Filipino Sa Piling Larang Tech Voch Joshua.pdf

Baitang 12 Filipino sa Piling Larangan (TECH-VOC)

Ang modyul na ito sadyang inilaan para sa mga mag-aaral na nasa Baitang 12 Tatalakayin dito ang iba’t ibang uri at anyo ng sulating lilinang sa mga kakayahang magpahayag tungo sa mabisa, mapanuri, at masinop na pagsusulat sa piniling larangan (Tech-Voc) Upang higit na matamo ng mga mag-aaral ang higit na kinakailangan sa pagkatuto ay binuo ang iba’t ibang gawain upang malinang ang kakayahan ng bawat isa na mga makrong kasanayang pangwika Inaasahan sa pagtatapos ng modyul na ito ay makabubuo ang bawat mag-aaral ng kanilang ng manwal ng isang piniling sulating teknikalbokasyunalsa tulong ng makabagong teknolohiya na makapagdudulot ng kapakinabangan. Sinikap na malagyan ng pamantayan ang iba’t ibang gawain sa bawat aralin,ito’y upang masukat kung ang mga mag-aaral ay tutugon sa mga kahingiang nakapaloob sa bawat pamantayan Subalit ang pangkalahatang layunin ng modyul na ito ay nakasentro sa kasanayan sa pagsusulat at pananaliksik sa tulong ng iba’t ibang sulatin sa pag-aaral sa kanya-kanyang disiplina(TECH-VOC) na magmumulat sa kaalaman at kakayahan ng mga mag-aaral sa Baitang 12.

1|P a hi na Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

PANIMULANG PAGTATAYA Panuto:Bilugan ang titik ng tamang sagot. 1.Tumutukoy ito sa mga sulating bunga ng mga iba’t ibang pag-aaral,mahabang iginugol na pananaliksik at bunga mga eksperimentong ulat.

A.Referensyal B.Jornalistik C.Akademiko D.Teknikal

2. Ito’y uri ng pagsusulat na masasabing paglalahad ng isang tao sa kanyang mga naranasan at gusto pang maranasan sa buhay na nagbibigay sa kanya ng magagandang alaala.

A.Referensyal B.Jornalistik C.Akademiko D.Teknikal

3.Ginagamit bilang pakikipag-ugnayan na nasa isang organisasyon. A.Liham-Pangangalakal B.Liham Pagbati C.Liham Pangkaibigan D.Liham Paanyaya

4. Ang mga sumusunod ay ang mga dapat isaalang-alang sa pagsulat ng katitikan maliban sa isa. A. energizer 2|P a hi na Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

B. mga detalye sa napag-usapan C. agenda D,bilang ng mga sumang-ayon o nagpatibay

5. Ang sulating ito ay isang uri ng pakikipagtalastasan sa anumang disiplina na ang pangunahing tungkulin ay makabuo ng isang tiyak na impormasyon sa tiyak na obdyektib sa particular na mambabasa ogrupo ng mambabasa. A.Referensyal B.Jornalistik C.Akademiko D.Teknikal

6. Nakalagay dito ang pangalan,posisyon at titulo ng sumulat A.Katawan ng liham B.Lagda C.Pamuhatan D.Bating pangwakas

7.Ito’y pangalan ng kompanya,adres,telepono,fax.telefax at iba pa. A.Katawan ng liham B.Lagda C.Pamuhatan D.Bating pangwakas

8.Itoy araw,buwan at taon kung kalian isinulat ang isang liham. A.Katawan ng liham B.Lagda 3|P a hi na Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

C.Petsa D.Bating pangwakas

9.Ito ay ang pangalan ng tao na padadalhan ng mensahe.Para kanino ba talaga

ang sulat? A.Patunguhan B.Lagda C.Petsa D.Bating pangwakas

10. Ito ay isang grupo ng mga mamimili na hindi nagkakaiba ang mga ninanais at pangangailangan na napapaloob sa isang natatanging lugar. A. Merkado B. Pamahalaan C. Tindahan D. Sarisari Store

11.Nakapaloob dito ang paggalang ng sumulat sa sinulatan. A.Patunguhan B.Petsa C.Bating Pambungad o Panimula D.Bating Pangwakas

12.Alin sa sumusunod ang HINDI dapat tandaan sa pagsulat ng liham-pangangalakal

A. Nakikita ang mahahalagang bahagi B.Pagkakaroon ng sapat lamang na layunin at anyo C. May mga mahahalagang impormasyon D Tiyak ang kinakailangang malinaw ang impormasyon 4|P a hi na Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

13.Alin sa sumusunod ang HINDI katangian ng Teknikal na Pagsulat A.Ang daloy ng impormasyon ay simple at malinaw. B.Binibigyang-diin ang objective na paglalahad at walang magkakaibang anyo ng interpretasyon ng mga salita,kayarian ng mga pangungusap at sa organisasyon ng mga talata,deklaratibong pangungusap na gumagamit ng panghalip panao sa ikatlong panauhan. C.Binibigyang –diin ang faktwal na datos,istatistika at mga elementong nasusukat sa pamamagitan ng paggamit ng iba’t ibang graph. D.Ang pagbuo nito ay kinakailangan may pagkakapare-pareho o istandardisasyon. 14.Tukuyin ang kung anong uri ng liham-pangangalakal ang sumusunod: Lubos na gumagalang, Sumasainyo, A.Bating Panimula B.Bating Pangwakas C.Pamuhatan D.Bating Panimula

15.Mula sa halimbawa ibaba, uriin ito ayon sa kanyang kinapapaloobang bahagi ng liham. Bb:Fatima Lucia Santos Caparas Master Teacher III Marcelo H.Del Pilar National High School Malolos Bulacan A.Bating Panimula B.Bating Pangwakas C.Patunguhan D.Bating Panimula

5|P a hi na Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

16.Ito ay tinatawag na pagpapakilala sa produkto na iyong ibinebenta. A. Adbertisment B. Promosyon C. Endorsement D. Publisidad 17. Tumutukoy ito sa mga paraan para mahikayat ang mga kostumer na bumili ng mas

marami pa sa iniisip nila sa pagpunta nila sa iyong negosyo. A. Interes B. Sales promotion C. Publisdad D. Promosyon 18. Ito ay ang pag-iisip at pagsasagawa ng mga dapat gawin, simulan at pagbutihin ang

iyong kakayanan kumita sa hinaharap. A. Workplan B.Lesson plan C. Pagpaplano D. Paghahanda 19. Ang bahaging ito ay dapat makakilala ng mga presyo ng iba’t ibang uri ng

materyales, kagamitan at iba pa na iyong gagagamitin sa pagpapatakbo ng negosyo. A. Mga pangunahing palagay

B. Halaga ng proyekto C. Paghahanda ng pinansyal na ulat D. Gross Sales 20. Tumutukoy ito sa kabuuang halaga ng mga bagay na iyong ipinagbili sa mga suki sa loob ng isang ibinigay na panahon kabilang na ang halaga na dapat bayaran sa iyo ng iyong mga suki. A. Mga pangunahing palagay 6|P a hi na Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

B. Halaga ng proyekto C. Paghahanda ng pinansyal na ulat D. Gross Sales 21. Ito ay tumutukoy sa halaga ng pera na iyong ginugugol bawat buwan upang patuloy na tumakbo ang iyong negosyo. Kabilang dito ang halaga na iyong binabayaran sa kuryente, tubig at mga gaya nito. A. Expenses B. Gross Sales C. Net Income D. Total Assets 22. Ito ay tumutukoy sa kabuuang halaga ng lahat ng iyong pagmamay-ari at pera na may kaugnayan sa negosyong iyong itinayo. A. Expenses B. Gross Sales C. Net Income D. Total Assets 23. Tumutukoy sa halaga ng pera na aktuwal mong kinita. Iyan ay ang kabawasan sa lahat ng gastos mo mula sa iyong kabuuang benta. A. Expenses B. Gross Sales C. Net Income D. Total Assets 24. Tumutukoy sa halaga na dapat mong bayaran sa ibang tao. Iyan ay ang lahat ng iyong hiniram sa ibang tao kabilang na ang mga kagamitan at pera kung mayroon man. A. Total Liabilities B. Total Assets C. Accounts Receivable 7|P a hi na Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

D. Net Income 25. Tumutukoy sa halaga ng pera na dapat bayaran sa iyo ng iyong mga suki.

A.Total Liabilities B. Total Assets C. Accounts Receivable D. Net Income 26 . Sa bahaging ito ay naglalaman ng mga sunud-sunod na hakbang sa proseso na

nararapat mong sundin sa sama-samang paglalagay ng iyong mga natapos na produkto. A. . Ang proseso ng paggawa

B. Produkto C. Kagamitan D. Lokasyon 27. Ang bahaging ito ay dapat na magsalarawan ng mga produktong paghahandaan at ipagbibili mo. A. . Ang proseso ng paggawa

B. Produkto C. Kagamitan D. Lokasyon 28. Ang bahaging ito ay dapat magsalarawan ng bawat materyales na iyong gagamitin sa paggawa ng mga bagay na iyong ipagbibili. A. Raw Materials B. Kagamitan C. Pasilidad D. Lokasyon 29. Ang bahaging ito ay dapat naglalaman ng floor plan ng iyongestablisado base sa mga sunud-sunod na mga hakbang ng proseso sapaggawa na iyong susundin. 8|P a hi na Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

A. Lokasyon B. Kagamitan C. Pasilidad D. Pagkakaayos 30. Ito ay tumutukoy sa mga magagandang pagkakataon para sa pagsusulong o paglago. A. Kahinaan B. Kalakasan C. Oportunidad D. Kagandahan 31. Ito ay mahalagang pangangailangan sa pananaliksik na nangangailangan ng maingat na pagkilala sa pinagmulan ng mga hiram na ideya, datos o impormasyon. A. solusyon B. dokumentasyon C. eksperimentasyon D. resolusyon 32. ang dokumentasyon ay gumaganap ng mahalagang tungkuln sa isang papel pampananaliksik, maliban sa isa, A. nagbibigay ito ng krebilidad sa mga datos o impormasyon na kanyang ginagamit. B. nagiging lubos na kapani-paniwala ang mga datos o impormasyon iyon kung binabanggit ng mananaliksik ang awtor. C. Kapanipaniwala ang impormasyon dahil dito D. Nagiging batayan ng katotohanan ang mga impormasyon 33. Sa istilong APA, kung nabanggit na ang pangalan ng awtor sa mismong teksto, ano ang dapat isulat sa loob ng parenthesis? A. taon na lamang ng publikasyon ang isulat sa loob ng parentesis. B. kailangang isulat ang epilyedo sa loob ng parenthesis C. isulat ang taon at pahina D. isulat ang pamagat 9|P a hi na Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

34. Suriin at piliin ang tamang pagkakasulat kung madami ang awtor. A. Seda, Allysa M., ET.al B. Seda, Allysa M., et.al. C. SEDA, Allysa M… et.al D. SEDA, ALLYSA M etal 35. Ito ay tala o paliwanang na nakalimbag sa ibaba ng pahina ng papel kung saan kinuha ang paliwanag o entri ng binanggit sa pahinang iyon. May numero sa kaliwang bahagi bago ang pangalan ng awtor na kumakatawan sa bilang ng paliwanag o entring binanggit. A.subscript B. superscript C.talababa D. copyright

36. Alin sa mga sumusunod ang tamang Pormat ng Talababa A. Paglalagay ng Superscript, Pagnunumero ng Tala, Pagbabantas, Indensyon B. Paglalagay ng Superscript, Indensyon, Pagnunumero ng Tala, Pagbabantas C. Paglalagay ng Superscript, Pagnunumero ng Tala, Indensyon, Pagbabantas D. Paglalagay ng Superscript, Pagbabantas, Indensyon, Pagnunumero ng Tala 37.Isinasagawa ito sa pamamagitan ng paglalagay ng mga impormasyong bibliograpikal sa loob ng parenthesis na nasa teksto mismo. Kasunod nito ang listahan ng sanggunian sa katapusan ng papel na nakalahad ng sunod sunod batay sa alpabeto. A. dokumentasyon B. parentetikal C. talababa D. pagbabantas 38. Ang mga sumusunod ay pagpo-posisyon at pagbabantas ng parentetikal, maliban sa isa. A. Ang talang parentetikal ay inilalagay pagkatapos ng salita o ideyang hinalaw. B. Ipinoposisyon ito bago ang iba pang bantas tulad ng tuldok, Tandang pananong, kuwit, kolon at semi-kolon. Kung babanggitin ang talang parentetikal pagkatapos ng isang maikling tuwirang sipi na gagamitan ng panipi. 10 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

C. Ang talang parentetikal ay inilalagay pagkatapos ng tuldok sa tuwirang sipi. Ito ay sa mahabang tuwirang sipi naman. Dalawang espasyo ang naghihiwalay sa talang parentetikal at sa tuldok at hindi na nilalagayan ng anumang bantas pagkatapos nito D. Ang talang perentetikal ay inilalagay bago ng salita o ideyang hinalaw

39. Ito ay isang pagpapahayag na maaaring pasalita o pasulat ng iba't ibang kaalaman. Ito ay bunga ng maingat na pagsasaliksik sa mga aklat o pakikipag- usap sa mga taong may tanging kaalaman o pagmamasid sa mga bagay-bagay. A. ulat B. dokumentasyon C. talumpati D. anunsyo 40. Sa pag-uulat na ito ay dapat na mayroong layunin, kaya simulan ang inyong ulat sa pagpapaliwanag kung ano ang layunin niyon. Ang layunin ay dapat na magbigaymatwid sa ginawang paglalayag, kahit na hindi ninyo nakamit ang inyong hinangad. Ang layunin ay dapat rin na naka-ugnay sa isang layunin ng proyekto na naka-lista sa dokumento A. buwanang ulat B. Ang Ulat sa Kalahatan C. ulat sa proyekto sa sambayanan D. ulat ukol sa paglalayag sa larangan 41. Isang proseso ng pagdedesisyon na kung saan kinakailangan ang 2/3 o 66% ng pagsang-ayon o hindi pagsang-ayon ng mga dumalo sa isang opisyal na pulong. A. quorum B. simpleng mayorya C. consensus D. 2/3 majority 42. Sa payak na pagpapahayag, ang hinangad na resulta mula sa gawain ng isang tagapagpakilos ay isang pinakilos na komunidad. Ang deskripsyon nang gawain ng tagapagpakilos ay magpakilos ng komunidad; at iyon ay sumasaklaw ng maraming simulain. A. ulat ng tagapagpakilos 11 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

