Giai Phap

Mét sè gi¶i ph¸p kü thuËt nh»m gi¶m thiÓu ¶nh h­ëng cña giã b·o vµ lèc xo¸y ®èi víi nhµ d©n TS. NguyÔn Xu©n ChÝnh TS. NguyÔn §¹i Minh TS. Vò ThÞ Ngäc V©n ViÖn KHCN X©y Dùng Theo sè liÖu ngµy 3/10 cña Ban chØ huy PCLB T¦: B·o sè 6 ®· lµm sËp 6.256 ng«i nhµ vµ lµm tèc m¸i, h­ h¹i nÆng 220.975 ng«i nhµ cña 7 tØnh miÒn Trung ... Th¶m kÞch nµy dÉn ®Õn hËu qu¶ hµng tr¨m ngµn ng­êi d©n bçng chèc trë nªn kh«ng nhµ cöa, nhÊt lµ khi ®a phÇn hä lµ d©n lao ®éng (B¸o TiÒn phong sè 222 ngµy 4/10/2006). Trong lÜnh vùc x©y dùng, nh÷ng th¶m h¹i trªn cã thÓ sÏ ®­îc h¹n chÕ nÕu chóng ta cã nh÷ng gi¶i ph¸p kü thuËt hîp lý từ quy ho¹ch, kiÕn tróc, kÕt cÊu, vËt liÖu đến thi công và giằng chống khi mùa bão tới. Víi mong muèn giíi thiÖu nhanh tíi nh©n d©n lao ®éng ven biÓn miÒn Trung vµ ®ång bµo n«ng th«n, miÒn nói kh¸c, chóng t«i xin giíi thiÖu mét sè gi¶i ph¸p kü thuËt nh»m gi¶m thiÓu các thiÖt h¹i do tác động của cña giã b·o vµ lèc xo¸y ®èi víi nhµ d©n. §©y lµ mét phÇn trong kÕt qu¶ §Ò tµi biªn so¹n Quy ph¹m H­íng dÉn x©y dùng phßng chèng thiªn tai thuéc tho¶ thuËn ký kÕt gi÷a Gi¸m ®èc dù ¸n UNDP VIE/01/014 vµ ViÖn tr­ëng ViÖn Khoa häc C«ng nghÖ X©y dùng (IBST), Hµ Néi. 1. C¸c gi¶i ph¸p quy ho¹ch Nªn lµm: Khi chän ®Þa ®iÓm x©y dùng, nªn chó ý lîi dông ®Þa h×nh, ®Þa vËt ®Ó ch¾n giã b·o cho c«ng tr×nh. Lµm nhµ tËp trung thµnh tõng khu vùc, bè trÝ c¸c nhµ n»m so le víi nhau. Kh«ng nªn: lµm nhµ t¹i c¸c n¬i trèng tr¶i, gi÷a c¸nh ®ång, ven lµng, ven s«ng, ven biÓn, trªn ®åi cao hoÆc gi÷a 2 s­ên ®åi, s­ên nói. Tr¸nh bè trÝ c¸c nhµ th¼ng hµng, dÔ t¹o tói giã hoÆc luång xo¸y nguy hiÓm. 2. C¸c gi¶i ph¸p kiÕn tróc Nªn lµm: - KÝch th­íc nhµ ph¶i hîp lý, tr¸nh nhµ m¶nh vµ dµi. §¬n gi¶n nhÊt lµ mÆt b»ng h×nh vu«ng vµ h×nh ch÷ nhËt cã chiÒu dµi kh«ng lín h¬n 2,5 lÇn chiÒu réng; - Bè trÝ mÆt b»ng c¸c bé phËn cÇn hîp lý, tr¸nh mÆt b»ng cã thÓ t¹o tói høng giã nh­ mÆt b»ng h×nh ch÷ L, ch÷ T vµ ch÷ U v.v.; - T¨ng c­êng kÕt cÊu xung quanh nh÷ng phßng quan träng, ®ßi hái an toµn nhÊt, cã thÓ lµm chç tró Èn cho nh÷ng ng­êi ®ang cã mÆt trong khi xÈy ra thiªn tai; Ph¶i kÕt hîp hµi hoµ gi÷a kh«ng gian bªn trong và bªn ngoài nhà (h×nh 1);

H×nh 1. KÕt hîp hµi hoµ gi÷a kh«ng gian bªn trong vµ bªn ngoµi nhµ - N¬i ®Æt bµn thê cã t­êng ch¾n hai ®Çu t¨ng ®é cøng theo ph­¬ng ngang nhµ phÝa trªn cã ho¹ tiÕt trang trÝ kÕt hîp lµm gi»ng t¨ng ®é cøng theo ph­¬ng däc.

