… Thanh Hoaù (Vieät Nam). + Ngöôøi toái coå hoaøn toaøn ñi baèng hai chaân, ñoâi tay ñöôïc töï do caàm naém, kieám thöùc aên. Cô theå coù nhieàu bieán ñoåi: traùn, hoäp soï … Nhoùm 2: Ñôøi soáng vaät chaát ñaõ coù nhieàu thay ñoåi. + Bieát cheá taïo coâng cuï lao ñoäng: Hoï laáy maûnh ñaù hay cuoäi lôùn ñem gheø vôõ taïo neân moät maët cho saéc vaø vöøa tay caàm → rìu ñaù (ñoà ñaù cuõ - sô kyø). + Bieát laøm ra löûa (phaùt minh lôùn) → ñieàu quan troïng caûi thieän caên baûn cuoäc soáng töø aên soáng → aên chín. + Cuøng nhau lao ñoäng tìm kieám thöùc aên. Chuû yeáu laø haùi löôïm vaø saên baét thuù. + Quan heä hôïp quaàn xaõ hoäi, coù ngöôøi ñöùng ñaàu, coù phaân coâng lao ñoäng giöõa nam - nöõ, cuøng chaêm soùc con caùi, soáng quaây quaàn theo quan heä ruoät thòt goàm 5 - 7 gia ñình. Soáng trong hang ñoäng hoaëc maùi ñaù, leàu döïng baèng caønh caây… Hôïp quaàn ñaàu tieân ⇒ baày ngöôøi nguyeân thuyû. Hoaït ñoäng 3: caû lôùp GV duøng aûnh vaø bieåu ñoà ñeå giaûi thích giuùp HS hieåu vaø naém chaéc hôn: aûnh veà Ngöôøi toái coå , aûnh veà caùc coâng cuï ñaù, bieåu ñoà thôøi gian cuûa Ngöôøi toái coå. - Veà hình daùng: Tuy coøn nhieàu daáu tích vöôïn treân ngöôøi nhöng Ngöôøi toái coå khoâng coøn laø vöôïn. - Ngöôøi toái coå laø Ngöôøi vì ñaõ cheá taùc vaø söû duïng coâng cuï (maëc duø chieác rìu ñaù coøn thoâ keäch ñôn giaûn). - Thôøi gian: 4 tr.naêm 1 tr.naêm 4 vaïn naêm vaïn naêm (Ngöôøi toái coå) - ñi ñöùng thaúng.

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng Inñoâneâxia, Trung Quoác, Vieät Nam. - Ñôøi soáng vaät chaát cuûa ngöôøi nguyeân thuyû: + Cheá taïo coâng cuï ñaù (ñoà ñaù cuõ). + Laøm ra löûa. + Tìm kieám thöùc aên, saên baét - haùi löôïm. - Quan heä xaõ hoäi cuûa Ngöôøi Toái coå ñöôïc goïi laø baày ngöôøi nguyeân thuyû.

1

Trang 4

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

- Hoøn ñaù gheø ñeõo sô qua. - Haùi löôïm, saên baét thuù. - Baày ngöôøi. Hoaït ñoäng 4: laøm vieäc theo nhoùm GV trình baøy: Qua quaù trình lao ñoäng, cuoäc soáng cuûa con ngöôøi ngaøy caøng phaùt trieån hôn. Ñoàng thôøi con ngöôøi töï hoaøn thaønh quaù trình hoaøn thieän mình → taïo böôùc nhaûy voït töø vöôïn thaønh Ngöôøi toái coå. Ta tìm hieåu böôùc nhaûy voït thöù 2 cuûa quaù trình naøy. - GV chia lôùp thaønh 3 nhoùm, neâu caâu hoûi cho töøng nhoùm: + Nhoùm 1: Thôøi ñaïi Ngöôøi tinh khoân baét ñaàu xuaát hieän vaøo thôøi gian naøo? Böôùc hoaøn thieän veà hình daùng vaø caáu taïo cô theå ñöôïc bieåu hieän nhö theá naøo? + Nhoùm 2: Söï saùng taïo cuûa Ngöôøi tinh khoân trong vieäc cheá taïo coâng cuï lao ñoäng baèng ñaù. + Nhoùm 3: Nhöõng tieán boä khaùc trong cuoäc soáng lao ñoäng vaø vaät chaát. - HS ñoïc SGK, thaûo luaän tìm yù traû lôøi. Sau khi ñaïi dieän nhoùm trình baøy keát quaû thoáng nhaát cuûa nhoùm. HS nhoùm khaùc boå sung. Cuoái cuøng GV nhaän xeùt vaø choát yù. Nhoùm 1: Ñeán cuoái thôøi ñoà ñaù cuõ, khoaûng 4 vaïn naêm tröôùc ñaây Ngöôøi tinh khoân (hay coøn goïi laø ngöôøi hieän ñaïi) xuaát hieän. Ngöôøi tinh khoân coù caáu taïo cô theå nhö ngöôøi ngaøy nay: xöông coát nhoû nhaén, baøn tay nhoû kheùo leùo, ngoùn tay linh hoaït. Hoäp soï vaø theå tích naõo phaùt trieån, traùn cao, maët phaúng, hình daùng goïn vaø linh hoaït, lôùp loâng moûng khoâng coøn nöõa ñöa ñeán söï xuaát hieän nhöõng maøu da khaùc nhau (3 ñaïi chuûng lôùn vaøng - ñen - traéng). Nhoùm 2: Söï saùng taïo cuûa Ngöôøi tinh khoân trong kyõ thuaät cheá taïo coâng cuï ñaù: Ngöôøi ta bieát gheø 2 caïnh saéc hôn cuûa maûnh ñaù laøm cho noù goïn vaø saéc hôn vôùi nhieàu kieåu, loaïi khaùc nhau. Sau khi ñöôïc maøi nhaün, ñöôïc khoan loã hay naác ñeå tra caùn ⇒ Coâng cuï ña daïng hôn, phuø hôïp vôùi töøng coâng vieäc lao ñoäng,

. Ngöôøi tinh khoân vaø oùc saùng taïo

- Khoaûng 4 vaïn naêm tröôùc ñaây Ngöôøi tinh khoân xuaát hieän. Hình daùng vaø caáu taïo cô theå hoaøn thieän nhö ngöôøi ngaøy nay.

- OÙc saùng taïo laø söï saùng taïo cuûa Ngöôøi tinh khoân trong coâng vieäc caûi tieán coâng cuï ñoà ñaù vaø bieát cheá taùc theâm nhieàu coâng cuï môùi. + Coâng cuï ñaù: Ñaù cuõ → ñaù môùi (gheø - maøi nhaün - ñuïc loã tra caùn). + Coâng cuï môùi: Lao, cung teân.

Trang 5

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

trau chuoát vaø coù hieäu quaû hôn ⇒ Ñoà ñaù môùi. Nhoùm 3: OÙc saùng taïo cuûa Ngöôøi tinh khoân coøn cheá taïo ra nhieàu coâng cuï lao ñoäng khaùc: Xöông caù, caønh caây laøm lao, cheá cung teân, ñan löôùi ñaùnh caù, laøm ñoà goám. Cuõng töø ñoù ñôøi soáng vaät chaát ñöôïc naâng leân. Thöùc aên taêng leân ñaùng keå. Con ngöôøi rôøi hang ñoäng ra ñònh cö ôû ñòa ñieåm thuaän lôïi hôn. Cö truù nhaø cöûa trôû neân phoå bieán. Hoaït ñoäng 5: laøm vieäc caû lôùp vaø caù nhaân GV trình baøy: - Cuoäc caùch maïng ñaù môùi - ñaây laø moät thuaät ngöõ khaûo coå hoïc nhöng raát thích hôïp vôùi thöïc teá phaùt trieån cuûa con ngöôøi. Töø khi Ngöôøi tinh khoân xuaát hieän thôøi ñaù cuõ haäu kì, con ngöôøi ñaõ coù moät böôùc tieán daøi: Ñaõ coù cö truù nhaø cöûa, ñaõ soáng oån ñònh vaø laâu daøi (lôùp voû oác saâu 1m noùi leân coù theå laâu tôùi caû nghìn naêm). Nhö theá cuõng phaûi keùo daøi tích luyõ kinh nghieäm tôùi 3 vaïn naêm. Töø 4 vaïn naêm ñeán 1 vaïn naêm tröôùc ñaây môùi baét ñaàu thôøi ñaù môùi. GV neâu caâu hoûi: - Ñaù môùi laø coâng cuï ñaù coù ñieåm khaùc nhö theá naøo so vôùi coâng cuï ñaù cuõ? HS ñoïc SGK traû lôøi. HS khaùc boå sung, cuoái cuøng GV nhaän xeùt vaø choát laïi: ñaù môùi laø coâng cuï ñaù ñöôïc gheø saéc, maøi nhaün, tra caùn duøng toát hôn. Khoâng nhöõng vaäy ngöôøi ta coøn söû duïng cung teân thuaàn thuïc. GV ñaët caâu hoûi: Sang thôøi ñaïi ñaù môùi cuoäc soáng vaät chaát cuûa con ngöôøi coù bieán ñoåi nhö theá naøo? HS ñoïc SGK traû lôøi. HS khaùc boå sung, cuoái cuøng GV nhaän xeùt vaø choát yù. - Sang thôøi ñaïi ñaù môùi cuoäc soáng cuûa con ngöôøi ñaõ coù nhöõng thay ñoåi lôùn lao. + Töø choã haùi löôïm, saên baén ⇒ troàng troït vaø chaên nuoâi (ngöôøi ta troàng moät soá caây löông thöïc vaø thöïc phaåm nhö luùa, baàu bí… Ñi saên baén ñöôïc thuù nhoû ngöôøi ta giöõ laïi nuoâi vaø thuaàn döôõng thaønh gia suùc nhoû nhö choù, cöøu, lôïn, boø

. Cuoäc caùch maïng thôøi ñaù môùi.

- 1 vaïn naêm tröôùc ñaây thôøi kyø ñaù môùi baét ñaàu.

- Cuoäc soáng con ngöôøi ñaõ coù nhöõng thay ñoåi lôùn lao, ngöôøi ta bieát: + Troàng troït, chaên nuoâi. + Laøm saïch taám da thuù che thaân.

+ Laøm nhaïc cuï.

Trang 6

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø …). + Ngöôøi ta bieát laøm saïch nhöõng taám da thuù ñeå che thaân cho aám vaø "cho coù vaên hoaù" (tìm thaáy cuùc, kim xöông). + Ngöôøi ta bieát laøm ñoà trang söùc (voøng baèng voû oác vaø haït xöông, voøng tay, voøng coå chaân, hoa tai baèng ñaù maøu). + Con ngöôøi bieát ñeán aâm nhaïc (caây saùo xöông, ñaøn ñaù …) GV keát luaän: Nhö theá, töøng böôùc, töøng böôùc con ngöôøi khoâng ngöøng saùng taïo, kieám ñöôïc thöùc aên nhieàu hôn , soáng toát hôn vaø vui hôn. Cuoäc soáng bôùt daàn söï leä thuoäc vaø thieân nhieân. Cuoäc soáng con ngöôøi tieán boä vôùi toác ñoä nhanh hôn vaø oån ñònh hôn töø thôøi ñaù môùi. 4. Sô keát baøi hoïc

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng ⇒ Cuoäc soáng no ñuû hôn, ñeïp hôn vaø vui hôn, bôùt leä thuoäc vaøo thieân nhieân.

- GV kieåm tra hoaït ñoäng nhaän thöùc cuûa HS vôùi vieäc yeâu caàu HS traû lôøi caâu hoûi. - Nguoàn goác cuûa loaøi ngöôøi, nguyeân nhaân quyeát ñònh ñeán quaù trình tieán hoaù. - Theá naøo laø Ngöôøi toái coå? Cuoäc soáng vaät chaát vaø xaõ hoäi cuûa Ngöôøi toái coå? - Nhöõng tieán boä veà kyõ thuaät khi Ngöôøi tinh khoân xuaát hieän? 5. Daën doø - ra baøi taäp veà nhaø - Naém ñöôïc baøi cuõ. Ñoïc tröôùc baøi môùi vaø traû lôøi caâu hoûi trong SGK. - Baøi taäp: Laäp baûng so saùnh Noäi dung

Thôøi kyø ñaù cuõ

Thôøi kyø ñaù môùi

Thôøi gian Chuû nhaân Kyõ thuaät cheá taïo coâng cuï ñaù Ñôøi soáng lao ñoäng

Trang 7

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Baøi 2 XAÕ HOÄI NGUYEÂN THUYÛ I. MUÏC TIEÂU BAØI HOÏC 1. Kieán thöùc - Hieåu ñöôïc ñaëc ñieåm toå chöùc thò toäc, boä laïc, moái quan heä trong toå chöùc xaõ hoäi ñaàu tieân cuûa loaøi ngöôøi. - Moác thôøi gian quan troïng cuûa quaù trình xuaát hieän kim loaïi vaø heä quaû xaõ hoäi cuûa coâng cuï kim loaïi. 2. Tö töôûng - Nuoâi döôõng giaác mô chính ñaùng - xaây döïng moät thôøi ñaïi Ñaïi Ñoàng trong vaên minh. 3. Kyõ naêng Reøn cho Hs kyõ naêng phaân tích vaø ñaùnh giaù toå chöùc xaõ hoäi thò toäc, boä laïc. Kyõ naêng phaân tích vaø toång hôïp veà quaù trình ra ñôøi cuûa kim loaïi - nguyeân nhaân - heä quaû cuûa cheá ñoä tö höõu ra ñôøi. II. THIEÁT BÒ, TAØI LIEÄU DAÏY - HOÏC - Tranh aûnh. - Maãu truyeän ngaén veà sinh hoaït cuûa thò toäc, boä laïc. III. TIEÁN TRÌNH TOÅ CHÖÙC DAÏY - HOÏC 1. Kieåm tra baøi cuõ  Caâu hoûi 1: Laäp nieân bieåu thôøi gian veà quaù trình tieán hoaù töø vöôïn thaønh ngöôøi ? Moâ taû ñôøi soáng vaät chaát vaø xaõ hoäi cuûa Ngöôøi toái coå?  Caâu hoûi 2: taïi sao noùi thôøi ñaïi Ngöôøi tinh khoân cuoäc soáng cuûa con ngöôøi toát hôn, ñuû hôn, ñeïp hôn vaø vui hôn? 2. Daãn daét baøi môùi Baøi moät cho chuùng ta hieåu quaù trình tieán hoaù vaø töï hoaøn thieän cuûa con ngöôøi. Söï hoaøn thieän veà voùc daùng vaø caáu taïo cô theå. Söï tieán boä trong cuoäc soáng vaät chaát. Ñôøi soáng cuûa con ngöôøi toát hôn - ñuû hôn - ñeïp hôn - vui hôn. Vaø trong söï phaùt trieån aáy ta thaáy söï hôïp quaàn cuûa baày ngöôøi nguyeân thuyû - moät toå chöùc xaõ hoäi quaù ñoä. Toå chöùc aáy coøn mang tính giaûn ñôn, hoang sô, coøn ñaày daáu aán baày ñaøn cuøng söï töï hoaøn thieän cuûa con ngöôøi. Baày ñaøn phaùt trieån taïo neân söï gaén keát vaø ñònh hình cuûa moät toå chöùc xaõ hoäi loaøi ngöôøi khaùc haún vôùi toå chöùc baày, ñaøn. Ñeå hieåu toå chöùc thöïc chaát, ñònh hình ñaàu tieân cuûa loaøi ngöôøi ñoù, ta tìm hieåu baøi hoâm nay. 3. Toå chöùc caùc hoaït ñoäng treân lôùp

Trang 8

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng Hoaït ñoäng 1: Caû lôùp vaø caù nhaân . Thò toäc - boä laïc Tröôùc heát GV gôïi HS nhôù laïi nhöõng a. Thò toäc tieán boä, söï hoaøn thieän cuûa con ngöôøi trong thôøi ñaïi Ngöôøi tinh khoân. Ñieàu ñoù ñöa ñeán xaõ hoäi baày ngöôøi nguyeân thuyû, moät toå chöùc hôïp quaàn vaø sinh hoaït theo töøng gia ñình trong hình thöùc baày ngöôøi cuõng khaùc ñi. Soá daân ñaõ taêng leân. Töøng nhoùm ngöôøi cuõng ñoâng ñuùc, moãi nhoùm coù hôn 10 gia ñình (ñoâng hôn tröôùc gaáp 2-3 laàn) goàm 2, 3 theá heä giaø treû chung doøng maùu ⇒ Hoï hôïp thaønh moät toå chöùc xaõ hoäi chaët cheõ hôn, gaén boù hôn, coù toå chöùc hôn. Hình thöùc toå - Thò toäc laø nhoùm hôn 10 chöùc aáy goïi laø thò toäc - nhöõng ngöôøi gia ñình vaø coù chung "cuøng hoï". Ñaây laø toå chöùc thöïc chaát doøng maùu. vaø ñònh hình ñaàu tieân cuûa loaøi - Quan heä trong thò toäc coâng baèng, bình ñaúng, ngöôøi. GV neâu caâu hoûi: Theá naøo laø thò cuøng laøm, cuøng höôûng. Lôùp treû toân kính cha meï, toäc? Moái quan heä trong thò toäc? oâng baø vaø cha meï ñeàu HS nghe vaø ñoïc SGK traû lôøi. HS khaùc boå sung. Cuoái cuøng GV nhaän yeâu thöông chaêm soùc taát caû con chaùu cuûa thò xeùt vaø choát yù. + Thò toäc laø nhoùm ngöôøi coù toäc. khoaûng hôn 10 gia ñình, goàm 2-3 theá heä giaø treû vaø coù chung doøng maùu. + Trong thò toäc, moïi thaønh vieân ñeàu hôïp söùc, chung löng ñaáu caät, phoái hôïp aên yù vôùi nhau ñeå tìm kieám thöùc aên. Roài ñöôïc höôûng thuï baèng nhau, coâng baèng. Trong thò toäc, con chaùu toân kính oâng baø cha meï vaø ngöôïc laïi. Baûo ñaûm nuoâi daïy taát caû con chaùu cuûa thò toäc. GV phaân tích boå sung ñeå nhaán maïnh khaùi nieäm hôïp taùc lao ñoäng ⇒ höôûng thuï baèng nhau - coäng ñoàng. Coâng vieäc lao ñoäng haøng ñaàu vaø thöôøng xuyeân cuûa thò toäc laø kieám thöùc aên ñeå nuoâi soáng thò toäc. Luùc baáy giôø vôùi coâng vieäc saên ñuoåi vaø saên baãy caùc con thuù lôùn, thuù chaïy nhanh, con ngöôøi khoâng theå lao ñoäng rieâng reõ, buoäc hoï phaûi cuøng hôïp söùc thaønh moät voøng vaây, hoø heùt, neùm ñaù, neùm lao, baén cung teân, doàn thuù chæ coøn moät con ñöôøng chaïy duy nhaát, ñoù laø hoá baãy. Yeâu caàu cuûa Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Trang 9

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

coâng vieäc vaø trình ñoä thôøi ñoù buoäc phaûi hôïp taùc nhieàu ngöôøi, thaäm chí cuûa caû thò toäc. Vieäc tìm kieám thöùc aên khoâng thöôøng xuyeân, khoâng nhieàu. Khi aên, hoï cuøng nhau aên (keå chuyeän… Qua böùc tranh veõ treân vaùch ñaù ôû hang ñoäng, ta thaáy: Sau khi ñi saên thuù veà, hoï cuøng nhau nöôùng thòt roài aên thòt nöôùng vôùi rau cuû ñaõ ñöôïc chia thaønh caùc khaåu phaàn ñeàu nhau. Hoaëc coù nôi thöùc aên ñöôïc ñeå treân taøu laù roäng töøng ngöôøi boác aên töø toán vì khoâng coù ,nhieàu ñeå aên töï do thoaûi maùi). Vieäc chia khaåu phaàn aên, ta thaáy ngay trong thôøi hieän ñaïi naøy khi phaùt hieän thò toäc Tasañaây ôû Philippines. Tính coâng baèng - cuõng ñöôïc theå hieän raát roõ. GV coù theå keå theâm caâu chuyeän maûnh vaûi taëng cuûa nhaø daân toäc hoïc vôùi thoå daân Nam Myõ. Qua caâu chuyeän, GV choát laïi: Nguyeân taéc vaøng trong xaõ hoäi thò toäc laø cuûa chung, vieäc chung, laøm chung, thaäm chí laø ôû chung moät nhaø. Tuy nhieân ñaây laø moät ñaïi ñoàng trong thôøi kyø moâng muoäi, khoù khaên nhöng trong töông lai chuùng ta vaãn coù theå xaây döïng ñaïi ñoàng trong thôøi vaên minh - moät ñaïi ñoàng maø trong ñoù con ngöôøi coù trình ñoä vaên minh cao vaø quan heä coäng ñoàng laøm theo naêng löïc vaø höôûng theo ,nhu caàu. Ñieàu ñoù chuùng ta coù theå thöïc hieän ñöôïc moät öôùc mô chính ñaùng maø loaøi ngöôøi höôùng tôùi. Hoaït ñoäng 2: Laøm vieäc caù nhaân - GV neâu caâu hoûi: Ta bieát ñaëc ñieåm cuûa thò toäc. Döïa treân hieåu bieát ñoù, haõy: - Ñònh nghóa theá naøo laø boä laïc? - Neâu ñieåm gioáng vaø ñieåm khaùc giöõa boä laïc vaø thò toäc? HS ñoïc SGK vaø traû lôøi. HS khaùc boå sung. GV nhaän xeùt vaø choát yù. + Boä laïc laø taäp hôïp moät soá thò toäc, soáng caïnh nhau, coù hoï haøng vôùi nhau vaø coù chung moät nguoàn goác toå

b. Boä laïc

- Boä laïc laø taäp hôïp moät soá thò toäc soáng caïnh nhau vaø coù cuøng moät nguoàn goác toå tieân.

Trang 10

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng tieân. - Quan heä giöõa caùc thò + Ñieåm gioáng: Cuøng coù chung moät toäc trong boä laïc laø gaén doøng maùu. boù giuùp ñôõ nhau. + Ñieåm khaùc: Toå chöùc lôùn hôn (goàm nhieàu thò toäc) Moái quan heä trong boä laïc laø söï gaén boù, giuùp ñôõ nhau, chöù khoâng coù quan heä hôïp söùc lao ñoäng kieám aên. Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Hoaït ñoäng 3: Laøm vieäc theo nhoùm GV neâu: Töø choã con ngöôøi bieát cheá taïo coâng cuï ñaù vaø ngaøy caøng caûi tieán ñeå coâng cuï goïn hôn, saéc hôn, söû duïng coù hieäu quaû hôn. Khoâng döøng laïi ôû caùc coâng cuï ñaù, xöông, tre goã maø ngöôøi ta phaùt hieän ra kim loaïi, duøng kim loaïi ñeå cheá taïo ñoà duøng vaø coâng cuï lao ñoäng. Quaù trình tìm thaáy kim loaïi - söû duïng noù nhö theá naøo vaø hieäu quaû cuûa noù ra sao, chia nhoùm ñeå tìm hieåu. Nhoùm 1: Tìm moác thôøi gian con ngöôøi tìm thaáy kim loaïi? Vì sao laïi caùch xa nhau nhö theá? Nhoùm 2: Söï xuaát hieän coâng cuï baèng kim loaïi coù yù nghóa nhö theá naøo ñoái vôùi saûn xuaát? HS ñoïc SGK, trao ñoåi thoáng nhaát yù kieán. Ñaïi dieän nhoùm trình baøy. Caùc nhoùm khaùc goùp yù. Cuoái cuøng GV nhaän xeùt vaø choát yù: + Quaù trình con ngöôøi tìm vaø söû duïng kim loaïi: Khoaûng 5500 naêm tröôùc ñaây, ngöôøi Taây AÙ vaø Ai Caäp söû duïng ñoàng sôùm nhaát (ñoàng ñoû). Khoaûng 4000 naêm tröôùc ñaây, cö daân ôû nhieàu nôi ñaõ bieát duøng ñoàng thau. Khoaûng 3000 naêm tröôùc ñaây, cö daân Taây AÙ vaø Nam Chaâu AÂu ñaõ bieát ñuùc vaø duøng ñoà saét. GV coù theå phaân tích vaø nhaán maïnh: Con ngöôøi tìm thaáy caùc kim loaïi kim khí caùch raát xa nhau bôûi luùc ñoù ñieàu kieän coøn raát khoù khaên, vieäc phaùt minh môùi veà kyõ thuaät laø ñieàu khoâng deã. Maëc daàu con ngöôøi ñaõ böôùc sang thôøi ñaïi kim khí töø 5500

 Buoåi ñaàu cuûa thôøi ñaïi kim khí a. Quaù trình tìm vaø söû duïng kim loaïi.

- Con ngöôøi tìm vaø söû duïng kim loaïi: + Khoaûng 5500 naêm tröôùc ñaây - ñoàng ñoû. + Khoaûng 4000 naêm tröôùc ñaây - ñoàng thau. + Khoaûng 3000 naêm tröôùc ñaây - saét.

b. Heä quaû - Naêng suaát lao ñoäng taêng.

Trang 11

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø naêm tröôùc ñaây nhöng trong suoát 1500 naêm, kim loaïi (ñoàng) coøn raát ít, quyù neân hoï môùi duøng cheá taïo thaønh trang söùc, vuõ khí maø coâng cuï lao ñoäng chuû yeáu vaãn laø ñoà ñaù, ñoà goã. Phaûi ñeán thôøi kyø ñoà saét con ngöôøi môùi cheá taïo phoå bieán thaønh coâng cuï lao ñoäng. Ñaây laø nguyeân nhaân cô baûn taïo neân moät söï bieán ñoåi lôùn lao trong cuoäc soáng con ngöôøi. + Söï phaùt minh ra coâng cuï kim khí ñaõ coù yù nghóa lôùn lao trong cuoäc soáng lao ñoäng: Naêng suaát lao ñoäng vöôït xa thôøi ñaïi ñoà ñaù, khai thaùc nhöõng vuøng ñaát ñai môùi, caøy saâu cuoác baãm, xeû goã ñoùng thuyeàn, xeû ñaù laøm laâu ñaøi; vaø ñaëc bieät quan troïng laø töø choã baáp beânh, tôùi choã ñuû soáng tieán tôùi con ngöôøi laøm ra moät löôïng saûn phaåm thöøa thöôøng xuyeân. Hoaït ñoäng 4: Laøm vieäc caû lôùp vaø caù nhaân Tröôùc tieân GV gôïi nhôù laïi quan heä xaõ hoäi nguyeân thuyû. Trong xaõ hoäi nguyeân thuyû, söï coâng baèng vaø bình ñaúng laø "nguyeân taéc vaøng" nhöng luùc aáy, con ngöôøi trong coäng ñoàng döïa vaøo nhau vì tình traïng ñôøi soáng coøn quaù thaáp. Khi baét ñaàu coù saûn phaåm thöøa thì laïi khoâng coù ñeå ñem chia ñeàu cho moïi ngöôøi. Chính löôïng saûn phaåm thöøa ñöôïc caùc thaønh vieân coù chöùc phaän nhaän (ngöôøi chæ huy daân binh, ngöôøi chuyeân traùch leã nghi, hoaëc ñieàu haønh caùc coâng vieäc chung cuûa thò toäc, boä laïc) quaûn lyù vaø ñem ra duøng chung, sau lôïi duïng chöùc phaän chieám moät phaàn saûn phaåm thöøa khi chi cho caùc coâng vieäc chung. GV neâu caâu hoûi: Vieäc chieám saûn phaåm thöøa cuûa moät soá ngöôøi coù chöùc phaän ñaõ taùc ñoäng ñeán xaõ hoäi nguyeân thuyû nhö theá naøo? HS ñoïc SGK traû lôøi, caùc HS khaùc goùp yù roài GV nhaän xeùt vaø choát yù. + Trong xaõ hoäi coù ngöôøi nhieàu,

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng - Khai thaùc theâm ñaát ñai troàng troït. - Theâm nhieàu ngaønh ngheà môùi.

 Söï xuaát hieän tö höõu vaø xaõ hoäi coù giai caáp

- Ngöôøi lôïi duïng chöùc quyeàn chieám cuûa chung ⇒ tö höõu xuaát hieän.

- Gia ñình phuï heä thay gia

Trang 12

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng ngöôøi ít cuûa caûi. Cuûa thöøa taïo cô hoäi ñình maãu heä. cho moät soá ngöôøi duøng thuû ñoaïn chieám laøm cuûa rieâng. Tö höõu xuaát hieän trong coäng ñoàng bình ñaúng, khoâng coù cuûa caûi baét ñaàu bò phaù vôõ. - Xaõ hoäi phaân chia giai + Trong gia ñình cuõng thay ñoåi. Ñaøn caáp. oâng laøm coâng vieäc naëng, caøy böøa taïo ra nguoàn thöùc aên chính vaø thöôøng xuyeân ⇒ Gia ñình phuï heä xuaát hieän. + Khaû naêng lao ñoäng cuûa moãi gia ñình cuõng khaùc nhau. → Giaøu ngheøo ⇒ giai caáp ra ñôøi. ⇒ Coâng xaõ thò toäc raïn vôõ ñöa con ngöôøi böôùc sang thôøi ñaïi coù giai caáp ñaàu tieân - thôøi coå ñaïi. Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

4. Sô keát baøi hoïc  Theá naøo laø thò toäc - boä laïc?  Nhöõng bieán ñoåi lôùn lao cuûa ñôøi soáng saûn xuaát quan heä xaõ hoäi cuûa thôøi ñaïi kim khí? 5. Baøi taäp - Daën doø veà nhaø - Traû lôøi caâu hoûi:  So saùnh ñieåm gioáng nhau - khaùc nhau giöõa thò toäc vaø boä laïc.  Do ñaâu maø tö höõu xuaát hieän? Ñieàu naøy ñaõ daãn tôùi söï thay ñoåi trong xaõ hoäi nhö theá naøo? - Ñoïc baøi 3:  Caùc quoác gia coå ñaïi Phöông Ñoâng.  YÙ nghóa cuûa böùc tranh hình 1 trang 11, hình 2 trang 12.

Trang 13

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 CHÖÔNG II XAÕ HOÄI COÅ ÑAÏI Baøi 3 CAÙC QUOÁC GIA COÅ ÑAÏI PHÖÔNG ÑOÂNG I. MUÏC TIEÂU BAØI HOÏC Sau khi hoïc xong baøi hoïc, yeâu caàu HS phaûi naém ñöôïc nhöõng vaán ñeà sau: 1. Kieán thöùc - Nhöõng ñaëc ñieåm cuûa ñieàu kieän töï nhieân cuûa caùc quoác gia phöông Ñoâng vaø söï phaùt trieån ban ñaàu cuûa caùc ngaønh kinh teá; töø ñoù thaáy ñöôïc aûnh höôûng cuûa ñieàu kieän töï nhieân vaø neàn taûng kinh teá ñeán quaù trình hình thaønh Nhaø nöôùc, cô caáu xaõ hoäi, theå cheá chính trò … ôû khu vöïc naøy. - Nhöõng ñaëc ñieåm cuûa quaù trình hình thaønh xaõ hoäi coù giai caáp vaø Nhaø nöôùc, cô caáu xaõ hoäi cuûa xaõ hoäi coå ñaïi phöông Ñoâng. - Thoâng qua vieäc tìm hieåu veà cô caáu boä maùy Nhaø nöôùc vaø quyeàn löïc cuûa nhaø vua, HS coøn hieåu roõ theá naøo laø cheá ñoä chuyeân cheá coå ñaïi. Nhöõng thaønh töïu lôùn veà vaên hoaù cuûa caùc quoác gia coå ñaïi phöông Ñoâng. 2. Tö töôûng - Thoâng qua baøi hoïc boài döôõng loøng töï haøo veà truyeàn thoáng lòch söû cuûa caùc daân toäc phöông Ñoâng, trong ñoù coù Vieät Nam. 3. Kyõ naêng - Bieát söû duïng baûn ñoà ñeå phaân tích nhöõng thuaän lôïi, khoù khaên vaø vai troø cuûa caùc ñieàu kieän ñòa lyù ôû caùc quoác gia coå ñaïi phöông Ñoâng. II. THIEÁT BÒ, TAØI LIEÄU DAÏY - HOÏC - Baûn ñoà caùc quoác gia coå ñaïi. - Baûn ñoà theá giôùi hieän nay. - Tranh aûnh noùi veà nhöõng thaønh töïu vaên hoaù cuûa caùc quoác gia coå ñaïi phöông ñoâng ñeå minh hoaï (neáu coù söû duïng phaàn meàm Encarta 2005, phaàn giôùi thieäu veà nhöõng thaønh töïu cuûa Ai Caäp coå ñaïi). III. TIEÁN TRÌNH TOÅ CHÖÙC DAÏY - HOÏC Baøi naøy daïy trong 2 tieát: Tieát 1 giaûng muïc 1, 2 vaø muïc 3; Tieát 2 giaûng muïc 4 vaø 5.

Trang 14

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 1. Kieåm tra baøi cuõ Caâu hoûi kieåm tra ôû tieát 1: Nguyeân nhaân tan raõ cuûa xaõ hoäi nguyeân thuyû? Bieåu hieän? 2. Daãn daét baøi môùi - GV nhaän xeùt caâu traû lôøi cuûa HS, khaùi quaùt baøi cuõ vaø daãn daét HS vaøo baøi môùi vaø neâu nhieäm vuï nhaän thöïc cho Hs nhö sau: Treân löu vöïc caùc doøng soâng lôùn ôû Chaâu AÙ vaø Chaâu Phi töø thieân nieân kyû IV (TCN) cö daân phöông Ñoâng ñaõ bieát tôùi ngheà luyeän kim, laøm noâng nghieäp vaø chaên nuoâi gia suùc. Hoï ñaõ xaây döïng caùc quoác gia ñaàu tieân cuûa mình, ñoù laø xaõ hoäi coù giai caáp ñaàu tieân maø trong ñoù thieåu soá quyù toäc thoáng trò ña soá noâng daân coâng xaõ vaø noâ leä. Quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa Nhaø nöôùc ôû caùc quoác gia coå ñaïi phöông Ñoâng khoâng gioáng nhau, nhöng theå cheá chung laø cheá ñoä quaân chuû chuyeân cheá, maø trong ñoù vua laø ngöôøi naém moïi quyeàn haønh vaø ñöôïc cha truyeàn, con noái. Qua baøi hoïc naøy chuùng ta coøn bieát ñöôïc Phöông Ñoâng laø caùi noâi cuûa vaên minh nhaân loaïi, nôi maø laàn ñaàu tieân con ngöôøi ñaõ bieát saùng taïo ra chöõ vieát, vaên hoïc, ngheä thuaät vaø nhieàu tri thöùc khoa hoïc khaùc. 3. Toå chöùc caùc hoaït ñoäng treân lôùp Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng Hoaït ñoäng 1: Caû lôùp vaø caù  Ñieàu kieän töï nhieân nhaân vaø söï phaùt trieån cuûa - GV treo baûn ñoà "Caùc quoác gia coå caùc ngaønh kinh teá ñaïi" treân baûng, yeâu caàu HS quan a. Ñieàu kieän töï nhieân saùt, keát hôïp vôùi kieán thöùc phaàn 1 trong SGK traû lôøi caâu hoûi: Caùc quoác gia coå ñaïi phöông Ñoâng naèm ôû ñaâu, coù nhöõng thuaän lôïi gì? - GV goïi 1 HS traû lôøi, caùc HS khaùc coù theå boå sung cho baïn. - GV tieáp tuïc ñaët caâu hoûi: Beân caïnh nhöõng thuaän lôïi thì coù gì khoù khaên? Muoán khaéc phuïc khoù khaên cö daân phöông Ñoâng ñaõ phaûi laøm gì? - GV goïi 1 HS traû lôøi, caùc HS boå sung cho baïn. - Thuaän lôïi: ñaát ñai phuø sa - GV nhaän xeùt vaø choát yù: maøu môõ, gaàn nguoàn nöôùc + Thuaän lôïi: ñaát ñai phuø sa maøu töôùi, thuaän lôïi cho saûn môõ vaø meàm neân coâng cuï baèng xuaát vaø sinh soáng. goã, ñaù cuõng coù theå canh taùc vaø - Khoù khaên: deã bò luõ luït, taïo neân muøa maøng boäi thu. gaây maát muøa, aûnh höôûng + Khoù khaên: Deã bò nöôùc soâng ñeán ñôøi soáng cuûa nhaân daâng leân gaây luõ luït, maát muøa vaø daân. aûnh höôûng ñeán cuoäc soáng cuûa - Do thuyû lôïi, … ngöôøi ta ñaõ Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Trang 15

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng soáng quaàn tuï thaønh nhöõng trung taâm quaàn cö lôùn vaø gaén boù vôùi nhau trong toå chöùc coâng xaõ. Nhôø ñoù Nhaø nöôùc sôùm hình thaønh nhu caàu saûn xuaát vaø trò thuyû, laøm thuyû lôïi. b. Söï phaùt trieån cuûa caùc ngaønh kinh teá - Ngheà noâng nghieäp töôùi nöôùc laø goác, ngoaøi ra coøn chaên nuoâi vaø laøm thuû coâng nghieäp.

ngöôøi daân. - Muoán baûo veä muøa maøng vaø cuoäc soáng cuûa mình, ngay töø ñaàu cö daân phöông Ñoâng ñaõ phaûi ñaép ñeâ, trò thuyû, laøm thuyû lôïi. Coâng vieäc naøy ñoøi hoûi coâng söùc cuûa nhieàu ngöôøi soáng quaàn tuï, gaén boù vôùi nhau trong caùc toå chöùc xaõ hoäi. - GV ñaët caâu hoûi: Neàn kinh teá chính trò caùc quoác gia coå ñaïi phöông Ñoâng? - GV goïi HS traû lôøi, caùc HS khaùc boå sung. - GV choát laïi: Noâng nghieäp töôùi nöôùc, chaên nuoâi vaø thuû coâng nghieäp, trao ñoåi haøng hoaù… trong ñoù noâng nghieäp töôùi nöôùc laø ngaønh kinh teá chính, chuû ñaïo ñaõ taïo ra saûn phaåm dö thöøa thöôøng xuyeân. Hoaït ñoäng 2: Laøm vieäc taäp theå  Söï hình thaønh caùc vaø caù nhaân quoác gia coå ñaïi. - Cô sôû hình thaønh: Söï phaùt - GV ñaët caâu hoûi: Taïi sao chæ trieån cuûa saûn xuaát daãn baèng coâng cuï chuû yeáu baèng goã tôùi söï phaân hoaù giai caáp, vaø ñaù, cö daân treân löu vöïc caùc töø ñoù Nhaø nöôùc ra ñôøi. doøng soâng lôùn ôû Chaâu AÙ, Chaâu Phi ñaõ sôùm xaây döïng Nhaø nöôùc cuûa mình? - Cho HS thaûo luaän sau ñoù goïi moät HS traû lôøi, caùc em khaùc boå sung cho baïn. - Do ñieàu kieän töï nhieân thuaän lôïi, saûn xuaát phaùt trieån maø khoâng caàn ñôïi ñeán khi xuaát hieän coâng cuï baèng saét, trong xaõ hoäi ñaõ xuaát hieän cuûa - Caùc quoác gia coå ñaïi ñaàu caûi dö thöøa daãn ñeán söï phaân hoaù tieân xuaát hieän ôû Ai Caäp, xaõ hoäi keû giaøu, ngöôøi ngheøo, taàng Löôõng Haø, AÁn Ñoä, Trung lôùp quyù toäc vaø bình daân. Treân cô Quoác vaøo khoaûng thieân sôû ñoù Nhaø nöôùc ñaõ ra ñôøi. nieân kyû thöù IV - III TCN. - GV ñaët caâu hoûi: caùc quoác gia coå ñaïi phöông Ñoâng hình thaønh sôùm nhaát ôû ñaâu? Trong khoaûng thôøi gian naøo? - GV cho HS ñoïc SGK vaø thaûo luaän sau ñoù goïi 1 HS traû lôøi, caùc HS khaùc boå sung cho baïn. - GV coù theå chæ treân baûn ñoà quoác gia coå ñaïi Ai Caäp hình thaønh nhö theá naøo, ñòa baøn cuûa caùc quoác

Trang 16

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

gia coå ngaøy nay laø nhöõng nöôùc naøo treân Baûn ñoà Theá giôùi vaø lieân heä ôû Vieät Nam beân löu vöïc soâng Hoàng, soâng Caû … ñaõ sôùm xuaát hieän nhaø nöôùc coå ñaïi (phaàn naøy seõ hoïc ôû phaàn Lòch söû Vieät Nam). - GV cho HS xem sô ñoà sau vaø nhaän xeùt trong xaõ hoäi coå ñaïi phöông Ñoâng coù nhöõng taàng lôùp naøo:

Vu a

Quyù toäc Noâng daân coâng xaõ Noâ Hoaït ñoäng 3: leä Laøm vieäc theo  Xaõ hoäi coù giai caáp nhoùm GV giao nhieäm vuï cho töøng nhoùm: - Nhoùm 1: Nguoàn goác vaø vai troø cuûa noâng daân coâng xaõ trong xaõ hoäi coå ñaïi Phöông Ñoâng? - Nhoùm 2: Nguoàn goác cuûa quyù toäc? - Nhoùm 3: Nguoàn goác cuûa noâ leä? Noâ leä coù vai troø gì? - GV nhaän xeùt vaø choát yù: + Nhoùm 1: Do nhu caàu trò thuyû vaø xaây döïng caùc coâng trình thuyû lôïi khieán noâng daân vuøng naøy gaén boù trong khuoân khoå cuûa coâng xaõ noâng thoân. ÔÛ hoï toàn taïi caû "caùi cuõ" (nhöõng taøn dö cuûa xaõ hoäi nguyeân thuyû: cuøng laøm ruoäng chung cuûa coâng xaõ vaø cuøng trò thuyû), vöøa toàn taïi "caùi môùi" (ñaõ laø thaønh vieân cuûa xaõ hoäi coù giai caáp: soáng theo gia ñình phuï heä, coù taøi saûn tö höõu,…) hoï ñöôïc goïi laø noâng daân coâng xaõ. Vôùi ngheà noâng laø chính neân noâng daân coâng xaõ. Vôùi ngheà noâng laø chính neân noâng daân coâng xaõ laø löïc löôïng ñoâng ñaûo nhaát, coù vai troø to lôùn trong saûn xuaát, hoï töï nuoâi soáng baûn thaân cuøng gia ñình vaø noäp thueá cho quyù toäc, ngoaøi ra hoï coøn phaûi laøm moät soá nghóa vuï khaùc nhö ñi lính, xaây döïng caùc coâng trình.

ñaàu tieân

- Noâng daân coâng xaõ: Chieám soá ñoâng trong xaõ hoäi, ôû hoï vöøa toàn taïi "caùi cuõ", vöøa laø thaønh vieân cuûa xaõ hoäi coù giai caáp. Hoï töï nuoâi soáng baûn thaân vaø gia ñình, noäp thueá cho Nhaø nöôùc vaø laøm caùc nghóa vuï khaùc.

- Quyù toäc: Goàm caùc quan laïi ôû ñòa phöông, caùc thuû lónh quaân söï vaø nhöõng ngöôøi phuï traùch leã nghi toân giaùo. Hoï soáng sung

Trang 17

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng + Nhoùm 2: Voán xuaát thaân töø söôùng döïa vaøo söï boùc loät caùc boâ laõo ñöùng ñaàu caùc thò toäc, noâng daân. hoï goàm caùc quan laïi töø Trung Öông xuoáng ñòa phöông. Taàng lôùp naøy soáng sung söôùng (ôû nhaø roäng vaø xaây laêng - Noâ leä: Chuû yeáu laø tuø moä lôùn) döïa treân söï boùc loät noâng bình vaø thaønh vieân coâng daân: hoï thu thueá cuûa noâng daân döôùi xaõ bò maéc nôï hoaëc bò quyeàn tröïc tieáp hoaëc nhaän boång loäc phaïm toäi. Hoï phaûi laøm caùc cuûa Nhaø nöôùc cuõng do thu thueá cuûa vieäc naëng nhoïc vaø haàu haï noâng daân. quyù toäc. Cuøng vôùi noâng + Nhoùm 3: Noâ leä, chuû yeáu laø daân coâng xaõ hoï laø taàng tuø binh vaø thaønh vieân coâng xaõ bò lôùp bò boùc loät trong xaõ maéc nôï hoaëc bò phaïm toäi. Vai troø hoäi. cuûa hoï laø laøm caùc coâng vieäc naëng nhoïc, haàu haï quyù toäc, hoï cuõng laø nguoàn boå sung cho noâng daân coâng xaõ. Hoaït ñoäng 4: Laøm vieäc taäp theå  Cheá ñoä chuyeân cheá vaø caù nhaân CÑ - GV cho HS ñoïc SGK thaûo luaän vaø - Quaù trình hình thaønh Nhaø traû lôøi caâu hoûi: Nhaø nöôùc phöông nöôùc laø töø caùc lieân minh Ñoâng hình thaønh nhö theá naøo? Theá boä laïc, do nhu caàu trò thuyû naøo laø cheá ñoä chuyeân cheá coå ñaïi? vaø xaây döïng caùc coâng Theá naøo laø cheá ñoä vua chuyeân trình thuyû lôïi neân quyeàn cheá? Vua döïa vaøo ñaâu ñeå trôû haønh taäp trung vaøo tay nhaø thaønh chuyeân cheá? vua taïo neân Cheá ñoä - Goïi 1 HS traû lôøi, caùc HS khaùc boå chuyeân cheá coå ñaïi. sung. - GV nhaän xeùt vaø choát yù: Quaù - Cheá ñoä Nhaø nöôùc do vua trình hình thaønh Nhaø nöôùc laø töø caùc ñöùng ñaàu, coù quyeàn löïc lieân minh boä laïc, do nhu caàu trò thuyû toái cao vaø moät boä maùy vaø xaây döïng caùc coâng trình thuyû quan lieâu giuùp vieäc thöøa lôïi, caùc lieân minh boä laïc lieân keát haønh, thì ñöôïc goïi laø cheá vôùi nhau → Nhaø nöôùc ra ñôøi ñeà ñoä chuyeân cheá coå ñaïi. ñieàu haønh, quaûn lyù xaõ hoäi. Quyeàn haønh taäp trung vaøo tay nhaø vua taïo neân cheá ñoä chuyeân cheá coå ñaïi. - Vua döïa vaøo boä maùy quyù toäc vaø toân giaùo ñeå baét moïi ngöôøi phaûi phuïc tuøng, vua trôû thaønh vua chuyeân cheá. - Cheá ñoä Nhaø nöôùc do vua ñöùng ñaàu, coù quyeàn löïc toái cao (töï coi mình laø thaàn thaùnh döôùi traàn gian, ngöôøi chuû toái cao uûa ñaát nöôùc, töï quyeát ñònh moïi chính saùch vaø coâng vieäc) vaø giuùp vieäc cho vua laø moät boä maùy quan lieâu thì ñöôïc goïi laø cheá ñoä chuyeân cheá coå ñaïi. Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Trang 18

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø - GV coù theå khai thaùc theâm keânh hình 2 SGK tr.12 ñeå thaáy ñöôïc cuoäc soáng sung söôùng cuûa vua ngay caû khi cheát (Quaùch vaøng taïc hình vua)... - Phaàn vaên hoaù naøy GV coù theå cho HS söu taàm tröôùc vaø leân baûng trình baøy theo nhoùm. Neáu coù thôøi gian cho HS xem phaàn meàm Encarta naêm 2005 – phaàn Liïch söû theá giôùi coå ñaïi. Hoaït ñoäng 5: Laøm vieäc theo nhoùm - GV ñaët caâu hoûi cho caùc nhoùm: - Nhoùm 1: Caùch tính lòch cuûa cö daân phöông Ñoâng? Taïi sao hai ngaønh lòch vaø thieân vaên laïi ra ñôøi sôùm nhaát ôû Phöông Ñoâng? - Nhoùm 2: Vì sao chöõ vieát ra ñôøi? Taùc duïng cuûa chöõ vieát? - Nhoùm 3: Nguyeân nhaân ra ñôøi cuûa toaùn hoïc? Nhöõng thaønh töïu cuûa toaùn hoïc phöông Ñoâng vaø taùc duïng cuûa noù? - Nhoùm 4: Haõy giôùi thieäu nhöõng coâng trình kieán truùc coå ñaïi phöông Ñoâng? Nhöõng coâng trình naøo coøn toàn taïi ñeán ngaøy nay? - GV goïi ñaïi dieän caùc nhoùm leân trình baøy vaø thaønh vieân cuûa caùc nhoùm khaùc co1 theå boå sung cho baïn, sau ñoù GV nhaän xeùt vaø choát yù: - Nhoùm 1: - Thieân vaên hoïc vaø lòch laø 2 ngaønh khoa hoïc ra ñôøi sôùm nhaát, gaén lieàn vôùi nhu caàu saûn xuaát noâng nghieäp. Ñeå caøy caáy ñuùng thôøi vuï, ngöôøi noâng daân ñeàu phaûi "troâng Trôøi, troâng Ñaát". Hoï quan saùt söï chuyeån ñoäng cuûa maët Traêng, maët Trôøi vaø töø ñoù saùng taïo ra lòch – noâng lòch (lòch noâng nghieäp), laáy 365 ngaøy laø moät naêm vaø chia laøm 12 thaùng (cö daân soâng Nin coøn döïa vaøo möïc nöôùc soâng leân xuoáng maø chia laøm 2 muøa: muøa möa laø muøa nöôùc soâng Nin leân; muøa khoâ laø muøa nöôùc soâng Nin xuoáng, töø ñoù coù keá hoaïch gieo troàng vaø thu hoaïch cho phuø hôïp). - Vieäc tính lòch chæ ñuùng töông ñoái,

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

 Vaên hoaù phöông Ñoâng

coå

ñaïi

a. Söï ra ñôøi cuûa lòch vaø thieân vaên hoïc - Thieân vaên hoïc vaø lòch laø 2 ngaønh khoa hoïc ra ñôøi sôùm nhaát, gaén lieàn vôùi nhu caàu saûn xuaát noâng nghieäp.

- Vieäc tính lòch chæ ñuùng töông ñoái, nhöng noâng lòch thì coù ngay taùc duïng ñoái vôùi vieäc gieo troàng.

Trang 19

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø nhöng noâng lòch thì coù ngay taùc duïng ñoái vôùi vieäc gieo troàng. - Môû roäng hieåu bieát: Con ngöôøi ñaõ vöôn taàm maét tôùi trôøi, ñaát, traêng, sao vì muïc ñích laøm ruoäng cuûa mình vaø nhôø ñoù ñaõ saùng taïo ra hai ngaønh thieân vaên hoïc vaø pheùp tính lòch (trong tay chöa coù noåi coâng cuï baèng saét nhöng ñaõ tìm hieåu vuõ truï...). - Nhoùm 2: Chöõ vieát ra ñôøi laø do xaõ hoäi ngaøy caøng phaùt trieån, caùc moái quan heä phong phuù, ña daïng. Hôn nöõa do nhu caàu ghi cheùp, cai trò, löu giöõ nhöõng kinh nghieäm maø chöõ vieát ñaõ ra ñôøi. Chöõ vieát xuaát hieän vaøo thieân nieân kyû thöù IV TCN maø sôùm nhaát laø ôû Ai Caäp vaø Löôõng Haø. Ban ñaàu laø chöõ töôïng hình (veõ hình gioáng vaät ñeå bieåu thò), sau naøy ngöôøi ta caùch ñieäu hoaù chöõ töôïng hình thaønh neùt vaø gheùp caùc neùt theo quy öôùc ñeå phaûn aùnh yù nghó con ngöôøi moät caùch phong phuù hôn goïi laø chöõ töôïng yù. Chöõ töôïng yù ñöôïc gheùp vôùi moät aâm thanh ñeå phaûn aùnh tieáng noùi, tieáng goïi coù aâm saéc, thanh ñieäu cuûa con ngöôøi. Ngöôøi Ai Caäp vieát treân giaáy papiruùt (voû caây saäy caùn moûng), ngöôøi Löôõng Haø vieát treân ñaát seùt roài ñem nung khoâ, ngöôøi Trung Quoác vieát treân mai ruøa, theû tre, truùc hoaëc treân luïa baïch ...). - GV cho HS xem tranh aûnh noùi veà caùch vieát chöõ töôïng hình cuûa cö daân phöông Ñoâng xöa vaø hieän nay treân theá giôùi vaãn coøn moät soá quoác gia vieát chöõ töôïng hình nhö : Trung Quoác, Nhaät Baûn, Haøn Quoác. - GV nhaän xeùt: Chöõ vieát laø phaùt minh quan troïng nhaát cuûa loaøi ngöôøi, nhôø ñoù maø caùc nhaø nghieân cöùu ngaøy nay hieåu ñöôïc phaàn naøo cuoäc soáng cuûa cö daân coå ñaïi xöa. - Nhoùm 3: Do nhu caàu tính laïi dieän tích ruoäng ñaát sau khi bò ngaäp nöôùc, tính toaùn vaät lieäu vaø kích thöôùc khi xaây döïng caùc coâng trình xaây döïng,

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng b. Chöõ vieát - Nguyeân nhaân ra ñôøi cuûa chöõ vieát: do nhu caàu trao ñoåi, löu giöõ kinh nghieäm m.aø chöõ vieát sôùm hình thaønh töø thieân nieân kyû IV TCN.1` - Ban ñaàu laø chöõ töôïng hình, sau ñoù laø töôïng yù, töôïng thanh. - Taùc duïng cuûa chöõ vieát: ñaây laø phaùt minh quan troïng nhaát, nhôø noù maø chuùng ta hieåu ñöôïc phaàn naøo lòch söû theá giôùi coå ñaïi.

c. Toaùn hoïc - Nguyeân nhaân ra ñôøi: Do nhu caàu tính laïi ruoäng ñaát, nhu caàu xaây döïng, tính toaùn ... maø toaùn hoïc ra ñôøi. - Thaønh töïu: Caùc coâng thöùc sô ñaúng veà hình hoïc, caùc baøi toaùn ñôn giaûn veà soá hoïc ... phaùt minh ra soá 0 cuûa cö daân AÁn Ñoä. - Taùc duïng: Phuïc vuï cuoäc soáng luùc baáy giôø vaø ñeà laïi kinh nghieäm quyù cho giai ñoaïn sau.

Trang 20

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø tính caùc khoaûn nôï naàn neân toaùn hoïc sôùm xuaát hieän ôû Phöông Ñoâng. Ngöôøi Ai Caäp gioûi veà tính hình hoïc, hoï ñaõ bieát caùch tính dieän tích tam giaùc, hình thang ... hoï coøn tính ñöôïc soá Pi baèng 3,16 (töông ñoái)... Ngöôøi Löôõng Haø hay ñi buoân xa gioûi veà soá hoïc, hoï coù theå laøm caùc pheùp tính nhaân, chia cho tôùi haøng trieäu. Ngöôøi AÁn Ñoä phaùt minh ra soá 0... - GV nhaän xeùt: Maëc duø toaùn hoïc coøn sô löôïc nhöng ñaõ coù taùc duïng ngay trong cuoäc soáng luùc baáy giôø vaø noù cuõng ñeå laïi nhieàu kinh nghieäm quyù chuaån bò cho böôùc phaùt trieån cao hôn ôû giai ñoaïn sau. - Nhoùm 4: Caùc coâng trình kieán truùc coå ñaïi: Do uy quyeàn cuûa caùc hoaøng ñeá, do chieán tranh giöõa caùc nöôùc, do muoán toân vinh caùc vöông trieàu cuûa mình maø ôû caùc quoác gia coå ñaïi phöông Ñoâng ñaõ xaây döïng nhieàu coâng trình ñoà soä nhö Kim töï thaùp Ai Caäp, Vaïn Lyù Tröôøng Thaønh ôû Trung Quoác, khu ñeán thaùp ôû AÁn Ñoä, thaønh Babilon ôû Löôõng Haø ... (GV cho HS giôùi thieäu veà caùc kyø quan naøy qua tranh aûnh, ñóa VCD...) - Nhöõng coâng trình naøy laø nhöõng kyø tích veà söùc lao ñoäng vaø taøi naêng saùng taïo cuûa con ngöôøi (trong tay chöa coù khoa hoïc, coâng cuï cao nhaát chæ baèng ñoàng maø ñaõ taïo ra nhöõng coâng trình khoång loà coøn laïi maõi vôùi thôøi gian). Hieän nay coøn toàn taïi moät soá coâng trình nhö: Kim töï Thaùp Ai Caäp, Vaïn Lyù tröôøng thaønh, coång thaønh I-sô-ta thaønh Babilon (SGK hình 3). - Neáu coøn thôøi gian GV coù theå ñi saâu vaøo giôùi thieäu cho HS veà kieán truùc xaây döïng Kim töï thaùp, hoaëc söï huøng vó cuûa Vaïn Lyù tröôøng thaønh... 4. Sô keát baøi hoïc

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

d. Kieán truùc - Do uy quyeàn cuûa caùc nhaø vua maø haøng loaït caùc coâng trình kieán truùc ñaõ ra ñôøi: Kim töï thaùp Ai Caäp, vöôøn treo Babilon, Vaïn Lyù tröôøng thaønh... - Caùc coâng trình naøy thöôøng ñoà soä theå hieän cho uy quyeàn cuûa vua chuyeân cheá. - Ngaøy nay coøn toàn taïi moät soá coâng trình nhö Kim töï thaùp Ai Caäp, Vaïn lyù tröôøng thaønh, coång Isôta thaønh babilon... Nhöõng coâng trình naøy laø nhöõng kì tích veà söùc lao ñoäng vaø taøi naêng saùng taïo cuûa con ngöôøi.

Kieåm tra hoaït ñoäng nhaän thöùc cuûa HS, yeâu caàu HS naém ñöôïc nhöõng kieán thöùc cô baûn cuûa baøi hoïc: Ñieàu kieän töï nhieân, neàn kinh teá cuûa caùc quoác gia coå ñaïi phöông Ñoâng? Theå cheá chính trò vaø caùc taàng lôùp chính trong xaõ hoäi, vai troø cuûa noâng daân coâng xaõ? Nhöõng thaønh töïu vaên

Trang 21

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 hoaù maø cö daân phöông Ñoâng ñeå laïi cho loaøi ngöôøi (phaàn naøy coù theå cho HS laøm nhanh baøi taäp traéc nghieäm taïi lôùp, hoaëc giao veà nhaø). 5. Baøi taäp - Daën doø veà nhaø - Giao baøi taäp veà nhaø cho HS vaø yeâu caàu HS ñoïc tröôùc SGK baøi 4.

Trang 22

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Baøi 4 CAÙC QUOÁC GIA COÅ ÑAÏI PHÖÔNG TAÂY – HY LAÏP VAØ ROÂMA I. MUÏC TIEÂU BAØI HOÏC Sau khi hoïc xong baøi hoïc, yeâu caàu HS phaûi naém ñöôïc nhöõng vaán ñeà sau: 1. Kieán thöùc - Ñieàu kieän töï nhieân cuûa vuøng Ñaïi Trung Haûi vôùi söï phaùt trieån cuûa thuû coâng nghieäp vaø thöông nghieäp ñöôøng bieån vaø vôùi cheá ñoä chieám noâ. - Töø cô sôû kinh teá – xaõ hoäi ñaõ daãn ñeán vieäc hình thaønh theå cheá Nhaø nöôùc daân chuû – coäng hoaø. 2. Tö töôûng Giaùo duïc cho HS thaáy ñöôïc maâu thuaãn giai caáp vaø ñaáu tranh giai caáp maø tieâu bieåu laø nhöõng cuoäc ñaáu tranh cuûa noâ leä vaø daân ngheøo trong xaõ hoäi chieám noâ. Töø ñoù giuùp caùc em thaáy ñöôïc vai troø cuûa quaàn chuùng nhaân daân trong lòch söû. 3. Kyõ naêng - Reøn luyeän cho HS kyõ naêng söû duïng baûn ñoà ñeå phaân tích ñöôïc nhöõng thuaän lôïi, khoù khaên vaø vai troø cuûa ñieàu kieän ñòa lyù ñoái vôùi söï phaùt trieån moïi maët cuûa caùc quoác gia coå ñaïi Ñòa Trung Haûi. - Bieát khai thaùc noäi dung tranh aûnh. II. THIEÁT BÒ, TAØI LIEÄU DAÏY - HOÏC - Baûn ñoà caùc quoác gia coå ñaïi. - Tranh aûnh veà moät soá coâng trình ngheä thuaät theá giôùi coå ñaïi. - Phaàn meàm Encarta 2005- phaàn Lòch söû theá giôùi coå ñaïi. III. TIEÁN TRÌNH TOÅ CHÖÙC DAÏY - HOÏC Baøi naøy daïy trong 2 tieát: Tieát 1 giaûng muïc 1 muïc 2; Tieát 2 giaûng muïc 3. 1. Kieåm tra baøi cuõ  Caâu hoûi kieåm tra ôû tieát 1: Caâu hoûi 1: Cho HS laøm nhanh caâu hoûi traéc nghieäm: Haõy ñieàn vaøo choã chaám: - Caùc quoác gia coå ñaõi phöông Ñoâng hình thaønh ôû............

Trang 23

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 - Thôøi gian hình thaønh Nhaø nöôùc ôû caùc quoác gia coå ñaïi phöông Ñoâng........................................................................................ - Ñaëc ñieåm kinh teá cuûa caùc quoác gia coå ñaïi phöông Ñoâng..................................................................................................... - Giai caáp chính trong xaõ hoäi.................................................... - Theå cheá chính trò ................................................................... (Caâu hoûi naøy coù theå chuaån bò ra khoå giaáy A 0 treo leân baûng cho HS ñieàn vaøo hoaëc in ra giaáy A4 kieåm tra cuøng moät luùc ñöôïc nhieàu HS. Caâu hoûi 2: Cö daân phöông Ñoâng thôøi coå ñaïi ñaõ coù nhöõng ñoùng goùp gì veà maët vaên hoaù cho nhaân loaïi?

 Caâu hoûi kieåm tra ôû tieát 2 Taïi sao Hy Laïp, Roâma coù moät neàn kinh teá phaùt trieån? Baûn chaát cuûa neàn daân chuû coå ñaïi ôû Hy Laïp, Roâma laø gì? 2. Daãn daét baøi môùi GV khaùi quaùt noäi dung phaàn kieåm tra baøi cuõ (phaàn kieåm tra ôû tieát 1) daãn daét HS vaøo baøi môùi vaø neâu nhieäm vuï nhaän thöùc veà baøi môùi cho HS nhö sau: Hy Laïp vaø Roâma bao goàm nhieàu ñaûo nhoû, naèm treân bôø Baéc Ñòa Trung Haûi. Ñòa Trung Haûi gioáng nhö caùi hoà lôùn, taïo neân söï giao thoâng thuaän lôïi giöõa caùc nöôùc vôùi nhau, do ñoù töø raát sôùm ñaõ coù nhöõng hoaït ñoäng haøng haûi, ngö nghieäp vaø thöông nghieäp bieån. Treân cô sôû ñoù, Hy Laïp vaø Roâma ñaõ phaùt trieån raát cao veà kinh teá vaø xaõ hoäi laøm cô sôû cho moät neàn vaên hoaù raát röïc rôõ. Ñeå hieåu ñöôïc ñieàu kieän töï nhieân ñaõ chi phoái söï phaùt trieån kinh teá vaø xaõ hoäi cuûa caùc quoác gia coå ñaïi Hy laïp, Roâma nhö theá naøo? Theá naøo laø thò quoác? Söï hình thaønh theå cheá Nhaø nöôùc daân chuû coäng hoaø ra sao? Nhöõng thaønh töïu vaên hoaù tieâu bieåu cuûa cö daân coå ñaïi Hy laïp, Roâma ñeå laïi cho loaøi ngöôøi? So saùnh noù vôùi caùc quoác gia coå ñaïi phöông Ñoâng? Chuùng ta cuøng tìm hieåu baøi hoïc hoâm nay ñeå traû lôøi cho nhöõng vaán ñeà treân. 3. Toå chöùc caùc hoaït ñoäng treân lôùp Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø Nhöõng kieán thöùc HS caàn troø naém vöõng Hoaït ñoäng 1: Caû lôùp vaø caù  Thieân nhieân vaø ñôøi nhaân soáng cuûa con ngöôøi. GV gôïi laïi ôû caùc quoác gia coå ñaïi phöông Ñoâng hình thaønh sôùm nhôø ñieàu kieän töï nhieân thuaän lôïi. Coøn ñieàu kieän töï nhieân ôû caùc quoác gia Ñòa Trung Haûi coù nhöõng thuaän

Trang 24

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø lôïi vaø khoù khaên gì? - HS ñoïc SGK traû lôøi caâu hoûi, HS khaùc coù theå boå sung cho baïn. GV nhaän xeùt, boå sung vaø choát yù:

GV phaân tích cho HS thaáy ñöôïc: Vôùi coâng cuï baèng ñoàng trong ñieàu kieän töï nhieân nhö vaäy thì chöa theå hình thaønh xaõ hoäi coù giai caáp vaø Nhaø nöôùc. - GV neâu caâu hoûi: YÙ nghóa cuûa coâng cuï baèng saét ñoái vôùi vuøng Ñòa Trung Haûi? HS ñoïc SGK vaø traû lôøi caâu hoûi. GV nhaän xeùt vaø keát luaän: - Vieäc coâng cuï baèng saét ra ñôøi coù yù nghóa khoâng chæ coù taùc duïng trong canh taùc caøy saâu, cuoác baãm, môû roäng dieän tích troàng troït maø coøn môû ra moät trình ñoä kyõ thuaät cao hôn vaø toaøn dieän (saûn xuaát thuû coâng vaø kinh teá haøng hoaù tieàn teä). Hoaït ñoäng 2: Laøm vieäc theo nhoùm - GV ñaët caâu hoûi: Nhoùm 1: Nguyeân nhaân ra ñôùi cuûa thò quoác? Ngheà chính cuûa thò quoác? Nhoùm 2: Toå chöùc cuûa thò quoác? - Cho caùc nhoùm ñoïc SGK vaø thaûo luaän vôùi nhau sau ñoù goïi caùc nhoùm leân trình baøy vaø boå sung cho nhau. - Cuoái cuøng GV nhaän xeùt vaø choát yù: Nhoùm 1: Do ñòa hình chia caét, ñaát ñai nhieàu vuøng nhoû, khoâng

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng - Hy Laïp, Roâma naèm ôû ven bieån Ñòa Trung Haûi, nhieàu ñaûo, ñaát canh taùc ít caø cöùng, ñaõ taïo ra nhöõng thuaän lôïi vaø khoù khaên: + Thuaän lôïi: Coù bieån, nhieàu haûi caûng, giao thoâng treân bieån deã daøng, ngheà haøng haûi sôùm phaùt trieån. + Khoù khaên: Ñaát ít vaø xaáu, neân chæ thích hôïp loaïi caây laâu naêm, do ñoù löông thöïc thieáu luoân phaûi nhaäp.

- Vieäc coâng cuï baèng saét ra ñôøi coù yù nghóa: Dieän tích troàng troït taêng, saûn xuaát thuû coâng vaø kinh teá haøng hoaù tieàn teä phaùt trieån. Nhö vaäy, cuoäc soáng ban ñaàu cuûa cö daân Ñòa Trung Haûi laø: sôùm bieát buoân baùn, ñi bieån vaø troàng troït.  Thò quoác Ñòa Trung Haûi

Quoác: tình traïng ñaát ñai phaân taùn nhoû vaø ñaëc ñieåm cuûa cö daân soáng baèng ngheà thuû coâng vaø thöôøng nghieäp neân ñaõ hình thaønh caùc thò quoác.

Trang 25

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø coù ñieàu kieän taäp trung daân cö ôû moät nôi. Hôn nöõa ngheà buoân baùn vaø laøm ngheà thuû coâng laø chính neân moãi boä laïc soáng ôû töøng moûm baùn ñaûo, khi hình thaønh xaõ hoäi coù giai caáp thì ñaây cuõng hình thaønh Nhaø nöôùc (Thò quoác). Nhoùm 2: Toå chöùc cuûa thò quoác: Chuû yeáu laø thaønh thò vôùi vuøng ñaát ñai troàng troït bao quanh. Thaønh thò coù phoá xaù, laâu ñaøi, ñeàn thôø, saân vaãn ñoäng, nhaø haùt vaø quan troïng laø coù beán caûng. GV cho HS tìm hieåu veà thaønh thò Aten (SGK) ñeå minh hoaï. Hoaït ñoäng 3: Hoaït ñoäng taäp theå GV ñaët caâu hoûi cho caû lôùp suy nghó vaø goïi moät soá HS traû lôøi: Theå cheá daân chuû coå ñaïi bieåu hieän ôû ñieåm naøo? So vôùi phöông Ñoâng? HS ñoïc SGK vaø traû lôøi, caùc caù nhaân boå sung cho nhau. - Khoâng chaáp nhaän coù vua, coù Ñaïiioâò coâng daân, Hoäi ñoàng 500 nhö ôû Aten, tieán boä hôn ôû phöông Ñoâng (quyeàn löïc naèm trong tay quyù toäc maø cao nhaát laø vua). GV boå sung cho HS vaø phaân tích theâm, laáy ví duï ôû Aten, GV ñaët caâu hoûi ñeå HS suy nghó tieáp: Coù phaûi ai cuõng coù quyeàn coâng daân hay khoâng? Vaäy baûn chaát cuûa neàn daân chuû ôû ñaây laø gì? HS suy nghó traû lôøi, GV boå sung phaân tích vaø choát yù: Baûn chaát cuûa neàn daân chuû coå ñaïi ôû Hy Laïp, Roâma: Ñoù laø neàn daân chuû chuû noâ (phuï nöõ vaø noâ leä khoâng coù quyeàn coâng daân), vai troø cuûa chuû noâ raát lôùn trong xaõ hoäi vöøa coù quyeàn löïc chính trò vöøa giaøu coù döïa treân söï boùc loät noâ leä (laø caùc oâng chuû, sôû höõu noâ leä). - GV coù theå cho HS töï ñoïc theâm SGK ñeå hieåu theâm veà kinh teá cuûa

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng - Toå chöùc cuûa thò quoác : Veà ñôn vò haønh chính laø moät nöôùc, trong thaønh thò laø chuû yeáu. Thaønh thò coù laâu ñaøi, phoá xaù, saân vaän ñoäng vaø beán caûng.

- Tính chaát daân chuû cuûa thò quoác: Quyeàn löïc khoâng naèm trong tay quyù toäc maø naèm trong tay Ñaïi hoäi coâng daân, Hoäi ñoàng 500,… moïi coâng daân ñeàu ñöôïc phaùt bieåu vaø bieåu quyeát nhöõng coâng vieäc lôùn cuûa quoác gia.

- Baûn chaát cuûa neàn daân chuû coå ñaïi ôû Hy Laïp, Roâma: Ñoù laø neàn daân chuû chuû noâ, döïa vaøo söï boùc loät thaäm teä cuûa chuû noâ ñoái vôùi noâ leä.

Trang 26

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø caùc thò quoác, moái quan heä giöõa caùc thò quoác. Ngoaøi ra gôïi yù cho HS xem töôïng Peâriclet: OÂng laø ai? Laø ngöôøi theá aøo? Taïi sao ngöôøi ta laïi taïc töôïng oâng? (OÂng laø ngöôøi anh huøng chæ huy ñaùnh thaéng Ba Tö, coù coâng xaây döïng Aten thònh vöôïng ñeïp ñeõ. Trong xaõ hoäi daân chuû coå ñaïi, hình töôïng cao quyù nhaát laø ngöôøi chieán só bình thöôøng, gaàn guõi thaân maät, ñöôïc ñaët ôû quaûng tröôøng ñeå toû loøng toân kính, ngöôõng moä). GV khai thaùc keânh hình 6 trong SGK vaø ñaët caâu hoûi cho Hs suy nghó: Taïi sao noâ leä laïi ñaáu tranh? Haäu quaû cuûa caùc cuoäc ñaáu tranh ñoù? (Caâu hoûi naøy neáu coù thôøi gian thì cho HS thaûo luaän treân lôùp, neáu khoâng coøn thôøi gian , GV cho HS veà nhaø suy nghó). Tieát 2. (Daønh cho muïc vaên hoaù coå ñaïi hy laïp vaø Roâma) - Kieåm tra baøi cuõ: Caâu hoûi ôû muïc treân. GV daãn daét HS vaøo baøi môùi: Moät cheá ñoä döïa treân söï boùc loät cuûa chuû noâ ñoái vôùi noâ leä ngöôøi ta goïi ñoù laø cheá ñoä chieám höõu noâ leä, noâ leä bò boùc loät vaø ñaõ ñaáu tranh laøm cho thôøi coå ñaïi vaø cheá ñoä chieám höõu noâ leä chaám döùt. Nhöng cuõng ôû thôøi kyø ñoù, döïa vaøo trình ñoä phaùt trieån cao veà kinh teá coâng thöông vaø theå cheá daân chuû, cö daân coå ñaïi Ñòa Trung Haûi ñaõ ñeå laïi cho nhaân loaïi moät neàn vaên hoaù röïc rôõ. Nhöõng thaønh töïu ñoù laø gì, tieát hoïc naøy seõ giuùp caùc em thaáy ñöôïc nhöõng giaù trò vaên hoaù ñoù. Hoaït ñoäng 4: Hoaït ñoäng theo nhoùm GV cho HS baøi taäp söu taàm veà vaên hoaù coå ñaïi Hy Laïp, Roâma töø ôû nhaø tröôùc, tieát naøy HS trình baøy theo nhoùm theo yeâu caàu ñaët ra cuûa GV. GV ñaët caâu hoûi: Nhöõng hieåu

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

 Vaên hoaù coå ñaïi Hy Laïp vaø Roâma

a. Lòch vaø chöõ vieát - Lòch: cö daân coå ñaïi Ñòa Trung Haûi ñaõ tính ñöôïc moät naêm coù 365 ngaøy vaø 1/4 neân hoï ñònh ra moät thaùng laàn löôït coù 30 vaø 31 ngaøy, rieâng thaùng hai coù 28 ngaøy.

Trang 27

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø bieát cuûa cö daân Ñòa Trung haûi veà lòch vaø chöõ vieát? So vôùi cö daân coå ñaïi phöông Ñoâng coù gì tieán boä hôn? YÙ nghóa cuûa vieäc phaùt minh ra chöõ vieát? Ñaïi dieän nhoùm 1 leân trình baøy caùc nhoùm khaùc boå sung, sau ñoù GV choát laïi vaø cho ñieåm (ñieàu naøy seõ ñoäng vieân ñöôïc HS). GV neân coù caùc caâu hoûi gôïi môû cho caùc nhoùm thaûo luaän vaø traû lôøi nhö: Quan nieäm cuûa cö daân Ñòa Trung Haûi veà traùi ñaát, maët trôøi? Caùch tính lòch so vôùi cö daân coå ñaïi phöông Ñoâng? Chöõ vieát cuûa cö daân Ñòa Trung haûi coù deã ñoïc, deã vieát hôn phöông Ñoâng khoâng? Nhöõng chöõ treân Khaûi hoaøn moân Trai-an coù gì gioáng vôùi chöõ vieát chuùng ta ñang söû duïng baây giôø?

GV ñaët caâu hoûi: Haõy trình baøy nhöõng hieåu bieát cuûa nhoùm em veà caùc lónh vöïc khoa hoïc cuûa cö daân coå ñaïi Ñòa Trung haûi? Taïi sao noùi: "Khoa hoïc ñaõ coù töø laâu nhöng ñeán Hy Laïp, Roâma khoa hoïc môùi thöïc söï trôû thaønh khoa hoïc"? Cho ñaïi dieän nhoùm 2 leân trình baøy veà caùc lónh vöïc toaùn, lyù, söû , ñòa veà caùc ñònh lyù Ta-leùt, Pitagio hay Acsimet (caâu chuyeän veà nhaø baùc hoïc Acsimet), coù theå ghi leân baûng giôùi thieäu cho caû lôùp moät ñònh lyù. Caùc nhoùm khaùc boå sung cho nhoùm baïn. GV nhaän xeùt, choát yù vaø cho ñieåm nhoùm trình baøy. - GV ñaët caâu hoûi: Nhöõng thaønh töïu veà vaên hoaù, ngheä thuaät cuûa cö daân coå ñaïi Ñòa Trung Haûi? Nhoùm 3 leân trình baøy vaø caùc nhoùm khaùc boå sung. - Vaên hoïc: Coù caùc anh huøng ca noåi tieáng cuûa Hoâmerô laø Iliat vaø OÂñixeâ; Kòch coù nhaø vieát kòch

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng Duø chöa thaät chính xaùc nhöng cuõng raát gaàn vôùi hieåu bieát ngaøy nay. - Chöõ vieát: Paùht minh ra heä thoáng chöõ caùi A, B, C, … luùc ñaàu coù 20 chöõ caùi, sau theâm 6 chöõ nöõa ñeå trôû thaønh heä thoáng chöõ caùi hoaøn chænh nhö ngaøy nay. - YÙ nghóa cuûa vieäc phaùt minh ra chöõ vieát: ñaây laø coáng hieán lôùn lao cuûa cö daân ñòa Trung haûi cho neàn vaên minh nhaân loaïi.

b. Söï ra ñôøi cuûa khoa hoïc Chuû yeáu caùc lónh vöïc: toaùn, lyù, söû, ñòa. - Khoa hoïc ñeán thôøi Hy laïp, Roâma môùi thöïc söï trôû thaønh khoa hoïc vì coù ñoä chính xaùc cuûa khoa hoïc, ñaït tôùi trình ñoä khaùi quaùt thaønh ñòa lyù, lyù thuyeát vaø noù ñöôïc thöïc hieän bôûi caùc nhaø khoa hoïc coù teân tuoåi, ñaët neàn moùng cho ngaønh khoa hoïc ñoù. c. Vaên hoïc - Chuû yeáu laø kòch (kòch keøm theo haùt). - Moät soá nhaø vieát kòch tieâu bieåu nhö Soâ phoác, EÂ-sin, … - Giaù trò cuûa caùc vôû kòch: Ca ngôïi caùi ñeïp, caùi thieän vaø coù tính nhaân ñaïo saâu saéc.

Trang 28

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø Xoâphoáclô vôû Ôñíp laøm vua, EÂ-sin vieát ôû OÂ-re-xti, … - GV coù theå keå cho HS nghe cuï theå moät caâu chuyeän vaø cho HS nhaän xeùt veà noäi dung? (mang tính nhaân ñaïo, ñeà cao caùi thieän, caùi ñeïp, phaûn aùnh caùc quan heä trong xaõ hoäi, …) - Ngheä thuaät: Cho caùc em giôùi thieäu veà caùc taùc phaåm ngheä thuaät maø caùc em söu taàm ñöôïc, mieâu taû ñeàn Paùc-teâ-noâng, Ñaáu tröôøng ôû Roâ-ma trong SGK, ngoaøi ra cho HS quan saùt tranh: töôïng löïc só neùm ñóa, tranh töôïng nöõ thaàn Atheâna, … - GV ñaët caâu hoûi: Haõy nhaän xeùt veà ngheä thuaät cuûa Hy Laïp, Roâma? - GV goïi HS traû lôøi vaø caùc nhoùm boå sung cho nhau, sau ñoù GV choát yù: Chuû yeáu laø ngheä thuaät taïc töôïng thaàn vaø ngheä thuaät xaây döïng caùc ñeàn thôø thaàn. Töôïng maø raát "ngöôøi", raát sinh ñoäng, thanh khieát. Caùc coâng trình ngheä thuaät chuû yeáu laøm baèng ñaù caåm thaïch traéng: "Thanh thoaùt… laøm say meâ loøng ngöôøi laø kieät taùc cuûa muoân ñôøi". 4. Sô keát baøi hoïc

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

d. Ngheä thuaät

- Ngheä thuaät taïc töôïng thaàn vaø xaây ñeàn thôø thaàn ñaït ñeán ñænh cao.

GV kieåm tra hoaït ñoäng nhaän thöùc cuûa HS, yeâu caàu HS nhaéc laïi ñaëc tröng veà ñieàu kieän töï nhieân, kinh teá, theå cheá chính trò, xaõ hoäi vaø nhöõng thaønh töïu vaên hoaù tieâu bieåu cuûa caùc quoác gia coå ñaïi Ñòa Trung Haûi. 5. Daën doø, ra baøi taäp veà nhaø - Hoïc baøi cuõ, laøm baøi taäp trong SGK vaø laäp baûng so saùnh hai moâ hình xaõ hoäi coå ñaïi (veà ñieàu kieän töï nhieân, kinh teá, chính trò, xaõ hoäi).

Trang 29

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 CHÖÔNG III TRUNG QUOÁC THÔØI PHONG KIEÁN Baøi 5 TRUNG QUOÁC THÔØI PHONG KIEÁN (2 tieát) I. MUÏC TIEÂU BAØI HOÏC 1. Kieán thöùc Naém ñöôïc: - Söï hình thaønh xaõ hoäi phong kieán ôû Trung Quoác vaø caùc quan heä trong xaõ hoäi. - Boä maùy chính quyeàn phong kieán ñöôïc hình thaønh, cuûng coá töø thôøi Taàn - Haùn cho ñeán thôøi Minh - Thanh. Chính saùch xaâm löôïc chieám ñaát ñaïi cuûa caùc hoaøng ñeá Trung Hoa. - Nhöõng ñaëc ñieåm veà kinh teá Trung Quoác thôøi phong kieán: Noâng nghieäp laø chuû yeáu, höng thònh theo chu kyø, maàm moáng kinh teá TBCN ñaõ xuaát hieän nhöng coøn yeáu ôùt. - Vaên hoaù Trung Quoác phaùt trieån röïc rôõ. 2. Tö töôûng - Giuùp HS thaáy ñöôïc tính chaát phi nghóa cuûa caùc cuoäc xaâm löôïc cuûa caùc trieàu ñaïi phong kieán Trung quoác. - Quyù troïng caùc di saûn vaên hoaù, hieåu ñöôïc caùc aûnh höôûng cuûa vaên hoaù trung quoác ñoái vôùi Vieät Nam. 3. Kyõ naêng - Treân cô sôû caùc söï kieän lòch söû, giuùp HS bieát phaân tích vaø ruùt ra keát luaän. - Bieát veõ sô ñoà hoaëc töï veõ ñöôïc löôïc ñoà ñeå hieåu ñöôïc baøi giaûng. - Naém vöõng caùc khaùi nieäm cô baûn. II. THIEÁT BÒ, TAØI LIEÄU DAÏY - HOÏC - Baûn ñoà Trung Quoác qua caùc thôøi kyø. - Söu taàm tranh aûnh nhö: Vaïn lyù tröôøng thaønh, Coá cung, ñoà goám söù cuûa Trung Quoác thôøi phong kieán. Caùc baøi thô Ñöôøng hay, caùc tieåu thuyeát thôøi Minh - Thanh. - Veõ caùc sô ñoà veà söï hình thaønh xaõ hoäi phong kieán Trung quoác, sô ñoà veà boä maùy Nhaø nöôùc thôøi Minh - Thanh. III. TIEÁN TRÌNH TOÅ CHÖÙC DAÏY - HOÏC 1. Kieåm tra baøi cuõ Caâu hoûi: taïi sao noùi "khoa hoïc ñaõ coù töø laâu nhöng ñeán thôøi Hy Laïp, Roâma khoa hoïc môùi trôû thaønh khoa hoïc"?

Trang 30

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 2. Daãn daét baøi môùi GV khaùi quaùt phaàn kieåm tra baøi cuõ vaø daãn daét HS vaøo baøi môùi, neâu nhieäm vuï nhaän thöùc baøi môùi nhö sau: Treân cô sôû thuoäc moâ hình caùc quoác gia coå ñaïi phöông Ñoâng, Trung Quoác vaøo nhöõng theá kyû cuoái coâng nguyeân do söï phaùt trieån cuûa saûn xuaát, xaõ hoäi phaân hoaù giai caáp neân cheá ñoä phong kieán ôû ñaây ñaõ sôùm hình thaønh. Nhaø Taàn ñaõ khôûi ñaàu xaây döïng chính quyeàn phong kieán, hoaøng ñeá coù quyeàn tuyeät ñoái. Kinh teá phong kieán trung quoác chuû yeáu laø noâng nghieäp phaùt trieån thaêng traàm theo söï höng thònh cuûa chính trò. Cuoái thôøi Minh - Thanh ñaõ xuaát hieän maàm moáng quan heä saûn xuaát TBCN nhöng noù khoâng phaùt trieån ñöôïc. Treân cô sôû nhöõng ñieàu kieän kinh teá xaõ hoäi môùi, keá thöøa truyeàn thoáng cuûa neàn vaên mình coå ñaïi, nhaân daân Trung Quoác ñaõ ñaït nhieàu thaønh töïu vaên hoaù röïc rôõ. Ñeå hieåu ñöôïc quaù trình hình thaønh cheá ñoä phong kieán ra sao? Phaùt trieån qua caùc trieàu ñaïi nhö theá naøo? Söï höng thònh veà kinh teá gaén vôùi chính trò theá naøo? Taïi sao coù caùc cuoäc khôûi nghóa noâng daân vaøo cuoái caùc trieàu ñaïi. Nhöõng thaønh töïu vaên hoaù röïc rôõ cuûa Trung quoác laø gì? Baøi hoïc hoâm nay giuùp caùc em naém baét ñöôïc nhöõng vaán ñeà treân. 3. Toå chöùc caùc hoaït ñoäng treân lôùp Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng Hoaït ñoäng 1: hoaït ñoäng caù  Cheá ñoä phong kieán nhaân thôøi taàn - Haùn - Tröôùc heát GV gôïi laïi cho HS nhôù laïi kieán thöùc ñaõ hoïc ôû baøi caùc quoác gia coå ñaïi phöông Ñoâng, veà caùc giai caáp cô baûn trong xaõ hoäi, sau ñoù ñaët caâu hoûi: - Vieäc söû duïng coâng cuï baèng saét ôû Trung quoác vaøo theá kyû V TCN coù taùc duïng gì? Cho HS caû lôùp xem sô ñoà treo baûng vaø goïi moät HS traû lôøi, caùc HS khaùc boå sung cho baïn. Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Quyù toäc

ND giaøu

Quyù toäc

Noâng daân coâng xaõ

Noâng ND daân töï lónh canh ND canh HS döïa vaøo ngheøo nhöõng kieán thöùc ñaõ

hoïc ôû nhöõng baøi tröôùc vaø döïa vaøo sô ñoà ñeå traû lôøi. GV cuûng coá vaø giaûi thích theâm cho HS roõ: - Trong xaõ hoäi Trung Quoác, töø khi

Trang 31

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø ñoà saét xuaát hieän, xaõ hoäi ñaõ coù söï phaân hoaù, hình thaønh hai giai caáp môùi ñòa chuû vaø noâng daân lónh canh, töø ñaây hình thaønh quan heä saûn xuaát phong kieán, ñoù laø quan heä boùc loät giöõa ñòa chuû vaø noâng daân lónh canh thay theá cho quan heä boùc loät quyù toäc vaø noâng daân coâng xaõ. - Nhaø Taàn - Haùn ñöôïc hình thaønh nhö theá naøo? Taïi sao nhaø Taàn laïi thoáng nhaát ñöôïc Trung Quoác? Cho HS ñoïc SGK, goïi moät HS traû lôøi vaø caùc em khaùc boå sung. GV cuûng coá vaø choát yù: Treân löu vöïc Hoaøng Haø vaø Tröôøng Giang thôøi coå ñaïi coù nhieàu nöôùc ngoû thöôøng chieán tranh xaâu xeù thoân tính laãn nhau laøm thaønh cuïc dieän Xuaân Thu chieán quoác. Ñeán theá kyû IV - TCN, Nhaø Taàn coù tieàm löïc kinh teá, quaân söï maïnh hôn caû ñaõ laàn löôït tieâu dieät caùc ñoái thuû. Ñeán naêm 221TCN, ñaõ thoáng nhaát Trung quoác, vua Taàn töï xöng laø Taàn Thuyû Hoaøng, cheá ñoä phong kieán Trung Quoác hình thaønh. Nhaø Taàn toàn taïi ñöôïc 15 naêm sau ñoù bò cuoäc khôûi nghóa cuûa Traàn Thaéng vaø Ngoâ Quaûng laøm cho suïp ñoå. - Löu Bang laäp ra Nhaø Haùn 206 TCN 220. Ñeán ñaây cheá ñoä phong kieán Trung quoác ñaõ ñöôïc xaùc laäp. - GV cho HS quan saùt sô ñoà toå chöùc boä maùy Nhaø nöôùc phong kieán vaø traû lôøi caâu hoûi: Toå chöùc boä maùy Nhaø nöôùc phong kieán thôøi Taàn Hoaøng ñeá Haùn ôû Trung Öông vaø ñòa phöông nhö theá naøo? GV ñaët caâu hoûi: Haõy keå teân caùc cuoäc khôûi nghóa cuûa nhaân daân ta Thöøalaïi töôùng Thaùi uyù Nhaø choáng söï xaâm löôïc cuûa Taàn, Nhaø Haùn? (gôïi yù VD cuoäc khôûi nghóa cuûa nhaân daân ta choáng quaân Caùc Taàn TCN, Caùc cuoäc khôûiCaùc nghóa Caùc Hai Baø chöùc chöùc tröng choáng quaân Haùn naêm 40…).

quan khaùc

quan vaên

quan voõ

quan khaùc

Quaän

Quaän

Huyeä Huyeä

Huyeä Huyeä

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng a. Söï hình thaønh nhaø Taàn Haùn:

- Naêm 221 - TCN, nhaø Taàn ñaõ thoáng nhaát Trung Quoác, vua Taàn töï xöng laø Taàn Thuyõ Hoaøng. - Löu Bang laäp ra Nhaø Haùn 206 - 220 TCN. Ñeán ñaây cheá ñoä phong kieán Trung Quoác ñaõ ñöôïc xaùc laäp.

b. Toå chöùc boä maùy nhaø nöôùc thôøi Taàn - Haùn - ÔÛ TW: Hoaøng ñeá coù quyeàn tuyeät ñoái, beân döôùi coù thöøa töôùng, thaùi uyù cuøng caùc quan vaên, voõ.

- ÔÛ ñòa phöông: Quan thaùi thuù vaø Huyeän leänh. (Tuyeån duïng quan laïi chuû yeáu laø hình thöùc tieán cöû).

- Chính saùch xaâm löôïc cuûa nhaø Taàn - Haùn: xaâm löôïc caùc vuøng xung quanh, xaâm löôïc Trieàu Tieân vaø ñaát ñai cuûa ngöôøi Vieät coå.

Trang 32

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Hoaït ñoäng 2: Hoaït ñoäng theo nhoùm - GV neâu caâu hoûi cho töøng nhoùm: + Nhoùm 1: Nhaø Ñöôøng ñöôïc thaønh laäp nhö theá naøo? Kinh teá thôøi Ñöôøng so vôùi caùc trieàu ñaïi tröôùc? Noäi dung cuûa chính saùch Quaân ñieàn? + Nhoùm 2: Boä maùy Nhaø nöôùc thôøi Ñöôøng coù gì khaùc so vôùi caùc trieàu ñaïi tröôùc? + Nhoùm 3: Vì sao laïi noå ra caùc cuoäc khôûi nghóa noâng daân vaøo cuoái trieàu ñaïi nhaø Ñöôøng? HS thaûo luaän töøng nhoùm ñoïc SGK, tìm yù traû lôøi vaø thaûo luaän vôùi nhau. Sau ñoù ñaïi dieän caùc nhoùm leân trình baøy, caùc nhoùm khaùc nghe vaø boå sung. - Cuoái cuøng GV nhaän xeùt vaø choát yù: + Nhoùm 1: Sau Nhaø Haùn, Trung Quoác laâm vaøo tình traïng loaïn laïc keùo daøi, Lyù Uyeân deïp ñöôïc loaïn, leân ngoâi Hoaøng ñeá, laäp ra Nhaø ñöôøng (618 - 907). - Kinh teá nhaø Ñöôøng phaùt trieån hôn caùc trieàu ñaïi tröôùc ñaëc bieät trong noâng nghieäp coù chính saùch quaân ñieàn (laáy ruoäng ñaát coâng vaø ruoäng ñaát boû hoang chia cho noâng daân. Khi nhaän ruoäng noâng daân phaûi noäp thueá cho Nhaø nöôùc theo cheá ñoä toâ, dung, ñieäu, noäp baèng luùa, ngaøy coâng lao dòch vaø baèng vaûi). Ngoaøi ra thuû coâng nghieäp vaø thöông

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

 Söï phaùt trieån cheá ñoä phong kieán döôùi thôøi Ñöôøng

a. Veà kinh teá: + Noâng nghieäp: chính saùch quaân ñieàn, aùp duïng kyõ thuaät canh taùc môùi, choïn gioáng … daãn tôùi naêng suaát taêng. + Thuû coâng nghieäp vaø thöông nghieäp phaùt trieån thònh ñaït: coù caùc xöôûng thuû coâng (taùc phöôøng) luyeän saét, ñoùng thuyeàn. → Kinh teá thôøi Ñöôøng phaùt trieån cao hôn so vôùi caùc trieàu ñaïi tröôùc. b. Veà chính trò - Töøng böôùc hoaøn thieän chính quyeàn töø TW xuoáng ñòa phöông, coù chöùc Tieát ñoä söù

Trang 33

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng nghieäp thònh ñaït döôùi thôøi Ñöôøng. - Tuyeån duïng quan laïi baèng + Nhoùm 2: Boä maùy Nhaø nöôùc thi cöû (beân caïnh cöû con em nhaø Ñöôøng tieáp tuïc ñöôïc cuûng coá thaân tín xuoáng caùc ñòa töø TW ñeán ñòa phöông laøm cho boä phöông). maùy cai trò phong kieán ngaøy caøng hoaøn chænh. Coù theâm chöùc Tieát ñoä söù. Choïn quan laïi beân caïnh vieäc cöû con em quan laïi cai quaûn ôû ñòa phöông coøn coù cheá ñoä thi tuyeån choïn ngöôøi laøm quan. - Nhaø Ñöôøng tieáp tuïc chính saùch - Maâu thuaãn xaõ hoäi daãn xaâm löôïc laùng gieàng, môû roäng laõnh ñeán khôûi nghóa noâng daân thoå. Nhaø Ñöôøng ñaõ töøng ñaëc aùch theá kyû X khieán cho nhaø thoáng trò leân ñaát nöôùc ta vaø ñaõ bò Ñöôøng suïp ñoå. nhaân daân ta vuøng leân khôûi nghóa trong ñoù coù cuoäc khôûi nghóa tieâu bieåu cuûa Mai Thuùc Loan (naêm 722), choáng laïi söï ñoâ hoä cuûa nhaø Ñöôøng. + Nhoùm 3: Cuoái trieàu ñaïi Nhaø Ñöôøng, maâu thuaãn xaõ hoäi giöõa noâng daân vôùi ñòa chuû quan laïi ngaøy caøng gay gaét daãn ñeán khôûi nghóa noâng daân vaø nhaø Ñöôøng suïp ñoå. Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Hoaït ñoäng 3: Hoaït ñoäng taäp theå vaø caù nhaân GV ñaët caâu hoûi cho caû lôùp: Nhaø Minh, nhaø Thanh ñöôïc thaønh laäp nhö theá naøo? - Cho HS tìm hieåu SGK vaø traû lôøi, goïi moät HS traû lôøi, HS khaùc boå sung. - GV nhaän xeùt vaø choát yù: sau nhaø Ñöôøng ñeán nhaø Toáng, nhaø Nguyeân. - Phong traøo khôûi nghóa noâng daân cuûa Chu Nguyeân Chöông ñaõ thaønh laäp nhaø Minh (1638 - 1644). Khôûi nghóa cuûa Lyù Töï Thaønh laøm cho nhaø Minh suïp ñoå, giöõa luùc ñoù boä toäc Maõn Thanh ôû phía Baéc Trung quoác ñaõ ñaùnh baïi Lyù Töï Thaønh laäp ra nhaø Thanho (1644 - 1911). - GV ñaët caâu hoûi: Döôùi thôøi Minh kinh teá Trung quoác coù ñieåm gì môùi so vôùi caùc trieàu ñaïi tröôùc? Bieåu hieän? - GV cho caû lôùp thaûo luaän vaø goïi moät HS traû lôøi, caùc HS khaùc coù theå boå sung cho baïn.