B. ang Ulat sa kalahatan C. ulat sa proyekto sa sambayanan D. ulat ukol sa paglalayag sa larangan 43. Ito ulat na anumang karaniwang ulat tungkol sa kaunlaran: buwan-buwan, tuwing ikalawang buwan, tuwing ikatlong buwan, tuwing dalawang taon, o taunan A. buwanang ulat B. Ang Ulat sa Kalahatan C. ulat sa proyekto sa sambayanan D. ulat ukol sa paglalayag sa larangan 44.Ito ang paghubog at pag-impluwensya ng kaisipan ng publiko ukol sa isang produkto.Ito ay ang pagpapakilala, pagbebenta o tuwirang pag-aalok pa nga ng mga produkto, paglilingkod (services), tao, lathalain, pelikula atbp. Ito man ay sa pamamagitan ng telebisyon, radyo, magasin, flier o pampleto, dyaryo, streamer at iba pang modernong mga pamamaraan. A. paanunsyo B. padokumentasyon C. paulat D. pasulat 45. Ito ay pamamaraan ng pag-aanunsyo na kung saan ang mga kilalang personalidad: artista, atleta at magagandang modelo ang ginagamit upang mahawa ng kanilang kasikatan ang mga produkto. A. selling point B. demonstration effect C. bandwagon effect D. asosasyon

46. Karaniwang tumutukoy sa outline o balangkas ng pag-uusap ang mga sumusunod maliban sa : A.Panimulang pag-uusap B. Mga detalye ng talakayan C. Mga hindi napagkasunduan 12 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

D. Mga plano sa hinaharap 47.Pagkakasunod-sunod ito ng pagpaplano ng pagkain upang maging handa sa gagawing okasyon o pagdiriwang. A .catering B. menu ng pagkain C.cooking D.Food Technology

48. Tinutukoy ang isang puntiryang merkado ayon sa kanilang kasarian, edad, halaga ng suweldo, edukasyon at trabaho. A. Demograpiya BHeograpiya C.Sikolohiya D.Sosyo-kultural

49. Gamit ng Flyers ang sumusunod maliban sa: A.Ipabatid ang kaganapan tulad ng konsiyerto o pagbubukas ng bagong kainan. B.Impormasyon sa produkto tulad ng gadgets, aklat, gamot, pabango at mga info ads. C.magdisplay ng kahit anong balita sa paligid D.mga kinalalagyan ng fact sheet ng mga kaganapan sa seminar, palihan at meeting. 50. Ano ang uri ng pagsulat kung ito ay:

1.Ang daloy ng impormasyon ay simple at malinaw. 2.Binibigyang-diin ang objective na paglalahad at walang magkakaibang anyo ng interpretasyon ng mga salita,kayarian ng mga pangungusap at sa organisasyon ng mga talata,deklaratibong pangungusap na gumagamit ng panghalip panao sa ikatlong panauhan.

13 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

3.Binibigyang –diin ang faktwal na datos,istatistika at mga elementong nasusukat sa pamamagitan ng paggamit ng iba’t ibang graf. A.journalistik B.refensyal C.tenikal D.akademik

14 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

Aralin 1 Paksa:Ang Pagsulat Bilang Bahagi ng Sulating Teknikal

Panimula: Ang Aralin 1 ay tungkol sa Kahulugan, Kalikasan, at Katangian ng Pagsulat ng Sulating Teknikal. Tatalakayin sa aralin ang mga kahulugan at kalikasan ng pagsulat ng iba’t ibang anyo ng sulating teknikal-bokasyonal. Inaasahan sa araling ito na makikilala mo ang iba’t ibang teknikalbokasyunal na sulatin ayon sa:a. Layunin; b. Gamit; c. Katangian; d. Anyo; at e. Target na gagamit Sa pagtatapos ng araling ito, ikaw ay inaasahang nakapagsasagawa ng panimulang pananaliksik kaugnay ng kahulugan, kalikasan, at katangian ng iba’t ibang anyo ng sulating teknikal-bokasyunal

MGA INAASAHANG KASANAYAN: 1.Naipaliliwanag ang kahalagahan ng pagsulat bilang mag-aaral sa Baitang 12 2.Nasusuri ang pagkakaiba-iba ng mga uri ng pagsulat

ANTAS NG PAGKATUTO

A.TUKLASIN NATIN Panimulang Gawain Gaano kahalaga ang pagsulat sa isang mag-aaral na katulad mo?Pangatwiranan.

B. LINANGIN NATIN Ang isip at puso ang sa aki’y nagdidikta,subalit ang mga kamay ko ang nagsasatitik upang maisiwalat ang lahat ng aking nadarama Duds Melanio

15 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

Ngayon ay pasukin mo na ang mundo ng pagsusulat,ngunit bago ang lahat ay suriin mo muna ang iba’t ibang uri ng pagsulat.Handa ka na ba? Mga Uri ng Pagsulat 1. Teknikal na Pagsulat – Ang sulating ito ay isang uri ng pakikipagtalastasan sa anumang disiplina na ang pangunahing tungkulin ay makabuo ng isang tiyak na impormasyon sa tiyak na obdyektib sa particular na mambabasa ogrupo ng mambabasa. Ayon kina Mills at Walter(1981),ang depenisyon at deskripsyon ng teknikal na pagsulat ay mailalarawan sa apat na katangian: 1.Ito ang eksposisyon tungol sa mga siyentipikong disiplina at ng mga teknikal na pagaaral na kinasasangkutan ng siyensya. 2.Ito ay may katangiang pormal at tiyak na elementong gaya ng mga siyentipiko at teknikal na bokabularyo,gumagamit din ito ng mga graf bilang pantulong at kumbensyunal na paraan ng ulat; 3.Mayroon itong atityud na mapanatili ang kanyang impersyaliti at layunin sa pinakamaingat na paglalahad ng mga impormasyon sa paraang tumpak at maikli upang maiwasan din ang pagsasama ng damdamin sa tiyak na impormasyon. 4.Napakahalaga ng pagpopokus sa mga teknik sa pagsusulat sa mga tiyak at komplikadong paraan ng paglalahad ng impormasyon sa tiyak na kahulugan,pagkakakilanlan sa isang proseso,pagkaklasipika at pagbibigay kahulugan.

2.Referensyal na Pagsulat – Tumutukoy ito sa mga sulating bunga ng mga iba’t ibang pag-aaral,mahabang iginugol na pananaliksik at bunga mga eksperimentong ulat.Ang mga halimbawa nito ay Diksyunaryo,Ensayklopidya,iba’t ibang Tesis at Disertasyon at iba pa.

3.Jornalistik na Pagsulat – Ito’y uri ng pagsusulat na masasabing paglalahad ng isang tao sa kanyang mga naranasan at gusto pang maranasan sa buhay na nagbibigay sa kanya ng magagandang alaala. Ayon sa aklat ni Bernales(2002),may dalawang kahulugan ang jornal,ang unang uri ay talaan ng mga pansarilng gawain,repleksyon,mga iniisip o nadarama at kung anoano pa.Madalas itong ipagkamali sa isang dayari.Dahil ang dayari ay jornal ding maituturing.Maaaring itala sa jornal ang mga kaisipang may kaugnayan sa aspektong 16 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

sosyal,ispiritwal,pisikal,mental at emosyonal na nakaaapekto sa pang-araw-araw na buhay ng sumulat.Pangalawa,ang jornal bilang pamahayagan.Ang sumulat ay may layuning makapaglathala sa peryodiko o pahayagan.Karaniwang paksa nito ay ang mga pangyayaring may kaugnayan sa particular na isyu na kinasasangkutan ng panlipunang pangyayari. 4.Akademikong Pagsulat – Ito ay nagkakaiba-iba ayon sa kursong pinag-aaralan ng mga mag-aaral.Halimbawa sa Filipino,maaari silang pasulatin ng mga sanaysay na may kaugnayan sa leksyon,sa Kasaysayan naman ay maaari silang papagsulatin ng mga dokumentong pangkasaysayan,mga pook ,lalawigan at iba pa.Sa pagpapasulat ng guro ay dapat muna niyang linangin at kritikal na pag-iisip ng kanyang mga mag-aaral,ito’y upang makamit nya ang kanyang ninanais na layunin sa pagpapasulat.

PANGNILALAMAN

1. Gamit ang sariling pangungusap,bigyang kahulugan ang salitang pagsulat

2. Sa papaanong paraan makatutulong ang pagsusulat sa isang tao?

17 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

PAGSASANAY Panuto:Talakayin ang mga sumusunod na uri ng pagsulat:

Pangalan:___________

Iskor:________

Baitang;_____________

Petsa:________

1.Akademikong Pagsulat ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________

2.Referensyal na Pagsulat ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________

18 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________

3.Jornalistik na Pagsulat ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ 3.Teknikal na Pagsulat ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________

C.LINANGIN NATIN PAGNILAYAN

19 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

Panuto:Dugtungan ang mga salitang makikita sa ibaba: Natutunan ko sa modyul na ito na__________________________________________ Ang pagsusulat ay isang kasanayang humahasa sa tao upang_________________________________________________________________ Natutuwa ako dahil______________________________________________________

D. SUBUKIN NATIN Panuto:Sumulat ng isang sanaysay patungkol sa kahalagahan ng pagsulat sa buhay ng tao o sa’yo bilang mag-aaral na nasa Baitang 12.Isulat sa kahon ang iyong sanaysay.

Pamantayan sa Pagmamarka: Nilalaman

10%

Gramatika

10%

Tatlong Talata

10% 30%

20 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

Aralin 2 Paksa: Liham Pangangalakal Panimula: Bago natuklasan ang mga makabagongkagamitan katulad ng cellphone,laptop,ipod at marami pang iba ay masasabing ang pagsulat ng mga liham ang ginagawa ng maraming tao upang maiparating ang gusto nilang sabihin sa mga minamahal.Subalit sabi nga,ang lahat ay nagbabago maging ang kinasanayan noong pagsusulat ay napalitan na ng cellphone na ginagamit upang makapagtext. Ang modyul na ito ay binuo upang maiparating ang kahalagahan ng pagsulat sa buhay ng tao kahit tayo ay nasa 21st century na. Nilalayon ng araling ito na maituro sa mga mag-aaral sa Baitang 12 na kahit hindi na binibigyan ng maraming tao ang pagsusulat,lalo na sa pagsulat ng liham,ay maipabatid sa kanila na ang pagsulat ay napakalaki ng maitutulong lalo na sa trak na kanilang kinukuha.

MGA INAASAHANG KASANAYAN: Pagkatapos ng talakayan, ang mag-aaral ay inaasahang: 1.Nakasusulat ng isang liham-pangangalakal 2.Naipaliliwanag ang kahalagahan ng komunikasyon at teknolohiya sa pagnenegosyo at sa iba pang larangan 3.Naiisa-isa ang mga katangian,pangunahing simulain at layunin ng teknikal na pagsulat

ANTAS NG PAGKATUTO

A.TUKLASIN NATIN Bakit napakahalagang matutunan ang liham pangangalakal?

21 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

B. LINANGIN NATIN Unawain at basahin ang Korespondensyang Pangangalakal Teknikal • Isang natatanging uri ng pagsulat na kinakailangan ang kognitiv at sikolohikal ng mga mambabasa at manunulat.Binibigyang pansin nito ang pagbibigay ng konkretong impormasyon upang makatulong sa lahat.Ginagamit ditto ang mga teknikal na terminolohiya,halimbawa nito ay Feasibility Study,mga liham pangangalakal. Ayon kay Garcia et.al (2008) may mga layunin at paksa ang teknikal na pagsulat: 1.Nagbibigay ng impormasyon sa pagbuo ng desisyon at mga tiyak na resulta ng isang pag-aaral(task accomplishment) 2.Pag-aanalisa sa mga mahahalagang pangyayari at mga implikasyong dala nito,ang pagkabigo at pagbagsak ng sistema. 3.May layunin mahikayat at makaimpluwensya sa pagbubo ng desisyon.

Sa aklat pa rin ni Garcia et.al (2008), inilatag ang mga katangiang dapat taglayin ng teknikal na pagsulat gaya ng sumusunod:

MGA KATANGIAN NG TEKNIKAL NA PAGSULAT 1.Ang daloy ng impormasyon ay simple at malinaw. 2.Binibigyang-diin ang objective na paglalahad at walang magkakaibang anyo ng interpretasyon ng mga salita,kayarian ng mga pangungusap at sa organisasyon ng mga talata,deklaratibong pangungusap na gumagamit ng panghalip panao sa ikatlong panauhan. 3.Binibigyang –diin ang faktwal na datos,istatistika at mga elementong nasusukat sa pamamagitan ng paggamit ng iba’t ibang graf.

MGA SIMULAIN NG MABUTING TEKNIKAL NA PAGSULAT Katangian ng isang mabuting teknikal na pagsulat. 1.Laging isaisip ang tiyak na mambabasa,ang mga tiyak na kaalaman(factual) at likhang-isip(imaginative)kapag sumusulat ng report;isipin din na ang mambabasa ay matalino subalit hindi lang nakararating sa kanya ang tiyak na impormasyon. 2.Tiyakin at alalahanin ang angkop na layunin sa gagawing report. 3.Gumamit ng payak,kongkreto at karaniwang wika. 22 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

4.Sa simula at wakas ng bawat seksyon ng report,mahigpit na suriin ayon sa simulain ng teknikal na pagsulat at layunin sa paggawa nito. 5.Gawing kaakit-akit ang report.