1

- Kh«ng nªn sö dông nh÷ng d¹ng m¸i nhµ cã thÓ t¹o dßng rèi côc bé. Nªn sö dông m¸i hiªn rêi, gi¶m sù thß dµi cña m¸i (h×nh 2);

H×nh 2. M¸i hiªn rêi gi¶m sù thß dµi cña m¸i 3. C¸c gi¶i ph¸p kÕt cÊu - VÒ tæng thÓ ph¶i cã liªn kÕt chÆt chÏ, liªn tôc cho c¸c kÕt cÊu tõ m¸i tíi mãng theo c¶ 2 ph­¬ng ngang vµ ph­¬ng th¼ng ®øng; - ­u tiªn hÖ kÕt cÊu gåm cét vµ dÇm t¹o ra mét l­íi kh«ng gian cã ®é cøng tèt. HÖ kÕt cÊu cµng đơn giản, rõ ràng cµng tèt; - Nªn dïng cét chèng ®øng bªn trong nhµ vµ nh÷ng vïng më réng. (H×nh 3a, b). 3.1 NÒn mãng nhµ - NÒn nhµ ph¶i ®­îc ®Çm chÆt hoÆc ®ãng b»ng cäc tre. - Mãng nhµ ph¶i được dự đoán ®ñ søc chÞu được các t¶i träng tác dụng lên kết cấu. - Sö dông gi»ng mãng ®Ó t¹o kh¶ n¨ng chÞu lùc tæng thÓ theo c¸c H×nh 3. Sö dông gi»ng mãng, gi»ng t­êng ®Ó t¹o ph­¬ng (H×nh 3c). kh¶ n¨ng chÞu lùc tæng thÓ

2

- VËt liÖu lµm mãng: + Mãng chÞu ®­îc b·o lµ mãng ®¸ vµ mãng g¹ch ®Êt sÐt nung x©y b»ng v÷a tam hîp hoÆc XM - c¸t; + Mãng trô tre, luång, gç cã kh¶ n¨ng chèng b·o lôt, tuy nhiªn cÇn cã biÖn ph¸p cÊu t¹o ®Ó gi÷ æn ®Þnh chung cho c¶ ng«i nhµ (H×nh 4).

H×nh 4. C¸c cäc ®­îc nèi chÐo hoÆc x©y kÝn ch©n mãng.

3.2 T­êng nhµ + Tường nhà ph¶i ®¶m b¶o ®é bÒn chÞu giã ®Èy vµ giã hót, chèng lËt, kh«ng bÞ biÕn d¹ng; + T­êng ph¶i ®ñ søc truyÒn t¶i träng tõ bªn trªn xuèng mãng qua c¸c liªn kÕt; + Khi t­êng yÕu ph¶i cã gi»ng chÐo trong t­êng vµ c¸c gãc t­êng. C¸c bøc t­êng g¹ch dµi cÇn ®­îc t¨ng c­êng ®é cøng b»ng bæ trô hoÆc bè trÝ c¸c dÇm vµ c¸c cét liªn kÕt b»ng bª t«ng cốt thép (H×nh 5 vµ 6). H×nh 5. Gia cè t­êng b»ng c¸c trô bª t«ng

H×nh 6. Khung nhµ cã gi»ng chÐo

3

+ T­êng g¹ch v­ît m¸i ph¶i ®­îc t¨ng c­êng b»ng dÇm bª t«ng cốt thép, neo xuèng d­íi ®Õ theo c¸c kho¶ng ®Òu nhau; t¹i mót khe co gi·n vµ c¸c ®Çu mót. C¸c s­ên t¨ng cøng t­êng cÇn ®­îc bè trÝ ë c¸c kho¶ng c¸ch ®Òu nhau tõ 2 ÷ 3 m; CÇn cã khe co gi·n ®Ó tr¸nh ¶nh h­ëng cña gi·n në, däc trô t¹i khe co gi·n cÇn ph¶i gia c­êng cèt thÐp theo ph­¬ng ®øng (H×nh 7). + C¸c bøc t­êng ®Çu håi cÇn ®­îc gia cè hîp lý, cã thÓ bè trÝ mét dµn m¸i (v× kÌo) t¹i t­êng ®Çu håi (H×nh 7). - VËt liÖu lµm t­êng: + T­êng chÞu ®­îc b·o lµ t­êng x©y b»ng ®¸, g¹ch ®Êt sÐt nung vµ v÷a tam hîp hoÆc XMc¸t; + T­êng g¹ch sß má cã thÓ dïng ë vïng kh« r¸o. §Ó t¨ng c­êng kh¶ n¨ng chèng b·o cÇn x©y t­êng b»ng v÷a v«i cã pha 50 kg XM hoÆc 20 kg tro r¬m, trÊu/1m3 c¸t x©y. + T­êng g¹ch sß ®óc v«i c¸t m¸c thÊp cÇn cã biÖn ph¸p cÊu t¹o t¨ng cøng ®Ó gi¶m thiÓu ¶nh h­ëng cña b·o (v÷a v«i bao che, c¸c gãc vµ trô t¨ng c­êng b»ng g¹ch x©y v÷a XM - c¸t).