 Trung Quoác thôøi Minh Thanh a. Söï thaønh laäp nhaø Minh nhaø Thanh: - Nhaø Minh thaønh laäp (1638 1644), ngöôøi saùng laäp laø chu Nguyeân Chöông. - Nhaø Thanh thaønh laäp 1644 - 1911.

b. Söï phaùt trieån kinh teá döôùi trieàu Minh: Töø theá kyû XVI ñaõ xuaát hieän maàm moáng kinh teá TBCN: + Thuû coâng nghieäp: xuaát hieän coâng tröôøng thuû coâng, quan heä chuû - ngöôøi laøm thueâ. + Thöông nghieäp phaùt trieån

Trang 34

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng - GV nhaän xeùt vaø choát laïi: Caùc thaønh thò môû roäng vaø vua trieàu Minh ñaõ thi haønh nhieàu phoàn thònh. bieän phaùp nhaèm khoâi phuïc, phaùt trieån kinh teá. Ñaàu theá kyû XVI quan heä saûn xuaát TBCN ñaõ xuaát hieän trong caùc ngaønh noâng nghieäp, thuû coâng nghieäp, thöông nghieäp. Caùc thaønh thò moïc leân nhieàu vaø raát phoàn thònh. Baéc Kinh, Nam Kinh khoâng chæ laø trung taâm chính trò maø coøn laø trung taâm kinh teá lôùn. - GV coù theå giaûi thích theâm: Söï thònh trò cuûa Nhaø Minh coøn bieåu hieän ôû lónh vöïc chính trò: ngay töø khi leân ngoâi, Minh Thaùi Toå ñaõ quan taâm ñeán xaây döïng cheá ñoä quaân chuû chuyeân cheá TW taäp quyeàn (quyeàn c. Veà chính trò: Boä maùy löïc ngaøy caøng taäp trung vaøo tay nhaø Nhaø nöôùc phong kieán ngaøy vua, boû chöùc thöøa töôùng, Thaùi uyù, caøng taäp quyeàn. Quyeàn löïc giuùp vieäc cho vua laø 6 boä, vua taäp ngaøy caùng taäp trung trong trung moïi quyeàn haønh trong tay, tröïc tay nhaø vua. tieáp chæ huy quaân ñoäi). - Môû roäng baønh tröôùng ra GV ñaët ra caâu hoûi: Taïi sao Nhaø beân ngoaøi trong ñoù coù sang Minh vôùi neàn kinh teá vaø chính trò xaâm löôïc ñaïi Vieät nhöng ñaõ thònh ñaït nhö vaäy laïi suïp ñoå? thaát baïi naëng neà. - Goïi HS traû lôøi vaø GV nhaän xeùt vaø phaân tích cho HS thaáy: Cuõng nhö caùc trieàu ñaïi phong kieán tröôùc ñoù, cuoái trieàu Minh ruoäng ñaát ngaøy caøng taäp trung vaøo tay giai caáp quyù toäc, ñòa chuû coøn noâng daân ngaøy caøng cöïc khoå ruoäng ít, söu cao, thueá d. Chính saùch cuûa nhaø naëng coäng vôùi ñi lính phuïc vuï cho Thanh: caùc cuoäc chieán tranh xaâm löôïc, môû roäng laõnh thoå cuûa caùc trieàu vua, vì - Ñoái noäi: Aùp böùc daân vaäy maâu thuaãn giöõa noâng daân vôùi toäc, mua chuoäc ñòa chuû ñòa chuû ngaøy caøng gay gaét vaø cuoäc ngöôøi Haùn. khôûi nghóa noâng daân cuûa Lyù Töï - Ñoái ngoaïi: thi haønh chính Thaønh laøm cho nhaø Minh suïp ñoå. saùch "beá quan toaû caûng". GV ñaët caâu hoûi: Chính saùch cai trò → Cheá ñoä phong kieán Nhaø cuûa Nhaø Thanh? Thanh suïp ñoå naêm 1911. Goïi 1 HS traû lôøi, caùc HS boå sung sau ñoù GV nhaän xeùt, choát yù: Ngöôøi Maõn Thanh khi vaøo Trung Quoác laäp ra nhaø Thanh vaø thi haønh chính saùch aùp böùc daân toäc, baét ngöôøi Trung Quoác aên maëc vaø theo phong tuïc ngöôøi Maõn, mua chuoäc ñòa chuû ngöôøi Haùn, giaûm thueá cho noâng Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Trang 35

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

daân nhöng maâu thuaãn daân toäc vaãn taêng daãn ñeán khôûi nghóa noâng daân khaép nôi. - Ñoái ngoaïi: thi haønh chính saùch "beá quan toaû caûng" trong boái caûnh bò söï nhoùm ngoù cuûa tö baûn phöông Taây daãn ñeán söï suy suïp cuûa cheá ñoä phong kieán. Caùch maïng Taân Hôïi naêm 1911 ñaõ laøm cho nhaø Thanh suïp ñoå. Hoaït ñoäng 4: Laøm vieäc theo nhoùm GV chia caû lôùp laøm 2 nhoùm chính vaø giao nhieäm vuï cho moãi nhoùm: - Nhoùm 1: Nhöõng thaønh töï treân lónh vöïc tö töôûng cuûa cheá ñoä phong kieán Trung Quoác? - Nhoùm 2: Nhöõng thaønh töïu treân caùc lónh vöïc söû hoïc, vaên hoïc, khoa hoïc kyõ thuaät? GV cho ñaïi dieän nhoùm trình baøy, vaø boå sung cho nhau, sau ñoù GV nhaän xeùt vaø choát yù: + Nhoùm 1: Nho giaùo giöõ vai troø quan troïng trong lónh vöïc tö töôûng. Ngöôøi khôûi xöôùng nho hoïc laø Khoång Töû. Töø thôøi Haùn Nho giaùo ñaõ trôû thaønh coâng cuï thoáng trò veà maët tinh thaàn vôùi quan nieäm veà vua - toâi, cha - con, choàng - vôï, nhöng veà sau Nho Giaùo caøng trôû leân baûo thuû, loãi thôøi vaø kìm haõm söï phaùt trieån cuûa xaõ hoäi. - Phaät giaùo cuõng thònh haønh nhaát laø thôøi Ñöôøng. Thôøi Ñöôøng, vua ñöôøng ñaõ cöû caùc nhaø sö sang AÁn Ñoä laáy kinh phaät nhö cuoäc haønh trình ñaày gian nan vaát vaû cuûa nhaø sö Ñöôøng Huyeàn Trang. + Nhoùm 2: baét ñaàu töø thôøi Taây Haùn, söû hoïc ñaõ trôû thaønh lónh vöïc ñoäc laäp, ngöôøi ñaët neàn moùng laø Tö Maõ Thieân vôùi boä söû kyù. Vaên hoïc: Thô phaùt trieån maïnh döôùi thôøi ñöôøng vôùi nhöõng taùc giaû tieâu bieåu: Ñoã Phuû, Lyù Baïch, Baïch Cö Dò, tieåu thuyeát phaùt trieån maïnh ôû thôøi Minh - Thanh vôùi caùc boä tieåu

 Vaên hoaù Trung quoác

a. Tö töôûng: - Nho giaùo giöõa vai troø quan troïng trong heä tö töôûng phong kieán coâng cuï tinh thaàn baûo veä cheá ñoä phong kieán, veà sau Nho giaùo caøng trôû leân baûo thuû, loãi thôøi vaø kìm haõm söï phaùt trieån cuûa xaõ hoäi. - Phaät giaùo cuõng thònh haønh nhaát laø thôøi Ñöôøng.

b. Söû hoïc: Tö Maõ Thieân vôùi boä söû kyù. c. Vaên hoïc: + Thô phaùt trieån maïnh döôùi thôøi Ñöôøng. + Tieåu thuyeát phaùt trieån maïnh ôû thôøi Minh - Thanh.

Trang 36

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø thuyeát noåi tieáng nhö Thuyû Höû cuûa thi Naïi Am, tam Quoác dieãn nghóa cuûa La Quaùn Trung, Taây Du Kyù cuûa Ngoâ Thöøa Aân, Hoàng Laâu Moäng cuûa Taøo tuyeát Caàn, caùc tieåu thuyeát cuûa Trung Quoác ñeàu döïa vaøo nhöõng söï kieän coù thaät vaø hö caáu theâm "7 thöïc, 3 hö", noù phaûn aùnh phaàn naøo ñôøi soáng cuûa nhaân daân Trung Quoác vaø caùc moái quan heä xaõ hoäi thôøi phong kieán (neáu coøn thôøi gian GV coù theå keå ngaén goïn noäi dung cuûa moät taùc phaåm …). Khoa hoïc kyõ thuaät: Ngöôøi Trung Quoác ñaït ñöôïc nhieàu thaønh töïu röïc rôõ trong lónh vöïc haøng haûi nhö baùnh laùi, la baøn, thuyeàn buoàm nhieàu lôùp. Ngheà in, laøm giaáy, goám, deät, luyeän saét, khai thaùc khí ñoát cuõng ñöôïc ngöôøi Trung Quoác bieát ñeán khaù sôùm (GV coù theå cho HS quan saùt caùc tranh söu taàm veà ñoà goám, söù, haøng deät, cho HS nhaän xeùt vaø GV phaân tích cho HS thaáy trình ñoä cao cuûa ngöôøi Trung Quoác trong vieäc saûn xuaát ra nhöõng saûn phaåm naøy). - GV cho Hs xem tranh Coá cung Baéc Kinh vaø yeâu caàu HS nhaän xeùt. Sau ñoù GV coù theå phaân tích cho HS thaáy uy quyeàn cuûa cheá ñoä phong kieán, nhöng ñoàng thôøi noù cuõng bieåu hieän taøi naêng vaø ngheä thuaät trong xaây döïng cuûa nhaân daân Trung Quoác. 4. Sô keát baøi hoïc

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng d. Khoa hoïc kyõ thuaät: Ñaït ñöôïc nhieàu thaønh töïu trong lónh vöïc haøng haûi, ngheà in laøm giaáy, goám, deät, luyeän saét vaø kyõ thuaät phuïc vuï cho cheá ñoä phong kieán.

GV kieåm tra hoaït ñoäng nhaän thöùc cuûa HS vôùi vieäc yeâu caàu HS neâu laïi söï hình thaønh xaõ hoäi phong kieán Trung Quoác, söï phaùt trieån cuûa cheá ñoä phong kieán Trung Quoác qua caùc trieàu ñaïi, ñieåm noåi baät cuûa moãi trieàu ñaïi? Vì sao cuoái caùc trieàu ñaïi ñeàu coù khôûi nghóa noâng daân? Nhöõng thaønh töïu vaên hoaù tieâu bieåu cuûa Trung Quoác thôøi phong kieán? 5. Baøi taäp - Daën doø veà nhaø - Hoïc baøi cuõ, laøm baøi taäp trong SGK, ñoïc tröôùc baøi môùi. - Baøi taäp:  Keå teân caùc trieàu ñaïi phong kieán Trung Quoác, thôøi gian toàn taïi? Trieàu ñaïi naøo cheá ñoä phong kieán ñaït ñeán ñænh cao? Bieåu hieän?

Trang 37

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10  Nhöõng thaønh töïu vaên hoaù chuû yeáu cuûa Trung Quoác thôøi phong kieán? Tìm hieåu taùc phaåm Söû kyù cuûa Tö Maõ Thieân.

Trang 38

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 CHÖÔNG IV AÁN ÑOÄ THÔØI PHONG KIEÁN Baøi 6 AÁN ÑOÄ THÔØI PHONG KIEÁN I. MUÏC TIEÂU BAØI HOÏC 1. Kieán thöùc Qua baøi hoïc giuùp Hs nhaän thöùc ñöôïc: - AÁn Ñoä laø quoác gia coù neàn vaên minh laâu ñôøi, phaùt trieån cao, cuøng Trung quoác coù aûnh höôûng saâu roäng ôû Chaâu AÙ vaø treân theá giôùi. - Thôøi Guùp-ta ñònh hình vaên hoaù truyeàn thoáng AÁn Ñoä. - Noäi dung cuûa vaên hoaù truyeàn thoáng. 2. Tö töôûng - Vaên hoaù AÁn Ñoä coù aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán Vieät Nam, taïo neân moái quan heä kinh teá vaø vaên hoaù maät thieát giöõa hai nöôùc. Ñoù laø cô sôû ñeå taêng cöôøng hieåu bieát, quan heä thaân tình, toân troïng laãn nhau giöõa hai nöôùc. 3. Kyõ naêng - Reøn luyeän kyõ naêng phaân tiùch, toång hôïp. II. THIEÁT BÒ, TAØI LIEÄU DAÏY - HOÏC - Löôïc ñoà AÁn Ñoä trong SGK phoùng to. - Baûn ñoà AÁn Ñoä ngaøy nay. - Tranh aûnh veà caùc coâng trình ngheä thuaät cuûa AÁn Ñoä. - Chuaån bò ñoaïn baêng video veà vaên hoaù AÁn Ñoä (ñaõ phaùt treân VTV2 vaøo thaùng 6-2003). III. TIEÁN TRÌNH TOÅ CHÖÙC DAÏY - HOÏC 1. Kieåm tra baøi cuõ - Caâu 1: Haõy neâu nhöõng neùt cô baûn trong boä maùy Nhaø nöôùc phong kieán Thôøi Taàn - Haùn vaø Ñöôøng? - Caâu 2: Maàm moáng kinh teá TBCN xuaát hieän ôû Trung Quoác khi naøo? Bieåu hieän? Taïi sao noù khoâng ñöôïc tieáp tuïc phaùt trieån?

2. Daãn daét baøi môùi GV khaùi quaùt phaàn kieåm tra baøi cuõ vaø daãn daét HS vaøo baøi môùi, neâu nhieäm vuï nhaän thöùc baøi môùi nhö sau:

Trang 39

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 AÁn Ñoä laø moät trong nhöõng quoác gia coå ñaïi phöông Ñoâng coù neàn vaên minh laâu ñôøi khoaûng 3000 naêm ñeán 1500 naêm, neàn vaên minh ôû phía Taây Baéc AÁn Ñoä naèm ôû vuøng soáng AÁn. Khoaûng 1500 naêm TCN laø khôûi ñaàu cho neàn vaên minh soâng Haèng, baøi hoïc cuûa chuùng ta chæ nghieân cöùu töø neàn vaên minh soâng Haèng naèm ôû vuøng Ñoâng Baéc, laø ñoàng baèng roäng lôùn maøu môõ, queâ höông, nôi sinh tröôûng cuûa neàn vaên hoaù truyeàn thoáng vaø vaên minh AÁn Ñoä. Ñeå hieåu ñöôïc vaên hoaù truyeàn thoáng AÁn Ñoä laø gì? Noù phaùt trieån ra sao? Noù aûnh höôûng ra beân ngoaøi nhö theá naøo? Vieät Nam chòu aûnh höôûng cuûa vaên hoaù AÁn Ñoä nhö theá naøo? Baøi hoïc hoâm nay seõ giuùp caùc em hieåu ñöôïc nhöõng vaán ñeà treân. 3. Toå chöùc caùc hoaït ñoäng treân lôùp Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng Hoaït ñoäng 1: Laøm vieäc caù nhaân  Thôøi kyø caùc quoác gia GV ñaët caâu hoûi: Vì sao moät soá ñaàu tieân Nhaø nöôùc ñaàu tieân laïi hình thaønh beân löu vöïc soâng Haèng? HS ñoïc SGK traû lôøi caâu hoûi, caùc HS khaùc boå sung. GV nhaän xeùt vaø choát yù: Khoaûng - Khoaûng 1500 naêm TCN ôû 1500 naêm TCN, vuøng löu vöïc soâng ñoàng baèng soâng Hnaèg ñaõ Haèng ôû phía Ñoâng Baéc coù ñieàu hình thaønh moät soá nöôùc, kieän töï nhieân thuaän lôïi, caùc boä laïc thöôøng xaûy ra tranh giaønh ñaõ ñeán ñaây sinh soáng vaø hình aûnh höôûng nhöng maïnh thaønh caùc Nhaø nöôùc, ñöùng ñaàu laø nhaát laø nöôùc Magaña. caùc tieåu vöông quoác. Caùc tieåu vöông quoác lôùn maïnh vaø tranh giaønh aûnh höôûng laãn nhau. GV ñaët caâu hoûi: Quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa nöôùc Magaña? - GV ñaët caâu hoûi gôïi môû: Vai troø cuûa vua Asoâca? - GV goïi moät HS traû lôøi, caùc HS - Vua môû nöôùc laø Bimbisara, khaùc boå sung, sau ñoù GV choát yù: nhöng kieát xuaát nhaát (vua - Asoâca laø vua thöù 11 cuûa nöôùc thöù 11) laø Asoâca (theá kyû III Magaña, leân ngoâi vaøo ñaàu theá kyû III TCN). TCN. OÂng ñaõ xaây döïng ñaát nöôùc + Ñaùnh deïp caùc nöôùc nhoû huøng cöôøng, ñem quaân ñi ñaùnh caùc thoáng nhaát laõnh thoå. nöôùc nhoû, thoáng nhaát AÁn Ñoä + Theo ñaïo Phaät vaø coù (thoáng nhaát gaàn heát baùn ñaûo AÁn coâng taïo ñieàu kieän cho ñaïo Ñoä, chæ tröø cöïc Nam (Panñia). GV chæ Phaät truyeàn baù roäng khaép. treân löôïc ñoà trong SGK phoùng to treo OÂng cho döïng nhieàu "coät treân baûng, ñoàng thôøi cho HS thaáy Asoâca". laõnh thoå AÁn Ñoä coå ñaïi roäng lôùn hôn so vôùi AÁn Ñoä ngaøy nay (chæ treân baûn ñoà theá giôùi AÁn Ñoä ngaøy nay). Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Trang 40

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

- Sau khi thoáng nhaát AÁn Ñoä, chaùn caûnh binh ñao, oâng moät loøng theo ñaïo Phaät ñeán taän Xrilanca. OÂng coøn cho khaéc chöõ leân coät saét "coät Asoâca" noùi leân chieán coâng vaø loøng suøng kính cuûa oâng. Asoâca qua ñôøi vaøo cuoái theá kyû III TCN, AÁn Ñoä laïi rôi vaøo giai ñoaïn khuûng hoaûng. Hoaït ñoäng 2: Hoaït ñoäng theo nhoùm - GV neâu caâu hoûi cho töøng nhoùm: + Nhoùm 1: Quaù trình hình thaønh vöông trieàu Guùpta? Thôøi gian toàn taïi? Vai troø veà maët chính trò cuûa vöông trieàu naøy? + Nhoùm 2: Ñieåm noåi baät trong vaên hoaù AÁn Ñoä döôùi thôøi Guùp ta? Noäi dung cuï theå? + Nhoùm 3: Vaên hoaù AÁn Ñoä thôøi Guùp ta ñaõ aûnh höôûng nhö theá naøo ñeán AÁn Ñoä giai ñoaïn sau vaø aûnh höôûng vaên hoaù AÁn Ñoä ôû nhöõng lónh vöïc naøo? - GV goïi ñaïi dieän caùc nhoùm leân trình baøy vaø caùc nhoùm khaùc boå sung cho baïn, sau ñoù GV nhaän xeùt vaø choát yù: + Nhoùm 1: Ñaàu Coâng nguyeân, mieàn Baéc AÁn Ñoä ñöôïc thoáng nhaát noåi baät vöông trieàu Guùp - ta (319467), vöông trieàu naøy chöùng toû söùc khaùng cöï khoâng cho ngöôøi Taây AÙ xaâm laán töø phía Taây Baéc, thoáng nhaát Mieàn Baéc AÁn Ñoä, laøm chuû gaàn nhö toaøn boä mieàn Trung AÁn Ñoä. Söï phaùt trieån vaø neùt ñaëc saéc cuûa vöông trieàu guùp ta coøn giöõ ñöôïc ôû thôøi Haùcsa giai ñoaïn sau (606 - 647). + Nhoùm 2: Ñieåm noåi baät cuûa thôøi kyø Guùpta laø söï ñònh hình vaø phaùt trieån cuûa vaên hoaù truyeàn thoáng AÁn Ñoä. Cuï theå: + Ñaïo Phaät tieáp tuïc ñöôïc phaùt trieån sau haøng naêm ra ñôøi ôû AÁn Ñoä ñeán thôøi Guùpta ñöôïc truyeàn baù khaép AÁn Ñoä vaø truyeàn nhieàu nôi.

 Thôøi kyø vöông trieàu Guùpta vaø söï phaùt trieån cuûa vaên hoaù truyeàn thoáng AÁn Ñoä

Quaù trình hình thaønh vaø vai troø veà maët chính trò: - Ñaàu coâng nguyeân, mieàn Baéc AÁn Ñoä ñöôïc thoáng nhaát - noåi baät vöông trieàu Guùpta (319 -467), Guùpta ñaõ thoáng nhaát mieàn Baéc AÁn Ñoä, laøm chuû gaàn nhö toaøn boä mieàn trung AÁn Ñoä. - Veà vaên hoaù döôùi thôøi Guùpta.

+ Ñaïo Phaät: Tieáp tuïc ñöôïc phaùt trieån truyeàn baù khaép AÁn Ñoä vaø truyeàn ra nhieàu nôi. Kieán truùc Phaät giaùo phaùt trieån (Chuaø Hang, töôïng phaät baèng ñaù). + Ñaïo AÁn Ñoä hay ñaïo Hinñu

Trang 41

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø Cuøng vôùi ñaïo Phaät phaùt trieån kieán truùc aûnh höôûng cuûa ñaïo, nhö chuøa Hang moïc ôû nhieàu nôi vaø nhöõng pho töôïng phaät ñieâu khaéc baèng ñaù, treân ñaù (giôùi thieäu chuøa Hang Aùtgianta…). + Ñaïo AÁn Ñoä hay ñaïo Hinñu voán laø ñaïo coå xöa cuûa ngöôøi AÁn cuõng ra ñôøi vaø phaùt trieån, thôø 3 vò thaàn chính: Thaàn Saùng Taïo, Thaàn Thieän, Thaàn Aùc vaø nhieàu vò thaàn khaùc. Cuøng vôùi ñaïo Hinñu phaùt trieån thì caùc coâng trình kieán truùc thôø thaàn cuõng ñöôïc xaây döïng. Caùc ngoâi ñeàn ñöôïc xaây döïng baèng ñaù cao ñoà soä, hình choùp nuùi, laø nôi ngöï trò cuûa caùc thaàn vaø nôi taïc nhieàu töôïng thaàn thaùnh baèng ñaù, (giôùi thieäu cho HS xem ñeàn thaùp hình nuùi Meânu, laêng moä hình baùn caàu, hình baùt uùp …). + Chöõ vieát: töø chöõ vieát coå Brahmi ñaõ naâng leân, saùng taïo vaø hoaøn chænh heä chöõ sanskrit (chöõ Phaïn) laø chöõ vieát phoå bieán ôû AÁn Ñoä thôøi baáy giôø vaø laø cô sôû hình thaønh chöõ vieát aán Ñoä ngaøy nay. Chöõ vieát hoaøn chænh ñaõ taïo ñieàu kieän röïc rôõ vôùi caùc taùc giaû vaø taùc phaåm tieâu bieåu nhö Sôkuntala cuûa Kaliñasa. + Nhoùm 3: Vaên hoaù thôøi Guùpta ñaõ phaùt trieån khaép AÁn Ñoä, noù coøn röïc rôõ sang caû thôøi Haùcsa. Ngaøy nay, daân soá AÁn Ñoä ña soá theo ñaïo AÁn Ñoä, chöõ vieát ngaøy nay cuûa AÁn Ñoä döïa treân chöõ sanskrit. Trong quaù trình buoân baùn vôùi caùc quoác gia Ñoâng Nam AÙ, vaên hoaù AÁn Ñoä ñaû aûnh höôûng sang caùc nöôùc naøy chuû yeáu laø toân giaùo ñaïo Phaät, ñaïo Hinñu vaø chöõ sankrit, ñaïo Baø la moân cuûa ngöôøi Chaêm vaø kieán truùc thaùp Chaøm, ñaïo Phaät vaø caùc coâng trình chuøa mang kieán truùc aûnh höôûng cuûa Phaät giaùo cuûa AÁn Ñoä …).

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng ra ñôøi vaø phaùt trieån, thôø 3 vò thaàn chính: Thaàn Saùng taïo, Thaàn Thieän, Thaàn Aùc. Caùc coâng trình kieán truùc thôø thaàn cuõng ñöôïc xaây döïng.

+ Chöõ vieát: töø chöõ vieát coå Brahmi ñaõ naâng leân, saùng taïo vaø hoaøn chænh heä chöõ sanskrit Vaên hoïc coå ñieån AÁn Ñoä - vaên hoïc Hinñu, mang tinh thaàn vaø trieát lyù Hinñu giaùo raát phaùt trieån. Toùm laïi, thôøi Guùp ta ñaõ ñònh hình vaên hoaù truyeàn thoáng AÁn Ñoä vôùi nhöõng toân giaùo lôùn vaø nhöõng coâng trình kieán truùc, töôïng, nhöõng taùc phaåm vaên hoïc tuyeät vôøi, laøm neàn cho vaên hoaù truyeàn thoáng AÁn Ñoä coù giaù trò vaên hoaù vónh cöûu. - Ngöôøi AÁn Ñoä ñaõ mang vaên hoaù, ñaëc bieät laø vaên hoaù truyeàn thoáng truyeàn baù ra beân ngoaøi maø Ñoâng Nam AÙ laø aûnh höôûng roõ neùt nhaát. Vieät Nam cuûng aûnh höôûng cuûa vaên hoaù AÁn Ñoä (thaùp Chaøm, ñaïo Phaät, ñaïo Hinñu).

4. Sô keát baøi hoïc

Trang 42

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 5. Baøi taäp - Daën doø veà nhaø

Trang 43

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Baøi 7 SÖÏ PHAÙT TRIEÅN LÒCH SÖÛ VAØ NEÀN VAÊN HOAÙ ÑA DAÏNG CUÛA AÁN ÑOÄ I. MUÏC TIEÂU BAØI HOÏC Sau khi hoïc xong baøi hoïc yeâu caàu: 1. Kieán thöùc Naém ñöôïc söï phaùt trieån cuûa lòch söû vaø vaên hoaù truyeàn thoáng cuûa AÁn Ñoä. Söï hình thaønh vaø phaùt trieån, chính saùch veà chính trò, kinh teá, toân giaùo vaø söï phaùt trieån cuûa kieán truùc cuûa caùc vöông trieàu Hoài giaùo Ñeâli vaø vöông trieàu Moâgoân. 2. Tö töôûng - Giaùo duïc cho HS bieát ñöôïc söï phaùt trieån ña daïng cuûa vaên hoaù AÁn Ñoä, qua ñoù giaùo duïc caùc em söï traân troïng nhöõng tinh hoa vaên hoaù cuûa nhaân loaïi. 3. Kyõ naêng - Reøn HS caùc kyõ naêng phaân tích toång hôïp caùc söï kieän lòch söû cuûa AÁn Ñoä qua caùc thôøi kyø lòch söû. - Kyõ naêng khai thaùc tranh aûnh, löôïc ñoà lòch söû. II. THIEÁT BÒ, TAØI LIEÄU DAÏY - HOÏC - Tranh aûnh veà ñaát nöôùc vaø con ngöôøi AÁn Ñoä thôøi Phong kieán. - Löôïc ñoà veà AÁn Ñoä. - Caùc taøi lieäu coù lieân quan ñeán aán Ñoä thôøi phong kieán. III. TIEÁN TRÌNH TOÅ CHÖÙC DAÏY - HOÏC 1. Kieåm tra baøi cuõ Caâu hoûi 1: neâu chính saùch veà kinh teá, chính trò cuûa Vöông trieàu Moâgoân. Caâu hoûi 2: Vò trí vöông trieàu Ñeâli vaø Moâgoân trong lòch söû AÁn Ñoä ? Caâu hoûi 3: Haõy cho bieát söï hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa caùc quoác gia ñaàu tieân ôû AÁn Ñoä? Caâu hoûi 4: Nhöõng yeáu toá vaên hoaù truyeàn thoáng cuûa AÁn Ñoä coù aûnh höôûng beân ngoaøi nhö theá naøo vaø nhöõng nôi naøo chòu aûnh höôûng cuûa vaên hoaù AÁn Ñoä?

2. Daãn daét baøi môùi

Trang 44

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 AÁn Ñoä laø quoác gia lôùn treân theá giôùi coù lòch söû vaên hoaù truyeàn thoáng laâu ñôøi laø nôi khôûi nguoàn cuûa aán Ñoä Hin ñu giaùo. Lòch söû phaùt trieån cuûa AÁn Ñoä coù nhöõng böôùc thaêng traàm vôùi nhieàu thôøi kyø lòch söû vaø caùc vöông trieàu khaùc nhau. Ñeå hieåu söï phaùt trieån cuûa lòch söû vaên hoaù truyeàn thoáng AÁn Ñoä nhö theá naøo? AÁn Ñoä ñaû traûi qua caùc Vöông trieàu naøo? Baøi hoïc hoâm nay seõ traû lôøi caâu hoûi neâu treân. 3. Toå chöùc caùc hoaït ñoäng treân lôùp Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng Hoaït ñoäng 1: Hoaït ñoäng caù  Söï phaùt trieån cuûa lòch nhaân söû vaø vaên hoaù truyeàn - GV neâu caâu hoûi: Haõy cho bieát thoáng treân toaøn laõnh tình hình AÁn Ñoä sau thôøi kyø Guùpta thoå AÁn Ñoä. vaø Haùcsa? - HS ñoïc SGK traû lôøi caâu hoûi. - Ñeán theá kyû VII, AÁn Ñoä laïi - GV trình baøy vaø phaân tích: Ñeán rôi vaøo tình traïng chia reõ, theá kyû VII, AÁn Ñoä laïi rôi vaøo tình phaân taùn. Noåi leân vai troø traïng chia reõ, phaân taùn. Nguyeân cuûa Pala ôû vuøng Ñoâng Baéc nhaân laø do chính quyeàn TW suy yeáu, vaø nöôùc Palava ôû Mieàn maët khaùc traûi qua 6 - 7 theá kyû treân Nam. ñaát nöôùc roäng lôùn vaø ngaên caùch nhau, moãi vuøng laõnh thoå laïi coù nhöõng ñieàu kieän vaø saéc thaùi rieâng cuûa mình, ñaát nöôùc laïi chia thaønh hai mieàn, Baéc vaø Nam laø coù vai troø noåi troäi hôn. - Tieáp ñoù GV neâu caâu hoûi: Vieäc ñaát nöôùc bò phaân chia nhö vaäy thì vaên hoaù phaùt trieån nhö theá naøo? - HS döïa vaøo voán kieán thöùc cuûa - Veà vaên hoaù, moãi nöôùc mình vaø SGK traû lôøi caâu hoûi. laïi tieáp tuïc phaùt trieån saâu - GV nhaän xeùt, boå sung vaø choát roäng neàn vaên hoaù rieâng yù: Moãi nöôùc laïi tieáp tuïc phaùt trieån cuûa mình treân cô sôû vaên saâu roäng neàn vaên hoaù rieâng cuûa hoaù truyeàn thoáng AÁn Ñoä mình treân cô sôû vaên hoaù truyeàn chöõ vieát vaên hoïc ngheä thoáng AÁn Ñoä, chöõ vieát, vaên hoïc thuaät Hinñu. ngheä thuaät Hinñu. - Ñoàng thôøi nhaán maïnh theâm söï phaân bieät khoâng noùi leân tình traïng khuûng hoaûng, suy thoaùi maø laïi phaûn aùnh söï phaùt trieån töï töôøng cuûa caùc vuøng, caùc ñòa phöông. - Cuoái cuøng GV trình baøy nöôùc Palava ôû mieàn Nam coù vai troø tích cöïc trong vieäc phoå bieán vaên hoaù AÁn Ñoä. - GV neâu caâu hoûi: Taïi sao nöôùc palava ñoùng vai troø tích cöïc trong vieäc Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Trang 45

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng phoå bieán vaên hoaù AÁn Ñoä? - Vaên hoaù AÁn Ñoä theá kæ - HS döïa vaøo SGK traû lôøi caâu hoûi. VII - XII phaùt trieån saâu roäng - GV choát yù: Palava thuaän lôïi veà treân toaøn laõnh thoå vaø coù beán caûng vaø ñöôøng bieån. aûnh höôûng ra beân ngoaøi. - GV sô keát muïc 1 khaúng ñònh: Vaên hoaù AÁn Ñoä theá kæ VII - XII phaùt trieån saâu roäng treân toaøn laõnh thoå vaø coù aûnh höôûng ra beân ngoaøi. Hoaït ñoäng 2: Hoaït ñoäng caù  Vöông trieàu Hoài giaùo nhaân Ñeâ li - GV neâu caâu hoûi: Hoaøn caûnh ra ñôøi cuûa Vöông trieàu Hoài giaùo Ñeâli? - HS ñoïc SGK traû lôøi caâu hoûi. HS khaùc boå sung cho baïn. - GV nhaän xeùt vaø choát yù: Do söï - Hoaøn caûnh ra ñôøi: Do söï phaân taùn ñaõ khoâng ñem laïi söùc phaân taùn ñaõ khoâng ñem laïi maïnh thoáng nhaát ñeå ngöôøi AÁn Ñoä söùc maïnh thoáng nhaát ñeå choáng laïi cuoäc taán coâng beân ngoaøi choàng laïi cuoäc taán coâng cuûa ngöôøi Hoài giaùo goác Thoå. beân ngoaøi cuûa ngöôøi Hoài - GV neâu caâu hoûi: Quaù trình ngöôøi giaùo goác Thoå. Thoå ñaùnh chieám AÁn Ñoä thieát laäp vöông trieàu Ñeâli dieãn ra nhö theá naøo? - HS nghieân cöùu SGK traû lôøi. - GV trình baøy vaø phaân tích: + Naêm 1055, ngöôøi Thoå ñaùnh chieám Baùtña laäp neân vöông quoác Hoài Giaùo ôû vuøng Löôõng Haø. Ñaïo Hoài ñöôïc truyeàn baù ñeán Iran vaø Trung AÙ , laäp neân vöông quoác Hoài giaùo nöõa treân vuøng giaùp Taây Baéc - Quaù trình hình thaønh: 1206 AÁn Ñoä. ngöôøi Hoài giaùo chieám vaøo + Ngöôøi Hoài giaùo goác Trung AÙ ñaát AÁn Ñoä laäp neân vöông tieán haønh chinh chieán vaøo ñaát AÁn quoác Hoài giaùo AÁn Ñoä goïi Ñoä, laäp neân vöông quoác Hoài giaùo teân laø Ñeâli. AÁn Ñoä goïi teân laø Ñeâli (ñoùng ñoâ ôû Ñeâli Baéc AÁn Ñoä) toàn taïi hôn 300 naêm töø 1206 - 1526. Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Hoaït ñoäng 3: Nhoùm - GV chia lôùp thaønh caùc nhoùm, giao nhieäm vuï cuï theå cuûa caùc nhoùm nhö sau: Nhoùm 1: neâu chính saùch thoáng trò cuûa vöông quoác Hoài giaùo Ñeâ li. Nhoùm 2: neâu chính saùch veà toân giaùo. Nhoùm 3: neâu chính saùch veà vaên hoaù.

Trang 46

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø Nhoùm 4: Tìm hieåu thaønh töïu veà kieán truùc. - HS ñoïc SGK thaûo luaän vaø cöû ñaïi dieän nhoùm trình baøy. HS khaùc coù theå boå sung cho baïn. - GV nhaän xeùt boå sung vaø choát yù. + Nhoùm 1: Vöông quoác Hoài giaùo Ñeâ li ñaõ truyeàn baù, aùp ñaët Hoài giaùo trong cö daân ñaõ coù Phaät giaùo vaø ñang theo Hinñu giaùo, töï daønh cho mình quyeàn öu tieân ruoäng ñaát, ñòa vò trong boä maùy quan laïi. Ngöôøi khoâng theo ñaïo Hoài ngoaøi thueá ruoäng ñaát 1/5 thu hoaïch coøn phaûi noäp thueá ngoaïi ñaïo. + Nhoùm 2: Veà toân giaùo, thi haønh chính saùch meàm moûng, song söï phaân bieät toân giaùo ñaõ daãn ñeán söï baát bình ñaúng cuûa nhaân daân. + Nhoùm 3: veà vaên hoaù, vaên hoaù Hoài giaùo ñöôïc du nhaäp vaøo AÁn Ñoä. + Nhoùm 4: Veà kieán truùc, xaây döïng moät soá coâng trình mang daáu aán kieán truùc Hoài giaùo, xaây döïng kinh ñoâ Ñeâ li trôû thaønh moät thaønh phí6 lôùn nhaát theá giôùi. GV neâu caâu hoûi: Vò trí cuûa Vöông trieàu Ñeâ li trong lòch söû AÁn Ñoä? - GV gôïi yù: Coù söï giao löu hai neàn vaên hoaù hay laø trieät tieâu; quan heä giao löu veà buoân baùn, truyeàn baù vaên hoaù. - HS ñoïc SGK traû lôøi caâu hoûi. - GV choát yù: + Söï phaùt hieän nhau giöõa hai neàn vaên minh ñaëc saéc laø AÁn Ñoä Hin ñu giaùo vaø Hoài giaùo Araùp böôùc ñaàu taïo ra söï giao löu vaên hoaù Ñoâng Taây. + Döôùi thôøi Vöông trieàu Hoài giaùo Ñeâli ñaïo Hoài ñöôïc truyeàn baù ñeán moät soá nöôùc trong khu vöïc Ñoâng Nam AÙ. Hoaït ñoäng 4: Caû lôùp vaø caù nhaân - Tröôùc heát GV trình baøy vaø phaân tích: Theá kæ XV vöông trieàu Hoài giaùo Ñeâ li suy yeáu, 1398 thuû lónh - vua Ti-

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng - Chính saùch thoáng trò: truyeàn baù, aùp ñaët Hoài Giaùo, töï daønh cho mình quyeàn öu tieân ruoäng ñaát, ñòa vò trong boä maùy quan laïi.

- Veà toân giaùo, thi haønh chính saùch meàm moûng, song xuaát hieän söï phaân bieät toân giaùo. - Veà vaên hoaù, vaên hoaù Hoài giaùo ñöôïc du nhaäp vaøo AÁn Ñoä. - Veà kieán truùc, xaây döïng moät oás coâng trình mang daáu naá kieán truùc Hoài giaùo, xaây döïng kinh ñoâ Ñeâ li trôû thaønh moät thaønh phoá lôùn nhaát theá giôùi.

- Vò trí cuûa Vöông trieàu Ñeâ li: + Böôùc ñaàu taïo ra söï giao löu vaên hoaù Ñoâng - Taây. + Ñaïo Hoài ñöôïc truyeàn baù ñeán moät soá nöôùc trong khu vöïc Ñoâng Nam AÙ

 Vöông trieàu Moâgoân - Naêm 1398 thuû lónh - Vua Timua Leng theo doøng doõi Moâng Coå taán coâng AÁn

Trang 47

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng mua Leng theo doøng doõi Moâng Coå Ñoä, ñeán naêm 1526 laäp ra taán coâng AÁn Ñoä, ñeán naêm 1526 Vöông trieàu Moâ-goân. môùi chieám ñöôïc ñeâli, laäp ra Vöông trieàu Moâgoân (goác Moâng coå). - GV neâu caâu hoûi: Em coù nhaän xeùt gì veà vöông trieàu Moâgoân? - GV gôïi yù : Vöông trieàu Moâgoân coù phaûi laø cheá ñoä phong kieán cuoái cuøng khoâng? Chính saùch cuûng coá ñaát nöôùc theo höôùng naøo? - HS ñoïc SGK töï traû lôøi caâu hoûi. - GV nhaän xeùt vaø choát yù: + Vöông trieàu Moâgoân laø thôøi kyø cuoái cuøng cuûa cheá ñoä phong kieán - Caùc oâng vua ñeàu ra söùc AÁn Ñoä, song khoâng phaûi ñaõ suy cuûng coá theo höôùng AÁn thoaùi vaø tan raõ. Ñoä hoaù xaây döïng ñaát + Caùc oâng vua ñeàu ra söùc cuûng nöôùc, ñöa AÁn Ñoä böôùc coá theo höôùng AÁn Ñoä hoaù vaø xaây phaùt trieån môùi döôùi thôøi döïng ñaát nöôùc, döa AÁn Ñoä leân vua Acôba (1556 - 1605). böôùc phaùt trieån môùi döôùi thôøi vua Acôba (1556 - 1605). - HS ñoïc nhanh nhöõng chính saùch tích cöïc cuûa vua Acôba trong SGK. - GV keát hôïp vôùi vieäc giôùi thieäu hình 17 "Coång laêng Acôba ôû Xicandra" trong SGK. - GV neâu caâu hoûi: taùc ñoäng cuûa nhöõng chính saùch cuûa vua Acôba ñoái vôùi söï phaùt trieån cuûa AÁn Ñoä? - HS döïa vaøo hieåu bieát cuûa mình vaø SGK traû lôøi caâu hoûi. - GV nhaän xeùt vaø choát yù: laøm cho xaõ hoäi AÁn Ñoä oån ñònh, kinh teá phaùt trieån, vaên hoaù coù nhieàu thaønh töïu môùi, ñaát nöôùc thònh vöôïng. Hoaït ñoäng 5: Caû lôùp vaø caù nhaân - Giai ñoaïn cuoái do nhöõng - GV trình baøy vaø phaân tích: Haàu chính saùch thoáng trò haø heát caùc oâng vua coøn laïi cuûa vöông khaéc cuûa giai caáp thoáng trieàu duøng quyeàn chuyeân cheá, ñoäc trò, AÁn Ñoä laâm vaøo khuûng ñoaùn ñeå cai trò ñaát nöôùc, moät soá hoaûng. coøn duøng nhöõng bieän phaùp ñaøn aùp - AÁn Ñoä ñöùng tröôùc thaùch quyeát lieät, hình phaït khaéc nghieät… thöùc xaâm löôïc cuûa thöïc - GV giôùi thieäu veà hình 18 "laêng Ta daân phöông Taây (Boà Ñaøo giô Ma ban" trong SGK. Nha vaø Anh). - GV neâu caâu hoûi: Haäu quaû cuûa nhöõng chính saùch thoáng trò haø khaéc ñoù? Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Trang 48

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

- HS ñoïc SGK traû lôøi caâu hoûi. - GV nhaän xeùt vaø choát yù: ñaát nöôùc laâm vaøo tình traïng chia reõ vaø khuûng hoaûng. - GV trình baøy roõ: söï suy yeáu ñoù, ñaët AÁn Ñoä tröôùc söï xaâm löôïc cuûa thöïc daân phöông Taây (Boà Ñaøo Nha vaø Anh). 4. Sô keát baøi hoïc Kieåm tra nhaän thöùc cuûa HS baèng caùc caâu hoûi:  Neâu söï phaùt trieån cuûa vaên hoaù truyeàn thoáng AÁn Ñoä.  Nhöõng neùt chính cuûa Vöông trieàu Hoài giaùo Ñeâ li vaø vöông trieàu Moâgoân?  Vò trí cuûa vöông trieàu Hoài giaùo Ñeâ li vaø vöông trieàu Moâgoân trong lòch söû AÁn Ñoä? 5. Baøi taäp - Daën doø veà nhaø - Hoïc baøi cuõ, laøm baøi taäp trong SGK. - Baøi taäp:  Laäp baûng thoáng keâ caùc giai ñoaïn phaùt trieån cuûa lòch söû AÁn Ñoä.  So saùnh vöông trieàu Hoài giaùo Ñeâ li vôùi vöông trieàu Moâgoân.

Trang 49

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 CHÖÔNG V ÑOÂNG NAM AÙ THÔØI PHONG KIEÁN Baøi 8 SÖÏ HÌNH THAØNH VAØ PHAÙT TRIEÅN CAÙC VÖÔNG QUOÁC ÑOÂNG NAM AÙ I. MUÏC TIEÂU BAØI HOÏC Sau khi hoïc xong baøi hoïc yeâu caàu HS caàn naém ñöôïc: 1. Kieán thöùc - Nhöõng neùt chính veà ñieàu kieän hình thaønh vaø söï ra ñôøi cuûa caùc vöông quoác coå ôû Ñoâng Nam AÙ. - Söï ra ñôøi vaø phaùt trieån cuûa caùc quoác gia phong kieán Ñoâng Nam AÙ. 2. Tö töôûng Giuùp HS bieát quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån khoâng ngöøng cuûa daân toäc trong khu vöïc, qua ñoù giaùo duïc caùc em tình ñoaøn keát vaø traân troïng nhöõng giaù trò lòch söû. 3. Kyõ naêng Thoâng qua baùi hoïc, reøn HS kyõ naêng khaùi quaùt hoaù söï hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa caùc quoác gia Ñoâng Nam AÙ, kyõ naêng laäp baûng thoáng keâ veà phaùt trieån cuûa caùc quoác gia Ñoâng Nam AÙ qua caùc thôøi kyø lòch söû. II. THIEÁT BÒ, TAØI LIEÄU DAÏY - HOÏC - Tranh aûnh veà con ngöôøi vaø ñaát nöôùc Ñoâng Nam AÙ thôøi coå vaø phong kieán. - Löôïc ñoà Chaâu AÙ, löôïc ñoà veà caùc quoác gia Ñoâng Nam AÙ. - Cuoán lòch Ñoâng Nam AÙ. III. TIEÁN TRÌNH TOÅ CHÖÙC DAÏY - HOÏC 1. Kieåm tra baøi cuõ Caâu hoûi  : Neâu chính saùch veà kinh teá, chính trò cuûa Vöông trieàu Moâgoân. Caâu hoûi  : Vò trí Vöông trieàu Ñeâ li vaø Moâgoân trong lòch söû AÁn Ñoä? 2. Daãn daét baøi môùi Ñoâng Nam AÙ töø laâu ñaõ ñöôïc coi laø khu vöïc lòch söû ñòa lyù - vaên hoaù rieâng bieät treân cô sôû phaùt trieån ñoà saét vaø kinh teá noâng nghieäp troàng luùa nöôùc nhöõng theá kyû ñaàu cuûa Coâng nguyeân, caùc vöông quoác coå ñaàu tieân ñaõ ñöôïc hình thaønh ôû Ñoâng Nam AÙ; tieáp ñoù khoaûng theá kyû IX - X caùc quoác gia Ñoâng Nam AÙ ñöôïc xaùc laäp vaø phaùt trieån

Trang 50

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 thònh ñaït vaøo theá kyû X - XV. Ñeå hieåu ñieàu kieän naøo daãn ñeán söï ra ñôøi cuûa caùc vöông quoác coå ôû Ñoâng Nam AÙ? Söï hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa caùc quoác gia phong kieán Ñoâng Nam AÙ ñöôïc bieåu hieän nhö theá naøo? Baøi hoïc hoâm nay seõ traû lôøi caùc caâu hoûi neâu treân. 3. Toå chöùc caùc hoaït ñoäng treân lôùp Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng Hoaït ñoäng 1: Laøm vieäc caû lôùp  Söï ra ñôøi cuûa caùc vöông vaø caù nhaân quoác coå ôû Ñoâng Nam AÙ - Tröôùc heát GV treo löôïc ñoà caùc quoác gia Ñoâng Nam AÙ leân baûng vaø yeâu caàu HS chæ treân löôïc ñoà hieän nay khu vöïc goàm nhöõng nöôùc naøo. - HS leân baûng chæ löôïc ñoà. - GV nhaän xeùt vaø giôùi thieäu teân vaø vò trí treân löôïc ñoà 11 quoác gia hieän nay. - Tieáp ñoù, GV neâu caâu hoûi: Neâu - Ñoâng Nam AÙ coù ñieàu kieän nhöõng neùt chung, nhöõng ñieåm töông töï nhieân öu ñaõi - gioù muøa, ñoàng cuûa caùc nöôùc trong khu vöïc? thuaän lôïi cho söï phaùt trieån - HS döïa vaøo voán kieán thöùc cuûa cuûa caây luùa nöôùc vaø nhieàu mình vaø SGK traû lôøi caâu hoûi. loaïi caây troàng khaùc. - GV nhaän xeùt, boå sung ñoàng thôøi trình baøy vaø phaân tích Ñoâng Nam AÙ coù ñòa hình roäng, song ñòa hình phaân taùn bò chia caét bôûi nhöõng daõy nuùi vaø vuøng nhieät ñôùi, nhöng thieân nhieân ñaõ öu ñaõi cho vuøng naøy ñieàu kieän thuaän lôïi laø gioù muøa, taïo neân hai muøa roõ reät : muøa laïnh maùt, * Ñieàu kieän ra ñôøi caùc muøa möa töông ñoái noùng. Gioù muøa vöông quoác coå ôû Ñoâng keøm theo möa raát thích hôïp cho söï Nam AÙ. phaùt trieån cuûa caây luùa nöôùc. - Ñaàu Coâng Nguyeân, cö daân - GV trình baøy: Ñaàu Coâng nguyeân, Ñoâng Nam AÙ ñaõ bieát söû cö daân Ñoâng Nam AÙ ñaõ bieát söû duïng ñoà saét. Noâng nghieäp duïng ñoà saét. Noâng nghieäp vaãn laø vaãn laø ngaønh saûn xuaát chính, ngaønh saûn xuaát chính, nhöng ôû moãi ngheà thuû coâng truyeàn thoáng nöôùc coù ngheà thuû coâng nghieäp phaùt trieån nhö deät, laøm goám, truyeàn thoáng phaùt trieån nhö deät, ñuùc ñoàng vaø reøn saét. laøm goám, ñuùc ñoàng, vaø reøn saét. - Vieäc buoân baùn ñöôøng bieån Maët khaùc do nhu caàu trao ñoåi saûn raát phaùt ñaït, moät soá thaønh phaåm, vieäc buoân baùn ñöôøng bieån thò - haûi caûng ñaõ ra ñôøi nhö raát phaùt ñaït, moät soá thaønh thò - OÙc Eo (An Giang, Vieät Nam), haûi caûng ñaõ ra ñôøi vaø hoaït ñoäng Takoâla (Maõ Lai) … nhoän nhòp nhö OÙc Eo (An Giang, Vieät Na,m), Takoâla (Maõ Lai) … Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

- GV neâu caâu hoûi: Veà maët vaên - Do söï aûnh höôûng cuûa vaên hoaù khu vöïc Ñoâng Nam AÙ coøn bò

Trang 51

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø aûnh höôûng bôûi neàn vaên hoaù naøo? YÙ nghóa cuûa söï aûnh höôûng ñoù? - GV coù theå gôïi yù veà aûnh höôûng cuûa vaên hoaù AÁn Ñoä ñeán khu vöïc. - HS döïa vaøo kieán thöùc ñaõ hoïc ôû baøi AÁn Ñoä vaø ñoïc SGK traû lôøi caâu hoûi. - GV nhaän xeùt vaø choát yù: Vaên hoaù AÁn Ñoä aûnh höôûng khu vöïc, söï aûnh höôûng cuûa vaên hoaù AÁn Ñoä gaén lieàn vôùi vieäc caùc nöôùc phaùt trieån vaên hoaù coå cuûa mình. Noåi baät moãi nöôùc ñeàu saùng taïo ra chöõ vieát rieâng. - Ñeán ñaây GV keát luaän: Ñieàu kieän ra ñôøi cuûa caùc Vöông quoác coå laø: + Do vieäc saûn xuaát vaø buoân baùn giöõa caùc vuøng, söï xuaát hieän caùc trung taâm buoân baùn noåi tieáng. + Do aûnh höôûng cuûa vaên hoaù AÁn Ñoä vôùi vieäc caùc nöôùc phaùt trieån vaên hoaù coå cuûa mình. Hoaït ñoäng 2: Caû lôùp - GV trình baøy treân löôïc ñoà veà teân goïi, vò trí töông ñoái vaø khoaûng thôøi gian ra ñôøi cuûa caùc vöông quoác coå Ñoâng Nam AÙ. - GV chuyeån yù: Caùc vöông quoác coå Ñoâng Nam AÙ luùc ñoù nhoû beù, phaân taùn treân ñòa baøn heïp, soáng rieâng reõ vaø nhieàu khi coøn tranh chaáp nhau, ñoù laø nguyeân nhaân daãn ñeán söï ñoå vôõ, ñeå roài treân cô ñoù hình thaønh caùc quoác gia phong kieán daân toäc huøng maïnh. Hoaït ñoäng 3: Caû lôùp vaø caù nhaân - Tröôùc heát GV trình baøy: trong khoaûng thôøi gian töø theá kyû VII ñeán X, ôû Ñoâng Nam AÙ ñaõ hình thaønh moät soá quoác gia laáy moät daân toäc ñoâng nhaát laøm noøng coát, thöôøng goïi laø caùc quoác gia phong kieán daân toäc. - Tieáp ñoù, GV giôùi thieäu treân löôïc ñoà Ñoâng Nam AÙ teân goïi vaø vò trí cuûa töøng nöôùc: Vöông quoác Campuchia cuûa ngöôøi Khôme, caùc

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng hoaù AÁn Ñoä vôùi vieäc caùc nöôùc phaùt trieån vaên hoaù coå cuûa mình. - Ñoù chính laø ñieàu kieän ra ñôøi cuûa caùc vöông quoác coå ôû Ñoâng Nam AÙ.

* Söï hình thaønh caùc vöông quoác coå: Khoaûng 10 theá kæ sau Coâng Nguyeân haøng loaït caùc nöôùc vöông quoác nhoû hình thaønh: Cham-pa ôû Trung Boä Vieät Nam haï löu soâng MeâKoâng, vöông quoác ôû haï löu soâng Meâ Nam vaø ñaûo Inñoâneâxia.

 Söï hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa caùc quoác gia phong kieán Ñoâng Nam AÙ: - Töø theá kæ VII ñeán X, ôû Ñoâng Nam AÙ ñaõ hình thaønh moät soá quoác gia phong kieán daân toäc nhö vöông quoác Campuchia cuûa ngöôøi Khôme, caùc vöông quoác cuaû ngöôøi Moân vaø ngöôøi Mieán ôû Haï löu soâng meâ Nam, ngöôøi Inñoâneâxia ôû ñaû Xumatôra vaø Giava.

Trang 52

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø vöông quoác cuûa ngöôøi Moân vaø ngöôøi Mieán ôû haï löu soâng Meâ Nam, ngöôøi Inñoâneâxia ôû ñaûo Xumatôra vaø Giava. - GV neâu caâu hoûi: Caùc quoác gia phong kieán Ñoâng Nam AÙ phaùt trieån nhaát vaøo thôøi gian naøo? Ñoù laø nhöõng nöôùc naøo? - HS döïa vaøo SGK traû lôøi caâu hoûi. - GV nhaän xeùt trình baøy vaø phaân tích: + Töø khoaûng nöûa sau theá kyû X ñeán nöûa ñaàu theá kyû XVIII laø thôøi kyø phaùt trieån nhaát cuûa caùc quoác gia phong kieán Ñoâng Nam AÙ. + ÔÛ Inñoâneâxia cuoái theá kyû XIII doøng vua Gava maïnh leân chinh phuïc ñöôïc Xumatôra thoáng nhaát ñöôïc Inñoâneâxia döôùi vöông trieàu Moâgioâpahit (1213 – 1527) huøng maïnh, bao goàm 10 nöôùc nhoû vaø ñaûo phuï thuoäc coù saûn phaåm quyù chæ ñöùng sau AÛ RAÄP. + Treân löu vöïc soáng Iraoañi töø giöõa theá kyû XI, quoác gia pagan ôû mieàn Trung chinh phuïc caùc tieåu quoác gia khaùc môû ñaàu hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa vöông quoác Mianma. GV giôùi thieäu böùc tranh hình 19 SGK “toaøn caûnh ñoâ thò coå Pagan Mianma” ñoàng thôøi toå chöùc cho HS khai thaùc böùc tranh ñeå thaáy ñöôïc söï phaùt trieån cuûa vöông quoác Mianma. GV neâu caâu hoûi: Söï kieän naøo ñaùnh daáu moác phaùt trieån cuûa Lòch söû khu vöïc? - HS döïa vaøo SGK tar3 lôøi caâu hoûi: - GV nhaän xeùt vaø nhaán maïnh: theá kyû XIII laø moác quan troïng trong quaù trình phaùt trieån cuûa Lòch söû khu vöïc bôûi vì: Bò doàn ñaåy do cuoäc xaâm löôïc cuûa quan Moâng Coå, moät boä phaän ngöôøi Thaùi di cö xuoáng phía Nam laäp neân vöông quoác nhoû ñeán theá kyû XIV thoáng nhaát laäp vöông quoác Thaùi. Moät nhoùm ngöôøi Thaùi khaùc xuoáng trung löu MeâKoâng (ngöôøi Laøo Luøm) laäp neân vöông quoác lan Xang vaøo

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

- Töø khoaûng nöõa sau theá kæ X ñeán nöûa ñaàu theá kæ XVIII laø thôøi kyø phaùt trieån nhaát cuûa caùc quoác gia phong kieán Ñoâng Nam AÙ: + Indoâneâxia thoáng nhaát vaø phaùt trieån huøng maïnh döôùi vöông trieàu Moâgioâpahit (1213 – 1527). + Treân baùn ñaûo Ñoâng Döông ngoaøi quoác gia Ñaïi Vieät, Chaêmpa, vöông quoác Campuchia töø theá kæ IX cuõng böôùc vaøo thôøi kyø AÊngco huy hoaøng. + Treân löu vöïc soâng Iraoañi töø giöõa theá kæ XI, môû ñaàu hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa vöông quoác Mianma.

+ Theá kæ XIV thoáng nhaát laäp vöông quoác Thaùi. + Giöõa theá kæ XIV vöông quoác Loan Xang thaønh laäp.

Trang 53

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø giöõa theá kyû XIV. Hoaït ñoäng 4: Laøm vieäc theo nhoùm - GV chia caû lôùp laøm 2 nhoùm chính neâu caâu hoûi: Nhöõng bieåu hieän cuûa söï phaùt trieån kinh teá, chính trò vaø vaên hoaù cuûa caùc quoác gia Ñoâng Nam AÙ? - HS laøm vieäc theo nhoùm vaø cöû ñaïi dieän trình baøy keát quaû. HS khaùc coù theå boå sung cho baïn. - GV nhaän xeùt vaø choát yù: + Kinh teá, cung caáp moät khoái löôïng lôùn luùa gaïo, saûn phaåm thuû coâng (vaûi, ñoà söù, cheá phaåm kim khí…), nhaát laø saûn vaät thieân nhieân, nhieàu laùi buoân caùc nöôùc treân Theá giôùi ñeán buoân baùn.

- Bieåu hieän söï phaùt trieån thònh ñaït:

+ Kinh teá, cung caáp moät löôïng lôùn luùa gaïo, saûn phaåm thuû coâng (vaûi ñoà söù, cheá phaåm kim khí …), nhaát laø saûn phaåm thieân nhieân, nhieàu laùi buoân nhieàu nöôùc treân Theá giôùi ñeán buoân baùn. + Chính trò, toå chöùc boä maùy chaët cheõ kieän toaøn töø Trung + Chính trò, toå chöùc boä maùy chaët öông ñeán ñòa phöông. cheõ kieän toaøn töø Trung öông ñeán ñòa + Vaên hoaù, caùc daân toäc phöông. Ñoâng Nam AÙ xaây döïng ñöôïc moät neàn vaên hoaù rieâng cuûa + Vaên hoaù, caùc daân toäc Ñoâng mình vôùi nhöõng neùt ñoäc ñaùo. Nam AÙ xaây döïng ñöôïc moät neàn vaên hoaù rieâng cuûa mình vôùi nhöõng neùt ñoäc ñaùo. - GV trình baøy: töø nöûa sau theá kyû XVIII, caùc quoác gia Ñoâng Nam AÙ, böôùc vaøo giai ñoaïn suy thoaùi vaø tröôùc söï xaâm löôïc cuûa tö baûn Phöông Taây. 4. Sô keát baøi hoïc - Kieåm tra nhaän thöùc cuûa HS ñoái vôùi baøi hoïc baèng vieäc yeâu caàu HS traû lôøi caùc caâu hoûi ñöa ra ngay töø ñaàu giôø hoïc: Ñeå hieåu ñieàu kieän naøo daãn ñeán söï ra ñôøi cuûa caùc vöông quoác coå Ñoâng Nam AÙ? Söï hình thaønh vaø phaùt trieån caùc quoác gia phong kieán Ñoâng Nam AÙ döôïc bieåu hieän nhö theá naøo? 5. Baøi taäp - Daën doø veà nhaø  Daën doø: - Hoïc baøi cuõ, ñoïc tröôùc baøi môùi. - Söu taàm tranh aûnh veá ñaát nöôùc vaø con ngöôøi Laøo, Campuchia thôøi phong kieán.  Baøi taäp:

Trang 54

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 - Traû lôøi caâu hoûi trong SGK - Veõ löôïc ñoà Laøo, Campuchia.

Trang 55

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Baøi 9 VÖÔNG QUOÁC CAMPUCHIA VAØ VÖÔNG QUOÁC LAØO I. MUÏC TIEÂU BAØI HOÏC Sau khi hoïc xong baøi hoïc yeâu caàu HS caàn naém ñöôïc: 1. Kieán thöùc - Naém ñöôïc vò trí ñòa lyù, ñieàu kieän töï nhieân cuûa nhöõng nöôùc laùng gieàng gaàn guõi vôùi Vieät Nam. - Nhöõng giai ñoaïn phaùt trieån Lòch söû quoác Laøo vaø Campuchia.

cuûa hai vöông

- Veà aûnh höôûng cuûa neàn vaên hoaù AÁn Ñoä vaø vieäc xaây döïng neàn vaên hoaù daân toäc cuûa hai nöôùc naøy. 2. Tö töôûng - Boài döôõng HS tình caûm yeâu quyù traân troïng nhöõng giaù trò Lòch söû truyeàn thoáng cuûa hai daân toäc laùng gieàng gaàn guõi cuûa Vieät Nam. - Giuùp caùc em hieåu roõ ñöôïc moái quan heä maät thieát cuûa ba nöôùc töø xa xöa, töø ñoù giuùp HS hieåu roõ vieäc xaây döïng quan heä laùng gieàng toát, ñoaøn keát giuùp ñôõ laãn nhau laø cô sôû töø trong Lòch söû vaø caàn thieát cho caû ba nöôùc, ba daân toäc treân baùn ñaûo Ñoâng Döông. 3. Kyõ naêng - Kyõ naêng toång hôïp, phaân tích caùc söï kieän Lòch söû veà caùc giai ñoaïn phaùt trieån cuûa vöông quoác Laøo vaø Campuchia. - Kyõ naêng laäp baûng nieân bieåu caùc giai ñoaïn phaùt trieån cuûa hai vöông quoác Laøo vaø Campuchia. II. THIEÁT BÒ, TAØI LIEÄU DAÏY - HOÏC - Baûn ñoà haønh chính khu vöïc Ñoâng Nam AÙ. - Söu taàm tranh aûnh veà ñaát nöôùc vaø con ngöôøi hai nöôùc Laøo vaù Campuchia thôøi phong kieán. III. TIEÁN TRÌNH TOÅ CHÖÙC DAÏY - HOÏC 1. Kieåm tra baøi cuõ Caâu hoûi : Söï phaùt trieån thònh ñaït cuûa caùc quoác gia phong kieán Ñoâng Nam AÙ theá kyû X – XVIII ñöôïc bieåu hieän nhö theá naøo? 2. Daãn daét baøi môùi Campuchia vaø Laøo laø hai quoác gia laùng gieàng gaàn guõi vôùi Vieät Nam, ñaõ coù Lòch söû truyeàn thoáng laâu ñôøi vaø moät neàn vaên hoaù ñaëc saéc. Ñeå tìm hieåu söï phaùt trieån cuûa vöông quoác Campuchia vaø vöông quoác laøo phaùt trieån qua caùc

Trang 56

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 thôøi kyø nhö theá naøo? Tình hình kinh teá, xaõ hoäi, nhöõng neùt vaên hoaù ñaëc saéc ra sao? Noäi dung baøi hoïc hoâm nay seõ traû lôøi caùc caâu hoûi neâu treân. 3. Toå chöùc caùc hoaït ñoäng treân lôùp Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng Hoaït ñoäng 1: Caû lôùp vaø caù  Vöông quoác campuchia nhaân - Tröôùc heát, GV treo baûn ñoà caùc nöôùc Ñoâng Nam AÙ leân baûng giôùi thieäu treân löôïc ñoà nhöõng neùt khaùi quaùt veà ñòa hình cuûa Campuchia: Nhö moät loøng chaûo khoång loà, xung quanh laø vuøng röøng vaø cao nguyeân bao boïc, coøn ñaùy laø Bieån Hoà vaø vuøng phuï caän vôùi nhöõng caùnh ñoàng phì nhieâu, maøu môõ. - Tieáp theo GV neâu caâu hoûi: Ngöôøi Campuchia laø ai? Hoï soáng ôû ñaâu? - ÔÛ Campuchia daân toäc chuû - HS ñoïc SGK töï traû lôøi caâu hoûi? yeáu laø Khôme. - GV nhaän xeùt vaø choát yù: + Ngöôøi Khôme laø boä phaän cuûa cö daân coå Ñoâng Nam AÙ goïi laø ngöôøi - Ñòa baøn sinh soáng ban ñaàu Moâng Coå soáng treân phaïm vi haàu nhö laø phía Baéc nöôùc Campuchia bao truøm heát caùc nöôùc Ñoâng Nam ngaøy nay treân cao nguyeân Coø AÙ luïc ñòa. Raït vaø maïn trung löu soâng Meâ + Ban ñaàu laø phía Baéc nöôùc Koâng; ñeán theá kyû VI Vöông Campuchia ngaøy nay treân cao nguyeân quoác ngöôøi Campuchia ñöôïc Coø Raït vaø maïn trung löu soâng Meâ thaønh laäp. Coâng sau môùi di cö veà phía Nam. - GV hoûi: Quaù trình laäp nöôùc dieãn ra nhö theá naøo? - HS suy nghó vaø töï traû lôøi caâu hoûi. - GV choát yù: Ngöôøi Khôme gioûi saên baén, quen ñaøo ao, ñaép hoà tröõ nöôùc. Hoï sôùm tieáp thu vaên hoaù AÁn Ñoä, bieát khaéc bia baèng chöõ Phaïn; ñeán theá kyû VI vöông quoác ngöôøi Campuchia ñöôïc thaønh laäp. Hoaït ñoäng 2: Caù nhaân - GV neâu caâu hoûi: Giai ñoaïn naøo Campuchia phaùt trieån thònh ñaït nhaát? Nhöõng bieåu hieän cuûa söï phaùt trieån thònh ñaït? - HS ñoïc SGK töï traû lôøi caâu hoûi. - GV nhaän xeùt, trình baøy vaø phaân - Thôøi kyø Aêngco (802 – 1432) tích: laø thôøi kyø phaùt trieån nhaát + Thôøi kyø Aêngco (802 – 1432) laø cuûa vöông quoác Campuchia, hoï thôøi kyø phaùt trieån nhaát cuûa vöông quaàn cö ôû Baéc Bieån hoà, kinh Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Trang 57

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng quoác Campuchia, hoï quaàn cö ôû Baéc ñoâ laø Aêng co ñöôïc xaây döïng Bieån hoà, kinh ñoâ laø Aêng co ñöôïc ôû Taây baéc Bieån Hoà. xaây döïng ôû Taây baéc Bieån hoà (tænh Xieâm Rieäp ngaøy nay). - GV chæ treân baûn ñoà: ñòa baøn ban ñaàu (theá kyû V – VII) ôû haï löu soâng Semun (Nam Coø Raït), ñòa baøn ôû Baéc Bieån Hoà, keát hôïp giôùi thieäu tranh - Bieåu hieän cuûa söï phaùt trieån aûnh veà ñaát nöôùc con ngöôøi thònh ñaït: Campuchia, chuù yù ñeán giôùi thieäu + Veà kinh teá: noâng nghieäp, Aêng co Vaùt. ngö nghieäp, thuû coâng nghieäp + Bieåu hieän cuûa söï phaùt trieån ñeàu phaùt trieån. thònh ñaït: + Xaây döïng nhieàu coâng trình Veà kinh teá : Noâng nghieäp, ngö kieán truùc lôùn. nghieäp, thuû coâng nghieäp ñeàu phaùt + AÊng co coøn chinh phuïc caùc trieån. nöôùc laùng gieàng, trôû thaønh Xaây döïng nhieàu coâng trình kieán cöôøng quoác trong khu vöïc. truùc lôùn. Aêng co coøn chinh phuïc caùc nöôùc laùng gieàng, trôû thaønh cöôøng quoác trong khu vöïc. - HS ñoïc hai ñoaïn chöõ nhoû trong SGK noùi veà söï phaùt trieån kinh teá vaø cuoäc chieán tranh xaâm löôïc cuûa - Vaên hoaù: saùng taïo ra chöõ Campuchia döôùi thôøi AÊngco ñeå vieát rieâng cuûa mình treân cô chöùng minh cho söï phaùt trieån. sôû chöõ Phaïn cuûa AÁn Ñoä. - GV neâu caâu hoûi: Neâu nhöõng Vaên hoïc daân gian vaø vaên hoïc neùt phaùt trieån ñoäc ñaùo veà vaên vieát vôùi nhöõng caâu chuyeän hoaù cuûa Vöông quoác Campuchia? coù giaù trò ngheä thuaät. - HS ñoïc SGK traû lôøi caâu hoûi. - Kieán truùc, noåi tieáng nhaát - GV nhaän xeùt vaø choát yù: laø quaàn theå kieán truùc Ngöôøi daân Campuchia ñaõ xaây Aêngco. döïng moät neàn vaên hoaù rieâng heát söùc ñoäc ñaùo: + Saùng taïo ra chöõ vieát rieâng cuûa mình treân cô sôû chöõ Phaïn cuûa AÁn Ñoä. + Vaên hoïc daân gian vaø vaên hoïc vieát vôùi nhöõng caâu chuyeän coù giaù trò ngheä thuaät. + Kieán truùc, noåi tieáng nhaát laø quaàn theå kieán truùc Aêng co. Hoaït ñoäng 3: Caû lôùp vaø caù  Vöông quoác Laøo nhaân - Tröôùc heát. GV giôùi thieäu treân baûn ñoà veà vò trí cuûa vöông quoác Laøo vaø nhöõng neùt cô baûn veà ñòa hình: Ñaát nöôùc Laøo gaén lieàn vôùi soâng MeâKoâng, con soâng vöøa cung Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Trang 58

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø caáp nguoàn thuyû vaên doài daøo, truïc ñöôøng giao thoâng quan troïng cuûa ñaát nöôùc, vöøa laø yeáu toá cuûa söï thoáng nhaát veà maët ñòa lyù. Coù ñoàng baèng ven soâng tuy heïp nhöng maàu môõ. - Tieáp theo GV trình baøy vaø phaân tích: + Cö daân coå chính laø ngöôøi Laøo Thông chuû nhaân cuûa neàn vaên hoaù ñoà ñaù, ñoà ñoàng. Haøng nghìn naêm tröôùc hoï ñaõ saùng taïo ra nhöõng chieác chum. GV coù tranh aûnh veà caùnh ñoàng chum coù theå keát hôïp giôùi thieäu. + Ñeán theá kyû XIII môùi coù nhoùm ngöôøi noùi tieáng Thaùi di cö ñeán soáng hoaø hôïp vôùi ngöôøi Laøo Thông goïi laø Laøo Luøm (ngöôøi Laøo ôû thaáp). Toå chöùc xaõ hoäi sô khai cuûa ngöôøi Laøo laø caùc möôøng coå. - HS ñoïc ñoaïn chöõ nhoû trong SGK ñeå thaáy ñöôïc cuoäc soáng, toå chöùc xaõ hoäi sô khai cuûa ngöôøi Laøo. + Naêm 1353 Pha Ngöøm thoáng nhaát caùc möôøng Laøo leân ngoâi ñaët teân nöôùc laø Lang Xang (trieäu voi). - GV neâu caâu hoûi: Thôøi kyø thònh vöôïng nhaát cuûa Vöông quoác Laøo? Nhöõng bieåu hieän cuûa söï thònh vöôïng? HS ñoïc SGK töï traû lôøi caâu hoûi. - GV nhaän xeùt vaø choát yù: + Thôøi kyø thònh vöôïng nhaát laø cuoái theá kyû XVII ñaàu theá kyû XVIII, döôùi trieàu vua Xulinha Voângxa. Nhöõng bieåu hieän phaùt trieån: + Toå chöùc boä maùy chaët cheõ hôn: chia ñaát nöôùc thaønh caùc möôøng, ñaët quan cai trò, xaây döïng quaân ñoäi do nhaø vua chæ huy. + Ñaát nöôùc coù nhieàu saûn vaät quyù, buoân baùn trao ñoåi vôùi caû ngöôøi Chaâu Aâu, laøo coøn laø trung taâm Phaät giaùo. + Giöõ quan heä hoaø hieáu vôùi Campuchia vaø Ñaïi Vieät, kieân quyeát choáng quaân xaâm löôïc Mieán Ñieän. - HS ñoïc ñoaïn chöõ nhoû trong SGK

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

- Cö daân coå chính laø ngöôøi Laøo Thông chuû nhaân cuûa neàn vaên hoaù ñoà ñaù, ñoà ñoàng. - Ñeán theá kæ XIII môùi coù nhoùm ngöôøi noùi tieáng Thaùi di cö ñeán soáng hoaø hôïp vôùi ngöôøi Laøo Thông goïi laø Laøo Luøm (ngöôøi Laøo ôû thaáp). Toå chöùc xaõ hoäi sô khai cuûa ngöôøi Laøo laø caùc möôøng coå.

- Naêm 1353 Pha Ngöøm thoáng nhaát caùc möôøng Laøo leân ngoâi ñaët teân nöôùc laø Lang Xang (trieäu voi).

- Thôøi kyø thònh vöôïng nhaát laø cuoái theá kæ XVII ñaàu theá kæ XVIII, döôùi trieàu vua Xulinha Voângxa. - Nhöõng bieåu hieän phaùt trieån: + Toå chöùc boä maùy chaët cheõ hôn: chia ñaát nöôùc thaønh caùc möôøng, ñaët quan cai trò, xaây döïng quaân ñoäi do nhaø vua chæ huy. + Ñaát nöôùc coù nhieàu saûn vaät quyù, buoân baùn trao ñoåi vôùi caû ngöôøi Chaâu Aâu, laøo coøn laø trung taâm Phaät giaùo. + Giöõ quan heä hoaø hieáu vôùi Campuchia vaø Ñaïi Vieät, kieân quyeát choáng quaân xaâm löôïc Mieán Ñieän.

Trang 59

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø chöùng minh cho vieäc toå chöùc boä maùy chaët cheõ vaø xaây döïng quaân ñoäi quy cuû hôn. - GV trình baøy: Ñeán ñaàu theá kyû XVIII, lan Xang suy yeáu vaø bò Xieâm ñaùnh chieám bieán thaønh moät tænh, sau trôû thaønh thuoäc ñòa cuûa Phaùp 1893. Hoaït ñoäng 4: Caù nhaân - GV neâu caâu hoûi: Neâu nhöõng neùt chính veà vaên hoaù cuûa Vöông quoác Laøo? - HS ñoïc SGK traû lôøi caâu hoûi. - GV nhaän xeùt vaø keát luaän: + Ngöôøi Laøo saùng taïo ra chöõ vieát rieâng cuûa mình treân cô sôû chöõ vieät cuûa Campuchia vaø Mianma. + Ñôøi soáng vaên hoaù cuûa ngöôøi Laøo raát phong phuù hoàn nhieân. + Xaây döïng moät soá coâng trình kieán truùc Phaät giaùo ñieån hình laø That luoâng ôû Vieâng Chaên. GV keát hôïp giôùi thieäu hình 22 trong SGK “Thaùp That Luoâng – Vieâng Chaên (Laøo)” GV nhaán maïnh: Campuchia vaø Laøo ñeàu chòu aûnh höôûng cuûa vaên hoaù AÁn Ñoä treân caùc lónh vöïc chöõ vieát, toân giaùo, vaên hoïc, kieán truùc. Tuy nhieân, khi tieáp thu vaên hoaù nöôùc ngoaøi, nhaát laø vaên hoaù AÁn Ñoä trong quaù trình giao löu vaên hoaù, moãi böôùc ñeàu ñem loàng noäi dung cuûa mình vaøo, xaây döïng neàn vaên hoaù ñaäm ñaø baûn saéc daân toäc. Chính baûn saéc daân toäc laø sôïi daây lieân keát daân toäc vaø thuùc ñaåy cuoäc ñaáu tranh baûo veä chuû quyeàn daân toäc. + Chöõ vieát: Töø hoïc chöõ Phaïn saùng taïo ra chöõ vieát rieâng cuûa daân toäc mình. + Vaên hoïc daân gian vaø vaên hoïc vieát. + Toân giaùo: ñaïo Hinñu vaø ñaïo Phaät. + Kieán truùc Hinñu giaùo vaø Phaät giaùo. 4. Sô keát baøi hoïc

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

- Vaên hoaù: + Ngöôøi Laøo saùng taïo ra chöõ vieát rieâng cuûa mình treân cô sôû chöõ vieät cuûa Campuchia vaø Mianma. + Ñôøi soáng vaên hoaù cuûa ngöôøi Laøo raát phong phuù hoàn nhieân. + Xaây döïng moät soá coâng trình kieán truùc Phaät giaùo ñieån hình laø That luoâng ôû Vieâng Chaên. GV keát hôïp giôùi thieäu hình 22 trong SGK “Thaùp That Luoâng – Vieâng Chaên” - Neàn vaên hoaù truyeàn thoáng: Campuchia vaø Laøo ñeàu chòu aûnh höôûng cuûa vaên hoaù AÁn Ñoä treân caùc lónh vöïc chöõ vieát, toân giaùo, vaên hoïc, kieán truùc. - Song tieáp thu moãi nöôùc ñeàu ñem loàng noäi dung cuûa mình vaøo, xaây döïng neàn vaên hoaù ñaäm ñaø baûn saéc daân toäc.

Trang 60

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 - Höôùng daãn HS traû lôøi caâu hoûi nhaän thöùc ñaët ra ngay töø ñaàu giôø hoïc ñeå cuûng coá kieán thöùc ñaõ hoïc. 5. Baøi taäp - Daën doø veà nhaø - Hoïc baøi cuõ, traû lôøi caâu hoûi baøi taäp trong SGK. - Ñoïc chuaån bò tröôùc baøi môùi. - Laäp baûng nieân bieåu caùc giai ñoaïn phaùt trieån cuûa Vöông quoác Campuchia vaø laøo theo noäi dung sau: Teân vöông quoác

Thôøi gian hình thaønh vöông quoác

Giai ñoaïn phaùt trieån thònh ñaït nhaát

Bieåu hieän cuûa söï phaùt trieån

Trang 61

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 CHÖÔNG VI TAÂY AÂU THÔØI TRUNG ÑAÏI Baøi 10 THÔØI KYØ HÌNH THAØNH VAØ PHAÙT TRIEÅN CUÛA CHEÁ ÑOÄ PHONG KIEÁN ÔÛ TAÂY AÂU (Töø theá kyû V ñeán theá kyû XIV) I. MUÏC TIEÂU BAØI HOÏC Sau khi hoïc xong baøi hoïc yeâu caàu HS caàn naém ñöôïc: 1. Kieán thöùc - Hieåu ñöôïc nguyeân nhaân vaø quaù trình daãn ñeán söï ra ñôøi cuûa caùc quoác gia phong kieán ôû Taây AÂu. - Naém ñöôïc caùc giai caáp vaø ñòa vò xaõ hoäi cuûa töøng giai caáp trong xaõ hoäi; hieåu ñöôïc theá naøo laø laõnh ñòa vaø ñôøi soáng kinh teá, chính trò trong laõnh ñòa. 2. Tö töôûng - Giaùo duïc cho HS thaáy ñöôïc baûn chaát cuûa giai caáp boùc loät, tinh thaàn lao ñoäng cuûa quaàn chuùng nhaân daân. 3. Kyõ naêng - Reøn cho HS kyõ naêng phaân tích, toång hôïp ñaùnh giaù veà söï ra ñôøi cuûa caùc vöông quoác phong kieán Taây Aâu, söï ra ñôøi cuûa caùc thaønh thò vaø vai troø cuûa noù. - Bieát khai thaùc noäi dung tranh aûnh trong SGK. II. THIEÁT BÒ, TAØI LIEÄU DAÏY - HOÏC - Tranh aûnh trong SGK. - Söu taàm moät soá tranh aûnh veà caùc laâu daøi, thaønh quaùch, caûnh sinh hoaït buoân baùn caùc chôï trong thôøi kyø naøy. III. TIEÁN TRÌNH TOÅ CHÖÙC DAÏY - HOÏC 1. Kieåm tra baøi cuõ Caâu hoûi  : Laäp nieân bieåu caùc giai ñoaïn Lòch söû lôùn cuûa Campuchia vaø Laøo (GV coù theå chuaån bò ra giaáy trong ñeå chieáu hoaëc chuaån bò ra giaáy tôroâki). Caâu hoûi  : Laø vaø Campuchia ñaõ ñaït ñöôïc nhöõng thaønh töïu vaên hoaù gì? Neâu baèng chöùng theå hieän söï saùng taïo vaên hoaù cuûa hai daân toäc naøy?

2. Daãn daét baøi môùi

Trang 62

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 - GV khaùi quaùt noäi dung phaàn kieåm tra baøi cuõ, daãn daét vaøo baøi môùi neâu nhieäm vuï nhaän thöùc veà baøi môùi cho HS nhö sau: Töø theá kyû V, ôû Taây AÂu cuõng ñaõ daàn hình thaønh caùc quoác gia phong kieán cuûa ngöôøi Gieùcman, quan heä saûn xuaát phong kieán cuõng daàn ñöôïc hình thaønh vaø cuûng coá phaùt trieån, cuøng vôùi ñoù laø söï xuaát hieän caùc thaønh thò trung ñaïi vaø theá kyû XI – XII ñaõ coù vai troø heát söùc to lôùn ñoái vôùi söï phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi chaâu Aâu thôøi trung ñaïi. Ñeå hieåu quaù trình hình thaønh caùc vöông quoác phong kieán taây AÂu dieãn ra nhö theá naøo? Moái quan heä caùc giai caáp trong xaõ hoäi ra sao? Nguyeân nhaân, hoaït ñoäng vaø vai troø cuûa thaønh thò nhö theá naøo? Chuùng ta cuøng tìm hieåu baøi hoïc ñeå lyù giaûi cho nhöõng caâu hoûi neâu treân? 3. Toå chöùc caùc hoaït ñoäng treân lôùp Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng Hoaït ñoäng 1: Laøm vieäc caù nhaân  Söï hình thaønh caùc vöông - Tröôùc heát GV gôïi laïi cho HS nhôù quoác phong kieán ôû Taây laïi nhöõng kieán thöùc cô baûn cuûa xaõ Aâu hoäi coå ñaïi phöông Taây nhaát laø söï baønh tröôùng vaø lôùn maïnh cuûa ñeá quoác Roâma. Sau ñoù GV neâu caâu hoûi: Nhöõng bieåu hieän söï khuûng hoaûng cuûa ñeá quoác Roâma theá kyû III? - HS ñoïc SGK traû lôøi caâu hoûi. HS - Theá kyû III, ñeá quoâc1 Roâma khaùc coù theå boå sung cho baïn. laâm vaøo khuûng hoaûng, noâ - GV nhaän xeùt boå sung vaø choát yù. leä noåi daäy ñaáu tranh saûn - Tieáp ñoù GV nhaán maïnh: trong tình xuaát suùt keùm, xaõ hoäi roái hình ñoù cuoái theá kyû V, ñeá quoác ren. Roâma bò ngöôøi Giecman traøn xuoáng xaâm chieám. - GV neâu caâu hoûi : Haäu quaû vieäc ngöôøi Giecman xaâm löôïc ñeá quoác Roâma? - HS ñoïc SGK traû lôøi caâu hoûi. - GV nhaän xeùt HS traû lôøi vaø keát luaän. Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Trang 63

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø Hoaït ñoäng 2: Laøm vieäc theo nhoùm - GV neâu caâu hoûi. - Nhieäm vuï cuï theå cuûa töøng nhoùm laø: + Nhoùm 1: Khi traøn vaøo laõnh thoå cuûa Roâma, ngöôøi Giecman ñaõ coù nhöõng vieäc laøm gì? + Nhoùm 2: Taùc ñoäng cuûa nhöõng vieäc laøm ñoù ñoái vôùi xaõ hoäi phong kieán chaâu Aâu? - HS töøng nhoùm ñoïc SGK, tìm yù traû lôøi vaø thaûo luaän vôùi nhau. - Sau ñoù ñaïi dieän nhoùm trình baøy keát quaû cuûa mình. GV coù theå yeâu caàu HS nhoùm khaùc boå sung. - Cuoái cuøng GV nhaän xeùt vaø choát y: + Nhoùm 1: Khi traøn vaøo laõnh thoå Roâma, ngöôøi Giecman ñaõ thuû tieâu boä maùy Nhaø nöôùc cuõ, thaønh laäp neân nhieàu vöông quoác môùi cuûa hoï nhö vöông quoác cuûa ngöôøi Aêng gloâ xaéc xoâng, vöông quoác Phô raêng, vöông quoác taây Goác, Ñoâng Goác … Ngöôøi Giecman coøn chieám ruoäng ñaát cuûa chuû noâ Roâma cuõ roài chia cho nhau trong ñoù caùc töôùng lónh quaân söï vaø quyù toäc ñöôïc phaàn nhieàu hôn. Ñoàng thôøi, caùc thuû lónh boä laïc, caùc quyù toäc ngöôøi Giecman cuõng töï xöng vua, töï phong cho nhau caùc töôùc vò cao caáp nhö coâng töôùc, baù töôùc, nam töôùc, taïo neân heä thoáng ñaúng caáp quyù toäc vuõ só. Ngöôøi Giecman cuõng töø boû caùc toân giaùo nguyeân thuyû cuûa mình vaø tieáp thu Kitoâ giaùo, xaây döïng nhaø thôø vaø tìm caùch chieám ruoäng cuûa noâng daân, ñoàng thôøi hoï cuõng ñöôïc nhaø vua ban ruoäng ñaát. + Nhoùm 2: Hình thaønh caùc giai caáp môùi: laõnh chuùa phong kieán, noâng noâ, cuøng vôùi ñoù laø quan heä saûn xuaát phong kieán ôû chaâu Aâu ñöôïc hình thaønh.

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

- Cuoái theá kæ V, ñeá quoác Roâma bò ngöôøi Giecman xaâm löôïc naêm 476 ñeá quoác Roâma bò dieät vong, thôøi ñaïi phong kieán chaâu AÂu hình thaønh ôû Chaâu Aâu.

- Nhöõng vieäc laøm cuûa ngöôøi Gieùcman: + Thuû tieâu boä maùy Nhaø nöôùc cuõ, thaønh laäp neân nhieàu vöông quoác môùi.

+ Chieám ruoäng ñaát cuûa chuû noâ Roâma cuõ roài chia cho nhau.

+ Töø boû caùc toân giaùo nguyeân thuyû cuûa mình vaø tieáp thu Kitoâ giaùo, xaây döïng nhaø thôø vaø tìm caùch chieám ruoäng ñaát cuûa noâng daân. - Caùc giai caáp môùi hình thaønh: laõnh chuùa phong kieán, noâng noâ, quan heä saûn xuaát phong kieán ôû Chaâu Aâu baét ñaàu hình thaønh.

Hoaït ñoäng 3: Caû lôùp.  Xaõ hoäi phong kieán Taây - GV trình baøy vaø phaân tích: ñeán AÂu

Trang 64

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø giöõa theá kyû IX phaàn lôùn ñaát ñai ñaõ ñöôïc caùc quyù toäc vaø nhaø thôø chia nhau chieám ñoaït xong, nhöõng vuøng ñaát ñai roäng lôùn ñoù ñaõ nhanh choùng bò hoï bieán thaønh khu ñaát rieâng cuûa mình goïi laø laõnh ñòa phong kieán. Laõnh ñòa chính laø ñôn vò haønh chính kinh teá cô baûn trong thôøi kyø phong kieán phaân quyeàn ôû Taây Aâu. - GV giaûi thích khaùi nieäm veà laõnh ñòa baèng vieäc keát hôïp khai thaùc tranh aûnh trong SGK “Laâu ñaøi vaø thaønh quaùch kieân coá cuûa laõnh chuùa” hoaëc vôùi nhöõng tranh aûnh söu taàm ñöôïc. Laõnh ñòa laø moät khu ñaát roäng bao goàm ñaát cuûa laõnh chuùa vaø ñaát khaåu phaàn. Trong khu ñaát cuûa laõnh chuùa coù nhöõng laâu ñaøi, dinh thöï, nhaø thôø, nhaø kho, chuoàng traïi … coù haøo saâu, töôøng cao, taïo thaønh nhöõng phaùo ñaøi kieân coá. Ñaát khaåu phaàn ôû xung quanh phaùo ñaøi ñöôïc caùc laõnh chuùa giao cho noâng noâ caày caáy vaø thu toâ thueá. Hoaït ñoäng 4: Laøm vieäc theo nhoùm - GV chia caû lôùp laøm 4 nhoùm, neâu caâu hoûi: cho töøng nhoùm nhö sau: + Nhoùm 1: Mieâu taû cuoäc soáng cuûa noâng noâ trong caùc laõnh ñòa? + Nhoùm 2: Neâu ñaëc tröng kinh teá cuûa laõnh ñòa? + Nhoùm 3: Ñôøi soáng chính trò cuûa caùc laõnh ñòa? + Nhoùm 4: Mieâu taû cuoäc soáng cuûa caùc laõnh chuùa trong laõnh ñòa? - HS nhoùm ñoïc SGK, thaûo luaän vaø tìm yù traû lôøi. Sau ñoù ñaïi dieän nhoùm trình baøy keát quaû cuûa mình, HS nhoùm khaùc boå sung. - Cuoái cuøng GV nhaän xeùt vaø choát yù: + Noâng noâ laø ngöôøi saûn xuaát chính trong caùc laõnh ñòa. Hoï bò gaén chaët vaø leä thuoäc vaøo laõnh chuùa. Boû troán seõ bò tröøng phaït raát naëng. Hoï nhaän ruoäng ñaát veà caøy caáy vaø phaûi noäp toâ naëng, ngoaøi ra hoï coøn phaûi noäp nhieàu thöù khaùc. Song hoï

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

- Giöõa theá kyû IX caùc laõnh ñòa phong kieán Taây Aâu ra ñôøi, ñaây laø ñôn vò chính trò kinh teá cô baûn trong thôøi kyø phong kieán phaân quyeàn.