GAWAIN 1:

1. Bakit napakahalagang matutuhan ang liham pangangalakal? _____________________________________________________________ 2. Paano makatutulong ang Liham Pangangalakal sa’yo bilang isang mag-aaral

3. Paano nakatutulong ang komunikasyon at mga makabagong teknolohiya sa larangan ng Pangangalakal? ________________________________________________________________

PAGSULAT Panuto:Sumulat ng isang Liham-Pangangalakal

23 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

C. UNAWAIN NATIN

GAWAIN 2:

pagninilay PANUTO:Dugtungan ang mga sumusunod na salita: Ntutunan ko sa araling ito na__________________________________________________________________ Ipinagmamalaki ko ang aking sarili dahil_________________________________________________________________ Sisikapin kong bigyan ng pansin ang pagsusulat dahil _____________________________________________________________________

D.SUBUKIN NATIN Panuto: Sumulat ng liham pangkaibigan Pamantayan sa Pagganap: Nakasusulat ng isang liham Pangkaibigan

Pamantayan sa pagsulat ng liham KRAYTIRYA 1. Nilalaman 2. Kaagapan sa pagpapasa 3. Gramatika 4. Wastong gamit ng mga bantas 5. Kalinisan KABUUAN

24 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

4 Nakita

3 Bahagyang Nakita

2 Hindi Nakita

1 Kailangang Baguhin/Ayusin

Aralin 3 Paksa: Iba’t Ibang Uri ng Liham – Pangangalakal Panimula: Ang araling ito ay binuo upang matutunan ng mga mag-aaral sa Baitang 12 ang Iba;t ibang uri ng Liham Pangangalakal.Nakapaloob rin dito ang paghihinuha at pagsusulat ng liham upang ang bawat mag-aaral ay malinang ang kakayahan sa pagsusulat at pag-iisip.

MGA INAASAHANG KASANAYAN: Pagkatapos ng talakayan, ang mag-aaral ay inaasahang: 1. Nabibigyang kahulugan ang liham-pangangalakal 2. Naiisa-isa ang mga bahagi ng liham-pangangalakal 3. Nakasusulat ng isang halimbawa ng teknikal na sulatin

ANTAS NG PAGKATUTO

A. TUKLASIN NATIN 195 Brgy,Pagaspas Tanauan City,Batangas Diosdado M.Melanio,MAT Principal II Sir: Magandang Buhay! Ang dahilan po ng aking pagsulat ay upang malaman ko kung ang inyo pong paaralan ay nangangailangan pa ng guro? Nais ko po sanang mag-aplay at magturo bilang guro sa Asignaturang Filipino. Ang akin pong karanasan sa pagtuturo ay hindi matatawaran, at alam ko na isa ako sa mga taong magpapabago ng mga mag-aaral. Ang lahat po ng aking mga papel na maaari nyong rebyuhin.Handa po ako sa inyong pagpapatawag sa akin kahit anong oras para sa isang interbyu.Salamat po! Lubos na gumagalang, Elpiditha M.Gamez

25 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

Pokus na Tanong:Gaano kahalaga ang pagsusulat ng liham sa isang nag-aaplay ng trabaho?

B. LINANGIN NATIN Liham Pangangalakal – Ginagamit bilang pakikipag-ugnayan na nasa isang organisasyon.Inaasahan sa isang empleyado ng kompanya sa publiko at pribadong opisina na mahusay siyang gumawa at gumamit ng mga lihampangangalakal o liham-transaksyon.Dapat taglayin nito ang metodo na di lamang pakikinabangan ng kompanya sa halip ay magbibigay rin ng kredibilidad sa kanyang propseyong napag-aralan.Ito ay magiging mahalagang dokumento ng kompanya.Garcia et.al(2008) Mga Dapat Tandaan sa pagsulat ng Liham Pangangalakal 1. Nakikita ang mahahalagang bahagi 2. May tiyak na layunin at anyo 3. May mga mahahalagang impormasyon 4. Tiyak ang kinakailangang malinaw ang impormasyon Bahagi ng Liham Pangangalakal 1. Pamuhatan – ito’y pangalan ng kompanya,adres,telepono,fax.telefax at iba pa. Halimbawa: SMART TELECOMMUNICATION 195 Buendia Avenue Lungsod ng Makati Tel:416-772-6411 E-mail:[email protected] 2. Petsa(Dateline)-araw,buwan at taon ng pagsusulat Halimbawa: Oktobre 28,2015 3. Patunguhan(Inside Address) – ito ay ang pangalan ng tao na padadalhan ng

mensahe.Para kanino ba ba talaga ang sulat? Halimbawa:

Mrs.Norma T.Tagle Dekana Kolehiyo ng Edukasyon Batangas State University(JPLPC) Malvar Batangas

26 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

4. Bating Pambungad/ Panimula (Salutation) – nakapaloob dito ang paggalang ng sumulat sa sinulatan. Halimbawa: Ginoo: Mahal na Gng.Tagle: Dear Sir/Mam: 5.Katawan ng Liham(Body)- nakapaloob dito ang buong nilalaman ng liham na nais iparating.

5. Bating Pangwakas(Complimentary Closing)-ang pagwawakas o pamamaalam. Halimbawa: Gumagalang, Sumasainyo, Lubos na gumagalang, 7. Lagda – ang pangalan,posisyon at titulo ng sumulat

Halimbawa: Robinson Cedre,Ed.D Director

Matapos mong malaman ang ilan sa mga uri ng liham-pangangalakal ay ipagpatuloy mo ang iyong pagpapayaman ng kaisipan,tughayan ang mga liham na nasa mga kasunod na pahina

27 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

Liham Paanyaya (Letter of Invitation) Taglay ng liham na ito ang paanyaya sa sinulatan. Isang liham paanyaya

Enero 15, 2015 Helen A.Ocampo Schools Division Superintendent Deped Sta Rosa Laguna Sa pamamagitan ni:Dr Anacleta M.Cabigao Asst.Schools Division Superintendent Mahal na Mam Ocampo: Magandang Buhay! Ang Dibisyon po ng Tanauan City,Batangas sa pangunguna ng aming Schools Division Superintendent na si Dr.Edna Faura-Agustin ay magsasagawa ng seminar-worksyap na may kinalaman sa Integrasyon ng Teatro sa pagtuturo ng Asignaturang Filipino sa K-12 program. Kaugnay po ayKahilingan inaanyayahanng naming ang inyong mga guro sa ika-7-10 ng Abril upang makadalo sa 1. Liham Mapapasukan / Aplikasyon (Application Letter) nasabing seminar-worksyap.Kung may nais po silang malaman pa ay maaaring nila tawagan o padalahan ng mensahe ang numerong 0907-294-5418.

Tinatawag din itong cover letter. Ito ay isang liham na tila “nagbebenta ng sarili.” Naglalahad ito kung ano ang inyong sa isang Ang inyo pong positibong pagtugong ay aming inaasahan.Tayo pongmaibabahagi tumulong upang mapataas pa ang kompanya, kung ang naghahanap ng trabaho ay nararapat, o kung ikaw kalidad ng edukasyon.Maraming salamat po! ang sasagot sa hinahanap na empleyado ng kompanya. Sa pagsulat ng aplikasyon tukuyin ang posisyong inaaplayan at kahandaan ng pakikipanayam sa anumang oras na kinakailangan. Sumasainyo, (Lgd)Halimbawa ng liham Aplikasyon sa Trabaho Diosdado M.Melanio,MAT Filipino Koordineytor

28 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

Liham Transmital o Endorsment-Ang lihan na nagpaparating ng impormasyon tungkol sa iba’t ibang proyekto,gawain o ugnayan sa pagitan ng dalawang kompanya at iba pa.

Oktobre 2,2005 Gng.ESPERANZA C.BAQUIRING Gen.Manager,De Luxe Shipping Lines Port Area,Manila Re:Plastic Cargo Shipment Mahal na Gng.Baquiring: Malugod naming ipinaaabot na ang Cargo Shipment para sa inorder ninyong sampung toneladang plastic tumblers ay naipadala na naming sa pamamagitan ng Cargo Facilities,Inc.Kalakip ng invoice No:6868-345. Ang kabuuang bayarin ay inaasahan naming maipadadala ninyo sa loob ng 30 araw.Ang 20% diskawnt ay ibinigay ng kompanya sa inyo. Ipagbigay-alam lang po ninyo kaagad sa amin kung natanggap na ninyo ang nasabing kargamento Maraming Salamat Po! Maraming salamat po, G.RAMIRO M.CRUZ Pangulo,Twin Craft Corp. Lungsod ng Davao

Garcia et.al(2008)

29 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

GaWaiN: pagsusuri

1. Ipaliwanag ang liham-pangangalakal ________________________________________________________________ ______________________________________________________ _______________________________________________________________ 2. Bakit kinakailangang pag-aralan ang pagsusulat ng Liham Pangnegosyo sa Tekbuk? ________________________________________________________________ ______________________________________________________

C. UNAWAIN NATIN Panuto: Dugtungan ang mga pahayag na nasa ibaba.

Ang araling ito ay nagturo sa akin para maging ________________________________________ ________________________________________ Napagtanto kong kinakailangan ko palang matutuhan ang tamang pagsusulat ng liham dahil ________________________________________________ ________________________________________________ ________________________________________________

30 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

D.SUBUKIN NATIN Sumulat ng isang liham na nag-aaplay ng trabaho.Isulat sa hugis na kasunod ang liham.

Pamantayan sa Pagmamarka: Nilalaman-30 Gramatika-25 Kaorganisaduhan-15 Kalinisan-15 Kaagapan ng pagpapasa- 15

100

31 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

Aralin 4 Paksa: Pag-oorganisa at Pagsulat ng Katitikan ng Pulong

Panimula: Ang pag-oorganisa ng pulong ay mahalaga upang ito ay maging epektibo at mabisa dapat taglayin nito ang apat na elemento sa pagsasagawa nito: (1) Pagpaplano o Planning, (2) Paghahanda o Arranging, (3) Pagpoproseso o Processing at Pagtatala o Recording. Isa sa mahahalagang gawaing may kinalaman sa pang-araw-araw na Gawain ang pagkuha ng tala. Gayundin, mahalagang magkaroon ng isang ganap at wastong pagtatala ng napag-usapan o napagkasunduan sa pulong. Kaya naman, kailangang magkaroon din ng kaalaman sa pag-oorganisa at pagsulat ng katitikan ng pulong. Sa aralin na ito, matutunghayan natin ang mga estratehiya o teknik sa paggawa ng isang maayos at wastong katitikan ng pulong. Kasama rin ditto ang kahalagahan ng pagkuha ng tala at paraan kung paano ito maayos na magagawa.

MGA INAASAHANG KASANAYAN:

Matapos mapag-aralan ang araling ito, inaasahang matatamo mo ang mga sumusunod na kasanayan. 1. Nakikilala ang iba’t ibang uri ng liham-pangangalakal. 2. Nakapaghahanay-hanay at natutukoy ang mahahalaga at magkakaugnay na 3. 4. 5. 6.

impormasyon sa binasa. Naiisa-isa ang mga hakbang sa pagsasagawa ng mga binasang halimbawang liham pangangalakal. Naililista ang mga katawagang teknikal kaugnay ng piniling anyo. Nakasusulat ng sulating batay sa maingat, wasto at angkop na paggamit ng wika. Nakasusulat ng iba’t ibang halimbawa ng liham pangangalakal.

32 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

ANTAS NG PAGKATUTO

A. TUKLASIN NATIN

TUKLASIN NATIN 1. Ano-ano ang sinisimbolo ng mga nasa larawan? Ano ang tawag sa mga ito? ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ 2. Mahalaga ba na malaman ang pag-oorganisa at pagsulat ng katitikan ng pulong? Bakit? ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ 3. Paano nakatutulong ang maayos na pagtatala sa isang pulong? ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________

B. LINANGIN NATIN 33 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

Unawain at basahin ang datos tungkol sa pag-oorganisa at pagsulat ng katitikan ng pulong.

PAG-OORGANISA NG PULONG (ORGANIZING THE MEETING) Ang pag-oorganisa ng pulong ay mahalaga upang ito ay maging epektibo at mabisa. Kailangang alam din natin ang mga elemento sa pagbuo ng isang organisadong pulong upang maging maayos ang daloy nito. ANG APAT (4) NA ELEMENTO NG ISANG ORGANISADONG PULONG. 1. Pagpaplano (Planning)- mahalaga ang pagpaplano, ito ang esensyal na bahagi ng lahat ng gawain. Ito ang magsisilbing balangkas ng/sa gagawin, paguusapan at iba pa. Mga tanong na dapat masagot kapag nagpaplano ng isang pulong: 1. Ano ba ang dapat makuha o maaabot ng grupo pagkatapos ng pulong? 2. Ano ang magiging epekto sa grupo kapag hindi nagpulong? 3. Kung kinakailangang magpulong, linawin ang layunin ng pulong: ito ba ay pagbibigay lamang ng impormasyon? 4. May mga kailangan bang pagpasyahan? 5. Mahalaga ito upang malinaw kung sino ang dapat na iimbitahan sa pulong. LAYUNIN NG PAGPUPULONG 1. Pagpaplano para sa organisasyon 2. Pagbibigay ng impormasyon, agenda o mga bagay na dapat ipaalam sa mga kasapi. 3. Konsultasyon o mga bagay na dapat isangguni sa mga miyembro.

34 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

2. Paghahanda (Arranging) Sa imbitasyon (pasulat o pasalita/pasabi man), kailangang sabihan ang mga taong dapat dumalo sa pulong: kung kailan (petsa at oras), saan (lugar ng pulong), at ano ang agenda (mga bagay na pag-uusapan) na tatalakayin. Ang paghahanda ay nakadepende rin sa mga partikular na gampanin ng mga sa pulong. 1. Tagapangulo o Pangulo (Presiding Officer)– kailangang alam niya ang agenda, kung paano patatakbuhin ang pulong, at alam kung paano hahawakan ang mga mahihirap at kontrobersyal na mga isyu. 2. Kalihim(Secretary)–kailangan niyang ihanda ang katitikan (minutes of the meeting) o talaan noong nakaraang pulong at iba pang mga ulat at kasulatan ng organisasyon. 3. Mga kasapi sa pulong (Members)– kailangang pag-aralan nila ang agenda o mga bagay na pag-uusapan para aktibo ang kanilang pakikilahok.

MGA DAPAT ISAALANG-ALANG SA PAGSULAT NG KATITIKAN NG PULONG 1. Pag-uusapan/tatalakayin (Agenda of the Meeting) 2. Pagbubukas ng pulong (date, day, time, and place of meeting) 3. Pagbasa at pagsang-ayon sa katitikan ng nakaraang pulong(reading the minutes of the previous meeting) 4. Pagtatalakay ng ibang paksa na may kinalaman na nakaraang pulong.(pending matters) 5. Pinakamahalagang pag-uusapan (business/agenda of the day) 6. Ibang paksa (other matters) 7. Pagtatapos ng pulong (adjournment) PAGHAHANDA SA PULONG 1. Ihanda ang lugar o pagpupulungan, (mesa, upuan, pagkain kong kinakailangan, palikuran, kasiguruhan o security at iba pa) 2. Ang mga gagamitin (pisara o blackboard, chalk or pentel pen at iba pa) 3. Pag-aralan (research) ang mga paksa na tatalakayin kung kinakailangan magtalaga (assign) ng taong mas higit na nakakaalam sa usapin.