H×nh 7. Ph­¬ng ph¸p t¨ng ®é cøng cho t­êng ®Çu håi

H×nh 8. Neo ®ßn tay vµo t­êng vµ kÌo gi¶

4

+ T­êng khung gç v¸ch gç víi hÖ khung kh«ng gian cã kh¶ n¨ng chÞu giã b·o tèt; + C¸c lo¹i t­êng khung gç tre, v¸ch liÕp tre cã líp tr¸t hoÆc kh«ng cã líp tr¸t chØ nªn coi lµ ph­¬ng ¸n t¹m thêi khi ch­a cã ®ñ ®iÒu kiÖn kinh tÕ, do vËy ph¶i thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p chèng ®ì tr­íc c¬n b·o. §Ó h¹n chÕ h­ háng cho c¸c lo¹i t­êng x©y do m­a b·o t¹t hoÆc lò khi triÒu d©ng cÇn sö dông líp tr¸t cã ®ñ ®é bÒn n­íc: líp tr¸t b»ng v÷a v«i tû lÖ 1 : (4,5 đến 5) cã pha thªm 50 kg xi m¨ng hoÆc 20 kg tro r¬m, trÊu/1m3 c¸t x©y.

3.3 M¸i nhµ + M¸i nhà tèt nhÊt lµ b»ng bª t«ng cèt thÐp; + NÕu m¸i dèc ph¶i cã trÇn, ®é dèc m¸i nªn lÊy tõ 20o ÷ 30o. KÌo ®ì b»ng gç nhãm 1 ÷ 2, méng cøng. + Gi÷a c¸c kÕt cÊu ph¶i cã gi»ng liªn kÕt theo 2 ph­¬ng ®øng vµ ngang. Xµ gå, cÇu phong, li t« ph¶i neo ch¾c víi kÕt cÊu m¸i vµ t­êng håi (các H×nh 8, 9). Nªn cã gi»ng chÐo ë c¸c gãc m¸i.

H×nh 9. Neo kÌo vµo t­êng vµ trô

H×nh 10. Ngãi cã lç neo chèng tèc m¸i

+ TÊm lîp ph¶i neo chÆt vµo x­¬ng m¸i. Nªn sö dông ngãi cã lç buéc (H×nh 10), t¨ng c­êng liªn kÕt cña hÖ kÌo, xµ gå (H×nh 11). + M¸i ngãi th­êng ph¶i cã d©y thÐp buéc. Dïng d©y thÐp Φ2 buéc vµo li t«, cÇu phong. V× kÌo ph¶i ®­îc liªn kÕt xuèng tíi mãng (H×nh 12). + §èi víi c¸c c«ng tr×nh ngãi kh«ng neo ®· x©y dùng, cã thÓ h¹n chÕ h­ h¹i b»ng kª v÷a phÇn mòi viªn trªn vµo phÇn g¸y viªn d­íi ë c¸c vïng riÒm m¸i, 3 ÷ 4 hµng s¸t bê nãc, bê ch¶y vµ lµm trÇn hiªn b»ng cãt hoÆc tre (H×nh 13, 14). X©y hµng g¹ch chØ ch¹y däc theo ®é dèc m¸i c¸ch nhau 0,9 đến 1,2 m ®Ó chèng tèc m¸i (H×nh 15); + Nãc m¸i b»ng ngãi bß hoÆc g¹ch chØ, chÌn kü b»ng v÷a xi m¨ng m¸c 50.

5

H×nh 12. Neo chèng nhµ khung tre gç

H×nh 11. T¨ng c¸c liªn kÕt b»ng ®ai s¾t

H×nh 13. X©y bê nãc bê ch¶y

H×nh 14. ChÝt m¹ch ngãi T©y

H×nh 15. Chèng tèc m¸i b»ng con tr¹ch

6

+ Lµm g¸c löng chèng b·o sÏ t¨ng kh¶ n¨ng, cã thÓ sö dông th­êng xuyªn vµ t¨ng ®é cøng cña nhµ. + KÌo tre luång cho m¸i lîp ®¬n x¬ (cä, r¬m) chØ cã thÓ h¹n chÕ thiÖt h¹i b»ng biÖn ph¸p chèng ®ì tr­íc c¬n b·o (H×nh 16, 17, 18). Víi m¸i r¬m, r¹, nªn ®an phªn, cãt Ðp v.v. để tạo thµnh l­íi « vu«ng ®Æt trªn m¸i. Gh×m vµ ®Ì vµo c¸c thanh kÌo b»ng c¸c c©y tre, nøa. C¹nh m¸i ph¶i ®­îc g×m vµo cÇu phong, xµ gå hoÆc kÌo b»ng d©y thÐp. + §ßn tay, rui mÌ luång lµ vËt liÖu hiÖu qu¶ vÒ kü thuËt vµ kinh tÕ trong vïng b·o.