- Caùc giai caáp trong xaõ hoäi: + Noâng noâ laø ngöôøi saûn xuaát chính trong caùc laõnh ñòa. Hoï bò gaén chaët vaø leä thuoäc vaøo caùc laõnh thoå. + Laõnh chuùa coù cuoäc soáng nhaøn roãi, xa hoa, sung söôùng baèng vieäc boùc loät vaø söùc lao ñoäng cuûa noâng noâ. - Laõnh ñòa laø moät cô sôû kinh doanh ñoùng kín, mang tính chaát töï nhieân, töï cung, töï caáp, töï

Trang 65

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø vaãn ñöôïc töï do trong saûn xuaát, coù gia ñình rieâng, coù noâng cuï vaø gia suùc. + Trong saûn xuaát hoï bieát duøng phaân boùn, gieo troàng theo thôøi vuï, moïi thöù duøng trong laõnh ñòa ñeàu do noâng noâ töï saûn xuaát ra, ít coù söï trao ñoåi buoân baùn vôùi beân ngoaøi. GV nhaán maïnh: Laõnh ñòa laø moät cô sôû kinh teá ñoùng kín, mang tính chaát töï nhieân, töï cung, töï caáp, töï tuùc. + Laõnh chuùa ñöôïc coi laø oâng vua con, coù quaân ñoäi, toaø aùn, phaùp luaät rieâng, cheá ñoä thueá khoaù rieâng, tieàn teä rieâng… Laõnh chuùa coøn coù theå buoäc nhaø vua ban cho mình quyeàn mieãn tröø khoâng can thieäp vaøo laõnh ñòa cuûa mình. + Laõnh chuùa coù cuoäc soáng nhaøn roãi, xa hoa, sung söôùng, thôøi bình chæ luyeän taäp cung kieám, cöôõi ngöïa, daï hoäi, tieäc tuøng. Hoaït ñoäng 5: laøm vieäc caû lôùp vaø caù nhaân - GV trình baøy : töø theá kyû XI ôû Taây Aâu ñaõ xuaát hieän nhöõng tieàn ñeà cuûa neàn kinh teá haøng hoaù, thò tröôøng ñöôïc môû roäng khoâng bò ñoùng kín trong laõnh ñòa. Thuû coâng nghieäp dieãn ra quaù trình chuyeân moân hoaù maïnh meõ nhö moäc, ñoà da, goám. - GV neâu caâu hoûi: Tröôùc söï phaùt trieån cuûa saûn xuaát thaønh thò ra ñôøi nhö theá naøo? - HS ñoïc SGK tìm noäi dung traû lôøi, HS khaùc coù theå boå sung. - GV nhaän xeùt vaø choát yù: Ñeå coù ñieàu kieän thuaän lôïi cho saûn xuaát, trao ñoåi buoân baùn, thôï thuû coâng ñeán ngaõ ba ñöôøng, beán soâng nôi coù ñoâng ngöôøi qua laïi laäp xöôûng saûn xuaát vaø buoân baùn hình thaønh caùc thaønh thò. Hoaït ñoäng 6: Caû lôùp vaø caù nhaân - GV trình baøy hoaït ñoäng cuûa

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng tuùc. - Laõnh ñòa laø moät ñôn vò chính trò ñoäc laäp coù quaân ñoäi, toaø aùn phaùp luaät rieâng, cheá ñoä thueá khoaù rieâng, tieàn teä rieâng …

 Söï xuaát hieän thaønh thò trung ñaïi - Nguyeân nhaân thaønh thò ra ñôøi: + Taây Aâu ñaõ xuaát hieän nhöõng tieàn ñeà cuûa neàn kinh teá haøng hoaù. + Thò tröôøng buoân baùn töï do. + Thuû coâng nghieäp dieãn ra quaù trình chuyeân moân hoaù.

- Thôï thuû coâng ñeán ngaõ ba ñöôøng, beán soâng nôi coù ñoâng ngöôøi qua laïi laäp xöôûng saûn xuaát vaø buoân baùn hình thaønh caùc thaønh thò.

Trang 66

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø thaønh thò: Cö daân chuû yeáu cuûa thaønh thò laø thôï thuû coâng vaø thöông nhaân, hoï taäp hôïp laïi vôùi nhau trong caùc toå chöùc hoäi laø phöôøng hoäi hay thöông hoäi vaø ñaët ra nhöõng quy cheá rieâng (phöôøng quy) nhaèm giöõ ñoäc quyeàn saûn xuaát vaø tieâu thuï saûn phaåm cuûa mình, ñaáu tranh choáng aùp böùc saùch nhieãu cuûa caùc laõnh chuùa. - GV giôùi thieäu noäi dung böùc tranh hình 24 trong SGK “Hoäi chôï ôû Ñöùc”, ñaây laø böùc tranh theå hieän caûnh mua baùn taïi Hoäi chôï ôû Ñöùc phaûn aùnh söï phaùt trieån cuûa thöông nghieäp cuûa xaõ hoäi phong kieán Taây Aâu luùc baáy giôø. - GV neâu caâu hoûi: Neâu vai troø cuûa thaønh thò? HS ñoïc SGK traû lôøi caâu hoûi. - GV nhaän xeùt vaø choát yù: Söï phaùt trieån cuûa caùc ngaønh thuû coâng ñaõ phaù vôû neàn kinh teá töï nhieân, töï caáp töï tuùc, taïo ñieàu kieän cho kinh teá haøng hoaù phaùt trieån, goùp phaàn tích cöïc xoaù boû cheá ñoä phaân quyeàn. Ñaëc bieät mang laïi khoâng khí töï do.

- Vai troø thaønh thò: + Phaù vôõ neàn kinh teá töï nhieân töï cung töï caáp, töï tuùc, taïo ñieàu kieän cho kinh teá haøng hoaù phaùt trieån. + Goùp phaàn tích cöïc xoaù boû cheá ñoä phaân quyeàn. Ñaëc bieät mang laïi khoâng khí töï do cho xaõ hoäi phong kieán Taây Aâu.

4. Sô keát baøi hoïc - GV kieåm tra hoaït ñoäng nhaän thöùc cuûa HS vôùi vieäc yeâu caàu HS neâu laïi söï ra ñôøi cuûa caùc vöông quoác phong kieán Taây Aâu; yeâu caàu giaûi thích khaùi nieäm theá naøo laø laõnh ñòa? Caùc giai caáp trong xaõ hoäi phong kieán taây Aâu vaø ñòa vò töøng giai caáp trong xaõ hoäi. Nguyeân nhaân söï ra ñôøi vaø vai troø cuûa thaønh thò trung ñaïi. 5. Baøi taäp - Daën doø veà nhaø - Hoïc baøi cuõ, ñoïc tröôùc baøi môùi vaø traû lôøi caâu hoûi trong SGK. - Baøi taäp: Noäi dung so saùnh

Cheá ñoä phong kieán phöông Ñoâng

Cheá ñoä phong kieán Taây AÂu

Trang 67

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 - Giai caáp trong xaõ hoäi - Ñaëc tröng kinh teá - Theå cheá chính trò

Trang 68

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Baøi 11 TAÂY AÂU THÔØI HAÄU KÌ TRUNG ÑAÏI I. MUÏC TIEÂU BAØI HOÏC Sau khi hoïc xong baøi hoïc yeâu caàu HS caàn naém ñöôïc: 1. Kieán thöùc - Naém ñöôïc nguyeân nhaân vaø caùc cuoäc phaùt kieán ñòa lyù. - Hieåu bieát ñöôïc khaùi nieäm theá naøo laø tích luyõ voán baùn ñaàu, giaûi thích ñöôïc taïi sao chuû nghóa tö baûn laïi naûy sinh ôû chaâu Aâu, naém ñöôïc nhöõng bieåu hieän söï naûy sinh chuû nghóa tö baûn ôû chaâu Aâu. - Naém ñöôïc nguyeân nhaân, thaønh töïu cuûa vaên hoaù phuïc höng, caûi caùch toân giaùo vaø chieán tranh noâng daân. 2. Tö töôûng - Giuùp caùc em thaáy ñöôïc coâng lao cuûa caùc nhaø phaùt kieán ñòa lyù, traân troïng nhöõng giaù trò vaên hoaù cuûa nhaân loaïi thôøi kyø Phuïc höng ñeå laïi; vaø tinh thaàn ñaáu tranh cuûa nhaân daân lao ñoäng trong traän tuyeán choáng laïi cheá ñoä phong kieán. 3. Kyõ naêng - Kyõ naêng phaân tích, ñaùnh giaù söï kieän veà söï ra ñôøi cuûa chuû nghóa tö baûn, laäp baûn thoáng keâ cuoäc ñaáu tranh caûi caùch toân giaùo, chieán tranh noâng daân Ñöùc. - Kyõ naêng khai thaùc löôïc ñoà “Nhöõng cuoäc phaùt kieán ñòa lyù”, khai thaùc tranh aûnh veà nhöõng thaønh töïu hoäi hoaï cuûa vaên hoaù phuïc höng. II. THIEÁT BÒ, TAØI LIEÄU DAÏY - HOÏC - Löôïc ñoà “Nhöõng cuoäc phaùt kieán ñòa lyù”, Baûn ñoà chính trò Chaâu Aâu. - Tranh aûnh veà phong traøo vaên hoaù Phuïc Höng. - Söu taàm tranh aûnh moät soá nhaø thaùm hieåm. III. TIEÁN TRÌNH TOÅ CHÖÙC DAÏY - HOÏC 1. Kieåm tra baøi cuõ Caâu hoûi  : Theá naøo laø laõnh ñòa? Ñôøi soáng kinh teá vaø chính trò trong caùc laõnh ñòa nhö theá naøo? Caâu hoûi  : Nguyeân nhaân vaø vai troø cuûa caùc thaønh thò trung ñaïi? 2. Daãn daét baøi môùi Moät trong soá thaønh töïu quan troïng cuûa loaøi ngöôøi ôû theá kyû XV laø tieán haønh caùc cuoäc phaùt kieán ñòa lyù phaùt hieän ra chaâu Myõ vaø ñi voøng quanh theá giôùi, ñaõ ñem laïi

Trang 69

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 nguoàn cuûa caûi lôùn veà chaâu Aâu, treân cô sôû ñoù ñaõ daãn ñeán quaù trình tích luyõ tö baûn ban ñaàu vaø quan heä saûn xuaát tö baûn chuû nghóa qua ñoù ñöôïc hình thaønh cuøng vôùi hai giai caáp môùi: tö saûn vaø voâ saûn ra ñôøi. Ñeå hieåu tìm hieåu nguyeân nhaân naøo daãn ñeán caùc cuoäc phaùt kieán ñòa lyù? Caùc cuoäc phaùt kieán ñòa lyù ñoù dieãn ra nhö theá naøo? Heä quaû cuûa caùc cuoäc phaùt kieán ñòa lyù ra sao? Nguyeân nhaân, noäi dung phong traøo vaên hoaù Phuïc höng? Nguyeân nhaân, dieãn bieán caûi caùch toân giaùo vaø chieán tranh noâng daân? Chuùng ta vaøo tìm hieåu baøi hoâm nay ñeå traû lôøi caùc caâu hoûi neâu treân. 3. Toå chöùc caùc hoaït ñoäng treân lôùp Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng Hoaït ñoäng 1: Laøm vieäc caù nhaân  Nhöõng cuoäc phaùt kieán - GV neâu caâu hoûi: Taïi sao sang theá ñòa lyù. kyû XV con ngöôøi coù theå tieán haønh caùc cuoäc phaùt kieán ñòa lyù? - HS ñoïc SGK traû lôøi caâu hoûi, HS khaùc coù theå boå sung cho baïn. - GV nhaän xeùt vaø choát yù. Ñoàng thôøi nhaán maïnh trong caùc nguyeân - Nguyeân nhaân phaùt kieán ñòa nhaân treân thì söï tieán boä khoa hoïc lyù: kyõ thuaät laø quan trong nhaát, vì chính + Saûn xuaát phaùt trieån daãn ,nhôø ñoù maø con ngöôøi coù nhöõng ñeán nhu caàu veà höông lieäu, con taøu lôùn chôû ñöôïc nhieàu ngöôøi vaøng vaø thò tröôøng cao. vaø löông thöïc, thöïc phaåm, nöôùc + Con ñöôøng giao löu, buoân uoáng cho nhöõng chuyeán ñi daøi ngaøy. baùn qua Taây AÙ vaø Ñòa Trung - GV trình baøy roõ theâm: caùc nhaø Haûi bò ngöôøi AÛ Raäp ñoäc haøng haûi coù hieåu bieát nhieàu veà chieám. ñaïi döông, coù quan nieäm ñuùng veà + Khoa hoïc – kyõ thuaät coù hình daïng Traùi ñaát, ñaõ veõ ñöôïc haûi nhieàu böôùc tieán quan troïng ñoà ghi roõ caùc vuøng ñaát, caùc hoøn nhö kyõ thuaät môùi trong ñoùng ñaûo coù daân cö. Maùy moùc thieân taøu, la baøn, haûi ñoà… vaên, la baøn ñöôïc söû duïng trong vieäc ñònh höôùng ñaïi döông bao la. Kyõ thuaät ñoùng taøu coù nhieàu tieán boä ngöôøi ta ñaõ ñoùng ñöôïc nhöõng con taøu coù baùnh laùi vaø heä thoáng buoàm lôùn nhö taøu Caraven. Hoaït ñoäng 2: Laøm vieäc caû lôùp vaø caù nhaân - GV trình baøy: Boà Ñaøo Nha vaø Taây Ban Nha laø nhöõng nöôùc tieân phong trong caùc cuoäc thaùm hieåm ñòa lyù, khaùm phaù ra nhöõng mieàn ñaát môùi. - Tieáp ñoù, GV treo löôïc ñoà treân baûng yeâu caàu HS döïa vaøo noäi dung SGK trình baøy noäi dung caùc cuoäc phaùt kieán ñòa lyù HS khaùc coù theå Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Trang 70

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø boå sung. - GV nhaän xeùt, boå sung vaø choát yù. + Naêm 1498, B. Ñiaxô laø hieäp só “Hoaøng gia” ñaõ ñi voøng cöïc Nam cuûa luïc ñòa Phi, ñaët teân laø muõi Baõo Toá, sau goïi laø muõi Haûi Voïng. + Ngaøy 08/07/1497, Vaxcoâ ñô gama rôøi caûng Lixbon ñi sang phöông Ñoâng; thaùng 5/1498, ñaõ ñeán ñöôïc calicut AÁn Ñoä, khi veà oâng ñöôïc phong phoù vöông AÁn Ñoä. + Thaùng 08/1492, C.Coâloâmboâ ñaõ daãn ñaàu ñoaøn thuyû thuû veà höôùng Taây, sau 3 thaùng oâng ñeán ñöôïc Cu Ba vaø moät soá ñaûo vuøng Aêngti nhöng oâng töôûng laàm laø AÁn Ñoä. Tuy nhieân khaúng ñònh C.Coâloâmboâ laø ngöôøi ñaàu tieân phaùt hieän ra Chaâu Myõ. + Magienlan (1480 – 1521) laø ngöôøi ñaõ thöïc hieän chuyeán ñi ñaàu tieân voøng quanh theá giôùi baèng ñöôøng bieån töø naêm 1519- 1521. Ñoaøn cuûa Magienlan ñi voøng qua ñieåm cöïc Nam cuûa Nam Myõ, tieán vaøo ñaïi döông meânh moâng (oâng ñaët teân laø Thaùi Bình Döông). Taïi Philippin, oâng bò thieät maïng do giao tranh vôùi thoå daân. Cuoái cuøng, ñoaøn thaùm hieåm chæ coøn 1 thuyeàn vaø 18 thuyû thuû khi veà ñeán Taây Ban Nha. Hoaït ñoäng 3: Laøm vieäc theo nhoùm - GV neâu caâu hoûi: Heä quaû cuûa caùc cuoäc phaùt kieán ñòa lyù? - HS ñoïc SGK thaûo luaän, cöû ñaïi dieän nhoùm, trình baøy, HS khaùc boå sung. - GV nhaän xeùt vaø choát yù.

Hoaït ñoäng 4: Laøm vieäc caù nhaân - GV neâu caâu hoûi: Soá voán ban ñaàu maø quyù toäc vaø thöông nhaân

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng - Caùc cuoäc phaùt kieán ñòa lyù lôùn: + Naêm 1498, B. Ñiaxô ñaõ ñi voøng cöïc Nam cuûa luïc ñòa Phi, ñaët teân laø muõi Haûi Voïng. + Vaxcoâ ñô gamañaõ ñeán ñöôïc Calicut AÁn Ñoä (05/1498). + Thaùng 8/1492. C.Coâloâmboâ ñeán ñöôïc CuBa vaø moät soá ñaûo vuøng Aêngti. OÂng laø ngöôøi ñaàu tieân phaùt hieän ra Chaâu Myõ. + Magienlan laø ngöôøi ñaõ thöïc hieän chuyeán ñi ñaàu tieân voøng quanh theá giôùi baèng ñöôøng bieån (1519- 1521).

- Heä quaû cuûa phaùt kieán ñòa lyù. + Ñem laïi hieåu bieát môùi veà Traùi ñaát, veà nhöõng con ñöôøng môùi, daân toäc môùi. Thò tröôøng theá giôùi ñöôïc môû roäng. + Thuùc ñaåy nhanh söï tan raõ cuûa quan heä phong kieán vaø söï ra ñôøi cuûa chuû nghóa tö baûn. + Naûy sinh quaù trình cöôùp boùc thuoäc ñòa vaø buoân baùn noâ leä.  Söï naûy sinh chuû nghóa tö baûn ôû Taây AÂu

Trang 71

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø tích luyõ do ñaâu maø coù? - HS döïa vaøo kieán thöùc ñaõ hoïc ôû baøi tröôùc, SGK traû lôøi caâu hoûi. HS khaùc coù theå boå sung cho baïn. - GV nhaän xeùt, boå sung vaø choát yù: - Sau caùc cuoäc phaùt kieán ñòa lyù, kinh teá chaâu Aâu phaùt trieån nhanh. Taàng lôùp quyù toäc, thöông nhaân Taây AÂu ra söùc boùc loät cuûa caûi, taøi nguyeân vaøng baïc cuûa caùc nöôùc chaâu Myõ, chaâu Phi vaø chaâu AÙ. Giai caáp tö saûn tích luyõ ñöôïc soá voán ban ñaàu baèng söï cöôùp boùc thöïc daân. - GV nhaán maïnh theâm, Giai caáp tö saûn thaäm chí coøn dung baïo löïc ñeå töôùc ñoaït ruoäng ñaát cuûa noâng daân. Chaúng haïn ôû Anh coù phong traøo “Raøo ñaát cöôùp ruoäng”, haøng vaïn gia ñình noâng daân maát ñaát, ñi lang thang buoäc phaûi laøm thueâ trong caùc xí nghieäp cuûa giai caáp tö saûn. Ngay ôû trong thaønh thò, thôï thuû coâng cuõng bò töôùc ñoaït tö lieäu saûn xuaát, trôû thaønh ngöôøi ñi laøm thueâ.

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

- Nguyeân nhaân: + Kinh teá chaâu aâu phaùt trieån nhanh. Taàng lôùp quyù toäc, thöông nhaân Taây AÂu ra söùc cöôùp boùc cuûa caûi, taøi nguyeân vaøng baïc cuûa caùc nöôùc chaâu Myõ, chaâu Phi vaø chaâu AÙ. + Giai caáp tö saûn coøn töôùc ñoaït ruoäng ñaát cuûa noâng daân bieán thaønh caùc ñoàn ñieàn.

Trang 72

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø Hoaït ñoäng 5: Laøm vieäc theo nhoùm - GV chia HS thaønh caùc nhoùm vaø giao nhieäm vuï cho caùc nhoøm cuï theå nhö sau: + Nhoùm 1: Bieåu hieän cuûa söï naûy sinh chuû nghóa tö baûn trong thuû coâng nghieäp? + Nhoùm 2: Bieåu hieän cuûa söï naûy sinh chuû nghóa tö baûn trong thuû coâng nghieäp? + Nhoùm 3: Bieåu hieän cuûa söï naûy sinh chuû nghóa tö baûn trong thöông nghieäp. + Nhoùm 4: Neâu nhöõng bieán ñoåi giai caáp trong xaõ hoäi Taây AÂu? - HS ñoïc SGK thaûo luaän theo nhoùm vaø cöû ñaïi dieän trình baøy keát quaû; HS khaùc coù theå boå sung. - Cuoái cuøng GV nhaän xeùt boå sung vaø choát yù: + Trong thuû coâng nghieäp, caùc coâng tröôøng thuû coâng moïc leân thay theá phöôøng hoäi. Quy moâ cuûa caùc xöôûng thuû coâng leân tôùi hôn 100 ngöôøi. Nhôø aùp duïng kyõ thuaät môùi vaøo quy trình saûn xuaát maø naêng suaát lao ñoäng taêng, khoái löôïng saûn phaåm taêng, giaù haï. Chuû xöôûng boùc loät ngöôøi lao ñoäng laøm thueâ quan heä cuûa hoï laø quan heä cuûa chuû vôùi thôï. Quan heä saûn xuaát tö baûn chuû nghóa ñöôïc hình thaønh. + ÔÛ noâng thoân, caùc ñoàn ñieàn trang traïi ñöôïc hình thaønh, ngöôøi lao ñoäng bieán thaønh coâng nhaân noâng nghieäp theo cheá ñoä laøm coâng aên löông. Chuû ruoäng ñaát trôû thaønh tö saûn noâng thoân hay laø quyù toäc môùi. + Trong thöông nghieäp, quan heä tö baûn cung xaâm nhaäp vaøo vôùi vieäc ra ñôøi caùc coâng ty thöông maïi lôùn thay theá cho caùc thöông hoäi. + Xaõ hoäi Taây AÂu coù söï bieán ñoåi, caùc giai caáp môùi ñöôïc hình thaønh – giai caáp tö saûn vaø giai caáp coâng nhaân.

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

- Bieåu hieän naûy sinh CNTB: + Trong thuû coâng nghieäp, caùc coâng tröôøng thuû coâng leân thay theá phöôøng hoäi, hình thaønh ngöôøi lao ñoäng bieán thaønh coâng nhaân noâng nghieäp.

+ Trong thöông nghieäp, caùc coâng ty thöông maïi lôùn thay theá cho caùc thöông hoäi. - Xaõ hoäi Taây AÂu coù söï bieán ñoåi, caùc giai caáp môùi ñöôïc hình thaønh – giai caáp tö saûn vaø giai caáp coâng nhaân.

Trang 73

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø Hoaït ñoäng 6: Caù nhaân - GV neâu caâu hoûi: Nguyeân nhaân daãn ñeán phong traøo vaên hoaù phuïc höng? - HS ñoïc saùch giaùo khoa traû lôøi caâu hoûi, HS khaùc coù theå boå sung. - Cuoái cuøng, GV nhaän xeùt vaø choát yù: Giai caáp tö saûn coù theå löïc veà kinh teá, song chöa coù ñòa vò veà xaõ hoäi töông öùng. Maët khaùc giai caáp tö saûn ñaõ ñöùng leân ñaáu tranh choáng laïi KI – toâ vôùi nhöõng quan ñieåm loãi thôøi cuûa xaõ hoäi phong kieán. - Tieáp ñoù GV trình baøy: giai caáp tö saûn, moät maët muoán khoâi phuïc tinh hoa vaên hoaù xaùn laïn cuûa quoác gia coå ñaïi Hy Laïp – Roâma, maët khaùc cuõng goùp phaàn xaây döïng moät neàn vaên hoaù môùi, ñeà cao giaù trò chaân chính cuûa con ngöôøi, ñoøi quyeàn töï do caù nhaân, coi trong khoa hoïc kyõ thuaät – neàn vaên hoaù ñoù laø vaên hoaù phuïc höng. Hoaït ñoäng 7: caù nhaân GV neâu caâu hoûi: Neâu nhöõng thaønh töïu cuûa Vaên hoaù phuïc höng? - HS ñoïc SGK töï traû lôøi caâu hoûi. - GV boå sung vaø choát yù: Thôøi ñaïi Vaên hoaù Phuïc höng coù nhöõng tieán boä vöôït baäc cuûa khoa hoïc kyõ thuaät, vaên hoïc ngheä thuaät vaø hoäi hoaï vôùi caùc nhaø khoa hoïc, nhaø vaên, thô, hoaï só vaø nhöõng taùc phaåm tieâu bieåu: Ra-bô-le vöøa laø nhaø vaên vöøa laø nhaø y hoïc; Ñeâ-caùc-tô vöøa laø nhaø toaùn hoïc xuaát saéc vöøa laø nhaø trieát hoïc; Leâ-oâ-na-ñô Vanh xi vöøa laø hoaï só thieân taøi vöøa laø kyõ sö noái tieáng, Seách-Xpia laø nhaø soaïn kòch vó ñaïi… Tieáp ñoù, GV neâu caâu hoûi: Haõy cho bieát yù nghóa cuûa phong traøo vaên hoaù phuïc höng? HS ñoïc SGK traû lôøi caâu hoûi. - GV nhaän xeùt vaø choát yù. Ñoàng thôøi nhaán maïnh thöïc chaát cuûa phong traøo vaên hoaù phuïc höng laø cuoäc ñaáu tranh cuûa giai caáp tö saûn choáng

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng 3. Vaên hoaù phuïc höng

- Nguyeân nhaân: + Giai caáp tö saûn coù theá löïc veà kinh teá, song chöa coù ñòa vò veà xaõ hoäi töông öùng. + Nhöõng quan ñieåm loãi thôøi cuûa xaõ hoäi phong kieán kìm haõm söï phaùt trieån cuûa giai caáp tö saûn. - Phong traøo vaên hoaù phuïc höng khoâi phuïc tinh hoa vaên hoaù xaùn laïn Coå ñaïi Hi Laïp, Roâ-ma, xaây döïng moät neàn vaên hoaù môùi, ñeà cao giaù trò chaân chính cuûa con ngöôøi, ñoøi quyeàn töï do caù nhaân, coi troïng khoa hoïc kyõ thuaät. - Coù nhöõng tieán boä veà khoa hoïc – kyõ thuaät, söï phaùt trieån veà vaên hoïc, hoäi hoaï.

- YÙ nghóa: + Leân aùn giaùo hoäi Ki-toâ, taán coâng vaøo traät töï phong kieán, ñeà cao töï do, xaây döïng theá giôùi quan tieán boä. + Ñaây laø cuoäc ñaáu tranh cuûa giai caáp tö saûn choáng laïi cheá ñoä phong kieán treân maët traän vaên hoaù tö töôûng.

Trang 74

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

laïi cheá ñoä phong kieán treân maët traän vaên hoaù tö töôûng. - GV giôùi thieäu cho hoïc sinh böùc tranh hình 26 trong SGK “Böùc hoaï La Gioâcoâng cuûa Leâ-oâ-na-ñô Vanh-xi” Hoaït ñoäng 8: Laøm vieäc caù nhaân - GV neâu caâu hoûi: Nguyeân nhaân daãn ñeán caûi caùch toân giaùo? - HS döïa vaøo SGK traû lôøi caâu hoûi. - GV nhaän xeùt boå sung vaø choát yù: Chính söï phaûn ñoäng, ngaên caûn hoaït ñoäng cuûa Giaùo Hoäi ñôùi vôùi giai caáp tö saûn ñaõ daãn ñeán söï buøng noå cuûa phong traøo caûi caùch toân giaùo. - GV trình baøy vaø phaân tích keát hôïp vôùi vieäc chæ treân baûn ñoà Chaâu AÂu veà ñòa ñieåm caùc nöôùc dieãn ra phong traøo caûi caùch toân giaùo: Phong traøo caûi caùch toân giaùo dieãn ra khaép caùc nöôùc Taây AÂu. Ñi ñaàu laø Ñöùc, Thuî Só sau ñoù laø Bæ, Haø Lan, Anh. Noåi tieáng nhaát laø cuoäc caûi caùch cuûa Lu-Thô (1483 – 1546) ôû Ñöùc vaø Can-Vanh (1509-1564) ngöôøi Phaùp taïi Thuî Só. - GV keát hôïp vôùi vieäc giôùi thieäu tranh aûnh veà hai nhaø caûi caùch toân giaùo Lu-thô vaø Can-vanh. - GV neâu caâu hoûi: Ñaëc ñieåm cuûa caûi caùch toân giaùo? - HS ñoïc SGK traû lôøi caâu hoûi. HS khaùc boå sung cho baïn. - GV nhaän xeùt vaø choát yù: + Khoâng muoán thuû tieâu toân giaùo, duøng nhöõng bieän phaùp oân hoaø ñeå quay veà giaùo lyù Ki-toâ nguyeân thuyû. + Ñoøi thuû tieâu vai troø cuûa Giaùo Hoäi, Giaùo hoaøng, ñoøi baõi boû caùc thuû tuïc vaø nghi leã phieàn toaùi. GV nhaán maïnh, caûi caùch ñöôïc nhaân daân uûng hoä, nhöng giaùo hoäi laïi phaûn öùng maïnh meõ, daãn ñeán söï phaân hoaù trong xaõ hoäi Taây AÂu thaønh hai phe: Taân giaùo vaø Cöïu Giaùo (Ki-toâ giaùo).

4. Caûi caùch toân giaùo vaø chieán tranh noâng daân a) Caûi caùch toân giaùo - Nguyeân nhaân: Söï phaûn ñoäng, ngaên caûn hoaït ñoäng cuûa Giaùo hoäi ñoái vôùi giai caáp tö saûn ñaõ ñeán söï buøng noå cuûa phong traøo caûi caùch toân giaùo. - Neùt chính veà phong traøo: dieãn ra khaép caùc nöôùc Taây AÂu, ñi ñaàu laø Ñöùc, Thuî Só, sau ñoù Laø Bæ, Haø Lan, Anh. Noåi tieáng nhaát laø cuoäc caûi caùch cuûa Lu-thô ôû Ñöùc vaø cuûa Can-vanh taïi thuî só. - Ñaëc ñieåm: + Khoâng thuû tieâu toân giaùo, duøng nhöõng bieän phaùp oân hoaø ñeå quay veà giaùo lyù Kitoâ nguyeân thuyû. + Ñoøi thuû tieâu vai troø cuûa Giaùo Hoäi, Giaùo Hoaøng, ñoøi baõi boû caùc thuû tuïc vaø nghi leã phieàn toaùi. - YÙ nghóa: + Laø cuoäc ñaáu tranh coâng khai ñaàu tieân treân lónh vöïc vaên hoaù tö töôûng cuûa giai caáp tö saûn choáng laïi cheá ñoä phong kieán. + Coå vuõ vaø môû ñöôøng cho neàn vaên hoaù Chaâu AÂu phaùt trieån cao hôn. b) Chieán tranh noâng daân Ñöùc Nguyeân nhaân: + Cheá ñoä phong kieán baûo thuû caûn trôû söï vöôn leân cuûa giai caáp tö saûn. + Noâng daân bò aùp böùc boùc loät naëng neà, do tieáp thu tö töôûng caûi caùch toân giaùo. - Dieãn bieán:

Trang 75

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Hoaït ñoäng 9: Laøm vieäc caù nhaân - GV Neâu caâu hoûi: YÙ nghóa cuûa caûi caùch Toân Giaùo vaø Vaên Hoaù Phuïc Höng? -HS döïa vaøo voán hieåu bieát cuûa mình qua noäi dung ñaõ hoïc vaø SGK traû lôøi. GV nhaän xeùt, boå sung vaø choát yù: + Laø cuoäc ñaáu tranh coâng khai ñaàu tieân treân lónh vöïc vaên hoaù tö töôûng cuûa giai caáp tö saûn choáng laïi cheá ñoä phong kieán. + Coå vuõ vaø môû ñöôøng cho neàn vaên hoaù Chaâu AÂu phaùt trieån cao hôn. Hoaït ñoäng 10: Laøm vieäc caù nhaân - GV neâu caâu hoûi: Taïi sao dieãn ra cuoäc chieán tranh noâng daân Ñöùc? - HS döïa vaøo SGK traû lôøi caâu hoûi. - GV trình baøy vaø phaân tích: sau caûi caùch toân giaùo neàn kinh teá Ñöùc, thaáp keùm, chaäm phaùt trieån trong caû noâng nghieäp, coâng nghieäp vaø thöông nghieäp, cheá ñoä phong kieán baûo thuû caûn trôû söï vöôn leân cuûa giai caáp tö saûn. Noâng daân bò aùp böùc boùc loät naëng neà, do tieáp thu tö töôûng caûi caùch toân giaùo. - Tieáp theo giaùo vieân trình baøy vaø phaân tích: + Töø muøa xuaân 1524 cuoäc ñaáu tranh ñaõ coù tính chaát quyeát lieät, môû ñaàu cho cuoäc chieán tranh noâng daân thaät söï. Laõnh tuï kieät xuaát cuûa phong traøo laø Toâ-maùt Muy-xe. - GV khai thaùc aûnh Toâmat Muyxa keát hôïp vôùi vieäc giôùi thieäu veà tieåu söû vaø nhöõng ñoùng goùp cuûa oâng. Phong traøo noâng daân ñaõ giaønh thaéng lôïi böôùc ñaàu, ñaõ ñi ñeán ñoøi thuû tieâu cheá ñoä phong kieán. Tröôùc söï phaùt trieån cuûa phong traøo, giôùi

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng + Töø muøa xuaân 1524 cuoäc ñaáu tranh ñaõ coù tính chaát quyeát lieät, môû ñaàu cho cuoäc chieán tranh noâng daân thöïc söï. Laõnh tuï kieät xuaát cuûa phong traøo laø Toâ-maùt Muy-xe. + Phong traøo noâng daân ñaõ giaønh thaéng lôïi böôùc ñaàu, ñaõ ñi ñeán ñoøi thuû tieâu cheá ñoä phong kieán.

- YÙ nghóa: + Laø moät söï kieän Lòch söû lôùn lao, noù bieåu hieän tinh thaàn ñaáu tranh quyeát lieät vaø khí phaùch anh huøng cuûa noâng daân Ñöùc ñaáu tranh choáng laïi giaùo hoäi phong kieán. + Baùo hieäu söï khuûng hoaûng suy vong cheá ñoä phong kieán.

Trang 76

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

quyù toäc phong kieán vaø taêng löõ ñaõ duøng moïi thuû ñoaïn, doác moïi löïc löôïng ñaøn aùp. Phong traøo noâng daân bò thaát baïi. Hoaït ñoäng 11: Caù nhaân - GV neâu caâu hoûi: Neâu yù nghóa cuûa chieán tranh noâng daân Ñöùc? - HS doïc SGK töï traû lôøi caâu hoûi. - GV nhaän xeùt, boå sung vaø choát yù: Laø moät söï kieän Lòch söû lôùn lao, noù bieåu hieän tinh thaàn ñaáu tranh quyeát lieät vaø khí phaùch anh huøng cuûa noâng daân Ñöùc ñaáu tranh choáng laïi giaùo hoäi phong kieán. Noù cuõng baùo hieäu söï khuûng hoaûng suy vong cuûa cheá ñoä phong kieán. 4. Sô keát baøi hoïc - Kieåm tra nhaän thöùc cuûa HS ñoái vôùi baøi hoïc thoâng qua caùc caâu hoûi ôû ñaàu giôø hoïc: Nguyeân nhaân naøo daãn ñeán caùc cuoäc phaùt kieán ñòa lyù? Caùc cuoäc phaùt kieán ñòa lyù ñoù dieãn ra nhö theá naøo? Heä quaû cuûa caùc cuoäc phaùt kieán ñòa lyù ra sao? Nguyeân nhaân, noäi dung phong traøo Vaên hoaù Phuïc Höng? Nguyeân nhaân, dieãn bieán caûi caùch toân giaùo vaø chieán tranh noâng daân? 5. Baøi taäp - Daën doø veà nhaø  Daën doø: Hoïc baøi cuõ., Traû lôøi caâu hoûi trong SGK.  Baøi taäp: Laäp baûng thoáng keâ veà phong traøo Vaên hoaù Phuïc Höng, caûi caùch toân giaùo vaø chieán tranh noâng daân Ñöùc theo noäi dung: Teân phong traøo

Nguyeân nhaân

Dieãn bieán chính

Ngöôøi laõnh ñaïo

Keát quaû, yù nghóa

Vaên hoaù Phuïc höng Caûi caùch toân giaùo Chieán tranh noâng daân Ñöùc

Trang 77

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 BAØI 12

OÂN TAÄP

LÒCH SÖÛ THEÁ GIÔÙI THÔØI NGUYEÂN THUYÛ, COÅ ÑAÏI VAØ TRUNG ÑAÏI

Trang 78

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 PHAÀN HAI LÒCH SÖÛ VIEÄT NAM TÖØ NGUOÀN GOÁC ÑEÁN GIÖÕA THEÁ KYÛ XIX CHÖÔNG I VIEÄT NAM TÖØ THÔØI NGUYEÂN THUYÛ ÑEÁN THEÁ KYÛ X Baøi 13 VIEÄT NAM THÔØI NGUYEÂN THUYÛ I. MUÏC TIEÂU BAØI HOÏC Sau khi hoïc xong baøi hoïc yeâu caàu HS caàn naém ñöôïc: 1. Kieán thöùc - Caùch ngaøy nay 30 – 40 vaïn naêm, treân ñaát nöôùc ta ñaõ coù con ngöôøi soáng (ngöôøi toái coå). Vieät Nam laø moät trong nhöõng queâ höông cuûa loaøi ngöôøi. - Traûi qua haøng chuïc vaïn naêm, Ngöôøi Toái coå ñaõ chuyeån bieán daàn thaønh Ngöôøi tinh khoân (Ngöôøi hieän ñaïi). - Naém baét ñöôïc caùc giai ñoaïn phaùt trieån cuûa xaõ hoäi nguyeân thuyû veà: coâng cuï lao ñoäng, hoaït ñoäng kinh teá, toå chöùc xaõ hoäi, ñôøi soáng vaät chaát vaø tinh thaàn. 2. Tö töôûng - Giaùo duïc loøng yeâu queâ höông, ñaát nöôùc, töï haøo veà lòch söû laâu ñôøi cuûa daân toäc ta, yù thöùc ñöôïc vò trí cuûa lao ñoäng, vaø traùch nhieäm vôùi lao ñoäng xaây döïng queâ höông ñaát nöôùc. 3. Kyõ naêng - Bieát so saùnh giöõa caùc giai ñoaïn Lòch söû ñeå ruùt ra nhöõng bieåu hieän cuûa chuyeån bieán veà: kinh teá, xaõ hoäi … Bieát quan saùt hình aûnh caùc hieän vaät ôû baøi hoïc ñeå ruùt ra nhaän xeùt. II. THIEÁT BÒ, TAØI LIEÄU DAÏY - HOÏC - Baûn ñoà Vieät Nam theå hieän nhöõng ñòa baøn lieân quan ñeán noäi dung baøi hoïc: Nuùi Ñoï (Thanh Hoaù), Thaåm Khuyeân, Thaåm Hai (Laïng Sôn), Hang Goøn (Ñoàng Nai), An Loäc (Bình Phöôùc), Ngöôøm (Thaùi Nguyeân), Sôn Vi (Phuù Thoï), Hoaø Bình, Baéc Sôn. - Moät soá tranh aûnh veà cuoäc soáng ngöôøi nguyeân thuyû hay nhöõng hình aûnh veà coâng cuï cuûa ngöôøi nuùi Ñoï, Sôn Vi, Hoaø Bình… III. TIEÁN TRÌNH TOÅ CHÖÙC DAÏY - HOÏC 1. Kieåm tra baøi cuõ Tieát tröôùc oân taäp khoâng kieåm tra trong quaù trình hoïc baøi môùi.

Trang 79

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 2. Môû baøi - khi hoïc phaàn lòch söû theá giôùi nguyeân thuyû chuùng ta ñaõ khaúng ñònh: Thôøi kyø nguyeân thuyû laø thôøi kyø ñaàu tieân, keùo daøi nhaát maø daân toäc naøo, ñaát nöôùc naøo cuõng phaûi traûi qua. Ñaát nöôùc Vieät Nam cuûa chuùng ta cuõng nhö nhieàu nöôùc khaùc ñaõ traûi qua thôøi kyø nguyeân thuyû. Baøi hoïc hoâm nay ta seõ tìm hieåu veà thôøi kyø nguyeân thuyû treân ñaát nöôùc Vieät Nam. 3. Toå chöùc daïy hoïc baøi môùi Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng Hoaït ñoäng 1: Laøm vieäc caù nhaân  Nhöõng daáu tích ngöôøi - GV daãn daét: Ngöôøi Trung Quoác, toái coå ôû Vieät Nam ngöôøi Inñoâneâxia... thöôøng töï hoaø vì ñaát nöôùc hoï laø nôi phaùt tích cuûa loaøi ngöôøi, laø caùi noâi sinh ra con ngöôøi. Coøn Vieät Nam cuûa chuùng ta cuõng hoaøn toaøn coù theå töï haøo vì ñaát nöôùc Vieät Nam ñaõ chöùng kieán nhöõng böôùc ñi chaäp chöõng ñaàu tieân cuûa loaøi ngöôøi, töøng traûi qua thôøi kyø nguyeân thuyû. - GV ñaët caâu hoûi: Vaäy coù baèng chöùng gì ñeå chöùng minh Vieät Nam ñaõ töøng traûi qua thôøi kyø nguyeân - Caùc nhaø khaûo coå hoïc ñaõ thuyû khoâng? tìm thaáy daáu tích Ngöôøi toái - HS theo doõi SGK phaàn 1 ñeå traû coå coù nieân ñaïi caùch ñaây 30lôøi caâu hoûi. 40 vaïn naêm vaø nhieàu coâng - GV boå sung vaø keát luaän: khaûo cuï ñaù gheø ñeûo thoâ sô ôû coå hoïc ñaõ chöùng minh caùch ñ6y 30- Thanh Hoaù, Ñoàng Nai, Bình 40 vaïn naêm treân ñaát nöôùc Vieät Nam Phöôùc… ñaõ coù Ngöôøi toái coå sinh soáng. Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

-GV: Söû duïng baûn ñoà Vieät Nam coù theå hieän ñòa baøn cö truù cuûa Ngöôøi toái coå ôû Thanh Hoaù, Ñoàng Nai, Hoaø Bình chæ cho HS theo doõi hoaëc goïi moät hoïc sinh leân chæ baûn ñoà ñòa danh coù Ngöôøi toái coå sinh soáng. - GV ñaët caâu hoûi: Em coù nhaän xeùt gì veà ñòa baøn sinh soáng cuûa Ngöôøi toái coå Vieät Nam? - HS suy nghó quan saùt baûn ñoà traû lôøi. - GV keát luaän: Ñòa baøn sinh soáng traûi daøi treân 3 mieàn ñaát nöôùc - Ngöôøi toái coà soáng thaønh nhieàu ñòa phöông coù Ngöôøi toái coå baày saên baét thuù röøng vaø sinh soáng. haùi löôïm hoa quaû.

Trang 80

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

- GV ñaët caâu hoûi: Vaäy ngöôøi toái coå ôû Vieät Nam sinh soáng nhö theá naøo? HS theo doõi SGK, nhôù laïi kieán thöùc ñaõ hoïc ôû phaàn lòch söû theá giôùi, traû lôøi. - GV keát luaän: Cuõng gioáng Ngöôøi toái coå ôû caùc nôi khaùc treân theá giôùi, Ngöôøi toái coå ôû Vieät Nam cuõng soáng thaønh baày saên baét thuù röøng vaø haùi löôïm hoa quaû. -GV tieåu keát daãn daét sang phaàn 2: Nhö vaäy chuùng ta ñaõ chöùng minh ñöôïc Vieät Nam ñaõ traûi qua giai ñoaïn baày ngöôøi Nguyeân Thuyû (giai ñoaïn Ngöôøi toái coå). Ngöôøi toái coå tieán hoaù thaønh Ngöôøi tinh khoân vaø ñöa Vieät Nam böôùc vaøo giai ñoaïn hình thaønh coâng xaõ thò toäc nguyeân thuyû nhö theá naøo, chuùng ta cuøng tìm hieåu phaàn 2 cuûa baøi.

Trang 81

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng Hoaït ñoäng 2: Caû lôùp vaø caù 2. Coâng xaõ thò toäc hình nhaân thaønh - GV phaùt vaán: khi Ngöôøi tinh khoân xuaát hieän, coâng xaõ thò toäc hình thaønh, vaäy theo em coâng xaõ thò toäc laø gì? - HS nhôù laïi kieán thöùc ñaõ hoïc ôû phaàn lòch söû theá giôùi ñeå traû lôøi caâu hoûi: Coâng xaõ thò toäc laø giai ñoaïn keá tieáp giai ñoaïn baày ngöôøi nguyeân thuyû. ÔÛ ñoù con ngöôøi soáng thaønh thò toäc, boä laïc khoâng coøn soáng thaønh töøng baày nhö tröôùc ñaây. - GV giaûng giaûi: cuõng nhö nhieàu nôi khaùc treân theá giôùi traûi qua quaù trình lao ñoäng laâu daøi, nhöõng daáu veát cuûa ñoäng vaät maát daàn. Ngöôøi toái coå Vieät Nam ñaõ tieán hoaù daàn thaønh Ngöôøi Tinh khoân (Ngöôøi Hieän - ÔÛ nhieàu ñòa phöông cuûa ñaïi). nöôùc ta tìm thaáy nhöõng hoaù - HS theo doõi SGK phaàn 2 (trang 62) thaïch raêng vaø nhieàu coâng cuï ñeå thaáy ñöôïc baèng chöùng daáu tích ñaù cuûa Ngöôøi hieän ñaïi cuûa cuûa Ngöôøi tinh khoân ôû Vieät Nam. caùc di tích caên hoaù Ngöôøm, - GV keát luaän: caùc nhaø khaûo coå Sôn Vi…(caùch ñaây 2 vaïn naêm). hoïc ñaõ tìm thaáy ôû nhieàu ñòa phöông cuûa nöôùc ta nhöõng hoaù thaïch raêng vaø nhieàu coâng cuï ñaù gheø ñeõo cuûa Ngöôøi hieän ñaïi ôû caùc di tích thuoäc vaên hoaù Ngöôøm, Sôn Vi. GV giaûi thích khaùi nieäm vaên hoaù Ngöôøm, Sôn Vi – Goïi theo di chæ khaûo coå chính, tieâu bieåu maø caùc nhaø khaûo coå ñaõ khai quaät. - GV yeâu caàu HS theo doõi SGK traû - Chuû nhaân vaên hoaù Sôn Vi lôøi caâu hoûi: Chuû nhaän vaên hoaù soáng trong maùi ñaù, hang Ngöôøm, Sôn Vi cö truù ôû nhöõng ñòa ñoäng, ven bôø soâng, suoái treân baøn naøo? Hoï sinh soáng ra sao? (Soáng ñòa baøn roäng töø Sôn La ñeán thaønh baày saên baét thuù röøng vaø Quaûng Trò. haùi löôïm hoa quaû). - HS theo doõi SGK traû lôøi caâu hoûi. - GV boå sung keát luaän: Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

- Ngöôøi Sôn Vi ñaõ soáng thaønh thò toäc, söû duïng coâng cuï - GV duøng baûn ñoà Vieät Nam chæ gheø ñeõo, laáy saên baét, haùi cho HS theo doõi ñòa baøn cö truù cuûa löôïm laøm nguoàn soáng chính. Ngöôøi Sôn Vi hoaëc goïi moät HS leân chæ baûn ñoà vaø nhaän xeùt veà ñòa baøn cö truù cuûa ngöôøi Sôn Vi. - GV: Nhöõng tieán boä trong cuoäc soáng

Trang 82

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø cuûa Ngöôøi Sôn Vi so vôùi Ngöôøi toái coå? - HS so saùnh ñeå traû lôøi caàu hoûi. - GV tieåu keát daãn daét sang phaàn 3: ÔÛ giai ñoaïn vaên hoaù Sôn Vi caùch ñaây hai vaïn naêm coâng xaõ thò toäc nguyeân thuyû ñaõ hình thaønh, chuùng ta cuøng tìm hieåu phaàn 3 ñeå laáy söï phaùt trieån cuûa coâng xaõ thò toäc nguyeân thuyû ôû Vieät Nam. Hoaït ñoäng 3: Theo nhoùm. - GV söû duïng löôïc ñoà vaø cung caáp kieán thöùc cho HS. Caùch ñaây khoaûng 12.000 naêm ñeán 6000 naêm ôû Hoaø Bình, Baéc Sôn (Laïng Sôn) vaø nhieàu nôi khaùc nhö: Thaùi Nguyeân, Ninh Bình, Thanh Hoaù, Ngheä An, Quaûng Bình ñaõ tìm thaáy daáu tích cuûa vaên hoaù Sôn Kyø ñaù môùi. Goïi chung laø vaên hoaù Hoaø Bình Baéc Sôn (goïi theo teân di chæ khaûo coå tieâu bieåu). - GV chia HS laøm 3 nhoùm theo doõi SGK, so saùnh, thaûo luaän nhoùm vaø traû lôøi caùc caâu hoûi cuûa töøng nhoùm . + Nhoùm 1: Söï tieán boä veà toå chöùc xaõ hoäi cuûa cö daân Hoaø Bình, Baéc Sôn. + Nhoùm 2: Tieán boä trong caùch cheá taïo coâng cuï? + Nhoùm 3: Tieán boä trong phöông thöùc kieám soáng? - Caùc nhoùm hoaït ñoäng, cöû ñaïi dieän traû lôøi. - GV boå sung, keát luaän:

- GV tieåu keát: Nhö vaäy ñôøi soáng vaät chaát vaø tinh thaàn cuûa cö daân Hoaø Bình, Baéc Sôn ñöôïc naâng cao.

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

3. Söï phaùt trieån cuûa coâng xaõ thò toäc - Caùch ñaây khoaûng 12.000 naêm ñeán 6000 naêm ôû Hoaø Bình, Baéc Sôn (Laïng Sôn) vaø moät soá nôi khaùc ñaõ tìm thaáy daáu tích cuûa vaên hoaù Sôn Kyø ñaù môùi. Goïi chung laø vaên hoaù Hoaø Bình, Baéc Sôn.

- Ñôøi soáng cuûa cö daân Hoaø Bình, Baéc Sôn: + Soáng ñònh cö laâu daøi, hôïp thaønh thò toäc, boä laïc. + Ngoaøi saên baét, haùi löôïm coøn bieát troàng troït: rau, cuû, caây aên quaû. + Böôùc ñaàu bieát maøi löôõi rìu, laøm moät soá coâng cuï khaùc baèng xöông, tre, goã, baét ñaàu bieát naëng ñoà goám.  Ñôøi soáng vaät chaát, tinh thaàn ñöôïc naâng cao.

Trang 83

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø Hoaït ñoäng 4: Caû lôùp, caù nhaân - GV thoâng baùo kieán thöùc: Caùch ngaøy nay 6000 – 5000 naêm (TCN), kyõ thuaät cheá taïo coâng cuï coù böôùc phaùt trieån mang tính ñoät phaù, lòch söû thöôøng goïi laø cuoäc “caùch maïng ñaù môùi”. - GV yeâu caàu caû lôùp ñoïc SGK ñeå traû lôøi caâu hoûi: Nhöõng tieán boä trong vieäc cheá taïo coâng cuï vaø trong ñôøi soáng cuûa cö daân? - HS theo doõi SGk traû lôøi caâu hoûi.

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng Caùch nay 6000 – 5000 naêm (TCN), kyõ thuaät cheá taïo coâng cuï coù böôùc phaùt trieån môùi goïi laø “caùch maïng ñaù môùi”

- Bieåu hieän tieán boä, phaùt trieån: + Söû duïng kyõ thuaät cuûa khoan ñaù, laøm goám baèng baøn xoay. + Bieát troàng luùa, duøng cuoác ñaù. Bieát trao ñoåi saûn phaåm - GV boå sung, keát luaän nhöõng bieåu cuûa caùc thò toäc, boä laïc. hieän tieán boä:  Ñôøi soáng cö daân oån ñònh vaø ñöôïc caûi thieän hôn, ñòa baøn cö truù caøng môû roäng.

Trang 84

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø - GV tröôùc heát GV thoâng baùo kieán thöùc: Caùch ñaây khoaûng 4000 – 3000 naêm caùc boä laïc soáng raûi raùc treân khaép ñaát nöôùc ta ñaõ ñaït ñeán trình ñoä phaùt trieån cao cuûa kyõ thuaät cheá taùc ñaù, laøm goám ñaëc bieät bieát söû duïng nguyeân lieäu ñoàng vaø bieát ñeán thuaät luyeän kim. Ngheà troàng luùa nöôùc trôû thaønh phoå bieán. Tieâu bieåu coù caùc boä laïc Phuøng Nguyeân, Sa Huyønh. Ñoàng Nai. - GV söû duïng baûn ñoà xaùc ñònh caùc ñòa baøn treân. - GV chia lôùp thaønh 3 nhoùm yeâu caàu caùc nhoùm ñoïc SGK, thaûo luaän traû lôøi caùc caâu hoûi theo nhoùm: + Nhoùm 1: Ñòa baøn cö truù, coâng cuï lao ñoäng, hoaït ñoäng kinh teá cuûa cö daân Phuøng Nguyeân? + Nhoùm 2: Ñòa baøn cö truù, coâng cuï lao ñoäng, hoaït ñoäng kinh teá cuûa cö daân Sa Huyønh? + Nhoùm 3: Ñòa baøn cö truù, coâng cuï lao ñoäng, hoaït ñoäng kinh teá cuûa cö daân Ñoàng Nai? - Caùc nhoùm HS thaûo luaän, cöû moät ñaïi dieän vieát ra giaáy nhaùp yù kieán traû lôøi cuûa caû nhoùm, sau ñoù trình baøy tröôùc lôùp. - GV sau khi caùc nhoùm trình baøy xong GV treo leân baûng moät taám baûng thoáng keâ kieán thöùc ñaõ chuaån bò saün theo maãu: - HS theo doõi baûng thoáng keâ kieán thöùc cuûa GV so saùnh vôùi phaàn töï tìm hieåu vaø nhöõng phaàn caùc nhoùm khaùc trình baøy ñeå boå sung, ñieàu chænh kieán thöùc cho chuaån xaùc. - GV phaùt vaán: coù theå ñaët moät caâu hoûi: + Cö daân Phuøng Nguyeân coù ñieåm gì môùi so vôùi cö daân Hoaø Bình, Baéc Sôn? + Cö daân vaên hoaù Sa Huyønh, Ñoàng Nai coù nhöõng ñieåm gì gioáng cö daân Phuøng Nguyeân? + Em coù nhaän xeùt gì veà thôøi gian ra ñôøi thuaät luyeän kim ôû caùc boä laïc? + Söï ra ñôøi cuûa thuaät luyeän kim coù

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng 4. Söï ra ñôøi cuûa thuaät luyeän kim vaø ngheà noâng troàng luùa nöôùc - Caùch ngaøy nay khoaûng 4000 - 3000 naêm (TCN) caùc boä laïc treân ñaát nöôùc ta ñaõ bieát ñeán ñoàng vaø thuaät luyeän kim; ngheà troàng luùa nöôùc phoå bieán.

- Söï ra ñôøi cuûa thuaät luyeän kim caùch ñaây 4000 – 3000 naêm ñaõ ñöa caùc boä laïc treân caùc vuøng mieàn cuûa nöôùc ta böôùc vaøo thôøi ñaïi sô kì ñoàng thau, hình thaønh neân caùc khu vöïc khaùc nhau laøm tieàn ñeà cho söï

Trang 85

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø yù nghóa gì vôùi caùc boä laïc treân ñaát nöôùc ta? - HS theo doõi baûng thoáng keâ kieán thöùc treân baûng so saùnh, suy nghó traû lôøi caâu hoûi - GV nhaän xeùt, boå sung, keát luaän veà söï ra ñôøi cuûa thuaät luyeän kim vaø ngheà troàng luùa nöôùc.

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng chuyeån bieán xaõ hoäi sau naøy.

4. Cuûng coá - Caùc giai ñoaïn phaùt trieån cuûa thôøi kyø nguyeân thuyû ôû Vieät Nam - Söï ra ñôøi cuûa thuaät luyeän kim vaø yù nghóa cuûa noù. 5. Daën doø - Hoïc sinh hoïc thuoäc baøi, traû lôøi caùc caâu hoûi vaø baøi taäp trong SGK, ñoïc tröôùc baøi môùi.

Trang 86

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Baøi 14 CAÙC QUOÁC GIA COÅ ÑAÏI TREÂN ÑAÁT NÖÔÙC VIEÄT NAM I. MUÏC TIEÂU BAØI HOÏC Sau khi hoïc xong baøi hoïc yeâu caàu: 1. Kieán thöùc - Nhöõng neùt ñaïi cöông veà ba nöôùc Coå ñaïi treân ñaát nöôùc Vieät Nam (Söï hình thaønh, cô caáu toå chöùc Nhaø nöôùc, ñôøi soáng vaên hoaù, xaõ hoäi). 2. Tö töôûng - Boài döôõng tinh thaàn lao ñoäng saùng taïo, yù thöùc veà coäi nguoàn daân toäc, loøng yeâu queâ höông ñaát nöôùc vaø yù thöùc giöõ gìn baûn saéc vaên hoaù daân toäc. 3. Kyõ naêng - Quan saùt, so saùnh caùc hình aûnh ñeå ruùt ra nhaän xeùt. Böôùc ñaàu reøn luyeän kyõ naêng xem xeùt caùc söï kieän Lòch söû trong moái quan heä giöõa khoâng gian, thôøi gian vaø xaõ hoäi. II. THIEÁT BÒ, TAØI LIEÄU DAÏY - HOÏC - Löôïc ñoà Giao Chaâu vaø Chaêm pa theá kyû XI – XV. - Baûn ñoà haønh chính Vieät Nam coù caùc di tích vaên hoaù Ñoàng Nai, Oùc Eo ôû Nam Boä. - Söu taàm moät soá tranh aûnh coâng cuï lao ñoäng, ñoà trang söùc, nhaïc cuï, ñeàn thaùp … III. TIEÁN TRÌNH TOÅ CHÖÙC DAÏY - HOÏC 1. Kieåm tra baøi cuõ Caâu hoûi : Thuaät luyeän kim cuûa nöôùc ta ra ñôøi töø khi naøo, ôû ñaâu vaø coù yù nghóa gì vôùi söï phaùt trieån kinh teá, xaõ hoäi? 2. Daãn daét baøi môùi Vaøo cuoái thôøi nguyeân thuyû caùc boä laïc soáng treân ñaát nöôùc ta ñeàu böôùc vaøo thôøi kyø ñoàng thau, bieát ñeán thuaät luyeän kim vaø ngheà noâng nghieäp troàng luùa nöôùc. Söï ra ñôøi cuûa thuaät luyeän kim vaø ngheà troàng luùa nöôùc ñaõ taïo tieàn ñeà cho söï chuyeån bieán cuûa xaõ hoäi nguyeân thuyû sang thôøi ñaïi môùi – thôøi ñaïi coù giai caáp Nhaø nöôùc hình thaønh caùc quoác gia Coå ñaïi treân ñaát nöôùc Vieät Nam. Ñeå hieåu ñöôïc söï hình thaønh, cô caáu toå chöùc Nhaø nöôùc, ñôøi soáng vaên hoaù, xaõ hoäi cuûa caùc quoác gia treân ñaát nöôùc ta, chuùng ta cuøng tìm hieåu baøi 14. 3. Toå chöùc caùc hoaït ñoäng treân lôùp

Trang 87

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng Hoaït ñoäng 1: Caû lôùp – caù nhaân  Quoác gia Vaên Lang – - Tröôùc heát GV daãn daét: Vaên Lang AÂu Laïc. laø quoác gia coå nhaát treân ñaát nöôùc Vieät Nam. Caùc em ñaõ ñöôïc bieát ñeán nhieàu truyeàn thuyeát veà Nhaø nöôùc Vaên Lang nhö: Truyeàn thuyeát traêm tröùng, Baùnh chöng, baùnh daày… coøn veà maët Khoa hoïc, Nhaø nöôùc Vaên Lang ñöôïc hình thaønh treân cô sôû - Cô sôû hình thaønh Nhaø naøo? nöôùc. - GV tieáp tuïc thuyeát trình: Cuõng nhö caùc nôi khaùc nhau treân theá giôùi caùc quoác gia coå treân ñaát nöôùc Vieät Nam ñöôïc hình thaønh treân cô sôû neàn kinh teá, xaõ hoäi coù söï chuyeån bieán kinh teá, xaõ hoäi dieãn ra maïnh meõ ôû thôøi kyø Ñoâng Sôn (Ñaàu thieân nieân kyû I TCN). - GV yeâu caàu HS theo doõi SGK ñeå thaáy ñöôïc chuyeån bieán veà kinh teá - Kinh teá: ñaàu thieân nieân ôû thôøi kyø vaên hoaù Ñoâng Sôn thieân kyû I TCN cö daân vaên hoaù nieân kyû I TCN. ñaõ bieát söû duïng coâng cuï - HS theo doõi SGK traû lôøi caâu hoûi. phoå bieán vaø baét ñaàu - GV nhaän xeùt, boå sung, keát luaän: coâng cuï saét. Giaûi thích khaùi nieäm vaên hoaù + Noâng nghieäp duøng caøy Ñoâng Sôn laø goïi theo di chæ khaûo coå khaù phaùt trieån, keát hôïp tieâu bieåu cuûa Ñoâng Sôn (Thanh vôùi saên baén, chaên nuoâi Hoaù). vaø ñaùnh caù. - GV söû duïng moät soá tranh aûnh + Coù söï phaân chia lao ñoäng trong SGK vaø nhöõng tranh aûnh söu noâng nghieäp vaø thuû coâng taàm ñöôïc ñeå chöùng minh cho HS nghieäp. thaáy neàn noâng nghieäp troàng luùa nöôùc, caây döøa khaù phaùt trieån. Coù yù nghóa quan troïng ñònh hình moïi lieân heä thöïc teá hieän nay. - GV phaùt vaán: Hoaït ñoäng kinh teá cuûa cö daân Ñoâng Sôn coù gì khaùc vôùi cö daân Phuøng Nguyeân? - HS so saùnh traû lôøi: + Söû duïng coâng cuï ñoàng phoå bieán, bieát ñeán coâng cuï saét. + Duøng caøy khaù phoå bieán. + Coù söï phaân coâng lao ñoäng. → Ñôøi soáng kinh teá vaät chaát tieán boä hôn, phaùt trieån ôû trình ñoä cao hôn haún. - GV tieáp tuïc yeâu caâàu HS ñoïc SGK ñeå thaáy söï chuyeån bieán xaõ hoäi ôû Ñoâng Sôn. Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Trang 88

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø - GV coù theå minh hoaï cho HS thaáy söï phaân hoaù giaøu ngheøo qua keát quaû khai quaät moät taøng cuûa caùc nhaø khaûo coå. - GV giaûi thích veà toå chöùc laøng, xoùm ñeå thaáy ñöôïc söï bieán ñoåi veà xaõ hoäi: Ña daïng, phöùc taïp hôn, lieân heä vôùi thöïc teá hieän nay. - GV ñaët vaán ñeà: Söï bieán ñoåi, phaùt trieån kinh teá, xaõ hoäi ñoù ñaët ra nhöõng yeâu caàu ñoøi hoûi gì? + Yeâu caàu trò thuyû ñeå ñaûm baûo neàn noâng nghieäp ven soâng. + Quaûn lyù xaõ hoäi. + Choáng caùc theá löïc ngoaïi xaâm ñeå ñaùp öùng nhöõng yeâu caàu naøy Nhaø nöôùc ra ñôøi. - GV daãn daét: Nhö vaäy ta ñaõ thaáy ñöôïc ñieàu kieän hình thaønh Nhaø nöôùc Coå ñaïi ôû Vieät Nam, tieáp theo ta seõ tìm hieåu veà töøng quoác gia cuï theå. Hoaït ñoäng 2: Caû lôùp - Caù nhaân - GV giaûng giaûi veà thôøi gian hình thaønh ñòa baøn, kinh ñoâ nöôùc Vaên Lang. - GV giaûng giaûi veà cô caáu toå chöùc boä maùy Nhaø nöôùc Vaên Lang – AÂu Cô. Minh hoaï baèng sô ñoà: Boä maùy Nhaø nöôùc.

- GV phaùt vaán : Em coù nhaän xeùt gì veà toå chöùc boä maùy Nhaø nöôùc vaø ñôn vò haønh chính thôøi Vaên Lang –AÂu laïc? - HS quan saùt sô ñoà suy nghó traû lôøi. - GV nhaän xeùt, boå sung keát luaän. - GV yeâu caàu HS ñoïc SGK ñeå thaáy ñöôïc böôùc phaùt trieån cao hôn cuûa Nhaø nöôùc AÂu Laïc. - HS theo doõi SGK, so saùnh, traû lôøi. - GV boå sung, keát luaän: Nhaø nöôùc tuy cuøng moät thôøi kyø Lòch söû vôùi Nhaø nöôùc Vaên Lang (thôøi kyø coå ñaïi) nhöng coù böôùc phaùt trieån cao hôn so vôùi nhöõng bieåu hieän: - GV söû duïng tranh aûnh trong SGK

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

* Quoác gia Vaên lang (VII – III TCN) - Kinh ñoâ: baïch Haïc (Vieät Trì – Phuù Thoï). - Toå chöùc Nhaø nöôùc: + Ñöùng ñaàu ñaát nöôùc laø vua Huøng, vua Thuïc. + Giuùp vieäc coù caùc Laïc Haàu, Laïc töôùng. Caû nöôùc chia laøm 15 boä do laïc töôùng ñöùng ñaàu. + ÔÛ caùc laøng xaõ ñöùng ñaàu laø Boà chính. → Toå chöùc boä maùy Nhaø nöôùc coøn ñôn giaûn, sô khai. * Quoác gia AÂu Laïc : (III – II TCN) - Kinh ñoâ: Coå Loa (Ñoâng Anh – Haø Noäi). - Laõnh thoå môû roäng hôn, toå chöùc boä maùy Nhaø nöôùc chaët cheõ hôn. - Coù quaân ñoäi maïnh, vuõ khí thaønh Coå Loa kieân coá, vöõng chaéc. → Nhaø nöôùc AÂu Laïc coù

Trang 89

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng vaø tö lieäu veà thaønh Coå Loa, muõi böôùc phaùt trieån cao hôn teân ñoàng ñeå minh hoaï cho böôùc Nhaø nöôùc Vaên Lang. phaùt trieån cao hôn cuûa nöôùc AÂu Laïc. Hoaït ñoäng 3: Caù nhaân - GV yeâu caàu taát caû HS theo doõi * Ñôøi soáng vaät chaát – tinh SGK ñeå thaáy ñöôïc caùch laøm aên, ôû, thaàn cuûa ngöôøi Vieät coå: maëc cuûa ngöôøi Vieät Coå. + Ñôøi soáng vaät chaát: - HS theo doõi SGK töï ghi nhôù. - AÊn: gaïo teû, gaïo neáp, thòt - GV tieáp tuïc yeâu caàu HS theo doõi caù, rau. SGK thaáy ñöôïc ñôøi soáng tinh thaàn, - Maëc: Nöõ maëc aùo, vaùy, taâm linh cuûa ngöôøi Vieät Coå. nam ñoùng khoá. - HS theo doõi SGK töï ghi nhôù. - ÔÛ: Nhaø saøn. + Ñôøi soáng tinh thaàn: - GV phaùt vaán: Em coù nhaän xeùt gì - Suøng baùi thaàn linh, thôø veà ñôøi soáng vaät chaát tinh thaàn cuûa cuùng toå tieân. ngöôøi Vieät coå. - Toå chöùc cöôùi xin, ma chay, - HS suy nghó traû lôøi nhaän xeùt cuûa leã hoäi. mình. - Coù taäp quaùn nhuoäm raêng ñen, aên traàu, xaêm - GV nhaän xeùt, boå sung, keát luaän mình, duøng ñoà trang söùc. veà ñôøi soáng cuûa ngöôøi Vieät coå → Ñôøi soáng vaät chaát tinh khaù phong phuù, ña daïng, giaûn dò, thaàn cuûa Ngöôøi Vieät coå chaát phaùt, nguyeân sô, hoaø nhaäp vôùi khaù phong phuù, hoaø nhaäp thieân nhieân. vôùi töï nhieân. Hoaït ñoäng 4: Caû lôùp vaø caù  Quoác gia coå Chaêmpa nhaân hình thaønh vaø phaùt - GV duøng löôïc ñoà Giao Chaâu vaø trieån Chaêm pa theá kyû VI ñeán X ñeå xaùc ñònh ñòa baøn Chaêmpa: Ñöôïc hình thaønh treân cô sôû vaên hoaù Sa Huyønh (Quaûng Ngaõi) goàm khu vöïc ñoàng baèng ven bieån mieàn Trung boä vaø Nam Trung Boä. - HS theo doõi löôïc ñoà ghi nhôù. - GV tieáp tuïc thuyeát minh keát hôïp chæ löôïc ñoà vuøng ñaát naøy thôøi Baéc thuoäc bò nhaø Haùn xaâm löôïc vaø cai trò. Vaøo cuoái theá kyû II nhaân luùc tình hình Trung Quoác roái loaïn Khu Lieân ñaõ hoâ haøo nhaân daân Töôïng Laâm noåi daäy giaønh chính quyeàn töï chuû sau ñoù Khu Lieân töï laäp laøm vua, ñaët teân laø nöôùc Laâm Aáp, laõnh thoå - Ñòa baøn: Treân cô sôû vaên ngaøy caøng môû roäng phía Baéc ñeán hoaù Sa Huyønh goàm khu vöïc Hoaønh Sôn – Quaûng Bình, phía Nam mieàn Trung vaø Nam Trung Bình Thuaän – Phan Rang. Theá kyû VI Boä cuoái theá kyû II Khu Lieân ñoåi teân thaønh Chaêmpa. thaønh laäp quoác gia coå - HS theo doõi vaø ghi cheùp ñòa baøn Laâm Aáp, ñeán theå kyû VI vaø söï hình thaønh Nhaø nöôùc ñoåi thaønh ChaêmPa phaùt Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Trang 90

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng Chaêmpa. trieån töø X – XV sau ñoù suy thoaùi vaø hoäi nhaäp vôùi Ñaïi Vieät. - Kinh ñoâ: Luùc ñaàu Traø Kieäu – Quaûng Nam sau ñoù rôøi ñeán Ñoàng döông – - GV xaùc ñònh treân löôïc ñoà vò trí Quaûng Nam, cuoái cuøng Kinh ñoâ Chaêmpa. chuyeån ñeán Traø Baøn – Bình Ñònh. Hoaït ñoäng 5: Nhoùm - caù nhaân - GV chia lôùp 3 nhoùm yeâu caàu caùc - Tình hình Chaêmpa töø theá nhoùm theo doõi SGK, thaûo luaän traû kyû ,II ñeán X. lôøi caâu hoûi cuûa töøng nhoùm. + Nhoùm 1: Tình hình kinh teá cuûa Chaêmpa töø theá kyû II – X, + Nhoùm 2: Tình hình chính trò – xaõ hoäi. + Nhoùm 3: Tình hình vaên hoaù. - HS theo doõi SGK, thaûo luaän theo nhoùm, cöû ñaïi dieän traû lôøi. + Kinh teá: - GV nhaän xeùt boå sung caâu traû lôøi - Hoaït ñoäng chuû yeáu laø cuûa töøng nhoùm, cuoái cuøng keát troàng luùa nöôùc: luaän. - Söû duïng coâng cuï saét vaø - HS theo doõi, ghi nhôù. söùc keùo traâu boø. - Thuû coâng: Deät, laøm ñoà - GV minh hoaï kyõ thuaät xaây thaùp trang söùc, vuõ khí, ñoùng cuûa ngöôøi Chaêmpa baèng moät soá gaïch vaø xaây döïng, kyõ tranh aûnh söu taàm ñöôïc nhö khu di tích thuaät xaây thaùp ñaït trình Myõ Sôn, thaùp Chaøm, töôïng Chaêm… ñoä cao. + Chính trò – xaõ hoäi: - Theo cheá ñoä quaân chuû chuyeân cheá. - Chia nöôùc laøm 4 chaâu, döôùi chaâu coù huyeän, laøng. - GV nhaán maïnh vaên hoaù Chaêmpa - Xaõ hoäi goàm caùc taàng chòu aûnh höôûng saâu saéc vaên hoaù lôùp: Quyù toäc, noâng daân töï AÁn Ñoä. do, noâ leä. + Vaên hoaù: - Theá kyû IV coù chöõ vieát töø chöõ Phaïn (AÁn Ñoä). - Theo Balamoân giaùo vaø Phaät giaùo. - ÔÛ nhaø saøn, aên traàu, hoaû taùng ngöôøi cheát. Hoaït ñoäng 6: Caù nhaân - GV thuyeát trình keát hôïp söû duïng löôïc ñoà giuùp HS naém ñöôïc nhöõng - Ñòa baøn: Quaù trình thaønh kieán thöùc cô baûn veà thôøi gian ra ñôøi laäp: phaïm vi laõnh thoå thaønh phaàn daân + Treân cô sôû vaên hoaù OÙc Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Trang 91

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø cö Phuø Nam. - HS nghe, ghi nhôù.

Hoaït ñoäng 7: Caù nhaân - GV yeâu caàu HS ñoïc SGK ñeå thaáy ñöôïc tình hình kinh teá, vaên hoaù xaõ hoäi cuûa Phuø Nam. - GV toùm taét:

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng Eo (An Giang) thuoäc chaâu thoå ñoàng baèng soâng Cöûu Long hình thaønh quoác gia coå phuø Nam (Theá kyû I), phaùt trieån thònh vöôïng (III – V) ñeán cuoái theá kyû VI suy yeáu bò Chaân Laïp thoân tính.

- Tình hình Phuø Nam: + Kinh teá: saûn xuaát noâng nghieäp keát hôïp vôùi thuû coâng, ñaùnh caù, buoân baùn. + Vaên hoaù : ÔÛ nhaø saøn, theo Phaät giaùo vaø Baølamoân giaùo, ngheä thuaät ca, muùa nhaïc phaùt trieån. + Xaõ hoäi goàm: Quyù toäc, bình daân, noâ leä.

4. Sô keát baøi hoïc - Duøng löôïc ñoà cuûng coá quaù trình hình thaønh caùc quoác gia coå ñaïi treân ñaát nöôùc Vieät Nam: Ñòa baøn, thôøi gian hình thaønh, thaønh phaàn cö daân? - Nhöõng ñieåm gioáng vaø khaùc nhau trong ñôøi soáng cuûa cö daân Vaên Lang – AÂu Laïc, Laâm AÁp – Chaêm Pa, Phuø Nam. 5. Daën doø - Hoïc thuoäc baøi, laøm baøi taäp 4 trang 70.

Trang 92

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Baøi 15 THÔØI BAÉC THUOÄC VAØ CUOÄC ÑAÁU TRANH GIAØNH ÑOÄC LAÄP DAÂN TOÄC (Töø theá kyû I ñeán ñaàu theá kyû X) I. MUÏC TIEÂU BAØI HOÏC 1. Kieán thöùc - Giuùp HS naém ñöôïc noäi dung cô baûn chính saùch ñoâ hoä cuûa trieàu ñaïi phong kieán phöông Baéc ôû nöôùc ta vaø nhöõng chuyeån bieán kinh teá, vaên hoaù, xaõ hoäi nöôùc ta trong thôøi Baéc thuoäc. 2. Tö töôûng - Giaùo duïc tinh thaàn ñaáu tranh beàn bæ choáng ñoàng hoaù giaønh ñoäc laäp daân toäc cuûa nhaân daân ta. 3. Kyõ naêng - Boài döôõng kyõ naêng lieân heä giöõa nguyeân nhaân vaø keát quaû, chính trò vôùi kinh teá, vaên hoaù, xaõ hoäi. II. THIEÁT BÒ, TAØI LIEÄU DAÏY - HOÏC - Löôïc ñoà SGK ban KHXH nhaân vaên lôùp 10. - Taøi lieäu minh hoaï khaùc. III. TIEÁN TRÌNH TOÅ CHÖÙC DAÏY - HOÏC 1. Kieåm tra baøi cuõ Caâu hoûi  : Toùm taét quaù trình hình thaønh quoác gia Vaên Lang – AÂu Laïc. Cuaâ hoûi  : Ñôøi soáng vaät chaát tinh thaàn cuûa ngöôøi Vieät coå trong xaõ hoäi Vaên Lang – AÂu Laïc. 2. Môû baøi Töø sau khi nöôùc AÂu Laïc bò Trieäu Ñaø xaâm chieám 179 TCN cho ñeán theá kyû X nöôùc ta bò caùc Trieàu ñaïi phong kieán phöông Baéc ñoâ hoä. Lòch söû thöôøng goïi ñoù laø thôøi kyø Baéc thuoäc. Ñeå thaáy ñöôïc cheá ñoä cai trò taøn baïo, aâm möu thaâm ñoäc cuûa phong kieán phöông Baéc vôùi daân toäc ta vaø nhöõng chuyeån bieán veà kinh teá, vaên hoaù xaõ hoäi ôû nöôùc ta thôøi Baéc thuoäc, chuùng ta tìm hieåu baøi 15.

3. Toå chöùc caùc hoaït ñoäng treân lôùp

Trang 93

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø Nhöõng kieán thöùc HS caàn troø naém vöõng I. CHEÁ ÑOÄ CAI TRÒ CUÛA CAÙC TRIEÀU ÑAÏI PHONG KIEÁN PHÖÔNG BAÉC VAØ NHÖÕNG CHUYEÅN BIEÁN TRONG XAÕ HOÄI VIEÄT NAM Hoaït ñoäng 1: Caû lôùp – caù  Cheá ñoä cai trò nhaân a. Toå chöùc boä maùy cai trò: - GV giaûng giaûi: 179 TCN Trieäu Ñaø xaâm löôïc AÂu Laïc, töø ñoù nöôùc ta laàn löôït bò caùc trieàu ñaïi phong kieán Trung quoác: nhaø Trieäu, Haùn, Tuyø, Ñöôøng ñoâ hoä. Ñaát AÂu Laïc cuõ bò chia thaønh caùc quaän huyeän. - Nhaø Trieäu chia thaønh 2 Quaän, saùp nhaäp vaøo quoác gia Nam Vieät. - Nhaø Haùn chia laøm 3 Quaän - Caùc trieàu ñaïi phong kieán saùp nhaäp vaøo Giao Chæ cuøng vôùi phöông Baéc töø nhaø Trieäu, moät soá quaän cuûa Trung Quoác. Haùn, tuyø, ñöôøng ñeàu chia - Nhaø Tuyø, Ñöôøng chia laøm nöôùc ta thaønh caùc quaän, nhieàu chaâu. huyeän cöû quan laïi cai trò ñeán Töø sau khôûi nghóa Hai Baø Tröng caáp huyeän. naêm 40, chính quyeàn ñoâ hoä cöû quan laïi cai trò ñeán caáp huyeän (Tröïc trò). - GV phaùt vaán: caùc trieàu ñaïi - Muïc ñích cuûa phong kieán phong kieán phöông Baéc chia AÂu phöông Baéc laø saùp nhaäp ñaát Laïc cuõ thaønh quaän, huyeän nhaèm AÂu Laïc cuõ vaøo baûn ñoà muïc ñích gì? Trung Quoác. - HS suy nghó traû lôøi. - GV boå sung, keát luaän veà aâm möu thaâm ñoäc cuûa chính quyeàn phöông Baéc. Hoaït ñoäng 2: Caû lôùp - Caù nhaân - GV yeâu caàu HS ñoïc SGK ñeå thaáy nhöõng chính saùch boùc loät kinh teá chính quyeàn ñoâ hoä. - HS theo doõi SGK traû lôøi caâu hoûi. - GV nhaän xeùt, boå sung, keát luaän.

b. Chính saùch boùc loät veà kinh teá vaø ñoàng hoaù veà vaên hoaù.

+ Thöïc hieän chính saùch boùc loät, coáng naïp naëng neà. + Naém ñoäc quyeàn muoái vaø saét. + Quan laïi ñoâ hoä baïo ngöôïc tham lam ra söùc boùc loät daân chuùng ñeå laøm giaøu.

- GV coù theå minh hoaï baèng tö lieäu tham khaûo veà chính saùch boùc loät taøn baïo, trieät ñeå cuûa chính quyeàn ñoâ hoä trong saùch

Trang 94

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø höôùng daãn GV. - GV phaùt vaán: Em coù nhaän xeùt gì veà chính saùch boùc loät cuûa chính quyeàn ñoâ hoä? - HS suy nghó, traû lôøi: Ñoù laø moät chính saùch boùc loät trieät ñeå taøn baïo, ñaëc bieät naëng neà chæ coù ôû moät chính quyeàn ngoaïi bang. Hoaït ñoäng 3: caû lôùp - Caù nhaân - GV yeâu caàu HS theo doõi SGK ñeå thaáy ñöôïc chính saùch veà vaên hoaù cuûa chính quyeàn ñoâ hoä. - HS theo doõi SGK, traû lôøi caâu hoûi. - GV boå sung, keát luaän: - GV coù theå gôïi cho HS nhôù laïi nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc veà Nho giaùo. Giaùo lyù cuûa Nho Giaùo quy ñònh toân ti, traät töï xaõ hoäi raát khaét khe ngaët ngheøo vì vaäy chính quyeàn ñoâ hoä phöông Baéc truyeàn baù Nho giaùo vaøo nöôùc ta cuõng khoâng naèm ngoaøi muïc ñích.

- GV phaùt vaán: Chính saùch ñoù chính quyeàn ñoâ hoä nhaèm muïc ñích gì? GV coù theå gôïi yù: Chính quyeàn ñoâ hoä baét nhaân daân phaûi thay ñoåi cho gioáng vôùi ngöôøi Haùn, gioáng ñeán möùc khoâng phaân bieät ñöôïc ñaâu laø ngöôøi Haùn ñaâu laø ngöôøi Vieät thì caøng toát. - Haùn hoaù ngöôøi Vieät aâm möu ñoù thöôøng goïi laø gì? - HS suy nghó vaø traû lôøi. - GV nhaän xeùt, boå sung, keát luaän: Veà muïc ñích cuûa chính quyeàn ñoâ hoä ñeå HS thaáy ñöôïc aâm möu thaâm ñoäc cuûa chính quyeàn phöông Baéc. - GV giaûng giaûi tieáp veà luaät phaùp haø khaéc vaø chính saùch ñaøn aùp caùc cuoäc ñaáu tranh cuûa

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

- Chính saùch ñoàng hoaù veà vaên hoaù.

+ Truyeàn baù Nho giaùo, môû lôùp chöõ Nho.

+ Baét nhaân daân ta phaûi theo phong tuïc, taäp quaùn ngöôøi Hoa. + Ñöa ngöôøi Haùn vaøo soáng chung vôùi ngöôøi Vieät.

→ Nhaèm muïc ñích thöïc hieän aâm möu ñoàng hoaù daân toäc Vieät Nam. - Chính quyeàn ñoâ hoä coøn aùp duïng luaät phaùp haø khaéc thaúng tay ñaøn aùp caùc cuoäc ñaáu tranh cuûa nhaân daân ta.

Trang 95

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø chính quyeàn ñoâ hoä. - GV tieåu keát: Chính saùch boùc loät voâ cuøng taøn baïo vaø thaâm ñoäc cuûa chính quyeàn ñoâ hoä keùo daøi haøng nghìn naêm trong thôøi Baéc thuoäc quaû laø moät thöû thaùch voâ cuøng cam go, aùc lieät vôùi daân toäc ta trong cuoäc ñaáu tranh giöõ gìn baûn saéc vaên hoaù daân toäc. Nhöõng chính saùch ñoù ñöa ñeán söï chuyeån bieán xaõ hoäi nhö theá naøo? Chuùng ta vaøo muïc 2.

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

Trang 96

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø Hoaït ñoäng 4: Caû lôùp vaø caù nhaân - GV thuyeát trình veà tình hình kinh teá cuûa nöôùc ta thôøi Baéc thuoäc cô baûn nhö trong SGK sau ñoù keát luaän.

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng  Nhöõng chuyeån bieán xaõ hoäi a. Veà kinh teá - Trong noâng nghieäp: + Coâng cuï saét ñöôïc söû duïng phoå bieán. + Coâng cuoäc khai hoang ñöôïc ñaåy maïnh. + Thuyû lôïi môû mang. ⇒ Naêng suaát luùa taêng hôn tröôùc. - Thuû coâng nghieäp, thöông maïi coù söï chuyeån bieán ñaùng keå. + Ngheà cuõ phaùt trieån hôn: Reøn saét, khai thaùc vaøng baïc laøm ñoà trang söùc. + Moät soá ngheà môùi xuaát - GV phaùt vaán: Em coù nhaän hieän nhö laøm giaáy, laøm thuyû xeùt gì veà tình hình kinh teá nöôùc ta tinh. thôøi Baéc thuoäc? GV coù theå gôïi + Ñöôøng giao thoâng thuyû boä yù: So vôùi thôøi kyø Vaên Lang – AÂu giöõa caùc vuøng quaän hình Laïc coù bieán ñoåi khoâng? Bieán thaønh. ñoåi nhanh hay chaäm? Nguyeân nhaân daãn ñeán söï bieán ñoåi? - HS suy nghó, so saùnh traû lôøi. - GV boå sung keát luaän: Maëc duø chòu söï kìm haõm vaø boùc loät naëng neà cuûa chính quyeàn ñoâ hoä nhöng neàn kinh teá AÂu Laïc cuõ vaãn phaùt trieån tuy chaäm chaïp vaø khoâng toaøn dieän. Do söï giao löu kinh teá moät soá thaønh töïu kyõ thuaät cuûa Trung Quoác ñaõ theo böôùc chaân nhöõng keõ ñoâ hoä vaøo nöôùc ta nhö söû duïng phaân boùn trong noâng nghieäp, duøng kieán dieät saâu boï, reøn saét, laøm giaáy, laøm thuyû tinh … goùp phaàn laøm bieán ñoåi neàn kinh teá cuûa AÂu Laïc cuõ. Hoaït ñoäng 5: Caû lôùp - caù b. Veà vaên hoaù – xaõ hoäi: nhaân - GV yeâu caàu HS ñoïc SGK ñeå thaáy ñöôïc trong boái caûnh chính quyeàn ñoâ hoä ra söùc thöïc hieän aâm möu ñoàng hoaù thì vaên hoaù + Veà vaên hoaù daân toäc ta phaùt trieån nhö theá - Moät maët ta tieáp thu nhöõng naøo? tích cöïc cuûa vaên hoaù Trung

Trang 97

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø - HS theo doõi SGK, traû lôøi caâu hoûi. - GV boå sung vaø keát luaän. - GV coù theå minh hoaï theâm tieáp thu coù choïn loïc caùc yeáu toá beân ngoaøi ñoù laø keát quaû taát yeáu cuûa söï giao löu vaên hoaù. GV phaân tích: maëc duø chính quyeàn ñoâ hoä thi haønh nhöõng chính saùch ñoàng hoaù baét nhaân daân ta phaûi thay ñoåi phong tuïc theo ngöôøi Haùn. Nhöng do toå tieân ñaõ kieân trì ñaáu tranh qua haøng nghìn naêm neân ñaõ baûo veä ñöôïc baûn saéc vaên hoaù daân toäc. Döôùi baàu trôøi cuûa caùc laøng, xaõ Vieät Nam phong tuïc, taäp quaùn cuûa daân toäc vaãn ñöôïc giöõ vaø phaùt huy. Hoaït ñoäng 6: Caù nhaân - GV yeâu caàu HS theo doõi SGK roài so saùnh vôùi thôøi kyø Vaên Lang AÂu Laïc ñeå thaáy ñöôïc söï bieán ñoåi veà xaõ hoäi.

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng Hoa thôøi Haùn – Ñöôøng nhö: ngoân ngöõ, vaên töï. - Beân caïnh ñoù nhaân daân ta vaãn giöõ ñöôïc phong tuïc taäp quaùn: Nhuoäm raêng, aên traàu, laøm baùnh chöng, baùnh daøy, toân troïng phuï nöõ. → Nhaân daân ta khoâng bò ñoàng hoaù.

Veà xaõ hoäi coù chuyeån bieán

- Quan heä xaõ hoäi laø quan heä giöõa nhaân daân vôùi chính quyeàn ñoâ hoä (thöôøng xuyeân caêng thaúng). - Ñaáu tranh choáng ñoâ hoä. - ÔÛ moät soá nôi noâng daân töï do bò noâng noâ hoaù, bò boùc - Gv phaân tích ñeå HS thaáy ñöôïc loät theo kieåu ñòa toâ phong quan heä boùc loät ñòa toâ phong kieán. kieán xaâm nhaäp vaøo ñaát AÂu Laïc cuõ vaø seõ daãn ñeán söï bieán ñoåi saâu saéc hôn veà maët xaõ hoäi. Caùc taàng lôùp xaõ hoäi coù chuyeån bieán thaønh caùc taàng lôùp môùi. Moät soá noâng daân coâng xaõ töï do bieán thaønh noâng noâ. Moät soá ngöôøi ngheøo khoå bieán thaønh noâ tì. 4. Sô keát baøi hoïc - Chính saùch ñoâ hoä cuûa chính quyeàn phöông Baéc: muïc ñích, keát quaû. - Söï bieán ñoåi veà kinh teá vaên hoaù, xaõ hoäi ôû nöôùc ta thôøi Baéc thuoäc. 5. Daën doø

Trang 98

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 - HS Hoïc baøi, traû lôøi caâu hoûi SGK trang 73.

Trang 99

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Baøi 16 THÔØI BAÉC THUOÄC VAØ CUOÄC ÑAÁU TRANH GIAØNH ÑOÄC LAÄP DAÂN TOÄC (Tieáp theo) I. MUÏC TIEÂU BAØI HOÏC 1. Kieán thöùc - Giuùp HS thaáy ñöôïc tính lieân tuïc roäng lôùn, quaàn chuùng trong cuoäc ñaáu tranh giaønh ñoäc laäp daân toäc cuûa nhaân daân ta trong caùc theá kyû I – IX. Nguyeân nhaân laø do chính saùch thoáng trò taøn baïo cuûa phong kieán phöông Baéc ,vaø tình thaàn ñaáu tranh baát khuaát, khoâng cam chòu laøm noâ leä cuûa nhaân daân ta. - Naém ñöôïc nhöõng neùt chính veà dieãn bieán, keát quaû, yù nghóa cuûa moät soá cuoäc khôûi nghóa tieâu bieåu: Hai Baø Tröng, Lyù Bí, chieán thaéng Baïch Ñaèng (938). 2. Tö töôûng - Giaùo duïc loøng caêm thuø quaân xaâm löôïc vaø ñoâ hoä. - Giaùo duïc loøng bieát ôn caùc vò anh huøng cuûa daân toäc, töï haøo veà nhöõng chieán thaéng oanh lieät cuûa daân toäc. 3. Kyõ naêng - Reøn kyõ naêng heä thoáng hoaù kieán thöùc, laäp baûng thoáng keâ, söû duïng baûn ñoà ñeå trình baøy dieãn bieán. II. THIEÁT BÒ, TAØI LIEÄU DAÏY - HOÏC - Löôïc ñoà khôûi nghóa Hai Baø Tröng, löôïc ñoà chieán thaéng Baïch Ñaèng. - Baûng thoáng keâ veà caùc cuoäc khôûi nghóa do GV töï chuaån bò. - Tranh aûnh trong SGK vaø taøi lieäu coù lieân quan. III. TIEÁN TRÌNH TOÅ CHÖÙC DAÏY - HOÏC 1. Kieåm tra baøi cuõ Caâu hoûi : Chính saùch ñoâ hoä cuûa chính quyeàn phöông baéc ñoái vôùi nhaân daân. 2. Môû baøi Traûi qua nhieàu theá kyû bò phong kieán phöông baéc ñoâ hoä töø 179 TCN ñeán 938 nhaân daân ta khoâng ngöøng noåi daäy ñaáu tranh giaønh ñoäc laäp. Ñeå hieåu ñöôïc tính lieân tuïc, roäng lôùn tính chaát quaàn chuùng trong cuoäc ñaáu tranh giaønh ñoäc laäp cuûa nhaân daân ta trong thôøi kyø baéc thuoäc, chuùng ta seõ tìm hieåu baøi 16.

Trang 100

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 3. Toå chöùc caùc hoaït ñoäng treân lôùp Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø Nhöõng kieán thöùc HS caàn troø naém vöõng II. CUOÄC ÑAÁU TRANH GIAØNH ÑOÄC LAÄP (THEÁ KYÛ – ÑAÂÀU THEÁ KYÛ X) Hoaït ñoäng 1: Caû lôùp  Khaùi quaùt phong traøo - GV söû duïng baûng thoáng keâ ñaáu tranh töø theá kyû I caùc cuoäc ñaáu tranh tieâu bieåu ñeán ñaàu theá kyû X. chuaån bò theo maãu. Thôøi gian Teân cuoäc khôûi Ñòa baøn nghóa 40 KN Hai Baø Tröng Haùt Moân 100, 137, 144 KN cuûa ND Nhaät Nam Quaän Nhaät Nam 157 KN cuûa ND Cöûu Quaän Cöûu Chaân 178, 190 Chaân Quaän Giao Chæ 248 KN cuûa ND Giao Chæ 542 KN Baø Trieäu 687 KN Lyù Bí 722 KN Lyù Töï Thieân 776 – 791 KN Mai Thuùc Loan 819 – 820 KN Phuøng Höng 905 KN Döông Thanh 938 KN Khuùc Thöøa Duï KN Ngoâ Quyeàn - Sau ñoù GV yeâu caàu HS ñöa ra nhaän xeùt veà caùc cuoäc ñaáu tranh - Trong suoát 1000 naêm Baéc cuûa nhaân daân ta thôøi Baéc thuoäc. thuoäc, daân AÂu Laïc lieân tieáp - GV coù theå gôïi yù ñeå HS coù vuøng daäy ñaáu tranh giaønh nhaän xeùt, traû lôøi ... ñoäc laäp daân toäc. - GV nhaän xeùt, boå sung, keát - Caùc cuoäc khôûi nghóa noå ra luaän. lieân tieáp, roäng lôùn, nhieàu cuoäc khôûi nghóa coù nhaân daân caû 3 Quaän tham gia. - Keát quaû: Nhieàu cuoäc khôûi nghóa ñaõ thaéng lôïi laäp ñöôïc chính quyeàn töï chuû (Hai Baø Tröng, Lyù Bí, Khuùc Thöøa Duï) - YÙ nghóa: theå hieän tinh thaàn yeâu nöôùc choáng giaëc ngoaïi xaâm, yù chí töï chuû vaø tinh thaàn daân toäc cuûa nhaân daân AÂu Laïc. Hoaït ñoäng 2: Nhoùm - Caù nhaân  Moät soá cuoäc khôûi - GV chia lôùp laøm 4 nhoùm, yeâu nghóa tieâu bieåu caàu caùc nhoùm theo doõi SGK. Moãi nhoùm theo doõi moät cuoäc khôûi nghóa theo noäi dung. + Thôøi gian buøng noå khôûi nghóa. + Choáng keû thuø naøo (Trieàu ñaïi ñoâ hoä naøo).