35 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

3. Pagpoproseso (Processing) Ang pulong ay dapat mayroong mga rules, procedures o standing orders kung paano ito patatakbuhin. Sa pangkalahatan, pareho naman ang mga prinsipyo ng mga patakaran (rules) ginagamit ng samahan, nagkakaiba lang sa mga detalye. Ang ilang mahahalagang patakaran (rules) ng pulong at ang tungkol sa mga dumalo (attendance) at pagsasagawa ng desisyon. 1. Quorum – ito ang bilang ng mga kasapi ng kasama sa pulong na dapat dumalo para maging opisyal ang pulong. Madalas ito ay 50% + 1 ng bilang ng mga inaasahang dadalo sa pulong. 2. Consensus – isang proseso ng pagdedesisyon ng kung saan kinukuha ang nagkakaisang desisyon ng lahat ng mga kasapi sa pulong. 3. Simpleng mayorya – isang proseso ng pagdedesisyon ng kung saan kinakailangan ang 50% + 1 (simple majority) ng pagsang-ayon o hindi pagsang-ayon ng mga nakadalo sa isang opisyal na pulong. 4. 2/3 majority – isang proseso ng pagdedesisyon na kung saan kinakailangan ang 2/3 o 66% ng pagsang-ayon o hindi pagsang-ayon ng mga dumalo sa isang opisyal na pulong.

PAGSISIMULA AT PAGTATAPOS SA TAKDANG ORAS 1. Simulan ang pagpupulong sa itinakdang panahon o oras. 2. Sikaping matapos ang pagpupulong sa itinakdang oras, alalahanin ang ibang kasapi na may iba pang nakatatakdang gagawin.

36 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

4. Pagtatala (Recording) Ang tala ng pulong ay tinatawag na katitikan (minutes). Ito ay mahalaga dahil ito ang opisyal na tala ng mga desisyon at pinag-usapan sa pulong. Maaari itong balikan ng organisasyon kung may kinakailangang linawin sa mga nakaraang pag-uusap. Dapat hindi lang ang Kalihim ang magtatala, ang mga kasapi dapat nagtatala rin sila ng hindi nila makalimutan ang pinag-usapan. Ang Pagsulat ng Minutes o Tala sa Pulong Ang minutes ay isang tala o sulat tungkol sa mga naganap at napag-usapan sa isang pagpupulong o meeting. Maaaring ito ay isang annual meeting, collective bargaining agreement, buwanang pulong o di kaya’y mga espesyal o pansamantalang pag-uusap tulad ng ad hoc meeting. Sa mga pagpupulong na ito, isa o ilang indibidwal na inatasan ng buong grupo o samahan ang kumukuha nito. Karaniwang tumutukoy sa outline o balangkas ng pag-uusap ang mga sumusunod: a. b. c. d. e.

Panimulang pag-uusap Mga detalye ng talakayan Mga napagkasunduan Mga plano sa hinaharap Panghuling salita ng namumunong opisyal Mga bahagi ng isang Minutes

I. II. III. IV.

Simula Atendans Talakayan Pagtatapos

37 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

Paraan ng Pagsulat ng katitikan o Minutes ng Pulong 1. Pormal ang wikang gamit sa pagsulat ng katitikan. 2. May konsitensi sa estilong gagamitin sa pormalidad ng paksa. 3. Isulat ang mga napag-usapang pinagtibay ng mga dumalo sa pulong, ulat ng mga miyembro, mosyon, patakaran, mungkahi, susog sa dating kasunduan o palisi, mga tiyak na impormasyon at iba pa nang ayon sa adyenda sa papupulong. 4. Dapat na nakasulat sa katitikan ang mga dumalo gayundin ang mga wala at kung sino ang nanguna sa pagpupulong. 5. Katitikan ang pinakapamagat ng dokumento, kasunod ang pangalan ng organisasyon o kagawaran na nagpulong, petsa, lugar at oras ng simula at pagwawakas ng pulong. Isulat ang pangalan ng mga dumalo nang paalpabeto, tungkulin/posisyon sa samahan o kaya'y nang ayon sa pagpirma sa attendance sheet. Isulat din ang pangalan ng mga liban. Iayos ang pakakasunod-sunod ng talakay. Kung ano ang naunang tinalakay ito ang unang ilagay sa katitikan. Ibatay sa adyenda na pinagtibay ng mga dumalo. 6. Kailangan ang lagda ng kumuha ng katitikan at ng tagapangulo o namumno ng samahan sa nabuong dokumento. Tanda ito ng pananagutan ng kawastuhan, kasapatan at kalinawan ng mga presentasyon ng nilalaman at panlabas na anyo. Mga Mahahalagang Papel Sa Pulong 1. Pinuno (Chairperson) – tinatawag ding “facilitator” tagapatnubay, o “meeting leader”. Sinisiguro niya na maayos ang takbo ng pag-uusap at pagdedesisyon. Ang chairperson ay parang pulis-trapiko na siyang nagpapaandar o nagpapahinto ng usapan sa pulong. Siya ang may hawak ng monobela na nagbibigay direksyon sa usapan.

38 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

Mga Patrikular na Gawain ng Pangulo 1. Nangunguna o nagpapasimula ng/sa usapan. 2. Kumukuha ng impormasyon at paglilinaw tungkol sa mga bagay na pinaguusapan. 3. Nagbibigay ng karagdagang impormasyon, naglilinaw at nagpapatawa sa mga usapan. 4. Nag-aayos ng sistema ng pulong. 5. Namamagitan sa mga alitan o hindi pagkakaunawaan ng mga kasama sa pulong. 2. Secretary – tinatawag ding recorder, minutes-taker, o tagatala. Responsibilidad niya ang sistematikong pagtatala ng mga nagpag-uusapan at desisyon sa pulong. Tungkulin niya na ipaalala kung ano ang dapat pag-uusapan upang hindi mawala sa direksyon ang grupo at upang maging tuloy-tuloy ang pag-uusap. 3. Mga kasapi sa Pulong (Members of the Meeting) – sila ang mga aktibong miyembro o kalahok sa pulong. Responsibilidad nila na ipaalala sa Pangulo at Kalihim ang kanilang mga gawain. Maaari rin silang magbigay ng mga mungkahi o panukala sa pamamaraan ng pulong. Sila ang nagbabahagi, nagpapaliwanag, nagtatanong, makatuwirang pumumuna at gumagawa ng desisyon. MGA DAPAT IWASAN SA PULONG 1. Malabong layunin sa pulong – dapat malinaw ang layunin sa pulong, ang may iba’t ibang paksa ang pinag-uusapan at walang direksyon ang pulong ay nakawawalang gana sa mga kasapi. 2. Bara-bara na pulong – walang sistema ang pulong. Ang lahat ay gustong magsalita kaya nagkakagulo, kaya dapat ang “house rules”. 3. Pagtalakay sa napakaraming bagay – hindi na nagiging epektibo ang pulong dahil sa dami ng agenda at pinag-uusapan. Pagod na ang isip ng nagpupulong. 4. Pag-atake sa indibidwal – may mga kasama sa pulong na mahilig umatake o pumuna sa pagkatao ng isang indibidwal. Nagiging personal ang talakayan, kaya’t daihil dito nagkakasamaan ng loob ang mga tao sa pulong. 5. Pag-iwas sa problema – posible sa isang pulong ay hindi ilabas ng mga kasama ang problema ng organisayon. Sa halip, ang binabangit nila ay iba’t iba at walang kabuluhang bagay para maiwasan ang tunay na problema.

39 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

6. Kawalan ng pagtitiwala sa isa’t isa – walang ibubunga ang mga pulong na walang pagtitiwala at pagbubukas sa isa’t isa, dito kinakailangan ang “Iklas” manalig ka sa Allah, palaging alalahanin ang kasabihan: “may Makita kang isda sa dagat na wala sa ilog, at may Makita ka na isda na wala naman sa dagat”. 7. Masamang kapaligiran ng pulong – masyadong maingay o magulo ang lugar ng pinagpupulungan kaya hindi magkarinigan. Minsan naman ay napakainit ng lugar o maraming istorbo gaya ng mga usyoso na nanonood, nakikinig o nakikisali, magkakalayo ang mga kinanalagyan ng mga kasamahan, dapat ang pinuno ay nakikita at naririnig ang lahat. 8. Hindi tamang oras ng pagpupulong – ang miting ay hindi dapat natatapat sa alanganing oras – tulad halimbawa ng tanghaling tapat, sobrang gabi o sa oras ng trabaho ng mga manggagawa.

. Gamitin ang mga impormasyong napag-aralan at sagutin ang paglinang ng talasalitaan GAWAIN 1: hanapin moa ng kahulugan

Panuto: Pagtatapat-tapatin. Hanapin ang kahulugan ng mga sumusunod na konsepto. A 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Tagapangulo Kalihim Mga kasapi sa Pulong Pagtatala Quorum Consensun

40 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

B a recorder, minutes-taker, o tagatala b. facilitator” tagpatnubay, o “meeting leader c. katitikan o minits sa pulong d. bilang ng mga kasapi ng kasama sa pulong e. aktibong kalahok sa pulong f. 2/3 o 66% ng pagsang-ayon o hindi g.nagkakaisang desisyon ng mga kasapi

GAWAIN 2: pagsusuri

1. Ano ang ibig sabihin ng katitikan o minutes ng pulong ? ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ 2. Saan ginagamit ang katitikan o minutes? ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ 3. Anu-ano ang mahalagang konsepto na dapat isaalang-alang sa paggawa ng isang katitikan? ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ 4. Paano isinasagawa ang isang mabisang pagpupulong? ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ 5. Ano-ano ang nilalaman ng katitikan o minutes ng pulong? ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ 6. Sino-sino ang mga bumubuo o kasapi ng isang pulong? ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ 7. Bakit mahalagang pag-aralan ang pagsulat ng katitikan o minutes? Ipaliwanag._______________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________

41 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

GAWAIN 3: GAWIN MO

Maghanap ng mga halimbawa ng katitikan o minutes ng pulong. Pansinin ang kanilang pagkakaiba at pagkakatulad. 1. 2. 3. 4.

Pulong ng Parent Teacher Association Pulong ng Sangguniang Baranggay Pulong ng mga guro sa inyong dibisyon Pulong ng mga kababaihan/ kalalakihan/ katandaan sa inyong baranggay

GAWAIN 4: itanghal mo!PAGSUSURING

Panuto: Magtanghal ng isang Mock- Meeting kung saan ay may tatayo bilang Pangulo, Kalihim at mga Miyembro. Isagawa ang mga nangyayari sa isang pulong. Matapos nito ay sumulat ng isang halimbawang katitikan ng pulong.Ipakita ang paraan/ proseso kung paano ito nagsimula at nagtapos.

C. UNAWAIN NATIN . GAWAIN 5: pagninilay

Sagutin ang mga pahayag na naglalaman ng mga kaalaman na natutuhan sa modyul na ito. Natutuhan ko sa araling ito na _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________ Nalaman ko na _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________ Nais ko pang matutuhan ang mga kasanayan na _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________

42 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

D.SUBUKIN NATIN Atin nang alamin kung may natutuhan ka sa Aralin 4. Atin nang gawin ang inaasahang pagganap para sa araling ito. Ang Pag-oorganisa at Pagsulat ng Katitikan ng Pulong . Pamantayan sa Pagganap: Nakasusulat ng mga iba’t ibang sulating teknikal tulad ng katitikan ng pulong Pamantayan sa Pagsulat ng Katitikan o Minutes ng Pulong KRAYTIRYA

4 Napakahusay

3 Mahusay

2 Katamtaman

1 Nangangailangan pa ng kaalaman

1. Nilalaman 2. Pagkakabuo ng nilalaman 3. Paggamit ng wika (salitang gamit) 4. Mekaniks (Bantas, palugit, gamit ng malaking titik, at iba pa.) 5. Kalinisan at kaagapan(cleanlin ess & punctuality) KABUUAN

Mahusay! Matagumpay mong natapos ang mga aralin. Ang Pag-oorganisa at Pagsulat ng Katitikan ng Pulong . Sa iyong gagawing pag-aaral sa susunod na modyul, malalaman mo kung ano ang Leaflets/ flyers. Sa pagpapatuloy mo sa susunod na aralin, inaasahan ko na natuto ka sa ating pinag-aralan . Ang lahat ng natutuhan mo rito ay maaari mong magamit sa susunod na aralin.

43 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

Aralin 5 Paksa: Flyers / Leaflets Panimula: Mahalagang maipabatid sa nakararaming tao ang mga mahahalagang kaganapan sa ating paligid. Malaki ang maitutulong nito para sa mas ganap pa na kabatiran o kaalaman ng mga tao. Sabi nga, daig nang may alam ang wala. Nakatutulong nang lubusan ang telebisyon, radyo, dyaryo at internet sa pagpapakalat ng impormasyon. Dagdag pa rito ay may isa pang natatanging babasahin na maaaring makatulong sa pamamahagi ng impormasyon. Ito ay kilala sa tawag na flyers o leaflets para sa iilan. Madalas ipamigay sa mall, simbahan, parke at maging sa paaralan. Tunghayan natin sa araling ito, ano nga ba ang tulong nito sa ating pangaraw-araw na pamumuhay? MGA INAASAHANG KASANAYAN: 1. Naiisa-isa ang mga hakbang sa pagsasagawa ng mga binasang halimbawang sulating teknikal-bokasyunal 2. Naililista ang mga katawagang teknikal kaugnay ng piniling anyo 3. Nakasusulat ng sulating batay sa maingat, wasto, at angkop na paggamit ng wika 4. Naisasaalang-alang ang etika sa binubuong tenikal-bokasyunal na sulatin 5. Naipapaliwanag nang pasalita sa paraang sistematiko at malinaw ang piniling anyo sa pamamagitan ng paggamit ng angkop na mga termino 6. Nakasusulat at nakapagdedesinyo ng flyers o leaflets.