H×nh 16. LiÕp chÆn m¸i l¸ ngãi

H×nh 17. Chèng tèc m¸i b»ng c©y tre gç bao c¸t

H×nh 18. Chèng tèc m¸i b»ng tre gç

7

+ Lµm riÒm m¸i: Tuú thuéc vµo chiÒu dµi nh« ra, có thể lựa chọn c¸c gi¶i ph¸p diÒm m¸i cã trÇn hoÆc kh«ng cã trÇn (h×nh 19) vµ sö lý kü thuËt nh­ sau: * Khi m¸i ®ua ra ≤ 30 cm: lµm riÒm m¸i bµng gç dµy 15 mm - h×nh 19a. * Khi m¸i ®ua ra ≤ 50 cm: ngoµi viÖc lµm riÒm m¸i, cßn ph¶i lµm thªm trÇn (b»ng v«i r¬m hoÆc tranh tre v.v.) h×nh 20a.

a,

b, H×nh 19. Mét sè gi¶i ph¸p diÒm m¸i

+ Khi m¸i ®ua ra > 50 cm: cÇn t¸ch phÇn m¸i ®ua ra (H×nh 2).

a,

b, H×nh 20. Lµm trÇn cho hiªn vµ diÒm m¸i

8

3.4 Cöa ®i vµ cöa sæ - Cöa cµng kÝn giã chèng b·o cµng tèt. Tèt nhÊt lµ dïng b¶n lÒ ch«n s©u vµo t­êng hoÆc dïng lo¹i cöa ®Èy, cöa lËt (xem H×nh 21). - Khuôn cửa ph¶i cã thÐp ®u«i c¸ vµ cửa phải được chÌn cÈn thËn vµo t­êng. - Cöa liÕp, cöa gç nên gia c­êng thªm c¸c thanh ch÷ Z buéc hoÆc ®ãng ®inh cÈn thËn

Nh­ vËy, ®Ó gi¶m thiÓu ¶nh h­ëng cña gÝo b·o vµ lèc xo¸y tíi nhµ d©n, ngoµi viÖc chñ ®éng lùa chän gi¶i ph¸p kü thuËt thÝch hîp víi ®Þa h×nh, ®iÒu kiÖn nguyªn vËt liÖu x©y dùng t¹i ®Þa ph­¬ng ®Ó x©y dùng, ®èi víi c¸c nhµ ë ®· x©y dùng ®ång bµo cã thÓ sö dông c¸c biÖn ph¸p chèng ®ì t¹m thêi chèng tèc m¸i vµ t¨ng æn ®Þnh cho ng«i nhµ nh­ ®· tr×nh bµy ë trªn. Tµi liÖu tham kh¶o 1. TS. NguyÔn Xu©n ChÝnh vµ c¸c céng t¸c viªn. B¸o c¸o tæng kÕt §Ò tµi biªn so¹n Quy ph¹m H­íng dÉn x©y dùng phßng chèng thiªn tai thuéc tho¶ thuËn ký kÕt gi÷a Gi¸m ®èc dù ¸n UNDP VIE/01/014. Hµ Néi, n¨m 2006. 2. PGS. TS. NguyÔn TiÕn C­êng, PGS. TS. TrÇn Chñng vµ c¸c CTV. Nghiªn cøu gi¶i ph¸p kü thuËt phßng chèng b·o lôt cho nhµ ë vµ c«ng tr×nh x©y dùng. B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi 06B - 02 02, thuéc Ch­¬ng tr×nh tiÕn bé khoa häc kü thuËt cÊp Nhµ n­íc 06B "Nghiªn cøu phßng tr¸nh vµ h¹n chÕ thiÖt h¹i do thiªn tai b·o lôt g©y ra ë n­íc ta, ®Æc biÖt lµ c¸c tØnh miÒn Trung", Hµ Néi, 01-1992. 3. TS. §Æng H÷u Th«ng, KTS. §Æng Thanh Tïng vµ CTV. H­íng dÉn, chuyÓn giao c«ng nghÖ x©y dùng vµ gia c­êng nhµ ë vïng b·o, lò. TËp 1, Tµi liÖu tËp huÊn, Hµ Néi, 5 – 2000, Bé X©y dùng. 4. K. J. Macks. H­íng dÉn kü thuËt x©y dùng nhµ vïng b·o lôt. Nhµ xuÊt b¶n X©y dùng, Hµ Néi, 1997 (biªn dÞch KS. TrÞnh Thµnh Huy).

9