Trang 101

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø Nhöõng kieán thöùc HS caàn troø naém vöõng + Ñòa baøn cuûa cuoäc khôûi nghóa. + Dieãn bieán chính quyeàn khôûi nghóa. + Keát quaû, yù nghóa. GV phaân coâng cuï theå: + Nhoùm 1: KN Hai Baø Tröng. + Nhoùm 2: KN Lyù Bí + Nhoùm 3: KN Khuùc Thöøa Duï. + Nhoùm 4: Chieán thaéng Baïch Ñaèng 938. - HS theo doõi SGK: thaûo luaän theo nhoùm, cöû ñaïi dieän ghi noäi dung toùm taét cuoäc khôûi nghóa vaøo giaáy sau ñoù trình baøy tröôùc lôùp. Töøng caù nhaân HS nghe vaø ghi nhôù. - GV nhaän xeùt phaàn trình baøy cuûa hai nhoùm sau ñoù söû duïng töøng baûng thoáng keâ chi tieát veà caùc cuoäc khôûi nghóa tieâu bieåu cuûa nhaân daân ta thôøi Baéc thuoäc, theo maãu sau: Cuoä c T Keû Ñòa Toùm taét dieãn khôûi hôøi YÙ nghóa thuø baøn bieán nghó gian a Hai 3Nhaø Haùt - Thaùng 3-40 Hai Baø - Môû ñaàu Baø 40 Ñoân Moân, Tröng phaùt côø khôûi cho cuoäc Tröng g Meâ nghóa ñöôïc nhaân daân ñaáu tranh Haùn Linh, nhieät lieät höôûng choáng aùp Coå Loa, öùng chieám ñöôïc Coå böùc ñoâ hoä Luy Laâu Loa buoäc thaùi thuù cuûa nhaân Toâ Ñònh troán veà TQ, daân AÂu Laïc. KN thaéng lôïi, Trung - Khaúng ñònh Traéc leân laøm vua khaû naêng, xaây döïng chính vai troø cuûa quyeàn töï chuû. phuï nöõ trong - Naêm 42 Nhaø Haùn ñaáu tranh ñua hai vaïn quaân sang choáng ngoaïi xaâm löôïc. Hai Baø xaâm. trung toå chöùc khaùng chieán anh duõng nhöng do cheânh leäch veà löïc löôïng, khaùng chieán thaát baïi Hai Baø Tröng hy sinh. Lí Bí 542 Nhaø Long - Naêm 542 Lyù Bí lieân - Giaønh ñöôïc

Trang 102

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø Nhöõng kieán thöùc HS caàn troø naém vöõng Löôn Bieân keát haøo kieät caùc ñoäc laäp töï g Toâ Lòch chaâu thuoäc mieàn chuû sau 500 Baéc khôûi nghóa. Laät naêm ñaáu ñoå cheá ñoä ñoâ hoä. tranh beàn - Naêm 544 Lyù Bí leân bæ. ngoâi laäp nöôùc Vaïn - Khaúng ñònh Xuaân. ñöôïc söï - Naêm 542 Nhaø Löông tröôûng ñem quaân xaâm löôïc, thaønh cuûa Lyù Bí trao binh quyeàn yù thöùc daân cho Trieäu Quang Phuïc toäc. toå chöùc khaùng → Böôùc chieán. phaùt trieån → Naêm 550 thaéng lôïi. cuûa phong Trieäu Quang phuïc leân traøo ñaáu ngoâi vua. tranh giaønh - Naêm 571 Lyù Phaät ñoäc laäp Töû cöôùp ngoâi. cuûa nhaân - Naêm 603, nhaø Tuyø daân ta thôøi xaâm löôïc, nöôùc Vaïn Baéc thuoäc. Xuaân thaát baïi. Khuùc 905 Ñöôø Toáng - Naêm 905 Khuùc - Laät ñoå ñoâ Thöøa ng Bình Thöøa Duï ñöôïc nhaân hoä cuûa nhaø Duï daân uûng hoä ñaùnh Ñöôøng, chieám Toáng Bình, giaønh ñoäc giaønh quyeàn töï chuû laäp töï chuû. (giaønh chöùc Tieát ñoä - Ñaùnh daáu söù). thaéng lôïi - Naêm 907 Khuùc Haïo caên baûn xaây döïng chính trong cuoäc quyeàn ñoäc laäp töï ñaáu tranh chuû. giaønh ñoäc laäp cuûa nhaân daân ta thôøi Baéc thuoäc. Ngoâ 938 Nam Soâng - Naêm 938 quaân Nam - Baûo veä Quyeà Haùn Baïch Haùn xaâm löôïc nöôùc vöõng chaéc n Ñaèng ta, Ngoâ Quyeàn laõnh neàn ñoäc ñaïo nhaân daân gieát laäp töï chuû cheát teân phaûn taëc cuûa ñaát Kieàu Coâng Tieãn (caàu nöôùc. vieän Nam Haùn) vaø - Môû ra moät toå chöùc ñaùnh quaân thôøi ñaïi môùi nam Haùn treân soâng thôøi ñaïi ñoäc Baïch Ñaèng, ñaäp tan laäp töï chuû aâm möu xaâm löôïc laâu daøi cho cuûa nhaø Nam Haùn. daân toäc. - Keát thuùc

Trang 103

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng vónh vieãn 1 nghìn naêm ñoâ hoä phong kieán cuûa phöông Baéc. - HS theo doõi baûng thoáng keâ ghi nhôù. - Giaùo vieân: söû duïng thôøi gian keå veà caùc nhaân vaät lòch söû: Hai Baø Tröng, Lyù Bí, Khuùc Thöøa Duï, Ngoâ Quyeàn vaø coâng lao cuûa hoï ñoái vôùi daân toäc , nhaán maïnh yù nghóa cuûa caùc cuoäc khôûi nghóa, nhaát laø chieán thaéng Baïch Ñaèng (Nguyeân nhaân thaéng lôïi vaø yù nghóa lòch söû). 4. Cuûng coá - Tính lieân tuïc vaø roäng lôùn cuûa phong traøo ñaáu tranh choáng Baéc thuoäc. - Ñoùng goùp cuûa Hai Baø Tröng, Lyù Bí, Trieäu Quang Phuïc, Ngoâ quyeàn trong cuoäc ñaáu tranh giaønh ñoäc laäp thôøi Baéc thuoäc. 5. Daën doø - HS Hoïc baøi, traû lôøi caâu hoûi SGK trang 77 söu taàm tö lieäu lòch söû, tranh aûnh ñeàn thôø … caùc vò anh huøng ñaáu tranh choáng aùch aùp böùc ñoâ hoä cuûa phong kieán phöông Baéc. - Töï hoaøn thieän baûn thoáng keâ kieán thöùc veà caùc cuoäc khôûi nghóa tieâu bieåu. CHÖÔNG II VIEÄT NAM TÖØ THEÁ KYÛ X ÑEÁN THEÁ KYÛ XV Baøi 17 QUAÙ TRÌNH HÌNH THAØNH VAØ PHAÙT TRIEÅN CUÛA NHAØ NÖÔÙC PHONG KIEÁN (Töø theá kyû X ñeán theá kyû XV) I. MUÏC TIEÂU BAØI HOÏC 1. Kieán thöùc Giuùp HS hieåu : - Quaù trình xaây döïng vaø hoaøn chình Nhaø nöôùc phong kieán Vieät Nam dieãn ra trong moät thôøi gian laâu daøi treân moät laõnh thoå thoáng nhaát. - Nhaø nöôùc phong kieán Vieät Nam ñöôïc toå chöùc theo cheá ñoä quaân chuû Trung Öông laäp quyeàn, coù phaùp luaät, quaân ñoäi vaø coù chính saùch ñoái noäi ñoái ngoaïi ñaày ñuû töï chuû vaø ñoäc laäp.

Trang 104

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 - Treân böôùc ñöôøng phaùt trieån, maëc duø tính giai caáp ngaøy caøng gia taêng, Nhaø nöôùc phong kieán Vieät Nam vaãn giöõ ñöôïc moái quan heä gaàn guõi vôùi nhaân daân. 2. Tö töôûng - Boài döôõng yù thöùc ñoäc laäp daân toäc, baûo veä söï thoáng nhaát nöôùc nhaø. - Boài döôõng nieàm töï haøo daân toäc. 3. Kyõ naêng Reøn luyeän kyõ naêng phaân tích so saùnh. II. THIEÁT BÒ, TAØI LIEÄU DAÏY - HOÏC - Baûn ñoà Vieät Nam. - Tranh aûnh Vaên Mieáu, Nhaø nöôùc. - Moät soá tö lieäu veà Nhaø nöôùc caùc trieàu Lyù, Traàn, Leâ, Sôû. III. TIEÁN TRÌNH TOÅ CHÖÙC DAÏY - HOÏC 1. Kieåm tra baøi cuõ Toùm taét dieãn bieán, qua ñoù neâu nguyeân nhaân thaéng lôïi, yù nghóa Lòch söû cuûa chieán thaéng Baïch Ñaèng. 2. Môû baøi - Theá kyû X ñaõ môû ñaàu thôøi ñaïi phong kieán ñoäc laäp cuûa daân toäc Vieät Nam töø theá kyû X → XV treân cô sôû moät laõnh thoå thoáng nhaát Nhaø nöôùc quaân chuû chuyeân cheá phong kieán ñöôïc thaønh laäp vaø töøng böôùc phaùt trieån, hoaøn thieän ñat5 ñeán ñænh cao. Ñeå hieåu ñöôïc quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa Nhaø nöôùc phong kieán Vieät Nam, chuùng ta cuøng tìm hieåu baøi 17. 3. Toå chöùc daïy hoïc baøi môùi Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng I. BÖÔÙC ÑAÀU TIEÂN XAÂY DÖÏNG NHAØ NÖÔÙC ÑOÄC LAÄP THEÁ KYÛ X.

Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Trang 105

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø Hoaït ñoäng 1: Caû lôùp – Caù nhaân - Tröôùc heát GV nhaéc laïi yù nghóa cuûa chieán thaéng Baïch Ñaèng 938 môû ra moät thôøi kyø ñoäc laäp töï chuû laâu daøi cho daân toäc. Song sau hôn 1000 naêm Baéc thuoäc nhieàu yeâu caàu lòch söû ñöôïc ñaët ra maø tröôùc maët laø phaûi giöõ vöõng an ninh vaø thoáng nhaát ñaát nöôùc. Ñaùnh laïi caùc cuoäc xaâm löôïc cuûa nöôùc ngoaøi, baûo veä neàn ñoäc laäp, töï chuû cuûa toå quoác, ñeå ñaùp öùng yeâu caàu ñoù, naêm 939 Ngoâ Quyeàn xöng vöông. - GV tieáp tuïc trình baøy: Ngoâ Quyeàn xöng vöông ñaõ boû chöùc Tieát ñoä söù, xaây döïng cung ñieän, trieàu ñình, ñaët chieáu quan nghi leã theo cheá ñoä quaân chuû. - GV phaùt vaán HS: Vieäc Ngoâ Quyeàn xöng vöông xaây döïng moät chính quyeàn môùi coù yù nghóa gì? - GV gôïi yù: naêm 905 Khuùc Thöøa Duï ñaõ laõnh ñaïo nhaân daân ñaùnh baïi Tieát ñoä söù nhaø Ñöôøng vaø giaønh laáy chính quyeàn. Song thieát cheá chính trò vaãn toå chöùc. - GV tieáp tuïc giaûng baøi: Nhaø Ngoâ suy vong, loaïn 12 söù quaân dieãn ra, ñaát nöôùc bò chia caét. Naêm 968 sau khi deïp loaïn 12 söù quaân Ñinh Boä Lónh ñaõ xöng ñeá. - GV: Giaûng giaûi theâm veà quoác hieäu Ñaïi Coà Vieät vaø tình hình nöôùc ta cuoái thôøi Ñinh, noäi boä luïc ñuïc, vua môùi coøn nhoû (Ñinh Toaøn 6 tuoåi), lôïi duïng tình hình ñoù quaân Toáng ñem quaân xaâm löôïc nöôùc ta. Tröôùc nguy cô bò xaâm löôïc, Thaùi haäu döông Thò ñaõ ñaët quyeàn lôïi daân toäc treân quyeàn lôïi doøng hoï, laáy aùo long coån khoaùc leân mình Leâ Hoaøn vaø chính thöùc môøi Thaäp ñaïo töôùng quaân Leâ Hoaøn leân laøm vua. Ñeå coù ñieàu kieän laõnh ñaïo choáng Toáng. Nhaø tieàn Leâ thaønh laäp. - GV coù theå minh hoaï baèng sô ñoà ñôn giaûn:

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

- Naêm 939 Ngoâ Quyeàn xöng vöông, thaønh laäp chính quyeàn môùi, ñoùng ñoâ ôû Ñoâng Anh Haø Nam. → Môû ñaàu xaây döïng Nhaø nöôùc ñoäc laäp töï chuû.

- Naêm 968 sau khi deïp loaïn 12 söù quaân, Ñinh Boä Lónh leân ngoâi, ñaët quoác hieäu laø Ñaïi Coà Vieät. Chuyeån kinh ñoâ veà Hoa Lö, Ninh Bình.

- Toå chöùc boä maùy Nhaø nöôùc: Thôøi Ñinh, tieàn Leâ chính quyeàn trung öông coù 3 ban: Ban vaên; ban voõ; Taêng ban. + Veà haønh chính chia nöôùc thaønh 10 ñaïo. + Toå chöùc quaân ñoäi theo cheá ñoä nguï binh ö noâng.

Vua Trang 106 Ban vaên

Ban voõ

Taêng Ban

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

- GV: Em coù nhaän xeùt gì veà toå chöùc Nhaø nöôùc thôøi Ñinh, tieàn Leâ? Gôïi yù: So vôùi Ngoâ Quyeàn. + Thôøi Ngoâ chính quyeàn trung öông chöa quaûn lyù ñöôïc caùc ñòa phöông → loaïn 12 söù quaân. + Thôøi Ñinh, tieàn Leâ: Döôùi vua coù 3 ban chính quyeàn trung öông kieåm soaùt ñöôïc 10 ñaïo ôû ñòa phöông. - HS suy nghó vaø traû lôøi. - GV: nhaän xeùt, keát luaän: Thôøi Ñinh, Leâ Nhaø nöôùc quaân chuû chuyeân cheá: Vua ñöùng ñaàu naém moïi quyeàn haønh. Tuy nhieân möùc ñoä chuyeân cheá ôû moïi trieàu ñaïi, moãi nöôùc khaùc nhau. - HS: Nghe vaø ghi. - GV tieáp tuïc PV: Nhìn vaøo caùch toå chöùc boä maùy Nhaø nöôùc ôû nöôùc ta ôû theá kyû X, em coù nhaän xeùt gì? - HS suy nghó traû lôøi. - GV keát luaän.

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

- Trong theá kæ X Nhaø nöôùc ñoäc laäp töï chuû theo thieát cheá quaân chuû chuyeân cheá ñaõ ñöôïc xaây döïng. Coøn sô khai, song ñaõ laø Nhaø nöôùc ñoäc laäp töï chuû cuûa nhaân daân ta.

II. PHAÙT TRIEÅN VAØ HOAØN CHÆNH NHAØ NÖÔÙC PHONG KIEÁN ÔÛ ÑAÀU THEÁ KYÛ XI → XV Hoaït ñoäng 2: Caû lôùp vaø caù  Toå chöùc boä maùy Nhaø nhaân nöôùc - GV thuyeát trình veà söï suïp ñoå - Naêm 1010 Lyù Coâng Uaån dôøi cuûa nhaø Leâ vaø söï thaønh laäp cuûa kinh ñoâ töø Hoa Lö veà Thaêng nhaø Lyù, vaø nhöõng yù nghóa troïng ñaïi Long (thuû ñoâ Haø Noäi ngaøy cuûa caùc vua thôøi Lyù. nay). HS nghe ghi nhôù. - Naêm 1054 Lyù Thaùnh Toâng ñaët quoác hieäu laø Ñaïi Vieät. - GV coù theå ñaøm thoaïi vôùi HS veà: Lyù Coâng Uaån, trích ñoïc Chieàu dôøi Ñoâ vaø vieäc ñoåi Quoác Hieäu ñaïi Vieät ⇒ Söï toàn taïi cuûa kinh ñoâ Thaêng Long, söï lôùn maïnh tröôøng toàn cuûa nöôùc Ñaïi Vieät chöùng toû nhöõng vieäc laøm cuûa nhöõng oâng vua ñaàu thôøi ⇒ Môû ra moät thôøi kyø phaùt Lyù thöïc söï coù yù nghóa troïng ñaïi veà trieån môùi cuûa daân toäc.

Trang 107

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø maët lòch söû. Ñaõ môû ra moät thôøi kyø phaùt trieån môùi cuûa daân toäc thôøi kyø phaùt trieån vaø hoaøn chænh cuûa Nhaø nöôùc phong kieán Vieät Nam. - Tröôùc heát GV khaùi quaùt ñeå HS thaáy ñöôïc söï thay ñoåi caùc trieàu ñaïi, Töø Lyù sang Traàn, töø Traàn sang Hoà ñeå HS thaáy ñöôïc thöù töï caùc trieàu ñaïi phong kieán Vieät Nam. - HS nghe vaø ghi nhôù. - GV yeâu caàu HS ñoïc SGK ñeå thaáy ñöôïc caùch thöùc toå chöùc boä maùy chính quyeàn trung öông thôøi Lyù ⇒ Traàn ⇒ Hoà ñöôïc toå chöùc nhö theá naøo? - HS theo doõi SGK traû lôøi caâu hoûi. - GV nghe HS traû lôøi, boå sung keát luaän keát hôïp vôùi sô ñoà ñôn giaûn leân baûng. - HS theo doõi, veõ sô ñoà vaøo vôû. - GV giaûng tieáp. + Vua: Coù quyeàn ngaøy caøng cao. + Giuùp vua trò nöôùc coù teå töôùng vaø caùc ñaïi thaàn. + Saûnh, vieän, ñaøi laø caùc cô quan Trung öông (Lieân heä vôùi caùc cô quan Trung öông ngaøy nay). Caùc cô quan trung öông bao goàm: Saûnh ⇒ Moân haø saûnh, thöôïng thö saûnh Vieän ⇒ Haøn Laâm vieän, Quoác söû vieän. Ñaøi ⇒ Ngöï söû ñaøi. HS tieáp tuïc trình baøy toå chöùc chính quyeàn ñòa phöông. - GV nhaän xeùt, boå sung, keát luaän. Chính quyeàn ñòa phöông: + Chia thaønh Loä, Traán do Hoaøng thaân, quoác thích cai quaûn. + Döôùi laø: phuû, huyeän, chaâu do quan laïi cuûa trieàu ñình troâng coi. + Thôøi Traàn ñöùng ñaàu caùc xaõ laø xaõ quan (Nhaø nöôùc quaûn lyù thôøi caáp xaõ). - GV: Em coù nhaän xeùt gì veà toå chöùc boä maùy toå chcö1 thôøi Lyù ⇒ Traàn ⇒ Hoà? Gôïi yù: So vôùi thôøi Ñinh ⇒ Tieàn Leâ

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng * Boä maùy Nhaø nöôùc Lyù ⇒ Traàn ⇒ Hoà

Vua Teå töôùng

Saûnh

Ñaïi thaàn

Vieän

Ñaøi

Moân Thöôï Haøn Quoá Ngöï ng haï laâm c söû söû saûn thö vieän vieän ñaøi saûn h h

Boä maùy Nhaø nöôùc quaân chuû chuyeân cheá ñöôïc caûi tieán hoaøn chænh hôn.

Trang 108

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

caû chính quyeàn Trung öông vaø ñòa phöông ruùt ra nhaän xeùt. - HS suy nghó, so saùnh, traû lôøi. - GV boå sung, keát luaän. Giaûi thích ñieåm: Theå cheá chung laø quaân chuû chuyeân cheá song chuyeân cheá coøn coù möùc ñoä vì döôùi vua coøn coù teå töôùng vaø caùc quan ñaïi thaàn. Ñöùng ñaàu caùc loä (tænh) chæ coù moät vaøi chöùc quan, caáp phuû huyeän chaâu cuõng chæ coù moät chöùc quan toâ boä maùy chính quyeàn goïn nheï, khoâng coàng keành. Hoaït ñoäng 3: Caû lôùp, caù nhaân * Boä maùy nhaø nöôùc thôøi - GV: Thoâng baùo kieán thöùc môùi. Leâ sô - HS nghe vaø ghi cheùp. - Naêm 1428 sau khi chieán thaéng nhaø minh Leâ Lôïi leân ngoâi hoaøng ñeá ñeå laäp nhaø Leâ (Leâ sô). - Nhöõng naêm 60 cuûa theá kyû - GV yeâu caàu HS ñoïc SGK ñeå thaáy XV, Leâ Thaùnh Toâng tieán haønh ñöôïc nhöõng chính saùch caûi caùch cuûa moät cuoäc caûi caùch haønh Leâ Thaùnh Toâng ôû caû Trung Öông, chính lôùn. laãn ñòa phöông. - HS theo doõi SGK phaùt bieåu: - GV boå sung keát luaän, keát hôïp vôùi sô ñoà ñôn giaûn treân baûng. GV giaûi thích theâm: caùc chöùc quan trung gian giöõa vua vaø caùc cô quan haønh chính (nhö chöùc teå töôùng) bò baõi boû. Nhaø vua laøm vieäc tröïc tieáp vôùi caùc cô quan Trung Öông Leâ Thaùnh Toâng thaønh laäp 6 boä, moãi boä phuï traùch hoaït ñoäng cuûa Nhaø nöôùc: Boä löïc, Leã, Hoä, Coâng, Binh, Hình . Vua coù - Chính quyeàn trung öông: theå tröïc tieáp baõi mieãn hoaëc boå nhieäm caùc chöùc quyeàn quyeát ñònh Vua moïi vieäc hoaëc boå nhieäm caùc chöùc quyeàn quyeát ñònh moïi vieäc khoâng caàn qua caùc chöùc quan trung gian. Chöùng toû vua naém moïi quyeàn haønh, Haøn Ngöï chuyeân cheá ôû möùc ñoä cao hôn thôøi laâm söû 6 boä kyø Lyù ⇒ Traàn. vieän ñaøi - HS nghe vaø ghi nhôù. - HS tieáp tuïc trình baøy veà caûi caùch ôû ñòa phöông cuûa Leâ Thaùnh - Chính quyeàn ñòa phöông: + Caû nöôùc chia thaønh 13 ñaïo, Toâng. thöøa tuyeân moãi ñaïo coù 3 ti - GV boå sung keát luaän.

Trang 109

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng - HS nghe, ghi. (Ñoâ ti, thöøa ti, hieán ti). - GV boå sung theâm: khaùc vôùi trieàu + Döôùi ñaïo laø: Phuû, huyeän, Lyù traàn caùc chöùc vuï cao caáp trong Chaâu, Xaõ. trieàu ñình vaø cai quaûn caùc ñòa phöông ñeàu do vöông haàu quyù toäc doøng hoïc traàn naém giöõ. Coøn ôû thôøi Leâ quan laïi ñeàu phaûi traûi qua thi cöû, ñoã ñaït môùi ñöôïc boå nhieäm. Caùc quyù toäc muoán laøm quan cuõng phaûi nhö vaäy. ⇒ Döôùi thôøi Leâ boä maùy Nhaø - PV: Em coù nhaän xeùt gì veà cuoäc nöôùc quaân chuû chuyeân cheá caûi caùch cuûa Leâ Thaùnh Toâng vaø ôû möùc ñoä cao, hoaøn chænh. boä maùy Nhaø nöôùc thôøi Leâ sô? - HS suy nghó vaø traû lôøi. - GV keát luaän: Ñaây laø moät cuoäc caûi caùch haønh chính lôùn toaøn dieän döôïc tieán haønh töø trung öông ñeán ñòa phöông. Caûi caùch ñeå taêng cöôøng quyeàn löïc cuûa chính quyeàn cuûa trung öông nhaát laø taêng cöôøng quyeàn löïc cuûa nhaø vua. Quyeàn löïc taäp trung trong tay vua. Chöùng toû boä maùy Nhaø nöôùc quaân chuû chuyeân cheá nhaø Leâ ñaït ñeán möùc ñoä cao, hoaøn thieän. Hoaït ñoäng 4: Caù nhaân  Luaät phaùp vaø quaân ñoäi - GV giuùp HS naém ñöôïc söï ra ñôøi * Luaät Phaùp: cuûa caùc boä luaät thôøi phong kieán. - 1042 Vua Lyù Thaùnh Toâng ban - HS nghe, ghi cheùp. haønh Hình thöû (boä luaät ñaàu - GV yeâu caàu HS ñoïc phaàn chöõ tieân). nhoû trong SGK traû lôøi caâu hoûi trong - Thôøi Traàn: Hình luaät. SGK trang 80. - Thôøi Leâ bieân soaïn moät boä - HS ñoïc saùch giaùo khoa suy nghó luaät ñaày ñuû goïi laø Cuoái vaø traû lôøi. chieàu hình luaät. - GV keát luaän veà muïc ñích, taùc ⇒ Luaät phaùp nhaèm baûo veä duïng cuûa caùch ñieàu luaät. quyeàn haønh cuûa giai caáp - HS nghe vaø ghi. thoáng trò, an ninh ñaát nöôùc vaø moät soá quyeàn lôïi chaân chính cuûa nhaân daân. * Quaân ñoäi: Ñöôïc toå chöùc quy cuû, goàm: + Caám binh (Baûo veä kinh thaønh) vaø quaân chính quy baûo veä ñaát nöôùc. + Ngoaïi binh: tuyeån theo cheá ñoä nguï binh ö noâng. Hoaït ñoäng 5: Caû lôùp  Hoaït ñoäng ñoái noäi vaø - GV yeâu caàu caû lôùp ñoïc SGK ñeå ñoái ngoaïi thaáy ñöôïc chính saùch ñoái noäi, ñoái * Ñoái noäi: ngoaïi cô baûn cuûa caùc trieàu ñaïi - Quan taâm ñeán ñôøi soáng Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Trang 110

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø phong kieán. - HS theo doõi SGK phaùt bieåu nhöõng chính saùch ñoái noäi, ñoái ngoaïi cuûa Nhaø nöôùc. - GV nhaän xeùt, boå sung, keát luaän GV cuï theå hoaù moät soá chính saùch ñoái noäi cuûa Nhaø nöôùc: Chaêm lo ñeâ ñieàu, khuyeán khích saûn xuaát noâng nghieäp, gaû con gaùi cho caùc tuø tröôûng mieàn nuùi.

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng nhaân daân. - Chuù yù ñoaøn keát ñeán caùc daân toäc ít ngöôøi. * Ñoái ngoaïi:vôùi nöôùc lôùn phöông Baéc: + Quan heä hoaø hieáu. + Ñoàng thôøi saün saøng chieán ñaáu baûo veä Toå quoác. - Vôùi Chaêm pa, laøo, Chaân Laïp coù luùc thaân thieát, coù luùc xaûy ra chieán tranh.

4. Cuûng coá - Caùc giai ñoaïn hình thaønh, phaùt trieån vaø hoaøn thieän cuûa boä maùy Nhaø nöôùc quaân chuû chuyeân cheá phong kieán Vieät Nam. - Söï hoaøn chænh cuûa Nhaø nöôùc phong kieán Vieät Nam thôøi Leâ sô. 5. Daën doø - HS hoïc baøi vaø traû lôøi caùc caâu hoûi trong SGK.

Trang 111

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Baøi 18 COÂNG CUOÄC XAÂY DÖÏNG VAØ PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ TRONG CAÙC THEÁ KYÛ X - XV I. MUÏC TIEÂU BAØI HOÏC 1. Kieán thöùc Giuùp HS hieåu ñöôïc: - Traûi qua 5 theá kyû ñoäc laäp, maëc duø ñoâi luùc coøn coù nhieàu bieán ñoäng khoù khaên, nhaân daân ta vaãn xaây döïng cho mình neàn kinh teá ña daïng vaø hoaøn thieän. - Neàn kinh teá Vieät Nam thôøi phong kieán chuû yeáu laø noâng nghieäp, tuy coù nhieàu maâu thuaãn trong vaán ñeà ruoäng ñaát, nhöng nhöõng yeáu toá caàn thieát phaùt trieån noâng nghieäp vaãn ñöôïc phaùt trieån nhö: Thuyû lôïi, môû roäng ruoäng ñaát taêng caùc loaïi caây troàng phuïc vuï ñôøi soáng ngaøy caøng cao. - Thuû coâng nghieäp ngaøy caøng phaùt trieån, ña daïng, phong phuù chaát löôïng ñöôïc naâng cao khoâng chæ phuïc vuï trong nöôùc maø coøn goùp phaàn trao ñoåi vôùi nöôùc ngoaøi. Thöông nghieäp phaùt trieån. - Trong hoaøn caûnh cuûa cheá ñoä phong kieán, ruoäng ñaát ngaøy caøng taäp trung vaøo tay giai caáp ñòa chuû. 2. Tö töôûng - Töï haøo veà nhöõng thaønh töïu kinh teá daân toäc ñaõ ñaït ñöôïc. - Thaáy ñöôïc söï haïn cheá trong neàn kinh teá phong kieán nay trong giai ñoaïn phaùt trieån cuûa noù, töø ñoù lieân heä vôùi thöïc teá hieän nay. 3. Kyõ naêng - Reøn kyõ naêng phaân tích, nhaän xeùt. - Reøn kyõ naêng lieân heä thöïc teá. II. THIEÁT BÒ, TAØI LIEÄU DAÏY - HOÏC - Tranh aûnh löôïc ñoà coù lieân quan. - Nhöõng caâu ca dao veà kinh teá, moät soá nhaän xeùt cuûa ngöôøi nöôùc ngoaøi… III. TIEÁN TRÌNH TOÅ CHÖÙC DAÏY - HOÏC 1. Kieåm tra baøi cuõ Caâu : Neâu caùc giai ñoaïn hình thaønh, phaùt trieån, hoaøn thieän cuûa Nhaø nöôùc phong kieán Vieät Nam. Caâu : Veõ sô ñoà nhaø nöôùc thôøi Lyù – Traàn – Hoà, nhaän xeùt. Caâu : Veõ sô ñoà Nhaø nöôùc thôøi leâ sô, nhaän xeùt.

Trang 112

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 2. Môû baøi Vôùi nieàm töï haøo chaân chính vaø yù thöùc vöôn leân, töø theá kyû X cho ñeán theá kyû XV nhaân daân ta ñaõ nhieät tình lao ñoäng xaây döïng vaø phaùt trieån moät soá neàn kinh teá töï chuû toaøn dieän. Ñeå hieåu ñöôïc coâng cuoäc xaây döïng vaø phaùt trieån kinh teá cuûa nhaân daân ñaïi Vieät trong theá kyû X – XV chuùng ta cuøng tìm hieåu baøi 18. 3. Toå chöùc daïy hoïc baøi môùi Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng Hoaït ñoäng 1: Caû lôùp  Môû roäng, phaùt trieån - GV phaùt vaán: Boái caûnh lòch söû noâng nghieäp ñaïi Vieät töø theá kyû thöù X – XV, boái caûnh ñoù coù taùc ñoäng nhö theá naøo ñeán söï phaùt trieån kinh teá? - HS theo doõi ñoaïn ñaàu tieân cuûa * Boái caûnh lòch söû theá kyû muïc I trong SGK, döïa vaøo kieán thöùc X – XV: ñaõ hoïc cuûa baøi tröôùc ñoù ñeå traû - Theá kyû X – XV laø thôøi kyø lôøi. toàn taïi cuûa caùc trieàu ñaïi GV nhaän xeùt, boå sung, keát luaän. Ngoâ, Ñinh, Tieàn Leâ, Lyù, Traàn, Hoà, Leâ Sô. - Ñaây laø giai ñoaïn ñaàu cuûa theá kyû phong kieán ñoäc laäp, ñoàng thôøi cuõng laø thôøi kyø ñaát nöôùc thoáng nhaát. ⇒ Boái caûnh naøy raát thuaän lôïi taïo ñieàu kieän ñeå phaùt trieån kinh teá. Hoaït ñoäng 2: Caû lôùp vaø caù nhaân - GV yeâu caàu HS ñoïc SGK traû lôøi caâu hoûi: Nhöõng bieåu hieän cuûa söï môû roäng vaø phaùt trieån noâng nghieäp töø theá kyû X – XV. - GV gôïi yù: ÔÛ thôøi kyø ñaàu phong kieán ñoäc laäp daân toäc söï môû roäng vaø phaùt trieån noâng nghieäp ñöôïc bieåu hieän qua caùc lónh vöïc: + Môû roäng dieän tích ruoäng ñaát. + Môû mang heä thoáng ñeâ ñieàu. + Phaùt trieån söùc keùo vaø gia taêng caùc loaïi caây coâng nghieäp, caùc lónh vöïc ñoù ñöôïc bieåu hieän nhö theá naøo? - Dieän tích ñaát ngaøy caøng - HS theo doõi SGK, thöïc hieän nhöõng môû roäng nhôø: yeâu caàu cuûa GV, phaùt trieån yù kieán. + Nhaân daân tích cöïc khai hoang - GV nhaän xeùt, boå sung, keát luaän. vuøng chaâu thoå soâng lôùn vaø - GV coù theå giaûi thích theâm veà ven bieån. pheùp quan ñieåm chia ruoäng coâng ôû + Caùc vua Traàn khuyeán khích Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Trang 113

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø caùc laøng xaõ döôùi thôøi Leâ, moät chính saùch ruoäng ñaát ñieån hình ñoái vôùi ruoäng ñaát coâng ôû thôøi kyø phong kieán taùc duïng cuûa pheùp quaân ñieàn.

- GV : Minh hoaï baèng ñoaïn trích trong chieáu cuûa Lyù Nhaân Toâng (trang 83) vaø söï phong phuù cuûa caùc gioáng caây noâng nghieäp ngoaøi luùa nöôùc. - Phaùt vaán: Em coù nhaän xeùt gì veà söï phaùt trieån noâng nghieäp X – XV? Do ñaâu noâng nghieäp phaùt trieån? Taùc duïng cuûa söï phaùt trieån ñoù? Vai troø cuûa Nhaø nöôùc? - HS suy nghó vaø traû lôøi. - GV keát luaän. - GV minh hoaï baèng nhöõng caâu thô.

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng caùc vöông haàu quyù toäc khai hoang laäp ñieàn trang. + Vua Leâ caáp ruoäng ñaát cho quyù toäc, quan laïi ñaët pheùp quaân ñieàn. - Thuyû lôïi ñöôïc Nhaø nöôùc quan taâm môû mang. + Nhaø Lyù ñaõ cho xaây ñaép nhöõng con ñeâ ñaàu tieân. + 1248 Nhaø Traàn cho ñaép heä thoáng ñeâ quai vaïc doïc caùc soâng lôùn töø ñaàu nguoàn ñeán cöûa bieån. Ñaët cô quan: Haø ñeâ söù troâng nom ñeâ ñieàu: - Caùc nhaø nöôùc Lyù – Traàn – Leâ ñeàu quan taâm baûo veä söùc keùo, phaùt trieån cuûa gioáng caây noâng nghieäp.

+ Nhaø nöôùc cuøng nhaân daân goùp söùc phaùt trieån noâng nghieäp. + Chính saùch cuûa Nhaø nöôùc ñaõ thuùc ñaåy noâng nghieäp phaùt trieån ⇒ ñôøi soáng nhaân daân aám no haïnh phuùc, traät töï xaõ hoäi oån ñònh, ñoäc laäp ñöôïc cuûng coá. Hoaït ñoäng 3: Caû lôùp, caù nhaân  Phaùt trieån thuû coâng - GV giuùp HS thaáy ñöôïc nguyeân nghieäp nhaân thuùc ñaåy thuû coâng nghieäp phaùt trieån trong thôøi kyø töø X – XV chuû yeáu xuaát phaùt töø nhöõng nhu caàu trong nöôùc gia taêng. - GV yeâu caàu HS ñoïc SGK ñeå thaáy ñöôïc söï phaùt trieån cuûa thuû coâng nghieäp trong nhaân daân. + Bieåu hieän söï phaùt trieån. + Yeáu toá aûnh höôûng ñeán söï phaùt trieån thuû coâng nghieäp ñöông thôøi. * Thuû coâng nghieäp trong nhaân - HS theo doõi SGK phaùt bieåu. daân: - GV nhaän xeùt boå sung, keát luaän - Caùc ngheà thuû coâng coå veà söï phaùt trieån thuû coâng nghieäp truyeàn nhö: Ñuùc ñoàng, reøn trong nhaân daân. saét, laøm goám, deät ngaøy

Trang 114

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng - GV coù theå söu taàm moät soá tranh caøng phaùt trieån chaát löôïng aûnh chöông, töôïng, ñoà goám, hình saûn phaåm ngaøy caøng ñöôïc roàng … ñeå minh hoaï cho HS thaáy naâng cao. ñöôïc söï phaùt trieån vaø chaát löôïng. - GV khaúng ñònh söï ra ñôøi cuûa caùc ngaønh ngheà thuû coâng coù yù nghóa - Caùc ngaønh ngheà thuû coâng raát lôùn ñoái vôùi söï phaùt trieån caùc ra ñôøi nhö: Thoå Haø, baùt thuû coâng nghieäp theå hieän oån ñònh Traøng. ngheà nghieäp vaø naâng cao trình ñoä kyõ thuaät. - PV: Theo em nhaân toá naøo aûnh + Do truyeàn thoáng ngheà höôûng ñeán söï phaùt trieån cuûa caùc nghieäp voán coù, trong boái ngaønh ngheà thuû coâng ñöông thôøi? caûnh ñaát nöôùc ñoäc laäp - HS traû lôøi tieáp: thoáng nhaát coù ñieàu kieän - GV nhaän xeùt boå sung, keát luaän phaùt trieån maïnh. veà nhöõng nhaân toá thuùc ñaåy söï + Do nhu caàu xaây döïng cung phaùt trieån cuûa thuû coâng nghieäp laø. ñieän, ñeàn chuøa, neân ngheà saûn xuaát gaïch, chaïm khaéc ñaù ñeàu phaùt trieån. Hoaït ñoäng 4: Caû lôùp, caù nhaân - GV yeâu caàu HS tieáp tuïc theo doõi SGK ñeå thaáy ñöôïc söï phaùt trieån thuû coâng nghieäp Nhaø nöôùc. - HS theo doõi SGK, phaùt trieån yù kieán. * Thuû coâng nghieäp Nhaø - GV: Boå sung keát luaän veà söï phaùt nöôùc: trieån cuûa thuû coâng nghieäp Nhaø - Nhaø nöôùc thaønh laäp caùc nöôùc. quan xöôûng (Cuïc baùch taùc) taäp trung thôï gioûi trong nöôùc saûn xuaát: Tieàn, vuõ khí, aùo muõ cho vua quan, thuyeàn chieán. - Saûn xuaát ñöôïc moät soá saûn phaåm kyõ thuaät cao nhö: Ñaïi baùc, thuyeàn chieán coù laàu. - GV: Em ñaùnh giaù nhö theá naøo veà söï phaùt trieån cuûa thuû coâng nghieäp nöôùc ta ñöông thôøi? - HS: Döïa vaøo kieán thöùc vöøa hoïc ñeå traû lôøi. - Nhaän xeùt: caùc ngaønh ngheà - GV: nhaän xeùt, boå sung, keát luaän. thuû coâng phong phuù. Beân caïnh caùc ngheà coå truyeàn ñaõ phaùt trieån nhöõng ngheà môùi yeâu caàu kyõ thuaät cao: Ñuùc suùng, ñoùng thuyeàn. - GV: coù theå minh hoaï ñeå HS thaáy - Muïc ñích Phuïc vuï nhu caàu kyõ thuaät moät soá ngaønh ñaït trình ñoä trong nöôùc laø chính. cao nhö deät, goám khieán ngöôøi Trung + Chaát löôïng saûn phaåm toát. Quoác phaûi khaâm phuïc. (Trích ñoïc Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Trang 115

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

chöõ nhoû SGK trang 84). Hoaït ñoäng 6: Caû lôùp, caù nhaân - GV yeâu caàu HS theo doõi SGK ñeå thaáy ñöôïc söï phaùt trieån noäi thöông vaø ngoaïi thöông ñöông thôøi. - Hoïc theo doõi SGK vaø phaùt bieåu. - GV boå sung, keát luaän veà söï phaùt trieån môû roäng noäi, ngoaïi thöông. + GV minh hoaï baèng lôøi SGK ñeå minh hoaï, keát hôïp moät soá tranh aûnh söu taàm veà söï saûn xuaát cuûa beán caûng ñöông thôøi.

Hoaït ñoäng 7: caù nhaân - Phaùt vaán: Em ñaùnh giaù nhö theá naøo veà thöông nghieäp nöôùc ta ñöông thôøi? + Nguyeân nhaân daãn ñeán söï phaùt trieån? + Phaùt trieån nhö theá naøo? - HS döïa vaøo phaàn ñaõ hoïc ñeå traû lôøi. - GV boå sung, keát luaän.

 Môû roäng thöông nghieäp * Noäi thöông: - Caùc chôï laøng, chôï huyeän, chôï chuøa moïc leân ôû khaép nôi, laø nôi nhaân daân trao ñoåi saûn phaåm noâng nghieäp vaø thuû coâng nghieäp. - Kinh ñoâ Thaêng Long trôû thaønh ñoâ thò lôùn (36 phoá phöôøng) – Trung taâm buoân baùn vaø laøm ngheà thuû coâng. * Ngoaïi thöông: - Thôøi Lyù – Traàn ngoaïi thöông khaù phaùt trieån, Nhaø nöôùc xaây döïng nhieàu beán caûng buoân baùn vôùi nöôùc ngoaøi. - Vuøng bieân giôùi Vieät Trì cuõng hình thaønh caùc ñaëc ñieåm buoân baùn. - Thôøi Leâ: Ngoaïi thöông bi thu heïp.

- Nguyeân nhaân → söï phaùt trieån: + Noâng nghieäp thuû coâng phaùt trieån thuùc ñaåy thöông nghieäp phaùt trieån. + Do thoáng nhaát tieàn teä, ño löôøng. - Thöông nghieäp môû roäng song chuû yeáu phaùt trieån noäi thöông, coøn ngoaøi thöông môùi chæ buoân baùn vôùi Trung Quoác vaø caùc nöôùc Ñoâng Nam AÙ.

Trang 116

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø Hoaït ñoäng 8: Caû lôùp - GV trình baøy ñeå HS thaáy ñöôïc nhöõng yeáu toá thuùc ñaåy söï phaân hoaù xaõ hoäi (phaân hoaù giai caáp) vaø heä quaû cuûa xaõ hoäi phaùt trieån kinh teá trong hoaøn caûnh cuûa cheá ñoä phong kieán thuùc ñaåy söï phaân hoaù xaõ hoäi. + Ruoäng ñaát ngaøy caøng taäp trung vaøo tay ñòa chuû, quyù toäc, quan laïi. + Giai caáp thoáng trò ngaøy caøng aên chôi, sa sæ khoâng coøn chaêm lo ñeán saûn xuaát vaø ñôøi soáng nhaân daân. + Thieân tai, maát muøa ñoùi keùm laøm ñôøi soáng nhaân daân cöïc khoå.

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng  Tình hình phaân hoaù xaõ hoäi vaø cuoäc ñaáu tranh cuûa noâng daân Söï phaùt trieån kinh teá trong hoaøn caûnh cheá ñoä phong kieán thuùc ñaåy söï phaân hoaù xaõ hoäi. + Ruoäng ñaát ngaøy caøng taäp trung vaøo tay ñòa chuû, quyù toäc, quan laïi. + Giai caáp thoáng trò ngaøy caøng aên chôi, sa sæ khoâng coøn chaêm lo ñeán saûn xuaát vaø ñôøi soáng nhaân daân. + Thieân tai, maát muøa ñoùi keùm laøm ñôøi soáng nhaân daân cöïc khoå. ⇒ Nhöõng cuoäc khôûi nghóa noâng daân buøng noå: + Töø 1344 ñeán cuoái theá kyû XIV nhieàu cuoäc khôûi nghóa noå ra laøm chính quyeàn nhaø Traàn rôi vaøo khuûng hoaûng.

4. Cuûng coá Söï phaùt trieån noâng nghieäp vaø thuû coâng nghieäp theá kyû XI – XV. 5. Daën doø Hoïc baøi, laøm baøi taäp, ñoïc tröôùc baøi 19, tìm hieåu caùc vïi anh huøng daân toäc: Traàn Quoác Tuaán, Lyù Thöôøng Kieät, Leâ Lôïi, Nguyeãn Traõi …

Trang 117

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Baøi 19 NHÖÕNG CUOÄC CHIEÁN ÑAÁU CHOÁNG NGOAÏI XAÂM ÔÛ CAÙC THEÁ KYÛ X - XV I. MUÏC TIEÂU BAØI HOÏC 1. Kieán thöùc - Gaàn 6 theá kyû ñaàu thôøi kyø ñoäc laäp, nhaân daân Vieät Nam phaûi lieân tieáp toå chöùc nhöõng cuoäc khaùng chieán choáng ngoaïi xaâm, baûo veä Toå quoác. - Vôùi tinh thaàn duõng caûm, truyeàn thoáng yeâu nöôùc ngaøy caøng saâu ñaäm, nhaân daân ta ñaõ chuû ñoäng saùng taïo, vöôït qua moïi thaùch thöùc khoù khaên ñaùnh laïi caùc cuoäc xaâm löôïc. - Trong söï nghieäp choáng ngoaïi xaâm vó ñaïi ñoù, khoâng chæ noåi leân nhöõng traän quyeát chieán ñaày saùng taïo maø coøn xuaát hieän moät loaït caùc nhaø chæ huy quaân söï taøi naêng. 2. Tö töôûng - Giaùo duïc loøng yeâu nöôùc, yù thöùc baûo veä neàn ñoäc laäp vaø thoáng nhaát cuûa Toå quoác. - Boài döôõng yù thöùc ñoaøn keát, giuùp ñôõ laãn nhau giöõa caùc daân toäc. - Boài döôõng nieàm töï haøo daân toäc vaø loøng bieát ôn vôùi caùc theá heä toå tieân, caùc anh huøng daân toäc ñaõ chieán ñaáu queân mình vì Toå quoác. 3. Kyõ naêng Reøn luyeän kyõ naêng söû duïng baûn ñoà trong hoïc taäp, tích cöïc boài döôõng kyõ naêng phaân tích, toång hôïp. II. THIEÁT BÒ, TAØI LIEÄU DAÏY - HOÏC - Baûn ñoà Lòch söû Vieät Nam coù ghi caùc ñòa danh lieân quan. - Moät soá tranh aûnh veà chieán traän hay veà caùc anh huøng daân toäc. Moät soá ñoaïn trích, thô vaên … III. TIEÁN TRÌNH TOÅ CHÖÙC DAÏY - HOÏC 1. Kieåm tra baøi cuõ Caâu : Nguyeân nhaân taïo neân söï phaùt trieån noâng nghieäp ôû theá kyû XI – XV? Caâu : Söï phaùt trieån cuûa thuû coâng nghieäp thôøi Lyù – Traàn – Leâ? 2. Môû baøi Trong nhöõng theá kyû ñaàu ñoäc laäp, xaây döïng ñaát nöôùc, nhaân daân ta vaãn phaûi tieáp tuïc tieán haønh caùc cuoäc khaùng chieán choáng giaëc ngoaïi xaâm vaø ñaõ laøm neân bieát bao chieán thaéng huy hoaøng giöõ vöõng neàn ñoäc laäp daân toäc. Chuùng ta

Trang 118

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 cuøng nhau tìm hieåu baøi 19 ñeå oân laïi nhöõng chieán thaéng huy hoaøng aáy. 3. Toå chöùc daïy hoïc baøi môùi Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

- Tröôùc heát GV gôïi laïi cho HS nhôù veà trieàu ñaïi nhaø Toáng ôû Trung Quoác thaønh laäp vaø suïp ñoå ôû thôøi gian naøo. - HS nhôù laïi kieán thöùc ñaõ hoïc ôû phaàn Trung Quoác phong kieán ñeå traû lôøi: + Thaønh laäp: naêm 960. + Suïp ñoå: naêm 1271 (cuoái theá kyû XIII). - GV daãn daét: trong thôøi gian toàn taïi 3 theá kyû, nhaø Toáng ñaõ 2 laàn ñem quaân xaâm löôïc nöôùc ta, nhaân daân Ñaïi Vieät ñaõ 2 laàn khaùng chieán choáng Toáng. I. CAÙC CUOÄC KHAÙNG CHIEÁN CHOÁNG QUAÂN XAÂM LÖÔÏC TOÁNG Hoaït ñoäng 1: Caû lôùp vaø caù  Khaùng chieán choáng nhaân Toáng thôøi Tieàn Leâ - GV yeâu caàu HS theo doõi SGK ñeå - Naêm 980 nhaân luùc trieàu ñình thaáy ñöôïc nguyeân nhaân quaân Toáng nhaø Ñinh gaëp khoù khaên, vua xaâm löôïc nöôùc ta, trieàu ñình ñaõ toå Toáng cöû quaân sang xaâm löôïc chöùc khaùng chieán nhö theá naøo vaø nöôùc ta. giaønh thaéng lôïi ra sao? - Tröôùc tình hình ñoù Thaùi haäu - HS theo doõi SGK, phaùt bieåu. hoï Döông vaø trieàu ñònh nhaø - GV boå sung vaø keát luaän. Ñinh ñaõ toân Leâ Hoaøn laøm vua ñeå laõnh ñaïo khaùng chieán. - GV caáp theâm tö lieäu: Naêm 979 Ñinh Tieân Hoaøng vaø con tröôûng bò aùm saùt, trieàu ñình nhaø Ñinh luïc ñuïc gaëp nhieàu khoù khaên, Vua môùi Ñinh Toaøn coøn nhoû môùi 6 tuoåi. Toân meï laø Döông Thò laøm Hoaøng Thaùi Haäu. + Tröôùc nguy cô bò xaâm löôïc Thaùi haäu Döông Thò ñaõ ñaët quyeàn lôïi cuûa ñaát nöôùc leân treân quyeàn lôïi cuûa doøng hoï, toân thaäp ñaïo töôùng quaân Leâ Hoaøn leân laøm vua ñeå laõnh ñaïo khaùng chieán. + Söï möu löôïc cuûa Leâ Hoaøn trong - HS: nghe, töï ghi nhôù. quaù trình chæ huy khaùng chieán, vôø thua ñeå nhöû giaëc luùc traù haøng vaø baát ngôø ñaùnh uùp. - Thaéng lôïi lôùn nhanh choùng, - Phaùt vaán: Em nhaän xeùt gì veà thaéng ngay ôû vuøng ñoâng Baéc

Trang 119

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng thaéng lôïi cuûa cuoäc khaùng chieán khieán vua Toáng khoâng daùm choáng Toáng vaø cho bieát nguyeân nghó ñeán vieäc xaâm löôïc Ñaïi nhaân caùc cuoäc thaéng lôïi. Vieät, cuûng coá vöõng chaéc - HS suy nghó traû lôøi. neàn ñoäc laäp. - GV nhaän xeùt, boå sung, keát luaän: + Ñaây laø thaéng lôïi raát nhanh, raát lôùn ñeø beïp yù chí xaâm löôïc cuûa quaân toáng. Haøng traêm naêm sau nhaân daân ta ñöôïc soáng trong caûnh yeân bình. Naêm 1075 nhaø Toáng môùi daùm nghó ñeán xaâm löôïc Ñaïi Vieät. + Nguyeân nhaân thaéng lôïi laø do: Trieàu ñình nhaø Ñinh vaø Thaùi Haäu hoï Döông saün saøng vì lôïi ích daân toäc maø hy sinh lôïi ích doøng hoïc ñeå taïo thuaän lôïi cho cuoäc khaùng chieán choáng Toáng. Do yù chí quyeát chieán baûo veä ñoäc laäp cuûa quaân daân Ñaïi Vieät. Do coù söï chæ huy möu löôïc cuûa Leâ Hoaøn. - HS nghe, töï ghi nhôù. Hoaït ñoäng 2: Caû lôùp, caù nhaân  Khaùng chieán choáng - GV tieáp tuïc yeâu caàu HS theo doõi toáng thôøi Lyù (1075 – 1077) ñeå thaáy ñöôïc: + Aâm möu xaâm löôïc nöôùc ta cuûa quaân Toáng. + Nhaø Lyù toå chöùc khaùng chieán theá naøo qua 2 giai ñoaïn: Giai ñoaïn : Chuû ñoäng ñem quaân ñaùnh Toáng. Giai ñoaïn  : Chuû ñoäng lui veà phoøng thuû giaëc. - HS theo doõi SGK theo yeâu caàu cuûa GV, phaùt bieåu veà aâm möu xaâm löôïc cuûa Nhaø toáng. - GV nhaän xeùt, boå sung, keát luaän. + Söï khuûng hoaûng cuûa nhaø Toáng: phía Baéc phaûi ñoái phoù vôùi nöôùc Lieâu (boä toäc Khieát Ñan), nöôùc Ha (daân toäc Ñaûng Haï), trong nöôùc noâng daân noåi daäy. Trong hoaøn caûnh ñoù vua Toáng vaø Teå töôùng Vöông An Thaïch chuû tröông ñaùnh Ñaïi Vieät hy - Thaäp kyû 70 cuûa theá kæ XI voïng duøng chieán coâng ngoaøi bieân nhaø Toáng aâm möu xaâm löôïc giôùi ñeå laán aùp tình hình trong nöôùc, Ñaïi Vieät, ñoàng thôøi tích cöïc chuaån bò cho cuoäc xaâm löôïc. doaï naït Lieâu vaø Haï. + Caùc hoaït ñoäng chuaån bò cuûa quaân Toáng: Toå chöùc khu vöïc bieân Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Trang 120

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø giôùi Vieät Trung thaønh moät heä thoáng caên cöù xaâm löôïc lôïi haïi. Trong ñoù Ung Chaâu (Nam Ninh, Quaûng Taây) vaø cöûa bieån Khaâm Khaåu vaø Khaâm Lieân Quaûng Ñoâng laø nhöõng vò trí xuaát quaân cuûa Ñaïi Vieät ñöôïc boá trí raát chu ñaùo, nhaát laø ung Chaâu ñöôïc xaây döïng thaønh caên cöù haäu caàn lôùn nhaát chuaån bò cho vieäc xaâm löôïc (coù thaønh kieân coá vôùi 5000 quaân). Aâm möu vaø haønh ñoäng chuaån bò xaâm löôïc cuûa nhaø Toáng ñaõ ñeå loä ra vaø nhaø Lyù ñoái phoù nhö theá naøo? - HS traû lôøi: Nhaø Lyù khaùng chieán theá naøo qua 2 giai ñoaïn. GV nhaän xeùt, boå sung: - Keát hôïp vôùi duøng löôïc ñoà trình baøy caùc giai ñoaïn cuûa cuoäc khaùng chieán. - GV coù theå ñaøm thoaïi vôùi HS veà Thaùi Haäu YÛ Lan vaø Thaùi Uyù Lyù Thöôøng Kieät ñeå HS bieát theâm veà caùc nhaân vaät lòch söû. - GV giuùp HS nhaän thöùc ñuùng veà haønh ñoäng ñem quaân ñaùnh sang Toáng cuûa Lyù Thöôøng Kieät, khoâng phaûi laø haønh ñoäng xaâm löôïc maø laø haønh ñoäng töï veä.

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

- Tröôùc aâm möu xaâm löôïc cuûa quaân Toáng, nhaø Lyù ñaõ toå chöùc khaùng chieán. + Giai ñoaïn 1: Lyù Thöôøng Kieät toå chöùc thöïc hieän chieán löôïc :tieân phaùt cheá nhaân” ñem quaân ñaùnh tröôùc chaën theá maïnh cuûa giaëc. - Naêm 1075 Quaân trieàu ñình cuøng caùc daân toäc mieàn nuùi ñaùnh sang ñaát Toáng, Chaâu Khaâm, Chaâu Lieân, Ung Chaâu, sau ñoù ruùt veà phoøng thuû. + Giai ñoaïn 2: Chuû ñoäng lui veà phoøng thuû ñôïi giaëc. - Naêm 1077 ba möôi vaïn quaân Toáng keùo sang bò ñaùnh baïi beán bôø Baéc cuûa soâng Nhö Nguyeät ⇒ ta chuû ñoäng giaûng hoaø vaø keát thuùc chieán tranh.

- GV coù theå töôøng thuaät traän chieán beân bôø soâng Nhö Nguyeät: Ñoïc laïi baøi thô Thaàn cuûa Lyù Thöôøng Kieät. YÙ nghóa cuûa baøi thô, taùc duïng cuûa vieäc ñoïc vaøo ban ñeâm trong ñeàn thôø Tröông Hoáng, Tröông Haùt (Hai vò töôøng cuûa Trieäu Quang Phuïc). - HS nghe, töï ghi nhôù: - Phaùt vaán: Khaùng chieán choáng Toáng thôøi Lyù ñöôïc coi laø cuoäc khaùng chieán raát ñaëc bieät trong lòch söû:Em cho bieát nhöõng neùt ñaëc bieät aáy laø gì? - HS döïa vaøo dieãn bieán cuoäc khaùng chieán suy nghó vaø traû lôøi.

Trang 121

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

- GV keát luaän: + Coù giai ñoaïn dieãn ra ngoaøi laõnh thoå (khaùng chieán ngoaøi laõnh thoå). + HS nghe vaø ghi nhôù. II. KHAÙNG CHIEÁN CHOÁNG MOÂNG – NGUYEÂN THÔØI TRAÀN (Theá kyû XIII)

Trang 122

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø Hoaït ñoäng 3: Caû lôùp, caù nhaân - Tröôùc heát GV toùm taét veà söï phaùt trieån cuûa Ñeá quoác Moâng – nguyeân, töø vieäc quaân Moâng Coå xaâm löôïc Nam Toáng vaø laøm chuû Trung Quoác roäng lôùn, laäp neân nhaø Nguyeân laø moät theá löïc hung baïo chinh chieán khaép AÙ, AÂu. Theá kyû XIII, 3 laàn ñem quaân xaâm löôïc Ñaïi Vieät. - Sau ñoù GV yeâu caàu HS theo doõi SGK thaáy ñöôïc quyeát taâm khaùng chieán cuûa quaân daân nhaø Traàn vaø nhöõng thaéng lôïi tieâu bieåu cuûa cuoäc khaùng chieán. - HS theo doõi SGK theo yeâu caàu cuûa GV, phaùt bieåu. - GV nhaän xeùt, boå sung, keát luaän. GV: Coù theå ñaøm thoaïi vôùi HS veà nhaân caùch ñaïo ñöùc, ngheä thuaät quaân söï cuûa Traàn Quoác Tuaán ñöôïc nhaân daân phong laø Ñöùc Thaùnh Traàn, laäp ñeàn thôø ôû nhieàu nôi veà quyeát taâm cuûa vua toâi nhaø Traàn. GV duøng löôïc ñoà chæ nhöõng nôi dieãn ra nhöõng traän ñaùnh tieâu bieåu coù yù nghóa quyeát ñònh ñeán thaéng lôïi cuûa cuoäc khaùng chieán laàn 1, laàn 2, laàn 3.

- GV phaùt vaán: Nguyeân nhaân naøo ñöa ñeán thaéng lôïi trong 3 laàn khaùng chieán choáng Moâng – Nguyeân? - HS suy nghó vaø traû lôøi: - GV nhaän xeùt, boå sung, keát luaän + Nhaø Traàn coù vua hieàn, töôùng taøi, trieàu ñình quyeát taâm ñoaøn keát noäi boä vaø ñoaøn keát nhaân daân choáng xaâm löôïc . + Nhaø Traàn voán ñöôïc loøng daân bôûi nhöõng chính saùch kinh teá cuûa mình ⇒ nhaân daân ñoaøn keát xung quanh trieàu ñình vaâng meänh khaùng chieán.

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

- Naêm 1258 – 1288 quaân Moâng – Nguyeân 3 laàn xaâm löôïc nöôùc ta. Giaëc raát maïnh vaø hung baïo.

- Caùc vua Traàn cuøng nhaø quaân söï Traàn Quoác Tuaán ñaõ laõnh ñaïo nhaân daân caû nöôùc quyeát taâm ñaùnh giaëc giöõ nöôùc. - Nhöõng thaéng lôïi tieâu bieåu: Ñoâng Boä Ñaàu, Haøm Töû, Chöông Döông, Vaïn Kieáp, Baïch ñaèng. + Laàn 1: Ñoâng Boä Ñaàu (beân soâng Hoàng töø doác Haøng Than ñeán doác Hoùc Mai Ba Ñình - Haø Noäi) + Laàn 2: Ñaåy luøi quaân xaâm löôïc naêm 1285. Tieâu bieåu nhaát laø traän baïch ñaèng naêm 1288 ñeø beïp yù chí xaâm löôïc cuûa quaân Moâng – Nguyeân baûo veä vöõng chaéc ñoäc laäp daân toäc. + Nhaø Traàn coù vua hieàn, töôøng taøi, trieàu ñình quyeát taâm ñoaøn keát noäi boä vaø ñoaøn keát nhaân daân choáng xaâm löôïc. + Nhaø Traàn voán ñöôïc loøng daân bôûi nhöõng chính saùch kinh teá cuûa mình ⇒ nhaân daân ñoaøn keát xung quanh trieàu ñình vaân meänh khaùng chieán.

Trang 123

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng III. PHONG TRAØO ÑAÁU TRANH CHOÁNG QUAÂN XAÂM LÖÔÏC MINH VAØ KHÔÛI NGHÓA LAM SÔN Hoaït ñoäng 4: Caû lôùp, Caù nhaân - Tröôùc heát GV cho HS thaáy ôû cuoái theá kyû XIV nhaø Traàn suy vong. Naêm 1400 nhaø Hoà thaønh laäp. Cuoäc caûi caùch nhaø Hoà chöa ñaït keát quaû thì quaân Minh sang xaâm löôïc nöôùc ta. Nhaø Hoà toå chöùc khaùng chieán nhöng - Naêm 1407 Cuoäc khaùng thaát baïi. Naêm 1407 nöôùc ta rôi vaøo chieán choáng quaân Minh cuûa aùch thoáng trò cuûa nhaø Minh. nhaø Hoà thaát baïi, nöôùc ta rôi - Sau ñoù GV yeâu caàu HS theo doõi vaøo aùch thoáng trò cuûa nhaø SGK ñeå thaáy ñöôïc chính saùch taøn Minh. baïo cuûa Nhaø Minh vaø heä quaû taát yeáu cuûa noù. - HS theo doõi SGK phaùt bieåu. - GV keát luaän: Chính saùch baïo ngöôïc cuûa Nhaø Minh taát yeáu laøm buøng noå caùc cuoäc ñaáu tranh cuûa nhaân daân ta… tieâu bieåu laø cuoäc khôûi nghóa Lam Sôn cuûa Leâ Lôïi. - Naêm 1418: Khôûi nghóa Lam - GV ñaøm thoaïi vôùi HS veà Leâ Lôïi, Sôn buøng noå Leâ Lôïi – Nguyeãn Nguyeãn Traõi. Traõi laõnh ñaïo. - GV duøng löôïc ñoà trình baøy veà nhöõng thaéng lôïi tieâu bieåu cuûa cuoäc - Thaéng lôïi tieâu bieåu: khôûi nghóa Lam Sôn. + Cuoäc khôûi nghóa baét ñaàu - HS theo doõi vaø ghi cheùp. töø Lam Sôn (Thanh Hoaù) ñöôïc söï höôûng öùng cuûa nhaân daân vuøng giaûi phoùng caøng môû roäng töø Thanh Hoaù vaøo Nam. + Chieán thaéng Toát Ñoäng, ñaåy quaân Minh vaøo theá bò ñoäng. + Chieán thaéng Chi Laêng – xöông Giang ñaäp tan 10 vaïn quaân cöùu vieän khieán giaëc cuøng quaãn thaùo chaïy veà nöôùc. - GV: ruùt ra vaøi ñaëc ñieåm cuûa - Ñaëc ñieåm: khôûi nghóa Lam Sôn. + Töø moät cuoäc chieán tranh ôû - HS suy nghó vaø traû lôøi. ñòa phöông phaùt trieån thaønh - GV boå sung, keát luaän. cuoäc ñaáu tranh giaûi phoùng daân toäc. + Suoát töø ñaàu ñeán cuoái cuoäc khôûi nghóa tö töôûng nhaân nghóa ñöôïc ñeà cao. + Coù ñaïi baûn doanh, caên cöù ñòa. Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

4. Cuûng coá

Trang 124

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Ñaëc ñieåm cuûa cuoäc khaùng chieán choáng Toáng vaø khôûi nghóa Lam Sôn. Nguyeân nhaân thaéng lôïi cuûa cuoäc khaùng chieán choáng Moâng – Nguyeân. Höôùng daãn HS laäp nieân bieåu cho cuoäc khaùng chieán XI – XV. 5. Daën doø Laäp nieân bieåu cuûa cuoäc khaùng chieán XI – XV theo maãu: Cuoäc khaùng chieán

Thôøi gian

Quaân xaâm löôïc

Ngöôøi chæ huy

Traän quyeát chieán chieán löôïc

Trang 125

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Baøi 20 XAÂY DÖÏNG VAØ PHAÙT TRIEÅN VAÊN HOAÙ DAÂN TOÄC TRONG CAÙC THEÁ KYÛ X - XV I. MUÏC TIEÂU BAØI HOÏC 1. Kieán thöùc Giuùp HS hieåu ñöôïc: - Trong nhöõng theá kyû ñoäc laäp, maëc duø traûi qua nhieàu bieán ñoäng, nhaân daân ta vaãn noã löïc xaây döïng cho mình moät neàn vaên hoaù daân toäc, tieán leân. - Traûi qua caùc trieàu ñaïi Ñinh – Leâ – Lyù – Hoà – Leâ sô ôû caùc theá kyû X – XV, coâng cuoäc xaây döïng vaên hoaù ñöôïc tieán haønh ñeàu ñaën nhaát quaùn. Ñaây cuõng laø giai ñoaïn hình thaønh cuûa neàn vaên hoaù Ñaïi Vieät (coøn goïi laø vaên hoaù Thaêng Long). - Neàn vaên hoaù Thaêng Long phaûn aùnh ñaäm ñaø tö töôûng yeâu nöôùc, töï haøo vaø ñoäc laäp daân toäc. 2. Tö töôûng - Boài döôõng nieàm töï haøo veà neàn vaên hoaù ña daïng cuûa daân toäc. - Boài döôõng yù thöùc baûo veä caùc di saûn vaên hoaù toát ñeïp cuûa daân toäc. - Giaùo duïc yù thöùc, phaùt huy naêng löïc saùng taïo trong vaên hoaù. 3. Kyõ naêng - Quan saùt, phaùt hieän. II. THIEÁT BÒ, TAØI LIEÄU DAÏY - HOÏC - Moät soá tranh aûnh ngheä thuaät kieán truùc, ñieâu khaéc theá kyû X – XV. - Moät soá baøi thô, phuù cuûa caùc nhaø vaên hoïc lôùn. III. TIEÁN TRÌNH TOÅ CHÖÙC DAÏY - HOÏC 1. Kieåm tra baøi cuõ - Nguyeân nhaân thaéng lôïi cuûa cuoäc khaùng chieán choáng Moâng – Nguyeân? 2. Môû baøi Töø sau ngaøy giaønh ñoäc laäp, traûi qua gaàn 6 theá kyû lao ñoäng vaø chieán ñaáu nhaân daân Vieät Nam ñaõ xaây döïng cho mình moät neàn vaên hoaù ña daïng, phong phuù, ñaäm ñaø baûn saéc daân toäc. Ñeå thaáy ñöôïc nhöõng thaønh töïu vaên hoaù, nhaân daân ta xaây döïng ñöôïc töø theá kyû X – XV, chuùng ta cuøng tìm hieåu baøi 20.

Trang 126

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 3. Toå chöùc daïy hoïc baøi môùi Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng I TÖ TÖÔÛNG TOÂN GIAÙO Hoaït ñoäng 1: Caû lôùp, caù nhaân - Tröôùc heát GV truyeàn ñaït ñeå HS - ÔÛ thôøi kyø ñoäc laäp nho naém ñöôïc: Böôùc sang thôøi kyø ñoäc giaùo, phaät giaùo, ñaïo giaùo coù laäp trong boái caûnh coù chuû quyeàn ñieàu kieän phaùt trieån maïnh. ñoäc laäp caùc toân giaùo ñöôïc du nhaäp vaøo nöôùc ta töø thôøi Baéc thuoäc coù ñieàu kieän phaùt trieån. - GV coù theå ñaøm thoaïi vôùi HS veà + Nho giaùo: Nho giaùo ñeå HS nhôù laïi kieán thöùc, hieåu bieát veà nho giaùo. + PV: Nho giaùo coù nguoàn goác töø daâu? Do ai saùng laäp? Giaùo lyù cô baûn cuûa Nho giaùo laø gì? + HS trình baøy nhöõng hieåu bieát cuûa mình veà Nho Giaùo. + GV keát luaän: Nho giaùo luùc ñaàu cuõng chöa phaûi laù moät toân giaùo maø laø moät hoïc thuyeát cuûa Khoång Töû (ôû Trung Quoác). Sau naøy moät ñaïi bieåu cuûa nho hoïc laø Ñoâng Trung Thö ñaõ duøng thuyeát aâm döông duøng thaàn hoïc ñeå lyù giaûi bieän hoä cho nhöõng quan ñieåm cuûa Khoång Töû bieán Nho hoïc thaønh moät toân giaùo (Nho giaùo). + Tö töôûng quan ñieåm cuûa Nho giaùo: ñeà cao nhöõng nguyeân taéc trong quan heä xaõ hoäi theo ñaïo lyù “Tam cöông, nguõ thöôøng” trong ñoù Tam cöông coù 3 caëp quan heä Vua – Toâi, Cha – Con, Choàng – Vôï. Nguõ thöôøng laø: Nhaân, nghóa, leã trí, tín (5 ñöùc tính cuûa ngöôøi quaân töû). + Nho giaùo du nhaäp vaøo nöôùc ta töø thôøi Baéc thuoäc böôùc sang theá - Thôøi Lyù, Traàn : Nho giaùo ñaõ kyû phong kieán ñoäc laäp coù ñieàu daàn trôû thaønh heä tö töôûng kieän phaùt trieån. chính thoáng cuûa giai caáp - GV yeâu caàu HS ñoïc SGK ñeå thaáy thoáng trò, chi phoái noäi dung ñöôïc söï phaùt trieån cuûa Nho giaùo ôû giaùo duïc, thi cöû song khoâng nöôùc ta qua caùc thôøi ñaïi Lyù, Traàn phoå bieán trong nhaân daân. Leâ Sô. - HS theo doõi SGK vaø phaùt bieåu. - GV keát luaän. - GV coù theå phaùt vaán: taïi sao Nho Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Trang 127

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

giaùo vaø chöõ Haùn sôùm trôû thaønh heä tö töôûng chính thoáng cuûa giai caáp thoáng trò nhöng laïi khoâng phoå bieán trong nhaân daân? - HS suy nghó vaø traû lôøi. - GV lyù giaûi: Nhöõng quan ñieåm, tö töôûng cuûa Nho Giaùo ñaõ quy ñònh moät traät töï, kyû cöông, ñaïo ñöùc phong kieán raát quy cuû, khaét khe, vì vaäy giai caáp thoáng trò ñaõ trieät ñeå lôïi duïng Nho giaùo ñeå laøm coâng cuï thoáng trò, baûo veä cheá ñoä phong kieán. Coøn vôùi nhaân daân chæ tieáp - Thôøi Lyù – Traàn ñöôïc phoå thu khía caïnh ñaïo ñöùc cuûa Nho giaùo. bieán roäng raõi, chuøa chieàn Nhaø Leâ sô Nho giaùo trôû thaønh ñoäc ñöôïc xaây döïng ôû khaép nôi , sö toân vì luùc naøy Nhaø nöôùc quaân chuû saõi ñoâng. chuyeân cheá ñaït möùc ñoä cao, hoaøn - Thôøi Leâ sô Phaät giaùo bò haïn chænh. cheá, thu heïp, ñi vaøo trong - GV ñaøm thoaïi vôùi HS veà ñaïo nhaân daân. Phaät: ngöôøi saùng laäp nguoàn goác giaùo lyù. - GV yeâu caàu vôùi HS theo doõi SGK ñeå thaáy ñöôïc söï phaùt trieån cuûa Phaät Giaùo qua caùc thôøi kyø Lyù – Traàn – Leâ sô. - HS theo doõi SGK vaø phaùt bieåu. - GV boå sung vaø keát luaän. - GV ñaùnh giaù vai troø cuûa Phaät giaùo trong theá kyû X – XV Phaät giaùo giöõ vò trí ñaëc bieät quan troïng trong ñôøi soáng tinh thaàn phong kieán, Nhaø nöôùc phong kieán thôøi Lyù coi ñaïo Phaät laø Quoác ñaïo… - GV coù theå giôùi thieäu söï phaùt trieån cuûa Phaät giaùo hieän nay, keå veà moät soá ngoâi chuøa coå. II. GIAÙO DUÏC, VAÊN HOÏC, NGHEÄ THUAÄT Hoaït ñoäng 2: Caû lôùp vaø caù  Vaên hoïc nhaân - GV truyeàn ñaït ñeå HS naém ñöôïc caû 10 theá kyû baéc thuoäc cuûa nhaân daân ta khoâng ñöôïc hoïc haønh, giaùo duïc khoâng ai quan taâm, khi ñoù ôû Trung Quoác giaùo duïc ñaõ ñöôïc coi troïng töø thôøi Xuaân Thu (thôøi Khoång Töû – Khoång Töû ñöôïc coi laø oâng toå cuûa ngheà daïy hoïc cuûa Trung Quoác). - Böôùc vaøo theá kyû ñoäc laäp, Nhaø nöôùc phong kieán ñaõ quan taâm ñeán

Trang 128

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng giaùo duïc. - Töø ñoù giaùo duïc ñöôïc toân - Giaùo vieân: Vieäc laøm noùi treân vinh, quan taâm phaùt trieån. cuûa Lyù Thaùnh Toâng coù yù nghóa gì? - HS traû lôøi: - GV boå sung, keát luaän: Theå hieän söï quan taâm cuûa Nhaø nöôùc phong kieán ñeán giaùo duïc toân vinh ngheà daïy hoïc. - GV yeâu caàu HS theo doõi ñeå thaáy ñöôïc söï phaùt trieån cuûa giaùo duïc ôû theá kyû XI – XV. - HS theo doõi SGK, phaát bieåu. GV nhaän xeùt, boå sung, keát luaän veà nhöõng bieåu hieän cuûa söï phaùt trieån giaùo duïc. - GV coù theå giaûi thích cho HS caùc kyø thi höông, hoäi, ñình. - PV: Vieäc döïng bia tieán só coù taùc duïng gì? - HS quan saùt hình 35 bia tieán só ôû vaên Mieáu (Haø Noäi) suy nghó traû lôøi. - GV nhaän xeùt, keát luaän: Vieäc Taùc duïng cuûa giaùo duïc ñaøo laøm naøy coù taùc duïng khuyeán khích taïo ngöôøi laøm quan, ngöôøi taøi hoïc taäp ñeà cao nhöõng ngöôøi taøi cho ñaát nöôùc, naâng coa daân gioûi caàn cho ñaát nöôùc. trí, song khoâng taïo ñieàu kieän - PV: Qua söï phaùt trieån cuûa giaùo cho phaùt trieån kinh teá. duïc theá kyû XI – XV em thaáy giaùo duïc thôøi kyø naøy coù taùc duïng gì? - HS suy nghó, traû lôøi: - GV nhaän xeùt, keát luaän: - GV coù theå lyù giaûi theâm noäi dung giaùo duïc chuû yeáu thieân veà thieân vaên hoïc, trieát hoïc, thaàn hoïc, ñaïo ñöùc , chính trò … (SGK laø Töù Thö Nguõ Kinh). Haàu nhö khoâng coù noäi dung khoa hoïc, kyõ thuaät vì vaäy khoâng taïo ñieàu kieän cho kinh teá phaùt trieån. Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Trang 129

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø Hoaït ñoäng 3: - GV yeâu caàu HS theo doõi SGK ñeå thaáy ñöôïc söï phaùt trieån cuûa vaên hoaù qua caùc theá kyû. Lyù giaûi taïi sao vaên hoïc theá kyû XI – XV phaùt trieån. - HS theo doõi SGK phaùt bieåu. - GV nhaän xeùt, boå sung, keát luaän veà söï phaùt trieån cuûa vaên hoïc. - GV coù theå minh hoaï theâm veà vò trí phaùt trieån cuûa vaên hoïc veà caùc taøi naêng vaên hoïc qua lôøi moät soá ñoaïn trong Hòch Töôùng só, Caùo Bình Ngoâ … khaúng ñònh söùc soáng baát dieät cuûa nhöõng aùng vaên thô baát huû. - GV: Ñaëc ñieåm cuûa vaên hoïc theá kyû XI – XV. - HS: Döïa treân nhöõng kieán thöùc vaên hoïc ñaõ ñöôïc hoïc keát hôïp vôùi nhöõng kieán thöùc Lòch söû ñeå traû lôøi. - GV keát luaän.

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng  Phaùt trieån vaên hoïc

- Phaùt trieån maïnh töø thôøi nhaø traàn, nhaát laø vaên hoïc chöõ Haùn. Taùc phaåm tieâu bieåu: Hòch töôùng só. - Töø theá kyû XV vaên hoïc chöõ Haùn vaø chöõ Noâm ñeàu phaùt trieån .

- Ñaëc ñieåm: + Theå hieän tinh thaàn daân toäc, loøng yeâu nöôùc, töï haøo daân toäc. + Ca ngôïi nhöõng chieán coâng oai huøng, caûnh ñeïp cuûa queâ höông ñaát nöôùc. Hoaït ñoäng 4: Nhoùm - caù nhaân  Söï phaùt trieån cuûa ngheä - GV: giaûng giaûi veà lónh vöïc ngheä thuaät thuaät goám: kieán truùc, ñieâu khaéc, saân khaáu, aâm nhaïc … - GV chia HS laøm 3 nhoùm, yeâu caàu moãi nhoùm theo doõi SGK tìm hieåu veà moät soá lónh vöïc cuï theå. + Nhoùm 1: Kieán truùc. + Nhoùm 2: Ñieâu khaéc. + Nhoùm 3: Saân khaáu, ca nhaïc … - Caâu hoûi daønh cho moãi nhoùm. + Nhoùm 1: Keå teân nhöõng kieán truùc tieâu bieåu theá kyû X – XV, phaân bieät ñaâu laø kieán truùc aûnh höôûng cuûa ñaïo Phaät, ñaâu laø kieán truùc aûnh höôûng cuûa Nho giaùo? Noùi leân hieåu bieát veà nhöõng coâng trình kieán truùc ñoù. + Nhoùm 2: Phaân loaïi nhöõng coâng trình ñieâu khaéc Phaät giaùo, nho giaùo. Neùt ñoäc ñaùo trong ngheä thuaät ñieâu khaéc. + Nhoùm 3: Söï phaùt trieån cuûa ngheä thuaät saân khaáu, ca muùa nhaïc. + Kieán truùc phaùt trieån chuû

Trang 130

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø Ñaëc ñieåm. - HS caùc nhoùm theo doõi SGK thaûo luaän, cöû ñaïi dieän nhoùm traû lôøi. - GV: trong quaù trình caùc nhoùm laøm vieäc GV coù theå cho HS xem moät soá tranh aûnh söu taàm ñöôïc: Chaân coät ñaù ôû Hoaøng thaønh Thaêng Long (hình hoa sen nôû) aán tín thôøi Traàn, hình roàng cuoän trong laù ñeà, Biønh goám Baùt Traøng ñeå cung caáp theâm cho HS kieán thöùc. HS: caùc nhoùm traû lôøi. - GV nhaän xeùt, boå sung, keát luaän: GV cung caáp cho HS hieåu bieát veà nhöõng coâng trình kieán truùc Phaät giaùo tieâu bieåu maø caùc em chöa trình baøy ñöôïc nhö: Thaùp Baùo Thieân (Haø Noäi), chuoâng Quy Ñieàn (Haø Noäi). Töôïng Quyønh Laâm – Ñoâng Trieàu (Quaûng Ninh), Vaïc phoå Minh (Nam Ñònh), Thaùp Chaøm … + GV coù theå minh hoaï neùt ñoäc ñaùo trong kieán truùc ñieâu khaéc baèng böùc aûnh: Chaân coät ñaù ôû Hoaøng Thaønh Thaêng Long (Hình hoa sen nôû). Hình roàng cuoän trong laù ñeà, chuøa Moät Coät, thaùp Phoå Minh nhieàu taàng vaø chæ ra nhöõng neùt ñoäc ñaùo. - PV: Em coù nhaän xeùt gì veà ñôøi soáng vaên hoaù cuûa nhaân daân thôøi Lyù – Traàn – Hoà? - HS suy nghó traû lôøi. - GV boå sung keát luaän. Hoaït ñoäng 5: Caù nhaân - GV: yeâu caàu HS ñoïc SGK laäp baûng thoáng keâ caùc thaønh töïu khoa hoïc kyõ thuaät X – XV theo maãu. - HS theo doõi SGK, töï hoaøn thieän baûng thoáng keâ. 4. Cuûng coá

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng yeáu ôû giai ñoaïn Lyù – Traàn – Hoà theá kyû X – XV theo höôùng Phaät giaùo goàm chuøa, thaùp, ñeàn. + Beân caïnh ñoù coù nhöõng coâng trình kieán truùc aûnh höôûng Nho giaùo: Cung ñieän, thaønh quaùch, thaønh Thaêng Long. + Ñieâu khaéc: Goàm nhöõng coâng trình chaïm khaéc, trang trí aûnh höôûng cuûa Phaät giaùo vaø Nho giaùo vaãn mang nhöõng ñoäc ñaùo rieâng. + Ngheä thuaät saân khaáu ca muùa, nhaïc mang ñaäm tính daân gian truyeàn thoáng.

- Nhaän xeùt: + Vaên hoaù Ñaïi Vieät theá kyû X – XV phaùt trieån phong phuù ña daïng. + Chòu aûnh höôûng cuûa yeáu toá ngoaøi xong vaãn mang ñaäm tính daân toäc vaø daân gian.  Khoa hoïc kyõ thuaät

- Vò trí cuûa Phaät giaùo ôû caùc theá kyû X – XV. - Ñaëc ñieåm thô baên theá kyû XI – XV. - Neùt ñoäc ñaùo, tính daân toäc vaø daân gian trong lónh vöïc ngheä thuaät theá kyû X – XV. 5. Daën doø

Trang 131

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 HS Hoïc baøi, traû lôøi caùc caâu hoûi vaø laøm baøi taäp SGK (96) ñoïc tröôùc baøi môùi.

Trang 132

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 CHÖÔNG III VIEÄT NAM TÖØ THEÁ KYÛ XVI ÑEÁN THEÁ KYÛ XVIII Baøi 21 NHÖÕNG BIEÁN ÑOÅI CUÛA NHAØ NÖÔÙC (Töø theá kyû X ñeán theá kyû XV) I. MUÏC TIEÂU BAØI HOÏC Sau khi hoïc xong yeâu caàu HS naém ñöôïc. 1. Kieán thöùc Giuùp HS hieåu : - Söï suïp ñoå cuûa trieàu ñình nhaø Leâ ñaõ daãn ñeán söï phaùt trieån cuûa caùc theá löïc phong kieán. - Nhaø Maïc ra ñôøi vaø toàn taïi hôn nöûa theá kyû ñaõ goùp phaàn oån ñònh xaõ hoäi trong moät thôøi gian. - Chieán tranh phong kieán dieãn ra trong boái caûnh xaõ hoäi Vieät Namtk XVI – XVIII ñaõ daãn ñeán söï chia caét ñaát nöôùc. - Tuy ôû moãi mieàn (Ñaøng Trong, Ñaøng Ngoaøi) coù chính quyeàn rieâng nhöng chöa hình thaønh hai nöôùc. 2. Tö töôûng - Boài döôõng yù thöùc xaây döïng vaø baûo veä ñaát nöôùc thoáng nhaát. - Boài döôõng tinh thaàn daân toäc. 3. Kyõ naêng - Reøn kyõ naêng phaân tích, toång hôïp vaán ñeà. - Khaû naêng nhaän xeùt veà tính giai caáp trong xaõ hoäi. II. THIEÁT BÒ, TAØI LIEÄU DAÏY - HOÏC - Baûn ñoà Vieät Nam phaân roõ ranh giôùi hai mieàn. - Moät soá tranh veõ trieàu Leâ – Trònh. - Moät soá taøi lieäu veà Nhaø nöôùc ôû 2 mieàn. III. TIEÁN TRÌNH TOÅ CHÖÙC DAÏY - HOÏC 1. Kieåm tra baøi cuõ Caâu  : Vò trí cuûa Phaät giaùo trong caùc theá kyû X – XVI? Bieåu hieän naøo chöùng toû söï phaùt trieån cuûa Phaät giaùo ôû giai ñoaïn naøy? Caâu  : Baèng nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc, em haõy chöùng minh nhaø Leâ sô laø moät trieàu ñaïi thònh trò trong Lòch söû phong kieán Vieät Nam? (daønh cho HS khaù – gioûi). 2. Môû baøi ÔÛ chöông II chuùng ta ñaõ ñöôïc tìm hieåu veà caùc trieàu ñaïi phong kieán Vieät Nam töø X – XV, qua ñoù thaáy ñöôïc quaù trình hình thaønh, phaùt trieån cuûa Nhaø nöôùc phong kieán vaø nhöõng

Trang 133

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 thaønh töïu kinh teá, vaên hoaù cuûa nhaân daân ñaïi Vieät. Töø ñaàu theá kyû XVI, cuoäc khuûng hoaûng xaõ hoäi ñaõ laøm suïp ñoå nhaø Leâ sô, keå töø ñoù Nhaø nöôùc phong kieán Ñaïi Vieät coù nhöõng bieán ñoåi lôùn. Ñeå hieåu ñöôïc nhöõng bieán ñoåi cuûa Nhaø nöôùc phong kieán trong caùc theá kyû XVI – XVIII, chuùng ta cuøng tìm hieåu baøi 21. 3. Toå chöùc daïy hoïc baøi môùi Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng Hoaït ñoäng 1: Caû lôùp – Caù nhaân I. Söï suïp ñoå cuûa nhaø Leâ, - Tröôùc heát GV nhaéc laïi: Trieàu ñaïi nhaø Maïc thaønh laäp nhaø Leâ sô ñöôïc ñaùnh giaù laø moät * Söï suïp ñoå cuûa nhaø Leâ. trieàu ñaïi thònh trò trong Lòch söû phong Nhaø Maïc thaønh laäp. kieán Vieät Nam: + Boä maùy Nhaø nöôùc hoaøn chænh. + Giaùo duïc thò cöû ñaït ñeán giai ñoaïn cöïc thònh cuûa giaùo duïc thi cöû phong kieán. Pha Huy Chuù nhaän xeùt: “Giaùo duïc caùc thôøi thònh nhaát laø thôøi Hoàng Ñöùc…”. + Kinh teá ñöôïc khoâi phuïc vaø phaùt trieån, kinh ñoâ Thaêng Long thöïc söï laø ñoâ thò saàm uaát song töø ñaàu theá kyû - Ñaàu theá kæ XVI nhaø Leâ sô XVI nhaø Leâ sô laàm vaøo khuûng laâm vaøo khuûng hoaûng suy hoaûng, suy suïp. yeáu. - Sau ñoù GV yeâu caàu Hs theo doõi traû lôøi caâu hoûi: Taïi sao theá kyû XVI nhaø Leâ sô suy yeáu? Bieåu hieän cuûa - Bieåu hieän: söï suy yeáu ñoù? + Caùc theá löïc phong kieán noåi - HS theo doõi SGK traû lôøi. daäy tranh chaáp quyeàn löïc – - GV nhaän xeùt, boå sung, keát luaän Maïnh nhaát laø theá löïc Maïc veà bieåu hieän suy yeáu nhaø Leâ sô. Ñaêng Dung. + Phong traøo ñaáu tranh cuûa nhaân daân buøng noå ôû nhieàu Nguyeân nhaân laøm cho nhaø Leâ suy nôi. suïp laø do: Vua, quan chæ lo aên chôi xa xæ khoâng quan taâm ñeán trieàu chính vaø nhaân daân. Ñòa chuû ra söùc chieám ñoaït ruoäng ñaát, boùc loät noâng daân. GV keå veà nhaân vaät Maïc Daêng9 Dung (1483 – 1541): queâ ôû laøng Coå Trai, Nghi döông, Haûi Phoøng. Voán xuaát thaân töø ngheà chaøi löôùi, coù söùc khoeû, ñaùnh vaät gioûi, thi ñaäu ñoâ löïc só ñöôïc tuyeån vaøo ñoäi Tuùc veä. Nhôø coù söùc khoeû, cöông tröïc laäp ñöôïc nhieàu coâng lôùn trong vieäc deïp yeân xung ñoät giöõa caùc ñaïi thaàn neân nhanh choùng ñöôïc thaêng quan, tieán - Naêm 1527 Maïc Ñaêng Dung chöùc. OÂng töøng laøm ñeán möùc Thaùi pheá truaát vua Leâ laäp Trieàu Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Trang 134

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng phoù, Tieát cheá 13 ñaïo quaân thuyû boä, Maïc. coù theá löïc lôùn trong trieàu ñình (thao tuùng trieàu ñình). - GV trình baøy tieáp: trong boái caûnh nhaø Leâ suy yeáu, baát löïc, Maïc Ñaêng Dung ñaõ pheá truaát vua Leâ vaø thaønh laäp trieàu Maïc. GV: giuùp HS hieåu ñaây laø söï thay theá taát yeáu vaø hôïp quy luaät ñeå HS coù nhöõng ñaùnh giaù ñuùng ñaén veà trieàu Maïc vaø Maïc Ñaêng Dung. Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

- GV yeâu caàu HS theo doõi SGK traû Chính saùch nhaø Maïc: lôøi caâu hoûi: Sau khi nhaø Maïc leân caàm quyeàn ñaõ thi haønh chính saùch gì? - HS theo doõi SGK traû lôøi. - GV boå sung, keát luaän. - Nhaø Maïc xaây döïng chính quyeàn theo moâ hình cuõ cuûa nhaø Leâ. - Toå chöùc thi cöû ñeàu ñaën. - GV giaûng giaûi theâm ôû thôøi Leâ: - Xaây döïng quaân ñoäi maïnh. Pheùp quaân ñieàn cuûa nhaø Leâ ñaõ - Giaûi quyeát vaán ñeà ruoäng laøm cheá ñoä sôû höõu tö nhaân veà ñaát cho noâng daân. ruoäng ñaát taêng. Ruoäng ñaát coâng laøng xaõ ít. Ñeán thôøi nhaø Maïc ñaõ coá gaéng giaûi quyeát vaán ñeà ruoäng ñaát cho noâng daân giuùp thuùc ñaåy noâng nghieäp. ⇒ Nhöõng chính saùch cuûa Nhaø - GV keát luaän veà taùc duïng cuûa Maïc böôùc ñaàu ñaõ oån ñònh laïi nhöõng chính saùch cuûa nhaø Maïc. ñaát nöôùc. - GV phaùt vaán: Trong thôøi gian caàm quyeàn nhaø Maïc gaëp khoù khaên gì? - HS theo doõi SGK traû lôøi. - GV boå sung, keát luaän: Veà nhöõng - Do söï choáng ñoái cuûa cöïu khoù khaên cuûa nhaø Maïc vaø lyù giaûi thaàn nhaø Leâ vaø do chính taïi sao nhaø Maïc bò coâ laäp. saùch caét ñaát, thaàn phuïc nhaø GV coù theå boå sung: Thaáy Ñaïi Vieät Minh ⇒ nhaân daân phaûn ñoái. ñang trong tình traïng naùo ñoäng, nhaø - Nhaø Maïc bò coâ laäp. Minh sai quaân aùp saùt bieân giôùi, ñe doaï tieán vaøo nöôùc ta. Maïc Ñaêng Dung luùng tuùng: naêm 1540 xin caét vuøng Ñoâng Baéc tröôùc ñaây voán thuoäc Chaâm Khaâm (Quaûng Ñoâng) noäp cho nhaø Minh. Daâng soå saùch vuøng naøy cho quaân Minh. Vieäc laøm naøy bò nhaân daân leân aùn, maát loøng tin vaøo nhaø Maïc. Vaäy neân nhaø Maïc bò coâ laäp. Caùc cöïu thaàn nhaø Leâ

Trang 135

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

noåi leân choáng ñoái, ñaát nöôùc rôi vaøo tình traïng chieán tranh chia caét.