44 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

ANTAS NG PAGKATUTO A. TUKLASIN NATIN

Sagutin: 1. Saan mo ito madalas makita? _____________________________________ _____________________________________________________________ 2. Saan ba ito ginagamit? ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ 3. Paano ba ito nakatutulong sa mga gumagamit nito? ______________________________________________________________ ______________________________________________________________

B. LINANGIN NATIN Unawain at basahin ang mga impormasyong tungkol ditto.

Flyers / Leaflets Ang flyers o leaflets ay tumutukoy sa mga pahina ng mga makukulay na papel upang maipakilala ang ilang produkto o kaganapan. Nahahati ito sa dalawang kategorya o layunin: Una,ito ay ginawa upang magbenta ng mga produkto, mailimbag ang ilang mga impormasyon sa pagpapakilala ng negosyo, produkto, paaralan, serbisyo, restaurant at iba pa. Ikalawa, nagsisilbi rin itong obligasyon ng publisidad, magbigay ng impormasyon sa publiko tulad ng pag-iingat sa bagyo, lindol, baha, sakit, publisidad at donasyon ng dugo ng ibang tao.

45 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

Ang flyers/ leaflets ay ginawa upang palawakin ang impluwensiya ng isang papel o materyal upang magpabatid ng mga kaganapan o pangyayari tulad ng piyesta, konsiyerto, laban ng banda, mall tour ng artista, at iba pa. Ang flyer ay tinatawag ding leaflet o handbill. Ang flyer ay isang piraso ng papel na may sukat na 8 ½" x 11" (A4). Ito ay isang mainam na pag-advertise o pagpapakilalalalo na kung maliit lamang ang sakop ng negosyo. Ito rin ay pinakamurang pamamaraan upang maabot at maipakilala ang produkto sa maraming tao. Gamit ng Flyers 1. Ipabatid ang kaganapan tulad ng konsiyerto o pagbubukas ng bagong kainan. 2. Impormasyon sa produkto tulad ng gadgets, aklat, gamot, pabango at mga info ads. 3. Mga kinalalagyan ng fact sheet ng mga kaganapan sa seminar, palihan at meeting.

Gamitin ang datos na katatapos pag-aralan at sagutan ang mga ideya na nakalakip dito gamit ang story map tsart. GaWaiN 1: SAGUTIN MO

1. Ano ang flyers o leaflets? ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ 2. Ano-ano ang iba’t ibang kategorya o uri ng flyers o leaflets? ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ 3. Ano ang dapat isakatuparan sa pagbuo ng flyers o leaflets? Ipaliwanag. ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________

46 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

4. Saan ginagamit ang mga flyers? ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ 5. Ang ang maitutulong ng leaflets/ flyers ng iyong produkto/ negosyo? ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ GAWAIN 2:NAPANO KA?

PAANO bumuo ng isang leaflets/ flyers? (Isulat ang proseso ng paggawa nito. Ipakikita sa klase.)

________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________

47 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

GAWAIN 3: PAGSULAT

Bumuo ng isang kapana-panabik at kahika-hikayat na flyers/ leaflets ng iyong ibebenta/ipakikilalang produkto. 1. 2. 3. 4. 5.

Flyers/ leaflets ng produktong pampaganda Flyers/ leaflets ng produktong pangkusina Flyers/ Leaflets ng pagkain Flyers/ leaflets ng gadgets Flyers/ leaflets ng house and lot

C. UNAWAIN NATIN . SINTESIS

Sagutin mo ang K-W –L tsart na naglalaman ng mga kaalaman na natutuhan mo sa modyul na ito. Iugnay mona ngayon ang naunawan sa aralin na ito. Simulan mo na.

Nalaman ko sa aralin na ito sa araling ito ____________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ Nais ko pang malaman ang tungkol sa ______________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ Natutuhan ko at naunawaan ang aralin tungkol sa ______________________________ ______________________________________________________________________ ____________________________________________________

D.SUBUKIN NATIN Sa bahaging ito, susubukin mo na ang iyong mga natutuhan, gawin mo ang hamon sa pamamagitan ng pagtugon sa susunod na gawain. 48 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

Pamantayan sa Pagganap: Ang mag-aaral ay nakabubuo ng isang leaflets o flyers tungkol sa sumusunod na paksa: 1. 2. 3. 4. 5.

Flyers/ leaflets ng produktong pampaganda Flyers/ leaflets ng produktong pangkusina Flyers/ Leaflets ng pagkain Flyers/ leaflets ng gadgets Flyers/ leaflets ng house and lot Pamantayan sa Pagsulat at Pagdesinyo ng Leaflets o flyers

Kraytirya 1.Angkop sa tema o paksa ang mga imahe 2.Ang nilalaman ay naayon sa tema 3.Gumamit ng mga salitang nakahihikayat at nakawiwili 4.Maayos ang kabuuan

4

3

2

1

5.Mahusay ang pagkakuha ng larawan at maayos ang layout.

Matagumpay mong natapos ang mga aralin 6- ang Leaflets o Flyers. Sa iyong gagawing pag-aaral sa susunod na modyul, malalaman mo kung ano ang iba’t ibang Promo Materials. Sa pagpapatuloy mo sa susunod na aralin, inaasahan ko na nasiyahan ka sa ating pinag-aralan . Ang lahat na natutuhan mo rito ay maaari mong magamit sa susunod na aralin.

49 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

Aralin 6 Paksa: Promo Materials Panimula: Ang "pamamahala sa pamilihan" ay ang pagplano at pagpapalakad ng isang proyektong pamprodukto o serbisyo upang tumugon sa mga hinihingi (demands) at pangangailangan (needs) ng isang pamilihan. Ginagamitan ito ng mga estratehiya, batas at gabay na tumutulong sa pagpapaunlad ng isang negosyo. May apat itong konsepto: Ang Proyektong Pamprodukto at Serbisyo, Hinihingi (Demands), Pangangailangan (Needs) at Merkado. Upang ganap na magkaroon ng kaalaman patungkol sa sistema ng pamilihan, dapat ay alam natin ang iba’t ibang kagamitan na makatutulong sa atin sa pagpapakilala sa ating produkto. Matutunghayan sa araling ito ang iba’t ibang kagamitan na makatutulong sa ating pagnenegosyo, paraan kung paano magnegosyo, mga dapat isaalangalang at marami pang iba. MGA INAASAHANG KASANAYAN: 1. Naiisa-isa ang mga hakbang sa pagsasagawa ng mga binasang halimbawang sulating teknikalbokasyunal 2. Naililista ang mga katawagang teknikal kaugnay ng piniling anyo 3. Nakasusulat ng sulating batay sa maingat, wasto, at angkop na paggamit ng wika 4. Naisasaalang-alang ang etika sa binubuong tenikal-bokasyunal na sulatin 5. Naipapaliwanag nang pasalita sa paraang sistematiko at malinaw ang piniling anyo sa pamamagitan ng paggamit ng angkop na mga termino 6. Nakapagsusulat ng promo materials para sa ipakikilalang produkto.

50 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

ANTAS NG PAGKATUTO

A.TUKLASIN NATIN Panonood ng komeryal/ infomercial ads

Pokus na tanong: 1. Bakit mahalaga ang advertisement/ komersyal sa isang produkto? ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ 2. Ano ang naitutulong nito para sa bilis ng pagkonsumo ng mamimili? ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ 3. Ano-ano ang mga patok na komersyal na tumatak sa inyong isipan? ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ______________________________________________________________

B. LINANGIN NATIN Unawain at Basahin ang teksto Ang pamimili (Ingles: marketing) ay tumutukoy sa pagbebenta o pagpapalitan ng mga produkto, serbisyo at/o salapi sa loob ng isang pamilihan. Malaki ang impluwensiya nito sa pagpapalago at pagpapalakad ng isang negosyo.

51 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

Ang "pamamahala sa pamilihan" ay ang pagplano at pagpapalakad ng isang proyektong pamprodukto o serbisyo upang tumugon sa mga hinihingi (demands) at pangangailangan (needs) ng isang pamilihan. Ginagamitan ito ng mga estratehiya, batas at gabay na tumutulong sa pagpapaunlad ng isang negosyo. May apat itong konseptong natatangi. Ito ang "Proyektong Pamprodukto at Serbisyo", "Hinihingi (Demands)", "Pangangailangan (Needs)" at "Merkado". 1. Proyektong pamprodukto at serbisyo Tiyak na namamahagi ng produkto at/o serbisyo ang isang negosyo kapalit ng pera. Sa pamamahagi ng mga produkto at serbisyo, dapat bigyan nang pansin ng isang negosyante o manedyer ang apat na "P" sa marketing. Nariyan ang: 1. Produkto (Product) 2. Presyo (Price) 3. Pagmamahagi (Distribution/Placement) 4. Pagpapalaganap (Promotion) 2. Ang Merkado o Market - ay isang grupo ng mga mamimili na hindi nagkakaiba ang mga ninanais at pangangailangan na napapaloob sa isang natatanging lugar. Naiiba ang merkado na "mga babae sa Pilipinas" at "mga babae sa Tsina" dahil may malaking pagkakaiba sa pangangailangan nila. Ang market ng sabon na "Safeguard" ay naiiba sa merkado ng "Likas Papaya" dahil ang "Safeguard" ay tumutugon sa kabuuang pangangailangan ng pamilya laban sa germs na dulot ng hindi paggamit ng sabon sa pagligo man o paghugas ng kamay. Ang "Likas Papaya" naman ay tumutugon sa pangangailangan ng mga babaeng ninanais na pumuti ang kanilang kutis mula ulo hanggang paa. Makikita nating pareho silang sabon na may kakayahang tumanggal ng libag sa katawan,ngunit may kanya-kanya silang merkado o market na binibigyan ng pansin. 3. Ang pangangailangan (Needs) ay mga produkto o/at serbisyong hinahangad ng mga tao sa isang market. 4. Ang hinihingi (Demands) ay ang mga hinahangad na produkto o/at serbisyo na kayang gastusan ng mga tao sa isang market. Kung titingnan ang kahulugan ng Needs at Demands,halos hindi nagkakalayo ang dalawa. Tanging ang pariralang "kayang gastusan" ang siyang magpapaliwanag sa 52 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

kaibahan ng dalawa. Ito ay dahil sa ang Needs ng mga tao ay posibleng hindi kayang gastusan ng mga tao at ang mga hinihingi sa makalawa'y kinakailangan ng mga tao at nais nilang paggastusan ng kanilang mga salapi. Kinakailangan ng bawat pamilyang Pilipino ang isang "malinis na palikuran",ngunit masgugustuhin pa ng mga pamilya na makapagkarga sa kanilang mga teleponong selular. May mga rason kung bakit ganoon na lamang ang desisyon ng mga pamilya ukol sa paggastos. Maaaring hindi nila kakayanang gumasta ng malaking halaga para sa isang malinis na palikuran ngunit nagagawa nilang gumasta ng pamiso-miso para sa kanilang mga pang-araw-araw na mga "text message" Mga pilosopiyang pangkalakalan sa pamilihan May iba-ibang pilosopiya o konseptong pangkalakalan na sinusundan ang bawat negosyo sa pamilihan. Sa isang kompanyang namamahagi ng maraming produkto,serbisyo o tatak (brand), maaari silang magkaroon ng magkakaibang pilosopiya sa bawat isa. Maaaring magkaiba ang market na tinutugunan ng bawat produkto, serbisyo o tatak. Narito ang mga sikat na konseptong ginagamit ng mga kompanya sa mundo. 1. Konseptong pamprodukto Ang prinsipyo ng Konseptong Pamprodukto ay umiikot sa produktong binebenta ng isang kompanya. Binibigyang diin ang gamit at kalidad ng produkto dahil pinaniniwalaan ng konseptong ito na binibili ng mamimili ang isang produkto ayon sa tibay,bilis ng paggamit at mga katangian ng produkto 2. Konsepto sa pagbebenta Ang dami at bilis ng pagbenta ang tinututukan ng konseptong ito. Ang pangunahing layunin nito ay maparami ang benta(sales) ng produkto sa likod ng hindi magandang kalidad at mababang presyo. Naniniwala ang konseptong ito na kahit maliit ang kita sa bawat piraso ng produkto,tataas ang kita kung maramihan ang mabebenta. Malaki ang binabayad sa mga sales force ng isang kompanyang naniniwala sa konseptong ito dahil dito nakasalalay ang pagtaas ng kanilang kita. Isang magandang halimbawa ang produktong kwaderno sa konseptong ito. Hindi na kailangan ng mga kompanya ng papel ang magpatalastas ng kanilang mga tatak sa telebisyon o sa radio dahil ang presensiya ng kanilang mga tatak sa pamilihan ay magdudulot ng mataas na benta. 3. Konseptong pamproduksiyon Ang teknikal at proseso ng paggawa ng isang produkto ang binibigyang diin ng Konseptong Pamproduksiyon. Naniniwala ang pilosopiyang ito na kung masmura ang 53 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

halaga ng paggawa sa isang produkto,masmalaki ang kita ng kompanya. Ang simplengformula ng kita o profit ay : KITA = PRESYO NG PAGBENTA - HALAGA NG PAGGAWA Kung ibababa ng kompanya ang halaga ng paggawa sa isang produkto nang hindi ginagala ang presyo ng pagbenta,tataas ang kita. Napapaloob din sa konseptong pamproduksiyon ang tinatawag na Economies of Scale (EOS) o "mga ekonomiya ng sukatan". Ayon sa EOS, kung mas madalas na ang paggawa sa isang produkto at maramihan ang paggawa dito, bumababa ang halaga nito upang mabuo. Kung hindi ibababa ang presyo ng pagbenta sa produkto siguradong madaragdagan ang kita ng kompanya sa pagbenta 4. Konsepto ng pagmamarket Ito ang pangunahing pilosopiya sa negosyo na ginagamitan ng mga paniniwala at mga konsepto sa marketing. Pinahahalagahan ng konseptong ito ang market o mga mamimili. Ang mga desisyon sa produkto o serbisyo ay napapalibot sa mga pangangailangan at hinihingi ng market. Binibigyan diin din ng konseptong ito ang apat na "P" ng Pagmamarket na tinatawag nating Produkto, Presyo, Pamamahagi at Pagpapalaganap. 5. Konsepto ng pagmamarket: panlipunan Ang konseptong ito ay hango sa Konsepto ng Marketing. Ngunit binibigyan ng diin ng konseptong ito ang kapakanan ng lipunan. Binibigyan ng pansin ang kapakanan ng lipunan bago mabuo at ibenta ang mga produkto at serbisyo. Pumapasok din sa konseptong ito ang tinatawag nating Pamamahala ng Kapaligiran (o Environmental Management) sa larangan ng Pagnenegosyo. Isang halimbawa dito ang paglabas ng mga unleaded o walang tinggang gasolina sa pamilihan. Hindi maganda ang naidudulot ng paglaganap ng mga sasakyang gumagamit ng diesel at gasolina sa lipunan dahil ang mono-oksidong karbon na ibinubuga ay unti-unting sumisira sa Saping Osona ng daigdig na siyang sumasangga sa atin laban sa mga sinag na ultra-biyoleta ng araW. Mga punto ng estratehiya sa pamamahala na pangmerkado Pananaliksik na pangmerkado Ang layunin ng Pananaliksik na Pangmerkado o "Pagsasaliksik sa Market" ay alamin ang mga pangangailangan, kaugalian, paraan ng pamimili at paniniwala ng isang market. Ginagamit din ito sa pagtuklas ng mga bagong market sa isang lugar. Kadalasang ginagamit ang pagtatanong, pakikipanayam, at diskusyong panggrupo sa Pananaliksik na Pampamilihan.