Trang 136

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng Hoaït ñoäng 3: II. Ñaát nöôùc bò chia caét - GV giaûng giaûi: Nhaø Maïc ra ñôøi * Chieán tranh Nam – Baéc trong boái caûnh chieán tranh phong trieàu. kieán buøng noå. Tuy böôùc ñaàu coù goùp phaàn oån ñònh laïi xaõ hoäi nhöng laïi trôû thaønh nguyeân côù gaây neân chieán tranh: Chieán tranh Nam – Baéc trieàu. - GV yeâu caàu HS theo doõi SGK ñeå thaáy ñöôïc nguyeân nhaân cuûa cuoäc chieán tranh Nam – Baéc Trieàu, keát quaû. - HS theo doõi SGK traû lôøi. - Cöïu thaàn nhaø Leâ, ñöùng ñaàu - GV nhaän xeùt boå sung, keát luaän. laø Nguyeãn Kim ñaõ quy tuï löïc + GV giaûi thích theâm: Boä phaän cöïu löôïng choáng Maïc “phuø Leâ thaàn nhaø Leâ gaén boù vôùi söï dieät Maïc” Thaønh laäp chính nghieäp giaûi phoùng ñaát nöôùc cuûa quyeàn ôû Thanh Hoaù goïi laø cha oâng, khoâng chaáp nhaän neàn Nam trieàu, ñoái ñaàu vôùi nhaø thoáng trò cuûa hoï Maïc, khoâng phuïc Maïc ôû Thaêng Long – Baéc hoï Maïc ôû choã Maïc Ñaêng Dung Trieàu. khoâng xuaát thaân töø doøng doõi quyù toäc, vì vaäy ñaõ noåi leân ôû Thanh Hoaù – queâ höông cuûa nhaø Leâ ñeå choáng - 1545 – 1592 chieán tranh Nam – laïi nhaø Maïc ⇒ Chieán tranh Nam – Baéc Baéc trieàu buøng noå ⇒ nhaø trieàu. maïc bò laät ñoå, ñaát nöôùc + GV giaûi thích theâm nhaø Maïc thoáng nhaát. khoâng ñöôïc nhaân daân uûng hoä, vì vaäy bò laät ñoå, phaûi chaïy leân Cao Baèng. Ñaát nöôùc thoáng nhaát. Khoâng laâu sau ôû Nam trieàu, quyeàn haønh naèm trong tay hoï Trònh (Trònh Kieåm) ñaõ hình thaønh moät theá löïc caùt cöù * Chieán tranh Trònh – ôû maïn Nam – theá löïc hoï Nguyeãn. Nguyeãn: Moät cuoäc chieán tranh phong kieán môùi laïi buøng noå: Chieán tranh Trònh – Nguyeãn. - GV yeâu caàu HS theo doõi SGK ñeå thaáy ñöôïc nguyeân nhaân daãn ñeán chieán tranh Trònh – Nguyeãn vaø haäu quaû cuûa noù. - HS theo doõi SGK phaùt bieåu. - GV boå sung, keát luaän veà nguyeân nhaân daãn ñeán chieán tranh Trònh Nguyeãn. + Trong löïc löôïng phuø Leâ: Ñöùng ñaàu laø Nguyeãn Kim. Nhöng töø khi Nguyeãn Kim cheát, con reã laø Trònh Kieåm (ñöôïc phong Thaùi sö naém binh quyeàn) ñaõ tieáp tuïc söï nghieäp “Phuø Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Trang 137

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø Leâ dieät Maïc”. Ñeå thao tuùng quyeàn löïc vaøo tay hoï Trònh, Trònh Kieåm tìm caùch loaïi tröø phe caùnh hoï Nguyeãn (hoï Nguyeãn Kim), gieát Nguyeãn Uoâng (con caû Nguyeãn Kim), tröôùc tình theá ñoù, ngöôøi con thöù cuûa Nguyeãn Kim laø Nguyeãn Hoaøng ñaõ nhôø chò gaùi xin anh reã (Trònh Kieãm) cho vaøo traán thuû ñaát Thuaän Hoaù. Töø ñoù cô nghieäp hoï Nguyeãn ôû maïn Nam daàn ñöôïc xaây döïng, trôû thaønh theá löïc caùt cöù ôû Ñaøng Trong, taùch khoûi söï leä thuoäc hoï Trònh ôû ñaøng Ngoaøi. - GV choát yù: Nhö vaäy 2 maïn Nam – Baéc cuûa Ñaïi Vieät coù 2 theá löïc phong kieán caùt cöù. GV söû duïng baûn ñoà ñeå chæ cho HS quan saùt. Hoaït ñoäng 4: - GV truyeàn ñaït söï kieän Nam trieàu chuyeån veà Thaêng Long, trieàu Leâ ñöôïc taùi thieát hoaøn chænh vôùi danh nghóa töï trò toaøn boä ñaát nöôùc. Song döïa vaøo coâng lao ñaùnh ñoå nhaø Maïc, chuùa Trònh ngaøy caøng laán quyeàn vua Leâ. - GV yeâu caàu HS theo doõi SGK ñeå thaáy ñöôïc toå chöùc chính quyeàn Trung öông vaø ñòa phöông cuûa Nhaø nöôùc Leâ – Trònh ôû Ñaøng Ngoaøi. - HS theo doõi SGK, traû lôøi. - GV boå sung, keát luaän veà toå chöùc chính quyeàn Leâ – Trònh ôû Ñaøng Ngoaøi. - GV coù theå minh hoaï baèng sô ñoà ñôn giaûn. Qua ñoù coù theå thaáy quyeàn löïc cuûa chuùa Trònh khoâng keùm gì moät oâng Vua thöïc söï. - GV giaûi thích taïi sao chuùa Trònh khoâng laät ñoå vua Leâ: Chuùa Trònh ñaõ nghó ñeán vieäc laät ñoå vua Leâ, ñem yù ñònh ñoù hoûi Traïng Nguyeân Nguyeãn Bænh Khieâm (moät ngöôøi gioûi soá thuaät). Nguyeãn Bænh Khieâm traû lôøi chuùa Trònh: Thoùc cuõ vaãn toát cöù mang gieo. Töø ñoù, chuùa Trònh hieåu nhaø Leâ vaãn coøn coù aûnh höôûng trong nhaân daân vaø taàng lôùp só phu,

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

+ ÔÛ Thanh Hoaù, Nam trieàu vaãn toàn taïi nhöng quyeàn löïc naèm trong tay hoï Trònh. + ÔÛ maïn Nam: Hoï Nguyeãn caùt cöù xaây döïng chính quyeàn rieâng. + 1627 hoï Trònh ñem quaân ñaùnh hoï Nguyeãn, chieán tranh Trònh – Nguyeãn buøng noå. + Keát quaû: 1672 hai beân giaûng hoaø laáy soâng Gianh laøm giôùi tuyeán ⇒ ñaát nöôùc bò chia caét.

III. Nhaø nöôùc phong kieán Ñaøng ngoaøi. - Cuoái XVI Nam trieàu chuyeån veà Thaêng Long. - Chính quyeàn trung öông goàm:

Trieàu ñình Leâ (buø nhìn)

Quan vaên

Phuû chuùa Trònh (naém quyeàn)

Quan voõ

6 phieâ n

- Chính quyeàn ñòa phöông: Chia thaønh caùc traán, phuû, huyeän, chaâu, xaõ nhö cuõ. - Cheá ñoä tuyeån duïng quan laïi nhö thôøi Leâ. - Luaät phaùp: Tieáp tuïc duøng

Trang 138

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng vì vaäy thoâi yù ñònh laät ñoå vua Leâ. quoác trieàu hình luaät (coù boå - GV keát luaän: veà chính quyeàn ñòa sung). phöông, luaät phaùp, quaân ñoäi, ñoái - Quaân ñoäi goàm: ngoaïi, cheá ñoä thi cöû. + Quaân thöôøng tröïc (Tam phuû), tuyeån chuû yeáu ôû Thanh Hoaù. + Ngoaïi binh: Tuyeån töø 4 traán quanh kinh thaønh. + Ñoái ngoaïi: hoaø hieáu vôùi nhaø Thanh ôû Trung Quoác. + HS nghe, ghi cheùp. - GV: Em coù nhaän xeùt gì veà boä maùy Nhaø nöôùc thôøi Leâ – Trònh? Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

- HS döïa vaøo phaàn vöøa hoïc ñeå traû lôøi - GV keát luaän: veà cô baûn boä maùy Nhaø nöôùc ñöôïc toå chöùc nhö thôøi Leâ sô. Nhöng chæ khaùc laø trieàu ñình nhaø Leâ khoâng coøn naém thöïc quyeàn, maø quyeàn löïc naèm trong tay chuùa Trònh. HS nghe, ghi nhôù. Hoaït ñoäng 5: - GV: Giaûng giaûi veà quaù trình môû roäng laõnh thoå Ñaøng Trong cuûa caùc chuùa Nguyeãn vaø nguyeân nhaân taïi sao caùc chuùa Nguyeãn chuù troïng môû roäng laõnh thoå (ñeå coù 1 vuøng ñaát roäng ñoái phoù vôùi Ñaøng Ngoaøi). - HS nghe, ghi cheùp. - GV tieáp tuïc giaûng giaûi keát hôïp vôùi veõ sô ñoà chính quyeàn Ñaøng Trong

Chuùa 12 dinh Huyeä

IV. Chính quyeàn ôû Ñaøng Trong. - Theá kyû XVII laõnh thoå Ñaøng trong ñöôïc môû roäng töø Nam Quaûng Bình ñeán Nam Boä ngaøy nay.

- Ñòa phöông: Chia laøm 12 dinh, nôi ñoùng phuû chuùa (Phuù Xuaân) laø dinh chính, do chuùa Nguyeãn tröïc tieáp cai quaûn. - Döôùi dinh laø: phuû, huyeän, thuoäc, aáp.

Thuo

AÁpchính - Phuû GV: Em coù nhaän xeùt gì veà n äc quyeàn Ñaøng Trong, ñieåm khaùc bieät vôùi Nhaø nöôùc Leâ – Trònh ôû Ñaøng Ngoaøi? - HS so saùnh, suy nghó, traû lôøi. - GV boå sung, keát luaän: ÔÛ Ñaøng Trong chæ coù chính quyeàn ñòa phöông do chuùa Nguyeãn cai quaûn. Chính Trang 139

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø quyeàn trung öông chöa xaây döïng. Ñieàu ñoù lyù giaûi taïi sao ôû Ñaøng Ngoaøi ñöôïc goïi laø “Nhaø nöôùc phong kieán Ñaøng Ngoaøi”, coøn ôû Ñaøng Trong ñöôïc goïi laø “Chính quyeàn Ñaøng Trong”. Nöôùc Ñaïi Vieät bò chia caét laøm 2 ñaøng chöù khoâng phaûi bò taùch laøm 2 nöôùc (lieân heä vôùi giai ñoaïn 1954 – 1975). - HS nghe, ghi nhôù. - GV tieáp tuïc giaûng tieáp veà quaân ñoäi, caùch tuyeån choïn quan laïi vaø söï kieän 1744 Nguyeãn Phuùc Khoaùt xöng vöông xaây döïng trieàu ñình Trung Öông vaø heä quaû cuûa vieäc laøm naøy (nöôùc ñaïi Vieät ñöùng tröôùc nguy cô bò chia laøm 2 nöôùc).

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

- Quaân ñoäi laø quaân thöôøng tröïc, tuyeån theo nghóa vuï, trang bò vuõ khí ñaày ñuû. - Tuyeån choïn quan laïi baèng nhieàu caùch: Theo doøng doõi, ñeà cöû, hoïc haønh. - 1744 chuùa Nguyeãn Phuùc Khoaùt xöng vöông, thaønh laäp chính quyeàn trung öông, song ñeán cuoái XVIII vaãn chöa hoaøn chænh.

4. Cuûng coá - Nguyeân nhaân cuûa chieán tranh Nam – Baéc trieàu, Trònh – Nguyeãn. - So saùnh chính quyeàn Ñaøng Trong, Ñaøng Ngoaøi. 5. Daën doø HS veõ sô ñoà ñôn giaûn boä maùy chính quyeàn Ñaøng Trong, Ñaøng Ngoaøi roài so saùnh. Hoïc baøi, ñoïc tröôùc baøi 22.

Trang 140

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Baøi 22 TÌNH HÌNH KINH TEÁ ÔÛ CAÙC THEÁ KYÛ XVI – XVIII I. MUÏC TIEÂU BAØI HOÏC Sau khi hoïc xong yeâu caàu HS naém ñöôïc. 1. Kieán thöùc - Ñaát nöôùc coù nhieàu bieán ñoäng, song tình hình kinh teá coù nhieàu bieåu hieän phaùt trieån. - Laõnh thoå ñaøng trong môû roäng, taïo neân moät vöïa thoùc lôùn, goùp phaàn quan troïng oån ñònh tình hình xaõ hoäi. - Kinh teá haøng hoaù do nhieàu nguyeân nhaân chuû yeáu laø nguyeân nhaân khaùch quan phaùt trieån maïnh meõ, taïo ñieàu kieän cho söï hình thaønh vaø phoàn vinh cuûa moät soá ñoâ thò. - Töø nöûa sau theá kyû XVIII kinh teá caû 2 Ñaøng ñeàu suy thoaùi. Song söï phaùt trieån cuûa kinh teá haøng hoaù ôû caùc theá kyû tröôùc ñaõ aûnh höôûng quan troïng ñeán xaõ hoäi. 2. Tö töôûng - Giaùo duïc yù thöùc veà tính 2 maët cuûa kinh teá thò tröôøng, töø ñoù bieát ñònh höôùng veà caùc taùc ñoäng tích cöïc. - Boài döôõng nhöõng nhaän thöùc veà haïn cheá cuûa tö töôûng phong kieán. 3. Kyõ naêng - Reøn kyõ naêng phaân tích, lieân heä thöïc teá. II. THIEÁT BÒ, TAØI LIEÄU DAÏY - HOÏC - Tranh aûnh, baûn ñoà Vieät Nam coù ghi ñòa danh vaø vò trí caùc ñoâ thò. - Moät soá nhaän xeùt cuûa thöông nhaân nöôùc ngoaøi veà kinh teá Vieät Nam hay veà caùc ñoâ thò Vieät Nam. III. TIEÁN TRÌNH TOÅ CHÖÙC DAÏY - HOÏC 1. Kieåm tra baøi cuõ - Veõ sô ñoà Nhaø nöôùc Ñaøng Trong vaø Ñaøng Ngoaøi, so saùnh. 2. Môû baøi Töø theá kyû XVI ñaát nöôùc coù nhieàu bieán ñoäng lôùn song do nhieàu nguyeân nhaân khaùc nhau neân veà kinh teá Ñaïi Vieät vaãn tieáp tuïc phaùt trieån vôùi nhöõng bieåu hieän coù yù nghóa xaõ hoäi quan troïng. Ñeå thaáy ñöôïc ôû caùc theá kyû XVI – XVIII kinh teá Ñaïi Vieät phaùt trieån nhö theá naøo? Nguyeân nhaân daãn ñeán söï phaùt trieån ñoù, chuùng ta cuøng hoïc baøi 22. 3. Toå chöùc daïy hoïc baøi môùi

Trang 141

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø Hoaït ñoäng 1: Caû lôùp – Caù nhaân - GV: tröôùc heát GV giuùp HS naém ñöôïc tình hình noâng nghieäp töø cuoái XVI ñeán nöûûa ñaàu XVIII: Do ruoäng ñaát caøng taäp trung trong tay ñòa chuû, quan laïi. Nhaø nöôùc khoâng quan taâm ñeán saûn xuaát nhö tröôùc, caùc theá löïc phong kieán noåi leân tranh giaønh quyeàn löïc, noäi chieán phong kieán lieân mieân ñaõ laøm cho noâng nghieäp keùm phaùt trieån, maát muøa ñoùi keùm thöôøng xuyeân. - GV trình baøy tieáp: Töø nöûa sau theá kyû XVII khi tình hình chính trò oån ñònh, noâng nghieäp 2 Ñaøng phaùt trieån. - GV yeâu caàu HS ñoïc SGK ñeå thaáy ñöôïc söï phaùt trieån cuûa noâng nghieäp 2 Ñaøng song song nhaát laø ôû Ñaøng trong. - HS theo doõi SGK. - GV choát yù veà bieåu hieän cuûa söï phaùt trieån noâng nghieäp. GV nhaán maïnh söï phaùt trieån noâng nghieäp ôû Ñaøng Trong. Do laõnh thoå ngaøy caøng môû roäng vaøo Nam, daân cö ít, ñieàu kieän saûn xuaát thuaän lôïi neân noâng nghieäp ñaøng trong ñaõ vöôït qua yeâu caàu töï caáp, töï tuùc trôû thaønh moät vöïa thoùc lôùn phuïc vuï thò tröôøng Ñaøng Trong, giaûi quyeát maâu thuaãn xaõ hoäi. Coøn ôû Ñaøng Ngoaøi: Laø vuøng ñaát laâu ñôøi, ñaõ ñöôïc khai phaù trieät ñeå. Vì vaäy noâng nghieäp ít coù khaû naêng môû roäng, phaùt trieån. - HS nghe, ghi nhôù. Hoaït ñoäng 2: - GV yeâu caàu HS theo doõi SGK ñeå thaáy ñöôïc: + Söï phaùt trieån cuûa ngheà truyeàn thoáng. + Söï xuaát hieän nhöõng ngheà môùi. + Neùt môùi trong kinh doanh, saûn xuaát thuû coâng nghieäp. - HS theo doõi SGK, traû lôøi. - GV nhaän xeùt, boå sung, keát luaän veà söï phaùt trieån cuûa thuû coâng

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng I. Tình hình noâng nghieäp ôû caùc theá kyû XVI – XVIII - Töø cuoái theá kyû XV ñeán nöûa ñaàu theá kyû XVII. Do Nhaø nöôùc khoâng quan taâm ñeán saûn xuaát, noäi chieán giöõa caùc theá löïc phong kieán → noâng nghieäp sa suùt muøa ñoùi keùm lieân mieân. - Töø nöûa sau theá kyû XVII, tình hình chính trò oån ñònh, noâng nghieäp 2 Ñaøng phaùt trieån.

+ Ruoäng ñaát ôû caû 2 Ñaøng môû roäng nhaát laø Ñaøng Trong. + Thuyû lôïi ñöôïc cuûng coá. + Gioáng caây troàng ngaøy caøng phong phuù. + Kinh nghieäm saûn xuaát ñöôïc ñuùc keát.

- ÔÛ caû 2 Ñaøng cheá ñoä tö höõu ruoäng ñaát phaùt trieån. Ruoäng ñaát ngaøy caøng taäp trung trong tay ñòa chuû.

II. Söï phaùt trieån cuûa thuû coâng nghieäp

- Ngheà thuû coâng truyeàn thoáng tieáp tuïc phaùt trieån ñaït trình ñoä cao (deät, goám).

Trang 142

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø nghieäp. - GV: Minh hoaï cho söï phaùt trieån cuûa ngheà deät baèng lôøi nhaän xeùt cuûa thöông nhaân nöôùc ngoaøi. Moät thöông nhaân hoûi ngöôøi deät “Tô luïa ñöôïc saûn xuaát vôùi moät soá löôïng lôùn, bao goàm ñuû loaïi nhö luïa traéng, luïa maøu, the, lónh, nhieãu, ñoaïn ... kyõ thuaät deät khoâng keøm meàm maïi, vöøa ñeïp, vöøa toát… chò coù laøm ñöôïc khoâng? Ngöôøi thôï traû lôøi: Laøm ñöôïc!" Minh hoaï cho söï phaùt trieån ngheà goám baèng moät soá tranh aûnh söu taàm (tranh trong SGK). - GV tieáp tuïc truyeàn ñaït veà söï xuaát hieän nhöõng ngheà môùi vaø neùt môùi trong kinh doanh. - GV coù theå minh hoaï baèng moät soá caâu ca dao veà caùc ngaønh ngheà thuû coâng truyeàn thoáng. Keå teân moät soá laøng ngheà thuû coâng truyeàn thoáng, keát hôïp lieân heä thöïc tieãn veà söï toàn taïi cuûa caùc laøng ngheà ngaøy nay. Giaù trò cuûa ngheà thuû coâng, cuûa saûn phaåm thuû coâng trong thôøi hieän ñaïi.

- HS nghe, ghi nhôù: - GV: Em coù nhaän xeùt gì veà söï phaùt trieån cuûa thuû coâng nghieäp ñöông thôøi? So saùnh vôùi giai ñoaïn tröôùc. - HS so saùnh, suy nghó, traû lôøi. - GV nhaän xeùt, keát luaän: Thuû coâng nghieäp theá kyû XVI – XVIII phaùt trieån maïnh meõ, ngaønh ngheà phong phuù, chaát löôïng saûn phaåm toát, ñaùp öùng nhu caàu trao ñoåi trong nöôùc vaø nöôùc ngoaøi. Thuùc ñaåy kinh teá haøng hoaù ñöông thôøi phaùt trieån. - HS nghe, ghi nhôù. Hoaït ñoäng 3: Caû lôùp, caù nhaân - GV trình baøy nhöõng bieåu hieän phaùt trieån cuûa noäi thöông ñöông thôøi. HS traû lôøi GV keát luaän:

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

- Moät soá ngheà môùi xuaát hieän nhö: Khaéc in baûn goã, laøm ñöôøng traéng, laøm ñoàng hoà, laøm tranh sôn maøi. - Khai moû – moät ngaønh quan troïng raát phaùt trieån ôû caû Ñaøng Trong vaø Ñaøng Ngoaøi. - Caùc laøng ngheà thuû coâng xuaát hieän ngaøy caøng nhieàu. - ÔÛ caùc ñoâ thò thôï thuû coâng ñaõ laäp phöôøng hoäi vöøa saûn xuaát vöøa baùn haøng (neùt môùi trong kinh doanh).

III. Söï phaùt trieån cuûa thöông nghieäp * Noäi thöông: ÔÛ caùc theá kyû XVI – XVIII buoân baùn trong nöôùc ngaøy caøng phaùt trieån. - Chôï laøng, chôï huyeän … moïc

Trang 143

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng leân khaép nôi vaø ngaøy caøng ñoâng ñuùc. - ÔÛ nhieàu nôi xuaát hieän laøng buoân. - Buoân baùn lôùn (buoân chuyeán, buoân thuyeàn) xuaát hieän. - Buoân baùn giöõa caùc vuøng mieàn phaùt trieån.

Buoân baùn lôùn xuaát hieän ⇒ xuaát hieän laøng buoân. Chöùng toû buoân baùn khoâng ñôn thuaàn laø trao ñoåi haøng hoaù thoaû maõn nhu caàu tieâu duøng maø ñaõ phaùt trieån thaønh moät ngheà phoå bieán Lieân heä thöïc tieãn: Ñình Baûng baùn aám, baùn khay Phuø Löu hoïp chôï moãi ngaøy moät ñoâng - HS nghe, ghi nhôù. - GV tieáp tuïc trình baøy nguyeân nhaân thuùc ñaåy noäi thöông phaùt trieån. Ñöôøng saù ñöôïc môû roäng… Ñôøi soáng nhaân daân ñöôïc naâng cao, söùc mua taêng… - GV boå sung, keát luaän veà nhöõng * Ngoaïi thöông: bieåu hieän phaùt trieån cuûa ngoaïi - Theá kyû XVI – XVIII ngoaïi thöông. thöông phaùt trieån raát maïnh

- GV minh hoaï baèng moät soá böùc tranh, aûnh trong SGK vaø nhöõng tranh aûnh töï söu taàm. Lôøi nhaän xeùt cuûa thöông nhaân nöôùc ngoaøi trong saùch höôùng daãn GV. Keå veà söï thaønh laäp caùc hoäi quaùn cuûa ngöôøi Taøu, ngöôøi Nhaät ôû Hoäi An, Phoá ngöôøi Taøu ôû Phoá Hieán (Höng Yeân). - HS nghe, ghi nhôù. - GV phaùt vaán: Nhöõng yeáu toá beân trong vaø beân ngoaøi naøo thuùc ñaåy söï phaùt trieån cuûa ngoaïi thöông? Söï phaùt trieån cuûa ngoaïi thöông coù taùc duïng gì vôùi söï phaùt trieån cuûa kinh teá nöôùc ta? - HS suy nghó, traû lôøi. - GV keát luaän nguyeân nhaân daãn ñeán söï phaùt trieån ngoaïi thöông, keát hôïp lieân heä thöïc tieãn hieän nay. Söï phaùt trieån cuûa ngoaïi thöông taïo ñieàu kieän cho ñaát nöôùc tieáp caän vôùi neàn kinh teá theá giôùi vôùi phöông thöùc saûn xuaát môùi. - GV giaûng tieáp: Söï phaùt trieån cuûa

+ Thuyeàn buoân caùc nöôùc (keå caû caùc nöôùc chaâu AÂu: Boà Ñaøo Nha, Haø Lan, Phaùp, Anh) ñeán Vieät Nam buoân baùn ngaøy caøng taáp naäp. - Hoï baùn vuõ khí, thuoác suùng, len daï, baïc, ñoàng. - Mua: Tô luïa, ñöôøng, goám, noâng laâm saûn. + Thöông nhaân nhieàu nöôùc ñaõ hoäi laäp phoá xaù, cöûa haøng buoân baùn laâu daøi.

- Nguyeân nhaân phaùt trieån: + Do chính saùch môû cöûa cuûa chính quyeàn Trònh, Nguyeãn. + Do phaùt kieán ñòa lyù taïo

Trang 144

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø ngoaïi thöông raàm roä trong moät thôøi gian. Giöõa theá kyû XVIII suy yeáu daàn do cheá ñoä thueá khoaù phieàn phöùc, lieân heä thöïc teá. Hoaït ñoäng 5: Caû lôùp - GV giaûng giaûi veà söï höng khôûi cuûa caùc ñoâ thò XVI – XVIII. - GV minh hoaï baèng lôøi caùc thöông nhaân nöôùc ngoaøi trong SGK veà söï höng thònh cuûa Thaêng Long vaø caùc ñoâ thò khaùc.

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng ñieàu kieän giao löu Ñoâng – Taây thuaän lôïi. - Giöõa theá kyû XVIII ngoaïi thöông suy yeáu daàn do cheá ñoä thueá khoaù cuûa Nhaø nöôùc ngaøy caøng phöùc taïp. IV. Söï höng khôûi cuûa caùc ñoâ thò - Theá kyû XVI – XVIII nhieàu ñoâ thò môùi hình thaønh phaùt trieån höng thònh. - Thaêng Long – keõ chôï vôùi 36 phoá phöôøng trôû thaønh ñoâ thò lôùn cuûa caû nöôùc. - Nhöõng ñoâ thò môùi nhö: Phoá Hieán (Höng Yeân), Hoäi An (Quaûng Nam), Thanh Haø (Phuù Xuaân – Hueá) trôû thaønh nhöõng nôi buoân baùn saàm uaát.

- GV: Nguyeân nhaân daãn ñeán söï höng khôûi cuûa ñoâ thò? - HS suy nghó traû lôøi. - GV boå sung, keát luaän: Ñoâ thò höng khôûi laø do: Thuû coâng nghieäp vaø thöông nghieäp phaùt trieån, nhaát laø ngoaïi thöông. - HS nghe, ghi nhôù. - GV giaûng tieáp veà söï suy taøn cuûa ñoâ thò nguyeân nhaân daãn ñeán ñoâ - Ñaàu theá kyû XIX do chính thò suy taøn. saùch haïn cheá ngoaïi thöông, haïn cheá giao löu giöõa caùc vuøng cuûa chính quyeàn phong kieán. Ñoâ thò suy taøn daàn. 4. Cuûng coá - Theá kyû XVI – XVIII kinh teá nöôùc ta phaùt trieån môùi, phoàn thònh. - Thuû coâng nghieäp ngaøy caøng taêng tieán nhöng khoâng theå chuyeån hoaù sang phöông thöùc saûn xuaát tö baûn chuû nghóa. - Söï phaùt trieån cuûa ngoaïi thöông vaø ñoâ thò ñöa ñaát nöôùc tieáp caän vôùi neàn kinh teá theá giôùi. - Song do chính saùch cuûa Nhaø nöôùc neân cuoái theá kyû XVIII, Vieät Nam vaãn laø moät nöôùc noâng nghieäp laïc haäu. 5. Daën doø HS hoïc baøi, traû lôøi caâu hoûi SGK. Baøi 23 PHONG TRAØO TAÂY SÔN VAØ SÖÏ NGHIEÄP THOÁNG NHAÁT ÑAÁT NÖÔÙC BAÛO VEÄ TOÅ QUOÁC CUOÁI THEÁ KYÛ XVIII

Trang 145

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 I. MUÏC TIEÂU BAØI HOÏC Sau khi hoïc xong yeâu caàu HS naém ñöôïc. 1. Kieán thöùc - Theá kyû XVI – XVIII ñaát nöôùc bò chia laøm 2 mieàn coù chính quyeàn rieâng bieät maø haàu nhö caùc taäp ñoaøn phong kieán thoáng trò khoâng coøn khaû naêng thoáng nhaát laïi. - Tröôùc tình traïng khuûng hoaûng cuûa cheá ñoä phong kieán ôû caû 2 mieàn, nguy cô chia caét caøng gia taêng, phong traøo Taây Sôn, trong quaù trình ñaùnh ñoå caùc taäp ñoaøn phong kieán ñang thoáng trò, ñaõ xoaù boû tình traïng chia caét, böôùc ñaàu laïi ñaát nöôùc. - Trong quaù trình ñaáu tranh cuûa mình, phong traøo noâng daân coøn hoaøn thaønh thaéng lôïi 2 cuoäc khaùng chieán (choáng Xieâm vaø choáng Thanh) baûo veä neàn ñoäc laäp daân toäc, goùp theâm nhöõng chieán coâng huy hoaøng vaøo söï nghieäp giöõ nöôùc anh huøng cuûa daân toäc. 2. Tö töôûng - Giaùo duïc loøng yeâu nöôùc ñaáu tranh cho söï nghieäp baûo veä toaøn veïn ñaát nöôùc. - Töï haøo veà tinh thaàn ñaáu tranh cuûa ngöôøi noâng daân Vieät Nam. 3. Kyõ naêng - Boài döôõng kyõ naêng söû duïng baûn ñoà lòch söû. - Boài döôõng khaû naêng phaân tích, nhaän ñònh söï kieän lòch söû. II. THIEÁT BÒ, TAØI LIEÄU DAÏY - HOÏC - Baûn ñoà Vieät Nam coù nhöõng ñòa danh caàn thieát. - Löôïc ñoà caùc traän ñaùnh mang tính quyeát chieán. - Moät soá caâu noùi cuûa vua Quang Trung, thô ca cuûa ngöôøi ñöông thôøi noùi veà Quang Trung. III. TIEÁN TRÌNH TOÅ CHÖÙC DAÏY - HOÏC 1. Kieåm tra baøi cuõ Caâu hoûi  : Theá kyû Xvi – XVIII kinh teá nöôùc ta coù böôùc phaùt trieån môùi, phoàn thònh nhö theá naøo? Caâu hoûi  : Taïi sao thuû coâng nghieäp ngaøy caøng taêng tieán nhöng khoâng theå chuyeån hoaù sang phöông thöùc saûn xuaát tö baûn chuû nghóa? 2. Daãn daét vaøo baøi môùi Qua baøi 22 chuùng ta ñaõ thaáy vaøo cuoái theá kyû XVIII cheá ñoä phong kieán Ñaøng Ngoaøi, Ñaøng Trong ñeàu böôùc vaøo giai ñoaïn khuûng hoaûng suy taøn. Moät phong traøo noâng daân

Trang 146

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 buøng leân raàm roä, môû ñaàu töø aáp Taây Sôn (Bình Ñònh) vaø trong quaù trình ñaáu tranh kieân cöôøng cuûa mình ñaõ laøm neân 2 söï nghieäp lôùn: thoáng nhaát ñaát nöôùc vaø ñaùnh baïi giaëc ngoaïi xaâm, baûo veä ñoäc laäp daân toäc. 3. Toå chöùc daïy hoïc baøi môùi Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng Hoaït ñoäng 1: Caû lôùp – Caù nhaân I. Phong traøo Taây Sôn vaø - GV: Giôùi thieäu sô löôïc veà tình söï nghieäp thoáng nhaát ñaát traïng khuûng hoaûng cuûa cheá ñoä nöôùc (cuoái theá kæ XVIII) phong kieán ôû ñaøng Ngoaøi; giöõa theá kyû XVIII cheá ñoä phong kieán Ñaøng Ngoaøi laøm vaøo cuoäc khuûng hoaûng traàm troïng: Ruoäng ñaát bò ñòa chuû chieám ñoaït, thueá khoaù naëng neà, quan laïi tham nhuõng, ñôøi soáng nhaân daân sa suùt nghieâm troïng, phong traøo ñaáu tranh cuûa noâng daân buøng leân raàm roä, tieâu bieåu coù cuoäc khôûi nghóa cuûa Nguyeãn Danh Phöông, Nguyeãn Höõu Caàu, Hoaøng Coâng Chaát, Leâ duy Nhaät (HS ñöôïc hoïc ôû caáp 2). - GV tieáp tuïc giôùi thieäu veà tình traïng cuûa cheá ñoä phong kieán Ñaøng Trong: Trong khi cheá ñoä phong kieán - Giöõa theá kæ XVIII cheá ñoä ñaøng Ngoaøi khuûng hoaûng thì ôû phong kieán ôû caû Ñaøng Trong, Ñaøng Trong, naêm 1744 Chuùa Nguyeãn Ñaøng Ngoaøi khuûng hoaûng Phuùc Khoaùt ñaõ laøm gì? Söï kieän naøy saâu saéc → phong traøo noâng noùi leân ñieàu gì? daân buøng noå. - HS nhôù laïi kieán thöùc baøi tröôùc ñeå traû lôøi. - GV giaûng tieáp : 1744 chuùa Nguyeãn xöng vöông, baét tay xaây döïng chính quyeàn Trung öông, nöôùc ta ñöùng tröôùc nguy cô bò chia laøm 2 nöôùc. Chính quyeàn Ñaøng Trong töø ñoù cuõng laâm vaøo khuûng hoaûng suy yeáu, ñôøi soáng nhaân daân cöïc khoå. Theo moät giaùo só phöông Taây luùc baáy giôø "gaïo ñaét nhö vaøng, tình traïng ñoùi khoå baøy ra laém caûnh thöông taâm khoù taû, caùc xaùc cheát choàng chaát leân - 1771 khôûi nghóa noâng daân nhau". Phong traøo noâng daân buøng buøng leân ôû Taây Sôn (Bình noå ôû Ñaøng Trong. Ñònh). - GV keát luaän: + Töø moät cuoäc khôûi nghóa + HS nghe, ghi cheùp. nhanh choùng phaùt trieån thaønh + GV yeâu caàu HS theo doõi SGK ñeå phong traøo laät ñoå chuùa thaáy ñöôïc dieãn bieán chính cuûa Nguyeãn ôû Ñaøng Trong. phong traøo noâng daân Taây Sôn vaø vai Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Trang 147

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

troø cuûa khôûi nghóa Taây Sôn. + HS theo doõi SGK phaùt bieåu. + GV boå sung, keát luaän veà nhöõng neùt chính cuûa phong traøo Taây Sôn. - GV coù theå ñaøm thoaïi vôùi HS veà 3 anh em Nguyeãn Nhaïc, Nguyeãn Hueä, Nguyeãn Löõ: goác hoï Hoà, lôùn leân gaëp luùc Quoác phoù Tröông Thuùc Loan chuyeân quyeàn; nhaân daân laàm than cöïc khoå. Ba anh em ñaõ leân vuøng Taây - 1786 – 1788 nghóa quaân tieán Sôn xaây döïng caên cöù khôûi nghóa. ra Baéc laät ñoä taäp ñoaøn Leâ – Naêm 1771 caû 3 anh em ñoåi sang hoï Trònh, thoáng nhaát ñaát nöôùc. Nguyeãn, döïng côø choáng Tröông Thuùc Loan, taïi Taây Sôn – Bình Ñònh. Khôûi nghóa phaùt trieån daàn thaønh phong traøo noâng daân roäng lôùn, ñaûm nhaän söù meänh tieâu dieät caùc taäp ñoaøn phong kieán thoáng nhaát ñaát nöôùc. - HS nghe, ghi cheùp. - GV daãn daét: Ngoaøi söï nghieäp thoáng nhaát ñaát nöôùc phong traøo Taây Sôn coøn ñaûm ñöông nhieäm vuï khaùng chieán choáng ngoaïi bang baûo veä Toå quoác.

Trang 148

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng Hoaït ñoäng 2: caû lôùp, caù nhaân II. Caùc cuoäc khaùng chieán - GV yeâu caàu HS theo doõi SGK ñeå ôû cuoái theá kæ XVIII thaáy ñöôïc nguyeân nhaân, dieãn bieán, 1. Khaùng chieán choáng keát quaû cuûa cuoäc khaùng chieán quaân Xieâm 1785 choáng quaân Xieâm 1785. - HS theo doõi SGK phaùt bieåu. - GV boå sung, keát hôïp vôùi söû duïng löôïc ñoà chieán thaéng Raïch Gaàm, Xoaøi Muùt ñeå trình baøy veà cuoäc khaùng chieán choáng quaân Xieâm, sau ñoù GV choát yù: + Nghóa quaân Taây Sôn ñaõ baét gieát 2 chuùa laø Nguyeãn Phuùc Döông vaø Nguyeãn Phuùc Thuaàn. Coøn laïi moät ngöôøi chaùu cuûa chuùa Nguyeãn laø Nguyeãn Aùnh chaïy thoaùt. Trong hai naêm 1782 – naêm 1783 Nguyeãn Hueä ñaõ hai laàn ñem quaân ñaùnh Nguyeãn - Nguyeãn Aùnh caàu vieän quaân Aùnh ôû Gia Ñònh. Cuøng ñöôøng Xieâm → 5 vaïn quaân Xieâm haàu Nguyeãn Aùnh ñaõ boû chaïy sang Xieâm vaøo nöôùc ta. caàu cöùu. Vua Xieâm sai töôùng ñem 5 vaïn quaân thuyû boä tieán sang nöôùc ta cuoái naêm 1784 chieám gaàn nöûa ñaát Nma Boä, ra söùc cöôùp phaù chuaån bò taán coâng quaân Taây Sôn. + Tröôùc giaëc ngoaïi xaâm, vua Taây Sôn laø Thaùi Ñöùc (Nguyeãn Nhaïc) ñaõ sai em laø Nguyeãn Hueä ñem binh thuyeàn vaøo Nam choáng giaëc. - Naêm 1785 Nguyeãn Hueä ñaõ - GV coù theå yeâu caàu HS töôøng toå chöùc traän ñaùnh phuïc kích thuaät veà chieán thaéng Raïch Gaàm – Raïch Gaàm – Xoaøi Muùt (treân Xoaøi Muùt hoaëc noùi leân nhöõng hieåu soâng Tieàn – tænh Tieàn Giang) bieát cuûa mình veà chieán thaéng naøy. ñaùnh tan quaân Xieâm, Nguyeãn - HS nhôù laïi kieán thöùc ñaõ hoïc traû Aùnh phaûi chaïy sang Xieâm. lôøi caâu hoûi. - GV nhaän xeùt, boå sung: Ñaây laø moät thaéng lôïi lôùn tieâu dieät gaàn 4 vaïn quaân Xieâm, theå hieän taøi toå chöùc, caàm quaân cuûa Nguyeãn Hueä. Chieán thaéng naøy ñaõ khieán “ngöôøi Xieâm sau traän thua naêm Giaùp Thìn (1785) ngoaøi mieäng thì noùi khoaùc nhöng trong buïng thì sôï quaân Taây Sôn nhö sôï coïp”. Chieán thaéng ñaõ ñaäp tan möu ñoà xaâm löôïc cuûa quaân Xieâm, neâu cao yù thöùc daân toäc cuûa phong traøo Taây Sôn. Hoaït ñoäng 3: Caû lôùp, caù nhaân  Khaùng chieán choáng - Gv giaûng baøi: sau khí ñaùnh ,thaéng quaân Thanh (1789) Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Trang 149

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø quaân Xieâm, 1786 Nguyeãn Hueä keùo quaân ra Baéc tieâu dieät hoï Trònh. Hoï Trònh ñoå, oâng toân phuø vua Leâ keát duyeân vôùi coâng chuùa leâ Ngoïc Haân (con gaùi Leâ Hieån Toâng). Sau ñoù oâng veà Nam (Phuù Xuaân). - ÔÛ ngoaøi Baéc, Nguyeãn Höõu Chænh giuùp vua Leâ Chieáu Thoáng phaûn boäi Taây Sôn. Sau khi bò quaân Taây Sôn ñaùnh vua Leâ Chieâu Thoáng ñaõ caàu cöùu quaân Thanh. Vua Thanh ñaõ cho 29 vaïn quaân sang nöôùc ta. - GV yeâu caàu HS theo doõi SGK: nguyeân nhaân, dieãn bieán, keát quaû cuûa cuoäc khaùng chieán choâng quaân Thanh. Qua ñoù thaáy ñöôïc vai troø cuûa Nguyeãn Hueä – Quang Trung vaø tinh thaàn daân toäc cuûa nghóa quaân Taây Sôn. - HS theo doõi SGK toùm taét dieãn bieán cuoäc khaùng chieán choáng Thanh, phaùt bieåu. - GV boå sung, keát luaän, giaûng giaûi theâm: Vieäc laøm cuûa Leâ Chieâu Thoáng chöùng toû trieàu ñình phong kieán nhaø Leâ khoâng theå duy trì ñöôïc nöõa. Maëc duø Nguyeãn Hueä ñaõ raát coá gaéng phuø Leâ. Tröôùc tình hình ñoù, Nguyeãn Hueä ñaõ leân ngoâi Hoaøng ñeá ngaøy 25-11-1788. - GV ñoïc baøi hieåu duï cuûa vua Quang Trung trong SGK trang 107 ñeå giuùp HS thaáy ñöôïc muïc tieâu cuûa cuoäc tieán quaân ra Baéc laàn naøy vaø yù nghóa baøi hieåu duï. (Theå hieän tinh thaàn daân toäc cao caû, yù thöùc quyeát taâm baûo veä ñoäc laäp). Baøi hieåu duï ñaõ coå vuõ, taïo khí theá quyeát taâm chieán ñaáu cuûa nghóa quaân Taây Sôn sau 5 ngaøy haønh quaân thaàn toác, ngaøy 5 Teát nghóa quaân thaéng lôïi ôû Ngoïc Hoài – Ñoáng Ña. - GV phaùt vaán: cho bieát coâng lao cuûa phong traøo noâng daân Taây Sôn vaø Nguyeãn Hueä - HS döïa vaøo phaàn kieán thöùc vöøa hoïc ,traû lôøi. - GV keát luaän. Gv ñaøm thoaïi vôùi Hs veà vai troø

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

- Vua Leâ Chieâu Thoáng caàu vieän quaân Thanh keùo sang nöôùc ta.

- Naêm 1788 Nguyeãn Hueä leân ngoâi Hoaøng Ñeá, laáy nieân hieäu laø Quang Trung chæ huy quaân tieán ra Baéc.

- Muøng 5 Teát 1789 nghóa quaân Taây Sôn giaønh chieán thaéng vang doäi ôû Ngoïc Hoài – Ñoáng Ña tieán vaøo Thaêng Long ñaùnh baïi hoaøn toaøn quaân xaâm löôïc. - Phong traøo noâng daân Taây Sôn ñaõ böôùc ñaàu hoaøn thaønh söï nghieäp thoáng nhaát ñaát nöôùc vaø baûo veä Toå quoác.

Trang 150

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø cuûa Nguyeãn Hueä trong vieäc tieâu dieät caùc taäp ñoaøn phong kieán phaûn ñoäng vaø trong cuoäc khaùng chieán choáng Xieâm vaø choáng quaân Thanh. Hoaït ñoäng 5: Caû lôùp, caù nhaân - GV trình baøy veà söï thaønh laäp Vöông trieàu Taây Sôn 1778 nhöng khoâng giaûi quyeát ñöôïc caùc yeâu caàu Lòch söû, phong traøo khôûi nghóa vaãn tieáp tuïc. - GV trình baøy tieáp söï kieän Nguyeãn Hueä leân ngoâi 1788. - HS nghe, ghi cheùp. - GV yeâu caàu HS theo doõi SGK caùc chính saùch cuûa vua Quang Trung. - HS theo doõi, boå sung, keát luaän veà nhöõng chính saùch cuûa vua Quang Trung. - HS nghe, ghi cheùp. GV minh hoaï veà chính saùch ñoái ngoaïi cuûa Quang Trung. Sau khi ñaùnh tan 29 vaïn quaân Thanh, Quang Trung cöû Ngoâ Vaên Sôû vaø Phan Huy Ích sang trung quoác caàu phong, laäp laïi hoaø bình ñeå xaây döïng ñaát nöôùc. Nhaø Thanh ñaõ giaûng hoaø, phong vöông vaø göûi quaø taëng cho Quang Trung. Hoaït ñoäng 6: Caù nhaân - GV phaùt vaán: Em coù nhaän xeùt gì veà nhöõng vieäc laøm cuûa Quang Trung? - HS suy nghó traû lôøi. - GV keát luaän: Nhöõng chính saùch cuûa Quang trung mang tính chaát tieán boä, theå hieän yù töôûng môùi cuûa moät oâng vua muoán thöïc hieän nhöõng chính saùch tieán boä cuûa oâng chöa coù aûnh höôûng lôùn treân phaïm vi caû nöôùc. Naêm 1792 Quang Trung ñoät ngoät qua ñôøi, söï nghieäp thoáng nhaát ñaát nöôùc, ñöa ñaát nöôùc thoaùt khoûi khuûng hoaûng chöa thaønh. 4. Cuûng coá

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

III. Vöông trieàu Taây Sôn Naêm 1778 Nguyeãn Nhaïc xöng Hoaøng ñeá (hieäu Thaùi Ñöùc) → Vöông trieàu Taây Sôn thaønh laäp. - Naêm 1788 Nguyeãn Hueä leân ngoâi Hoaøng ñeá thoáng trò vuøng ñaát töø Thuaän Hoaù trôû ra Baéc. - Thaønh laäp chính quyeàn caùc caáp, keâu goïi nhaân daân khoâi phuïc saûn xuaát. - Laäp laïi soå hoä khaåu, toå chöùc laïi giaùo duïc, thi cöû, toå chöùc quaân ñoäi (dòch chöõ Haùn, chöõ Noâm ñeå laøm taøi lieäu daïy hoïc). - Ñoái ngoaïi hoaø haûo vôùi nhaø Thanh, quan heä vôùi Laøo vaø Chaân Laïp raát toát ñeïp.

- Naêm 1792 Quang Trung qua ñôøi. - Naêm 1802 Nguyeãn Aùnh taán coâng caùc vöông trieàu Taây Sôn laàn löôït suïp ñoå.

Vai troø cuûa Nguyeãn Hueä vaø phong traøo noâng daân Taây Sôn. 5. Daën doø - HS hoïc baøi, laøm baøi taäp SGK (109).

Trang 151

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 - Söu taàm tranh aûnh veà nhöõng coâng trình ngheä thuaät theá kyû XVI – XVIII.

Trang 152

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Baøi 24 TÌNH HÌNH VAÊN HOAÙ ÔÛ CAÙC THEÁ KYÛ XVI - XVIII I. MUÏC TIEÂU BAØI HOÏC Sau khi hoïc xong yeâu caàu HS naém ñöôïc. 1. Kieán thöùc - ÔÛ theá kyû XVI – XVIII vaên hoaù Vieät Nam coù nhöõng ñieåm môùi, phaûn aùnh thöïc traïng cuûa xaõ hoäi ñöông thôøi. - Trong luùc Nho giaùo suy thoaùi thì Phaät giaùo, ñaïo giaùo coù ñieàu kieän môû roäng maëc duø khoâng ñöôïc nhö thôøi Lyù – Traàn. Beân caïnh ñoù xuaát hieän moät toân giaùo môùi: Thieân chuùa giaùo (Ñaïo Kitoâ). - Vaên hoaù – ngheä thuaät chính thoáng sa suùt, maát ñi nhöõng neùt tích cöïc cuûa theá kyû môùi, trong luùc ñoù tình hình phaùt trieån moät traøo löu vaên hoïc – ngheä thuaät daân gian phong phuù laøm cho vaên hoaù mang ñaäm maøu saéc nhaân daân. - Khoa hoïc, kyõ thuaät coù nhöõng chuyeån bieán môùi. 2. Tö töôûng - Boài döôõng tình caûm ñoái vôùi nhöõng giaù trò vaên hoaù tinh thaàn cuûa nhaân daân. - Töï haøo veà naêng löïc saùng taïo phong phuù cuûa nhaân daân lao ñoäng, moät khi daân trí ñöôïc naâng cao. II. THIEÁT BÒ, TAØI LIEÄU DAÏY - HOÏC - Moät soá tranh aûnh ngheä thuaät. - Moät soá caâu ca dao, tuïc ngöõ. III. TIEÁN TRÌNH TOÅ CHÖÙC DAÏY - HOÏC 1. Kieåm tra baøi cuõ - Ñaát nöôùc ta thoáng nhaát trong hoaøn caûnh naøo? Ñaùnh giaù coâng lao cuûa phong traøo Taây Sôn. 2. Daãn daét vaøo baøi môùi ÔÛ theá kyû XVI – XVIII Nhaø nöôùc phong kieán coù nhöõng bieán ñoåi lôùn, söï phaùt trieån cuûa kinh teá haøng hoaù vaø giao löu vôùi theá giôùi beân ngoaøi ñaõ taùc ñoäng lôùn ñeán ñôøi soáng vaên hoaù cuûa nhaân daân ta ôû caû Ñaøng Trong vaø Ñaøng Ngoaøi. Ñeå theå hieän ñöôïc tình hình vaên hoaù ôû caùc theá kyû XVI – XVIII vaø nhöõng ñieåm môùi cuûa vaên hoaù Vieät Nam thôøi kyø naøy, chuùng ta cuøng tìm hieåu baøi 24.

3. Toå chöùc daïy hoïc baøi môùi

Trang 153

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng I. TÖ TÖÔÛNG TOÂN GIAÙO Hoaït ñoäng 1: Caû lôùp – Caù nhaân - Tröôùc heát GV phaùt vaán: Tình hình toân giaùo theá kyû X – XV phaùt trieån nhö theá naøo? - HS nhôù laïi kieán thöùc baøi tröôùc traû lôøi: ñaïo Nho, Phaät ñeàu raát phoå bieán: + Ñaïo Phaät: Thôøi Lyù - Traàn + Ñaïo Nho: Thôøi Leâ. - GV ñaët vaán ñeà : ÔÛ theá kyû XVI – XVIII toân giaùo phaùt trieån nhö theá naøo? - HS taäp trung theo doõi SGK traû lôøi. - GV keát luaän : Taïi sao ôû nhöõng theá kyû XVI – XVIII Nho giaùo suy thoaùi? Khoâng coøn ñöôïc toân suøng nhö - Theá kæ XVI – XVIII Nho giaùo tröôùc? töøng böôùc suy thoaùi, traät töï + HS döïa vaøo kieán thöùc cuõ vaø phong kieán bò ñaûo loän. nhöõng hieåu bieát cuûa mình ñeå traû lôøi. + Traät töï phong kieán, traät töï trong quan heä xaõ hoäi bò ñaûo loän: Vua - Phaät giaùo coù ñieàu kieän chaúng ra vua, toâi chaúng ra toâi. Quan khoâi phuïc laïi, nhöng khoâng heä môùi tieán boä daàn thay theá traät phaùt trieån maïnh nhö thôøi kyø töï quan heä phong kieán ñaõ bò loãi Lyù – Traàn. thôøi. - Theá kæ XVI – XVIII ñaïo Thieân + Nhaø nöôùc phong kieán khuûng chuùa ñöôïc truyeàn baù ngaøy hoaûng: chính quyeàn Trung öông taäp caøng roäng raõi. quyeàn thôøi Leâ suy suïp. - GV tieáp tuïc trình baøy: Trong khi Nho giaùo suy thoaùi thì Phaät giaùo coù ñieàu kieän khoâi phuïc laïi. - GV chöùng minh baèng moät soá coâng trình kieán truùc Phaät giaùo nhö: Chuøa thieân Muï (Hueá), Phaät baø Quan aâm nghìn tay nghìn maét, caùc töôïng La Haùn chuøa Taây phöông (Haø Taây) … Nhieàu vò Chuùa quan taâm cho söûa sang chuøa chieàn, ñuùc ñoàng, toâ töôïng. - HS nghe, ghi nhôù. - GV tieáp tuïc giaûng baøi: beân caïnh toân giaùo môùi ñaõ du nhaäp vaøo nöôùc ta ñoù laø Thieân Chuùa Giaùo. - Phaùt vaán: Thieân chuùa giaùo xuaát - Tín ngöôõng truyeàn thoáng hieän ôû ñaâu vaø ñöôïc tuyeân truyeàn phaùt huy: Thôø cuùng toå tieân, vaøo nöôùc ta theo con ñöôøng naøo? thaàn linh, anh huøng haøo kieät. - HS nhôù laïi kieán thöùc cuõ keát hôïp → Ñôøi soáng tín ngöôõng ngaøy Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Trang 154

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng caøng phong phuù.

theo doõi SGK ñeå traû lôøi. - GV nhaän xeùt vaø keát luaän: Kitoâ giaùo xuaát hieän ôû khu vöïc trung Ñông raát phoå bieán ôû Chaâu AÂu. Caùc giaùo só thieân chuùa giaùo theo caùc thuyeàn buoân nöôùc ngoaøi vaøo Vieät Nam truyeàn ñaïo, nhaø thôø Thieân chuùa giaùo moïc leân ôû nhieàu nôi, giaùo daân ngaøy caøng ñoâng ôû caû 2 Ñaøng. Beân caïnh vieäc tieáp thu aûnh höôûng cuûa toân giaùo beân ngoaøi, ngöôøi daân Vieät Nam tieáp tuïc phaùt huy nhöõng tín ngöôõng truyeàn thoáng toát ñeïp: Ñeàn thôø, laêng mieáu ñöôïc xaây döïng ôû nhieàu nôi beân caïnh chuøa chieàn, nhaø thôø ñaïo taïo neân söï ña daïng, phong phuù trong ñôøi soáng tín ngöôõng cuûa nhaân daân ta. II. PHAÙT TRIEÅN GIAÙO DUÏC VAØ VAÊN HOÏC Hoaït ñoäng 2: Caû lôùp, caù nhaân  Giaùo duïc - GV yeâu caàu HS theo doõi SGK ñeå thaáy ñöôïc söï phaùt trieån cuûa giaùo duïc. + ÔÛ Ñaøng Ngoaøi. + ÔÛ Ñaøng Trong. + Giaùo duïc thôøi Quang Trung. + So saùnh vôùi giaùo duïc theá kyû X - Trong tình hình chính trò khoâng – XV. oån ñònh, giaùo duïc Nho hoïc - HS theo doõi SGK theo nhöõng yeâu vaãn tieáp tuïc phaùt trieån. caàu cuûa GV sau ñoù phaùt bieåu. + Giaùo duïc ôû Ñaøng Ngoaøi - GV nhaän xeùt, boå sung, keát luaän. vaãn nhö cuõ nhöng sa suùt daàn - Gv minh hoaï: Noäi dung giaùo duïc veà soá löôïng. Nho hoïc khuoân saùo ngaøy caøng + Ñaøng trong: 1646 chuùa khoâng phuø hôïp vôùi thöïc teá xaõ hoäi, Nguyeãn toå chöùc khoa thi ñaàu gian laän trong thi cöû, mua quan baùn tieân. töôùc… + Thôøi Quang trung: Ñöa chöõ - HS nghe, ghi cheùp. Noâm thaønh chöõ vieát chính thoáng.

Trang 155

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø Hoaït ñoäng 3: Caù nhaân - Phaùt vaán: Em coù nhaän xeùt chung gì veà tình hình giaùo duïc nöôùc ta theá kyû XVI – XVIII? - HS so saùnh vôùi kieán thöùc cuõ ñaõ hoïc. - GV choát yù: + Giaùo duïc tieáp tuïc phaùt trieån nhöng chaát löôïng giaûm suùt. + Noäi dung giaùo duïc vaãn laø Nho hoïc, SGK vaân4 laø Töù thö, Nguõ Kinh. Caùc noäi dung khoa hoïc khoâng ñöôïc chuù yù, vì vaäy giaùo duïc khoâng goùp phaàn tích cöïc ñeå phaùt trieån neàn kinh teá thaäm chí coøn kìm haõm söï phaùt trieån kinh teá. - HS nghe, ghi nhôù. Hoaït ñoäng 4: Caû lôùp, caù nhaân - GV phaùt vaán: Em haõy nhaéc laïi nhöõng ñaëc ñieåm cuûa vaên hoïc ôû theá kyû X – XV? - HS nhôù laïi kieán thöùc cuõ, traû lôøi. - GV nhaän xeùt, boå sung, nhaéc laïi ñaëc ñieåm cuûa vaên hoïc thôøi kyø tröôùc. + Vaên hoïc chöõ Haùn raát phaùt trieån. + Ñaõ coù vaên hoïc chöõ Noâm song chöa phoå bieán. + Noäi dung vaên hoïc theå hieän tinh thaàn daân toäc saâu saéc. - HS nghe, cuûng coá laïi kieán thöùc cuõ, treân cô sôû ñoù tieáp thu kieán thöùc môùi. + GV lyù giaûi: Sôû dó chöõ Haùn maát daàn öu ñieåm khoâng coøn taùc duïng + GV giaûng giaûi: Söï xuaát hieän chöõ Noâm vaø söï phaùt trieån cuûa thô Noâm theå hieän tinh thaàn daân toäc cuûa ngöôøi Vieät. Ngöôøi Vieät ñaõ caûi bieán chöõ Haùn thaønh chöõ Noâm ñeå vieát vaên, laøm thô …

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng  Khaùng chieán choáng quaân Thanh (1789)

 Vaên hoïc

- Nho giaùo suy thoaùi → vaên hoïc chöõ Haùn giaûm suùt so vôùi giai ñoaïn tröôùc.

- Phaùt vaán: Ñieåm môùi trong vaên hoïc theá kyû XVI – XVIII\? Nhöõng ñieåm môùi ñoù noùi leân ñieàu gì? - Vaên hoïc chöõ Noâm phaùt - HS suy nghó, so saùnh vôùi vaên hoïc

Trang 156

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø thôøi kyø tröôùc traû lôøi: + Vaên hoïc daân gian raát phaùt trieån trong khi vaên hoïc chöõ Haùn suy giaûm. Phaûn aûnh thöïc teá Nho giaùo ngaøy caøng maát uy tín ñoàng thôøi chöùng toû cuoäc soáng tinh thaàn cuûa nhaân daân ñöôïc ñeà cao goùp phaàn laøm cho vaên hoïc theâm phong phuù ña daïng…

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng trieån maïnh nhöõng nhaø thô noåi tieáng nhö: Nguyeãn Bænh Khieâm, Ñaøo Duy Töø, Phuøng Khaéc Hoan. - Beân caïnh doøng vaên hoïc chính thoáng, doøng vaên hoïc trong nhaân daân nôû roä vôùi caùc theå loaïi phong phuù: ca dao, tuïc ngöõ, luïc baùt, truyeän cöôøi, truyeän daân gian… mang ñaäm tính daân toäc vaø daân gian.

- Theá kyû XVIII chöõ Quoác ngöõ xuaát hieän nhöng chöa phoå bieán. III. NGHEÄ THUAÄT VAØ KHOA HOÏC – KYÕ THUAÄT Hoaït ñoäng 6: Caû lôùp, Caù nhaân * Ngheä thuaät - GV phaùt vaán: Ngheä thuaät kieán truùc, ñieâu khaéc theá kyû X – XV phaùt trieån nhö theá naøo? - HS nhôù laïi kieán thöùc cuõ traû lôøi. + ÔÛ theá kyû X – XV ngheä thuaät kieán truùc vaø ñieâu khaéc phaùt trieån raát maïnh, chòu aûnh höôûng cuûa yeáu toá beân ngoaøi (Phaät giaùo, Nho giaùo) - Kieán truùc ñieâu khaéc khoâng song vaãn mang ñaäm baûn saéc daân phaùt trieån nhö giai ñoaïn tröôùc. toäc. - Ngheä thuaät daân gian hình - GV: yeâu caàu HS theo doõi SGK ñeå thaønh vaø phaùt trieån phaûn thaáy ñöôïc söï phaùt trieån cuûa ngheä aùnh ñôøi soáng vaät chaát, tinh thuaät kieán truùc, ñieâu khaéc giai ñoaïn thaàn cuûa nhaân daân. Ñoàng XVI – XVIII. thôøi mang ñaäm tính ñaïi - HS theo doõi SGK traû lôøi. phöông. - GV boå sung, keát luaän veà kieán truùc, ñieâu khaéc. + GV minh hoaï baèng tranh aûnh: caùc vò La Haùn chuøa Taây Phöông, chuøa Thieân Muï, töôïng Quan aâm nghìn maét, nghìn tay. Cho HS thaáy ñöôïc soá löôïng coâng trình ñieâu khaéc raát ít so vôùi giai ñoaïn tröôùc. + GV coù theå ñaøm thoaïi vôùi HS veà caùc loaïi hình ngheä thuaät vaø caùc vuøng mieàn giuùp HS thaáy ñöôïc söï phong phuù, ña daïng cuûa ngheä thuaät Vieät Nam theá kyû XVI – XVIII.

Trang 157

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø Hoaït ñoäng 7: Caù nhaân - GV yeâu caàu HS theo doõi SGK laäp baûng thoáng keâ nhöõng thaønh töïu khoa hoïc – kyõ thuaät theá kyû XVI – XVIII theo maãu.

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng * Khoa hoïc – kyõ thuaät

Lónh vöïc Thaønh töïu - Söû hoïc. - Quaân söï. - Trieát hoïc - Y hoïc - Kyõ thuaät - HS theo doõi SGK töï laäp baûng thoáng keâ vaøo vôû. - GV phaùt vaán: Khoa hoïc – kyõ thuaät theá kyû XVI – XVIII coù öu ñieåm vaø haïn cheá gì? - HS suy nghó traû lôøi. - GV choát yù. + Veà khoa hoïc: ñaõ xuaát hieän moät loaït caùc nhaø khoa hoïc, tuy nhieân khoa hoïc töï nhieân khoâng phaùt trieån. + Veà kyõ thuaät: ñaõ tieáp caän vôùi moät soá thaønh töïu kyõ thuaät hieän ñaïi cuûa phöông Taây nhöng khoâng ñöôïc tieáp nhaän vaø phaùt trieån. Do haïn cheá cuûa chính quyeàn thoáng trò vaø söï haïn cheá cuûa trình ñoä nhaân daân ñöông thôøi. 4. Cuûng coá Nhöõng neùt môùi trong vaên hoaù Vieät Nam theá kyû XVI – XVIII. 5. Daën doø - HS hoïc baøi, traû lôøi caùc caâu hoûi SGK, ñoïc tröôùc baøi môùi.

Trang 158

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 CHÖÔNG IV VIEÄT NAM ÔÛ NÖÛA ÑAÀU THEÁ KYÛ XIX Baøi 25 TÌNH HÌNH CHÍNH TRÒ, KINH TEÁ, VAÊN HOAÙ DÖÔÙI TRIEÀU NGUYEÃN (Nöûa ñaàu theá kyû XIX) I. MUÏC TIEÂU BAØI HOÏC Sau khi hoïc xong yeâu caàu HS naém ñöôïc. 1. Kieán thöùc - Tình hình chung veà caùc maët chính trò, kinh teá, vaên hoaù ôû nöôùc ta nöûa ñaàu theá kyû XIX döôùi vöông trieàu nguyeãn tröôùc khi dieãn ra cuoäc khaùng chieán choáng xaâm löôïc cuûa thöïc daân Phaùp. - Thoáng trò nöôùc ta vaøo luùc cheá ñoä phong kieán ñaõ böôùc vaøo giai ñoaïn suy vong laïi laø nhöõng ngöôøi thöøa keá cuûa giai caáp thoáng trò cuõ, vöông trieàu Nguyeãn khoâng taïo ñöôïc ñieàu kieän ñöa ñaát nöôùc böôùc sang moät giai ñoaïn phaùt trieån môùi phuø hôïp vôùi hoaøn caûnh cuûa theá giôùi. 2. Tö töôûng - Boài döôõng yù thöùc vöôn leân, ñoåi môùi trong hoïc taäp. - Giaùo duïc yù thöùc quan taâm ñeán ñôøi soáng cuûa nhaân daân ñaát nöôùc maø tröôùc heát laø nhöõng ngöôøi xung quanh. 3. Kyõ naêng - Reøn kyõ naêng phaân tích, so saùnh gaén söï kieän thöïc teá cuï theå. II. THIEÁT BÒ, TAØI LIEÄU DAÏY - HOÏC - Baûn ñoà Vieät Nam thôøi (minh Maïng, sau caûi caùch haønh chính). - Moät soá tranh aûnh veà kinh thaønh Hueá, tranh daân gian … III. TIEÁN TRÌNH TOÅ CHÖÙC DAÏY - HOÏC 1. Kieåm tra baøi cuõ - Keå teân caùc loaïi hình ngheä thuaät tieâu bieåu cuûa nöôùc ta trong caùc theá kyû XVI – XVIII. Qua ñoù nhaän xeùt veà ñôøi soáng tinh thaàn cuûa nhaân daân ta thôøi ñoù. 2. Môû baøi Sau khi ñaùnh baïi caùc vöông trieàu taây Sôn, Nguyeãn AÙnh leân ngoâi vua, thaønh laäp nhaø Nguyeãn. Trong 50 naêm ñaàu thoáng trò, nöûa ñaàu theá kyû XIX tình hình ñaát nöôùc ta ñaõ thay ñoåi nhö theá naøo? Chuùng ta cuøng tìm hieåu baøi 25.

Trang 159

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 3. Toå chöùc daïy hoïc baøi môùi Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng Hoaït ñoäng 1: Caû lôùp – Caù nhaân I. Xaây döïng vaø cuûng coá - GV gôïi laïi cho Hs nhôù laïi söï kieän boä maùy Nhaø nöôùc, chính 1792 vua Quang trung maát, Trieàu ñình saùch ngoaïi giao. rôi vaøo tình traïng luïc ñuïc, suy yeáu, nhaân cô hoäi ñoù, Nguyeãn AÙnh ñaõ toå chöùc taán coâng caùc vöông trieàu Taây Sôn. 1802 caùc vöông trieàu Taây Sôn laàn löôït suïp ñoå. Nguyeãn Aùnh leân ngoâi vua. - Naêm 1802 Nguyeãn Aùnh leân - GV giaûng giaûi theâm veà hoaøn ngoâi (Gia Long). Nhaø Nguyeãn caûnh Lòch söû ñaát nöôùc vaø theá giôùi thaønh laäp, ñoùng ñoâ ôû Phuù khi nhaø Nguyeãn thaønh laäp. Xuaân (Hueá). Laàn ñaàu tieân trong Lòch söû, moät trieàu ñaïi phong kieán cai quaûn moät laõnh thoå roäng lôùn thoáng nhaát nhö ngaøy nay. + Nhaø Nguyeãn thaønh laäp vaøo luùc cheá ñoä phong kieán Vieät Nam böôùc vaøo giai ñoaïn suy vong. + Treân theá giôùi chuû nghóa tö baûn ñang phaùt trieån, ñaåy maïnh nhoøm ngoù, xaâm löôïc thuoäc ñòa, moät soá nöôùc ñaõ bò xaâm löôïc. - HS nghe, ghi nhôù. - GV tieáp tuïc trình baøy: trong boái caûnh Lòch söû môùi yeâu caàu phaûi cuûng coá ngay quyeàn thoáng trò cuûa * Toå chöùc boä maùy Nhaø nhaø Nguyeãn. Vì vaäy sau khi leân ngoâi nöôùc. Gia Long ñaõ baét tay vaøo vieäc toå - Chính quyeàn Trung öông toå chöùc boä maùy Nhaø nöôùc. chöùc theo moâ hình thôøi Leâ. - GV coù theå duøng baûn ñoà Vieät - Thôøi Gia Long chia nöôùc ta Nam thôøi Minh Maïng ñeå chæ caùc laøm 3 vuøng: Baéc Thaønh, Gia vuøng töø Ninh Bình trôû ra Baéc laø Ñònh Thaønh vaø caùc tröïc doanh Chaán Baéc Thaønh, töø Bình Thuaän trôû (trung Boä) do trieàu ñình tröïc vaøo Nam laø Chaán Gia Ñònh Thaønh. tieáp cai quaûn. Chính quyeàn trung öông chæ quaûn lyù tröïc tieáp töø Thanh Hoaù ñeán Bình Thuaän. Coøn laïi hai khu töï trò Toång chaán coù toaøn quyeàn. Ñoù giaûi phaùp - Naêm 1831 – 1832 Minh Maïng tình theá cuûa vua Gia Long trong boái thöïc hieän moät cuoäc caûi caùch caûnh luùc ñaàu môùi leân ngoâi. haønh chính chia caû nöôùc laø 30 - HS nghe, ghi nhôù. tænh vaø moät Phuû Thöøa - GV tieáp tuïc trình baøy keát hôïp Thieân. Ñöùng ñaàu laø toång duøng baûn ñoà Vieät Nam thôøi Minh ñoác tuaàn phuû hoaït ñoäng theo Maïng, yeâu caàu HS quan saùt vaø nhaän söï ñieàu haønh cuûa trieàu ñình. xeùt. - HS quan saùt löôïc ñoà vaø nhaän Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Trang 160

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø xeùt söï phaân chia tình thôøi Minh Maïng. - GV boå sung choát yù: Söï phaân chia caùc tænh cuûa Minh Maïng ñöôïc döïa treân cô sôû khoa hoïc, phuø hôïp veà maët ñòa lyù, daân cö, phong tuïc taäp quaùn ñòa phöông phuø hôïp vôùi phaïm vi quaûn lyù cuûa 1 tænh. Laø cô sôû ñeå phaân chia caùc tænh nhö ngaøy nay. Vì vaäy caûi caùch cuûa Minh maïng ñöôïc ñaùnh giaù raát cao. - HS nghe, ghi nhôù. - GV trình baøy tieáp veà toå chöùc Nhaø nöôùc thôøi Nguyeãn. - HS nghe, ghi cheùp.

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

- Tuyeån choïn quan laïi: ;thoâng qua giaùo duïc, khoa cöû. - Luaät phaùp ban haønh Hoaøng trieàu luaät leä vôùi 400 ñieàu haø khaéc. - Quaân ñoäi: ñöôïc toå chöùc quy cuû trang bò ñaày ñuû song laïc haäu, thoâ sô.

- Phaùt vaán: so saùnh boä maùy Nhaø nöôùc thôøi Nguyeãn vôùi thôøi Leâ sô, em coù nhaän xeùt gì? - HS suy nghó traû lôøi. - GV boå sung keát luaän: Nhìn chung boä maùy Nhaø nöôùc thôøi Nguyeãn gioáng thôøi Leâ sô, coù caûi caùch chuùt ít. Song nhöõng caûi caùch cuûa nhaø Nguyeãn nhaèm taäp trung quyeàn haønh vaøo tay vua. Vì vaäy Nhaø nöôùc thôøi Nguyeãn cuõng chuyeân cheá nhö thôøi Leâ sô. - HS laéng nghe, ghi nhôù. - GV trình baøy khaùi quaùt chính saùch ngoaïi giao cuûa nhaø Nguyeãn. * Ngoaïi giao: - HS nghe, ghi cheùp. - Thaàn phuïc nhaø Thanh (Trung Quoác) - Baét Laøo, Campuchia thaàn phuïc. - Phaùt vaán: Em coù nhaän xeùt gì - Vôùi phöông Taây “ñoùng cöûa, veà chính saùch ngoaïi giao cuûa nhaø khoâng chaáp nhaän vieäc ñaët Nguyeãn, maët tích cöïc vaø haïn cheá? quan heä ngoaïi giao cuûa hoï”. - HS suy nghó traû lôøi. - GV boå sung, keát luaän: + Tích cöïc: Giöõ ñöôïc quan heä thaân thieän vôùi caùc nöôùc laùng gieàng nhaát laø Trung Quoác. + Haïn cheá: Ñoùng cöûa khoâng ñaët quan heä vôùi caùc nöôùc Phöông Taây, khoâng taïo ñieàu kieän giao löu vôùi caùc nöôùc tieân tieán ñöông thôøi. Vì vaäy khoâng tieáp caän ñöôïc vôùi neàn coâng

Trang 161

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø nghieäp cô khí, daãn ñeán tình traïng laïc haäu vaø bò coâ laäp. - HS nghe, ghi nhôù. Hoaït ñoäng 3: - GV yeâu caàu HS ñoïc SGK ñeå thaáy ñöôïc nhöõng chính saùch cuûa nhaø Nguyeãn vôùi noâng nghieäp vaø tình hình noâng nghieäp thôøi Nguyeãn. - HS theo doõi SGK phaùt bieåu. - GV boå sung, keát luaän: GV coù theå so saùnh vôùi chính saùch quaân ñieàn thôøi kyø tröôùc ñeå thaáy ñöôïc ôû nhöõng thôøi kyø naøy do ruoäng ñaát coâng coøn nhieàu cho neân quaân ñieàn coù taùc duïng raát lôùn coøn ôû thôøi Nguyeãn do ruoäng ñaát coâng coøn ít neân taùc duïng cuûa chính saùch quaân ñieàn khoâng lôùn. Moät hình thöùc khaån hoang phoå bieán ôû thôøi Nguyeãn ñoù laø hình thöùc: khaån hoang doanh ñieàn: Nhaø nöôùc caáp voán ban ñaàu cho nhaân daân → mua saém noâng cuï, traâu boø ñeå noâng daân khai hoang, ba naêm sau môùi thu thueá theo ruoäng tö. Chính saùch naøy ñöa laïi keát quaû lôùn: coù nhöõng nôi moät naêm sau ñaõ coù nhöõng huyeän môùi ra ñôøi nhö Kim Sôn (Ninh Bình), Tieàn Haûi (Thaùi Bình). - HS nghe, ghi cheùp. - GV phaùt vaán: Em coù nhaän xeùt gæ veà cuoäc soáng noâng nghieäp vaø tình hình noâng nghieäp thôøi Nguyeãn? - HS suy nghó, traû lôøi. - GV nhaän xeùt, keát luaän:

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

II. Tình hình kinh teá vaø chính saùch cuûa nhaø Nguyeãn. * Noâng nghieäp: + Nhaø Nguyeãn thöïc hieän chính saùch quaân ñieàn, song do dieän tích ñaát coâng ít (20% toång dieän tích ñaát), ñoái töôïng ñöôïc höôûng nhieàu, vì vaäy taùc duïng khoâng lôùn).

- Khuyeán khích khai hoang baèng nhieàu hình thöùc, Nhaø nöôùc vaø nhaân daân cuøng khai hoang.

- Nhaø nöôùc coøn boû tieàn huy ñoäng nhaân daân söûa, ñaép ñeâ ñieàu. - Trong nhaân daân, kinh teá tieåu noâng caù theå vaãn duy trì nhö cuõ. → Nhaø Nguyeãn ñaõ coù nhöõng bieän phaùp phaùt trieån noâng nghieäp, song ñoù chæ laø nhöõng bieän phaùp truyeàn thoáng, luùc naøy khoâng coù hieäu quaû cao. + Noâng nghieäp Vieät Nam vaãn laø moät neàn noâng nghieäp thuaàn phong kieán, raát laïc haäu. Hoaït ñoäng 4: * Thuû coâng nghieäp: - GV yeâu caàu HS theo doõi SGK tình - Thuû coâng nghieäp: Nhaø nöôùc hình thuû coâng nghieäp nöôùc ta döôùi ñöôïc toå chöùc vôùi quy moâ thôøi Nguyeãn. lôùn, caùc quan xöôûng ñöôïc - HS theo doõi SGK phaùt bieåu. xaây, saûn xuaát tieàn, vuõ khí, - GV boå sung keát luaän. ñoùng thuyeàn, laøm ñoà trang söùc, laøm gaïch ngoøi (ngheà

Trang 162

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng cuõ). + Thôï quan xöôûng ñaõ ñoùng taøu thuyû – ñöôïc tiaáp caän vôùi kyõ thuaät chaïy baèng maùy hôi nöôùc. - Trong nhaân daân: Ngheà thuû - HS ghi cheùp: coâng truyeàn thoáng ñöôïc duy - GV phaùt vaán : Em coù nhaän xeùt trì nhöng khoâng phaùt trieån nhö gæ veà tình hình thuû coâng nghieäp tröôùc. thôøi Nguyeãn? Coù bieán ñoåi so vôùi tröôùc khoâng? Möùc ñoä tieáp caän vôùi khoa hoïc kyõ thuaät töø beân ngoaøi nhö theá naøo? - HS suy nghó, so saùnh vôùi thuû coâng nghieäp giai ñoaïn tröôùc, so saùnh vôùi coâng nghieäp cuûa Phöông Taây ñeå traû lôøi: + Nhìn chung thuû coâng nghieäp vaãn duy trì phaùt trieån ngheà truyeàn thoáng (cuõ). + Ñaõ tieáp caän chuùt ít vôùi kyõ thuaät phöông Taây nhö ñoùng thuyeàn maùy chaïy baèng hôi nöôùc. Nhöng do cheá ñoä coâng thöông haø khaéc neân chæ döøng laïi ôû ñoù. + Thuû coâng nghieäp nhìn chung khoâng coù ñieàu kieän tieáp caän kyõ thuaät cuûa caùc nöôùc tieân tieán, vì vaäy so vôùi neàn coâng nghieäp phöông Taây, thuû coâng nghieäp nöôùc ta laïc haäu hôn nhieàu. Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Trang 163

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng Hoaït ñoäng 5: * Thöông nghieäp - GV yeâu caàu HS theo doõi tieáp SGK + Noäi dung phaùt trieån chaäm ñeå thaáy ñöôïc tình hình thöông nghieäp chaïp do chính saùch thueá khoaù nöôùc ta thôøi Nguyeãn. phöùc taïp cuûa Nhaø nöôùc. - HS ñoïc SGK phaùt bieåu. - GV boå sung, keát luaän. - HS nghe, ghi cheùp. - GV phaùt vaán: Rm coù nhaän xeùt gì + Ngoaïi thöông: Nhaø nöôùc veà chính saùch ngoaïi thöông cuûa nhaø naém ñoäc quyeàn, buoân baùn Nguyeãn? vôùi caùc nöôùc laùng gieàng: - Suy nghó traû lôøi. Hoa, Xieâm, MaLai… + Chính saùch haïn cheá, Ngoaïi Deø daët vôùi phöông Taây, taøu thöông cuûa Nhaø Nguyeãn (nhaát laø thuyeàn caùc nöôùc phöông Taây haïn cheá giao thöông vôùi phöông Taây) chæ ñöôïc ra vaøo caûng Ñaø khoâng taïo ñieàu kieän cho söï phaùt Naüng. trieån giao löu vaø môû roäng saûn xuaát. Khoâng xuaát phaùt töø nhu caàu töï cöôøng daân toäc maø xuaát phaùt töø Ñoâ thò taøn luïi daàn. mua baùn cuûa Trieàu ñình. Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Trang 164

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø Hoaït ñoäng 6: Caû lôùp - GV: yeâu caàu HS laäp baûng thoáng keâ caùc thaønh töïu vaên hoaù tieâu bieåu cuûa thôøi Nguyeãn ôû nöûa ñaàu theá kyû XIX theo maãu: Caùc lónh vöïc Thaønh töïu - Giaùo duïc - Toân giaùo - Vaên hoïc - Söû hoïc - Kieán truùc - Ngheä thuaät daân gian - HS theo doõi SGK töï laäp baûng thoáng keâ. - GV: sau khi HS laäp baûng thoáng keâ GV coù theå treo leân moät baûng thoâng tin phaûn hoài ñaõ ñöôïc chuaån bò saün ôû nhaø. - HS ñoái chieáu phaàn cuûa mình töï laøm vôùi baûng thoâng tin phaûn hoài cuûa Gv ñeå chænh söûa cho chuaån xaùc. - GV phaùt vaán: Em coù nhaän xeùt gì veà Vaên hoaù – Giaùo duïc thôøi Nguyeãn? - Traû lôøi: Vaên hoaù giaùo duïc thuû cöïu nhöng ñaõ ñaït nhieàu thaønh töïu môùi. Coù theå noùi nhaø Nguyeãn coù nhöõng coáng hieán, ñoùng goùp. Giaù trò veà lónh vöïc vaên hoaù, giaùo duïc: ñaïi thi haøo Nguyeãn Du, di saûn vaên hoaù theá giôùi: Coá ñoâ Hueá, söû saùch ñeán giôø vaãn chöa khai thaùc heát… ñeå laïi moät khoái löôïng vaên hoaù vaät theå vaø phi vaät theå raát lôùn. 4. Cuûng coá

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng III. Tình hình vaên hoaù – giaùo duïc Caùc Thaønh töïu lónh vöïc Giaùo - Giaùo duïc Nho duïc hoïc ñöôïc cuûng coá song khoâng baèng caùc theá kyû Toân tröôùc. giaùo - Ñoäc toân Nho giaùo, haïn cheá Vaên thieân chuùa giaùo. hoïc - Vaên hoïc chöõ Noâm phaùt trieån. Taùc phaåm xuaát saéc cuûa Nguyeãn Du, Hoà Xuaân - Söû hoïc Höông, Baø Huyeän Thanh Quan. - Quoác söû quaùn thaønh laäp nhieàu Kieán boä söû lôùn ñöôïc truùc bieân soaïn: Lòch trieàu hieán chöông loaïi chí… Ngheä - Kinh ñoâ Hueá, thuaät Laêng taåm, Thaønh daân gian luyõ ôû caùc tænh coät côø Haø Noäi. - Tieáp tuïc phaùt trieån.

- Öu ñieåm vaø haïn cheá cuûa kinh teá thôøi Nguyeãn. - Ñaùnh giaù chung veà nhaø Nguyeãn. 5. Daën doø - HS hoïc baøi, söu taàm tranh aûnh, tö lieäu veà thôøi Nguyeãn.

Trang 165

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Baøi 26 TÌNH HÌNH XAÕ HOÄI ÔÛ NÖÕA ÑAÀU THEÁ KYÛ VAØ CUOÄC ÑAÁU TRANH CUA NHAÂN DAÂN I. MUÏC TIEÂU BAØI HOÏC Sau khi hoïc xong yeâu caàu HS naém ñöôïc. 1. Kieán thöùc - Giuùp HS hieåu ñaàu theá kyû XIX tình hình chính trò, xaõ hoäi Vieät Nam daàn daàn trôû laïi oån ñònh, nhöng maâu thuaãn giai caáp vaãn khoâng dòu ñi. - Maëc duø nhaø Nguyeãn coù moät soá coá gaéng nhaèm giaûi quyeát nhöõng khoù khaên cuûa nhaân daân nhöng söï phaân chia giai caáp ngaøy caøng caùch bieät, boä maùy quan laïi sa ñoaï, maát muøa ñoùi keùm thöôøng xuyeân xaûy ra. - Cuoäc ñaáu tranh cuûa nhaân daân dieãn ra lieân tuïc vaø môû roäng ra haàu heát caû nöôùc, loâi cuoán caû moät boä phaän binh lính. 2. Tö töôûng - Boài döôõng kieán thöùc traùch nhieämvôùi nhaân daân, quan taâm ñeán ñôøi soáng coäng ñoàng. 3. Kyõ naêng - Tieáp tuïc reøn kyõ naêng phaân tích, toång hôïp, nhaän xeùt ñaùnh giaù. II. THIEÁT BÒ, TAØI LIEÄU DAÏY - HOÏC - Baûn ñoà Vieät Nam. - Moät soá caâu thô, ca dao veà cuoäc soáng cuûa nhaân daân ta döôùi thôøi Nguyeãn. III. TIEÁN TRÌNH TOÅ CHÖÙC DAÏY - HOÏC 1. Kieåm tra baøi cuõ Caâu  : trình baøy quaù trình hoaøn chænh boä maùy Nhaø nöôùc thôøi Nguyeãn. Nhaän xeùt cuûa em veà toå chöùc boä maùy Nhaø nöôùc thôøi Nguyeãn. Caâu  : Moïi tình hình coâng thöông nghieäp thôøi Nguyeãn. 2. Daãn daét vaøo baøi môùi Ñeå hieåu ñöôïc tình hình kinh teá vaø nhöõng chính saùch noäi trò vaø ngoaïi trò cuûa nhaø Nguyeãn coù taùc ñoäng nhö theá naøo ñeán tình hình xaõ hoäi? Chuùng ta cuøng tìm hieåu baøi 26. 3. Toå chöùc daïy hoïc baøi môùi

Trang 166

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng Hoaït ñoäng 1: Caû lôùp – Caù nhaân I. Tình hình xaõ hoäi vaø ñôùi - GV giaûng giaûi: Nhaø Nguyeãn leân soáng cuûa nhaân daân: ngoâi sau moät giai ñoaïn noäi chieán aùc lieät, tình hình chính trò – xaõ hoäi phöùc taïp, cheá ñoä phong kieán ñang treân böôùc ñöôøng suy taøn. Baûn thaân nhaø Nguyeãn laïi ñaïi dieän cho taäp ñoaøn phong kieán thoáng trò cuõ. Vì vaäy ñaõ chuû tröông duy trì tình traïng kinh teá xaõ hoäi cuõ, taêng cöôøng tính chuyeân cheá nhaèm baûo veä quyeàn thoáng trò cuûa mình. - Trong boái caûnh Lòch söû ñoù caùc giai caáp trong xaõ hoäi Vieät Nam khoâng coù gì thay ñoåi song tình hình caùc giai caáp vaø moái quan heä giöõa caùc giai caáp trong xaõ hoäi ít nhieàu coù söï bieán ñoåi. - HS nghe, ghi nhôù. * Xaõ hoäi: - GV yeâu caàu HS nghe theo SGK ñeå - Trong xaõ hoäi söï phaân chia thaáy ñöôïc söï phaân hoaù caùc giai caáp giai caáp ngaøy caøng caùch trong xaõ hoäi Vieät Nam döôùi thôøi bieät: Nguyeãn. + Giai caáp thoáng trò bao goàm - HS theo doõi SGK. vua quan, ñòa chuû, cöôøng haøo. - GV choát yù: + Giai caáp bò trò bao goàm ñaïi GV coù theå giaûng giaûi theâm veà ña soá laø noâng daân. tình hình cuûa caùc giai caáp trong xaõ - Teä tham quan oâ laïi thôøi hoäi thôøi Nguyeãn. Nguyeãn raát phoå bieán. Trieàu ñình nhaø Nguyeãn ñaõ coá gaéng hoaøn chænh boä maùy song - ÔÛ noâng thoân ñòa chuû khoâng ngaên chaën ñöôïc söï phaùt cöôøng haøo öùc hieáp nhaân trieån cuûa teä tham quan oâ laïi. daân. + Döôùi thôøi Nguyeãn hieän töôïng quan laïi tham nhuõng saùch nhieãu nhaân daân raát phoå bieán. GV coù theå trích ñoïc caùc caâu ca dao, lôøi vua Töï Ñöùc trong SGK ñeå minh hoaï. + ÔÛ noâng thoân boïn ñòa chuû cöôøng haøo tieáp tuïc hoaønh haønh, öùc hieáp nhaân daân. GV trích ñoïc lôøi Nguyeãn Coâng Tröù ñeå minh hoaï thöôøng xuyeân. + Nhaø nöôùc coøn huy ñoäng söùc ngöôøi, söùc cuûa ñeå phuïc vuï nhöõng coâng trình xaây döïng kinh thaønh, laêng taåm, dinh thöï… - HS nghe, ghi cheùp. Hoaït ñoäng 2: Caû lôùp, caù nhaân * Ñôøi soáng nhaân daân: - GV giaûng tieáp: Trong boái caûnh - Döôùi thôøi Nguyeãn nhaân daân Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Trang 167

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng vua, quan nhö vaäy, ñôøi soáng cuûa phaûi chòu nhieàu gaùnh naëng. nhaân daân ra sao? + Phaûi chòu caûnh söu cao, - HS theo doõi SGK traû lôøi. thueá naëng. - GV boå sung choát yù: + Cheá ñoä lao dòch naëng neà. Minh hoaï: Nhaø nöôùc chia vuøng ñeå + Thieân tai, maát muøa, ñoùi ñaùnh thueá raát naëng, toâ töùc cuûa keùm thöôøng xuyeân. ñòa chuû cuõng khaù cao. Moãi naêm moät ngöôøi daân ñinh phaûi chòu 60 ngaøy lao ñoäng naëng nhoïc. GV ñoïc baøi veø cuûa ngöôøi ñöông thôøi noùi veà noãi khoå cuûa ngöôøi daân trong saùch höôùng daãn GV phaàn tö lieäu tham khaûo trang 126. - GV phaùt vaán: Em nghó theá naøo veà ñôøi soáng cuûa nhaân daân ta döôùi → Ñôøi soáng cuûa nhaân daân thôøi Nguyeãn? So saùnh vôùi theá kyû cöïc khoå hôn so vôùi caùc trieàu tröôùc. ñaïi tröôùc. - GV coù theå gôïi yù: thôøi Leâ sô coù ⇒ Maâu thuaãn xaõ hoäi leân cao caâu ca: Thôøi vua Thaùi Toå, Thaùi buøng noå caùc cuoäc ñaáu tranh. Toâng… coøn thôøi nhaø Nguyeãn ñôøi soáng cuûa nhaân daân ra sao? - HS suy nghó, traû lôøi. - GV nhaän xeùt, keát luaän. - HS nghe, ghi cheùp. Hoaït ñoäng 3: Caû lôùp, Caù nhaân II. PHONG TRAØO ÑAÁU TRANH - GV coù theå ñaët vaán ñeà: ÔÛ CUÛA NHAÂN DAÂN VAØ BINH nhöõng thôøi kyø tröôùc chuùng ta ñaõ LÍNH töøng ñöôïc chöùng kieán nhöõng cuoäc noåi daäy cuûa nhaân daân choáng laïi trieàu ñình phong kieán thöôøng dieãn ra ôû moãi thôøi ñaïi, coøn döôùi thôøi Nguyeãn phong traøo ñaáu tranh cuûa nhaân daân ta coù ñaëc ñieåm gì khaùc vôùi tröôùc? Chuùng ta seõ cuøng tìm hieåu. - HS nghe, ñònh hình muïc tieâu hoïc taäp. - GV yeâu caàu HS töï ñoïc SGK toùm taét nhöõng neùt chính veà phong traøo ñaáu tranh cuûa nhaân daân vaø binh lính döôùi thôøi Nguyeãn. - HS döïa vaøo SGK töï toùm taét vaøo vôû ghi nhöõng neùt chính veà phong - Nöûa ñaàu theá kæ XIX nhöõng traøo. cuoäc khôûi nghóa cuûa noâng - GV: Sau khi HS töï toùm taét, GV yeâu daân noå ra raàm roä ôû khaép caàu moät HS töï trình baøy phaàn minh nôi. Caû nöôùc coù tôùi 400 ñaõ laøm vaøo vôû vaø goïi tieáp HS cucoâ5 khôûi nghóa. khaùc nhaän xeùt, boå sung. - Tieâu bieåu: - GV ñöa ra thoâng tin phaûn hoài cuûa + Khôûi nghóa Phan Baù Vaønh Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Trang 168

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø mình ñeå giuùp HS hoaøn thieän phaàn töï hoïc cuûa mình thoâng tin phaûn hoài cuûa GV coù theå ñöa leân treân maùy chieáu hoaëc vieát vaøo khoå giaáy Ao treo treân baûng. - GV coù theå ñaøm thoaïi HS veà Phan Baù Vaønh vaø Cao Baù Quaùt: + Phan Baù Vaønh thuû lónh phong traøo noâng daân ôû Baéc Kyø, ngöôøi laøng Minh Giaùm (Vuõ Thö – Thaùi Bình), gioûi voõ. Naêm 1821 – 1822 vuøng Chaâu thoå Soâng Hoàng gaëp ñoùi lôùn, trong khi ñoù Nhaø nöôùc phong kieán vaø boïn ñòa chuû cöôøng haøo laïi taêng cöôøng boùc loät, nhaân daân Nam Ñònh, Thaùi Bình, Haûi Döông baát bình noåi leân choáng ñoái, Phan Baù Vaønh nhaân ñoù laáy laøng Minh Giaùm laøm nôi taäp hôïp löïc löôïng phaùt ñoäng khôûi nghóa. Nghóa quaân ñi ñeán ñaâu ñeàu laáy cuûa nhaø giaøu chia cho daân ngheøo vì vaäy ñöôïc nhieàu ngöôøi höôûng öùng, khôûi nghóa lan roäng. Naêm 1826 Minh Maïng huy ñoäng löïc löôïng ñaøn aùp khôûi nghóa, vì vaäy nghóa quaân phaûi ruùt veà xaây döïng caên cöù ôû Traø Luõ (Nam Ñònh). Naêm 1827 quaân trieàu ñình taán coâng Traø Luõ, Phan Baù Vaønh bò gieát, khôûi nghóa thaát baïi. Laøng traø Luõ bò taøn phaù. + Cao Baù Quaùt (1808 – 1855). Queâ ôû Phuù Thuî – Gia Laâm – Haø Noäi. Naêm 1831 ñoå cöû nhaân, thuôû nhoû soáng ngheøo nhöng nhaân caùch cöùng raén, noåi tieáng vaên hay chöõ toá. Nhöng maáy laàn thi hoäi ñeàu phaïm quy neân bò ñaùnh hoûng; naêm 1841 laøm quan Boä leã taïi Hueá. Naêm 1847 laøm ôû Vieän haøn Laâm, sôùm nhaän roõ boä maët xaáu xa cuûa vua quan trieàu ñình, oâng töø quan. Cao Baù Quaùt laø nhaø thô lôùn, ngöôøi ñöông thôøi ca ngôïi “vaên nhö Sieâu, Quaùt voâ Tieàn Haùn”. OÂng ñeå laïi haøng nghìn baøi thô chöõ Noâm vaø chöõ Haùn, theå hieän roõ baûn lónh, taøi naêng vaø yù chí cuûa oâng, luoân ñeà cao caùc anh huøng daân toäc, caùc nhaø Nho nhaân caùch, phaûn aùnh noãi cöïc

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng buøng noå naêm 1821 ôû Sôn Nam Haï (Thaùi Bình) môû roäng ra haûi Döông, An Quaûng ñeán naêm 1827 bò ñaøn aùp. + Khôûi nghóa Cao Baù Quaùt buøng noå naêm 1854 ôû ÖÙng Hoaø – Haø Taây, môû roäng ra Haø Noäi, Höng yeân ñeán naêm 18ü bò ñaøn aùp. + Naêm 1833 moät cuoäc noåi daäy cuûa binh lính do leâ vaên Khoâi chæ huy noå ra ôû Phieân An (Gia Ñònh), laøm chuû caû Nam Boä → naêm 1835 bò daäp taét.

Trang 169

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

khoå cuûa daân ngheøo. Naêm 1853, 1854 caùc tænh baéc Ninh, sôn taây bò haïn haùn, chaâu chaáu hoaønh haønh caén phaù luùa, nhaân daân ñoùi khoå, loøng ngöôøi baát maõn vôùi trieàu ñình. Nhaân cô hoäi naøy oâng toå chöùc khôûi nghóa, trôû thaønh thuû lónh cuûa khôûi nghóa noâng daân. Do bò baïi loä neân khôûi nghóa chæ keùo daøi ñöôïc maáy thaùng. Cao Baù Quaùt hy sinh taïi traän ñòa. Sau ñoù trieàu ñình Töï Ñöùc ra leänh tru di 2 hoï. Baø con noäi, ngoaïi cuûa Cao Baù Quaùt nhieàu ngöôøi bò gieát haïi. Saùch vôû cuûa oâng cuõng bò ñoát huyû. - HS nghe, ghi nhôù veà nhöõng nhaân vaät Lòch söû. Hoaït ñoäng 4: Caù nhaân - GV phaùt vaán: Qua nhöõng neùt chính veà phong traøo ñaáu tranh cuûa noâng daân thôøi Nguyeãn em ruùt ra ñaëc ñieåm cuûa phong traøo? - HS döïa vaøo phong traøo, so saùnh traû lôøi. - GV boå sung, keát luaän veà ñaëc ñieåm cuûa phong traøo. - HS nghe, ghi cheùp .

- Ñaëc ñieåm: + Phong traøo ñaáu tranh cuûa nhaân daân noå ra ngay töø ñaàu theá kyû khi nhaø Nguyeãn vöøa leân caàm quyeàn. + Noå ra lieân tuïc, soá löôïng lôùn. + Coù cuoäc khôûi nghóa quy moâ lôùn vaø thôøi gian keùo daøi nhö khôûi nghóa Phan Baù Vaønh, Leâ Vaên Khoâi. Hoaït ñoäng 5: III. ÑAÁU TRANH CUÛA CAÙC - GV giaûng giaûi: Do taùc ñoäng cuûa DAÂN TOÄC ÍT NGÖÔØI phong traøo noâng daân vaø do tình hình chung cuûa xaõ hoäi caùc daân toäc ít ngöôøi ñaõ noåi daäy ñaáu tranh. - HS nghe, ghi nhôù veà nguyeân nhaân caùc daân toäc noåi daäy ñaáu tranh laø do: + Taùc ñoäng cuûa phong traøo noâng daân treân khaép caû nöôùc. + Caùc daân toäc ít ngöôøi noùi rieâng vaø nhaân daân ta döôùi thôøi Nguyeãn noùi chung ñeàu coù maâu thuaãn, baát maõn vôùi trieàu ñình. - Nöûa ñaàu theá kyû XIX caùc - GV tieáp tuïc trình baøy nhöõng neùt daân toäc ít ngöôøi nhieàu laàn chính veà phong traøo ñaáu tranh cuûa noåi daäy choáng chính quyeàn. caùc daân toäc mieàn nuùi. + ÔÛ phía baéc: Coù cuoäc khôûi - HS nghe, ghi cheùp. nghóa cuûa ngöôøi Taøy ôû Cao Baèng (1833 – 1835) do Noâng Vaên Vaân laõnh ñaïo.

Trang 170

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng + ÔÛ phía Nam: Coù cuoäc khôûi nghóa cuûa ngöôøi Kh’me ôû mieàn Taây Nam Boä. ⇒ Giöõa theá kyû XIX caùc cuoäc khôûi nghóa taïm laéng khi Phaùp chuaån bò xaâm löôïc nöôùc ta.

4. Cuûng coá - Nhaän xeùt chung veà tình hình nöôùc ta döôùi thôøi Nguyeãn: Döôùi thôøi Nguyeãn maëc duø trieàu ñình ñaõ coá gaéng oån ñònh neàn thoáng trò, vaø ñaõ coù coáng hieán nhaát ñònh treân moät soá lónh vöïc, nhaát laø lónh vöïc vaên hoaù, song trong boái caûnh theá giôùi vaø ñaát nöôùc ñaët ra nhöõng thaùch thöùc, yeâu caàu phaûi töï cöôøng thì nhaø Nguyeãn ñaõ khoâng ñaùp öùng vaø laøm cho caùc maâu thuaãn xaõ hoäi caøng gian taêng, phong traøo ñaáu tranh phaûn ñoái chính quyeàn dieãn ra lieân tuïc laøm cho xaõ hoäi Vieät Nam thôøi Nguyeãn, nhö moät hoïc giaû phöông taây nhaän xeùt: “ñang leân côn soát traàm troïng”. 5. Daën doø - HS hoïc baøi, oân taäp Lòch söû Vieät Nam coå – trung ñaïi. - Laøm baøi taäp trong SGK.

Trang 171

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 SÔ KEÁT LÒCH SÖÛ VIEÄT NAM TÖØ NGUOÀN GOÁC ÑEÁN GIÖÕA THEÁ KYÛ XIX Baøi 27 QUAÙ TRÌNH DÖÏNG NÖÔÙC VAØ GIÖÕ NÖÔÙC I. MUÏC TIEÂU BAØI HOÏC Sau khi hoïc xong yeâu caàu HS naém ñöôïc. 1. Kieán thöùc - Nöôùc Vieät Nam coù Lòch söû giöõ nöôùc laâu ñôøi, traûi qua nhieàu bieán ñoäng thaêng traàm. - Trong quaù trình toàn taïi, phaùt trieån nhaân daân ta ñaõ töøng böôùc hôïp nhaát, ñoaøn keát xaây döïng moät quoác gia thoáng nhaát, coù toå chöùc Nhaø nöôùc hoaøn chænh, coù neàn kinh teá ña daïng oån ñònh, coù neàn vaên hoaù töôi ñeïp giaøu baûn saéc rieâng ñaët neàn moùng vöõng chaéc cho söï vöôn leân cuûa caùc theá heä noái tieáp. - Trong quaù trình lao ñoäng saùng taïo, xaây döïng ñaát nöôùc, nhaân daân Vieät Nam coøn phaûi lieân tuïc caàm vuõ khí chung söùc, ñoàng loøng tieán haønh haøng loaït caùc cuoäc khaùng chieán choáng giaëc ngoaïi xaâm baûo veä ñoäc laäp Toå Quoác. 2. Tö töôûng - Boài döôõng loøng yeâu nöôùc vaø nieàm töï haøo daân toäc. - Boài döôõng yù thöùc vöôn leân trong hoïc taäp, xaây döïng vaø baûo veä toå quoác. 3. Kyõ naêng - Reøn kyõ naêng toång hôïp vaán ñeà, so saùnh, phaân tích. II. TIEÁN TRÌNH TOÅ CHÖÙC DAÏY - HOÏC 1. Kieåm tra baøi cuõ Caâu hoûi: Trình baøy xaõ hoäi Vieät Nam nöûa ñaàu theá kyû XIX so saùnh vôùi theá kyû XVIII. 2. Môû baøi Töø buoåi ñaàu xaây döïng ñaát nöôùc cho ñeán giöõa theá kyû XIX, daân toäc Vieät Nam ñaõ traûi qua moät quaù trình lao ñoäng, chieán ñaáu ñaày hy sinh gian khoå, song cuõng heát söùc anh duõng, kieân cöôøng, ñeå khaùi quaùt laïi caùc thôøi kyø xaây döïng phaùt trieån ñaát nöôùc vaø coâng cuoäc baûo veä Toå quoác, chuùng ta cuøng hoïc baøi 27.

3. Toå chöùc daïy hoïc baøi môùi

Trang 172

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 * Hoaït ñoäng 1: Caù nhaân Tröôùc heát, GV keû moät baûng, thoáng keâ noäi dung cô baûn cuûa caùc thôøi kyø xaây döïng vaø phaùt trieån ñaát nöôùc leân baûng, theo maãu: A. Kieán thöùc cô baûn I. Caùc thôøi kyø phaùt trieån vaø xaây döïng ñaát nöôùc: Noäi dung chuû yeáu Thôøi kyø

Chính trò

Kinh teá

Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Vaên hoaù – giaùo duïc

Xaõ hoäi

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

- HS keû maãu baûng thoáng keâ vaøo vôû. - GV phaùt vaán: Lòch söû daân toäc töø thôøi döïng nöôùc ñeán theá kyû XIX chia laøm maáy thôøi kyø? Ñoù laø nhöõng thôøi kyø naøo? - HS suy nghó, nhôù laïi kieán thöùc ñaõ hoïc ñeå traû lôøi: - GV nhaän xeùt vaø phaân kyø Lòch söû daân toäc theo SGK ñoàng thôøi ghi caùc thôøi kyø vaøo coät ñaàu tieân cuûa baûng thoáng keâ: + Thôøi kyø döïng nöôùc theá kyû XII TCN ñeán ñaàu theá kyû II TCN (thôøi Baéc thuoäc thôøi töø theá kyû I – X). + Giai ñoaïn ñaàu cuûa theá kyû thôøi kyø XVI – XVIII. + Vieät Nam nöûa ñaàu theá kyû XIX. - HS ghi cheùp. Hoaït ñoäng 2: Caû lôùp vaø caù nhaân - GV chia lôùp laøm 4 nhoùm (coù theå chia theo toå) sau ñoù phaân coâng: + Nhoùm 1: Thaûo luaän vaø ñieàn vaøo baûng thoáng keâ tình hình chính trò toå chöùc boä maùy Nhaø nöôùc, qua caùc thôøi kyø. Thoáng keâ caùc trieàu ñaïi phong kieán Vieät Nam töø theá kyû X – XIX. + Nhoùm 2: Thaûo luaän vaø ñieàn vaøo baûng thoáng keâ neùt cô baûn veà tình hình kinh teá nöôùc ta qua caùc thôøi kyø. + Nhoùm 3: Thaûo luaän vaø ñieàn vaøo baûng thoáng keâ nhöõng neùt

Trang 173

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

chính veà tình hình tö töôûng vaên hoaù giaùo duïc ,cuûa nöôùc ta qua caùc thôøi kyø. + Nhoùm 4: Thaûo luaän veà tình hình xaõ hoäi caùc moái quan heä xaõ hoäi qua caùc thôøi kyø. - HS thaûo luaän nhoùm vaø töï ñieàn vaøo baûng thoáng keâ noäi dung ñöôïc phaân coâng, cöû moät ñaïi dieän trình baøy tröôùc lôùp. - GV goïi ñaïi dieän caùc nhoùm traû lôøi. - HS ñaïi dieän caùc nhoùm traû lôøi, HS khaùc chuù yù nghe, ghi nhôù. Coù theå ñaët caâu hoûi cho caùc nhoùm khaùc neáu coù thaéc maéc. - GV: Sau khi caùc nhoùm trình baøy xong GV coù theå ñöa ra thoâng tin phaûn hoài baèng caùch treo leân baûng moät baûng thoáng keâ ñaõ chuaån bò saün theo maãu döôùi. ND chuû yeáu Thôøi kyø Thôøi kyø döïng nöôùc VII TCN – II TCN (Töø theá kyû I – X bò phong kieán phöông Baéc ñoâ hoä – Baéc thuoäc)

- Giai ñoaïn ñaàu cuûa thôøi kyø phong kieán ñoäc laäp X – XV, giai ñoaïn ñaát nöôùc

Chính trò

Kinh teá

- Theá kyû VII TCBN – II TCN Nhaø nöôùc Vaên Lang – AÂu Laïc thaønh laäp ôû Baéc Boä ⇒ Boä maùy Nhaø nöôùc quaân chuû coøn sô khai. - Theá kyû II TCN ôû Nam Trung boä laâm aáp, Chaêm pa ra ñôøi. - Theá kyû I TCN quoác gia Phuø Nam ra ñôøi ôû Taây nam Boä. TCN Nhaø nöôùc quaân chuû phong kieán ra ñôøi ⇒ theá kyû XV hoaøn chænh boä maùy Nhaø nöôùc töø Trung öông ñeán ñòa phöông.

Noâng nghieäp troàng luùa nöôùc. - TCN deät, goám, laøm ñoà trang söùc. - ñôøi soáng vaät chaát ñaïm baïc, giaûn dò, thích öùng vôùi töï nhieân. Nhaø nöôùc quan taâm ñeán saûn xuaát ⇒ noâng nghieäp. - TCN – TN

Vaên hoaù – giaùo duïc Tín ngöôõng: Ña phaàn. - Ñôøi soáng tinh thaàn phong phuù, ña daïng, chaát phaùt. - Giaùo duïc töø naêm 1070 ñöôïc toân vinh ngaøy caøng phaùt trieån.

Xaõ hoäi Quan heä vua toâi gaàn guõi, hoaø dòu.

- Nho giaùo, Quan Phaät giaùo heä xaõ thònh haønh, hoäi chöa Nho giaùo phaùt ngaøy caøng trieån ñöôïc ñeà thaønh cao. maâu

Trang 174

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 ND chuû Chính trò yeáu Thôøi kyø bò chia caét - Chieán tranh phong XVI - XVIII kieán ⇒ ñaát nöôùc chia caét laøm 2 mieàn: Ñaøng Trong, Ñaøng Ngoaøi vôùi 2 chính quyeàn rieâng. ⇒ Neàn quaân chuû khoâng coøn vöõng chaéc nhö tröôùc.

Vieät Nam - Naêm 1820 nhaø nöûa ñaàu Nguyeãn thaønh laäp theá kyû XIX duy trì boä maùy Nhaø nöôùc quaân chuû chuyeân cheá phong kieán. Song neàn quaân chuû phong kieán ñaõ böôùc vaøo khuûng hoaûng suy vong.

Kinh teá phaùt trieån. Ñôøi soáng kinh teá cuûa nhaân daân ñöôïc oån ñònh. - Theá kyû XVII kinh teá phuïc hoài. + NN: oån ñònh vaø phaùt trieån nhaát laø ôû Ñaøng Trong. + Kinh teá haøng hoaù phaùt trieån maïnh giao löu vôùi nöôùc ngoaøi môû roäng taïo ñieàu kieän cho caùc ñoâ thò hình thaønh, höùng khôûi Chính saùch ñoùng cöûa cuûa nhaø Nguyeãn ñaõ haïn cheá söï phaùt trieån cuûa neàn kinh teá. Kinh teá Vieät Nam trôû neân laïc haäu

Vaên hoaù – giaùo duïc

Xaõ hoäi

- Vaên hoaù chòu aûnh höôûng caùc yeáu toá beân ngoaøi song vaãn mang ñaäm ñaø baûn saéc daân toäc. - Nho giaùo suy thoaùi, Phaät giaùo ñöôïc phuïc hoài. Ñaïo Thieân Chuùa ñöôïc truyeàn baù. - Vaên hoaù tín ngöôõng daân gian nôû roä. - Giaùo duïc tieáp tuïc phaùt trieån song chaát löôïng suy giaûm.

thuaãn ñoái khaùng. Giöõa theá kyû XVIII cheá ñoä phong kieán ôû hai Ñaøng khuûng hoaûng ⇒ phong traøo noâng daân buøng noå, tieâu bieåu laø phong traøo coâng nhaân Taây Sôn.

- Nho giaùo ñöôïc ñoäc toân. - Vaên hoaù giaùo duïc coù nhöõng ñoùng goùp ñaùng keå.

Söï caùch bieät giöõa caùc giai caáp caøng lôùn, maâu thuaãn xaõ hoäi taêng cao ñaàu tranh

Trang 175

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 ND chuû Chính trò

Kinh teá

yeáu Thôøi kyø

Vaên hoaù – giaùo duïc

keùm phaùt trieån.

Xaõ hoäi lieân tuïc buøng noå..

- HS theo doõi so saùnh ñeå hoaøn chænh trong baûng thoáng keâ. Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng Hoaït ñoäng 2: Caû lôùp vaø caù II. Cuoäc khaùng chieán baûo nhaân veä Toå quoác - GV khaùi quaùt: Song song vôùi quaù trình xaây döïng ñaát nöôùc, nhaân daân Vieät Nam lieân tuïc phaûi caàm vuõ khí ñöùng leân choáng ngoaïi xaâm baûo veä Toå Quoác. Sau ñoù GV neâu yeâu caàu HS laäp baûng thoáng keâ caùc cuoäc ñaáu tranh giaønh vaø giöõ ñoäc laäp daân toäc töø theá kyû Baéc thuoäc ñeán theá kyû XVIII. - HS töï laäp baûng thoáng keâ vaøo vôû ghi. - GV: sau khi HS töï laäp baûng GV goïi 1 vaøi em keå teân caùc cuoäc ñaáu tranh cuûa nhaân daân ta, töø thôøi Baéc thuoäc ñeán theá kyû XVIII. + Moät soá em khaùc trình baøy laïi moät cuoäc khaùng chieán tieâu bieåu thôøi Ñaïi Vieät X – XVIII. - Cuoái cuøng GV ñöa ra baûng thoâng tin phaûn hoài caùc cuoäc khaùng chieán baûo veä ñoäc laäp: Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Teân cuoäc ñaáu Vöông tranh trieàu Cuoäc khaùng chieán choáng Toáng thôøi Tieàn Leâ tieàn Leâ (981) Khaùng chieán choáng Thôøi Lyù Toáng thôøi Lyù Khaùng chieán choáng Moâng – nguyeân (theá kyû XIII) Thôøi Traàn

Laõnh ñaïo - Leâ Hoaøn - Lyù Thöôøng Kieät - Vua Traàn (laàn I) - Traàn quoác Tuaán (laàn II – III)

Keát quaû - Thaéng lôïi nhanh choùng - Naêm 1077 keát thuùc thaéng lôïi Caû 3 laàn khaùng chieán ñeàu giaønh thaéng lôïi.

Trang 176

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Teân cuoäc ñaáu tranh Phong traøo ñaáu tranh choáng quaân xaâm löôïc Minh vaø khôûi nghóa Lam Sôn 1407 – 1427

Vöông trieàu

Thôøi Hoà

Khaùng chieán choáng Thôøi Taây quaân Xieâm 1785 Sôn Khaùng chieán choáng Thôøi Taây quaân Thanh Sôn

Laõnh ñaïo

Keát quaû

- Khaùng chieán choáng quaân Minh do nhaø Hoà laõnh ñaïo. - Khôûi nghóa Lam Sôn choáng aùch ñoâ hoä cuûa nhaø Minh do Leâ Lôïi – Nguyeãn Traõi laõnh ñaïo.

- Laät ñoå aùch thoáng trò cuûa nhaø Minh giaønh laïi ñoäc laäp

- Nguyeãn Hueä

- Ñaùnh tan 5 vaïn quaân Xieâm

Vua Quang - Ñaùnh tan 29 vaïn trung (Nguyeãn quaân Thanh Hueä)

Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

- HS theo doõi, so saùnh ñeå hoaøn thieän thoáng keâ cuûa mình: - GV phaùt vaán: Em coù nhaän xeùt gì veà coâng cuoäc chieán ñaáu baûo veä Toå quoác cuûa nhaân daân ta? - HS suy nghó traû lôøi: + Caùc cuoäc khaùng chieán cuûa nhaân daân ta dieãn ra ôû haàu heát caùc theá kyû noái tieáp töø trieàu ñaïi naøy sang trieàu ñaïi khaùc. + Ñeå laïi kyø tích anh huøng ñaùng töï haøo, nhöõng truyeàn thoáng cao quyù töôi ñeïp maõi maõi khaéc saâu vaøo loøng moãi ngöôøi Vieät Nam yeâu nöôùc. 4. Cuûng coá - Caùc giai ñoaïn phaùt trieån, hình thaønh cuûa Lòch söû daân toäc thôøi döïng nöôùc ñeán theá kyû XIX. - Thoâáng keâ caùc trieàu ñaïi trong Lòch söû daân toäc töø X – giöõa XIX. 5. Daën doø Tieáp tuïc oân taäp lòch söû Vieät Nam coå – Trung ñaïi.

Trang 177

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Baøi 28 TRUYEÀN THOÁNG YEÂU NÖÔÙC CUÛA DAÂN TOÄC VIEÄT NAM THÔØI PHONG KIEÁN I. MUÏC TIEÂU BAØI HOÏC Sau khi hoïc xong yeâu caàu HS naém ñöôïc. 1. Kieán thöùc - Vaên hoïc Vieät Nam trong caùc theá kyû tröôùc naêm 1858 ñaõ ñeå laïi cho ñôøi sau moät truyeàn thoáng yeâu nöôùc quyù giaù vaø raát ñaùng töï haøo. - Truyeàn thoáng yeâu nöôùc laø söï keát tinh cuûa nhieàu nhaân toá, söï kieän ñaõ dieãn ra trong moät thôøi kyø lòch söû laâu daøi. - Trong hoaøn caûnh cuûa cheá ñoä phong kieán do taùc ñoäng cuûa tieán trình Lòch söû daân toäc vôùi nhöõng neùt rieâng bieát yeáu toá choáng ngoaïi xaâm, baûo veä ñòa lyù Toå quoác, trôû thaønh neùt ñaëc tröng cuûa truyeàn thoáng yeâu nöôùc Vieät Nam thôøi phong kieán. 2. Tö töôûng - Boài döôõng loøng yeâu nöôùc vaø yù thöùc daân toäc, loøng bieát ôn vôùi caùc anh huøng daân toäc. - Boài döôõng yù thöùc phaùt huy loøng yeâu nöôùc. 3. Kyõ naêng - Reøn luyeän kyõ naêng phaân tích, lieân heä. II. THIEÁT BÒ, TAØI LIEÄU DAÏY - HOÏC - Moät soá ñoaïn trích trong caùc taùc phaåm hay lôøi cuûa danh nhaân. - Löôïc ñoà Vieät Nam thôøi Minh Maïng. III. TIEÁN TRÌNH TOÅ CHÖÙC DAÏY - HOÏC 1. Kieåm tra baøi cuõ - GV goïi 3 HS leân baûng veõ sô ñoà boä maùy Nhaø nöôùc Lyù – Traàn, Leâ sô, Nguyeãn. - GV goïi 1 HS traû lôøi caâu hoûi: haõy trình baøy laïi moät cuoäc khaùng chieán trong Lòch söû daân toäc töø X – XVIII. 2. Daãn daét vaøo baøi môùi Trong Lòch söû gaàn 3000 naêm döïng nöôùc vaø giöõ nöôùc, daân toäc Vieät Nam ñaõ taïo neân nhöõng truyeàn thoáng toát ñeïp trong ñoù noåi baät leân laø truyeàn thoáng yeâu nöôùc – moät truyeàn thoáng cao quyù vöøa ñöôïc hun ñuùc vaø phaùt huy qua haøng ngaøn naêm Lòch söû vöøa thaám ñöôïm vaøo cuoäc soáng ñang töøng ngaøy vöôn cao cuûa daân toäc. Ñeå hieåu ñöôïc quaù trình hình thaønh, phaùt trieån vaø toâi luyeän cuûa truyeàn thoáng

Trang 178

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 yeâu nöôùc trong thôøi kyø phong kieán ñoäc laäp ta cuøng nhau tìm hieåu baøi 28. 3. Toå chöùc daïy hoïc baøi môùi Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng Hoaït ñoäng 1: Caû lôùp – Caù nhaân I. SÖÏ HÌNH THAØNH CUÛA - Tröôùc heát Gv coù theå ñaët caâu TRUYEÀN THOÁNG YEÂU hoûi ñeå taïo söï chuù yù vaø ñònh NÖÔÙC VIEÄT NAM höôùng nhaän thöùc cho HS: Em hieåu theá naøo veà hai khaùi nieäm: truyeàn thoáng vaø truyeàn thoáng yeâu nöôùc? - HS vaän duïng nhöõng hieäu bieát cuûa mình ñeå traû lôøi. - GV nhaän xeùt vaø keát luaän. - Khaùi nieäm: - GV coù theå laáy ví duï veà moät soá + Truyeàn thoáng laø nhöõng truyeàn thoáng cuûa daân toäc ñeå minh yeáu toá veà sinh hoaït xaõ hoäi, hoaï: Truyeàn thoáng yeâu nöôùc, lao phong tuïc, taäp quaùn, loái ñoäng caàn cuø, chòu khoù, chòu ñöïng soáng, ñaïo ñöùc cuûa moät daân gian khoå, ñoaøn keát… tính lòch söû vaø toäc ñöôïc hình thaønh trong quaù phong tuïc truyeàn thoáng nhö: nhuoäm trình ñöôïc löu truyeàn töø ñôøi raêng, aên traàu. Noåi baät nhaát laø naøy sang ñôøi khaùc töø xöa truyeàn thoáng yeâu nöôùc. ñeán nay. - HS nghe, ghi cheùp. - GV giaûng tieáp: Truyeàn thoáng yeâu + Truyeàn thoáng yeâu nöôùc nöôùc coù nguoàn goác töø loøng yeâu cuûa daân toäc Vieät Nam: laø nöôùc. Vaäy loøng yeâu nöôùc coù nguoàn neùt noåi baät trong ñôøi soáng goác töø ñaâu? (baét nguoàn töø nhöõng vaên hoaù tinh thaàn cuûa ngöôøi tình caûm naøo?) vaø truyeàn thoáng Vieät, laø di saûn quyù baùu cuûa yeâu nöôùc ñöôïc hình thaønh nhö theá daân toäc ñöôïc hình thaønh raát naøo? sôùm, ñöôïc cuûng coá vaø phaùt huy qua haøng ngaøn naêm Lòch söû. Hoaït ñoäng 2: Caû lôùp - GV coù theå laáy ví duï: moät con ngöôøi môùi sinh ra coøn nhoû tuoåi khoâng theå khaúng ñònh em beù aáy yeâu nöôùc. Vaäy vôùi moät daân toäc yeâu nöôùc coù nguoàn goác töø ñaâu? Coù töø bao giôø? Vaø hình thaønh nhö theá naøo? - GV yeâu caàu HS theo doõi SGK ñeå lyù giaûi nhöõng vaán ñeà ñaët ra. - HS theo doõi SGK vöøa suy nghó lieân heä traû lôøi. - Loøng yeâu nöôùc baét nguoàn - GV nhaän xeùt, boå sung, vaø keát töø nhöõng tình caûm ñôn giaûn, luaän. trong moät khoâng gian nhoû heïp + GV giaûng tieáp loøng yeâu nöôùc ôû nhö: Tình yeâu gia ñình, yeâu thôøi kyø naøy ñöôïc bieåu hieän ôû yù queâ höông nôi choân nhau caét thöùc coù chung coäi nguoàn: cuøng laø roán, nôi mình sinh soáng gaén con roàng chaùu tieân, cuøng sinh ra töø boù (Ñoù laø nhöõng tình caûm Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Trang 179

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng “Quaû baàu meï …” ôû yù thöùc xaây gaén vôùi ñòa phöông). döïng, baûo veä quoác gia daân toäc - Töø khi hình thaønh quoác gia Vieät, Vaên Lang – AÂu Laïc. daân toäc Vieät: vaên Lang – AÂu - HS nghe, ghi nhôù veà quaù trình hình Laïc nhöõng tình caûm gaén boù thaønh truyeàn thoáng yeâu nöôùc. mang tính ñòa phöông phaùt - GV daãn daét vaán ñeà: Truyeàn trieån thaønh tình caûm roäng thoáng yeâu nöôùc ñöôïc toâi luyeän vaø lôùn – loøng yeâu nöôùc. phaùt huy nhö theá naøo chuùng ta cuøng - ÔÛ thôøi kyø Baéc thuoäc loøng tìm hieåu muïc II: yeâu nöôùc bieåu hieän roõ neùt hôn. + Qua yù thöùc baûo veä nhöõng di saûn vaên hoaù cuûa daân toäc. + Loøng töï haøo veà nhöõng chieán coâng, toân kính caùc vò anh huøng ñeå töø ñoù hình thaønh truyeàn thoáng yeâu nöôùc Vieät Nam. II. PHAÙT TRIEÅN VAØ TOÂI LUYEÄN TRUYEÀN THOÁNG YEÂU NÖÔÙC TRONG CAÙC THEÁ KYÛ PHONG KIEÁN ÑOÄC LAÄP Hoaït ñoäng 3: Caû lôùp, caù nhaân - GV sau moät nghìn Naêmbaéc thuoäc vaø ñaáu tranh choáng Baéc thuoäc, ñeán theá kyû X ñaát nöôùc trôû laïi ñoäc laäp töï chuû vôùi laõnh thoå, tieáng noùi, phong tuïc, taäp quaùn cuûa quaù trình ñaáu tranh beàn bæ cuûa daân toäc. Böôùc sang thôøi kyø ñoäc laäp boái caûnh Lòch söû môùi cuõng ñaët ra nhöõng thaùch thöùc ñoái vôùi loøng yeâu * Boái caûnh Lòch söû nöôùc cuûa ngöôøi Vieät. HS nghe, ghi nhôù - GV phaùt vaán: Em haõy neâu boái caûnh Lòch söû cuûa daân toäc vaø cho bieát boái caûnh aáy ñaët ra yeâu caàu - Ñaát nöôùc trôû laïi ñoäc laäp, gì? töï chuû. - HS döïa vaøo SGK traû lôøi. - Nhöng sau 1000 naêm Baéc - GV nhaän xeùt, boå sung, keát luaän. thuoäc neàn kinh teá trôû neân - GV boå sung, yeâu caàu: Xaây döïng laïc haäu, ñoùi ngheøo. ñaát nöôùc môùi vaø baûo veä Toå quoác - Caùc theá löïc phöông baéc chöa laø moät thöû thaùch vôùi loøng yeâu töø boû aâm möu xaâm löôïc nöôùc cuûa ngöôøi Vieät Nam → loøng phöông Nam. yeâu nöôùc caøng ñöôïc phaùt huy cao → Trong boái caûnh aáy loøng ñoä. yeâu nöôùc ngaøy caøng ñöôïc - HS nghe, ghi cheùp. phaùt huy, toâi luyeän. Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Trang 180

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø Hoaït ñoäng 4: Caû lôùp, Caù nhaân - GV yeâu caàu HS theo doõi SGK ñeå traû lôøi caâu hoûi: Trong 9 theá kyû ñoäc laäp truyeàn thoáng yeâu nöôùc ñöôïc bieåu hieän nhö theá naøo? - HS theo doõi SGK phaùt bieåu. - GV choát yù. - HS nghe, ghi cheùp.

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

- Bieåu hieän: + YÙ thöùc vöôn leân xaây döïng phaùt trieån neàn kinh teá töï chuû, neàn vaên hoaù ñaäm ñaø baûn saéc truyeàn thoáng cuûa daân toäc. + Tinh thaàn chieán ñaáu choáng giaëc ngoaïi xaâm baûo veä ñoäc laäp daân toäc cuûa moãi ngöôøi Vieät. + YÙ thöùc ñoaøn keát moïi taàng lôùi nhaân daân, moïi daân toäc trong coâng cuoäc xaây döïng vaø baûo veä Toå quoác. + Loøng töï haøo daân toäc, bieát ôn toå tieân. + YÙ thöùc vì daân, thöông daân cuûa giai caáp thoáng trò tieán boä – yeâu nöôùc gaén vôùi thöông daân – mang yeáu toá nhaân daân.

+ GV Giaûi thích: Yeâu nöôùc gaén vôùi thöông daân vì truyeàn thoáng yeâu nöôùc ngaøy caøng mang yeáu toá nhaân daân “ngöôøi chôû thuyeàn laø daân, laät thuyeàn cuõng laø daân” → Khoan thö söùc daân deã laøm keá saâu reã, beàn goác, laø “Thöôïng saùch ñeå giöõ nöôùc”. + GV tieåu keát: Nhö vaäy trong caùc theá heä phong kieán ñoäc laäp truyeàn thoáng yeâu nöôùc caøng ñöôïc phaùt huy vaø toâi luyeän, ñaõ laøm neân nhöõng kyø tích anh huøng chieán thaéng veû vang cuûa daân toäc. III. NEÙT ÑAËC TRÖNG CUÛA TRUYEÀN THOÁNG YEÂU NÖÔÙC VIEÄT NAM THÔØI PHONG KIEÁN

Trang 181

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø - GV ñaët vaán ñeà: Qua tìm hieåu ta thaáy truyeàn thoáng yeâu nöôùc cuûa daân toäc Vieät Nam ñöôïc bieåu hieän raát ña daïng ôû nhöõng möùc ñoä khaùc nhau: + Hy sinh, xaû thaân vì nöôùc. + Töï haøo veà ñaát nöôùc, toân kính nhöõng vò anh huøng daân toäc. + Lao ñoäng saùng taïo laøm giaøu cho coäng ñoàng, cho ñaát nöôùc. + Choáng giaëc ngoaïi xaâm, baûo veä ñoäc laäp. + Giöõ gìn di saûn vaên hoaù cuûa daân toäc. + Laøm nhöõng vieäc ích nöôùc, lôïi nhaø… trong ñoù bieåu hieän ñaëc tröng cuûa truyeàn thoáng yeâu nöôùc Vieät Nam thôøi phong kieán laø choáng giaëc ngoaïi xaâm baûo veä ñoäc laäp daân toäc. - HS nghe, ghi nhôù. - GV phaùt vaán: Taïi sao coù theå xem neùt ñaëc tröng cô baûn cuûa truyeàn thoáng yeâu nöôùc Vieät Nam thôøi phong kieán laø choáng giaëc ngoaïi xaâm, baûo veä ñoäc laäp daân toäc? - HS theo doõi SGK keát hôïp vôùi nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc ñeå traû lôøi. - GV boå sung keát luaän. + Ñeå minh hoaï GV yeâu caàu HS ñieåm laïi taát caû caùc cuoäc khaùng chieán vaø khôûi nghóa giaønh vaø giöõ ñoäc laäp daân toäc cuûa nhaân daân ta tröôùc theá kyû XIX. Qua ñoù HS thaáy ñöôïc treân theá giôùi coù leõ khoâng coù daân toäc naøo traûi quaû nhieàu cuoäc chieán choáng xaâm löôïc nhö Vieät Nam. - HS nghe, ghi cheùp. - GV tieåu keát: Nhö vaäy roõ raøng ta thaáy truyeàn thoáng yeâu nöôùc ñöôïc bieåu hieän roõ neùt nhaát trong cuoäc ñaáu tranh choáng ngoaïi xaâm. Vì vaäy ñaáu tranh choáng ngoaïi xaâm trôû thaønh neùt ñaëc tröng cuûa truyeàn thoáng yeâu nöôùc Vieät Nam. Truyeàn thoáng quyù baùu ñoù cuûa nhaân daân Vieät Nam ñaõ ñöôïc phaùt huy cao ñoä qua moïi thôøi ñaïi, ñaõ laøm neân nhöõng chieán coâng hieån haùch

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

- Daân toäc Vieät Nam ñaõ traûi qua nhieàu cuoäc ñaáu tranh choáng giaëc ngoaïi xaâm. - Trong ñaáu tranh choáng giaëc ngoaïi xaâm nhaân daân Vieät Nam ñaõ ñoaøn keát nhaát trí ñoàng loøng vöôït qua gian khoå, hy sinh, phaùt huy taøi naêng, trí tueä, chieán ñaáu duõng caûm giaønh thaéng lôïi cuoái cuøng. - Cuõng trong chieán ñaáu choáng ngoaïi xaâm loøng yeâu nöôùc trôû neân trong saùng chaân thaønh vaø cao thöôïng hôn bao giôø heát. → Ñaáu tranh choáng ngoaïi xaâm, baûo veä ñoäc laäp trôû thaønh neùt ñaëc tröng cuûa truyeàn thoáng yeâu nöôùc Vieät Nam.

Trang 182

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

cho daân toäc, “nhaán chìm taát caû beø luõ baùn nöôùc vaø cöôùp nöôùc” ñöa ñaát nöôùc, daân toäc “vöôït qua moïi söï nguy hieåm khoù khaên”. - Trong coâng cuoäc xaây döïng ñaát nöôùc hieän nay. Vieät Nam ñöùng tröôùc nhöõng khoù khaên thöû thaùch lôùn: Nguy cô tuït haäu, caïnh tranh khoác lieät vôùi beân ngoaøi, nguy cô ñaùnh maát baûn saéc truyeàn thoáng cuûa daân toäc…. Vì vaäy truyeàn thoáng yeâu nöôùc caàn phaûi ñöôïc phaùt huy cao ñoä nöõa. - HS nghe, ghi nhôù. - GV coù theå ñaøm thoaïi vôùi Hs veà nhöõng bieåu hieän cuûa loøng yeâu nöôùc hieän nay, laáy Ví duï vieäc laøm cuï theå, thoâng qua ñoù giaùo duïc HS. 4. Cuûng coá - Quaù trình hình thaønh, toâi luyeän, phaùt huy truyeàn thoáng yeâu nöôùc cuûa nhaân daân Vieät Nam. - Neùt ñaëc tröng cô baûn cuûa truyeàn thoáng yeâu nöôùc. 5. Daën doø - HS hoïc baøi, traû lôøi caâu hoûi theo SGK, doïc tröôùc baøi môùi. PHAÀN BA LÒCH SÖÛ THEÁ GIÔÙI CAÄN ÑAÏI CHÖÔNG I CAÙC CUOÄC CAÙCH MAÏNG TÖ SAÛN (TÖØ GIÖÕA THEÁ KYÛ XVI ÑEÁN CUOÁI THEÁ KYÛ XVIII) Baøi 29 CAÙCH MAÏNG HAØ LAN VAØ CAÙCH MAÏNG ANH I. MUÏC TIEÂU BAØI HOÏC Sau khi hoïc xong baøi hoïc yeâu caàu HS caàn naém ñöôïc: 1. Kieán thöùc - Baøi hoïc giuùp HS hieåu raèng, cuoäc ñaáu tranh cuûa nhaân daân haø Lan laät ñoå vöông trieàu Taây Ban Nha töø giöõa theá kyû XVI laø moät cuoäc caùch maïng tö saûn ñaàu tieân cuûa thôøi kyø Lòch söû caän ñaïi theá giôùi. Caùch maïng tö saûn Anh (theá kyû XVIII) laø söï tieáp tuïc cuoäc taán coâng vaøo cheá ñoä phong kieán chaâu AÂu, môû ñöôøng cho löïc löôïng saûn xuaát tö baûn phaùt trieån.

Trang 183

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 2. Tö töôûng, tình caûm, thaùi ñoä - Caùch maïng tö saûn trong buoåi ñaàu thôøi caän ñaïi theå hieän maët tích cöïc ôû vieäc loaïi boû cheá ñoä phong kieán ôû moät soá quoác gia chaâu aâu, song chæ laø söï thay ñoåi hình thöùc boùc loät naøy baèng hình thöùc boùc loät khaùc maø thoâi. Moät cheá ñoä boùc loät môùi, tinh vi vaø taøn baïo ñang hình thaønh. 3. Kyõ naêng - Reøn luyeän kyõ naêng phaân tích, khaùi quaùt, toång hôïp, ñaùnh giaù söï kieän. II. THIEÁT BÒ, TAØI LIEÄU DAÏY - HOÏC - Baûn ñoà theá giôùi: baûn ñoà caùc vuøng Taây AÂu. - Aûnh OÂ-li-vô Croâm-oen. III. TIEÁN TRÌNH TOÅ CHÖÙC DAÏY - HOÏC 1. Giôùi thieäu baøi môùi GV khaùi quaùt: Giai ñoaïn haäu kyø trung ñaïi (theá kyû XV – XVII), cheá ñoä phong kieán khuûng hoaûng, suy vong. Giai caáp tö saûn tuy môùi ra ñôøi nhöng ñaõ nhanh choùng khaúng ñònh theá löïc kinh teá ngaøy caøng lôùn maïnh cuûa mình. Cuoäc ñaáu tranh cuûa giai caáp tö saûn choáng cheá ñoä phong kieán theå hieän tröôùc heát treân lónh vöïc toân giaùo, vaên hoaù, ngheä thuaät… laø böôùc doïn ñöôøng cho nhöõng cuoäc caùch maïng tö saûn khoâng theå traùnh khoûi ôû taây AÂu. Nhöng vì sao, nhöõng cuoäc caùch maïng tö saûn sôùm noå ra ôû “vuøng ñaát thaáp” vaø xöù sôû “söông muø” YÙ nghóa cuûa nhöõng söï kieän ñoù ñoái vôùi tieán trình cuûa Lòch söû nhaân loaïi ra sao? Chuùng ta seõ nghieân cöùu laøm saùng toû vaán ñeà naøy trong baøi hoïc hoâm nay. 2. Toå chöùc daïy hoïc baøi môùi Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø Hoaït ñoäng 1: - GV giôùi thieäu treân baûn ñoà vò trí cuûa Haø Lan tröôùc Caùch maïng (Goàm laõnh thoå caùc nöôùc Haø Lan, Bæ, Luyxaêmbua vaø moät soá vuøng Ñoâng Baéc Phaùp) vaø giaûi thích vì sao vuøng ñaát naøy coù teân goïi laø “Neâñeùclan” (Vuøng ñaát thaáp). - GV: Döïa vaøo ñaâu ñeå noùi raèng, ñaàu theá kyû XVI Neâñeùclan laø moät trong nhöõng vuøng kinh teá TBCN phaùt trieån nhaát Chaâu AÂu? HS coù theå tìm thaáy caâu traû lôøi qua kieán thöùc trong SGK. - GV daãn daét: Söï phaùt trieån kinh teá TBCN coù aûnh höôûng theá naøo ñeán tình hình xaõ hoäi Neâñeùclan? Sau

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng  Caùch maïng Haø Lan

- Töø ñaàu theá kyû XVI Neâñeùclan laø moät trong nhöõng vuøng kinh teá TBCN phaùt trieån nhaát chaâu AÂu. - Giai caáp tö saûn Neâñeùclan ra ñôøi, theá löïc kinh teá ngaøy caøng lôùn maïnh.

Trang 184

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø khi trình baøy tình hình kinh teá, xaõ hoäi cuûa Neâñeùclan döôùi thôøi cai trò cuûa chính quyeàn phong kieán Taây Ban Nha, GV höôùng daãn HS nhaän thöùc: + Vì sao tö töôûng caûi caùch toân giaùo cuûa Canvanh nhanh choùng ñöôïc nôi naøy chaáp nhaän. + Tö töôûng caûi caùch ñoù laø söï doïn ñöôøng cho moät cuoäc caùch maïng. Hoaït ñoäng 2: - HS ñoïc SGK toùm taét nhöõng thaønh quaû chuû yeáu cuûa quaù trình ñaáu tranh keùo daøi suoát 4 thaäp kyõ cuoái theá kyû XVI nhö: + Giaûi phoùng caùc tænh mieàn Baéc. + Phaân hoaù löïc löôïng keû thuø. + Hoäi nghò caùc tænh mieàn Baéc (U – treách) vôùi nhieàu quyeát saùch quan troïng. + Chính quyeàn phong kieán Taây ban Nha suïp ñoå. + Nöôùc coäng hoaø tö saûn (Haø Lan) ra ñôøi … - GV gôïi yù ñeå HS nhaän thöùc: Caùch maïng tö saûn chæ thay theá hình thöùc boùc loät naøy baèng hình thöùc boùc loät khaùc, giai caáp boùc loät naøy baèng giai caáp boùc loät khaùc, cheá ñoä khoâng thay ñoåi.

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng - Thaùng 8 / 1566 nhaân daân mieàn Baéc Neâñeùclan khôûi nghóa, löïc löôïng phaùt trieån maïnh, laøm chuû nhieàu nôi.

- Naêm 1609 Hieäp ñònh ñình chieán döôïc kyù keát, nhöng ñeán naêm 1648 môùi ñöôïc coâng nhaän ñoäc laäp. YÙ nghóa: + Laø cuoäc caùch maïng tö saûn ñaàu tieân treân theá giôùi.

+ Môû ñöôøng cho chuû nghóa TB Haø Lan phaùt trieån. + Môû ra thôøi ñaïi môùi – buøng noå caùc cuoäc caùch maïng tö saûn. + Haïn cheá: Quan heä saûn xuaát phong kieán coøn toàn taïi ôû moät soá nôi, nhaân daân khoâng ñöôïc höôûng quyeàn lôïi Kinh teá, Chính trò. Hoaït ñoäng 3: 2. Caùch maïng tö saûn Anh - Söï phaùt trieån cuûa neàn kinh teá a. Tình hình nöôùc Anh tröôùc Anh ñöôïc theå hieän nhö theá naøo? GV caùch maïng höôùng daãn HS döïa vaøo SGK ñeå nhaän Kinh teá: ñaàu theá kæ XVII, neàn thöùc noäi dung cô baûn theo logic sau: kinh teá nöôùc Anh phaùt trieån - Söï phaùt trieån cuûa coâng tröôøng nhaát Chaâu AÂu. thuû coâng daàn laán aùt phöôøng hoäi. Saûn phaåm taêng nhanh veà soá löôïng vaø chaát löôïng kích thích hoaït ñoäng ngoaïi thöông phaùt trieån nhaát laø ngaønh len daï, buoân baùn noâ leä da ñen. - Söï phaùt trieån ngaønh len daï keùo Xaõ hoäi: Tö saûn, quyù toäc môùi theo söï phaùt trieån cuûa ngheà nuoâi giaøu leân nhanh choùng. cöøu. Do vaäy moät boä phaän quyù toäc Anh chuyeån sang kinh doanh haøng hoaù theo höôùng TBCN, trôû thaønh quyù toäc môùi.

Trang 185

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø GV mieâu taû caûnh “Raøo ñaát cöôùp ruoäng” (Hình aûnh “Cöøu aên thòt ngöôøi” cuûa nhaø vaên Tomat Morô), sau ñoù höôùng daãn HS lyù giaûi vì sao tö saûn, quyù toäc môùi ôû Anh giaøu leân nhanh choùng nhö vaäy. - Söï baûo thuû, laïc haäu vaø phaûn ñoäng cuûa cheá ñoä phong kieán Anh theå hieän nhö theá naøo? Sau khi HS döïa vaøo SGK traû lôøi caâu hoûi treân, GV tieáp tuïc daãn daét HS giaûi quyeát vaán ñeà: Maâu thuaãn trong loøng xaõ hoäi Anh bieåu hieän nhö theá naøo? Höôùng giaûi quyeát maâu thuaãn ñoù? GV höôùng daãn HS theo doõi nhöõng dieãn bieán chính cuûa caùch maïng (coù theå laäp baûng nieân bieåu söï kieän theo döõ lieäu sau). + 1642 – 1648: Noäi chieán (vua – Quoác hoäi) + 1649: Xöû töû vua, thaønh laäp nöôùc coäng hoaø. + 1653: Laäp neàn ñoäc taøi. + 1688: Quoác hoäi chính bieán, xaùc laäp cheá ñoä quaân chuû laäp hieán. Döïa vaøo nieân bieåu, höôùng daãn HS naém ñöôïc höôùng phaùt trieån cuûa caùch maïng Anh qua caùc moác chính, sau ñoù lyù giaûi vaán ñeà: + Vì sao caùch maïng Anh coù söï thoaû hieäp giöõa Quoác hoäi vôùi löïc löôïng phong kieán cuõ? + Vì sao noùi caùch maïng Anh laø cuoäc caùch maïng baûo thuû? Ñieåm quan troïng maø GV caàn khaéc hoaï ñeå HS nhaän thöùc saâu saéc veà thaùi ñoä hai maët cuûa giai caáp tö saûn Anh. Khi chöa ñuû maïnh, vì lôïi ích cuûa giai caáp mình, chuùng khoâng chæ löøa phænh quaàn chuùng ñöùng leân tranh ñaáu choáng cheá ñoä phong kieán, maø coøn loâi keùo caû moät boä phaän quyù toäc môùi (töøng laø keû thuø cuûa mình tröôùc ñoù) taïo neân moät lieân minh chính trò môùi. Khi caùch maïng thaønh coâng, giai caáp tö saûn phaûn boäi laïi quaàn chuùng caùch maïng, ñoàng thôøi

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

Chính trò: Cheá ñoä phong kieán kìm haõm löïc löôïng saûn xuaát TBCN.

Caùch maïng buøng noå. b. Dieãn bieán cuûa caùch maïng: (theo doõi nieân bieåu naém söï kieän chính) + Naêm 1642 – 1648: noäi chieán aùc lieät (Vua – Quoác hoäi). + Naêm 1449: xöû töû vua, nöôùc coâng hoaø ra ñôøi, caùch maïng ñaït ñeán ñænh cao. + 1653: Neàn ñoäc taøi ñöôïc thieát laäp (moät böôùc tuït luøi). + Naêm 1688: Quoác hoäi tieán haønh chính bieán, sau ñoù cheá ñoä quaân chuû laäp hieán ñöôïc xaùc laäp.

c. YÙ nghóa Laät ñoå cheá ñoä phong kieán, môû ñöôøng cho CNTB ôû Anh phaùt trieån. Môû ra thôøi kyø quaù ñoä töø cheá ñoä Phong kieán sang cheá ñoä tö baûn.

Trang 186

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

cuûng coá lieân minh quyù toäc – tö saûn baèng vieäc thieát laäp moät theå cheá chính trò Quaân chuû laäp hieán. Nhaø vua “trò vì” maø khoâng “cai triï” vì khoâng coù thöïc quyeàn. Quyeàn löïc chính trò taäp trung trong tay Quoác Hoäi laäp hieán cuûa giai caáp tö saûn. Duø coøn coù nhöõng haïn cheá nhaát ñònh song saùch maïng tö saûn Anh vaãn coù yù nghóa troïng ñaïi ñoái vôùi Lòch söû theá giôùi. 4. Sô keát baøi hoïc - GV höôùng daãn HS nhaän thöùc vaán ñeà chuû yeáu sau: - Vì sau cuoäc caùch maïng tö saûn Haø Lan noå ra döôùi hình thöùc moät cuoäc chieán tranh giaûi phoùng daân toäc? - Caû hai cuoäc caùch maïng noùi treân coù gì gioáng nhau? - Toång keát noäi dung treân , GV cuûng coá ñeå HS hieåu roõ khaùi nieäm caùch maïng tö saûn (caû noäi haøm vaø ngoaïi dieân cuûa khaùi nieäm). Do nhöõng ñaëc ñieåm, ñieàu kieän hoaøn caûnh Lòch söû, caùch maïng tö saûn ôû 2 nöôùc Haø Lan vaø Anh noå ra döôùi nhöõng hình thöùc khaùc nhau, giaûi quyeát nhöõng nhieäm vuï cuï theå khaùc nhau, nhöng ñeàu höôùng vaøo muïc tieâu chung laø laät ñoå cheá ñoä phong kieán (baát kyø ôû ngoaøi ñoâ hoä hay ñang toàn taïi, thoáng trò trong nöôùc), ñeå môû ñöôøng cho chuû nghóa tö baûn phaùt trieån. Ñaây laø nhöõng söï kieän môû ñaàu cho moät thôøi kyø ñaáu tranh quyeát lieät ñeå giaûi quyeát vaán ñeà “ai thaéng ai” giöõa chuû nghóa tö baûn ñang leân vôùi cheá ñoä phong kieán ñaõ giaø nua, suy taøn, song chöa deã töø boû voõ ñaøi chính trò.

Trang 187

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Baøi 30 CHIEÁN TRANH GIAØNH ÑOÄC LAÄP CUÛA CAÙC THUOÄC ÑÒA ANH ÔÛ BAÉC MÓ I. MUÏC TIEÂU BAØI HOÏC Sau khi hoïc xong baøi hoïc yeâu caàu HS caàn naém ñöôïc: 1. Kieán thöùc Baøi hoïc giuùp HS hieåu raèng, cuoäc chieán tranh giaønh ñoäc laäp cuûa nhaân daân 13 nöôùc thuoäc ñòa Anh ôû Baéc Mó cuoái theá kyû XVIII laø moät cuoäc caùch maïng tö saûn. Vieäc ra ñôøi moät soá nöôùc tö saûn ñaàu tieân ngoaøi Chaâu AÂu laø söï tieáp xuùc cuoäc taán coâng vaøo cheá ñoä phong kieán môû ñöôøng cho löïc löôïng saûn xuaát Tö baûn phaùt trieån, laø söï khaúng ñònh quyeát taâm vöôn leân naèm quyeàn thoáng trò theá giôùi cuûa giai caáp tö saûn. 2. Tö töôûng, tình caûm, thaùi ñoä Chieán tranh giaønh ñoäc laäp thaéng lôïi, hôïp chuûng quoác Hoa Kyø ra ñôøi, goùp phaàn thuùc ñaåy phong traøo ñaáu tranh choáng phong kieán chaâu AÂu vaø phong traøo giaûi phoùng daân toäc ôû Myõ Latinh sau naøy. Tuy vaäy, cheá ñoä noâ leä vaãn toàn taïi ôû Myõ, quaàn chuùng nhaân daân vaãn khoâng ñöôïc höôûng nhöõng thaønh quaû caùch maïng maø hoï phaûi ñoåi baèng xöông maùu cuûa chính mình. 3. Kyõ naêng - Reøn luyeän kyõ naêng söû duïng ñoà duøng tröïc quan, kyõ naêng phaân tích, khaùi quaùt , toång hôïp, ñaùnh giaù söï kieän. II. THIEÁT BÒ, TAØI LIEÄU DAÏY - HOÏC Baûn ñoà 13 thuoäc ñòa Anh ôû Baéc Myõ; aûnh baïo ñoäng ôû Boâxtôn, giooùc giô Oa sinh tôn, ñaïi hoäi luïc ñòa… (GV coù theå löïa choïn nhieàu taøi lieäu tröïc quan sinh ñoäng trong Encarta). III. TIEÁN TRÌNH TOÅ CHÖÙC DAÏY - HOÏC 1. Giôùi thieäu baøi môùi GV coù theå taïo tình huoáng vaøo baøi qua nhieàu caùch khaùc nhau, tuy nhieân caàn chuù yù HS ñaàu caáp raát aán töôïng vôùi caùch dieãn ñaït nheï nhaøng giaøu hình aûnh. Chaúng haïn: Cuoäc caùch maïng tö saûn noå ra treân “vuøng ñaát thaáp” vaø “xöù sôû söông muø” daãu coù yù nghóa troïng ñaïi song chöa ñuû cuûng coá nieàm tin cho ngöôøi ñöông thôøi veà moät thaéng lôïi hoaøn toaøn cuûa giai caáp tö saûn. Lòch söû phaûi chôø ñôïi hôn moät theá kyû sau ñeå chöùng kieán beán bôø Ñaïi Taây Döông moät cuoäc bieán ñoäng chính trò – xaõ hoäi to lôùn ôû 13 thuoäc ñòa Anh, daãn ñeán söï ra ñôøi moät quoác gia tö saûn ñaàu tieân ôû chaâu Myõ. Vì sao ôû nôi ñaây laïi coù theå buøng noå moät cuoäc chieán tranh giaønh ñoäc laäp? Keát quaû cuûa cuoäc chieán ñaõ aûnh höôûng nhö theá naøo ñoái vôùi Lòch söû chaâu Myõ vaø theá giôùi? Chuùng

Trang 188

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 ta seõ nghieân cöùu laøm saùng toû vaán ñeà naøy trong baøi hoïc hoâm nay. 2. Toå chöùc daïy hoïc baøi môùi Phaàn kieåm tra baøi cuõ coù theå ñöôïc tieán haønh tröôùc khi vaøo baøi môùi, hoaëc cuõng coù theå thöïc hieän trong quaù trình tieán haønh baøi nghieân cöùu kieán thöùc môùi). Nhöõng kieán thöùc HS caàn Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø naém vöõng Hoaït ñoäng 1:  Söï phaùt trieån cuûa chuû - GV giôùi thieäu treân baûn ñoà vò trí nghóa Tö baûn ôû Baéc Myõ. cuûa 13 thuoäc ñòa Anh ôû Baéc Myõ vaø Nguyeân nhaân buøng boå neâu caâu hoûi: 13 thuoäc ñòa Anh ñöôïc chieán tranh. ra ñôøi nhö theá naøo? GV gôïi yù ñeå Hs nhôù laïi kieán thöùc cuõ laøm neàn cho nhaän thöùc kieán thöùc môùi. - Nöûa ñaàu theá kyû XVIII, 13 + Cuoäc di daân töø chaâu AÂu sang thuoäc ñòa Anh ñöôïc ra ñôøi doïc Chaâu Mó töø sau phaùt kieán ñòa lyù bôø bieån Ñaïi Taây Döông (1,3 cuûa Critxtop Coâloâmboâ. trieäu ngöôøi). + Quaù trình chinh phuïc ngöôøi Inñian ñuoåi hoï veà phía Taây. + Ñöa noâ leä da ñen töø Chaâu Phi sang khai phaø ñoàn ñieàn… + Neàn kinh teá TBCN ôû 13 thuoäc ñòa Anh phaùt trieån nhö theá naøo? Hoaït ñoäng 2: - HS döïa vaøo SGK ñeå trình baøy söï phaùt trieån kinh teá ôû 2 mieàn (Baéc – Nam), quan troïng hôn laø bieát caùch lyù giaûi vì sao coù söï khaùc nhau veà ngaønh ngheà saûn xuaát ôû caùc khu - Giöõa theá kyû XVIII, neàn coâng vöïc ñoù. thöông nghieäp TBCN ôû ñaây + Mieàn Baéc: Coâng tröôøng thuû phaùt trieån. coâng phaùt trieån nhieàu ngaønh ngheà nhö: Röôïu, thuyû tinh. Luyeän kim, ñoùng taøu, deät, … (Caùc moû kim loaïi quyù taäp trung chuû yeáu ôû mieàn Baéc, caûng Boâxtôn saàm uaát…). + Mieàn Nam: Kinh teá ñoàn ñieàn phaùt trieån, saûn xuaát haøng hoaù noâng nghieäp xuaát khaåu: ngoâ, boâng, mía, thuoác laø… (ñaát ñai phì nhieâu; Söû duïng roäng raõi, boùc loät taøn baïo noâ leä da ñen). Söï phaùt trieån kinh teá ôû 13 thuoäc ñòa ñaët ra nhöõng yeâu caàu gì? Sau khi cho Hs thaûo luaän vaán ñeà naøy, GV caàn nhaán maïnh yeâu caàu - Söï phaùt trieån kinh teá coâng, böùc thieát saûn xuaát, buoân baùn, môû noâng nghieäp thuùc ñaåy thöông mang kinh teá veà phía taây. Tuy nhieân, nghieäp, giao thoâng, thoâng tin, nhöõng mong muoán chính ñaùng ñoù bò thoáng nhaát thò tröôøng, ngoân

Trang 189

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng chính quyeàn Anh quoác ra söùc kiøm ngöõ. haõm. GV tieáp tuïc cho HS thaûo luaän vaán ñeà. - Söï kìm haõm cuûa chính phuû Taïi sao chính phuû Anh laïi kìm haõm Anh laøm cho maâu thuaãn ôû 13 söï phaùt trieån kinh teá ôû thuoäc ñòa? thuoäc ñòa trôû neân gay gaét, Chính phuû Anh ñaõ laøm gì ñeå kiøm daãn ñeán vieäc buøng noå chieán haõm söï phaùt trieån kinh teá thuoäc tranh. ñòa? Haäu quaû cuûa nhöõng chính saùch ñoù ra sao? GV laáy keát quaû thaûo luaän ñeå lyù giaûi nguyeân nhaân daãn ñeán vieäc buøng noå cuoäc chieán tranh ñoøi quyeàn ñoäc laäp cuûa taát caû caùc taàng lôùp nhaân daân 13 thuoäc ñòa Anh. Hoaït ñoäng 3: 2. Dieãn bieán chieán tranh GV söû duïng caùc böùc tranh vaø söï thaønh laäp Hôïp (nguoàn: Encarta) mieâu taû, töôøng chuûng quoác Hoa Kyø. thuaän caûnh Haønh hình nhaân vieân sôû Thueá; Taán coâng taàu chôû cheø cuûa Anh; Baïo ñoäng ôû Boâxtôn 1773. GV höôùng daãn Hs phaân tích phaûn - Sau söï kieän Boâxtôn, nguy cô öùng cuûa vua Anh – nguyeân nhaân tröïc cuoäc chieán ñeán gaàn. Ñaïi hoäi tieáp daãn ñeán buøng noå cuoäc chieán luïc ñòa laàn thöù nhaát ñöôïc (4 – 1775). GV cho HS quan saùt baûng so trieäu taäp (9 – 1774), yeâu caàu saùnh töông quan löïc löôïng giöõa 2 beân vua Anh baõi boû chính saùch haïn khi baét ñaàu cuoäc chieán. cheá coâng thöông nghieäp. Ví duï: laäp baûng theå hieän döõ lieäu sau: + Quaân Anh: Löïc löôïng 9 vaïn: thieän chieán; vuõ khí ñaày ñuû… + Quaân 13 thuoäc ñòa: löïc löôïng 3 vaïn; thieáu kinh nghieäm taùc chieán; vuõ khí thieáu thoán… Töø vieäc so saùnh, HS nhaän thaáy nhöõng khoù khaên, baát lôïi ñoái vôùi - Thaùng 5 – 1775 Ñaïi hoäi luïc nghóa quaân daãn tôùi thöông vong ñòa laàn thöù hai ñöôïc trieäu taäp nhieàu, thieáu thoán löông thöïc, löïc löôïng … + Quyeát ñònh xaây döïng quaân GV ñaët vaán ñeà: Cuoäc chieán seõ ra ñoäi luïc ñòa. sao neáu tình hình ñoù keùo daøi? Vaán + Cöû Giooùc-giô Oa-sinh-tôn ñeà caáp thieát caàn giaûi quyeát luùc laøm toång chæ huy quaân ñoäi. naøy laø gì? + Thoâng qua baûng Tuyeân - GV cho HS quan saùt böùc tranh ñaïi ngoân ñoäc laäp (4-7-1776), hoäi luïc ñòa laàn hai, chaân dung Oa sinh tuyeân boá thaønh laäp hôïp tôn, neâu caâu hoûi thu huùt söï chuù yù chuûng quoác Hoa Kyø. cuûa HS. - Ngaøy 17-10-1777 chieán thaéng OÂng laø ai? Em bieát gì veà oâng? Xaratoâga taïo ra böôùc ngoaët Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Trang 190

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø Trong quaù trình höôùng daãn HS thaûo luaän, caàn chuù yù nhaán maïnh taøi thao löôïc quaân söï cuûa Oa sinh tôn (chænh ñoán quaân ñoäi, thay ñoåi hình thöùc taùc chieán…), ñoàng thôøi phaân tích taùc duïng cuûa baûn Tuyeân ngoân ñoäc laäp ñoái vôùi vieäc kích thích tinh thaàn ñoaøn keát chieán ñaáu cuûa nhaân daân thuoäc ñòa (coù theå lieân heä vôùi baûn tuyeân ngoân ñoäc laäp ngaøy 02/09/1945 cuûa ta). Nhôø ñoù tình hình thay ñoåi theo höôùng ngaøy caøng coù lôïi cho nghóa quaân.

GV söû duïng sô ñoà cô caáu toå chöùc Nhaø nöôùc Myõ. Giôùi thieäu Oa-sinh-tôn ñöôïc baàu laøm toång thoáng ñaàu tieân cuûa nöôùc Myõ (naêm buøng noå cuoäc Ñaïi caùch maïng Phaùp 1789), thuû ñoâ nöôùc Myõ giôø ñaây mang teân oâng. Höôùng daãn HS nhaän thöùc yù nghóa cuûa cuoäc chieán tranh giaønh ñoäc laäp ôû Baéc Myõ, töø ñoù ruùt ra tính chaát cuûa noù laø moät cuoäc caùch maïng tö saûn.

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng cuoäc chieán. - Naêm 1781 traän I-ooùc-tao giaùng ñoøn quyeát ñònh, giaønh thaéng lôïi cuoái cuøng.  Keát quaû vaø yù nghóa cuûa chieán tranh giaønh ñoäc laäp - Theo hoaø öôùc veùcxai (9-1783) Anh coâng nhaän neàn ñoäc laäp cuûa 13 thuoäc ñòa ôû baéc Myõ. - Naêm 1787 thoâng qua Hieán Phaùp cuûng coá vò trí Nhaø nöôùc Myõ. YÙ nghóa: + Giaûi phoùng Baéc Myõ khoûi chính quyeàn Anh, thaønh laäp quoác gia tö saûn, môû ñöôøng cho CNTB phaùt trieån ôû Baéc Myõ. + Goùp phaàn thuùc ñaåy caùch maïng choáng phong kieán ôû Chaâu AÂu, phong traøo ñaáu tranh giaønh ñoäc laäp ôû Myõ La tinh.

4. Sô keát baøi hoïc GV höôùng daãn HS nhaän thöùc vaán ñeà chuû yeáu sau: - Vì sao caùch maïng tö saûn ôû Baéc Myõ noå ra döôùi hình thöùc moät cuoäc chieán tranh giaønh ñoäc laäp? - Nhaán maïnh yù nghóa quan troïng cuûa cuoäc caùch maïng tö saûn ñoù? - Toång keát noäi dung treân, GV cuûng coá ñeå HS hieåu roõ khaùi nieäm caùch maïng tö saûn. So saùnh cuoäc chieán tranh giaønh ñoäc laäp ôû Baéc Myõ vôùi caùch maïng tö saûn Haø Lan, caùch maïng tö saûn Anh ñeå thaáy söï ña daïng veà hình thöùc cuûa caùch maïng tö saûn trong buoåi ñaàu thôøi caän ñaïi.

Trang 191

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Baøi 31 CAÙCH MAÏNG TÖ SAÛN PHAÙP CUOÁI THEÁ KYÛ XVIII I. MUÏC TIEÂU BAØI HOÏC Sau khi hoïc xong baøi hoïc yeâu caàu HS caàn naém ñöôïc: 1. Kieán thöùc - Baøi hoïc giuùp HS hieåu raèng, caùch maïng tö saûn Phaùp cuoái theá kyû XVIII laø moät cuoäc caùch maïng tö saûn ñieån hình nhaát thôøi kyø lòch söû theá giôùi caän ñaïi. Noù ñaõ laät ñoå cheá ñoä phong kieán, môû ñöôøng cho CNTB phaùt trieån ôû Phaùp, goùp phaàn vaøo thaéng lôïi cuûa chuû nghóa tö baûn treân phaïm vi theá giôùi. 2. Tö töôûng, tình caûm, thaùi ñoä - Quaàn chuùng nhaân daân, ñoäng löïc chuû yeáu thuùc ñaåy söï nghieäp caùch maïng Phaùp ñaït ñeán ñænh cao laø neàn chuyeân chính Gia-coâ-banh, hoï xöùng ñaùng laø ngöôøi saùng taïo ra lòch söû. 3. Kyõ naêng - Reøn luyeän kyõ naêng söû duïng ñoà duøng tröïc quan, kyõ thuaät phaân tích, khaùi quaùt, toång hôïp, ñaùnh giaù söï kieän. II. THIEÁT BÒ, TAØI LIEÄU DAÏY - HOÏC - Baûn ñoà phong traøo ñaáu tranh cuûa nhaân daân Phaùp. - Tranh “Tình caûnh noâng daân Phaùp”, “Taán coâng phaù nguïc Ba-xti” … (GV coù theå löïa choïn taøi lieäu tröïc quan trong Encarta). III. TIEÁN TRÌNH TOÅ CHÖÙC DAÏY - HOÏC 1. Kieåm tra baøi cuõ: Caâu hoûi 1: Vì sao noùi cuoäc chieán tranh giaønh ñoäc laäp cuûa 13 bang thuoäc ñòa Anh ôû Baéc Myõ laø cuoäc caùch maïng tö saûn? Caâu hoûi 2: Phaân tích yù nghóa cuûa cuoäc chieán tranh giaønh ñoäc laäp ôû Baéc Myõ? Sau khi HS traû lôøi, GV nhaán maïnh aûnh höôûng cuûa caùch maïng Myõ ñoái vôùi chaâu Myõ vaø chaâu AÂu, ñaëc bieät laø ñoái vôùi nöôùc Phaùp ñang trong tình traïng “ñeâm tröôùc cuûa caùch maïng”. 2. Giôùi thieäu baøi môùi Cuoái theá kyû XVIII, giöõa Pa-ri hoa leä cuûa nöôùc Phaùp – “Kinh ñoâ Chaâu AÂu”, ñaõ buøng noå moät cuoäc caùch maïng “long trôøi lôû ñaát”. Thaønh quaû cuûa cuoäc caùch maïng ñoù ñöôïc Leânin nhaán maïnh raèng: “Noù xöùng ñaùng laø cuoäc ñaïi caùch maïng vì ñaõ laøm bieát bao vieäc cho giai caáp cuûa noù töùc laø giai caáp tö saûn, ñeå ñeán troïn theá kyû XIX, theá kyû ñem laïi aùnh

Trang 192

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 saùng vaên hoaù, vaên minh cho nhaân loaïi ñeàu dieãn ra döôùi aûnh höôûng cuûa cuoäc caùch maïng vó ñaïi naøy”. Vì sao cuoäc caùch maïng tö saûn ôû trung taâm chaâu AÂu laïi trôû neân ñieån hình hôn baát cöù cuoäc caùch maïng tö saûn naøo ôû thôøi kyø caän ñaïi, chuùng ta seõ nghieân cöùu laøm saùng toû vaán ñeà naøy trong baøi hoïc hoâm nay (GV ghi tieâu ñeà baøi hoïc). Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø Hoaït ñoäng 1: Caù nhaân GV toå chöùc ñeå HS traû lôøi caâu hoûi: Caên cöù vaøo ñaâu ñeå noùi raèng, cuoái theá kyû XVIII, Phaùp vaãn laø nöôùc noâng nghieäp laïc haäu? HS coù theå döïa vaøo SGK ñeå traû lôøi caâu hoûi naøy. Ñaëc bieät, GV höôùng daãn HS phaân tích ñôøi soáng cuûa noâng daân Phaùp döôùi aùch aùp böùc boùc loät cuûa phong kieán, Giaùo hoäi (Ñòa toâ töø 1/3 ñeán 1/2 hoa lôïi, nhieàu loaïi thueá, nghóa vuï phong kieán, nhaø thôø phi lí khaùc). Mieâu taû böùc tranh “Tình caûnh noâng daân Phaùp tröôùc maïng” (hình 5 1 - SGK) GV mieâu taû coâng xöôûng luyeän theùp ôû Phaùp (Nguoàn: Encarta) Hoaït ñoäng 2: Thaûo luaän GV cho HS theo doõi sô ñoà cô caáu xaõ hoäi nöôùc Phaùp, höôùng daãn HS thaûo luaän, vai troø, quyeàn lôïi kinh teá, ñòa vò chính trò cuûa caùc ñaúng caáp, töø ñoù ruùt ra keát luaän: Maâu thuaãn veà quyeàn lôïi kinh teá, ñòa vò chính trò daãn ñeán cuoäc khuûng hoaûng xaõ hoäi saâu saéc. Giaûi quyeát maâu thuaãn naøy nhö theá naøo? Nöôùc Phaùp ñang ôû “ñeâm tröôùc cuûa moät cuoäc caùch maïng” Hoaït ñoäng 1: Thaûo luaän GV höôùng daàn HS thaûo luaän vaán ñeà: Nhöõng tö töôûng tieán boä ôû nöôùc Phaùp tröôùc caùch maïng ñöôïc döïa treân cô sôû naøo? Sau ñoù GV giôùi thieäu traøo löu “Trieát hoïc aùnh saùng” thoâng qua nhöõng quan ñieåm tieâu bieåu cuûa Moâng-te-xki-ô, Voân-te, Ruxoâ. HS caàn nhaän thöùc roõ nhöõng tö töôûng ñoù khoâng döøng ôû vieäc pheâ phaùn cheá ñoä phong kieán thoái naùt,

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng I. NÖÔÙC PHAÙP TRÖÔÙC CAÙCH MAÏNG 1 Tình hình kinh teá xaõ hoäi: A. Kinh teá - Cuoái theá kyû XVIII, Phaùp vaãn laø nöôùc noâng nghieäp + Coâng cuï, kó thuaät canh taùc laïc haäu, naêng suaát thaáp. + Laõnh chuùa, Giaùo hoäi boùc loät noâng daân naëng neà. - Coâng thöông nghieäp phaùt trieån + Maùy moùc söû duïng ngaøy caøng nhieàu (deät, khai moû, luyeän kim) + Coâng nhaân ñoâng, soáng taäp trung + Buoân baùn môû roäng vôùi nhieàu nöôùc. B. Chính trò - Xaõ hoäi chia thaønh 3 ñaúng caáp + Taêng löõ: naém ñaëc quyeàn + Quyù toäc: kinh teá, chính trò, giaùo hoäi. + Ñaúng caáp thöù ba: Goàm TS, Noâng daân, bình daân. Hoï laøm ra cuûa caûi, phaûi ñoùng moïi thöù thueá, khoâng ñöôïc höôûng quyeàn lôïi chính trò. - Maâu thuaãn xaõ hoäi gay gaét. 2. Cuoäc ñaáu tranh treân lónh vöïc tö töôûng: Nhöõng tö töôûng tieán boä pheâ phaùn nhöõng quan ñieåm loãi thôøi, giaùo lí laïc haäu, môû ñöôøng cho xaõ hoäi phaùt trieån. Trieát hoïc aùnh saùng doïn ñöôøng cho caùch maïng buøng noå, ñònh höôùng cho moät xaõ

Trang 193

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng giaùo lí nhaø thôø huû laäu, maø quan hoäi môùi töông lai. troïng hôn laø ñaët cô sôû neàn moùng lí thuyeát veà vieäc xaây döïng moät cheá ñoä xaõ hoäi môùi. Noù thöïc söï laø tö töôûng doïn ñöôøng cho caùch maïng, laø ngoïïn ñuoác saùng cho nöôùc Phaùp khi vaãn coøn trong ñeâm toái. Hoaït ñoäng 1: GV/ HS II. TIEÁN TRÌNH CUÛA CAÙCH GV höôùng daãn HS thaûo luaän vaán MAÏNG ñeà: 1. Caùch maïng buøng noå. - Nhaø vua trieäu taäp , hoäi nghò 3 Neàn quaân chuû laäp hieán ñaúng caáp ñeå laøm gì? - Ngaøy 5-5-1789 Hoäi nghò ba - Nhaø vua coù ñaït ñöôïc muïc ñích ñaúng caáp do nhaø vua trieäu cuûa mình khoâng? Vì sao vaäy? taäp bò ñaúng caáp thöù ba GV töôøng thuaät traän taán coâng phaûn ñoái. phaù nguïc Ba-xti (Coù theå söû duïng - Ngaøy 14-7-1789, quaàn ñoaïn trích trong baøi thô 14 - 7 cuûa Toá chuùng phaù nguïc Ba-xti, môû Höõu) ñaàu cho caùch maïng Phaùp. GV söû duïng baûn ñoà phong traøo - Quaàn chuùng nhaân daân nhaân daân Phaùp (SGK), Böùc tranh noåi daäy khaép nôi (caû thaønh bieám hoaï Noâng daân chaët voøi baïch thò vaø noâng thoân), chính tuoäc (Chính saùch toâ, thueá cuûa Phong quyeàn cuûa tö saûn taøi chính kieán, Giaùo hoäi aên baùm.). Noâng daân ñöôïc thieát laäp (Quoác hoäi laäp ñoát caùc laõnh ñòa phong kieán v.v... hieán). GV höôùng daãn HS tìm hieåu nhöõng + Thoâng qua Tuyeân ngoân tö töôûng tieán boä cuûa Baûn tuyeân nhaân quyeàn vaø daân quyeàn. ngoân nhaân quyeàn vaø daân quyeàn + Ban haønh chính saùch (Coù theå lieân heä vôùi Tuyeân ngoân khuyeán khích coâng thöông ñoäc laäp cuûaMyõ, Tuyeân ngoân ñoäc nghieäp phaùt trieån. laäp cuûa Vieät Nam). + Thaùng 9-1791 thoâng qua - HS nhaän xeùt maët tích cöïc vaø haïn hieán phaùp, xaùc laäp neàn cheá cuûa nhöõng chính saùch maø chuyeân chính tö saûn (quaân Quoác hoäi laäp hieán ban haønh. chuû laäp hieán) Tröôùc haønh ñoäng phaûn quoác cuûa - Vua Phaùp tìm caùch choáng nhaø vua, caùch maïng Phaùp caàn phaûi phaù caùch maïng, khoâi phuïc laïi laøm gì? cheá ñoä phong kieán (xuùi giuïc Nhöõng bieän phaùp maø Quoác hoäi phaûn ñoäng trong nöôùc, lieân laäp hieán vaø nhaân daân Phaùp tieán keát vôùi phong kieán beân haønh coù baûo veä ñöôïc nöôùc Phaùp? ngoaøi). Giai ñoaïn sau cuûa caùch maïng nöôùc - Thaùng 4-1792 Chieán tranh Phaùp seõ giuùp ta traû lôøi caâu hoûi giöõa Phaùp vôùi lieân minh naøy. phong kieán AÙo - Phoå buøng Hoaït ñoäng 2: Giaùo vieân - Hoïc noå. sinh - Ngaøy 11-7-1792 Quoác hoäi GV taùi hieän kieán thöùc cuõ ñaët ra tuyeân boá Toå quoác laâm nguy, tình huoáng môùi: Vôùi vieäc xöû töû vua quaàn chuùng ñaõ nhaát loaït töï Saùc-lô I, thieát laäp neàn coäng hoaø, vuõ trang baûo veä ñaát nöôùc. caùch maïng Anh ñaït tôùi ñænh cao. 2. Tö saûn coâng thöông caàm Caùch maïng Phaùp luùc naøy ñaõê laøm quyeàn. Neàn coäng hoaø Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Trang 194

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø moät vieäc töông töï, caùch maïng Phaùp ñaõ ñaït tôùi ñænh cao chöa? - Höôùng daãn HS thaûo luaän, GV caàn choát laïi vaán ñeà: Nhöõng quyeát ñònh treân cuûa Quoác hoäi (do aùp löïc cuûa quaàn chuùng), chöa ñaùp öùng ñöôïc nhöõng yeâu caàu caáp baùch maø caùch maïng Phaùp ñoøi hoûi. + Choáng thuø trong giaëc ngoaøi. + Choáng naïn ñaàu cô tích tröõ, phuïc vuï maët traän, caûi thieän ñôøi soáng nhaân daân. Quaàn chuùng tieáp tuïc taïo ra aùp löïc, chuyeån giao chính quyeàn veà tay phaùi Gia-coâ-banh, ñaùp öùng yeâu caàu cuûa caùch maïng. - GV söû duïng aûnh chaân dung giôùi thieäu Roâ-be-xpi-e, nhaán maïnh nhöõng phaåm chaát noåi baät nhö yù chí saét ñaù tinh thaàn ñaáu tranh khoâng khoan nhöôïng tröôùc keû thuø vì lôïi ích cuûa nhaân daân, moät con ngöôøi kieân ñònh “khoâng theå ñaûo ngöôïc ñöôïc”. Hoaït ñoäng 3: Giaùo vieân - Hoïc sinh - GV höôùng daãn HS nhaän thöùc veà caùc chính saùch cuï theå cuûa chính quyeàn Gia-coâ-banh luùc naøy ñaõ thöïc söï phaùt huy taùc duïng. Caàn coù söï so saùnh ñeå thaáy ñaây laø nhöõng chính saùch tieán boä hôn haún thôøi kì Giroâng-ñanh naém quyeàn, chaúng haïn: + Vieäc chia ruoäng thaønh loâ lôùn, baùn giaù cao thôøi Gi-roâng-ñanh khieán noâng daân khoâng theå coù ñaát ñai canh taùc giôø ñaây (thôøi Gia-coâ-banh) saéc leänh chia ñeàu ñaát coâng, ruoäng ñöôïc chia thaønh loâ nhoû, traû daàn trong 10 naêm. + Tröôùc ñaây ñaïo luaät caám coâng nhaân baõi coâng, hoäi hoïp, nay hieán phaùp môùi (6-1793) ban boá quyeàn daân chuû roäng raõi, moïi söï baát bình ñaúng giai caáp bò xoaù boû. + Vieäc ban haønh luaät giaù toái ña ñaõ khaéc phuïc tình traïng naïn ñaàu cô tích tröõ, huy ñoäng naïn ñaàu cô trích tröõ, huy ñoäng löông thöïc thöïc phaåm cho maët traän vaø caûi thieän töøng böôùc ñôøi soáng nhaân daân.

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng ñöôïc thaønh laäp. - Ngaøy 10-8-1792 quaàn chuùng Pa-ri noåi daäy, laäp chính quyeàn coâng xaõ caùch maïng (phaùi Giroângñanh); baét vua vaø hoaøng haäu. - Ngaøy 21-9 Quoác hoäi tuyeân boá laäp neàn Coäng hoaø thöù nhaát, xöû töû nhaø vua. - Ñaàu naêm 1793, nöôùc Phaùp ñöùng tröôùc khoù khaên môùi + Trong nöôùc: Boïn phaûn ñoäng noåi daäy; Ñôøi soáng nhaân daân khoù khaên. + Beân ngoaøi: Lieân minh phong kieán chaâu AÂu ñe doaï caùch maïng. - Ngaøy 31-5-1793 quaàn chuùng Pa-ri noåi daäy, laät ñoå phaùi Ghi-roâng-ñanh, giaønh chính quyeàn veà tay phaùi Giacoâ-banh (Ngaøy 2- 6).

3. Neàn chuyeân chính Giacoâbanh ñænh cao cuûa caùch maïng - Tröôùc nhöõng khoù khaên, thöû thaùch nghieâm troïng Chính quyeàn Gia-coâ-banh ñaõ ñöa ra nhöõng bieän phaùp kòp thôøi, hieäu quaû. + Giaûi quyeát ruoäng ñaát cho noâng daân, tieàn löông cho coâng nhaân. + Thoâng qua hieán phaùp môùi, môû roäng töï do daân chuû. + Ban haønh leänh “Toång ñoäng vieân” + Xoaù naïn ñaàu cô tích tröõ ... - Phaùi Gia-coâ-banh ñaõ hoaøn thaønh nhieäm vuï choáng thuø trong, giaëc ngoaøi, ñöa caùch maïng ñeán ñænh cao. - Trong luùc caùch maïng ñang leân, maâu thuaãn noäi boä ñaõ

Trang 195

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø - Taïi sao giöõa luùc caùch maïng ñang leân, phaùi Gia-coâ-banh laïi suy yeáu? GV höôùng daãn HS phaân tích nhöõng ñoøi hoûi töø nhieàu phía (tö saûn, coâng nhaân, noâng daân) ñoái vôùi chính quyeàn Gia-coâ-banh luùc naøy daãu chính ñaùng cuõng khoâng theå coù ñieàu kieän thöïc hieän. Ñaát nöôùc vöøa keát thuùc moät cuoäc chieán gian khoå, keùo daøi vôùi nhöõng khoù khaên choàng chaát. Haäu quaû chöa ñöôïc khaéc phuïc. Söï baát löïc, luùng tuùng vôùi nhöõng quyeát saùch sai laàm cuûa phaùi Gia – coâ -banh (ñaøn aùp caùc löïc löôïng choáng ñoái), daãn ñeán vieäc hoï khoâng coøn choã döïa. Ngay caû moät boä phaän quaàn chuùng caùch maïng trung thaønh vôùi vôùi Gia-coâ-banh ñoøi hoûi Roâ-bexpi-e phaûi haønh ñoäng cöông quyeát tröôùc haønh ñoäng cuûa keû thuø thì oâng laïi löøng chöøng khoâng quyeát ñoaùn. Löïc löôïng tö saûn cô hoäi - keû môùi giaøu leân trong chieán tranh ñaõ laøm cuoäc ñaûo chính baét Roâ-be-xpi-e vaø nhöõng coäng söï cuûa oâng leân ñoaïn ñaàu ñaøi. Loøng nhieät tình caùch maïng cuûa quaàn chuùng Pa-ri luùc naøy ñaõ nguoäi laïnh, ñeå löïc löôïng phaûn ñoäng ñaåy caùch maïng vaøo giai ñoaïn thoaùi traøo. Veà söï thaát baïi cuûa Giacoâ-banh. V.I.Leâ-nin chæ roõ: "Ñöa ra nhöõng döï ñònh ñaïi quy moâ maø laïi khoâng coù choã döïa caàn thieát ñeå thöïc hieän, khoâng bieát ngay caû phaûi döïa vaøo giai caáp naøo ñeå aùp duïng bieän phaùp naøy hay bieän phaùp khaùc”. GV caàn höôùng daãn ñeå HS nhaän thöùc ñöôïc raèng, caùc cuoäc ñaûo chính lieân tieáp keå töø sau thaát baïi cuûa neàn chuyeân chính Gia-coâ-banh, laø quaù trình ñi xuoáng, theå hieän söï tuït luøi cuûa caùch maïng Phaùp (Töø Coäng hoaø tö saûn qua caùc böôùc trung gian trôû veà quaân chuû phong kieán). Coù theå bieåu dieãn söï thoaùi traøo cuûa caùch maïng Phaùp qua sô ñoà sau: Gia-coâ-banh (Coäng hoaø: 6 -1793) Ñoác chính (27-7-1794)

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng laøm cho phaùi Gia-coâ-banh suy yeáu. Cuoäc ñaûo chính ngaøy 277-1794 ñaõ ñöa chính quyeàn vaøo tay boïn phaûn ñoäng, caùch maïng Phaùp thoaùi traøo. Thôøi kì thoaùi traøo - Sau ñaûo chính, Uyû ban Ñoác chính ra ñôøi ñaõ thuû tieâu moïi thaønh quaû cuûa caùch maïng. + Hieán phaùp môùi ñöôïc ban haønh baûo veä lôïi ích TS môùi. + Xoaù boû luaät giaù toái ña + Thuû tieâu caùc quyeàn töï do daân chuû + Khuûng boá nhöõng ngöôøi caùch maïng. - Cuoäc ñaûo chính (11- 1799) laät ñoå cheá ñoä Ñoác chính, ñöa Na-poâleâ-oâng leân naém quyeàn, xaây döïng cheá ñoä ñoäc taøi. - Sau nhieàu naêm chieán tranh, Ñeá cheá I cuûa Na-poâ-leâoâng bò suy yeáu, thaát baïi (1815). Cheá ñoä quaân chuû ôû Phaùp ñöôïc phuïc hoài. III. YÙ NGHÓA LÒCH SÖÛ CUÛA CAÙCH MAÏNG PHAÙP CUOÁI THEÁ KYÛ XVIII - Laø cuoäc caùch maïng daân chuû tö saûn ñieån hình. + Laät ñoå cheá ñoä phong kieán cuøng vôùi nhöõng taøn dö cuûa noù. + Giaûi quyeát ñöôïc vaán ñeà daân chuû (ruoäng ñaát cho noâng daân, quyeàn lôïi cuûa coâng nhaân) + Hình thaønh thò tröôøng daân toäc thoáng nhaát môû ñöôøng cho löïc löôïng TBCN ôû Phaùp phaùt trieån. 1 + Giai caáp tö saûn laõnh daïo, nhöng quaàn chuùng quyeát ñònh tieán trình phaùt trieån cuûa caùch maïng. - Môû ra thôøi ñaïi thaéng lôïi

Trang 196

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng Ñoäc taøi (Ñeá cheá 1: 11- vaø cuûng coá quyeàn thoáng trò 1799) cuûa giai caáp tö saûn treân Quaân chuû (11 - 1815) phaïm vi theá giôùi. - GV höôùng daãn HS so saùnh nhöõng thaønh quaû maø caùch maïng Phaùp ñaït ñöôïc, ñaëc bieät nhaán maïnh nhöõng thaønh quaû ñoù ñeàu do söùc maïnh cuûa quaàn chuùng caùch maïng taïo teân. Chính vì leõ ñoù caùch maïng tö saûn Phaùp laø cuoäc caùch maïng ñieån hình nhaát, tieâu bieåu nhaát, noù hôn haún baát cöù moät cuoäc caùch maïng tö saûn naøo noå ra tröôùc hoaëc sau noù. Vôùi yù nghóa to lôùn ñoù noù xöùng ñaùng ñöôïc coi laø cuoäc “ñaïi caùch maïng”. Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

3. Sô keát baøi hoïc GV höôùng daãn HS nhaän thöùc vaán ñeà chuû yeáu sau: Vì sao caùch tö saûn Phaùp laø cuoäc caùch maïng tieâu bieåu, ñieån hình? Nhaán maïnh yù nghóa quan troïng cuûa cuéc caùch maïng tö saûn ñoù? Toång keát noäi dung treân, GV tieáp tuïc giuùp HS cuûng coá khaùi nieäm caùch maïng tö saûn. (Coù theå so saùnh vôùi cuoäc chieán tranh giaønh ñoäc laäp ôû Baéc Mó, caùch maïng tö saûn Haø Lan, caùch maïng tö saûn Anh ñeå nhaän thöùc theâm söï ña daïng veà hình thöùc cuûa caùch maïng tö saûn trong buoåi ñaàu thôøi caän ñaïi).

Trang 197

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 CHÖÔNG 2 CAÙC NÖÔÙC AÂU – MYÕ (TÖØ ÑAÀU THEÁ KYÛ XIX ÑEÁN ÑAÀU THEÁ KYÛ XX) Baøi 32 CAÙCH MAÏNG COÂNG NGHIEÄP ÔÛ CHAÂU AÂU I. MUÏC TIEÂU BAØI HOÏC Sau khi hoïc xong baøi hoïc yeâu caàu HS caàn naém ñöôïc: 1. Kieán thöùc - Naém ñöôïc caùc moác thôøi gian vaø thaønh töïu chuû yeáu cuûa cuoäc Caùch maïng coâng nghieäp ôû caùc nöôùc Anh, Phaùp. Ñöùc. - Naém ñöôïc heä quaû cuûa Caùch maïng coâng nghieäp veà kinh teá, xaõ hoäi vaø yù nghóa cuûa noù ñoái vôùi söï phaùt trieån cuûa Chuû nghóa tö baûn. - Hieåu ñöôïc taùc duïng cuûa cuoäc Caùch maïng coâng nghieäp ñoái vôùi vieäc xaây döïng ñaát nöôùc trong thôøi kyø coâng nghieäp hoaù hieän ñaïi hoaù hieän nay. 2. Tö töôûng, tình caûm Cuøng vôùi vieäc naâng cao naêng suaát lao ñoäng, giai caáp tö saûn boùc loät ñoái vôùi coâng nhaân ngaøy caøng tinh vi vaø trieät ñeå hôn. Ñôøi soáng cuûa ngöôøi lao ñoäng bò sa suùt do ñoàng löông thaáp keùm. Maâu thuaãn giöõa giai caáp tö saûn vaø giai caáp voâ saûn ngaøy caøng theâm saâu saéc. 3. Kyõ naêng - Reøn luyeän kyõ naêng phaân tích ñaùnh giaù böôùc phaùt trieån cuûa maùy moùc, taùc ñoäng cuûa Caùch maïng coâng nghieäp ñoái vôùi kinh teá xaõ hoäi. - Kyõ naêng khai thaùc tranh aûnh trong SGK. II THIEÁT BÒ, TAØI LIEÄU DAÏY - HOÏC - Tranh aûnh veà nhöõng phaùt minh coâng nghieäp trong thôøi kyø naøy. - Löôïc ñoà nöôùc Anh. - Tö lieäu tham khaûo veà kinh teá, vaên hoaù phaàn lòch söû theá giôùi. III TIEÁN TRÌNH TOÅ CHÖÙC DAÏY - HOÏC 1. Kieåm tra baøi cuõ Caâu hoûi l: Laäp nieân bieåu dieãn bieán Caùch maïng Phaùp qua caùc giai ñoaïn. Caâu hoûi 2: Taïi sao noùi thôøi kyø chuyeân chính Gia-coâ-banh laø ñænh cao cuûa Caùch maïng Phaùp? 2. Daãn daét vaøo baøi môùi

Trang 198

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Cuoái theá kyû XVIII ñeán giöõa theá kyû XIX, ôû caùc nöôùc chaâu AÂu ñaõ coù böôùc phaùt trieån nhaûy voït trong lónh vöïc saûn xuaát. Ñoù laø cuoäc Caùch maïng nhaèm thöïc hieän cô khí hoaù neàn saûn xuaát thay theá cho lao ñoäng thuû coâng. Vì thöïc chaát ñaây laø cuoäc Caùch maïng kyõ thuaät nhaèm taïo ra naêng suaát lao ñoäng cao hôn Chuû nghóa tö baûn, cuûng coá neàn taûng cuûa cheá ñoä môùi. Ñeå naém vöõng nhöõng thaønh töïu chuû yeáu cuûa Caùch maïng coâng nghieäp ôû caùc nöôùc Anh, Phaùp, Ñöùc nhö theá naøo? Heä quaû cuûa caùch maïng coâng nghieäp ra sao, chuùng ta cuøng tìm hieåu noäi dung baøi hoïc hoâm nay. 3. Toå chöùc caùc hoaït ñoäng treân lôùp

Trang 199

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng Hoaït ñoäng 1: Caû lôùp vaø caù  Caùch maïng coâng nghieäp nhaân ôû Anh - GV trình baøy vaø phaân tích: Sau khi laät ñoå cheá ñoä phong kieán, giai caáp tö saûn leân naém quyeàn ñaõ taêng cöôøng cuûng coá vò trí cuûa mình baèng vieäc phaùt trieån kinh teá caùch maïng coâng nghieäp ñaõ ñaùp öùng yeâu caàu ñeå taïo ra naêng suaát lao ñoäng cao hôn, khaúng ñònh tính hôn haún cuûa phöông thöùc saûn xuaát tö baûn chuû nghóa so vôùi phöông thöùc saûn xuaát phong kieán voán ñaõ laïc haäu. - GV neâu caâu hoûi: Vì sao Caùch maïng coâng nghieäp dieãn ra ñaàu tieân ôû Anh? HS döïa vaøo voán hieåu bieát cuûa mình vaø SGK traû lôøi caàu hoûi. - GV nhaän xeùt, boå sung vaø choát yù: + Anh coù nhöõng ñieàu kieän chuaån - Anh laø nöôùc ñaàu tieân tieán bò cho caùch maïng coâng nghieäp dieãn haønh caùch maïng coâng ra sôùm hôn caùc nöôùc khaùc: Caùch nghieäp: maïng noå ra sôùm, chính quyeàn do giai + Kinh teá tö baûn chuû nghóa caáp tö saûn naém. phaùt trieån maïnh. + Kinh teá tö baûn chuû nghÜa phaùt + Caùch maïng noå ra sôùm, trieån maïnh, nhaát laø trong lónh vöïc chính quyeàn thuoäc vì trong giai coâng nghieäp. caáp tö saûn. + Anh coù heä thoáng thuoäc ñòa + Coù heä thoáng thuoäc ñòa roäng lôùn, taïo ñieàu kieän cho giai caáp lôùn. tö saûn tích luyõ voán ñaàu tö vaøo coâng nghieäp trong nöôùc. - GV nhaán maïnh: Yeáu toá quan troïng haøng ñaàu cuûa söï quaù ñoä töø saûn xuaát thuû coâng sang saûn xuaát maùy moùc laø söï tích luyõ tö baûn nguyeân thuyû (voán ban ñaàu). Hoaït ñoäng 2: Nhoùm GV chia HS thaønh caùc nhoùm neâu nhieäm vuï nhö sau: Haõy cho bieát moác thôøi gian vaø nhöõng thaønh töï chuû yeáu cuûa Caùch maïng coâng nghieäp Anh. - Nhöõng phaùt minh veà maùy + HS hoaït ñoäng theo nhoùm, döïa moùc: vaøo SGK tìm hieåu vaø cöû ñaïi dieän + Naêm 1764 Gieâm Ha-gri-vô trình baøy keát quaû cuûa nhoùm mình. saùng cheá ra maùy keùo sôïi HS coù theå boå sung cho baïn. Gienni. - GV nhaän xeùt keát hôïp vôùi trình + Naêm 1769 AÙc-crai-tô cheá baøy vaø phaân tích. taïo ra maùy keùo sôïi chaïy baèng + Naêm 1764, Gieâm Ha-gri-vô ñaõ Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Trang 200

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø maùy keùo sôïi, laáy teân cho con gaùi mình ñaët cho maùy Gienni, öu ñieåm laø söû duïng töø 16 – 18 coïc suoát maø chæ do moät coâng nhaân ñieàu khieån (keát hôïp vôùi giôùi thieäu maùy Gienni). + Naêm 1769, AÙc-crai-tô cheá taïo ra maùy keùo sôïi chaïy baèng söùc nöôùc. + Naêm 1779, Croân-tôn caûi tieán maùy Gieânni vaø Ac-crai-tô vôùi kyõ thuaät cao hôn keùo ñöôïc sôïi nhoû chaéc vaûi ñeïp vaø beàn. + Naêm 1785 EÙt-môn Caùc-rai cheá taïo maùy deät chaïy baèng söùc nöôùc ñöa naêng suaát taêng gaàn 40 laàn so vôùi deät tay. - GV neâu caâu hoûi: Taïi sao caùch maïng coâng nghieäp laïi baét ñaàu töø ngaønh coâng nghieäp nheï? - HS döïa vaøo voán kieán thöùc traû lôøi. Tröôùc khi HS traû lôøi GV coù theå gôïi yù: Voán thò tröôøng, coâng nhaân. - GV nhaän xeùt vaø keát luaän: Nhöõng ngaønh naøy coù truyeàn thoáng vaø phaùt trieån maïnh ôû Anh, thu hoài voán nhanh. saûn phaåm coù thò tröôøng tieâu thuï roäng. Hoaït ñoäng 3: Caù nhaân - GV trình baøy: Naêm 1784, Gieâm Oaùt phaùt minh ra maùy hôi nöôùc vaø ñöôïc ñöa vaøo söû duïng (Keát hôïp giôùi thieäu maùy hôi nöôùc cuûa Gieâm Oaùt) - GV neâu caâu hoûi: Vieäc phaùt minh ra maùy hôi nöôùc vaø ñöa vaøo söû duïng coù yù nghóa gì? - HS döïa vaøo SGK traû lôøi. - GV nhaän xeùt vaø choát yù: + Nhôø coù maùy hôi nöôùc maø caùc nhaø maùy coù theå xaây döïng ôû nhöõng nôi thuaän tieän (khoâng phuï thuoäc vaøo ñieàu kieän ñòa lyù nhö phaûi gaàn soâng, suoái vaø thôøi tieát). - Toác ñoä saûn xuaát vaø naêng suaát lao ñoäng taêng leân roõ reät, giaûm söùc lao ñoäng cô baép con ngöôøi. Lao ñoäng chaân tay daàn ñöôïc thay theá baèng lao ñoäng maùy moùc. - GV trình baøy: Beân caïnh vieäc phaùt minh maùy hôi nöôùc, ngaønh luyeän kim

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng hôi nöôùc. + Naêm 1779 Croâm-tôn caûi tieán maùy keùo sôïi taïo ra saûn phaåm ñeïp, beàn hôn. + Naêm 1785 Caùc-rai cheá taïo maùy deät chaïy baèng söùc nöôùc, naêng suaát taêng 40 laàn. + Naêm 1784 Gieâm Oaùt phaùt minh ra maùy hôi nöôùc vaø ñöa vaøo söû duïng.