54 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

Sa pagtatanong na pampamilihan, ginagamit din ang dalawang pangunahing pamamaraan ng pagkalap ng impormasyon. Ito ay ang mga pamamaraang kuwantitatibo at kuwalitatibo. Ang paraang kuwantitatibo ay ginagamit sa mga impormasyong nabibilang tulad ng edad, kasarian at ginagamit na tatak. Inaalam natin kung ilang porsyento ang lalaki at babae na bumubuo sa mga naservey,kung ilang porsyento ang matanda,binata o dalaga. Maaari rin malaman sa paraang ito kung ilan ang mga lalake na gumagamit ng Tatak A laban sa mga lalakeng gumagamit ng Tatak B. Limitado ang mga maaaring makuhang impormasyon sa Paraang Kuwantitatibo dahil hindi nito kayang alamin ang ugali, pagkilos at pag-iisip ng mga tinatanong. Ang Paraang Kuwalitatibo ay ginagamit upang malaman ang saloobin ng isang market. Sa tulong ng Paraang Kuwalitatibo, maaari nating malaman kung ano ang kadalasang dahilan ng market kung bakit Tatak A at hindi Tatak B ang kanilang binibili at ginagamit. Nalalaman din natin ang paraan ng mga mamimili sa paggastos ng kanilang mga salapi, ang kanilang pang-araw-araw na buhay at ang nakikitang nilang imahe sa mga kilalang Tatak ng mga produkto o serbisyo. Ginagamit din sa pananaliksik na pampalihan ang mga interbyu upang mas makilala ng mga marketer ang kanilang mga mamimili. Dito isa-isang sinasagot ng iniinterbyu (mamimili) ang mga tanong ng interbyuwer o tagapanayam (marketer o nagtatanong). Kung kaya maspersonal ang dating ng mga impormasyon. Hindi ito madalas nagagamit ng mga marketers dahil may pagkamahal ang gastusin para maisagawa ang mga interbyus. Liban dito ay ang oras na dapat ibigay ng interbyu para sa mga kinakapanayam. Ang diskusyong panggrupo ay tulad nang sa Interbyu ngunit imbes na isa,mga lima pataas ang kasapi sa mga interbyuwees. Ang paraang ito ay magbibigay sa marketer ng mga sagot na karaniwansa buong grupo kung kaya't masmainam ang paggamit ng Diskusyon Panggrupo kaysa sa pag-iinterbyu. Ang mga nakalap na impormasyon sa mga surveys at interviews ay maaaring gawan ng mga trends o gabay ukol sa market. Ginagamitan ito ng pamamaraan sa estadistika o mga Statistical Tools upang magamit ng isang marketer. Sa simpleng statistika, ginagamit ang mapaglarawang estadistika. Sa maspinalawak na pananaliksik at estadistika ginagamit ang imperensiyang estadistiko. Segmentasyon ng merkado at puntiryang merkado Ang segmentasyon ng merkado o paghahati sa market ay ginagawa ng mga marketer upang malaman nang husto ang tutugmang target market para sa kanilang produkto o serbisyo. 55 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

Ginagamit din ang stratehiyang ito upang malaman ang mga market segment o parte ng market na hindi pa natutustusan ng angkop na produktong kanilang hinihingi. Halimbawa, ang "Young's Gel" na isang sikat na pamada ay isa sa nagpauso sa pagbebenta ng tingi sa nasabing produkto. Nang malaman nilang mabigat para sa mga kabataang lalaki ang bumili ng isang buong bote ng gel, nagawa nilang bigyan sila ng pagkakataon na makapag-ayos ng kanilang buhok na sumusunod sa uso at modernong fashion. Tulad din ng produktong feminine wash(Lactacid,PH Care), nalaman ng mga kompanya na ang imahe ng feminine wash sa mga kababaihang Pilipino ay gamot at hindi pang-araw-araw. Sinubukan ng mga naturang produkto na ipatalastas ang feminine wash bilang isang paraan ng paglilinis sa katawan ng isang babae na walang kaibahan sa paggamit ng shampoo sa buhok. Nagdulot ito ng malawakang paggamit ng mga kababaihan sa feminine wash bilang isang pangangailangan upang maging malinis sa katawan. Maraming pamamaraan ang ginagamit upang mahati ang isang market sa iba'tibang mga segment. Madalas gamitin ang Demograpiko, Heograpiko, Sikograpiko, at Sosyo-kultural na segmentasyon. 1. Demograpiya - Tinutukoy ang isang puntiryang merkado ayon sa kanilang kasarian, edad, halaga ng suweldo, edukasyon at trabaho. 2. Heograpiya- Dito naaayon ang target market sa kanilang lugar o lokasyon, klima ng lokasyon at kalakihan ng lugar. 3. Sikolohiya - Tinutukoy din ang target market ayon sa kanilang pag-iisip at kaugalian. Maaaring ayon sa kanilang mga pangangailangan, personalidad at kabuhayan(lifestyle). 4. Sosyo-kulturaL- Sa larangan ng Sosyo-kulturang segmentasyon, inaalam ng mga marketer ang kabansaan, relihiyon at klaseng panlipunan.

Gamitin ang mga impormasyon o detalye sa katatapos na pinag-aralan at sagutin ang mga ideya na nakalakip dito.

GaWaiN 1:pagsusuri

1. Ano ang ibig sabihin ng pamimili? ng pamilihan? ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ 56 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

2. Ano-ano ang mga konseptong dapat tandaan sa pamimili? ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ 3. Bakit kailangang gumamit ng estratehiya sa pagbebenta sa pamilihan? ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ______________________________________________________________

GaWaiN 2: FIELD REPORTER

Magtanong at makipanayam sa mga kilalang negosyante sa inyong lugar tungkol sa mga pamamaraankung bakit nagtatagal ang kanilang negosyo. (Ihanda ang inyong mga tanong at magkaroon ng dokumentasyon) _________________________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________________________

Ano ang pagkakaiba ng Demand sa Necessities/Needs?

Demands

Needs/ Necessities

____________________________________________________ ____________________________________________________ ____________________________________________________ ____________________________________________________ ____________________________________________________ 57 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

GAWAIN 3: isulat mo!

Sumulat ng isang infoads tungkol sa nakalap na impormasyon sa pakikipanayam/ interbyu. Ipakita sa klase.

C. UNAWAIN NATIN . SINTESIS

Kumpletuhin ang parirala.

Nalaman ko na...

Naramdaman ko na...

D.SUBUKIN NATIN Nananabik ka na bang isagawa ang inaasahang pagganap para sa Aralin 7 Promo Materials . Sa bahaging ito, susubukin mo na ang iyong mga natutuhan, gawin mo ang hamon sa pamamagitan ng pagtugon sa susunod na gawain Pamantayan sa Pagganap: ang mga mag-aaral ay nakasusulat at nakabubuo ng infoads (information advertisement) tungkol sa kanilang nasaliksik na negosyo. Maaari itong flyers/ flyleafs/ leaflets/ brochure o nasa pormang video

58 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

Pamantayan sa Pagsasagawa ng Infoads (flyleafs/ leaflets/ brochure/ movie clip) Kraytirya 1.Nilalaman 55% .Iskrip/istorya/ – 20%, Malikhain – 10%, Angkop sa tema- 15% Orihinal – 10% 2.Kahusayang teknikal 35 % Sinematograpiya – 15%, Sining pang-akit sa madla – 10% Kalidad ng MTV/ tunog – 10% ) 3.Hikayat sa madla (Impact) – 10% Kabuuan 100%

5

4

3

2

1

Binabati kita at matagumpay mong natapos ang mga aralin 7.Promo Materials. Sa iyong gagawing pag-aaral sa susunod na modyul, malalaman mo kung ano ang ______________________________________. Sa pagpapatuloy mo sa susunod na aralin, inaasahan ko na nasiyahan ka sa ating pinag-aralan . Ang lahat na natutuhan mo rito ay maaari mong magamit sa susunod na aralin.

59 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

Aralin 7 Paksa: Deskripsyon ng Produkto Panimula: Ang pinakamahalagang bahagi ng proseso sa ekonomiya ay ang tinatawag na produksyon. Dito nililikha ang mga bagay o produktong kailangan ng mga mamamayan.Upang umikot ang ekonomiya kinakailangan nito ang pagpapalitan o distribusyon at ang pagkonsumo. Batay rito, di- maikakailang isang sistema ng patuloy na produksyon, palitan at pagkonsumo ng mga kalakal at serbisyo ang ekonomiya. Ang produkto ay tumutukoy sa mga hilaw na materyales na kinakailangan ng bawat tao. Ang produksyon ay tumutukoy sa paglikha ng mga bagay o serbisyo na matugunan ang pangangailangan at kagustuhan ng mga tao. Nangangailangan ng mga kagamitan at material anumang paggawa ng isang bagay o kalakal upang magkaroon ng produksyon. At ang pinakamahalagang sangkap nang produksyon ay ang produkto. Ang produksyon ay tumutukoy sa paglikha ng mga bagay o serbisyo upang matugunan ang pangangailangan ng mga tao. Nangangailangan ng mga materyal at kagamitan ang anumang paggawa ng isang bagay o kalakal upang magkaroon ng produksyon. Ang produksyon ang pinakamahalagang bahagi ng proseso sa ekonomiya. Dito nililikha ang mga bagay o produktong kailangan ng mga mamamamyan. Kailangan din sa pag-ikot ng ekonomiya ang pagpapalitan o distribusyon at ang pagkonsumao. Batay rito, masasabing isang sistema ng patuloy na produksyon, palitan, at pagkonsumo ng mga kalakal at serbisyo ang ekonomiya. MGA INAASAHANG KASANAYAN: 1. Naiisa-isa ang mga katawagang teknikal kaugnay ng piniling anyo 2. Nakasusulat ng sulating batay sa maingat, masining, wasto at angkop na paggamit ng wika 3. Naisasaalang-alang ang etika sa binubuong tenikal-bokasyunal na sulatin 4. Naipapaliwanag nang pasalita sa paraang sistematiko at malinaw ang piniling anyo sa pamamagitan ng paggamit ng angkop na mga termino 5. Nakasusulat ng deskripsyon ng ipinakikilalang produkto.

60 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

ANTAS NG PAGKATUTO

A.TUKLASIN NATIN Bigyang kahulugan ang salitang kwantidad at kalidad sa pagnenegsyo. KWANTIDAD

KALIDAD

B. LINANGIN NATIN Ang iyong Negosyo

Kung hindi mo pa nagagawa sa iyong pangkalahatang pangnegosyong plano, maiging malinaw na sabihin kung sino ka, kung ano ang iyong negosyo, kung ano ang mga layunin ng iyong negosyo, at ano ang nagbigay-sigla sa iyo na magsimulang magnegosyo, bumili o palaguin ang negosyo. Halimbawa: Isama ang pangalan ng kompanya, tirahan, numero ng telepono, at mga



pangalan ng may-ari/kasosyo. Sabihin ang kinabukasan ng negosyo, at isalaysay ang pakay (dapat ihanay ito sa iyong target na pamilihan) Sabihin ang mga mahalagang buod at layunin ng iyong negosyo at may-ari nito.





Benepisyo ng Kalidad sa Negosyo  

Kasaganaan — Sasagana ang iyong negosyo kung maraming kostumer ang tatangkilik sa iyo. ♦ Kayamanan — Darami ang yaman mo kung masagana ang iyong negosyo.

61 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

  

♦ Kasikatan — Makikilala hindi lang ang iyong produkto at serbisyo kundi pati rin ikaw. ♦ Kaginhawahan — Giginhawa hindi lang ang buhay mo at ng iyong pamilya kundi pati rin ang mga manggagawa mo. ♦ Katatagan — Magiging matatag ang kompanya mo sa anumang pagsubok dahil alam mong de-kalidad ang iyong serbisyo. Mangingibabaw ka pa rin sa anumang krisis o kompetisyon.