- Luyeän kim: Naêm 1735 phaùt minh ra phöông phaùp naáu than coác luyeän gang theùp, naêm 1784 loø luyeän gang ñaàu tieân ñöôïc xaây döïng.

- Giao thoâng vaän taûi: Naêm

Trang 201

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø cuõng coù nhöõng tieán boä veà kyõ thuaät: Naêm 1735 phaùt minh phöông phaùp naáu than coác, naêm 1784 loø luyeän gang ñaàu tieân ñöôïc xaây döïng, ngaønh giao thoâng vaän taûi cuõng coù böôùc tieán lôùn ñaàu theá kyû XIX taøu thuyû vaø xe löûa ñaõ xuaát hieän vôùi ñaàu maùy chaïy baèng hôi nöôùc: + Naêm 1814 Xti-phen-xôn cheá taïo tthµthaønh coâng chieác ñaàu maùy xe löûa ñaàu tieân. . + Naêm 1825 nöôùc Anh khaùnh thaønh ñoaïn ñöôøng saét ñaàu tieân. - GV keát luaän: Ñeán giöõa theá kyû XIX, Anh ñöôïc meänh danh laø coâng xöôûng cuûa theá giôùi. Luaân Ñoân trôû thaønh moät trung taâm thöông maïi vôùi 80 vaïn daân. - GV giôùi thieäu cho HS treân löôïc ñoà nöôùc Anh ñeå thaáy ñöôïc söï bieán ñoåi cuûa Anh vì cô caáu kinh teá vaø daân cö sau Caùch maïng coâng nghieäp. Hoaït ñoäng 1: Caû lôùp, caù nhaân - GV trình baøy vaø phaân tích: Caùch maïng coâng nghieäp ôû Phaùp ñöôïc baét ñaàu töø caùc ngaønh coâng nghieäp nheï vaøo nhöõng naêm 30 cuûa theá kyû XIX vaø phaùt trieån maïnh vaøo nhöõng naêm 1850 -1870. Trong khoaûng 20 naêm ñoù, soá maùy hôi nöôùc cuûa Phaùp taêng hôn 5 laàn, töø 5000 chieác leân 27.000 chieác; chieàu daøi ñöôøng saét taêng 5,5 laàn, töø 3000 km leân 16.500 km; taøu chaïy baèng hôi nöôùc taêng hôn 3,5 laàn. - GV neâu caâu hoûi: Taùc ñoäng cuûa Caùch maïng coâng nghieäp ñoái vôùi kinh teá, xaõ hoäi cuûa nöôùc Phaùp. - HS döïa vaøo SGK traû lôøi caâu hoûi: - GV nhaän xeùt, boå sung vaø choát yù: + Ñöa kinh teá Phaùp vöôn leân maïnh meõ, coâng nghieäp Phaùp ñöùng thöù 2 theá giôùi chæ sau Anh. + Boä maët Pari vaø caùc thaønh phoá khaùc thay ñoåi roõ reät. Moät heä thoáng ñaïi loä, nhaø ga, cöûa haøng ñöôïc döïng leân thay theá caùc phoá cuõ chaät heïp.

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng 1814 Xti-phen-xôn cheá taïo thaønh coâng ñaàu maùy xe löûa. - Giöõa theá kyû XIX Anh trôû thaønh coâng xöôûng theá giôùi.

2. Caùch maïng coâng nghieäp ôû Phaùp, Ñöùc a) Phaùp Töø nhöõng naêm 30 cuûa theá kyû XIX Caùch maïng coâng nghieäp baét ñaàu dieãn ra vaø phaùt trieån maïnh trong nhöõng naêm 1850 - 1870.

- Taùc ñoäng veà kinh teá, xaõ hoäi: + Kinh teá Phaùp vöôn leân maïnh meõ ñöùng thöù 2 Theá giôùi. + Boä maët Paris vaø caùc thaønh phoá khaùc thay ñoåi roõ reät. b) Ñöùc - Caùch maïng coâng nghieäp dieãn ra vaøo nhöõng naêm 40 cuûa theá kyû XIX vôùi toác ñoä nhanh ñaït kyû luïc.

- Trong noâng nghieäp: Maùy moùc cuõng thaâm nhaäp vaø

Trang 202

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng Hoaït ñoäng 2: Caû lôùp, caù nhaân ñöôïc ñöa vaøo söû duïng nhieàu: - GV giôùi thieäu cho HS thaáy quaù trình Maùy caøy, böøa, maùy giaët, söû dieãn ra cuoäc Caùch maïng coâng duïng phaân boùn. nghieäp: Caùch maïng coâng nghieäp ôû Ñöùc dieãn ra vaøo nhöõng naêm 40 cuûa theá kyû XIX, maëc duø ñaát nöôùc ñang coøn bò chia seû thaønh nhieàu tieåu quoác vaø giai caáp tö saûn chöa leân caàm quyeàn. Ñeán giöõa theá kyû XIX - Ñaëc ñieåm: Caùch maïng coâng toác ñoä phaùt trieån coâng nghieäp Ñöùc nghieäp ôû Ñöùc dieãn ra vôùi ñaït möùc kyû luïc. toác ñoä phaùt trieån nhanh, kyû - HS ñoïc ñoaïn chöõ nhoû trong SGK luïc. noùi vì söï phaùt trieån cuûa neàn kinh teá Ñöùc döôùi taùc ñoäng cuûa cuoäc Caùch maïng coâng nghieäp. - GV neâu caâu hoûi: Caùch maïng coâng nghieäp taùc ñoäng vaøo noâng nghieäp nhö theá naøo ? - HS döïa vaøo SGK traû lôøi caâu hoûi. - GV nhaän xeùt vaø choát yù: Maùy moùc ñöôïc söû duïng trong saûn xuaát noâng nghieäp: Maùy caøy, böøa, maùy gaët, … Söû duïng phaân hoaù hoïc → Naêng suaát thu hoaïch taêng. - GV neâu caâu hoûi: Vì sao caùch maïng coâng nghieäp ôû Phaùp, Ñöùc dieãn ra muoän nhöng toác ñoä laïi nhanh? - HS döïa vaøo voán kieán thöùc cuûa mình traû lôøi caâu hoûi. - GV boå sung choát yù: Nhôø tieáp thu kinh nghieäm töø phaùt minh cuûa Anh, quaù trình caûi tieán kyõ thuaät ôû Phaùp, Ñöùc dieãn ra khaån tröông hôn. Hoaït ñoäng 1: caù nhaân  Heä quaû cuûa caùch maïng - GV neâu caâu hoûi: Neâu heä quaû coâng nghieäp: veà kinh teá cuûa Caùch maïng coâng - Beà kinh teá: nghieäp? + Naâng cao naêng suaát lao - HS döïa vaøo SGK töï traû lôøi caâu ñoäng laøm ra khoái löôïng saûn hoûi. phaåm lôùn cho xaõ hoäi. - GV nhaän xeùt, boå sung vaø choát + Thay ñoåi boä maët caùc nöôùc yù: tö baûn, nhieàu trung taâm coâng + Naâng cao naêng suaát lao ñoäng, nghieäp môùi vaø thaønh thò laøm khoái löôïng saûn phaåm cho xaõ ñoâng daân ra ñôøi. hoäi caøng nhieàu. + Boä maët caùc nöôùc tö baûn thay ñoåi do nhieàu trung taâm coâng nghieäp môùi vaø thaønh thò ñoâng daân ra ñôøi. Hoaït ñoäng 2 : Caù nhaân Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Trang 203

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

- GV neâu caâu hoûi: Ngoaøi heä quaû veà maët kinh teá, Caùch maïng coâng nghieäp coøn ñem laïi heä quaû veà xaõ hoäi nhö theá naøo? - HS ñoïc SGK töï traû lôøi caâu hoûi. - GV nhaän xeùt vaø choát yù: Hình thaùi giai caáp môùi ñoù laø tö saûn coâng nghieäp vaø voâ saûn coâng nghieäp. - Tö saûn coâng nghieäp naém moïi tö lieäu saûn xuaát vaø naém quyeàn thoáng trò nöôùc ngoaøi. - Voâ saûn coâng nghieäp ngaøy caøng ñoâng ñaûo song ñôøi soáng cuûa hoï ngaøy caøng cô cöïc daãn ñeán maâu thuaãn giöõa tö saûn vaø voâ saûn khoâng ngöøng taêng leân laøm buøng noå nhieàu cuoäc ñaáu tranh giai caáp. 4. Sô keát baøi hoïc

- Veà xaõ hoäi: + Hình thaønh 2 giai caáp môùi laø tö saûn coâng nghieäp vaø voâ saûn coâng nghieäp. + Tö saûn coâng nghieäp naém tö lieäu saûn xuaát vaø quyeàn thoáng trò. + Voâ saûn coâng nghieäp laøm thueâ, ñôøi soáng cô cöïc daãn ñeán ñaáu tranh giöõa voâ saûn vôùi tö saûn.

Yeâu caàu HS traû lôøi caùc caâu hoûi neâu ra ngay töø ñaàu giôø hoïc: Nhöõng thaønh töïu cuûa caùch maïng coâng nghieäp, heä quaû cuûa Caùch maïng coâng nghieäp? 5. Daën doø, ra baøi taäp veà nhaø - Hoïc baøi cuõ ñoïc tröôùc baøi môùi. - Laäp baûng thoáng keâ veà nhöõng phaùt minh cuûa caùch maïng coâng nghieäp Anh theo noäi dung sau: Thôøi gian

Ngöôøi phaùt minh

Teân phaùt minh

Taùc ñoäng kinh teá

Trang 204

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Baøi 33 HOAØN THAØNH CAÙCH MAÏNG TÖ SAÛN ÔÛ CHAÂU AÂU VAØ MYÕ GIÖÕA THEÁ KYÛ XIX I. MUÏC TIEÂU BAØI HOÏC Sau khi hoïc xong baøi hoïc yeâu caàu HS caàn naém ñöôïc: 1. Kieán thöùc Naém ñöôïc nguyeân nhaân, dieãn bieán, keát quaû cuûa cuoäc ñaáu tranh thoáng nhaát Ñöùc, Italia vaø noäi chieán ôû Myõ. Giaûi thích ñöôïc taïi sao cuoäc ñaáu tranh thoáng nhaát Ñöùc, Italia vaø noäi chieán ôû Myõ laø cuoäc caùch maïng tö saûn. Veõ löôïc ñoà quaù trình thoáng nhaát Italia, Ñöùc. 2. Tö töôûng, tình caûm, thaùi ñoä Nhaän thöùc ñuùng veà vai troø cuûa quaàn chuùng nhaân daân trong cuoäc ñaáu tranh choáng caùc theá löïc phong kieán, baûo thuû, laïc haäu ñoøi quyeàn töï do daân chuû. 3. Kyõ naêng Reøn luyeän cho HS kyõ naêng phaân tích, giaûi thích caùc söï kieän lòch söû qua ñoù khaúng ñònh tính chaát ñoù chính laø nhöõng cuoäc caùch maïng tö saûn dieãn ra döôùi caùc hình thöùc khaùc nhau. Kyõ naêng khai thaùc löôïc ñoà, tranh aûnh. II. THIEÁT BÒ, TAØI LIEÄU DAÏY - HOÏC - Löôïc ñoà quaù trình thoáng nhaát Ñöùc, Italia vaø noäi chieán ôû Myõ. - Tranh aûnh ñeán nhöõng nhaân vaät lòch söû coù lieân quan ñeán thôøi kyø naøy. III. TIEÁN TRÌNH TOÅ CHÖÙC DAÏY - HOÏC 1. Kieåm tra baøi cuõ Caâu hoûi 1: Neâu moác thôøi gian vaø nhöõng thaønh töïu chuû yeáu cuûa Caùch maïng coâng nghieäp Anh? Caâu hoûi 2: Heä quaû cuûa Caùch maïng coâng nghieäp? 2. Daãn daét vaøo baøi môùi Trong caùc thaäp nieân 50 – 60 cuûa theá kyû XIX nhieàu cuoäc caùch maïng tö saûn lieân tuïc noå ra döôùi nhöõng hình thöùc khaùc nhau ôø Chaâu AÂu vaø Baéc Myõ ñaõ khaúng ñònh söï toaøn thaéng cuûa phöông thöùc saûn xuaát tö baûn chuù nghóa, chaám döùt cuoäc ñaáu tranh "Ai thaéng ai" giöõa theá löïc phong kieán laïc haäu, baûo thuû vôùi giai caáp tö saûn ñaïi dieän cho löïc löôïng saûn xuaát tieán boä. Ñeå tìm hieåu nguyeân nhaân naøo daãn ñeán cuoäc ñaáu tranh thoáng nhaát Ñöùc, Italia vaø noäi chieán Myõ? Dieãn bieán

Trang 205

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 dieãn ra nhö theá naøo? Tính chaát, yù nghóa ra sao? Baøi hoïc hoâm nay seõ traû lôøi caùc caâu hoûi neâu treân. 3. Toå chöùc caùc hoaït ñoäng treân lôùp Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng Hoaït ñoäng 1:  Cuoäc ñaáu tranh thoáng - Tröôùc heát GV giôùi thieäu cho HS nhaát ñaát nöôùc. thaáy roõ: Töø nhöõng naêm 1848 – 1849 moät cao traøo Caùch maïng tö saûn laïi dieãn ra soâi noåi ôû Chaâu AÂu. ÔÛ Phaùp nhaèm laät ñoå boä phaän tö saûn taøi chính, thieát laäp neàn coäng hoaø ,thöù 2, taïo ñieàu kieän cho chuû nghóa tö baûn phaùt trieån. ÔÛ Ñöùc vaø Italia ngoaøi nhieäm vuï thuû tieâu quan heä saûn xuaát phong kieán coøn thöïc hieän nhieäm vuï thoáng nhaát ñaát nöôùc, môû ñöôøng cho chuû nghóa tö baûn ñi leân. - Tieáp ñoù GV neâu caâu hoûi: Haõy cho bieát tình hình nöôùc Ñöùc tröôùc khi - Tình hình nöôùc Ñöùc thoáng nhaát? + Giöõa theá kyû XIX kinh teá tö - HS döïa vaøo SGK töï traû lôøi caâu baûn chuû nghóa Ñöùc phaùt hoûi. trieån nhanh choùng, Ñöùc trôû - GV nhaän xeùt choát yù: thaønh nöôùc coâng nghieäp. + Ñeán giöõa theá kyû XIX, kinh teá tö + Phöông thöùc kinh doanh theo baûn chuû nghóa ôû Ñöùc phaùt trieån loái tö baûn ñaõ xaâm nhaäp vaøo nhanh choùng, Ñöùc töø moät nöôùc caùc ngaønh kinh teá. noâng nghieäp trôû thaønh nöôùc coâng nghieäp. + Phöông thöùc kinh doanh theo + Nöôùc Ñöùc bò chia xeõ thaønh ñöôøng loái tö baûn chuû nghóa ñaõ xaâm nhieàu vöông quoác nhoû, caûn nhaäp vaøo saûn xuaát: Söû duïng maùy trôû söï phaùt trieån kinh teá tö moùc, thueâ möôùn coâng nhaân, ñaåy baûn chuû nghóa → ñaët ra yeâu maïnh khai thaùc… taïo neân taàng lôùp caàu caàn thoáng nhaát ñaát quyù toäc tö saûn goïi chung laø Gioong- nöôùc. Ke. + Nöôùc Ñöùc bò chia seû thaønh nhieàu vöông quoác nhoû, laø trôû ngaïi lôùn nhaát ñeå phaùt trieån kinh teá tö baûn chuû nghóa (G keát hôïp vieäc trình baøy vôùi chæ löôïc ñoà veà nöôùc Ñöùc ñeå thaáy ñöôïc tình traïng chia reõ cuûa quoác gia naøy). - Ñöùc tieán haønh thoáng nhaát - GV neâu caâu hoûi: Yeâu caàu caáp baèng vuõ löïc "Töø treân xuoáng" baùch cuûa Ñöùc laø laøm gì ñeå phaùt thoâng qua caùc cuoäc chieán trieån kinh teá tö baûn chuû nghóa? tranh vôùi caùc nöôùc khaùc. - HS traû lôøi caâu hoûi. GV keát luaän: Yeâu caàu caáp baùch luùc naøy laø thoáng nhaát ñaát nöôùc, chaám döùt tình traïng phaân taùn, chia Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Trang 206

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø reõ. - GV trình baøy vaø phaân tích: ÔØ Ñöùc do söï thoaû hieäp cuûa giai caáp tö saûn vaø quyù toäc phong kieán, giai caáp voâ saûn chöa ñuû tröôûng thaønh ñeå tieán haønh thoáng nhaát ñaát nöôùc baèng con ñöôøng Caùch maïng – con ñöôøng "Töø döôùi leân", quaù trình thoáng nhaát ñaát nöôùc ñöôïc thöïc hieän baèng con ñöôøng chieán tranh vöông trieàu – "töø treân xuoáng", thoâng qua vai troø cuûa quyù toäc Phoå – ñaïi dieän laø Bi-xmaùc. Vôùi nhöõng chính saùch phaûn ñoäng ñaõ ñöa nöôùc Ñöùc trôû thaønh moät ñoàn luyõ phaûn ñoäng, nhaát laø nguoàn goác chuû yeáu daãn ñeán chuû nghóa quaân phieät xaâm löôïc vaø laø trung taâm xaûy ra caùc cuoäc chieán tranh ôû chaâu AÂu. Hoaït ñoäng 2: Caû lôùp vaø caù nhaân - GV söû duïng löôïc ñoà quaù trình thoáng nhaát Ñöùc ñeå trình baøy dieãn bieán quaù trình thoáng nhaát nöôùc Ñöùc. - Goïi 1 – 2 HS leân baûng trình baøy laïi quaù trình thoáng nhaát Ñöùc ñeå cuûng coá kieán thöùc muïc naøy. - Quaù trình thoáng nhaát Ñöùc chuû yeáu taäp trung vaøo nhöõng noäi dung sau: + Naêm 1864 Bi-xmaùc taán coâng Ñan Maïch chieám Hoân-xtai-nô vaø Sôleâ-xvích hai ñòa baøn chieán löôïc quan troïng ôû Ban Tích vaø Baéc Haûi. Ñan Maïch phaûi kyù hoaø öôùc (10/1864). Ñoàng yù trao hai coâng quoác cho Aùo vaø Phoå thaønh laäp moät lieân bang môùi. - Keát quaû: Naêm 1867 Lieân Bang Baéc Ñöùc ra ñôøi goàm 18 quoác gia Baéc Ñöùc vaø 3 thaønh phoá töï do, Hieän phaùp ñöôïc thoâng qua. - Naêm 1870, 1871 Bi-xmaùc tieán haønh chieám Phaùp, Phaùp phaûi kyù hieäp ñònh ñaàu haøng thu phuïc ñöôïc caùc bang mieàn Nam hoaøn toaøn thoáng nhaát ñaát nöôùc. - GV giaûi thích roõ: vieäc thoáng nhaát

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

- Quaù trình thoáng nhaát Ñöùc + Naêm 1864 Bi-xmaùc taán coâng Ñan Maïch chieám Hoânxtai-nô vaø Sô-leâ-xvích hai ñòa baøn chieán löôïc quan troïng ôû Ban Tích vaø Baéc Haûi. + Naêm 1866 Bi-xmaùc gaây chieán tranh vôùi Aùo, Ñöùc thaønh laäp moät lieân bang Baéc Ñöùc. - Naêm 1870, 1871 Bi-xmaùc gaây chieán vôùi Phaùp thu phuïc ñöôïc caùc bang mieàn Nam hoaøn toaøn thoáng nhaát ñaát nöôùc.

Trang 207

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø nöôùc Ñöùc mang tính chaát moät cuoäc Caùch maïng tö saûn taïo ñieàu kieän cho kinh teá tö baûn chuû nghóa phaùt trieån maïnh meõ ôû Ñöùc. Hoaït ñoäng 3: Caù nhaân - GV neâu caâu hoûi: Tình hình Italia tröôùc khi thoáng nhaát ñaát nöôùc? - HS ñoïc SGK töï traû lôøi caâu hoûi. - GV nhaän xeùt, boå sung vaø choát yù: + Giöõa theá kyû XIX Italia vaãn bò chia thaønh 7 vöông quoác nhoû, vaø chòu söï thoáng nhaát cuûa ñeá quoác Aùo. + Döôùi ñoâ hoä cuûa ñeá quoác Aùo vaø aùch thoáng trò cuûa caùc theá löïc phong kieán kinh teá laïc haäu chaäm phaùt trieån ngoaøi vöông quoác Pieâmoânteâ. - GV neâu caâu hoûi: tröôùc tình hình ñoù ñaët ra yeâu caàu gì ñöa Italia phaùt trieån theo höôùng tö baûn chuû nghóa? - HS traû lôøi caâu hoûi. - GV nhaän xeùt vaø keát luaän: yeâu caàu caáp baùch laø giaûi phoùng daân toäc khoûi söï leä thuoäc vaøo ñeá quoác AÙo, xoaù boû söï caûn trôû cuûa caùc theá löïc phong kieán, môû ñöôøng cho coâng nghieäp tö baûn phaùt trieån. - GV nhaán maïnh: Trong ñoù noåi baät leân vai troø cuûa vöông quoác vaãn giöõ ñöôïc ñoäc laäp, neàn quaân chuû laäp hieán cuûa trieàu ñaïi xa-voa ñaïi dieän cho quyeàn lôïi cuûa lieân minh quyù toäc tö saûn hoaù vaø ñaïi tö saûn, ñaõ taïo ñieàu kieän cho kinh teá tö baûn chuû nghóa phaùt trieån. Hoaït ñoäng 4: caû lôùp, caù nhaân - tröôùc heát GV söû duïng" Löôïc ñoà thoáng nhaát Italia" Keát hôïp vôùi noäi dung SGK ñeå trình baøy dieãn bieán quaù trình thoáng nhaát Italia. - Tieáp theo goïi Hs leân baûng trình baøy laïi quaù trình thoáng nhaát Italia ñeå khaéc saâu vaø cuûng coá kieán thöùc. - Dieãn bieán quaù trình thoáng nhaát Italia caàn taäp trung vaøo nhöõng noäi dung chuû yeáu sau: + Thaùng 4 – 1859 chieán tranh giöõa

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

 Cuoäc ñaáu tranh thoáng nhaát Italia

- Tình hình Italia tröôùc khi thoáng nhaát: + Ñaát nöôùc bò phaân taùn chia xeû thaønh 7 vöông quoác nhoû, chòu söï thoáng nhaát cuûa ñeá quoác Aùo. + Kinh teá laïc haäu, chaäm phaùt trieån, bò kìm haõm phaùt trieån.

- Nhieäm vuï: + Ñaët ra yeâu caàu caáp baùch laø giaûi phoùng daân toäc khoûi söï leä thuoäc vaøo Aùo, xoaù boû söï caûn trôû cuûa caùc theá löïc phong kieán. + Môû döôøng cho kinh teá phaùt trieån theo höôùng tö baûn chuû nghóa.

- Dieãn bieán: Noåi baät laø vai troø cuûa vöông quoác Pieâmoânteâ.

+ Thaùng 4 – 1859 chieán tranh vôùi Aùo. Thaùng 3 – 1860 caùc vöông quoác mieàn Baéc saùp

Trang 208

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng lieân quaân Pieâmoânteâ Phaùp vôùi Aùo nhaäp vaøo Pieâmoânteâ. baét ñaàu döôùi söï hoã trôï cuûa ñoaøn quaân tình nguyeän Ga-ri-ban-ñi ñaåy quaân Aùo vaøo tình theá khoù khaên, thaùng 3 – 1860 caùc vöông quoác mieàn + Thaùng 4 – 1860 khôûi nghóa Baéc saùp nhaäp vaøo Pieâmoânteâ. nhaân daân ôû ñaûo Xixilia cuøng + Thaùng 4 – 1860 khôûi nghóa nhaân vôùi ñoäi quaân "Aùo ñoû" cuûa daân ôû ñaûo Xixilia buøng noå, ñoøi laät Gia-ri-ban-ñi thoáng nhaát ñöôïc ñoå chính quyeàn tay sai Aùo thoáng mieàn Nam. nhaát ñaát nöôùc garibanñi cuøng quaân ñoäi "Aùo ñoû" ñoå boä leân ñaûo giaûi phoùng mieàn Nam Italia, sau ñoù mieàn Nam Italia saùp nhaäp vaøo Pieâmoânteâ + Naêm 1866 lieân minh vôùi (10 – 1860) thaønh laäp vöông quoác Phoå choáng Aùo giaûi phoùng Italia. ñöôïc Veâneâxia. + Naêm 1866 Italia lieân minh vôùi + Naêm 1870 sau thaát baïi Phoå choáng Aùo giaûi phoùng ñöôïc cuûa Phaùp trong cuoäc chieán Veâneâxia. tranh vôùi Phoå, thu hoài Roâma. + Naêm 1870 Phaùp thaát baïi trong cuoäc chieán tranh Phaùp – Phoå, Roâma thuoäc veà Italia. - GV neâu caâu hoûi: Neâu yù nghóa YÙ nghóa: cuoäc ñaáu tranh thoáng nhaát Italia? + Mang tính chaát moät cuoäc - HS döïa vaøo SGK vaø voán hieåu Caùch maïng tö saûn, laät ñoå söï bieát qua baøi hoïc traû lôøi caâu hoûi. thoáng trò cuûa ñeá quoác Aùo - GV choát yù: Mang tính chaát moät vaø caùc theá löïc phong kieán. cuoäc Caùch maïng tö saûn, laät ñoå söï + Môû ñöôøng cho chuû nghóa tö thoáng trò cuûa ñeá quoác Aùo vaø caùc baûn phaùt trieån. theá löïc phong kieán baûo thuû Italia. Taïo ñieàu kieän cho chuû nghóa tö baûn phaùt trieån. - GV nhaán maïnh theâm: haïn cheá cuûa cuoäc ñaáu tranh thoáng nhaát Italia laø sau khi thoáng nhaát Italia vaãn theo cheá ñoä quaân chuû laäp hieán, neàn daân chuû coøn raát nhieàu haïn cheá, noâng daân ngheøo khoâng coù ñaát ñai vaø khoâng coù quyeàn baàu cöû. Hoaït ñoäng 5: caù nhaân vaø caû  Noäi chieán ôû Myõ lôùp - GV cho HS quan saùt treân löôïc ñoà nöôùc Myõ giöõa theá kyû XIX trong SGK vaø giôùi thieäu cho HS thaáy ñöôïc söï môû roäng ñaát ñai nöôùc Myõ giöõa theá - Tình hình Myõ tröôùc noäi kyû XIX. chieán: - GV neâu caâu hoûi: Haõy cho bieát tình hình nöôùc Myõ tröôùc khi noäi chieán? - HS ñoïc SGK traû lôøi caâu hoûi. + Giöõa theá kyû XIX kinh teá Myõ Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Trang 209

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø - GV trình baøy vaø phaân tích. + Kinh teá Myõ giöõa theá kyû XIX toàn taïi theo 2 con ñöôøng: Mieàn Baéc phaùt trieån neàn coâng nghieäp tö baûn chuû nghóa, mieàn Nam phaùt trieån kinh teá ñoàn ñieàn döïa treân boùc loät söùc lao ñoäng noâ leä. + Veà noâng nghieäp ôû Mieàn Baéc vaø Mieàn taây kinh teá trang traïi chuû nhoû vaø noâng daân töï do chieám öu theá phuïc vuï thò tröôøng coâng nghieäp. Trong khi ñoù ôû mieàn Nam kinh teá ñoàn ñieàn phaùt trieån döïa treân söùc lao ñoäng noâ leä laøm giaøu nhanh choùng cho giôùi chuû noâ. Tuy nhieân, cheá ñoä noâ leä ñaõ caûn trôû neàn kinh teá tö baûn chuû nghóa phaùt trieån. + Maâu thuaãn giöõa tö saûn vaø traïi nhoû ôû mieàn Baéc vôùi caùc chuû noâ ôû mieàn Nam ngaøy caøng gay gaét → Phong traøo ñaáu tranh ñoøi thuû tieâu cheá ñoä noâ leä môû ñöôøng cho CNTB phaùt trieån. - GV neâu caâu hoûi: Nguyeân nhaân tröïc tieáp daãn ñeán noäi chieán? - HS ñoïc SGK töï traû lôøi caâu hoûi. - GV nhaän xeùt choát yù: + Lincoân öùng cöû vieân cuûa Ñaûng Coäng hoaø ñaïi dieän cho giai caáp tö saûn vaø traïi chuû mieàn Baéc truùng cöû Toång thoáng ñe doaï quyeàn lôïi caùc chuû noâ ôû Mieàn Nam (vì Ñaûng Coäng hoaø chuû tröông baùc boû cheá ñoä noâ leä). - GV keát hôïp giôùi thieäu hình 62 "Toång thoáng Lin-coân (ngöôøi ngoài beân traùi) thaåm duyeät baûn Tuyeân ngoân Giaûi phoùng noâ leä" vôùi noäi dung veà Lincoân trong SGK. + 11 bang phaûn ñoái taùch khoûi Lieân bang thaønh laäp Hieäp bang môùi coù chính phuû, Toång thoáng rieâng vaø chuaån bò löïc löôïng choáng laïi Chính phuû Trung Öông.

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng toàn taïi hai con ñöôøng: Mieàn Baéc phaùt trieån neàn coâng nghieäp tö baûn chuû nghóa; mieàn Nam kinh teá ñoàn ñieàn vaøo boùc loät noâ leä. + Nhôø ñieàu kieän thuaän lôïi kinh teá phaùt trieån nhanh choùng ñaëc bieät laø ngaønh coâng nghieäp vaø caû noâng nghieäp. Song cheá ñoä noâ leä caûn trôû neàn kinh teá tö baûn chuû nghóa phaùt trieån.

+ Maâu thuaãn giöõa tö saûn, traïi chuû ôû Mieàn Baéc vôùi chuû noâ ôû Mieàn Nam ngaøy caøng gay gaét.

- Nguyeân nhaân tröïc tieáp: + Lincoân ñaïi dieän Ñaûng Coäng hoaø truùng cöû Toång thoáng ñe doaï quyeàn lôïi cuûa chuû noâ ôû mieàn Nam.

+ 11 Bang mieàn Nam taùch khoûi lieân bang.

Trang 210

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø Hoaït ñoäng 6: caû lôùp vaø caù nhaân GV trình baøy: Ngaøy 12/4/1861 noäi chieán buøng noå, ban ñaàu quaân ñoäi lieân bang kieân quyeát vaø khoâng söû duïng bieän phaùp trieät ñeå neân bò thua lieân tieáp. - GV neâu caâu hoûi: Tröôùc tình hình ñoù chính phuû Lincoân coù bieän phaùp gì? - HS döïa vaøo SGK töï traû lôøi caâu hoûi. - GV nhaän xeùt, boå sung, vaø choát yù: + Chính phuû thay ñoåi keá hoaïch taùc chieán vaø coù nhöõng bieän phaùp tích cöïc hôn. + Giöõa naêm 1862 kyù saéc leänh caáp ñaát ôû mieàn Taây cho daân di cö. + Ngaøy 01/1/1863 ra saéc leänh baõi boû cheá ñoä noâ leä → haøng vaïn noâ leä vaø ngöôøi daân gia nhaäp quaân ñoäi Lieân bang. + Ngaøy 09/4/1865 quaân ñoäi mieàn Baéc giaønh thaéng lôïi quyeát ñònh trong traän ñaùnh thuû phuû Hieäp bang mieàn nam (Xaratoâga), noäi chieán chaám döùt. - GV neâu caâu hoûi: Haõy cho bieát yù nghóa cuûa cuoäc noäi chieán? - HS ñoïc SGK töï traû lôøi caâu hoûi. - GV nhaän xeùt, boå sung, choát yù: + Laø cuoäc caùch maïng tö saûn laàn thöù II ôû Myõ. + Xoaù boû cheá ñoä noâ leä ôû mieàn Nam taïo ñieàu kieän cho chuû nghóa tö baûn phaùt trieån. + Neàn kinh teá Myõ phaùt trieån nhanh choùng sau noäi chieán. 4. Sô keát baøi hoïc

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

- Dieãn bieán: + Ngaøy 12/4/1861 noäi chieán buøng noå – öu theá veà Hieäp Bang. + Ngaøy 01/1/1863 Lincoân coøn ra saéc leänh baõi boû cheá ñoä noâ leä → noâng daân tham gia quaân ñoäi. + Ngaøy 09/04/1865 noäi chieán keát thuùc, thaéng lôïi thuoäc veà quaân Lieân bang.

- YÙ nghóa: + Laø cuoäc caùch maïng tö saûn laàn thöù II ôû Myõ. + Xoaù boû cheá ñoä noâ leä ôû mieàn Nam taïo ñieàu kieän cho chuû nghóa tö baûn phaùt trieån. + Neàn kinh teá Myõ phaùt trieån nhanh choùng sau noäi chieán.

GV yeâu caàu HS traû lôøi caâu hoûi ñaët ra ngay töø ñaàu giôø hoïc. Nguyeân nhaân vaø dieãn bieán cuoäc ñaáu tranh thoáng nhaát Ñöùc, Italia vaø noäi chieán Myõ? Taïi sao ñoù laïi laø nhöõng cuoäc caùch maïng tö saûn? 5. Daën doø, baøi taäp - Hoïc baøi cuõ, ñoïc tröôùc baøi môùi. - Laäp baûng thoáng keâ caùc hình thöùc caùch maïng Tö saûn theo noäi dung sau:

Trang 211

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Teân cuoäc caùch maïng

Hình thöùc

Thôøi gian

Keát quaû, yù nghóa

Trang 212

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Baøi 34 CHUÛ NGHÓA TÖ BAÛN CHUYEÅN SANG GIAI ÑOAÏN ÑEÁ QUOÁC CHUÛ NGHÓA I. MUÏC TIEÂU BAØI HOÏC Sau khi hoïc xong baøi hoïc yeâu caàu HS caàn naém ñöôïc: 1. Kieán thöùc - Naém vaø hieåu ñöôïc nhöõng thaønh töïu chuû yeáu veà khoa hoïc kyõ thuaät cuoái theá kyû XIX – ñaàu theá kyû XX, noù ñaõ thöùc ñaåy söï phaùt trieån vöôït baäc cuûa löïc löôïng saûn xuaát xaõ hoäi. - Naém ñöôïc khoaûng nhöõng naêm cuoái theá kyû XIX, coâng nghieäp tö baûn daàn chuyeån sang giai ñoaïn phaùt trieån cao hôn giai ñoaïn ñeá quoác chuû nghóa maø ñaëc tröng cô baûn nhaát laø söï ra ñôøi cuûa caùc toå chöùc ñoäc quyeàn vaø söï boùc loät ngaøy caøng tinh vi hôn ñoái vôùi nhaân daân lao ñoäng laøm cho maâu thuaãn trong xaõ hoäi tö baûn ngaøy caøng gay gaét vaø saâu saéc. 2. Tö töôûng, tình caûm, thaùi ñoä - Bieát traân troïng nhöõng coâng trình nghieân cöùu nhöõng phaùt minh cuûa caùc nhaø khoa hoïc trong vieäc khaùm phaù nguoàn naêng löôïng voâ taän cuûa thieân nhieân phuïc vuï cho nhu caàu vaø cuoäc soáng con ngöôøi. - Thaáy ñöôïc maëc duø chuû nghóa ñeá quoác laø giai ñoaïn phaùt trieån cao cuûa chuû nghóa ñeá quoác, ñi cuøng vôùi noù laø nhöõng thuû ñoaïn boùc loät tinh vi cuûa chuùng. 3. Kyõ naêng - Reøn luyeän cho HS kyõ naêng nhaän xeùt ñaùnh giaù söï kieän lòch söû veà söï hình thaønh caùc toå chöùc ñoäc quyeàn. - Kyõ naêng khai thaùc vaø söû duïng tranh aûnh lòch söû veà nhöõng thaønh töïu cuûa khoa hoïc kyõ thuaät. II. THIEÁT BÒ, TAØI LIEÄU DAÏY - HOÏC - Tranh aûnh caùc nhaø baùc hoïc où nhöõng phaùt minh noåi tieáng vaøo cuoái theá kyû XIX ñaàu theá kyû XX. - Tö lieäu veà cuoäc ñôøi vaø söï nghieäp cuûa caùc nhaø baùc hoïc coù teân tuoåi treân theá giôùi.

III. TIEÁN TRÌNH TOÅ CHÖÙC DAÏY - HOÏC 1. Kieåm tra baøi cuõ

Trang 213

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caâu hoûi 1: Taïi sao noùi cuoäc ñaáu tranh thoáng nhaát Ñöùc, Italia vaø noäi chieán ôû Myõ laïi mang tính chaát moät cuoäc caùch maïng tö saûn? Caâu hoûi 2: Taïi sao trong cuoäc noäi chieán ôû Myõ tö saûn ôû mieàn Baéc laïi thaéng chuû noâ ôû mieàn Nam? 2. Daãn daét vaøo baøi môùi Cuoái theá kyû XIX ñaàu theá kyû XX, caùc nöôùc tö baûn AÂu – Myõ coù nhöõng chuyeån bieán maïnh meõ trong ñôøi soáng kinh teá – xaõ hoäi, böôùc sang giai ñoaïn ñeá quoác chuû nghóa. Ñaëc tröng cô baûn nhaát cuûa giai ñoaïn naøy laø söï ra ñôøi caùc toå chöùc ñoäc quyeàn vaø söï boùc loät ngaøy caøng tinh vi hôn ñoái vôùi nhaân daân lao ñoäng laøm cho maâu thuaãn trong xaõ hoäi ngaøy caøng gay gaét. Ñeå hieåu roõ nguyeân nhaân naøo daãn ñeán söï phaùt trieån cuûa chuû nghóa tö baûn? Söï ra ñôøi vaø nhöõng ñaëc ñieåm cô baûn cuûa chuû nghóa tö baûn ôû giai ñoaïn ñeá quoác chuû nghóa? Baøi hoïc hoâm nay seõ lyù giaûi nhöõng caâu hoûi neâu treân. 3. Toå chöùc caùc hoaït ñoäng treân lôùp Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng Hoaït ñoäng 1: Hoaït ñoäng nhoùm  Nhöõng thaønh töïu veà - Tröôùc heát, GV trình baøy: Khoaûng khoa hoïc – kyõ thuaät cuoái 30 naêm cuoái theá kyû XIX löïc löôïng theá kyû XIX – ñaàu theá kyû saûn xuaát ôû caùc nöôùc tö baûn ñaït XX ñeán trình ñoä phaùt trieån cao. Nhôø nhöõng phaùt minh khoa hoïc trong caùc lónh vöïc vaät lyù, hoaù hoïc, sinh hoïc. - GV chia lôùp thaønh 4 nhoùm nhieäm vuï cuûa caùc nhoùm nhö sau: + Nhoùm 1: Neâu teân caùc nhaø khoa hoïc vaø nhöõng thaønh töïu phaùt minh veà vaät lyù. + Nhoùm 2: Neâu teân caùc nhaø khoa hoïc vaø nhöõng thaønh töïu phaùt minh veà hoaù hoïc. + Nhoùm 3: Neâu teân caùc nhaø khoa hoïc vaø nhöõng thaønh töïu phaùt minh veà sinh hoïc. + Nhoùm 4: Neâu nhöõng tieán boä trong vieäc aùp duïng nhöõng thaønh töïu khoa hoïc kyõ thuaät trong saûn xuaát noâng nghieäp. * Trong lónh vöïc vaät lyù: - HS ñoïc SGK vaø thaûo luaän theo + Phaùt minh veà ñieän cuûa caùc nhoùm cöû ñaïi dieän trình baøy keát nhaø Baùc hoïc G.OÂm ngöôøi quaû cuûa mình. Ñöùc, G.Jun ngöôøi Anh, E.Lenxô - GV nhaän xeùt boå sung vaø choát yù. ngöôøi Nga môû ra khaû naêng * Nhoùm 1: Trong lónh vöïc vaät lyù. öùng duïng nguoàn naêng löôïng + Phaùt minh veà ñieän cuûa caùc môùi. Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Trang 214

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

nhaø baùc hoïc G.OÂm ngöôøi Ñöùc, G.Jun ngöôøi Anh, E.Lenxô ngöôøi Nga môû ra khaû naêng öùng duïng nguoàn naêng löôïng môùi. + Thuyeát ñieän töû cuûa Toâmxô (Anh) cho pheùp phaân tích nguyeân töû maø tröôùc ñaây ngöôøi ta laàm töôûng laø nhöõng phaân töû nhoû nhaát. + Phaùt hieän veà phoùng xaï cuûa Haêngri Baccôren (Phaùp), Mari quyri ñaõ ñaët neàn taûng cho vieäc tìm kieám nguoàn naêng löôïng haït nhaân.

+ Phaùt hieän veà phoùng xaï cuûa Haêngri Baccôren (Phaùp), Mari quyri ñaõ ñaët neàn taûng cho vieäc tìm kieám nguoàng naêng löôïng haït nhaân. + Rôdôpho (Anh) coù böôùc tieán vó ñaïi trong vieäc tìm hieåu caáu truùc vaät chaát. + Phaùt minh cuûa Rônghen (Ñöùc) veà tia X vaøo naêm 1895 coù öùng duïng quan troïng trong + Rôdôpho (Anh) coù böôùc tieán vó y hoïc. ñaïi trong vieäc tìm hieåu caáu truùc vaät chaát. + Phaùt minh cuûa Rônghen (Ñöùc) veà tia X vaøo naêm 1895 coù öùng duïng quan troïng trong y hoïc chuaån ñoaùn vaø ñieàu trò chính xaùc beänh taät. * Nhoùm 2: Trong lónh vöïc hoaù hoïc. Ñònh luaät tuaàn hoaøn cuûa Menñeâleâep nhaø baùc hoïc Nga ñaõ ñaët cô sôû cho söï phaân haïng caùc nguyeân toá hoaù hoïc. * Nhoùm 3: Trong lónh vöïc sinh hoïc + Hoïc thuyeát Ñacuyn (Anh) ñeà caäp ñeán söï tieán hoaù vaø di truyeàn… + Phaùt minh cuûa nhaø baùc hoïc Lu-i Paster (Phaùp) giuùp phaùt hieän vi truøng vaø cheá taïo thaønh coâng vexing choáng beänh choù daïi. + Coâng trình cuûa nhaø baùc hoïc Nga Pap-loáp nghieân cöùu hoaït ñoäng cuûa heä thaàn kinh cao caáp cuûa ñoäng vaät vaø ngöôøi. * Nhoùm 4: Trong noâng nghieäp Maùy moùc ñöôïc söû duïng nhieàu nhö maùy keùo, maùy caøy, maùy gaët … phöông phaùp canh taùc ñöôïc caûi tieán, vieäc söû duïng phaân hoaù hoïc naâng cao naêng suaát caây troàng. Hoaït ñoäng 2: Caû lôùp vaø caù nhaân GV trình baøy vaø phaân tích: + Nhöõng hoaït ñoäng khoa hoïc ñöôïc aùp duïng vaøo saûn xuaát. + Kyõ thuaät luyeän kim ñöôïc caûi

* Trong lónh vöïc sinh hoïc + Hoïc thuyeát Ñacuyn (Anh) ñeà caäp ñeán söï tieán hoaù vaø di truyeàn… + Phaùt minh cuûa nhaø baùc hoïc Lu-i Paster (Phaùp) giuùp phaùt hieän vi truøng vaø cheá taïo thaønh coâng vaécxin choáng beänh choù daïi. + Coâng trình cuûa nhaø baùc hoïc Nga Pap-loáp nghieân cöùu hoaït ñoäng cuûa heä thaàn kinh cao caáp cuûa ñoäng vaät vaø ngöôøi.

* Nhöõng phaùt minh khoa hoïc ñöôïc aùp duïng vaøo saûn xuaát: + Kyõ thuaät luyeän kim ñöôïc

Trang 215

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø tieán, vôùi vieäc söû duïng loø Beùtxme vaø loø Maùctanh saûn xuaát löôïng theùp taêng nhanh vaø ñöôïc söû duïng roäng raõi trong cheá taïo maùy vaø ñoùng taøu, xe löûa … tuoác bin phaùt ñieän ñöôïc söû duïng ñeå cung caáp ñieän naêng. + Daàu hoaû ñöôïc khai thaùc ñeå thaép saùng vaø cung caáp nguoàn nhieân lieäu môùi giao thoâng vaän taûi. Coâng nghieäp hoaù hoïc ra ñôøi phuïc vuï saûn xuaát thuoác nhuoäm, phaân boùn. + Vieäc phaùt minh ra ñieän tín giuùp vieäc lieân laïc ngaøy caøng xa vaø nhanh hôn. Cuoái theá kyû XIX oâtoâ ñöôïc ñöa vaøo söû duïng nhôø phaùt minh veà ñoäng cô ñoát trong. Thaùng 12 – 1903 anh em ngöôøi Myõ ñaõ cheá taïo maùy bay ñaàu tieân. - GV neâu caâu hoûi: yù nghóa cuûa nhöõng tieán boä veà khoa hoïc kyõ thuaät? - HS döïa vaøo SGK töï traû lôøi caâu hoûi. - GV nhaän xeùt vaø choát yù: Ñaõ laøm thay ñoåi cô baûn neàn saûn xuaát vaø cô caáu kinh teá tö baûn chuû nghóa, ñaùnh daáu böôùc tieán môùi cuûa chuû nghóa tö baûn ôû giai ñoaïn naøy. Hoaït ñoäng 3: Caù nhaân - GV neâu caâu hoûi: Haõy cho bieát boái caûnh daãn ñeán söï ra ñôøi caùc toá chöùc ñoäc quyeàn? - HS döïa vaøo voán hieåu bieát cuûa mình vaø SGK töï traû lôøi caâu hoûi. - GV nhaän xeùt vaø trình baøy: Cuoái theá kyû XIX ñaàu theá kyû XX, nhôø nhöõng tieán boä cuûa khoa hoïc kyõ thuaät saûn xuaát coâng nghieäp caùc nöôùc Aïu – Myõ taêng nhanh daãn ñeán tích tuï tö baûn. Ñaây laø thôøi kyø "Caù lôùn nuoát vaù beù". Trong taát caû caùc ngaønh kinh teá töï do caïnh tranh ñaõ thay theá bôûi nhöõng toå chöùc ñoäc quyeàn döôùi nhieàu hình thöùc: Caùcten, Xanhñica, Tôørôt. Toå chöùc ñoäc quyeàn ra ñôøi nhaèm

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng caûi tieán, vôùi vieäc söû duïng loø Beùtxme vaø loø Maùctanh saûn xuaát löôïng theùp taêng nhanh vaø ñöôïc söû duïng roäng raõi trong cheá taïo maùy vaø ñoùng taøu, xe löûa … tuoác bin phaùt ñieän ñöôïc söû duïng ñeå cung caáp ñieän naêng. + Daàu hoaû ñöôïc khai thaùc ñeå thaép saùng vaø cung caáp nguoàn nhieân lieäu môùi giao thoâng vaän taûi. Coâng nghieäp hoaù hoïc ra ñôøi phuïc vuï saûn xuaát thuoác nhuoäm, phaân boùn. + Vieäc phaùt minh ra ñieän tín giuùp vieäc lieân laïc ngaøy caøng xa vaø nhanh hôn. Cuoái theá kyû XIX oâtoâ ñöôïc ñöa vaøo söû duïng nhôø phaùt minh veà ñoäng cô ñoát trong. Thaùng 12 – 1903 anh em ngöôøi Myõ ñaõ cheá taïo maùy bay ñaàu tieân. * Ñaõ laøm thay ñoåi cô baûn neàn saûn xuaát vaø cô caáu kinh teá tö baûn chuû nghóa, ñaùnh daáu böôùc tieán môùi cuûa chu3 nghóa tö baûn ôû giai ñoaïn naøy.  Söï hình thaønh caùc toå chöùc ñoäc quyeàn.

- Nguyeân nhaân: + Do tieán boä cuûa khoa hoïc – kyõ thuaät saûn xuaát coâng nghieäp caùc nöôùc Aâu - Myõ taêng nhanh daãn ñeán tích tuï tö baûn. + Caùc ngaønh kinh teá chuyeån töø töï do caïnh tranh sang toå chöùc ñoäc quyeàn döôùi nhieàu hình thöùc: Caùcten, Xanhñica, Tôø rôt.

Trang 216

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø baûo ñaûm quyeàn lôïi lôïi nhuaän cao, haïn cheá caïnh tranh vaø ngaên ngöøa khuûng hoaûng. Song treân thöïc teá noù coøn laøm caùc hieän töôïng naøy trôû neân gay gaét hôn vaø maâu thuaãn giöõa caùc taäp ñoaøn tö baûn ngaøy caøng saâu saéc. Hoaït ñoäng 4: Caû lôùp, caù nhaân - GV neâu caâu hoûi: Quaù trình taäp trung saûn xuaát hình thaønh caùc coâng ty ñoäc quyeàn trong lónh vöïc coâng nghieäp dieãn ra nhö theá naøo? Ñaëc ñieåm cuûa chuû nghóa tö baûn ôû giai ñoaïn ñeá quoác chuû nghóa? - HS döïa vaøo SGK töï traû lôøi caâu hoûi. - GV nhaän xeùt vaø trình baøy: + ÔÛ Phaùp, ngaønh luyeän kim vaø khai thaùc moû taäp trung trong tay hai coâng ty lôùn, coâng ty "Snaây-ñô Crôdoâ" naém nhaø maùy quaân söï ôû Crôñoâ vaø caùc nhaø maùy cheá taïo ñoà ñoàng, theùp cuøng caùc ngaønh khaùc ôû nhieàu vuøng trong nöôùc. Toång coâng ty ñöôøng saét vaø ñieän khí cuøng 6 coâng ty khaùc ñoäc quyeàn ngaønh ñöôøng saét trong nöôùc, 50% troïng taûi bieån do 3 coâng ty lôùn naém. Hai coâng ty "Xanh Goâben" vaø "Cuman" kieåm soaùt toaøn boä coâng nghieäp hoaù chaát. + ÔÛ Ñöùc: Coâng ty than Ranh-Vetxpha-len ñaõ kieåm soaùt 95% toång saûn löôïng than vuøng Rua- vuøng coâng nghieäp lôùn nhaát cuûa Ñöùc vaø hôn 55% toång saûn löôïng than caû nöôùc. + Tieáp ñoù GV trình baøy vaø phaân tích: Söï taäp trung saûn xuaát cuøng dieãn ra trong lónh vöïc ngaân haøng. Moät vaøi ngaân haøng lôùn khoáng cheá moïi hoaït ñoäng kinh doanh cuûa caû nöôùc hình thaønh tö baûn taøi chính, boïn tö baûn taøi chính coøn ñaàu tö voán ra nöôùc ngoaøi ñem lôïi nhuaän cao. Naêm 1900, nöôùc Anh ñaàu tö voán ra beân ngoaøi 2 tyû Livrô xteclinhg, ñeán naêm 1913 leân gaàn 4 tyû. Thò tröôøng cuûa Anh chuû yeáu laø AÁn Ñoä, Trung Quoác, Nga caùc nöôùc Myõ Latinh…

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

- Ñaëc ñieåm cuûa chuû nghóa ñeá quoác: + Trong coâng nghieäp : Dieãn ra quaù trình taäp trung voán lôùn thaønh laäp nhöõng coâng ty ñoäc quyeàn nhö ôû Phaùp, Ñöùc, Myõ… luõng ñoaïn ñôøi soáng kinh teá caùc nöôùc tö baûn.

+ Trong lónh vöïc taøi chính, ngaân haøng: Moät vaøi ngaân haøng lôùn khoáng cheá moïi hoaït ñoäng kinh doanh cuûa caû nöôùc hình thaønh tö baûn taøi chính. + Tö baûn taøi chính coøn ñaàu tö voán ra nöôùc ngoaøi ñem lôïi nhuaän cao: naêm 1900, nöôùc Anh ñaàu tö voán ra beân ngoaøi 2 tyû Livro xtecling, ñeán naêm 1913 leân gaàn 4 tyû. - Moãi ñeá quoác coøn coù ñaëc ñieåm rieâng: + Myõ laø söï hình thaønh caùc Tôørôùt khoång loà vôùi nhöõng

Trang 217

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø - GV nhaán maïnh : Ngoaøi ñaëc ñieåm neâu treân, moãi nöôùc do ñieàu kieän lòch söû kinh teá cuûa mình ñaõ chuyeån sang giai ñoaïn ñeá quoác chuû nghóa vôùi nhöõng neùt rieâng bieät, nhö Myõ laø söï hình thaønh caùc Tôørôùt khoång loà vôùi nhöõng taäp ñoaøn taøi chính giaøu suï: ÔÛ Anh laø ñeá quoác thöïc daân vôùi heä thoáng thuoäc ñòa roäng lôùn vaø ñoâng daân; ôû Phaùp laø Ñeá quoác cho vay naëng laõi.

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng taäp ñoaøn taøi chính giaøu suï. + Anh laø ñeá quoác thöïc daân vôùi heä thoáng thuoäc ñòa roäng lôùn vaø ñoâng daân. + Phaùp laø Ñeá quoác cho vay naëng laõi.

- Xuaát hieän nhieàu maâu thuaãn. Maâu thuaãn giöõa caùc nöôùc ñeá quoác; giöõa nhaân daân thuoäc ñòa vôùi ñeá quoác; giöõa - GV neâu caâu hoûi: Söï ra ñôøi caùc giai caáp tö saûn vôùi nhaân daân toå chöùc ñoäc quyeàn daãn ñeán haäu lao ñoäng caùc nöôùc tö baûn. quaû gì? - HS tìm hieåu vaø choát yù: Xuaát hieän nhieàu maâu thuaãn. + Maâu thuaãn giöõa caùc nöôùc ñeá quoác trong vieäc tranh chaáp thuoäc ñòa gay gaét daãn ñeán caùc cuoäc chieán tranh ñeå phaân chia thuoäc ñòa. + Maâu thuaãn giöõa nhaân daân thuoäc ñòa vôùi ñeá quoác; giöõa giai caáp tö saûn vôùi nhaân daân lao ñoäng caùc nöôùc tö baûn. + Maâu thuaãn treân ñaõ daãn ñeán cuoäc ñaáu tranh giai caáp vaø caùch maïng xaõ hoäi. 4. Sô keát baøi hoïc - Höôùng daãn hoïc traû lôøi caâu hoûi ñaët ra ngay töø ñaàu giôø hoïc: Nguyeân nhaân naøo daãn ñeán söï phaùt trieån cuûa chuû nghóa tö baûn? Söï ra ñôøi vaø nhöõng ñaëc ñieåm cô baûn cuûa chuû nghóa tö baûn ôû giai ñoaïn ñeá quoác chuû nghóa? 5. Daën doø, baøi taäp - Hoïc baøi cuõ, traû lôøi caâu hoûi trong SGK. - Neâu ñaëc ñieåm cuûa chuû nghóa tö baûn ôû giai ñoaïn ñeá quoác chuû nghóa.

Trang 218

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Baøi 35 CAÙC NÖÔÙC ÑEÁ QUOÁC ANH, PHAÙP, ÑÖÙC, MYÕ VAØ SÖÏ BAØNH TRÖÔÙNG THUOÄC ÑÒA I. MUÏC TIEÂU BAØI HOÏC Sau khi hoïc xong baøi hoïc yeâu caàu HS caàn naém ñöôïc: 1. Kieán thöùc - Naém ñöôïc nhöõng neùt khaùi quaùt veà tình hình kinh teá, chính trò cuûa caùc nöôùc Anh, Phaùp, Ñöùc, Myõ hoài cuoái theá kyû XIX – ñaàu theá kyû XX; nhöõng neùt chung vaø ñaëc ñieåm rieâng. - Hieåu ñöôïc ñaây laø thôøi kyø caùc nöôùc ñeá quoác ñaåy maïnh vieäc xaâm löôïc thuoäc ñòa, phaân chia laïi thò tröôøng theá giôùi laøm cho maâu thuaãn giöõa caùc ñeá quoác vôùi ñeá quoác vaø giöõa ñeá quoác vôùi thuoäc ñòa ngaøy caøng saâu saéc. 2. Tö töôûng, tình caûm, thaùi ñoä Giuùp HS naâng cao nhaän thöùc veà baûn chaát cuûa chuû nghóa ñeá quoác, yù thöùc caûnh giaùc caùch maïng; ñaáu tranh choáng caùc theá löïc gaây chieán, baûo veä hoaø bình. 3. Kyõ naêng Reøn luyeän kyõ naêng phaân tích söï kieän Lòch söû ñeå thaáy ñöôïc töøng ñaëc ñieåm rieâng cuûa chuû nghóa ñeá quoác. II. THIEÁT BÒ, TAØI LIEÄU DAÏY - HOÏC - Baûng thoáng keâ bieåu thò söï thay ñoåi veà saûn löôïng coâng nghieäp cuûa caùc nöôùc Anh, Phaùp, Myõ, Ñöùc. - Sô ñoà thay ñoåi vò trí kinh teá caùc nöôùc ñeá quoác cuoái theá kyû XIX ñaàu theá kyû XX. - Löôïc ñoà caùc nöôùc ñeá quoác ñaàu theá kyû XX. III. TIEÁN TRÌNH TOÅ CHÖÙC DAÏY - HOÏC 1. Kieåm tra baøi cuõ Caâu hoûi 1: Neâu nhöõng thaønh töïu veà khoa hoïc kyõ thuaät cuoái theá kyû XIX ñaàu theá kyû XX? Caâu hoûi 2: Söï ra ñôøi vaø nhöõng ñaëc ñieåm cô baûn cuûa chuû nghóa Tö baûn ôû giai ñoaïn ñeá quoác chuû nghóa? 2. Daãn daét vaøo baøi môùi Cuoái theá kyû XIX ñaàu theá kyû XX, laø thôøi kyø phaùt trieån maïnh meõ cuûa caùc nöôùc Tö baûn tieân tieán, ñaùnh daáu böôùc chuyeån töø giai ñoaïn töï do caïnh tranh sang giai ñoaïn ñoäc quyeàn. Cuøng vôùi ñoù laø chính saùch môû roäng xaâm löôïc thuoäc ñòa ñeå coù theâm thò tröôøng vaø vô veùt nguyeân lieäu ñöa veà chính quoác. Söï tranh chaáp thuoäc ñòa ñaõ laøm cho maâu thuaãn giöõa caùc nöôùc ñeá quoác trôû neân saâu saéc. Tình hình kinh teá, chính trò vaø chính saùch ñoái ngoaïi caùc nöôùc Anh,

Trang 219

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Phaùp, Ñöùc, Myõ nhö theá naøo, chuùng ta cuøng tìm hieåu noäi dung baøi hoïc hoâm nay ñeå traû lôøi caâu hoûi neâu treân. 3. Toå chöùc caùc hoaït ñoäng treân lôùp Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày Nhöõng kieán thöùc HS caàn vaø troø naém vöõng Tieát 1: A. ANH VAØ PHAÙP CUOÁI THEÁ KYÛ XIX ÑAÀU THEÁ KYÛ XX Hoaït ñoäng 1: Caû lôùp vaø caù  Nöôùc Anh nhaân - Tröôùc heát, Gv trình baøy vaø phaân tiùch: Ñaàu thaäp nieân 70 cuûa theá kyû XIX, neàn coâng nghieäp Anh vaãn ñöùng ñaàu theá giôùi. Saûn löôïng than cuûa Anh gaáp 3 laàn Myõ vaø Ñöùc; saûn löôïng gang gaáp 4 laàn Myõ vaø gaàn 5 laàn Ñöùc. Veà xuaát khaåu kim loaïi saûn löôïng cuûa 3 nöôùc Phaùp, Ñöùc Myõ goäp laïi khoâng baèng Anh. - Tieáp ñoù GV neâu caâu hoûi: Cuoái * Tình hình kinh teá: thaäp nieân 70 tình hình kinh teá Anh ra - Töø cuoái thaäp nieân 70, Anh sao? maát daàn ñòa vò ñoäc quyeàn - HS ñoïc SGK traû lôøi caâu hoûi. coâng nghieäp, do vaäy maát - GV nhaän xeùt vaø choát yù: Töø cuoái luoân caû vai troø luõng ñoaïn thò thaäp nieân 70, Anh maát daàn ñòa vò tröôøng theá giôùi, bò Myõ vaø ñoäc quyeàn coâng nghieäp, do vaäy Ñöùc vöôït qua. maát luoân caû vai troø luõng ñoaïn thò tröôøng theá giôùi, bò Myõ vaø Ñöùc vöôït qua. - GV giôùi thieäu “baûng thoáng keâ bieåu thò söï thay ñoåi veà saûn löôïng coâng nghieäp cuûa caùc nöôùc Anh, Phaùp, Ñöùc, Myõ” trong SGK. GV hoûi”: Nguyeân nhaân cuûa söï giaûm suùt ñoù? - HS ñoïc SGK töï traû lôøi caâu hoûi. - GV nhaän xeùt vaø trình baøy: - Tuy vaäy, Anh vaãn chieám öu Nguyeân nhaân laø: theá veà taøi chính, xuaát caûng + Maùy moùc thieát bò xuaát hieän tö baûn, thöông maïi, haûi quaân sôùm neân ñaõ cuõ vaø laïc haäu, vieäc vaø thuoäc ñòa. hieän ñaïi hoaù raát toán keùm. + Moät sôù lôùn tö baûn chaïy sang thuoäc ñòa, vì ôû ñaây lôïi nhuaän Tö baûn ñeû ra nhieàu hôn chính quoác. Maët khaùc, cöôùp ñoaït thuoäc ñòa coù lôïi nhieàu hôn so vôùi ñaàu tö caûi taïo coâng nghieäp. - GV nhaán maïnh: Tuy vai troø baù chuû theá giôùi veà coâng nghieäp bò giaûm suùt, song Anh vaãn chieám öu theá veà taøi chính, xuaát caûng tö baûn, thöông maïi, haûi quaân vaø thuoäc ñòa.

Trang 220

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø Hoaït ñoäng 2: Nhoùm - GV chia lôùp thaønh caùc nhoùm vaø neâu caâu hoûi: Quaù trình taäp trung saûn xuaát trong coâng nghieäp dieãn ra nhö theá naøo? - HS laøm vieäc theo nhoùm ñoïc SGK cöû ñaïi dieän traû lôøi caâu hoûi. - GV nhaän xeùt vaø choát yù: Ñaây laø thôøi kyø quaù trình taäp trung tö baûn dieãn ra maïnh meõ, nhieàu toå chöùc ñoäc quyeàn ra ñôøi chi phoái toaøn boä ñôøi soáng kinh teá nöôùc Anh, 5 ngaân haøng ôû khu Xi-ti Luaân Ñoân naém 70% soá tö baûn caû nöôùc. - GV giôùi thieäu cho HS bieát: Noâng nghieäp nöôùc Anh laâm vaøo tình traïng khuûng hoaûng traàm troïng. Nguyeân nhaân laø do tö saûn Anh khoâng ñaàu tö vaøo saûn xuaát noâng nghieäp maø chuû yeáu vaøo buoân baùn löông thöïc vaø giaù löông thöïc chaâu AÂu vaø Myõ raát reõ.

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

- Coâng nghieäp: Quaù trình taäp trung tö baûn dieãn ra maïnh meõ, nhieàu toå chöùc ñoäc quyeàn ra ñôøi chi phoái toaøn boä ñôøi soáng kinh teá nöôùc Anh. - Noâng nghieäp: Nöôùc Anh laâm vaøo tình traïng khuûng hoaûng traàm troïng. Anh phaûi nhaäp khaåu löông thöïc.

Trang 221

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø Hoaït ñoäng 3: Caû lôùp vaø caù nhaân - GV trình baøy vaø phaân tích: Anh laø nöôùc theo theå cheá chính trò quaân chuû laäp hieán vôùi vieäc thöïc hieän cheá ñoä Hai Ñaûng (Ñaûng Töï do vaø Ñaûng Baûo thuû) thay nhau caàm quyeàn. Söï khaùc bieät giöõa hai Ñaûng laø khoâng ñaùng keå, chuû yeáu veà bieän phaùp cuï theå song ñeàu thoáng nhaát vôùi nhau trong vieäc baûo veä lôïi ích cuûa giai caáp tö saûn, ñaøn aùp phong traøo quaàn chuùng vaø ñaåy maïnh xaâm löôïc thuoäc ñòa. - GV neâu caâu hoûi: Cho bieát chính saùch ñoái ngoaïi cuûa Anh? - HS döïa vaøo SGK traû lôøi caâu hoûi. - GV nhaän xeùt vaø choát yù: Ñaây laø thôøi kyø giai caáp tö saûn Anh taêng cöôøng môû roäng heä thoáng thuoäc ñòa ñaëc bieät ôû Chaâu AÙ vaø Chaâu Phi. GV keát hôïp khai thaùc löôïc ñoà ñeå HS nhaän bieát ñöôïc heä thoáng thuoäc ñòa roäng lôùn cuûa ñeá quoác Anh ñaàu theá kyû XX traûi daøi töø Baéc Myõ, chaâu Phi, Chaâu AÙ ñeán chaâu Ñaïi Döông. - GV nhaán maïnh: Chuû nghóa ñeá quoác Anh toàn taïi vaø phaùt trieån döïa treân söï boùc loät moät heä thoáng thuoäc ñòa roäng lôùn (chieám ¼ laõnh thoå vaø ¼ daân soá theá giôùi) do vaäy ñöôïc meänh danh laø chuû nghóa ñeá quoác thöïc daân "Maët trôøi khoâng bao giôø laën" treân ñaát nöôùc Anh, Leânin nhaän xeùt: "Nöôùc Anh khoâng chæ laø queâ höông cuûa heä thoáng coâng xöôûng uûa chuû nghóa tö baûn, maø coøn laø thuyû toå cuûa chuû nghóa ñeá quoác hieän ñaïi". Chuû nghóa thöïc daân Anh ñaõ trôû thaønh ñaëc tröng rieâng cuûa chuû nghóa ñeá quoác Anh. Vieäc xuaát khaåu tö baûn cuûa Anh mang nhöõng quy moâ to lôùn. Nöôùc Anh laø moät cöôøng quoác thuoäc ñòa chính. Hoaït ñoäng 4: Caû lôùp, caù nhaân - GV: tröôùc 1870, coâng nghieäp Phaùp ñöùng haøng thöù hai theá giôùi, cuoái thaäp nieân 70 trôû ñi coâng

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng * Tình hình chính trò: - Anh laø nöôùc theo theå cheá chính trò quaân chuû laäp hieän vôùi vieäc thöïc hieän cheá ñoä hai Ñaûng (Ñaûng töï do vaø Ñaûng Baûo thuû) thay nhau caàm quyeàn, song ñeàu baûo veä quyeàn lôïi cuûa giai caáp tö saûn.

- Ñaây laø thôøi kyø giai caáp tö saûn Anh taêng cöôøng môû roäng heä thoáng thuoäc ñòa ñaëc bieät laø ôû Chaâu AÙ vaø chaâu Phi.

- Ñaëc ñieåm ñeá quoác Anh: laø chuû nghóa ñeá quoác thöïc daân.

 Nöôùc Phaùp Tình hình kinh teá - Cuoái thaäp nieân 70 trôû ñi coâng nghieäp Phaùp baét ñaàu

Trang 222

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø nghieäp Phaùp baét ñaàu chaäm laïi. - GV neâu caâu hoûi: Nguyeân nhaân taïi sao coâng nghieäp Phaùp phaùt trieån chaäm laïi? - HS döïa vaøo SGK töï traû lôøi caâu hoûi. - GV nhaän xeùt vaø choát yù: + Phaùp thaát baïi trong cuoäc chieán tranh Phaùp – Phoå, do ñoù phaûi boài thöôøng chieán tranh. + Ngheøo taøi nguyeân vaø nhieân lieäu, ñaëc bieät laø than ñaù. + Giai caáp tö saûn chæ chuù troïng ñeán xuaát caûng tö baûn sang nhöõng nöôùc chaäm phaùt trieån ñeå thu lôïi nhuaän cao chöù khoâng huù troïng phaùt trieån coâng nghieäp trong nöôùc. - GV keát luaän: Haäu quaû laø cuoái theá kyû XIX saûn xuaát coâng nghieäp cuûa Phaùp tuït xuoáng haøng thöù tö sau Ñöùc, Myõ, Anh, kyõ thuaät laïc haäu roõ reät so vôùi nhöõng nöôùc coâng nghieäp treû. - GV neâu caâu hoûi: Beân caïnh nhöõng yeáu keùm ñoù coâng nghieäp Phaùp coù nhöõng tieán boä gì? - HS ñoïc SGK traû lôøi caâu hoûi. - GV trình baøy vaø phaân tích: Maëc duø coù söï suùt keùm, song coâng nghieäp Phaùp cuõng coù tieán boä ñaùng keå. Heä thoáng ñöôøng saét lan roäng khaép nôi caû nöôùc ñaõ ñaåy nhanh söï phaùt trieån cuûa ngaønh khai moû, luyeän kim vaø thöông nghieäp. Vieäc cô khí hoaù saûn xuaát ñöôïc taêng cöôøng. Töø naêm 1852 – 1900 soá xí nghieäp söû duïng maùy moùc taêng leân 9 laàn, soá ñoäng cô chaïy baèng hôi nöôùc taêng leân 12 laàn. Noâng nghieäp Phaùp vaãn giöõ vai troø quan troïng trong neàn kinh teá Phaùp vì phaàn ñoâng daân cö soáng baèng ngheà noâng. Tình traïng ñaát ñai phaân taùn, manh muùn khoâng cho pheùp söû duïng maùy moùc vaø kyõ thuaät canh taùc môùi. - GV choát yù: Nhöõng bieåu hieän cuûa tình hình noâng nghieäp treân chöùng toû söï thaâm nhaäp cuûa phöông

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng phaùt trieån chaäm laïi.

- Nguyeân nhaân: + Phaùp thaát baïi trong cuoäc chieán tranh Phaùp – Phoå do ñoù phaûi boài thöôøng chieán tranh. + Ngheøo taøi nguyeân vaø nhieân lieäu, ñaëc bieät laø than ñaù. + Giai caáp tö saûn chæ chuù troïng ñeán xuaát caûng tö baûn sang nhöõng nöôùc chaäm phaùt trieån ñeå thu lôïi nhuaän cao chöù khoâng huù troïng phaùt trieån coâng nghieäp trong nöôùc.

- Söï thaâm nhaäp cuûa phöông thöùc saûn xuaát tö baûn chuû nghóa trong noâng nghieäp ôû Phaùp dieãn ra chaäm chaïp do ñaát ñai bò chia nhoû.

Trang 223

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø thöùc saûn xuaát tö baûn chuû nghóa trong noâng nghieäp ôû Phaùp dieãn ra chaäm chaïp. Hoaït ñoäng 5: Caù nhaân - GV: Quaù trình taäp trung saûn xuaát hình thaønh caùc coâng ty ñoäc quyeàn dieãn ra nhö theá naøo? - HS ñoïc SGK traû lôøi caâu hoûi. - GV nhaän xeùt, boå sung vaø choát yù: ñaàu theá kyû XX quaù trình taäp trung saûn xuaát cuõng dieãn ra trong lónh vöïc coâng nghieäp, daãn ñeán vieäc hình thaønh caùc coâng ty ñoäc quyeàn, töøng böôùc chi phoái neàn kinh teá Phaùp, ñaëc bieät trong lónh vöïc ngaân haøng (GV nhaán maïnh ôû Phaùp quaù trình dieãn ra chaäm hôn caùc nöôùc khaùc). - GV naâu caâu hoûi: Ñaëc ñieåm noåi baät cuûa toå chöùc ñoäc quyeàn ôû Phaùp? - HS döïa vaøo SGK vaø voán hieåu bieát cuûa mình traû lôøi caâu hoûi. - GV nhaän xeùt vaø choát yù. + Söï taäp trung ngaân haøng ñaït ñeán möùc cao: 5 ngaân haøng lôùn ôû Pari naém 2/3 tö baûn cuûa caùc ngaân trong caû nöôùc. + Khaùc vôùi Anh tö baûn chuû yeáu ñaàu tö vaøo thuoäc ñòa, coøn ôû Phaùp tö baûn phaàn lôùn ñöa voán ra nöôùc ngoaøi, cho caùc nöôùc chaäm tieán vay vôùi laõi suaát lôùn. - GV cho HS ñoïc ñoaïn chöõ nhoû trong SGK ñeå thaáy ñöôïc soá voán maø tö baûn Phaùp ñaàu tö ôû nöôùc ngoaøi nhieàu nhö theá naøo? - GV neâu caâu hoûi: Haõy neâu ñaëc ñieåm cô baûn cuûa chuû nghóa ñeá quoác Phaùp? - HS traû lôøi caâu hoûi. - GV keát luaän: Chuû nghóa ñeá quoác Phaùp laø chuû nghóa ñeá quoác cho vay naëng laõi. Hoaït ñoäng 6: Caû lôùp vaø caù nhaân - GV trình baøy vaø phaân tích: + Sau caùch maïng thaùng 9 – 1870 nöôùc Phaùp thaønh laäp neàn coäng

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

- Ñaàu theá kyû XX quaù trình taäp trung saûn xuaát cuõng dieãn ra trong lónh vöïc coâng nghieäp, daãn ñeán vieäc hình thaønh caùc coâng ty ñoäc quyeàn, töøng böôùc chi phoái neàn kinh teá Phaùp, ñaëc bieät trong lónh vöïc ngaân haøng.

- Ñaëc ñieåm : Tö baûn Phaùp phaàn lôùn ñöa voán ra nöôùc ngoaøi, cho caùc nöôùc chaäm tieán vay vôùi laõi suaát lôùn. Chuû nghóa ñeá quoác cho Phaùp laø chuû nghóa ñeá quoác cho ay naëng laõi.

Tình hình chính trò - Sau caùch maïng thaùng 9 – 1870, nöôùc Phaùp thaønh laäp neàn coäng hoaø thöù ba, song phaùi coäng hoaø ñaõ sôùm chia

Trang 224

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø hoaø thöù ba, song phaùi coäng hoaø ñaõ sôùm chia thaønh hai nhoùm: OÂn hoaø vaù Caáp tieán thay nhau caàm quyeàn. Ñaëc ñieåm cuûa neàn coäng hoaø laø tình traïng thöôøng xuyeân khuûng hoaûng noäi caùc. Trong voøng 40 naêm (1875 – 1914) ôû Phaùp dieãn ra 50 laàn thay ñoåi chính phuû. - GV neâu caâu hoûi: Neâu chính saùch ñoái ngoaïi cuûa Phaùp? - HS ñoïc SGK traû lôøi. - GV nhaän xeùt, choát yù: Phaùp taêng cöôøng chaïy ñua vuõ trang ñeå traû moái thuø vôùi Ñöùc; tieán haønh nhöõng cuoäc chieán tranh xaâm löôïc thuoäc ñòa chuû yeáu ôû khu vöïc chaäu AÙ vaø chaâu Phi. - HS ñoïc ñoaïn chöõ nhoû trong SGK ñeå thaáy ñöôïc chính saùch xaâm löôïc thuoäc ñòa cuûa Phaùp, qua ñoù thaáy ñöôïc heä thoáng thuoäc ñòa cuûa Phaùp raát roäng lôùn, chæ sau Anh. 4. Sô keát baøi hoïc

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng thaønh hai nhoùm: OÂn hoaø vaø Caáp tieán thay nhau caàm quyeàn. - Ñaëc ñieåm cuûa neàn coäng hoaø laø tình traïng thöôøng xuyeân khuûng hoaûng noäi caùc.

- Phaùo taêng cöôøng chaïy ñua vuõ trang ñeå traû moái thuø Ñöùc; tieán haønh nhöõng cuoäc chieán tranh xaâm löôïc thuoäc ñòa, chuû yeáu laø ôû khu vöïc chaâu AÙ vaø chaâu Phi.

- Yeâu caàu HS traû lôøi caùc caâu hoûi: Tình hình kinh teá, chính trò noåi baät cuûa Anh vaø Phaùp cuoái theá kyû XIX ñaàu theá kyû XX? Neâu ñaëc ñieåm cuûa chuû nghóa ñeá quoác Anh vaø Phaùp? 5. Daën doø, baøi taäp - Hoïc baøi cuõ, traû lôøi caâu hoûi trong SGK. - Nguyeân nhaân daãn ñeán vieäc hình thaønh caùc ñaëc ñieåm cuûa ñeá quoác Anh vaø Phaùp?

Trang 225

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Baøi 35 CAÙC NÖÔÙC ÑEÁ QUOÁC ANH, PHAÙP, ÑÖÙC, MYÕ VAØ SÖÏ BAØNH TRÖÔÙNG THUOÄC ÑÒA (tt (tt)) TIEÁN TRÌNH TOÅ CHÖÙC DAÏY - HOÏC 1. Kieåm tra baøi cuõ Caâu hoûi 1: Tình hình kinh teá , chính trò noåi baät cuûa Anh vaø Phaùp cuoái theá kyû XIX ñaàu theá kyû XX? Neâu ñaëc ñieåm cuûa chuû nghóa ñeá quoác Anh vaø Phaùp? Caâu hoûi 2: Nguyeân nhaân daãn ñeán vieäc hình thaønh caùc ñaëc ñieåm cuûa ñeá quoác Anh vaø Phaùp? 2. Daãn daét vaøo baøi môùi Tieát hoïc tröôùc chuùng ta ñaõ tìm hieåu Anh, Phaùp chuyeån sang giai ñoaïn ñeá quoác chuû nghóa ñoù laø hai nöôùc tö baûn giaø. Coøn hai nöôùc tö baûn treû laø Ñöùc vaø Myõ quaù trình chuyeån sang giai ñoaïn ñeá quoác chuû nghóa dieãn ra nhö theá naøo? Baøi hoïc hoâm nay seõ lyù giaûi vaán ñeà neâu treân. 3. Toå chöùc caùc hoaït ñoäng treân lôùp Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày Nhöõng kieán thöùc HS caàn vaø troø naém vöõng Tieát 2: B. ÑÖÙC VAØ MYÕ CUOÁI THEÁ KYÛ XIX ÑAÀU THEÁ KYÛ XX Hoaït ñoäng 1: Caû lôùp vaø caù  Nöôùc Ñöùc nhaân - Tröôùc heát, GV neâu caâu hoûi: Haõy cho bieát nhöõng bieåu hieän phaùt trieån coâng nghieäp cuûa Ñöùc sau khi thoáng nhaát? - Sau khi thoáng nhaát ñaát nöôùc - HS ñoïc SGK töï traû lôøi caâu hoûi. thaùng 1 – 1871, neàn kinh teá - GV nhaän xeùt trình baøy vaø phaân Ñöùc phaùt trieån vôùi toác ñoä tích: Sau khi thoáng nhaát ñaát nöôùc mau leï vöôn leân ñöùng ñaàu thaùng 1-1871, neàn kinh teá Ñöùc phaùt chaâu AÂu vaø thöù hai theá giôùi. trieån vôùi toác ñoä mau leï. Töø 1870 – 1900 saûn xuaát than taêng 4 laàn, gang taêng 6 laàn, ñoä daøi ñöôøng saét taêng gaáp ñoâi, ñöùc ñaõ vöôït qua Phaùp vaø ñuoåi kòp Anh. Trong nhöõng ngaønh coâng nghieäp môùi nhö kyõ ngheä ñieän, hoaù chaát … Ñöïc ñaït thaønh töïu ñaùng keå. Naêm 1883, coâng nghieäp hoaù chaát cuûa Ñöùc ñaõ saûn xuaát 2/3 löôïng thuoác nhuoäm treân theá giôùi. - GV naâu caâu hoûi: Nguyeân nhaân daãn ñeán söï phaùt trieån cuûa coâng nghieäp Ñöùc? - Nguyeân nhaân: thò tröôøng - HS ñoïc ñoaïn chöõ nhoû trong SGK daân toäc thoáng nhaát, giaøu traû lôøi caâu hoûi. taøi nguyeân, nhôø tieàn boài

Trang 226

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø - GV nhaän xeùt, boå sung vaø choát yù: nguyeân nhaân coâng nghieäp ñöùc phaùt trieån laø: Thò tröôøng daân toäc thoáng nhaát, giaøu taøi nguyeân, nhôø tieán boài thöôøng chieán tranh vôùi Phaùp, tieáp thu nhöõng thaønh töïu khoa hoïc kyõ thuaät hieän ñaïi cuûa nhöõng nöôùc ñi tröôùc coù nguoàn nhaân löïc doài daøo. - GV giôùi thieäu nhöõng soá lieäu veà toác ñoä taêng tröôûng coâng nghieäp cuûa Ñöùc trong nhöõng naêm 1890 – 1900 laø 163% vaø baûng thoáng keâ haøng hoaù xuaát khaåu haøng hoaù taêng leân roõ reät. - Sau ñoù, GV keát luaän: Ñeán ñaàu naêm 1900, Ñöùc ñaõ vöôït qua Anh veà saûn xuaát theùp. Veà toång saûn löôïng coâng nghieäp Ñöùc daãn ñaàu chaâu AÂu thöù hai theá giôùi chæ ñöùng sau Myõ. Hoaït ñoäng 2: Caù nhaân - GV neâu caâu hoûi: Söï phaùt trieån cuûa coâng nghieäp ñaõ taùc ñoäng nhö theá naøo ñeán xaõ hoäi? - HS döïa vaøo voán hieåu bieát cuûa mình vaø SGK traû lôøi. - GV nhaän xeùt vaø choát yù: thay ñoåi cô caáu daân cö giöõa thaønh thò vaø noâng thoân. Töø naêm 1871 – 1901 daân cö thaønh thò taêng töø 36% ñeán 54,3%. Nhieàu thaønh phoá môùi, nhieàu trung taâm thöông nghieäp beán caûng xuaát hieän. - GV neâu caâu hoûi: Quaù trình taäp trung saûn xuaát hình thaønh caùc toå chöùc ñoäc quyeàn dieãn ra nhö theá naøo? - HS ñoïc SGK töï traû lôøi caâu hoûi. - GV nhaän xeùt, trình baøy vaø phaân tích. + Quaù trình taäp trung saûn xuaát vaø hình thaønh caùc coâng ty ñoäc quyeàn dieãn ra maïnh meõ vaø sôùm hôn caùc nöôùc khaùc ôû chaâu AÂu. Vôùi hình thöùc ñoäc quyeàn laø Caùcten vaø Xanhñica. GV daãn chöùng: khoâng ñaày 1% xí nghieäp söû duïng hôn ¾ toång soá ñieän

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng thöôøng chieán tranh vôùi Phaùp, tieáp thu nhöõng thaønh töïu khoa hoïc kyõ thuaät hieän ñaïi cuûa nhöõng nöôùc ñi tröôùc, coù nguoàn nhaân löïc doài daøo.

- Taùc ñoäng xaõ hoäi : Thay ñoåi cô caáu daân cö giöõa thaønh thò vaø noâng thoân. Nhieàu thaønh phoá môùi, nhieàu trung taâm thöông nghieäp beán caûng xuiaát hieän.

- Quaù trình taäp trung saûn xuaát vaø hình thaønh caùc coâng ty ñoäc quyeàn dieãn ra maïnh meõ vaø sôùm hôn caùc nöôùc khaùc ôû chaâu AÂu. Vôùi hình thöùc ñoäc quyeàn laø Caùcten vaø Xanhñica.

Trang 227

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø löïc, trong khi 91% laø xí nghieäp nhoû chæ nhaän coù 7% thoâi; soá löôïng Caùcten taêng leân nhanh choùng: naêm 1905 coù 385, ñeán naêm 1911 coù tôùi 550 – 600. + Tö baûn coâng nghieäp keát hôïp vôùi tö baûn ngaân haøng thaønh tö baûn taøi chính. Quaù trình taäp trung Ngaân haøng cuõng dieãn ra cao ñoä. - GV neâu caâu hoûi: Tình hình noâng nghieäp Ñöùc phaùt trieån nhö theá naøo? - HS traû lôøi caâu hoûi. - GV nhaän xeùt vaø choát yù: Noâng nghieäp Ñöùc coù tieán boä song chaäm chaïp. - GV höôùng daãn HS tìm hieåu nguyeân nhaân cuûa tình traïng treân laø do: Vieäc tieán haønh caùch maïng khoâng trieät ñeå, phaàn lôùn ruoäng ñaát naèm trong tay quyù toäc vaø ñòa chuû; phöông phaùp canh taùc vaãn coøn taøn dö cuûa cheá ñoä phong kieán. - GV nhaán maïnh: haäu quaû cuûa söï phaùt trieån cuûa chuû nghóa tö baûn laøm cho noâng daân Ñöùc caøng phaân hoaù saâu saéc. Phaàn lôùn noâng daân bò phaù saûn phaûi ñi laøm thueâ cho ñòa chuû, phuù noâng hoaëc ñi kieám aên ôû caùc cô sôû coâng nghieäp.

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng - Quaù trình taäp trung Ngaân haøng cuõng dieãn ra cao ñoä. Tö baûn coâng nghieäp keát hôïp vôùi tö baûn ngaân haøng thaønh tö baûn taøi chính.

- Noâng nghieäp Ñöùc coù tieán boä song chaäm chaïp.

Trang 228

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø Hoaït ñoäng 3: Caû lôùp vaø caù nhaân - GV trình baøy vaø phaân tích veà chính trò: + Hieán phaùp: 1871 quy ñònh Ñöùc laø moät Lieân bang goàm 22 bang vaø 3 thaønh phoá töï do, theo cheá ñoä quaân chuû laäp hieán. Hoaøng ñeá laø ngöôøi ñöùng ñaàu coù quyeàn löïc toái cao nhö toång chæ huy quaân ñoäi, boå nhieäm vaø caùch chöùc thuû töôùng, trieäu taäp vaø giaûi taùn Quoác hoäi. Quyeàn laäp phaùp trong tay hai vieän: Thöôïng vieän vaø Haï vieän nhöng quyeàn löïc bò thu heïp, caùc ang vaãn giöõ hình thöùc vöông quoác töùc coù caû Vua, Chính phuû vaø Quoác Hoäi. GV nhaán maïnh cho HS thaáy roõ: Phoå laø bang lôùn nhaát trong Lieân Bang Ñöùc, vai troø cuûa Phoå trong lieân bang raát lôùn: Hoaøng ñeá Ñöùc laø vua Phoå, thuû töôùng Ñöùc laø Thuû töôùng Phoå. Nhaø nöôùc Lieân bang ñöôïc xaây döïng treân cô sôû lieân minh giöõa giai caáp tö saûn vaø quyù toäc hoaù tö saûn, ñaây laø löïc löôïng ñaõ laõnh ñaïo cuoäc thoáng nhaát ñaát nöôùc baèng con ñöôøng vuõ löïc coù vò theá chính trò, kinh teá vaø giöõ vai troø quan troïng khi Ñöùc chuyeån sang giai ñoaïn ñeá quoác chuû nghóa. - GV giuùp HS thaáy roõ: maëc duø coù Hieán Phaùp vaø Quoác hoäi nhöng cheá ñoä chính trò ôû Ñöùc khoâng phaûi laø ñaïi nghò tö saûn maø thöïc chaát laø cheá ñoä baùn chuyeân cheá, aùp duïng söï thoáng trò cuûa Phoå treân toaøn nöôùc Ñöùc. - GV neâu caâu hoûi: Neâu chính saùch ñoái ngoaïi cuûa Ñöùc ? - HS ñoïc SGK töï traû lôøi caâu hoûi: - GV nhaän xeùt vaø choát yù: + Coâng khai ñoøi chia laïi thò tröôøng vaø thuoäc ñòa theá giôùi. + Raùo rieát chaïy ñua vuõ trang chuaån bò gaây chieán, daãn ñeán maâu thuaãn giöõa Ñöùc vôùi anh vaø Phaùp caøng saâu saéc. - GV neâu caâu hoûi: Ñaëc ñieåm noåi

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng * Tình hình chính trò: - Ñöùc laø moät Lieân bang theo cheá ñoä quaân chuû laäp hieán, Hoaøng ñeá laø ngöôøi ñöùng ñaàu coù quyeàn löïc toái cao.

- Cheá ñoä chính trò ôû Ñöùc khoâng phaûi laø ñaïi nghò tö saûn maø thöïc chaát laø cheá ñoä baùn chuyeân cheá phuïc vuï giai caáp tö saûn vaø quyù toäc hoaù tö saûn, ñi ngöôïc laïi quyeàn lôïi cuûa nhaân daân.

- Chính saùch ñoái ngoaïi: + Coâng khai ñoøi chia laïi thò tröôøng vaø thuoäc ñòa theá giôùi. + Raùo rieát chaïy ñua vuõ trang chuaån bò gaây chieán, daãn ñeán maâu thuaãn giöõa Ñöùc vôùi Anh vaø Phaùp caøng saâu saéc. - Ñaëc ñieåm cuûa chuû nghóa ñeá quoác Ñöùc: laø chuû nghóa quaân phieät hieáu chieán.

Trang 229

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø baät cuûa chuû nghóa ñeá quoác Ñöùc? - Sau khi HS traû lôøi, GV choát yù: Tính chaát quaân phieät hieáu chieán laø ñaëc ñieåm noåi baät cuûa chuû nghóa ñeá quoác Ñöùc. Hoaït ñoäng 4: Caû lôùp, caù nhaân - GV trình baøy vaø phaân tích: cuoái theá kyû XIX neàn kinh teá phaùt trieån nhanh choùng vöôn leân haøng thöù nhaát theá giôùi. Veà saûn löôïng coâng nghieäp baèng ½ toång saûn löôïng coâng nghieäp caùc nöôùc Taây AÂu vaø gaáp 2 laàn Anh, saûn xuaát theùp vaø maùy moùc ñöùng ñaàu theá giôùi. Naêm 1913 saûn löôïng gang, theùp cuûa Myõ vöôït Ñöùc 2 laàn, vöôït Anh 4 laàn, than gaáp hai laàn Anh vaø Phaùp goäp laïi. - GV neâu caâu hoûi: Vì sao kinh teá Myõ phaùt trieån vöôït baäc? - HS döïa vaøo voán kieán thöùc cuûa mình traû lôøi caâu hoûi. - GV nhaän xeùt vaø choát yù: Nguyeân nhaân laø do: + Myõ giaøu nguyeân lieäu, nhieân lieäu giaøu coù, coù nguoàn nhaân löïc doài daøo. + Phaùt trieån sau neân aùp duïng ñöôïc nhöõng thaønh töïu khoa hoïc vaø kinh nghieäm cuûa caùc nöôùc ñi tröôùc. + Coù thò tröôøng roäng lôùn. - GV neâu caâu hoûi: Tình hình noâng nghieäp Myõ phaùt trieån nhö theá naøo? - HS ñoïc SGK traû lôøi caâu hoûi. - GV nhaän xeùt trình baøy vaø phaân tích: noâng nghieäp Myõ trôû thaønh vöïa luùa lôùn vaø nôi cung caáp löông thöïc cho chaâu AÂu. - HS ñoïc ñoaïn chöõ nhoû trong SGK ñeå thaáy ñöôïc söï phaùt trieån nhanh choùng cuûa noâng nghieäp Myõ. Hoaït ñoäng 5: Caù nhaân - GV neâu caâu hoûi: Quaù trình taäp trung saûn xuaát hình thaønh caùc coâng ty ñoäc quyeàn dieãn ra nhö theá naøo? - HS ñoïc SGK ta caâu hoûi. - GV nhaän xeùt choát yù: Söï caïnh tranh gay gaét trong saûn xuaát coâng nghieäp ñaõ thuùc ñaåy quaù trình taäp trung saûn xuaát vaø ra ñôøi caùc coâng

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

 Nöôùc Myõ a. Tình hình kinh teá - Cuoái theá kyû XIX neàn kinh teá phaùt trieån nhanh choùng vöôn leân haøng thöù nhaát theá giôùi, saûn löôïng coâng nghieäp baèng ½ toång saûn löôïng coâng nghieäp caùc nöôùc Taây AÂu vaø gaáp 2 laàn Anh.