Ilarawan ang Produkto o Serbisyo Naitanong mo na ba minsan ang iyong sarili kung bakit kakaiba ang iyong produkto at serbisyo kung ikukumpara sa ibang modelo sa pamilihan? Kinakailangang maipakilala na unique ang produkto o serbisyo dahil nasasakop ito ng malaking lokasyon na tama lang para sa kompetisyon. Importanteng gamitin ang mga numero upang maging makatotohanan ang pagpapakita na ang negosyo ay kumikita. IBA’T IBANG ANYO NG PRODUKSYON 1. Elementary Utility. Ito ang anyo ng produksyon na hindi na kailangan pang dumaan sa kahit anong prosesong gawa ng tao. Isa itong produkto na maaari na agad pakinabangan ng tao tulad ng prutas at gulay. Tinatawag din itong natural utility. 2. Form Utility. Ito naman ang mga hilaw na sangkap, mga bagay na nagmula sa natural utility subalit hindi sapat ang kaligayahang naidudulot sa tao kung kaya kailangang sum,ailalin sa isang proseso upang mabago ang anyo. Halimbawa nito ang trosong nagiging kasangkapan, papel at iba pa; at ang mga butil ng palay na ginagawang arina. Makikita ang pagbabago ng mga hilaw na sangkap na ito sa anyo o hugis ng isang materyal upang magkaroon ng dagdag na pakinabang. 3. Time Utility. Ito ang mga produktong ginagawa sa angkop na pamahon. Isang halimbawa nito ang pagtitinda ng mga napapanahong pagkain tulad ng halu-halo. Karaniwan nang itinitinda ito kung tag-init samantalang karaniwan nang mabili ang maiinit na pagkain tulad ng lugaw kung tag-ulan. Mayroon din namang mga produkto na maaaring itago muna at ipagbili na lamang kung napapanahon na ito. Halimbawa nito ang damit tulad ng kapote at jacket. 4. Service Utility. Ito ang anyo ng produksyon na maaari lamang ipagkaloob ng tao. Binabayarang serbisyo ng isang tao ang service utility upang matugunan ang kanyang mga pangangailangan. Halimbawa nito ang serbisyo ng abogado, gwardya, doktor, drayber at iba pa. 62 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

5. Possesion or Ownership Utility. Ito naman ang anyo ng produksyon kung saan hindi na kailangan pang baguhin ang isang produkto subalit kailangang ipagbili sa isang taong higit na nakikinabang. Halimbawa nito ang mga alahas. 6. Place Utility. May mga produktong tumataas ang kapinabangan pati na rin ang halaga kapag ito ay inililipat nga lugar o pook. Ang bigas na gawa sa Gitnang Luzon kapag dinala sa Maynila ay tataas ang halaga. Ang mga prutas sa Davao ay lalong tataas ang utility kapag iniluwas sa Japan. MGA SALIK NG PRODUKSYON May apat na salik sa pagbuo ng isang produkto. Hindi mabubuo ang isang produkto kung mawawala ang alinman sa mga salik na ito. Kabilang sa mga salik na ito ang lupa, lakas-paggawa, puhunan o kapital at kakayahan ng entreprenyur. Lupa Bilang Salik ng Produksyon Sumasaklaw ang lupa sa lahat ng orihinal at hindi mapapalitang yaman ng kalikasan. Halimbawa nito ang matatabang lupang pinagtatamnan, ang mga lupang pastulan, lupa sa lungsod at iba pa. Nadaragdagan ang kapakinabangan ng lupa habang nalilinang ito. Maaaring gamitin ang lupa sa iba’t ibang pamamaraan tulad ng pagsasaka, pabahay, pagtatayuan ng mga tanggapan, pagawaan at iba pa. Walang hanggan ang maaaring gamit ng lupa. Ang kapakinabangan ng lupa sa may-ari nito ay nagtatakda ng kita na tinatawag na upa. Lakas-Paggawa Bilang Salik ng Produksyon Ang lakas-paggawa ng pinakamahalagang salik ng produksyon. Maituturing na lakas-paggawa ng lakas-tao na ginagamit sa paglikha o paggawa ng kapakipakinabang na bagay. Ang kalikasan ang nagbibigay ng mga hilaw na sangkap o likas na yaman ngunit nakasalalay sa kamay ng tao ang paglinang nito upang maging kapaki-pakinabang ito. Sasalik na ito umiiral ang kontribusyon ng lakas ng tao upang mabuo ang isang produkto. Hindi sapat na may mga hilaw na sangkap upang makabuo ng isang produkto sapagkat kailangan pang dumaan sa isang proseso ang mga hilaw na sangkap upang mapakinabangan ng tao ayon sa kanyang nais. Dito pumapasok ang lakas-paggwa. Sa pamamagitan ng pag-iisip at talento ng tao, nabubuo ang isang produkto. Hindi lamang nangangahulugan ng pisikal na paggawa ang lakas-paggawa. Matatawag ding lakaspaggawa ang pag-iisip ng tao.

63 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

Ang Kapital o Puhunan Bilang Salik ng Produksyon Ano ang maaring mangyari sa produksyon at pangangalakal kung walang kapital? Marahil, ang mga pangunahing pangangailangan lamang ang magagawadahil walang mamumuhunan sa produksyon ng kagamitan, mga pampaginhawa sa buhay at bagong teknolohiya. Kahalagahan ng Kapital May malaking bahagi sa produksyon ang puhunan. Magiging kapaki-pakinabang lamang ang lupa kung gagamitan ng puhunan. Mahalaga rin sa paggawa ang puhunan upang matugunan ang pangangailangan. Nagiging maunlad ang industriyang pinaglalaanan ng malaking puhunan. Ang Kakayahang Entreprenyur Bilang Salik ng Produksyon. Isang entreprenyur ang nagtatatag ng negosyong makapagbibigay ng malaking kapakinabangan sa mga mamamayan. Siya ang nasa likod na produksyon. Sa kanyang matalinong pagpapatakbo nakasalalay ang paglago ng isang negosyo. Siya ay tinaguriang tagapamahala, superbisor, innovator, at risk bearer sa produksyon.

GaWaiN 1: hanapin mo ako!

Hanapin ang mga salitang may kaugnayan sa paksang tinalakay at bigyan ito ng kahulugan. A R E T Y U I O P A S C V B

D A M A D A D I S I L B U P

V M A U I E S G K A N D A K

GaWaiN 2: SURI KWENTO

64 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

E P R O D U K T O P L K U J

R F G H J K I L S A Q R T N

T I P M N B D J T H F P K N

I G A N S E T O U P R T U I

S A L E S P R O M O T I O N

I G I S A R A C E U Y H F M

N B H I E S S E R B I S Y O

G L O O P E F M V I C S X T

Pangkatang Gawain: ( Ang mga mag-aaral ay malayang makakapagsasagawa ng iba’t ibang istratehiya sa pagtalakay sa mga sumusunod na katanungan.) 1. Bakit kinakailangan ang magkaroon ng magandang plano sa pagtatayo ng negosyo? ________________________________________________________________ ______________________________________________________ 2. Anong benepisyo ang maaaring makuha kapag may kalidad ang iyong negosyo? ________________________________________________________________ ______________________________________________________ 3. Ano ang mga pagsusubok na maaaring lutasin ng iyong produkto o serbisyo? ________________________________________________________________ ______________________________________________________ 4. Ano ang kanilang mga pangangailangan at mga inaaasahan hinggil sa produkto o serbisyong ito? ________________________________________________________________ ______________________________________________________ 5. Anong mga bagay ang kanilang ginugusto? ________________________________________________________________ ______________________________________________________ 6. Saan nila inilalaan ang kanilang salapi? ________________________________________________________________ ______________________________________________________ 7. Sa itatayong negosyo bakit mahalagang maging maayos ang promosyon? ________________________________________________________________ ______________________________________________________

GaWaiN 3: SALIKSIKIN MO!

Magsagawa ng isang panayam sa isang nagmamay-ari ng isang negosyo at alamin kung ano-ano ang mga kahinaan at kalakasan upang maging matagumpay ang kanilang negosyo. Isalaysay at ilahad ito sa isang payak at simpleng pagpapaliwanag.Maglakip ng mga larawan bilang katibayan sa isinagawang panayam.

GaWaiN 4: PAGHAMBINGIN 65 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

Paghambingin ang produkto sa serbisyo. Ano ang kanilang pagkakatulad at pagkakaiba? Gamitin ang Venn Diagram.

produkto

serbisyo

GaWaiN 5: ISULAT MO!

PAGSASANAY 1: Gumawa ng isang fliers na maaaring makapagpakilala sa iyong negosyo. Kinakailangan na nakasaad ang mga mahahalagang impormasyon o datos na dapat malaman ng isang kostumer tungkol sa iyong produktong ipinakikilala gayundin ang lokasyon kung saan ito maaaring matagpuan. Gawing malikhain at kaakit-akit ang fliers upang makatawag ng mga kostumer. PAGSASANAY 2: Gumupit ng balita o editorial cartoon sa mga pahayagan o artikulo sa mga magazine na nagpapakita ng mga suliranin ng manggagawa sa pabrika, konstraksyon at palengke sa ating bansa.Igawa ng isang pahinang reaksyon o puna sa iyong nahanap na balita,editorial cartoon o artikulo.

C. UNAWAIN NATIN . GaWaiN 6: PAGNINILAY

PANUTO: Sagutan mo ang bawat pigura na naglalaman ng mga kaalaman na

natutuhan mo sa araling ito.

Naunawaan ko sa araling ito na..... 66 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

Naramdaman ko habang binabasa ko ang aralin.....

Pipiliin ko na...

D.Subukin Natin Panuto: Magsagawa ng isang interbyu sa ilang mga negosyante sa inyong lugar. Gawing lunsaran ang mga katanungan na nakasulat sa ibaba. a.) Paano kayo nagsimulang magnegosyo? ___________________________________________________________________ b.) Ano-ano ang mga kailangan sa pagsisimula ng isang negosyo? ___________________________________________________________________ c.) Paano napalago ang negosyo? ___________________________________________________________________ d.) Ano ang inyong maipapayo sa mga gusto ring magtayo ng isang negosyo? ___________________________________________________________________ Nananabik ka na bang isagawa ang inaasahang pagganap para sa Aralin 8 Promo Materials . Sa bahaging ito, susubukin mo na ang iyong mga natutuhan, gawin mo ang hamon sa pamamagitan ng pagtugon sa susunod na gawain Pamantayan sa Pagganap: Ang mga mag-aaral ay nakasusulat at nakabubuo ng Deskripsyon ng Produkto tungkol sa kanilang nasaliksik na itatayong negosyo. Pamantayan sa Pagsasagawa ng Deskripsyon ng Produkto Kraytirya 1.Nilalaman 55% . Iskrip/istorya/ – 20%, Malikhain – 10%, Angkop sa tema- 15% Orihinal – 10% 2.Kahusayang teknikal 35 % Kuhang larawan– 15%, Sining pang-akit sa madla – 10% Kalidad ng layout ng deskripsyon at produkto – 10% ) 3.Hikayat sa madla 67 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

5

4

3

2

1

(Impact) – 10% Kabuuan 100%

68 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

Aralin 8 Paksa: Feasibility Study Panimula: Ang feasibility study ay isang pag-aanalisa na maisasakatuparan ang ideya. Ito rin ay nakapokus sa pagsagot ng mga essensyal na katanungan tulad ng, “Tayo ba ay magpapatuloy sa mungkahing proyekto o ideya”?Ang lahat ng aktibidad ng pag-aaral ay direktang nakatutulong sa pagsagot ng mga katanungan. Ang feasibility study ay maaaring magamit sa dalawang kaparaanan at karaniwang nakapokus sa mungkahing pang negosyo pakikipagsapalaran. Tulad ng mga magsasaka at iba pa na may ideyang pang negosyo ay nagsasagawa ng feasibility study para malaman ang mga naisakatuparang ideya bago magpatuloy sa ikalalago ng negosyo. Upang mapagpasyahan na rin kung ang maagang pagnenegosyo ay hindi nakakaubos ng oras/ panahon, pera at sakit sa ulo. Narito ang ilan sa mga dahilan kung bakit isinasagawa ang feasibility study.         

Nagbibigay pokus sa mga proyekto at alternatibong pagbabalangkas na plano. Pinadadali ang konsepto ng pagnenegosyo Matukoy ang bagong opportunidad sa pamamagitan ng proseso ng pagiimbestiga. Matukoy ang mga dahilan upang magpatuloy sa pagnenegosyo. Mapaganda ang posibilidad na tagumpay sa pag-alam ng mga salik na maaaring makaapekto sa proyekto. Maibigay ang dekalidad na impormasyon sa pagdedesisyon. Magbigay ng dokumentasyon sa pagnenegosyo sa pamamagitan ng pag-iimbestiga. Makatulong sa seguridad ng pananalapi mula sa mga institusyong nagpapahiram at iba pang mapagkukunan nito. Makatulong na makahikayat ng mga namumuhunan.

MGA INAASAHANG KASANAYAN: 1. Naiisa-isa ang mga hakbang sa pagsasagawa ng mga binasang halimbawang sulating teknikal bokasyunal. 2. Naililista ang mga katawagang teknikal kaugnay ng piniling anyo. 3. Nakasusulat ng sulating batay sa maingat, wasto, at angkop na paggamit ng wika. 4. Naisasaalang-alang ang etika sa binubuong tenikal-bokasyunal na sulatin 69 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

5. Naipapaliwanag nang pasalita sa paraang sistematiko at malinaw ang piniling anyo sa pamamagitan ng paggamit ng angkop na mga termino 6. Nakasusulat ng feasibility study.