- Nguyeân nhaân: + Myõ giaøu nguyeân lieäu, nhieân lieäu giaøu coù, coù nguoàn nhaân löïc doài daøo.

+ Phaùt trieån sau neân aùp duïng ñöôïc nhöõng thaønh töïu khoa hoïc vaø kinh nghieäm cuûa caùc nöôùc ñi tröôùc. + Coù thò tröôøng roäng lôùn. Noâng nghieäp: Noâng nghieäp Myõ ñaït thaønh töïu ñaùng keå, Myõ trôû thaønh vöïa luùa lôùn vaø nôi cung caáp thöïc phaåm cho chaâu AÂu.

- Quaù trình taäp trung saûn xuaát vaø ra ñôøi caùc coâng ty ñoäc

Trang 230

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø ty ñoäc quyeàn, hình thöùc chuû yeáu laø Tôørôùt vôùi nhöõng oâng vua daàu löûa, vua oâtoâ, vua theùp chi phoái moïi hoaït ñoäng kinh teá, chính trò nöôùc Myõ. - HS ñoïc ñoaïn chöõ nhoû trong SGK ñeå thaáy ñöôïc vieäc hình thaønh caùc coâng ty ñoäc quyeàn chi phoái caùc hoaït ñoäng kinh teá cuûa nöôùc Myõ. - GV nhaán maïnh ñeå HS thaáy roõ Myõ khoâng chæ phaùt trieån kinh teá ngoaïi thöông vaø xuaát caûng tö baûn. Thò tröôøng ñaàu tö vaø buoân baùn cuûa Myõ laø Canada, caùc nöôùc vuøng Caribe, Trung Myõ vaø moät soá nöôùc chaâu AÙ khaùc nhö Nhaät Baûn, AÁn Ñoä, Trung Quoác. Hoaït ñoäng 6: Caû lôùp vaø caù nhaân - GV trình baøy vaø phaân tích: Cheá ñoä chính trò ôû Myõ laø nôi ñieån hình cuûa cheá ñoä hai Ñaûng (Ñaûng coäng hoaø – ñaïi dieän cho lôïi ích cuûa ñaïi tö saûn vaø Ñaûng daân chuû – ñaïi dieän cho lôïi ích cuûa tö saûn noâng nghieäp vaø traïi chuû) thay nhau leân caàm quyeàn song ñeàu baûo veä lôïi ích cuûa giai caáp tö saûn. GV nhaán maïnh theâm: Tuy coù khaùc nhau veà moät soá chính saùch vaø bieän phaùp cuï theå nhöng ñeàu nhaát trí trong vieäc cuûng coá quyeàn löïc cuûa giai caáp tö saûn, trong vieäc ñoái xöû phaân bieät vôùi ngöôøi lao ñoäng, cuõng nhö ñöôøng loái baønh tröôùng ra beân ngoaøi. - GV cho Hs ñoïc ñoaïn chöõ nhoû trong SGK ñeå minh chöùng cho chính saùch phaân bieät ñoái xöû giöõa ngöôøi da ñen vôùi ngöôøi da traéng. - GV neâu caâu hoûi: Haõy cho bieát chính saùch ñoái ngoaïi cuûa Myõ? - HS ñoïc SGK töï traû lôøi caâu hoûi. - GV nhaän xeùt vaø choát yù: + Ñaây laø thôøi kyø Myõ ñaåy maïnh vieäc thoân tính nhöõng ñaát ñai roäng lôùn ôû mieàn Trung vaø Taây cuûa thoå daân Inñian, môû roäng bieân giôùi ñeán bôø Thaùi Bình Döông. + Töø thaäp nieân 80, Myõ baønh

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng quyeàn dieãn ra nhanh choùng, hình thöùc chuû yeáu laø Tôørôùt vôùi nhöõng oâng vua daàu löûa, vua oâ toâ, vua theùp chi phoái moïi hoaït ñoäng kinh teá, chính trò nöôùc Myõ.

b. Tình hình chính trò - Cheá ñoä chính trò ôû Myõ laø nôi ñieån hình cuûa cheá ñoä hai Ñaûng, Ñaûng coäng hoaø vaø Ñaûng daân chuû thay nhau leân caàm quyeàn. - Thoáng nhaát vieäc cuûng coá quyeàn löïc cuûa giai caáp tö saûn, trong vieäc ñoái xöû phaân bieät vôùi ngöôøi lao ñoäng, cuõng nhö ñöôøng loái baønh tröôùng ra beân ngoaøi.

- Chính saùch ñoái ngoaïi: + Myõ môû roäng bieân giôùi ñeán bôø Thaùi Bình Döông. + Baønh tröôùng khu vöïc MyõLatinh gaây chieán vôùi Taây Ban Nha ñeå tranh giaønh Ha-Oai, cuba vaø Philippin… Xaâm nhaäp vaøo thò tröôøng Trung Quoác.

Trang 231

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø tröôùng khu vöïc Myõ – Latinh gaây chieán vôùi Taây Ban Nha ñeå tranh giaønh Haoai, CuBa vaø Philippin… Xaâm nhaäp vaøo thò tröôøng Trung Quoác. 4. Sô keát baøi hoïc

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

- GV toå chöùc cho caùc em traû lôøi caùc caâu hoûi: Tình hình kinh teá, chính trò vaø chính saùch ñoái ngoaïi cuûa Ñöùc vaø Myõ cuoái theá kyû XIX ñaàu theá kyû XX. - Yeâu caàu Hs chæ treân bieåu ñoà vò trí kinh teá vaø löôïc ñoà chính trò theá giôùi ñeå thaáy ñöôïc söï thay ñoåi veà vò trí kinh teá vaø thuoäc ñòa cuûa caùc ñeá quoác cuoái theá kyû XIX ñaàu theá kyû XX vaø cho nhaän xeùt. 5. Daën doø, baøi taäp veà nhaø - Hoïc baøi cuõ, ñoïc tröôùc baøi môùi. - Traû lôøi caâu hoûi trong SGK.

Trang 232

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 CHÖÔNG 3 PHONG TRAØO COÂNG NHAÂN (Töø ñaàu theá kyû XIX ñaàu theá kyû XX) Baøi 36

SÖÏ HÌNH THAØNH VAØ PHAÙT TRIEÅN CUÛA PHONG TRAØO COÂNG NHAÂN I. MUÏC TIEÂU BAØI HOÏC Sau khi hoïc xong baøi hoïc yeâu caàu HS caàn naém ñöôïc: 1. Kieán thöùc - Naém ñöôïc söï ra ñôøi vaø tình caûnh cuûa giai caáp coâng nhaân coâng nghieäp, qua ñoù giuùp caùc em hieåu ñöôïc cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa chuû nghóa tö baûn, giai caáp voâ saûn lôùn maïnh daàn. Do ñoái laäp veà quyeàn lôïi, maâu thuaãn giöõa tö saûn vaø voâ saûn ñaõ naøy sinh vaø caøng gay gaét, daãn ñeán cuoäc ñaáu tranh cuûa giai caáp voâ saûn choáng laïi giai caáp tö saûn döôùi nhieàu hình thöùc khaùc nhau. - Naém ñöôïc söï ra ñôøi cuûa chuû nghóa xaõ hoäi khoâng töôûng, nhöõng maët tích cöïc vaø haïn cheá cuûa heä tö töôûng naøy. 2. Tö töôûng, tình caûm - Giuùp HS nhaän thöùc saâu saéc ñöôïc quy luaät "ÔÛ ñaâu coù aùp böùc, ôû ñoù coù ñaáu tranh", song nhöõng cuoäc ñaáu tranh chæ giaønh thaéng lôïi khi coù toå chöùc vaø höôùng ñi ñuùng ñaén. - Thoâng caûm vaø thaáu hieåu ñöôïc tình caûnh khoå cöïc cuûa giai caáp voâ saûn. 3. Kyõ naêng - Reøn luyeän kyõ naêng phaân tích ñaùnh giaù caùc söï kieän lòch söû noùi veà ñôøi soáng cuûa giai caáp voâ saûn coâng nghieäp, nhöõng haïn cheá trong cuoäc ñaáu tranh cuûa hoï. Ñaùnh giaù veà nhöõng maët tích cöïc vaø haïn cheá cuûa heä thoáng tö töôûng xaõ hoäi khoâng töôûng. - Kyõ naêng khai thaùc tranh aûnh lòch söû. II THIEÁT BÒ, TAØI LIEÄU DAÏY - HOÏC - Tranh aûnh veà phong traøo ñaáu tranh cuûa giai caáp voâ saûn thôøi kyø naøy. - Nhöõng caâu chuyeän veà caùc nhaø xaõ hoäi khoâng töôûng. III TIEÁN TRÌNH TOÅ CHÖÙC DAÏY - HOÏC 1. Kieåm tra baøi cuõ Caâu hoûi l: Trình baøy nhöõng neùt lôùn veà tình hình kinh teá, chính trò nöôùc Ñöùc cuoái theá kyû XIX ñaàu theá kyû XX? Caâu hoûi 2: Neâu ñaëc ñieåm cuûa chuû nghóa ñeá quoác Ñöùc. Nguyeân nhaân daãn ñeán ñaëc ñieåm ñoù? 2. Daãn daét vaøo baøi môùi Giai caáp coâng nhaân ra ñôøi vaø lôùn maïnh cuøng vôùi söï hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa chuû nghóa tö baûn. Do ñoái laäp

Trang 233

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 veà quyeàn lôïi, maâu thuaãn giöõa tö baûn vôùi coâng nhaân naûy sinh vaø daãn ñeán nhöõng cuoäc ñaáu tranh giai caáp ñaàu thôøi kyø caän ñaïi. Cuøng vôùi ñoù, moät heä tö töôûng cuûa giai caáp tö saûn ra ñôøi – chuû nghóa xaõ hoäi khoâng töôûng. Giai caáp coâng nhaân ra ñôøi vaø ñôøi soáng cuûa hoï ra sao? Noäi dung nhöõng maët tích cöïc vaø haïn cheá cuûa chuû nghóa xaõ hoäi khoâng töôûng? Ñeå naém vaø hieåu nhöõng noäi dung treân, chuùng ta cuøng tìm hieåu baøi hoïc hoâm nay ñeå traû lôøi caâu hoûi treân. 3. Toå chöùc caùc hoaït ñoäng treân lôùp Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø Hoaït ñoäng 1: Caù nhaân - GV neâu caâu hoûi: Nguyeân nhaân ra ñôøi cuûa giai caáp coâng nhaân? - HS döïa vaøo SGK töï traû lôøi caâu hoûi. - GV nhaän xeùt, boå sung vaø choát yù: + Chuû nghóa tö baûn ra ñôøi vaø phaùt trieån thì xaõ hoäi phaân chia thaønh 2 löïc löôïng lôùn ñoái laäp nhau veà quyeàn lôïi: Giai caáp tö saûn vaø voâ saûn. + Ñoäi nguõ voâ saûn baét nguoàn töø noâng daân, maát ruoäng ñaát, phaûi ñi laøm thueâ trong caùc coâng xöôûng nhaø maùy. Thôï thuû coâng phaù saûn cuõng thaønh coâng nhaân. Giai caáp voâ saûn ra ñôøi cuoái theá kyû XVIII tröôùc tieân ôû Anh. - GV trình baøy roõ theâm: GV tö saûn hình thaønh treân cô sôû nhö chuû xöôûng, chuû nhaø maùy, chuû haõng buoân, chuû ñoàn ñieàn. - GV toå chöùc cho HS traû lôøi caâu hoûi: Ñôøi soáng cuûa giai caáp voâ saûn? - HS ñoïc SGK traû lôøi caâu hoûi. - GV trình baøy vaø phaân tích: + Giai caáp voâ saûn hoaøn toaøn khoâng coù tö lieäu saûn xuaát, chæ döïa vaøo vieäc laøm thueâ, baùn söùc lao ñoäng cuûa mình. + Trong caùc coâng xöôûng tö baûn, coâng nhaân phaûi laøm vieäc heát söùc vaát vaû nhöng chæ ñöôïc nhaän nhöõng ñoàng löông cheá ñoùi. + Chaúng haïn ôû Anh, moãi coâng nhaân trong caùc xí nghieäp deät (Keå caû phuï nöõ vaø treû em) phaûi lao ñoäng töø 14 – 15 giôø, thaäm chí coù nôi 16 – 18

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng  Söï ra ñôøi vaø tình caûnh giai caáp voâ saûn coâng nghieäp. Nhöõng cuoäc ñaáu tranh ñaàu tieân - Söï phaùt trieån cuûa coâng nghieäp tö baûn daãn ñeán söï ra ñôøi cuûa giai caáp voâ saûn. - Nguoàn goác giai caáp voâ saûn: Noâng daân maát ruoäng ñaát ñi laøm thueâ, thôï thuû coâng phaù saûn trôû thaønh coâng nhaân.

- Ñôøi soáng cuûa giai caáp coâng nghieäp: + Khoâng coù ñuû tö lieäu saûn xuaát, laøm thueâ baùn söùc lao ñoäng cuûa mình. + Lao ñoäng vaát vaû nhöng löông cheát ñoùi, luoân bò ñe doaï sa thaûi.

Trang 234

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø giôø. Ñieàu kieän laøm vieäc toài teä bôûi moâi tröôøng aåm thaáp, noùng nöïc, buïi boâng phuû ñaày nhöõng caên phoøng chaät heïp. Trong khi ñoù tieàn löông raát thaáp, löông cuûa phuï nöõ, treû em coøn reû maït hôn. - GV nhaán maïnh theâm: Cuøng vôùi ñoù, vieäc söû duïng maùy moùc laøm cho nhieàu coâng nhaân phaûi soáng trong caûnh ñe doaï bò maát vieäc laøm, daãn ñeán maâu thuaãn giöõa coâng nhaân vôùi tö saûn gay gaét. - GV neâu caâu hoûi: Neâu nhöõng hình thöùc ñaáu tranh cuûa coâng nhaân buoåi ñaàu? Keát quaû? - HS ñoïc SGK töï traû lôøi caâu hoûi. - GV nhaän xeùt vaø choát yù: + Phong traøo ñaäp phaù maùy moùc, ñoát phaân xöôûng laø hình thöùc ñaáu tranh töï phaùt ñaàu tieân cuûa giai caáp coâng nhaân. + Phong traøo ñaáu tranh dieãn ra töø cuoái theá kyû XVIII ñeán ñaàu theá kyû XIX. Ñaàu tieân ôû Anh roài lan sang caùc nöôùc khaùc. + Keát quaû: Phong traøo ñaäp phaù maùy moùc khoâng ñem laïi keát quaû gì; maët khaùc giai caáp tö saûn laïi ngaøy caøng taêng cöôøng ñaøn aùp. GV neâu caâu hoûi: Nguyeân nhaân cuûa nhöõng haïn cheá treân? - HS töï traû lôøi caâu hoûi. - GV keát luaän: Do nhaän thöùc coøn haïn cheá nhaàm töôûng maùy moùc laø nguoàn goác gaây ra noãi thoáng khoå cuûa hoï. - GV toå chöùc cho HS tìm hieåu: Taùc duïng phong traøo ñaáu tranh cuûa coâng nhaân? - Sau khi HS töï ñoïc SGK traû lôøi caâu hoûi. - GV choát yù. + Coâng nhaân tích luyõ theâm ñöôïc kinh nghieäm ñaáu tranh, tröôûng thaønh veà yù thöùc. + Phaù hoaïi cô sôû vaät chaát cuûa tö saûn. + Thaønh laäp ñöôïc toå chöùc coâng ñoaøn, phong traøo ñaáu tranh ngaøy

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng - Maâu thuaãn giöõa coâng nhaân vôùi tö saûn ngaøy caøng gay gaét, daãn ñeán caùc cuoäc ñaáu tranh.

- Hình thöùc ñaáu tranh: Ñaäp phaù maùy moùc, ñoát coâng xöôûng, hình thöùc ñaáu tranh töï phaùt.

- Haïn cheá: Nhaàm töôûng maùy moùc laø keû thuø.

- Taùc duïng: + Coâng nhaân tích luyõ theâm ñöôïc kinh nghieäm ñaáu tranh. + Phaù hoaïi cô sôû vaät chaát cuûa tö saûn. + Thaønh laäp ñöôïc toå chöùc coâng ñoaøn.

Trang 235

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø caøng ñöôïc naâng cao vôùi nhieàu hình thöùc phong phuù hôn. - GV chia HS thaønh 3 nhoùm, nhieäm vuï cuï theá cuûa töøng nhoùm laø thaûo luaän vaø traû lôøi caùc caâu hoûi sau: + Nhoùm 1: Neâu phong traøo ñaáu tranh cuûa coâng nhaân Phaùp? + Nhoùm 2: Trình baøy phong traøo ñaáu tranh cuûa coâng nhaân ôû Anh? + Nhoùm 3: Neâu phong traøo ñaáu tranh cuûa coâng nhaân Ñöùc? - HS laøm vieäc theo nhoùm ñoïc SGK thaûo luaän vaø cöû ñaïi dieän trình baøy keát quaû. - GV nhaän xeùt vaø trình baøy, phaân tích. + Nhoùm 1: ÔÛ Phaùp 1831 do bò aùp böùc boùc loät naëng neà vaø ñôøi soáng quaù khoù khaên, coâng nhaân deät ôû Lioâng khôûi nghóa ñoøi taêng löông, giaûm giôø laøm. Quaân khôûi nghóa ñaõ laøm chuû ñöôïc thaønh phoá naøy trong 10 ngaøy. Hoï chieán ñaáu vôùi khaåu hieäu "Soáng lao ñoäng hoaëc cheát trong chieán ñaáu". - Naêm 1834 thôï tô ôû Lioâng laïi khôûi nghóa ñoøi thieát laäp neàn Coäng hoaø. Cuoäc chieán ñaáu aùc lieät ñaõ dieãn ra suoát 4 ngaøy cuoái cuøng bò daäp taét. GV keát hôïp giôùi thieäu hình 66 trong SGK "Cuoäc khôûi nghóa cuûa coâng nhaân Lioâng naêm 1834" ñeå thaáy ñöôïc tinh thaàn chieán ñaáu quyeát lieät cuûa coâng nhaân ôû ñaây. + Nhoùm 2: ÔÛ Anh töø 1836 – 1848 dieãn ra phong traøo roäng lôùn "Hieán chöông". Hoï míttinh ñöa kieán nghò coù chöõ kyù cuûa ñoâng ñaûo coâng nhaân leân nghò vieän, ñoøi phoå thoâng ñaàu phieáu, taêng löông giaûm giôø laøm… GV vieát keát hôïp giôùi thieäu hình 67 SGK "Coâng nhaân Anh ñöa hieán chöông ñeán quoác hoäi". GV nhaán maïnh: Maëc duø bò ñaøn aùp song ñaây laø phong traøo coù muïc tieâu chính trò roõ raøng vaø ñöôïc höôûng öùng cuûa nhaân daân. + Nhoùm 3: ÔÛ Ñöùc naêm 1844 coâng nhaân vuøng Sôleâñin khôûi nghóa,

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

 Phong traøo ñaáu tranh cuûa giai caáp coâng nhaân hoài nöûa ñaàu theá kyû XIX

- ÔÛ Phaùp naêm 1831 coâng nhaân deät Lioâng khôûi nghóa ñoøi taêng löông, giaûm giôø laøm.

- Naêm 1834 thôï tô ôû Lioâng khôûi nghóa ñoøi thieát laäp neàn Coäng hoaø.

- ÔÛ Anh töø naêm 1836 – 1848 dieãn ra phong traøo "Hieán chöông ñoøi phoå thoâng ñaàu phieáu, taêng löông, giaûm giôø laøm".

- ÔÛ Ñöùc, naêm 1844 coâng nhaân Sôleâñin khôûi nghóa.

Trang 236

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø phaù huyû nhaø xöôûng song khoâng toàn taïi ñöôïc laâu. Hoaït ñoäng 4: Caù nhaân - GV neâu caâu hoûi: Vì sao phong traøo coâng nghieäp thôøi kyø naøy dieãn ra maïnh meõ song khoâng thu ñöôïc thaéng lôïi? - HS ñoïc SGK töï traû lôøi caâu hoûi. Trieån khai HS traû lôøi GV coù theå gôïi yù: thieáu giai caáp laõnh ñaïo, ñöôøng loái … - GV nhaän xeùt vaø choát yù: Thieáu söï laõnh ñaïo ñuùng ñaén, chöa coù ñöôøng loái chính trò roõ raøng. - GV nhaán maïnh yù nghóa: ñaùnh daáu söï tröôûng thaønh cuûa coâng nhaân, taïo ñieàu kieän cho söï ra ñôøi cuûa lyù luaän khoa hoïc sau naøy. Hoaït ñoäng 5: Caù nhaân - GV neâu caâu hoûi: Hoaøn caûnh ra ñôøi cuûa chuû nghóa xaõ hoäi khoâng töôûng? Tröôùc khi HS traû lôøi GV gôïi yù: Söï phaùt trieån cuûa chuû nghóa tö baûn vôùi nhöõng maët traùi, ñôøi soáng cuûa ngöôøi coâng nhaân. - HS ñoïc SGK töï traû lôøi caâu hoûi. - GV nhaän xeùt vaø choát yù: + Nhöõng maët traùi cuûa chuû nghóa tö baûn: söï boùc loät taøn nhaãn ngöôøi lao ñoäng, coâng nhaân soáng cô cöïc. + Nhöõng ngöôøi tö saûn tieán boä thoâng caûm vôùi noãi khoå cuûa ngöôøi lao ñoäng mong muoán xaây döïng moät cheá ñoä toát ñeïp hôn khoâng coù tö höõu vaø boùc loät. + Tö töôûng ñoù laø noäi dung cuûa chuû nghóa xaõ hoäi khoâng töôûng maø ñaïi bieåu laø: Xanhximoâng, saclô Phurieâ vaø OÂ oen. - GV keát hôïp giôùi thieäu chaân dung caùc nhaø xaõ hoäi khoâng töôûng vaø cuoäc ñôøi söï nghieäp cuûa caùc oâng ñoaïn chöõ nhoû trong SGK.

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

- Keát quaû: taát caû caùc phong traøo ñaáu tranh cuûa coâng nhaân ñeàu thaát baïi. - Nguyeân nhaân: Thieáu söï laõnh ñaïo ñuùng ñaén, chöa coù ñöôøng loái chính saùch roõ raøng. - YÙ nghóa: Ñaùnh daáu söï tröôûng thaønh cuûa coâng nhaân, laø tieàn ñeà daãn ñeán söï ra ñôøi cuûa chuû nghóa xaõ hoäi khoa hoïc.  Chuû nghóa xaõ hoäi khoâng töôûng - Hoaøn caûnh ra ñôøi: Chuû nghóa tö baûn ra ñôøi vôùi nhöõng maët traùi cuûa noù.

+ Boùc loät taøn nhaãn ngöôøi lao ñoäng. + Nhöõng ngöôøi tö saûn tieán boä thoâng caûm vôùi noãi khoå cuûa ngöôøi lao ñoäng mong muoán xaây döïng moät cheá ñoä toát ñeïp hôn khoâng coù tö höõu vaø boùc loät. - Chuû nghóa xaõ hoäi khoâng töôûng ra ñôøi maø ñaïi dieän laø Xanhximoâng, Phurieâ vaø OÂ oen.

Trang 237

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø Hoaït ñoäng 6: Nhoùm - GV chia lôùp thaønh 2 nhoùm: giao nhieäm vuï cuï theå cuûa töøng nhoùm nhö sau: + Nhoùm 1: Thaûo luaän vaø traû lôøi caâu hoûi: Neâu nhöõng maët tích cöïc cuûa chuû nghóa xaõ hoäi khoâng töôûng. + Nhoùm 2: neâu nhöõng maët haïn cheá cuûa chuû nghóa xaõ hoäi khoâng töôûng. - HS laøm vieäc theo nhoùm ñoïc SGK vaø traû lôøi caâu hoûi. - GV nhaän xeùt, vaø choát yù. + Nhoùm 1: Maët tích cöïc cuûa chuû nghóa xaõ hoäi khoâng töôûng: Nhaän thöùc ñöôïc maët traùi cuûa cheá ñoä tö baûn laø coøn boùc loät taøn baïo ngöôøi lao ñoäng, pheâ phaùn saâu saéc xaõ hoäi ñoù, döï ñoaùn thieân taøi töông lai. + Nhoùm 2: Khoâng vaïch ra loái thoaùt thöïc söï, khoâng giaûi thích ñöôïc baûn chaát cuûa cheá ñoä laøm thueâ trong xaõ hoäi tö baûn, khoâng thaáy ñöôïc löïc löôïng xaõ hoäi coù khaû naêng xaây döïng xaõ hoäi môùi laø coâng nhaân. - GV toå chöùc cho HS traû lôøi caâu hoûi: YÙ nghóa vaø taùc duïng cuûa chuû nghóa xaõ hoäi khoâng töôûng? Sau khi HS traû lôøi caâu hoûi, GV choát yù: Laø tö töôûng tieán boä trong xaõ hoäi luùc baáy giôø. Coù taùc duïng coå vuõ nhöõng ngöôøi lao ñoäng laøm tieàn ñeà cho chuû nghóa Maùc sau naøy. 4. Sô keát baøi hoïc

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

- Tích cöïc: + Nhaän thöùc ñöôïc maët traùi cæa cheá ñoä töï saûn laø boùc loät ngöôøi lao ñoäng. + Pheá phaùn saâu saéc xaõ hoäi tö baûn, döï ñoaùn töông lai. - Haïn cheá: + Khoâng vaïch ra ñöôïc loái thoaùt, khoâng giaûi thích ñöôïc baûn chaát cuûa cheá ñoä ñoù. + Khoâng thaáy ñöôïc vai troø vaø söùc maïnh cuûa giai caáp coâng nhaân. - YÙ nghóa: Laø tö töôûng tieán boä trong xaõ hoäi luùc ñoù. Coå vuõ nguoàn lao ñoäng ñaáu tranh, laø tieàn ñeà ra ñôøi chuû nghóa Maùc.

Höôùng daãn HS traû lôøi caùc caâu hoûi: Hoaøn caûnh söï ra ñôøi vaø tình caûnh ñôøi soáng giai caáp voâ saûn? Nhöõng cuoäc ñaáu tranh cuûa coâng nhaân ôû Phaùp, Anh, Ñöùc ñaàu theá kyû XIX? Nhöõng maët tích cöïc vaø haïn cheá cuûa chuû nghóa xaõ hoäi khoâng töôûng? 5. Daën doø, ra baøi taäp veà nhaø - Hoïc baøi cuõ ñoïc tröôùc baøi môùi. - Traû lôøi caâu hoûi trong SGK. - Söu taàm tranh aûnh, nhöõng maåu chuyeän veà cuoäc ñôøi vaø söï nghieäp cuûa Maùc vaø Aêngghen.

Trang 238

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Baøi 37 MAÙC – AÊNGGHEN SÖÏ RA ÑÔØI CUÛA CHUÛ NGHÓA XAÕ HOÄI KHOA HOÏC I. MUÏC TIEÂU BAØI HOÏC Sau khi hoïc xong baøi hoïc yeâu caàu HS caàn naém ñöôïc: 1. Kieán thöùc - Naém vöõng coâng lao cuûa Maùc vaø Aêngghen nhöõng nhaø saùng laäp ra chuû nghóa xaõ hoäi khoa hoïc ñoái vôùi söï nghieäp Caùch maïng cuûa giai caáp coâng nhaân. - Naém ñöôïc ra ñôøi cuûa toå chöùc Ñoàng Minh nhöõng ngöôøi Coäng saûn, nhöõng luaän ñieåm quan troïng cuûa Tuyeân ngoân ñoäc laäp cuûa Ñaûng coäng saûn vaø yù nghóa cuûa vaên kieän naøy. 2. Tö töôûng, tình caûm Giaùo duïc cho HS loøng tin vaøo chuû nghóa Maùc, tin vaøo söï nghieäp caùch maïng xaõ hoäi chuû nghóa maø chuùng ta ñang ñi, loøng bieát ôn ñoái vôùi nhöõng ngöôøi saùng laäp chuû nghóa xaõ hoäi khoa hoïc. 3. Kyõ naêng - Kyõ naêng phaân tích nhaän ñònh ñaùnh giaù vai troø cuûa Maùc vaø Aêngghen veà nhöõng ñoùng goùp cuûa chuû nghóa xaõ hoäi khoa hoïc. - Khoa hoïc ñoái vôùi lyù luaän ñaáu tranh cuûa giai caáp coâng nhaân. - Phaân bieät söï khaùc nhau giöõa caùc khaùi nieäm phong traøo coâng nhaân, phong traøo coäng saûn, chuû nghóa xaõ hoäi khoâng töôûng vaø chuû nghóa xaõ hoäi khoa hoïc. II THIEÁT BÒ, TAØI LIEÄU DAÏY - HOÏC - Tranh aûnh veà C.Maùc vaø AÊngghen. - Söu taàm nhöõng maãu chuyeän veà cuoäc ñôøi hoaït ñoäng vaø tình baïn giöõa C.Maùc vaø AÊngghen. III TIEÁN TRÌNH TOÅ CHÖÙC DAÏY - HOÏC 1. Kieåm tra baøi cuõ Caâu hoûi l: Qua nhöõng cuoäc khôûi nghóa cuûa coâng nhaân ôû Anh, Phaùp, Ñöùc ,chöùng toû giai caáp coâng nhaân ñaõ trôû thaønh moät giai caáp chính trò ñoäc laäp? Caâu hoûi 2: haõy cho bieát nhöõng maët tích cöïc vaø haïn cheá cuûa chuû nghóa xaõ hoäi khoâng töôûng?

2. Toå chöùc caùc hoaït ñoäng treân lôùp

Trang 239

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø Hoaït ñoäng 1: Caù nhaân - Tröôùc heát, GV toå chöùc cho HS ñoïc SGK ñoaïn noùi veà tieåu söû, cuoäc ñôøi vaø söï nghieäp cuûa C.Maùc vaø Aêngghen. Keát hôïp vôùi giôùi thieäu veà chaân chung C.Maùc vaø Aêngghen. - GV neâu caâu hoûi: Ñöa ra tieåu söû cuûa C.Maùc vaø AÊngghen, cho bieát hai oâng coù ñieåm gì chung? - HS döïa vaøo SGK töï traû lôøi caâu hoûi. - GV nhaän xeùt, boå sung vaø choát yù: + Caû C.Maùc vaø AÊngghen ñeàu ôû Ñöùc, laø nôi coâng nghieäp tö baûn vaø giai caáp tö saûn phaûn ñoäng nhaát, chuùng thöïc hieän chính saùch ñoái noäi, ñoái ngoaïi phaûn ñoäng, baûn chaát xaáu xa, phaûn ñoäng cuûa chuùng ñöôïc phôi baøy roõ neùt nhaát. + C.Maùc vaø AÊngghen ñeâàu coù hoïc vaán uyeân baùc vaø thaáu hieåu, ñoàng caûm vôùi ñôøi soáng nhöõng ngöôøi lao ñoäng khoå cöïc. Maùc laø tieán só luaät hoïc, AÊngghen khoâng coù baèng nhö Maùc nhöng hoïc thöùc vaãn uyeân baùc. - GV yeâu caàu HS tìm hieåu tình baïn giöõa C.Maùc vaø AÊngghen. - HS tìm hieåu vaø traû lôøi caâu hoûi: - GV nhaän xeùt, trình baøy roõ: AÊngghen laø con moät chuû xöôûng coù kinh teá khaù giaû, thöôøng xuyeân giuùp ñôõ Maùc veà kinh teá, ñeå Maùc coù ñieàu kieän nghieân cöùu khoa hoïc. Khi Maùc maát, AÊngghen vieát tieáp nhöõng taùc phaåm cuûa Maùc, ngöôøi ñôøi sau ñoïc khoâng bieát ñaâu laø ñoaïn Maùc vieát, ñaâu laø ñoaïn AÊngghen vieát. Giöõa hoï ñaõ coø moät söï ñoàng caûm veà taâm hoàn, yù chí cuûa söï hieåu bieát. Tieáp ñoù, GV trình baøy vaø phaân tích nhöõng hoaït ñoäng cuûa C.Maùc vaø AÊngghen. - Maùc sinh ngaøy 05/05/1818 taïi Tôriô ôû Ñöùc, naêm 1842 laø coâng taùc vieân cuûa toång bieân taäp baùo Soâng Ranh, naêm 1843 Maùc sang Pari roài Bæ xuaát baûn taïp chí bieân nieân Phaùp – Ñöùc,

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng  Buoåi ñaàu hoaït ñoäng caùch maïng cuûa C.Maùc vaø AÊngghen.

- Cô sôû tình baïn Maùc vaø AÊngghen: + Cuøng queâ ôû Ñöùc, nôi chuû nghóa tö baûn phaûn ñoäng nhaát.

+ Ñeàu coù hoïc vaán uyeân baùc, thaáu hieåu ñoàng caûm vôùi ngöôøi lao ñoäng, cuøng chung chí höôùng laø giaûi phoùng nhaân daân lao ñoäng thoaùt khoûi aùp böùc boùc loät.

- Hoaït ñoäng cuûa C.Maùc:

+ C.Maùc sinh ngaøy 05/05/1818 taïi thaønh phoá Tôriô ôû Ñöùc, naêm 1842 laøm toång bieân taäp baùo Soâng Ranh.

+ Naêm 1843 sang Pari roài Bruùcxen xuaát baûn taïp chí bieân nieân Phaùp – Ñöùc. Maùc nhaän thaáy vai troø söù meänh cuûa giai caáp voâ saûn giaûi phoùng loaøi ngöôøi khoûi aùp böùc boùc loät. - Hoaït ñoäng cuûa AÊngghen sinh ngaøy 28/11/1820 ôû thaønh phoá

Trang 240

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø oâng ñaõ nhaän thaáy vai troø vaø söù meänh cuûa giai caáp voâ saûn laø giaûi phoùng loaøi ngöôøi khoûi aùp böùc boùc loät. - AÊngghen sinh ngaøy 28/11/1820 ôû thaønh phoá Baùcmen (Ñöùc) naêm 1842 oâng laøm thö kyù cho haõng buoân ôû Anh roài vieát cuoán "Tình caûm cuûa giai caáp coâng nhaân Anh", pheâ phaùn söï boùc loät cuûa giai caáp tö saûn ñoái vôùi coâng nhaân, oâng cuõng nhaãn thaáy vai troø vaø söùc maïnh cuûa giai caáp coâng nhaân, naêm 1814 ñeán naêm 1847 C.Maùc vaø AÊngghen ñaõ cho ra ñôøi nhöõng taùc phaåm veà trieát hoïc, kinh teá, chính trò hoïc vaø chuû nghóa xaõ hoäi khoa hoïc, töøng böôùc cho ra ñôøi chuû nghóa Maùc. Hoaït ñoäng 2: Caù nhaân - GV neâu caâu hoûi: Haûy cho bieát hình aûnh ra ñôøi Ñoàng minh nhöõng ngöôøi Coäng saûn? - HS ñoïc SGK vaø traû lôøi caâu hoûi. - GV nhaän xeùt, boå sung vaø trình baøy, phaân tích. + C.Maùc vaø AÊngghen lieân heä vôùi moät toå chöùc bí maät laø ñoàng minh nhöõng ngöôøi chính nghóa. Ñaây laø toå chöùc cuûa nhöõng ngöôøi Ñöùc laùnh naïn chuû yeáu laø thôï may, veà sau coù theâm thôï thuû coâng phaùt trieån töø Phaùp, sang Anh, Ñöùc… + Thaùng 6/1847 taïi Ñaïi hoäi ñoàng minh nhöõng ngöôøi chính nghóa theo ñeà nghò cuûa AÊngghen toå chöùc naøy quyeát ñònh nhöõng ngöôøi coäng saûn. - Gv nhaán maïnh söï khaùc nhau giöõa ñoàng minh nhöõng ngöôøi chính nghóa vôùi ñoàng minh nhöõng ngöôøi coäng saûn ôû choã: ñoàng minh nhöõng ngöôøi chính nghóa laø moät toå chöùc bí maät cuûa coäng saûn taây AÂu, uûng hoä khuynh höôùng hoaït ñoäng coù tính chaát aâm möu, coøn Ñoàng Minh nhöõng ngöôøi coäng saûn ñeà ra muïc ñích ñaáu tranh roõ raøng laø laät ñoå giai caáp tö saûn. Xaùc laäp söï thoáng trò cuûa giai caáp

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng Baùcmen (Ñöùc) naêm 1842 oâng sang Anh laøm thö kyù haõng buoân vaø vieát cuoán Tình caûm giai caáp coâng nhaân Anh, pheâ phaùn boùc loät cuûa giai caáp tö saûn, thaáy ñöôïc vaøi troø cuûa giai caáp coâng nhaân. + Naêm 1844 – 1847 C.Maùc vaø AÊngghen cho ra ñôøi nhöõng taùc phaåm veà trieát hoïc, kinh teá – chiùnh trò hoïc vaø chuû nghóa xaõ hoäi khoa hoïc ñaët cô sôû hình thaønh chuû nghóa Maùc.

 Toå chöùc ñoàng minh nhöõng ngöôøi coäng saûn vaø tuyeân ngoân cuûa Ñaûng coäng saûn

- Ngoaøi vieäc nghieân cöùu lyù luaän C.Maùc vaø AÊngghen ñaëc bieät quan taâm xaây döïng moät chính Ñaûng ñoäc laäp cho giai caáp voâ saûn. - Thaùng 6 – 1847 Ñoàng minh nhöõng ngöôøi coäng saûn ra ñôøi.

- Muïc ñích: laät ñoå giai caáp tö

Trang 241

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø voâ saûn, thuû tieâu xaõ hoäi tö saûn cuõ. - GV keát luaän: Ñoù cuõng laø muïc tieâu cuûa toå chöùc naøy. Hoaït ñoäng 3: Caû lôùp vaø caù nhaân - GV trình baøy vaø phaân tích: Ñaïi hoäi laàn thöù hai cuûa ñoàng minh nhöõng ngöôøi coäng saûn hoïp ôû Luaân Ñoân (11/12/1874) vôùi söï tham gia cuûa C.Maùc vaø AÊngghen ñaõ thoâng qua ñieàu leä. - Thaùng 2/1848 Tuyeân ngoân Ñaûng coäng saûn ñöôïc coâng boá. - GV neâu caâu hoûi: Haõy cho bieát noäi dung Tuyeân ngoân Ñaûng Coäng saûn? - HS ñoïc SGK vaø traû lôøi caâu hoûi. - GV nhaän xeùt vaø trình baøy, phaân tích: + Khaúng ñònh söù meänh lòch söû cuûa giai caáp voâ saûn laø laõnh ñaïo cuoäc ñaáu tranh choáng giai caáp tö saûn, xaây döïng cheá ñoä coäng saûn chuû nghóa. Caàn thaønh laäp chính ñaûng vaø thieát laäp chuyeân chính voâ saûn, ñoaøn keát caùc löïc löôïng coâng nhaân theá giôùi. + Duøng baïo löïc ñeå laät ñoå cheá ñoä tö baûn chuû nghóa, keâu goïi quaàn chuùng ñöùng leân laøm caùch maïng. "Voâ saûn taát caû caùc nöôùc ñoaøn keát laïi".

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng saûn, xaùc ñònh söï thoáng trò cuûa giai caáp voâ saûn, thuû tieâu xaõ hoäi tö saûn cuõ.

- Thaùng 2/1848 Tuyeân ngoân Ñaûng coäng saûn ra ñôøi, do C.Maùc vaø AÊngghen soaïn thaûo. * Noäi dung: + Chuû nghóa tö baûn ra ñôøi laø böôùc tieán, song noù chöùa ñöïng nhieàu maâu thuaãn vaø cuoäc ñaáu tranh giöõa tö baûn vaø voâ saûn taát yeáu phaûi noå ra. + Khaúng ñònh söù meänh lòch söû vaø vai troø cuûa giai caáp voâ saûn laø laõnh ñaïo caùch maïng. Muoán caùch maïng thaéng lôïi caàn phaûi coù chính ñaûng tieân phong cuûa mình.

+ Trình baøy moät caùch heä thoáng nhöõng nguyeân lyù cô baûn cuûa chuû nghóa coäng saûn, chöùng minh quy luaät taát yeáu dieät vong cuûa cheá ñoä tö baûn vaø thaéng lôïi cuûa chuû nghóa coäng saûn. - YÙ nghóa: + Laø vaên kieän coù tính chaát cöông lónh ñaàu tieân cuûa chuû nghóa xaõ hoäi khoa hoïc ñaáu - GV neâu caâu hoûi: Neâu yù nghóa tranh böôùc ñaàu keát hôïp chuû cuûa baûn tuyeân ngoân Ñaûng coäng nghóa xaõ hoäi vôùi phong traøo saûn? coâng nhaân. - HS döïa vaøo noäi dung baûn tuyeân + Töø ñaây giai caáp coâng nhaân ngoân ñaõ tìm hieåu ôû treân vaø SGK ñaõ coù lyù luaän caùch maïng soi ñeå traû lôøi. ñöôøng. - GV nhaän xeùt vaø choát yù: + Laø vaên kieän coù tính chaát cöông lónh ñaàu tieân cuûa chuû nghóa xaõ hoäi khoa hoïc ñaáu tranh böôùc ñaàu keát hôïp vôùi chuû nghóa xaõ hoäi khoa hoïc vôùi phong traøo coâng nhaân. + Töø ñaây chuû nghóa coâng nhaân

Trang 242

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø ñaõ coù lyù luaän caùch maïng soi ñöôøng. - GV nhaán maïnh: Hieän nay, trong tình hình theá giôùi khaù phöùc taïp, tö töôûng cô baûn cuûa baûn tuyeân ngoân vaãn tieáp tuïc soi saùng treân con ñöôøng ñaáu tranh cuûa giai caáp coâng nhaân vaø nhaân daân lao ñoäng bò aùp böùc treân toaøn theá giôùi ñoøi quyeàn töï do, bình ñaúng cho caùc daân toäc. Chính vì "Cuoán saùch moûng ñoù ñaùng giaù haøng taäp saùch. Tö töôûng cuûa noù laøm soáng vaø laøm hoaït ñoäng cho tôùi ngaøy nay toaøn boä giai caáp voâ saûn coù toå chöùc vaø chieán ñaáu cuûa theá giôùi vaên minh". - GV neâu hoûi: Neâu söï tieán boä hôn haún chuû nghóa xaõ hoäi khoa hoïc so vôùi chuû nghóa xaõ hoäi khoâng töôûng? 3. Sô keát baøi hoïc

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

- Khaúng ñònh coâng lao to lôùn cuûa C.Maùc vaø AÊngghen vôùi phong traøo coäng saûn vaø coâng nhaân quoác teá. Coäng hoaø xaõ hoäi khoa hoïc do hai oâng saùng laäp laø ñænh cao cuûa tö duy kyù luaän cuûa nhaân loaïi luùc baáy giôø vaø laø di saûn vaên hoaù maõi veà sau. 5. Daën doø, ra baøi taäp veà nhaø - Hoïc baøi cuõ, traû lôøi caâu hoûi trong SGK. - So saùnh noäi dung cuûa chuû nghóa xaõ hoäi khoâng töôûng vôùi chuû nghóa xaõ hoäi khoa hoïc ñeå thaáy ñöôïc söï ñuùng ñaén, khoa hoïc cuûa chuû nghóa xaõ hoäi khoa hoïc vaø söï haïn cheá cuûa chuû nghóa xaõ hoäi khoâng töôûng.

Trang 243

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Baøi 38 QUOÁC TEÁ THÖÙ NHAÁT VAØ COÂNG XAÕ PARI 1871 I. MUÏC TIEÂU BAØI HOÏC Sau khi hoïc xong baøi hoïc yeâu caàu HS caàn naém ñöôïc: 1. Kieán thöùc - Naém ñöôïc hoaøn caûnh ra ñôøi vaø nhöõng hoaït ñoäng cuûa Quoác teá thöù nhaát. Qua ñoù nhaän thaáy söï ra ñôøi cuûa Quoác teá thöù nhaát laø keát quaû taát yeáu cuûa söï phaùt trieån cuûa phong traøo coâng nhaân Quoác teá vaø nhöõng ñoùng goùp tích cöïc C.Maùc vaø AÊngghen. - Naém ñöôïc söï thaønh laäp cuûa coâng xaõ pari vaø nhöõng thaønh tích to lôùn cuûa Coâng xaõ. - Hieåu ñöôïc yù nghóa vaø nhöõng baøi hoïc lòch söû cuûa Coâng xaõ Pari. 2. Tö töôûng, tình caûm Giaùo duïc tinh thaàn quoác teá voâ saûn vaø chuû nghóa anh huøng caùch maïng, cuûng coá nieàm tin vaøo thaéng lôïi cuûa söï nghieäp caùch maïng cuûa giai caáp voâ saûn. 3. Kyõ naêng - Reøn luyeän kyõ naêng phaân tích, ñaùnh giaù caùc söï kieän lòch söû. - Kyõ naêng veà ñoïc sô ñoà boä maùy Coâng xaõ Pari. II THIEÁT BÒ, TAØI LIEÄU DAÏY - HOÏC - Sô ñoà coâng xaõ Pari. - Taøi lieäu noùi veà Quoác teá thöù nhaát vaø Coâng xaõ pari. III TIEÁN TRÌNH TOÅ CHÖÙC DAÏY - HOÏC 1. Kieåm tra baøi cuõ Caâu hoûi l: Haõy cho bieát vai troø cuûa C.Maùc vaø AÊngghen trong vieäc thaønh laäp ñoàng minh nhöõng ngöôøi coäng saûn? Caâu hoûi 2: Noäi dung cô baûn vaø yù nghóa lòch söû baûn tuyeân ngoân cuûa Ñaûng Coäng saûn? 2. Daãn daét vaøo baøi môùi Trong tieán trình phaùt trieån cuûa phong traøo coâng nhaân Quoác teá ôû theá kyû XIX, söï ra ñôøi cuûa Quoác teá thöù nhaát vaø söï thaønh laäp Coâng xaõ Pari laø nhöõng moái quan troïng ñaùnh daáu böôùc tröôûng thaønh cuûa giai caáp coâng nhaân ñeå hieåu hoaøn caûnh ra ñôøi vaø nhöõng hoaït ñoäng cuûa Quoác teá thöù nhaát nhö theá naøo? Söï thaønh laäp cuûa coâng xaõ Pari vaø nhöõng thaønh töïu to lôùn cuûa Coâng xaõ? YÙ nghóa vaø nhöõng baøi hoïc cuûa Coâng xaõ? YÙ nghóa vaø nhöõng baøi hoïc cuûa Coâng xaõ ra sao, baøi hoïc hoâm nay seõ traû lôøi nhöõng caâu hoûi neâu treân. 3. Toå chöùc caùc hoaït ñoäng treân lôùp

Trang 244

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày Nhöõng kieán thöùc HS caàn vaø troø naém vöõng I. QUOÁC TEÁ THÖÙ NHAÁT Hoaït ñoäng 1: Caù nhaân  Hoaøn caûnh ra ñôøi. - GV neâu caâu hoûi: Hoaøn caûnh lòch söû ra ñôøi cuûa Quoác teá thöù nhaát? - GV gôïi yù: Soá löôïng coâng nhaân, lao ñoäng, sinh soáng taäp trung, söï aùp böùc boùc loät, nhöõng cuoäc ñaáu tranh. - HS ñoïc SGK vaø traû lôøi caâu hoûi. - GV nhaän xeùt vaø choát yù: + Giöõa theá kyû XIX ñoäi nguõ coâng - Giöõa theá kyû XIX ñoäi nguõ nhaân theâm ñoâng ñaûo vaø taäp trung coâng nhaân theâm ñoâng ñaûo cao. vaø taäp trung cao. Giai caáp tö + Giai caáp tö saûn taêng cöôøng aùp saûn taêng cöôøng aùp böùc boùc böùc, boùc loät ñoái vôùi coâng nhaân. loät. Nhieàu cuoäc ñaáu tranh cuûa coâng - Ñaàu thaäp nieân 60 cuûa theá nhaân dieãn ra song trong tình traïng kyû XIX phong traøo ñaáu tranh phaân taùn, thieáu thoáng nhaát veà cuûa coâng nhaân phuïc hoài maët tö töôûng, maët khaùc ñaët ra yeâu nhöng vaãn trong tình traïng caàu caàn phaûi coù moät toå chöùc phaân taùn, chòu aûnh höôûng caùch maïng quoác teá laõnh ñaïo phong cuûa nhieàu khuynh höôùng phi traøo coâng nhaân caùc nöôùc. voâ saûn. - GV trình baøy vaø phaân tích keát hôïp giôùi thieäu hình 71 trong SGK "Buoåi leã - Thöïc teá ñaáu tranh, coâng tuyeân boá thaønh laäp Quoác teá nhaân nhaän thaáy tình traïng thöù nhaát" töôøng thuaät buoåi leã bieät laäp cuûa phong traøo ôû thaønh laäp Quoác teá thöù nhaát: Ngaøy moãi nöôùc keát quaû coøn haïn 28/9/1864 moät cuoäc mittinh lôùn ñöôïc cheá, maët khaùc ñaët ra yeâu toå chöùc taïi Luaân Ñoân, 2000 ngöôøi caàu thaønh laäp moät toå chöùc tham döï goàm ñaïi bieåu cuûa caùc Quoác teá laõnh ñaïo ñoaøn keát nöôùc Anh, Phaùp, Ñöùc vaø nhieàu nöôùc phong traøo coâng nhaân quoác khaùc treân theá giôùi. Nhieàu nhaø hoaït teá caùc nöôùc. ñoäng caùch maïng ôû nöôùc ngoaøi ñang - Ngaøy 28/9/1864 Quoác teá thöù soáng ôû Luaân Ñoân cuõng tham döï. nhaát thaønh laäp taïi Luaân Ñoân C.Maùc ñöôïc môøi döï buoåi mittinh vaø vôùi söï tham gia cuûa C.Maùc. tham gia ñoaøn chuû tòch. Vôùi nieàm vui phaán khôûi voâ suøng song nhöõng ngöôøi tham döï mittinh thoâng qua nghò quyeát thaønh laäp Hoäi Lieân hieäp lao ñoäng quoác teá töùc Quoác teá thöù nhaát. + Hoäi nghò baàu ra Ban chaáp haønh Trung Öông goàm 32 ngöôøi. Vieäc soaïn thaûo tuyeân ngoân vaø ñieàu leä ñöôïc giao cho moät tieåu ban trong ñoù coù C.Maùc. Hoaït ñoäng 2: Nhoùm  Hoaït doäng cuûa Quoác teá - GV chia lôùp thaønh nhoùm neâu thöù nhaát caâu hoûi yeâu caàu HS thaûo luaän theo

Trang 245

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø nhoùm. Neâu hoaït ñoäng cuûa Quoác teá thöù nhaát? - HS laøm vieäc theo nhoùm, ñoïc SGK tö lieäu tham khaûo cöû ñaïi dieän nhoùm trình baøy keát quaû cuûa mình. - GV nhaän xeùt, trình baøy vaø phaân tích: Hoaït ñoäng cuûa Quoác teá thöù nhaát chuû yeáu ñöôïc thoâng qua caùc kyø Ñaïi Hoäi (töø 9 – 1864 ñeán 7 – 1876 tieán haønh 5 Ñaïi hoäi) vôùi noäi dung sau: + Tuyeân truyeàn nhöõng hoïc thuyeát khaùc, ñaáu tranh choáng laïi caùc tö töôûng voâ saûn, ñoù laø tö töôûng phaùi Pru-Ñoâng ôû Phaùp vôùi chuû tröông hoaø bình thoâng qua nhöõng bieän phaùp kinh teá, phuû nhaän ñaáu tranh chính trò vaø moïi hình thöùc Nhaø nöôùc, keå caû chuyeân chính voâ saûn. Phaùi Lat-Xan ôû Ñöùc: Höôùng ñaáu tranh coâng nhaân vaøo muïc tieâu kinh teá, phaûn ñoái ñaáu tranh chính trò, chuû tröông thoâng qua baàu cöû. Phaùi Ba-cu-nin ôû Nga, chuû nghóa coâng ñoaøn ôû Anh … - GV neâu caâu hoûi: Taùc ñoäng aûnh höôûng cuûa Quoác teá thöù nhaát ñoái vôùi phong traøo ñaáu tranh cuûa coâng nhaân? - HS ñoïc SGK vaø traû lôøi caâu hoûi. - GV nhaän xeùt vaø choát yù. + Coâng nhaân caùc nöôùc tham gia nhieàu cuoäc ñaáu tranh chính trò. Nhieàu toå chöùc quaàn chuùng cuûa coâng nhaân, coâng ñoaøn xuaát hieän ngaøy caøng nhieàu. - HS ñoïc ñoaïn chöõ nhoû trong SGK ñeå chöùng minh vai troø cuûa quoác teá thöù nhaát trong vieäc giuùp ñôõ phong traøo coâng nhaân. - GV giôùi thieäu hình 72 SGK "Cuoäc hoïp ñaïi bieåu laàn ñaàu tieân cuûa Quoác teá thöù nhaát taïi Giônevô". - GV toå chöùc cho Hs tìm hieåu veà vai troø cuûa Quoác teá thöù nhaát ñoái vôùi phong traøo coâng nhaân. - Sau khi HS ñoïc SGK traû lôøi caâu hoûi. GV nhaän xeùt, boå sung vaø choát

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

- Hoaït ñoäng cuûa Quoác teá thöù nhaát chuû yeáu ñöôïc thoâng qua caùc kyø Ñaïi hoäi. Nhaèm truyeàn baù hoïc thuyeát Maùc, choáng laïi tö töôûng leäch laïc trong noäi boä, thoâng qua nhöõng nghò quyeát quan troïng.

- AÛnh höôûng cuûa Quoác teá thöù nhaát: Coâng nhaân caùc nöôùc tham gia ngaøy caøng nhieàu vaøo caùc cuoäc ñaáu tranh chính trò, caùc toå chöùc coâng ñoaøn ra ñôøi.

* Vai troø: + Truyeàn baù roäng raõi chuû nghóa maùc trong phong traøo coâng nhaân quoác teá. + Ñoaøn keát, thoáng nhaát löïc löôïng cuûa voâ saûn quoác teá döôùi ngoïn côø chuû nghóa MaùcLeânin ñaáu tranh giaûi phoùng

Trang 246

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng yù. loaøi ngöôøi khoûi aùch aùp böùc + Truyeàn baù roäng raõi chuû nghóa boùc loät. maùc trong phong traøo coâng nhaân quoác teá. + Ñoaøn keát, thoáng nhaát löïc löôïng cuûa voâ saûn quoác teá döôùi ngoïn côø chuû nghóa Maùc-Leânin ñaáu tranh giaûi phoùng loaøi ngöôøi khoûi aùch aùp böùc boùc loät. II. COÂNG XAÕ PARI 1871 Hoaït ñoäng 3: Caû lôùp vaø caù  Cuoäc caùch maïng ngaøy nhaân 18/3/1871 vaø söï thaønh laäp - GV ñaët caâu hoûi : Haõy cho bieát coâng xaõ nguyeân nhaân cuoäc caùch maïng ngaøy 18/03/1971? - HS döïa vaøo voán kieán thöùc cuûa mình vaø ñoïc SGK vaø traû lôøi caâu hoûi. - Nguyeân nhaân: - GV nhaän xeùt, trình baøy vaø phaân + Maâu thuaãn voán coù cuûa xaõ tích: hoäi tö baûn ngaøy caøng saâu + Chuû nghóa tö baûn phaùt trieån sau saéc, taïo ñieàu kieän cho coâng cuoäc caùch maïng coâng nghieäp cuøng nhaân ñaáu tranh. vôùi nhöõng maët traùi cuûa noù laø cöôøng ñoä thôøi gian lao ñoäng ngaøy caøng taêng, ñôøi soáng khoù khaên cuøng vôùi haäu quaû kinh teá trong nhöõng naêm 1860 – 1867 laøm maâu + Söï thaát baïi cuûa Phaùp trong thuaãn voán coù cuûa xaõ hoäi tö baûn cuoäc ñaáu tranh Phaùp – Phoå ngaøy caøng gay gaét, taïo ñieàu kieän laøm cho nguyeân nhaân caêm coâng nhaân ñaáu tranh. phaãn cheá ñoä thoáng trò tieán + Cuoäc chieán tranh Phaùp – Phoå tôùi laät ñoå ñeá cheá II. vôùi söï thaát baïi cuûa Phaùp laøm cho + Söï phaûn ñoäng cuûa giai caáp nhaân daân caêm gheùt cheá ñoä thoáng tö saûn Phaùp cöôùp ñoaït thaønh trò daãn ñeán cuoäc khôûi nghóa ngaøy quaû caùch maïng cuûa quaàn 04/09/1870 laät ñoå ñeá cheá II. chuùng, ñaàu haøng Ñöùc ñeå + Giai caáp tö saûn Phaùp lôïi duïng söï ñaøn aùp quaàn chuùng. non yeáu veà toå chöùc cuûa coâng → Cuoäc caùch maïng ngaøy nhaân ñaõ ñoaït laáy thaønh quaû caùch 18/3/1871 maïng trong nöôùc ñaõ buoäc coâng nhaân Pari ñöùng leân laøm cuoäc caùch maïng ngaøy 18/3/1871 laät ñoå chính quyeàn tö saûn, thaønh laäp coâng xaõ. Hoaït ñoäng 4: Caû lôùp - GV trình baøy ngaén goïn dieãn bieán: Dieãn bieán: Khi quaân Phoå tieán vaøo Pari. "Chính phuû veä quoác" ñaõ trôû thaønh Chính phuû phaûn quoác, môû cöûa cho quaân Ñöùc tieán vaøo nöôùc Phaùp. Trong khi ñoù, nhaân daân Pari toå chöùc thaønh caùc ñôn vò daân quaân, töï vuõ trang vaø + Ngaøy 18/3/1871 Quoác daân

Trang 247

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày Nhöõng kieán thöùc HS caàn vaø troø naém vöõng xaây döïng phoøng tuyeán baûo veä thuû quaân chieám caùc cô quan chính ñoâ. phuû vaø coâng sôû, laøm chuû Khoaûng 3 giôø saùng ngaøy thaønh phoá, thaønh laäp coâng 18/3/1871, chính phuû do quaân ñaùnh xaõ. Laàn ñaàu tieân treân theá chieám ñoài Moâng–maùc nôi taäp trung giôùi chính phuû thuoäc veà giai ñaïi baùc cuûa quaân quoác daân. Quaàn caáp voâ saûn. chuùng nhaân daân ñaõ kòp thôøi keùo + Toaùn quaân chính phuû phaûi ñeán hoã trôï, bao vaây quaân chính phuû. thaùo chaïy veà Vecxai, chính Moät soá boä phaän quaân chính phuû quyeàn giai caáp tö saûn bò laät cuõng uûng hoä nhaân daân, töôùc suùng ñoå. cuûa só quan vaø baén cheát vieân töôùng chæ huy. Tröa ngaøy 18/3, caùc tieåu ñoaøn tieán vaøo trung taâm thuû ñoâ chieám caùc coâng sôû, toaøn quaân chính phuû chaïy veà Vecxai. Quoác teá quaân laøm chuû thaønh phoá.

Trang 248

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø Hoaït ñoäng 5: Nhoùm - GV chia lôùp thaønh nhoùm, yeâu caàu HS laøm vieäc theo nhoùm traû lôøi caùc caâu hoûi: Haõy cho bieát nhöõng vieäc laøm cuûa coâng xaõ? - HS ñoïc SGK laøm vieäc theo nhoùm vaø cöû ñaïi dieän trình baøy keát quaû cuûa mình. - GV nhaän xeùt trình baøy vaø phaân tích: + Ngaøy 26/3/1871 Hoäi ñoàng coâng xaõ ñöôïc baàu ra theo nguyeân taéc phoå thoâng baàu phieáu. Hoäi ñoàng goàm nhieàu uyû ban laø moät uyû vieân coâng xaõ chòu traùch nhieäm tröôùc coâng nhaân vaø coù theå bò baõi nhieäm. - GV veõ sô ñoà coâng xaõ leân baûng, keát hôïp giôùi thieäu hình 73 trong SGK "Coâng xaõ Pari môû cuoäc hoïp caùc uyû vieân coâng xaõ taïi Toaø thò chính". + Quaân ñoäi caûnh saùt cuõ bò giaûi taùn, thay vaøo ñoù laø caùc löïc löôïng vuõ trang nhaân daân, nhaø thôø taùch khoûi tröôøng hoïc. + Coâng xaõ coøn thi haønh nhieàu chính saùch tieán boä khaùc: coâng nhaân ñöôïc laøm chuû nhöõng xí nghieäp coù chuû boû troán, kieåm soaùt cheá ñoä tieàn löông, giaûm lao ñoäng ban ñeâm, caám aùn phaït coâng nhaân, ñeà ra chuû tröông giaùo duïc baét buoäc… - GV ñaët caâu hoûi: Em coù nhaän xeùt gì veà vieäc laøm cuûa Coâng xaõ? - HS suy nghó töï traû lôøi caâu hoûi. - GV nhaän xeùt vaø choát yù: Coâng xaõ Pari laø moät nhaø nöôùc khaùc haún, Nhaø nöôùc cuûa nhöõng giai caáp boùc loät tröôùc, ñaây laø moät Nhaø nöôùc kieåu môùi. - Nhaø nöôùc voâ saûn do daân vaø vì daân. - Gv nhaán maïnh vaø giaûi thích cho HS roõ: Söï thaát baïi cuûa Coâng xaõ Pari laø khoâng theå traùnh khoûi trong ñieàu kieän lòch söû luùc baáy giôø, song Coâng xaõ Pari ñeå laïi cho giai caáp voâ saûn nhöõng baøi hoïc veà toå chöùc laõnh ñaïo, söï lieân minh vaø ñoaøn keát giöõa caùc taàng lôùp nhaân daân trong cuoäc

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng  Coâng xaõ Pari – Nhaø nöôùc kieåu môùi

- Ngaøy 26/3/1871 coâng xaõ ñöôïc thaønh laäp, cô quan cao nhaát laø Hoäi ñoàng coâng xaõ ñöôïc baàu theo nguyeân taéc phoå thoâng ñaàu phieáu.

- Nhöõng vieäc laøm cuûa coâng xaõ: + Quaân ñoäi caûnh saùt cuõ bò giaûi taùn, thay vaøo ñoù laø caùc löïc löôïng vuõ trang nhaân daân, nhaø thôø taùch khoûi tröôøng hoïc. + Thi haønh nhieàu chính saùch tieán boä khaùc: coâng nhaân ñöôïc laøm chuû nhöõng xí nghieäp coù chuû boû troán, kieåm soaùt cheá ñoä tieàn löông, giaûm lao ñoäng ban ñeâm…

- Coâng xaõ Pari laø moät Nhaø nöôùc kieåu môùi do daân vaø vì daân. - Coâng xaõ Pari ñeå laïi nhieàu baøi hoïc kinh nghieäm quyù baùu cho giai caáp voâ saûn: Toå chöùc laõnh ñaïo caùc taàng lôùp nhaân daân…

Trang 249

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø ñaáu tranh choáng aùp böùc. 4. Sô keát baøi hoïc

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng

- Hoaøn caûnh söï ra ñôøi, quaù trình hoaït ñoäng vaø taùc duïng cuûa Quoác teá thöù nhaát ñoái vôùi phong traøo coâng nhaân. - Nguyeân nhaân dieãn bieán cuoäc caùch maïng nagy2 18/3/1871 vaø söï thaønh laäp Coâng xaõ Pari. - Nhöõng vieäc laøm chöùng toû coâng xaõ Pari laø Nhaø nöôùc kieåu môùi. 5. Daën doø, ra baøi taäp veà nhaø - Hoïc baøi cuõ, traû lôøi caâu hoûi trong SGK. - Ñoïc tröôùc baøi môùi.

Trang 250

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Baøi 39 QUOÁC TEÁ THÖÙ HAI I. MUÏC TIEÂU BAØI HOÏC Sau khi hoïc xong baøi hoïc yeâu caàu HS caàn naém ñöôïc: 1. Kieán thöùc - Naém ñöôïc söï phaùt trieån cuûa phong traøo coâng nhaân cuoái theá kyû XIX. - Naém vaø hieåu ñöôïc hoaøn caûnh ra ñôøi cuûa Quoác teá thöù 2 vaø nhöõng ñoùng goùp cuûa toå chöùc naøy ñoái vôùi phong traøo coäng saûn vaø coâng nhaân Quoác teá, ñaëc bieät döôùi söï laõnh ñaïo cuûa AÊngghen. - Hieåu ñöôïc cuoäc ñaáu tranh choáng chuû nghóa cô hoäi trong Quoác teá thöù hai phaûn aùnh cuoäc ñaáu tranh giöõa 2 luoàng tö töôûng: Maùcxit vaø phi Maùcxit trong phong traøo coâng nhaân quoác teá. 2. Tö töôûng, tình caûm Giuùp HS hieåu roõ coâng lao to lôùn cuûa Ph. AÊngghen vaø ngöôøi keá tuïc laø V.I.Leânin ñoái vôùi phong traøo Coäng saûn vaø coâng nhaân Quoác teá. 3. Kyõ naêng Reøn luyeän kyõ naêng phaân tích, nhaän ñònh caùc söï kieän vaø vai troø cuûa caù nhaân trong tieán trình lòch söû. II THIEÁT BÒ, TAØI LIEÄU DAÏY - HOÏC - Söu taàm chaân dung nhöõng Ñaïi bieåu noåi tieáng trong phong traøo coâng nhaân cuoái theá kyû XIX – ñaàu theá kyû XX: Aêngghen, La-phaùc-gô (Phaùp), Be-ben, Roâ-da Luc-xem-bua (Ñöùc). III TIEÁN TRÌNH TOÅ CHÖÙC DAÏY - HOÏC 1. Kieåm tra baøi cuõ Caâu hoûi l: Neâu quaù trình thaønh laäp, hoaït ñoäng vaø vai troø cuûa Quoác teá thöù nhaát? Caâu hoûi 2: Chöùng minh raèng Coâng xaõ Pari laø Nhaø nöôùc kieåu môùi? 2. Daãn daét vaøo baøi môùi Söï phaùt trieån cuûa phong traøo caùch maïng theá giôùi trong nhöõng naêm thaäp nieân 70 – 80 cuûa theá kyû XIX vôùi söï ra ñôøi cuûa caùch maïng chính Ñaûng coâng nhaân coù tính chaát quaàn chuùng ôû nhieàu nöôùc ñoøi hoûi phaûi coù moät toå chöùc Quoác teá môùi ñeå laõnh ñaïo phong traøo coâng nhaân theá giôùi. Quoác teá thöù hai ñöôïc thaønh laäp. Phong traøo coâng nhaân cuoái theá kyû XIX phaùt trieån nhö theá naøo? Hoaït ñoäng vaø vai troø cuûa toå chöùc quoác teá thöù hai naøy ra sao? Noäi dung baøi hoïc hoâm nay seõ giuùp chuùng ta traû lôøi nhöõng caâu hoûi treân. 3. Toå chöùc caùc hoaït ñoäng treân lôùp

Trang 251

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày Nhöõng kieán thöùc HS caàn vaø troø naém vöõng Hoaït ñoäng 1: Caù nhaân vaø taäp  Phong traøo coâng nhaân theå cuoái theá kyû XIX - Tröôùc heát, GV neâu caâu hoûi: Nguyeân nhaân daãn ñeán phong traøo coâng nhaân cuoái theá kyû XIX? - Nguyeân nhaân: - HS ñoïc SGK töï traû lôøi caâu hoûi. + Ñoäi nguõ coâng nhaân taêng - GV nhaän xeùt vaø choát yù: veà soá löôïng vaø chaát löôïng, + Ñoäi nguõ giai caáp coâng nhaân coù ñieàu kieän soáng taäp trung. caùc nöôùc taêng nhanh veà soá löôïng + Do söï boùc loät naëng neà vaø chaát löôïng. cuûa giai caáp tö saûn, chính + Söï boùc loät naëng neà cuûa giai saùch chaïy ñua vuõ trang laøm caáp tö saûn, söï thay theá cuûa xu theá ñôøi soáng coâng nhaân cöïc khoå ñoäc quyeàn vaø chính saùch chaïy ñua → buøng noå caùc cuoäc ñaáu vuõ trang chuaån bò chieán tranh ñeå tranh cuûa coâng nhaân. phaân chia laïi theá giôùi → ñôøi soáng cuûa coâng nhaân cöïc khoå → nhieàu cuoäc ñaáu tranh coâng nhaân noå ra. - Tieáp theo GV cho HS ñoïc ñoaïn chöõ nhoû trong SGK noùi veà phong traøo ñaáu tranh cuûa coâng nhaân vaø nhaân daân lao ñoäng ôû Ñöùc, Anh, Phaùp ñoàng thôøi neâu caâu hoûi: Qua ñoaïn ñoïc treân haõy cho bieát phong traøo - Phong traøo coâng nhaân ñoøi ñaáu tranh cuûa coâng nhaân dieãn ra caûi thieän ñôøi soáng, ñoøi quyeàn töï do daân chuû ngaøy nhö theá naøo?? caøng lan roäng, ñaëc bieät ôû - HS suy nghó traû lôøi. - GV nhaän xeùt, boå sung vaø choát caùc nöôùc tö baûn tieân tieán nhö Anh, Phaùp, Myõ, Ñöùc. yù: Phong traøo coâng nhaân ñoøi caûi + Tieâu bieåu gaàn 40 vaïn coâng thieän ñôøi soáng, ñoøi quyeàn töï do nhaân Chicagoâ ngaøy 01/05/1886 daân chuû ngaøy caøng lan roäng, ñaëc ñoøi lao ñoäng 8 giôø ñaõ buoäc bieät ôû caùc nöôùc tö baûn tieân tieán giôùi chuû phaûi nhöôïng boä. Ngaøy ñoù ñi vaøo lòch söû laø nhö Anh, Phaùp, Ñöùc, Myõ. - GV nhaán maïnh ñeán cuoäc ñaáu ngaøy Quoác teá lao ñoäng. tranh cuûa coâng nhaân Chicagoâ (Myõ). Cuoäc toång baõi coâng cuûa gaàn 40 vaïn coâng nhaân Chicagoâ ngaøy 01/05/1886 ñoøi lao ñoäng 8 giôø ñaõ buoäc giôùi chuû phaûi nhöôïng boä. Ngaøy ñoù ñi vaøo lòch söû vaø ngaøy Quoác teá lao ñoäng vaø cheá ñoä ngaøy laøm vieäc 8 giôø daàn ñöôïc thöïc hieän trong nhieàu nöôùc. Hoaït ñoäng 2: Caù nhaân - GV neâu caâu hoûi: Ñieåm môùi gì noåi baät trong phong traøo coâng nhaân theá giôùi thôøi kyø naøy? - HS döïa vaøo SGK töï traû lôøi caâu hoûi. + Nhieàu Ñaûng coâng nhaân,

Trang 252

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø - GV nhaän xeùt vaø choát yù. Nhieàu Ñaûng coâng nhaân, Ñaûng xaõ hoäi, nhoùm coâng nhaân tieán boä ñöôïc thaønh laäp: Ñaûng coâng nhaân xaõ hoäi daân chuû Ñöùc (1875) Ñaûng coâng nhaân xaõ hoäi Myõ (1876), Ñaûng coâng nhaân Phaùp (1879), nhoùm giaûi phoùng lao ñoäng Nga (1883). - Tieáp theo GV hoûi: Töø thöïc teá nhieàu toå chöùc Ñaûng ra ñôøi daët theo yeâu caàu gì? - HS suy nghó töï traû lôøi caâu hoûi. - GV nhaän xeùt vaø choát yù: ñaët ra yeâu caàu caàn phaûi thaønh laäp moät toå chöùc Quoác teá môùi cuûa giai caáp voâ saûn theá giôùi noái tieáp nhieäm vuï cuûa Quoác teá thöù nhaát. - GV noùi roõ theâm: Sau khi C.Maùc qua ñôøi (1883) söù meänh laõnh ñaïo phong traøo coâng nhaân Quoác teá thuoäc veà AÊngghen. - Cuoái cuøng, GV neâu caâu hoûi sô keát muïc: Nhöõng söï kieän naøo chöùng toû phong traøo coâng nhaân theá giôùi vaãn tieáp tuïc phaùt trieån trong nhöõng naêm cuoái theá kyû XIX? - HS traû lôøi caâu hoûi, GV cuûng coá baèng vieäc nhaän xeùt vaø boå sung kieán thöùc HS traû lôøi. Hoaït ñoäng 3: Caù nhaân GV ñaët caâu hoûi:Hoaøn caûnh Quoác teá thöù 2 ra ñôøi? Tröôùc khi HS tar3 lôøi caâu hoûi, GV gôïi yù: Söï phaùt trieån cuûa chuû nghóa tö baûn, söï boùc loät cuûa giai caáp tö saûn ñoái vôùi coâng nhaân, chính saùch chaïy ñua vuõ trang. - HS döïa vaøo nhöõng noäi dung kieán thöùc ôû muïc 1 vaø voán hieåu bieát cuûa mình ñeå traû lôøi caâu hoûi. - GV nhaän xeùt vaø choát yù: + Chuû nghóa tö baûn phaùt trieån ôû giai ñoaïn. Giai ñoaïn ñeá quoác chuû nghóa, giai caáp tö saûn taêng cöôøng boùc loät nhaân daân lao ñoäng. + Söï thay theá xu höôùng ñoäc quyeàn vaø chính saùch chaïy ñua vuõ trang, chuaån bò phaân chia laïi theá giôùi → ñôøi soáng nhaân daân cöïc khoå.

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng Ñaûng xaõ hoäi, nhoùm coâng nhaân tieán boä ñöôïc thaønh laäp: Ñaûng coâng nhaân xaõ hoäi daân chuû Ñöùc (1875) Ñaûng coâng nhaân xaõ hoäi Myõ (1876), Ñaûng coâng nhaân Phaùp (1879), nhoùm giaûi phoùng lao ñoäng Nga (1883). - Yeâu caàu thaønh laäp moät toå chöùc Quoác teá môùi ñeå ñoaøn keát löïc löôïng coâng nhaân caùc nöôùc caøng trôû neân caáp thieát.

 Quoác teá thöù hai

- Hoaøn caûnh ra ñôøi: + Chuû nghóa tö baûn phaùt trieån ôû giai ñoaïn cao, giai caáp tö saûn taêng cöôøng boùc loät nhaân daân lao ñoäng. + Chính saùch chaïy ñua vuõ trang chuaån bò phaân chia laïi theá giôùi daãn ñeán ñôøi soáng nhaân daân cöïc khoå. + Nhieàu Ñaûng vaø toå chöùc

Trang 253

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø + Cuøng vôùi ñoù nhieàu Ñaûng vaø toå chöùc coâng nhaân ra ñôøi → ngaøy 14/07/1889 Quoác teá thöù hai ñöôïc thaønh laäp ôû Pari. - GV trình baøy vaø phaân tích: Ñaïi hoäi thoâng qua nhieàu nghò quyeát quan troïng, neâu leân söï caàn thieát phaûi thaønh laäp chính Ñaûng cuûa giai caáp voâ saûn moãi nöôùc, ñeà cao vai troø ñaáu tranh chính triï, taêng cöôøng phong traøo quaàn chuùng, ñoøi taêng löông, ngaøy laøm 8 giôø, laáy ngaøy2 01/05 laøm ngaøy Quoác teá lao ñoäng. - GV neâu caâu hoûi: Neâu hoaït ñoäng vaø vai troø cuûa Quoác teá thöù hai? - HS döïa vaøo SGK töï traû lôøi caâu hoûi. - GV nhaän xeùt vaø keât1 luaän: + Quoác teá thöù hai toàn taïi vaø hoaït ñoäng chuû yeáu döôùi hình thöùc Ñaïi Hoäi. + Ñoùng goùp cuûa Quoác teá thöù hai: haïn cheá, aûnh höôûng cuûa caù traøo löu cô hoäi chuû nghóa xu höôùng voâ chính phuû. Ñoaøn keát coâng nhaân caùc nöôùc thuùc ñaåy vieäc thaønh laäp caùc chính Ñaûng voâ saûn ôû nhieàu nöôùc. - GV nhaán maïnh ñeán vai troø cuûa AÊngghen ñoái vôùi hoaït ñoäng cuûa Quoác teá thöù 2 khi ngöôøi coøn soáng. - GV trình baøy vaø phaân tích: Söï ra ñôøi cuûa Quoác teá thöù 2 laø baèng chöùng veà söï thaéng lôïi cuûa chuû nghóa Maùc trong phong traøo coâng nhaân. Töø khi AÊngghen qua ñôøi, cuøng vôùi nhöõng bieán ñoäng cuûa ñôøi soáng kinh teá – xaõ hoäi nhöõng phaàn töû cô hoäi choáng laïi - GV neâu caâu hoûi: Cho bieát cuoäc ñaáu tranh choáng laïi chuû nghóa cô hoäi trong Quoác teá thöù 2 dieãn ra nhö theá naøo? - HS ñoïc SGK trình baøy dieãn bieán cuoäc ñaáu tranh. - GV nhaän xeùt vaø choát yù: + Cuoäc ñaáu tranh cuûa moät soá laõnh tuï caùch maïng trong caùc Ñaûng coâng nhaân nhö La-phaùc-gô (Phaùp), Beâben, Roâda Lucxembua (Ñöùc) tuy nhieân keát quaû haïn cheá do ñaáu tranh khoâng trieät ñeå.

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng coâng nhaân tieán boä ra ñôøi → ngaøy 14/07/1889 Quoác teá thöù hai thaønh laäp ôû Pari.

- Hoaït ñoäng Quoác teá thöù 2: Thoâng qua caùc Ñaïi hoäi vaø nghò quyeát, söï caàn thieát thaønh laäp chính Ñaûng cuûa giai caáp voâ saûn ñeà cao ñaáu tranh chính trò. - Vai troø: Haïn cheá, aûnh höôûng caùc traøo löu cô hoäi Chuû nghóa voâ Chính phuû.

- Dieãn ra cuoäc ñaáu tranh giöõa khuynh höôùng caùch maïng vaø

Trang 254

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø + Cuoäc ñaáu tranh cuûa Leânin – laõnh tuï cuûa giai caáp coâng nhaân Nga – leân aùn aùch thoáng trò cuûa ñeá quoác thuoäc ñòa ñoøi quyeàn töï quyeát cho caùc daân toäc vaø baûo veä hoïc thuyeát Maùc. + Do thieáu nhaát trí veà ñöôøng loái, chia reõ veà toå chöùc, caùc Ñaûng trong Quoác teá 2 xa daàn ñöôøng loái ñaáu tranh caùch maïng, thoaû hieäp vôùi giai caáp tö saûn, ñaåy nhaân daân lao ñoäng vaøo cuoäc chieán tranh vì lôïi ích cuûa boïn ñeá quoác. Quoác teá thöù 2 tan raõ khi coù chieán tranh theá giôùi thöù nhaát buøng noå. 4. Sô keát baøi hoïc

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng khuynh höôùng cô hoäi.

- Do thieáu nhaát trí veà ñöôøng loái, chia reõ veà toå chöùc, caùc Ñaûng trong Quoác teá 2 xa daàn ñöôøng loái ñaáu tranh caùch maïng, thoaû hieäp vôùi giai caáp tö saûn → Quoác teá thöù 2 tan raõ.

Yeâu caàu HS traû lôøi caâu hoûi nhaän thöùc ngay töø ñaàu giôø hoïc: Phong traøo coâng nhaân cuoái theá kyû XIX dieãn ra nhö theá naøo? Hoaøn caûnh lòch söû hoaït ñoäng vaø vai troø cuûa Quoác teá thöù 2? 5. Daën doø, ra baøi taäp veà nhaø - Hoïc baøi cuõ, traû lôøi caâu hoûi trong SGK. - Ñoïc tröôùc baøi môùi.

Trang 255

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Baøi 40 QUOÁC TEÁ THÖÙ HAI I. MUÏC TIEÂU BAØI HOÏC Sau khi hoïc xong baøi hoïc yeâu caàu HS caàn naém ñöôïc: 1. Kieán thöùc - Naém vöõng nhöõng hoaït ñoäng cuûa Leânin trong cuoäc ñaáu tranh choáng laïi chuû nghóa cô hoäi, qua ñoù hieåu ñöôïc nhôø nhöõng hoaït ñoäng ñoù cuûa Leânin. Ñaûng coâng nhaân xaõ hoäi daân chuû Ngq ra ñôøi ñaõ trieät ñeå ñaáu tranh vì quyeàn lôïi cuûa giai caáp coâng nhaân lao ñoäng. - Naém ñöôïc tình hình Nga tröôùc caùch maïng; dieãn bieán cuûa caùch maïng tính chaát vaø yù nghóa cuûa caùch maïng Nga 1905 – 1907. 2. Tö töôûng, tình caûm Boài döôõng loøng kính yeâu vaø bieát ôn nhöõng laõnh tuï cuûa giai caáp voâ saûn theá giôùi, nhöõng ngöôøi coáng hieán caû cuoäc ñôøi vaø söùc löïc cho cuoäc ñaáu tranh giaûi phoùng daân toäc lao ñoäng bò aùp böùc boùc loät treân toaøn theá giôùi. 3. Kyõ naêng Phaân bieät söï khaùc nhau giöõa caùc khaùi nieäm: caùch maïng daân chuû tö saûn kieåu cuõ, caùch maïng daân chuû tö saûn kieåu môùi, chuyeân chính voâ saûn. II THIEÁT BÒ, TAØI LIEÄU DAÏY - HOÏC - Tranh aûnh veà cuoäc caùch maïng 1905 – 1907 ôû Nga, chaân dung Leânin. - Tö lieäu veà tieåu söû V.I.Leânin. III TIEÁN TRÌNH TOÅ CHÖÙC DAÏY - HOÏC 1. Kieåm tra baøi cuõ Caâu hoûi l: Neâu nhöõng neùt noåi baät cuûa phong traøo coâng nhaân Quoác teá cuoái theá kyû XIX? Caâu hoûi 2: Vì sao Quoác teá thöù 2 tan raõ? 2. Daãn daét vaøo baøi môùi Ñaàu theá kyû XIX, keá tuïc söï nghieäp cuûa Maùc vaø AÊngghen, V.I. Leânin ñaõ tieán haønh cuoäc ñaáu tranh khoâng khoan nhöôïng choáng caùc traøo löu tö töôûng cô hoäi chuû nghóa, ñöa chuû nghóa Maùc ngaøy caøng aûnh höôûng saâu roäng trong phong traøo coâng nhaân Nga vaø phong traøo coâng nhaân quoác teá. Ñeå hieåu cuoäc ñaáu tranh choáng chuû nghóa cô hoäi döôùi söï laõnh ñaïo cuûa Leânin nhö theá naøo? Dieãn bieán, keát quaû, yù nghóa cuoäc Caùch maïng 1905 – 1907 ra sao, chuùng ta cuøng tìm hieåu noäi dung baøi hoïc hoâm nay. 3. Toå chöùc caùc hoaït ñoäng treân lôùp

Trang 256

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày Nhöõng kieán thöùc HS caàn vaø troø naém vöõng Hoaït ñoäng 1: Caù nhaân vaø caû I. V.I. Leânin vaø cuoäc ñaáu lôùp tranh choáng chuû nghóa cô - Tröôùc heát, GV goïi moät HS HS trình hoäi baøy toùm taét veà tieåu söû cuûa Leânin keát hôïp giôùi thieäu chaân dung Leânin. - GV neâu caâu hoûi: Trình baøy nhöõng - Tieåu söû: Via-ñi-mia Ilích U-ki-ahoaït ñoäng tích cöïc cuûa Leânin thaønh noáp töùc Leânin sinh ngaøy laäp ñaûng voâ saûn kieåu môùi? 22/04/1870 trong gia ñình nhaø - HS ñoïc SGK vaø töï traû lôøi caâu giaùo tieán boä. hoûi. - GV nhaän xeùt, boå sung, trình baøy vaø phaân tích: + Muøa thu naêm 1895, Leânin thoáng + Muøa thu naêm 1895 Leânin nhaát caùc nhoùm Maùcxit ôû Peâtecbua thoáng nhaát caùc nhoùm Macxit laáy teân laø Lieân hieäp ñaáu tranh giaûi ôû Peâtecbua. phoùng giai caáp coâng nhaân – maàm moáng cuûa Ñaûng Macxit; Naêm 1898 taïi Minxcô, Ñaûng coâng nhaân xaõ hoäi daân chuû Nga tuyeân boá thaønh laäp nhöng khoâng hoaït ñoäng vì caùc Ñaûng vieân bò baét. - Naêm 1900 Leânin cuøng vôùi + Naêm 1900 Leânin cuøng vôùi caùc caùc ñoàng chí cuûa mình xuaát ñoàng chí cuûa mình xuaát baûn baùo "Tia baûn baùo "Tia löûa" nhaèm löûa" nhaèm truyeàn baù chuû nghóa truyeàn baù chuû nghóa Maùc Maùc vaøo phong traøo coâng nhaân Nga. vaøo phong traøo coâng nhaân + Naêm 1903, Ñaïi hoäi Ñaûng coâng Nga. nhaân xaõ hoäi Nga ñöôïc trieäu taäp ôû - Naêm 1903, Ñaïi hoäi Ñaûng Luaân Ñoân döôùi söï chuû trì cuûa Leânin coâng nhaân xaõ hoäi Nga ñöôïc ñeå baøn veà cöông lónh ñieàu leä Ñaûng. trieäu taäp ôû Luaân Ñoân döôùi - GV nhaán maïnh: Taïi Ñaïi hoäi ña soá söï chuû trì cuûa Leânin ñeå baøn ñaïi bieåu (Phaùi Boânseâvich) taùn veà cöông lónh ñieàu leä Ñaûng. thaønh ñöôøng loái Caùch maïng cuûa Hình thaønh 2 phaùi Boânseâvich Leânin, coøn thieåu soá (phaùi ña soá vaø Menseâvich thieåu soá. Menseâvich) theo khuynh höôùng cô hoäi choáng laïi Leânin. - HS ñoïc ñoaïn chöõ in nhoû trong SGK noùi veà vieäc Leânin vieát haøng loaït taùc phaåm cuûa mình pheâ phaùn nhöõng quan ñieåm cuûa chuû nghóa cô hoäi, khaúng ñònh vai troø cuûa giai caáp coâng nhaân vaø Ñaûng tieân phong. Hoaït ñoäng 2: Caù nhaân - GV neâu caâu hoûi: Cuoäc ñaáu tranh choáng laïi phaùi cô hoäi ñaàu theá kyû - Ñaàu theá kyû XX caùc phaùi cô hoäi trong Quoác teá 2 uûng hoä XX ôû Nga dieãn ra nhö theá naøo? chính phuû tö saûn, uûng hoä - HS ñoïc SGK traû lôøi caâu hoûi. chieán tranh. - GV nhaän xeùt vaø choát yù : + Ñaàu theá kyû XX khi caùc nöôùc ñeá + Ñaûng Boân-seâ-vich do Leânin quoác chaïy ñua vuõ trang chuaån bò laõnh ñaïo laø kieân quyeát choáng chieán tranh ñeá quoác,

Trang 257

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø chieán tranh thì phaùi cô hoäi trong Quoác teá 2 keâu goïi coâng nhaân uûng hoä chính phuû tö saûn vôùi mình, uûng hoä chieán tranh. + Duy nhaát coù Ñaûng Boânseâvich do Leânin laõnh ñaïo laø ñaáu tranh choáng laïi chieán tranh ñeá quoác vôùi khaåu hieäu "Bieán chieán tranh ñeá quoác thaønh noäi chieán Caùch maïng". Hoaït ñoäng 3: Caù nhaân - GV neâu caâu hoûi: Cho bieát tình hình nöôùc Nga tröôùc caùch maïng? - HS ñoïc SGK traû lôøi caâu hoûi. - GV nhaän xeùt vaø choát yù: + Ñaàu theá kyû XX kinh teá coâng thöông nghieäp Nga phaùt trieån, xuaát hieän caùc coâng ty ñoäc quyeàn, ñoäi nguõ coâng nhaân ñoâng ñaûo. + Veà chính trò , duy trì boä maùy cai trò cuûa chính quyeàn phong kieán, cheá ñoä Nga Hoaøng kìm haõm söï phaùt trieån saûn xuaát, boùp ngheït quyeàn töï do daân chuû, haàu heát caùc giai caáp baát maõn … → Ñôøi soáng nhaân daân, nhaân daân lao ñoäng cöïc khoå. + Söï thaát baïi trong cuoäc chieán tranh Nga – Nhaät 1904 – 1905 laøm maâu thuaãn xaõ hoäi caøng saâu saéc → buøng noå Caùch maïng. Hoaït ñoäng 4: Caû lôùp - GV trình baøy nhöõng neùt chính dieãn bieán: + Ngaøy 09/01/1905, 14 vaïn coâng nhaân Peâtacbua vaø gia ñình khoâng vuõ khí ñeán cung ñieän muøa ñoâng ñeå thænh caàu Nga Hoaøng caûi thieän ñôøi soáng nhöng hoï bò ñaøn aùp baèng suùng laøm haøng nghìn ngöôøi cheát vaø bò thöông "Ngaøy chuû nhaät ñaãm maùu", coâng nhaän döïng chieán luyõ chuaån bò chieán ñaáu. Keát hôïp giôùi thieäu hình 75 SGK "Cuoäc bieåu tình ngaøy 09/01/1905". - HS ñoïc ñoaïn chöõ nhoû noùi veà dieãn bieán trong SGK. Tieáp ñoù, GV tieáp tuïc trình baøy: Muøa thu naêm 1905 phong traøo caùch maïng tieáp tuïc daâng cao vôùi nhöõng cuoäc

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng trung thaønh vôùi söï nghieäp voâ saûn. - Leânin coù nhöõng ñoùng goùp quan troïng veà maët lyù luaän thoâng qua nhöõng taùc phaåm cuûa mình.

II. Caùch maïng 1905 – 1907 ôû Nga  Tình hình nöôùc Nga tröôùc caùch maïng: - Veà kinh teá : Coâng thöông nghieäp phaùt trieån, caùc coâng ty ñoäc quyeàn ra ñôøi. - Veà chính trò: cheá ñoä Nga Hoaøng kìm haõm saûn xuaát, boùp ngheït töï do daân chuû → ñôøi soáng nhaân daân, coâng nhaân khoå cöïc. - Söï thaát baïi trong cuoäc chieán tranh Nga – Nhaät → xaõ hoäi maâu thuaãn saâu saéc daãn ñeán buøng noå Caùch maïng.  Caùch maïng buøng noå: - Ngaøy 09/01/1905, 14 vaïn coâng nhaân Peâtacbua vaø gia ñình khoâng vuõ khí ñeán cung ñieän muøa ñoâng ñeå thænh caàu Nga Hoaøng caûi thieän ñôøi soáng nhöng hoï bò ñaøn aùp baèng suùng laøm haøng nghìn ngöôøi cheát vaø bò thöông "Ngaøy chuû nhaät ñaãm maùu", coâng nhaän döïng chieán luyõ chuaån bò chieán ñaáu.

- Muøa thu naêm 1905 phong traøo caùch maïng tieáp tuïc daâng cao vôùi nhöõng cuoäc baõi coâng

Trang 258

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10 Caùc hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø baõi coâng chính trò cuûa quaàn chuùng laøm ngöøng treä moïi hoaït ñoäng kinh teá vaø giao thoâng trong caû nöôùc. - Taïi Matxcôva, thaùng 12/1905 cuoäc toång baõi coâng → khôûi nghóa vuõ trang → cuoái cuøng thaát baïi. Hoaït ñoäng 5: Caù nhaân - GV neâu caâu hoûi: Haõy cho bieát tính chaát., yù nghóa cuûa caùch maïng 1905 – 1907 ôû Nga? - HS ñoïc SGK vaø döïa vaøo voán hieåu bieát cuûa mình töï traû lôøi caâu hoûi. - GV nhaän xeùt, boå sung vaø keát luaän: + Caùch maïng 1905 – 1907 laø cuoäc caùch maïng daân chuû tö saûn laàn thöù nhaát ôû Nga, laø Caùch maïng daân chuû tö saûn kieåu môùi. - GV döøng laïi hoûi: Taïi sao noùi ñaây laø cuoäc Caùch maïng tö saûn kieåu môùi? - HS traû lôøi caâu hoûi. - GV choát yù: Ñaây laø cuoäc Caùch maïng tö saûn kieåu môùi bôûi vì: Do giai caáp voâ saûn laõnh ñaïo vôùi söï tham gia cuûa ñoâng ñaûo nhaân daân lao ñoäng, giaûi quyeát nhöõng nhieäm vuï cuûa cuoäc Caùch maïng daân chuû tö saûn vaø ñaët cô sôû cho vieäc chuyeån sang Caùch maïng XHCN. - YÙ nghóa: + Giaùng moät ñoøn maïnh meõ vaøo cheá ñoä Nga Hoaøng, coù aûnh höôûng ñeán phong traøo ñaáu tranh ñoøi daân chuû ôû caùc nöôùc ñeá quoác.

Nhöõng kieán thöùc HS caàn naém vöõng chính trò cuûa quaàn chuùng laøm ngöøng treä moïi hoaït ñoäng kinh teá vaø giao thoâng trong caû nöôùc. - Taïi Matxcôva, thaùng 12/1905 cuoäc toång baõi coâng → khôûi nghóa vuõ trang → cuoái cuøng thaát baïi

- Tính chaát: Laø cuoäc caùch maïng daân chuû tö saûn laàn thöù nhaát ôû Nga. Ñaây laø moät cuoäc caùch maïng tö saûn kieåu môùi.

- YÙ nghóa: + Giaùng moät ñoøn maïnh meõ vaøo cheá ñoä Nga hoaøng, coù aûnh höôõng ñeán phong traøo ñaáu tranh ñoøi daân chuû ôû caùc nöôùc ñeá quoác. + Thöùc tænh nhaân daân caùc nöôùc phöông Ñoâng ñaáu tranh.

+ Thöùc tænh nhaân daân caùc nöôùc phöông Ñoâng ñaáu tranh. 4. Sô keát baøi hoïc Toå chöùc cho HS traû lôøi caâu hoûi nhaän thöùc ñaët ôû phaàn daãn daét vaøo baøi môùi ñeå cuûng coá kieán thöùc. 5. Daën doø, ra baøi taäp veà nhaø - Hoïc baøi cuõ. - OÂn taäp toaøn boä hoïc kyø.

Trang 259

Giaùo aùn liïch söû lôùp 10

Trang 260