ANTAS NG PAGKATUTO

A.TUKLASIN NATIN

FEASIBILITY STUDY

B. LINANGIN NATIN Ang feasibility study ay tumitingin sa posibilidad na mabuhay ang isang business idea na may diin sa pagkilala sa mga potensyal problema at mga pagtatangka upang sagutin ang isang pangunahing tanong: Magiging mabisa ba ang isang business idea at maari mo ba itong ituloy? Bago ka magsimula ng paggawa ng iyong business plan kailangan mong kilalanin kung paano, kung saan, at kung kanino ka nagbabalak na magbenta ng isang serbisyo o produkto. Kailangan mo ring masuri ang iyong kumpetisyon at malaman kung magkano ang pera na kailangan mo upang simulan ang iyong negosyo at panatilihin ito tumatakbo hanggang sa ito ay itinatag. Pumapatungkol ang feasibility study sa kung saan, paano at kung tatakbo ba ang isang negosyo. Sila ay nagbibigay ng malalim na mga detalye tungkol sa mga negosyo upang matukoy kung at kung paano ito ay maaaring magtagumpay, na isang mahalagang kasangkapan para sa pagbuo ng isang matagumpay na business plan. 70 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

Sa pinakasimpleng anyo nito, ang feasibility study ay kumakatawan sa kahulugan ng

problema o pagkakataon upang pag-aralan ito, pagsusuri ng

kasalukuyang kaparaanan ng operasyon, kahulugan ng pangangailangan, pagsusuri ng mga maaring alternatibo, at napagkasunduang patutunguhan ng aksyon. Dahil dito, ang mga gawain para sa paghahanda ng isang pagiging feasibility study ay kinakailangan tutugon sa pangangailangang panlahat at maaaring ilapat sa anumang uri ng proyekto, tulad na lamang ng software development, paggawa ng isang acquisition, o anumang iba pang proyekto. Anim na Bahagi ng Epektibong Feasibility Study 1. Ang Project Scope na kung saan ay ginagamit upang tukuyin ang problema sa negosyo at/o oportunidad na maaring makamit. Ang lumang kasabihan, "Ang problemang maayos na nakasaad ay nalutas na ng kaunti," ay napaka-tumpak. Ang scope ay dapat na tiyak at sa punto; ang paligoy-ligoy na pagsasaad ng problema ay walang layunin at maaari talagang lituhin ang kalahok ng proyekto. Ito rin ay kinakailangan upang tukuyin ang mga bahagi ng negosyo na apektado ng tuwiran o di-tuwiran. 2. Ang Current Analysis ay ginagamit upang tukuyin at maunawaan ang mga kasalukuyang paraan ng pagpapatupad, tulad ng isang sistema, ng isang produkto, at iba pa. 3. Ang mga Requirements at kung paano tinukoy ito ay depende sa object na dapat mapansin sa proyekto. Halimbawa, kung paano tinukoy ang requirements para sa isang produkto ay may malaking pagkakaiba sa kalahatan tulad ng mga kinakailangan para sa isang gusali, isang tulay, o ano pa man. 4. Ang Approach ay kumakatawan sa mga pinapayong solusyon o paraan ng aksyon upang bigyang-kasiyahan ang mga requirements. Narito, iba't-ibang mga alternatibo ay isinasaalang-alang kasama ang isang paliwanag kung bakit ang mga ginustong solusyon ay napili. Sa mga tuntunin ng disenyo kaugnay na proyekto, kung saan whole rough ang mga disenyo (halimbawa, "renderings") ay binuo upang matukoy ang posibilidad na maging epektibo. 5. Sa Evaluationay sinusuri ang gastos at pagiging epektibo ng mga pamamaraang napili. Ito ay nagsisimula sa isang pag-aanalisa ng ang tinantyang kabuuang halaga 71 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

ng proyekto. Bilang karagdagan sa ang inirerekumendang solusyon, ang iba pang alternatibo

ay

tinatantya

upang

mag-alok

ng

isang

pang-ekonomiyang

paghahambing. Matapos na ang kabuuang halaga ng proyekto ay makalkula, maihahanda na ang cost and evaluation summary na kinapapalooban ng mga bagay tulad ng isang gastos / benepisyo, ang tubo,kita atbp. 6. Ang Revieway may dalawang layunin: upang patunayan ang thoroughness at accuracy ng feasibility study, at upang gumawa ng isang desisyon sa proyekto sa pamamagitan ng pagkuha ng impormasyon sa mga pag-aaral na may kaugnayan rin dito.. Paggawa ng Plano sa Pagmemerkado Ang isang maliit na negosyo ay hindi magtatagumpay hanggat ang pamamahala dito (gaano man kasimple ito) ay nakahanda sa hinaharap. . May darating na bagong mga oportunidad at may mga pagbabago sa kapaligiran na kinakailangan nating bagayan.Anumang kumikita ngayon maaring di kumikita bukas. Kaya naman kailangang magplano ng isang nagnenegosyo. Ang pagpaplano ng isang negosyo ay ang pag-iisip at pagsasagawa ng mga dapat gawin, simulan at pagbutihin ang iyong kakayanan kumita sa hinaharap. Kasama sa pagpaplano ng isang maliit na negosyo ay ang pag forecast ng mga gastusin, mga kakailanganin, mga produkto, benta, kita at pagdaloy ng pera o cash flows. Balikan ang "Paano gumawa ng isang Plano ng mga Gawain o Work Plan. May apat na rason kung bakit ang isang magnenegosyo ay kinakailangan magplano: 1. Pinapakita ng isang plano ang kikitain ng iyong negosyo sa hinaharap; 2. Pinapakita ng isang plano kung anong parte ng iyong negosyo ang pwedeng pagbutihin; 3. Pinapakita ng isang plano sa mga paguutangan (bangko, NGOs, organisasyong pampinansyal at mga indibidwal) kung gaano kaganda ang kita ng isang negosyo sa hinaharap; at 4. Pinapakita ng isang plano kung magkano ang kikitain at gagastusin ng iyong maliit na negosyo. Kinakailangan magplano ng isang negosyo dahil: 1. Nagiiba ang presyo at supply ng mga kinakailangan; 2. Nagiiba ang ugali sa pagbili ng mga kostumer; 72 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

3. 4. 5. 6.

Ang mga makina at kagamitan ay nasisira at kailangan palitan; Naluluma ang mga makina at kagamitan; Bagong mga kakumpetensya; at Kinakailangan ng desisyon sa direksyon ng negosyong gusto mong palakihin.

Ang pagpaplano ng isang negosyo ay katulad din ng pagpaplano ng isang biyahe. Tanungin ang iyong sarili: 1. 2. 3. 4. 5.

Saan ako pupunta ngayon? Saan ko gustong pumunta? Ano ang gagawin ko doon? Paano ko masisiguro na makararating ako doon? Gaano ako katagal ang pagpunta doon?

Paano Gumawa ng Plano: May dalawang klaseng plano na magagamit sa iyong pagnenegosyo: 1. Ang plano para sa benta at gastusin, forecast ng iyong benta at gastusin bawat buwan. Nakasaad dito kung magkano ang kikitain sa isang buwan; at 2. Ang cash flow plan: Makakatulong ito sa pagsiguro na hindi mauubusan ng pera kahit anumang oras. a. Pag gumagawa ng mga plano:

b. Gawin itong simple, madaling gamitin at madaling abutin; c. Piliin ang pinakaakmang panahon para sa plano; d. Hatiin ito sa lingguhan o buwanan; e. Gawin ang mga ito bago kinkailangan gamitin. Huwag hintayin na matapos ang isang plano bago simulan ang susunod (paikutin ang iyong mga plano); at f. Maghanap ng impormasyon, iwasan ang manghula lang. Mga Hakbang sa Paggawa ng Isang Plano: Mga hakbang sa plano ng benta at gastusin(sales and cost plan) sa iyong maliit na negosyo: 1. Pag-forecast ng mga gastusin na hindi direkta ginagamit sa produksyon (indirect cost) para sa isang buwan sa susunod na taon; 2. Pag-forecast ng mga gastusin para sa materyales na direktang ginagamit sa produksyon (direct cost) para sa bawat aytem 3. Pag-forecast ng benta sa bawat buwan; 4. Pagkuwenta ng kabuaang gastusin para sa materyales na direktang ginagamit sa produksyon 5. Buuin ng plano ng benta at gastusin. 73 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

Ang isang planong pinansiyal ay dapat naglalaman ng mga sumusunod: 1. Mga pangunahing palagay - Ang bahaging ito ay dapat makakilala ng mga presyo ng iba’t ibang uri ng materyales, kagamitan at iba pa na iyong gagagamitin sa pagpapatakbo ng negosyo. Ang pasahod sa iyong mga manggagawa,mga regulasyon ng pamahalaan o mga batas na maaaring makaapekto sa kompanya at iba pa ay dapat na makabilang dito. 2. Kabuuang halaga ng proyekto - Ito ay tumutukoy sa kabuuang halaga ng pera na iyong kakailanganin sa pagsisimula ng iyong negosyo kabilang na ang lisensiya o legal fees, gastos sa upa, halaga ng kagamitan at marami pang iba. Ito ay sasalamin sa isang bagay na tinatawag na incomestatement na dapat na maging kabilang sa iyong plano. 3. Pinanggagalingan ng pagpipinanse sa proyekto- Ang bahaging ito ay magsasabi kung sino ang mga may-ari ng negosyo at kung saan nagmumula ang kapital para dito. Ang perang pag-uusapan mo rito ay maaaring manggaling sa ilang posibleng pagpipilian—maaari silang manggaling sa personal na naimpok ng mga may-ari o mula sa mga pautang. Ang mga pautang na ito ay maaari nang manggaling sa mga bangko, mga pampinansiyal na ahensiya, ang kumpanya kung saan nagtatrabaho ang may-ari at marami pang iba. 4. Paghahanda ng pinansiyal na ulat - Ang bahagi ng planong ito ang magpapakita ng iyong tantiya kunggaano ang iyong kikitain sa hinaharap. Dapat na maging pamilyar ka samga sumusunod na terminong pampinansiyal: a. Kabuuang benta (Gross sales)—tumutukoy sa kabuuang halaga ng mga bagay na iyong ipinagbili sa mga suki sa loob ng isang ibinigay na panahon kabilang na ang halaga na dapat bayaran sa iyo ng iyong mga suki. b. Mga gastos (Expenses)—tumutukoy sa halaga ng pera na iyong ginugugol bawat buwan upang patuloy na tumakbo ang iyong negosyo. Kabilang dito ang halaga na iyong binabayaran sa kuryente, tubig at mga gaya nito. c. Kabuuang kita (Net income)—tumutukoy sa halaga ng pera na aktuwal mong kinita. Iyan ay ang kabawasan sa lahat ng gastos mo mula sa iyong kabuuang benta. d. Kabuuang halaga ng pag-aari (Total assets)—tumutukoy sa 74 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

kabuuang halaga ng lahat ng iyong pagmamay-ari at pera na may kaugnayan sa negosyong iyong itinayo. e. Halagang dapat bayaran (Accounts receivable)—tumutukoy sa halaga ng pera na dapat bayaran sa iyo ng iyong mga suki. f. Kabuuang halaga na dapat bayaran (Total liabilities)—tumutukoy sa halaga na dapat mong bayaran sa ibang tao. Iyan ay ang lahat ng iyong hiniram sa ibang tao kabilang na ang mga kagamitan at pera kung meron. g. Owner’s equity—tumutukoy sa halaga ng pera na iyong inilaan sa negosyo sa buong haba nito. Ene Peb Mar Buwan/ Aytem Mga Benta (Sales) Direct Materials Mga Gastusin (Costs) Gross Profit Direct Labour Costs

Abr

May

Hun

Hul

Ago

Set

Okt

Nob

Dis

Ang Cash Flow Plan: Ang cash flow plan ay isang forecast na nagpapakita kung gaano karaming pera ang papasok sa negosyo at gaano karaming pera ang lalabas sa bawat buwan. Tinulungan ng cash flow plan ang isang nagnenegosyo sa pagsigurado na hindi mauubusan ng pera ang isang negosyo sa anumang oras (ang projeksyon ng mga kikitain at gagastusin sa isang panahon). Hindi dapat maubusan ng pera ang isang maliit na negosyo. Maaring gamitin ang isang cash flow plan para masiguro na ang isang negosyo ay palaging may pera para mabayaran ang bawat gastusin. Ang isang negosyo ay maaring kumita ng maayos sa isang taon at maubusan din ng pera sa taon na ito.

75 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

May ilang mga rason kung bakit maubusan ng pera ang isang maliit na negosyo. Tulad ng: 1. kinakailangan ng negosyo na bumili ng mga materyales bago ito makabenta. Ibig sabihin nito ay kailangan maglabas muna ng pera bago may pumasok na kita. 2. Kapag pinapautang ng negosyo ang kanyang mga kliyenta, hindi ito agad nababayaran. Kinakailangan muling bumili ng negosyo ng mga materyales bago makabayad ang mga kliyenteng ito. 3. Kinakailangan ng negosyo na bumili ng kagamitan. Ang kagamitan na ito ay makakatulong sa negosyo para kumita sa mga darating na panahon ngunit kinakailangan na bayaran ito ngayon, bago pa kumita. Sa pagpapaplano ng iyong cash flow: 1. Napapaalahanan ka sa anumang pagkukulang sa pera sa mga darating na taon; 2. Mas may kapangyarihan ka sa daloy ng pera; 3. Mabibigyan ng solusyon o maiiwasan ang anumang problema bago ito mangyari; 4. Mapaghahandaan mo ang pangangailangan sa pera kung kailan mo kailangan. Paano Gumawa ng Isang Cash Flow Plan: Sa paggawa ng cash flow plan, kailangan mong mag-forecast o pagisipan: Kung gaano kadami ang papasok na pera; at Kung gaano kadami ang lalabas na pera. Buwan Inflows Pera sa simula ng buwan (cash at start of month): Pera galing sa benta (sales): Ibang pinagkukunan ng pera: Total cash in: Outflows Pera pambayad sa mga materyales: Pera pambayad sa direktang gastusin sa labor (direct labor cost): Nakaplanong pagbili ng kagamitan: Ibang perang ilalabas o ibabayad: Total cash out: Net (in-out) 76 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

Ene

Peb

Mar

Abr

May

Hun

Hul

Pera sa katapusan ng buwan (cash at the end of the month): Alam mo ba kung ano ang mga bahagi ng isang plano sa produksiyon? Patuloy basahin upang malaman.

Bahagi ng Isang Plano sa Produksyon 1. Ang produkto - Ang bahaging ito ay dapat na magsalarawan ng mga produktong paghahandaan at ipagbibili mo. 2. Ang proseso ng paggawa- Ang bahaging ito ay dapat naglalaman ng mga sunudsunod nahakbang sa proseso na nararapat mong sundin sa sama-samangpaglalagay ng iyong mga natapos na produkto. 3. Laki ng planta at produksiyon - Ang bahaging ito ay dapat magsalarawan kung gaano kalaki angmagiging lugar ng iyong negosyo gayundin ang mga pagsusulong sa hinaharap na maaari mong gawin sa puwesto ng iyong negosyo salalong madaling panahon na ikaw ay magkaroon ng sapat na pera. 4. Makinarya at kagamitan- Ang bahaging ito ay dapat naglalaman ng mga impormasyon samga iba’t ibang gamit, kubyertos, makina, mga kagamitan at mga gayanito na iyong gagamitin sa paggawa ng iyong mga produkto. 5. Lokasyon - Ang bahaging ito ay dapat magsalarawan ng lokasyon ng iyongestablisado—ang lapit nito sa mga nagbibigay sa iyo ng mgapangangailangan at gayundin ang pagdadaanan para sa iyong mga suki. 6. Pagkakaayos- Ang bahaging ito ay dapat naglalaman ng floor plan ng iyongestablisado base sa mga sunud-sunod na mga hakbang ng proseso sapaggawa na iyong susundin. 7. Gusali at pasilidad - Dapat na maging kabilang sa bahaging ito ang mga impormasyontungkol sa gusaling iyong gagamitin para sa negosyo at gayundin anghalaga na iyong magagamit. 8. Raw materials at mga kakailanganin- Ang bahaging ito ay dapat magsalarawan ng bawat materyales naiyong gagamitin sa paggawa ng mga bagay na iyong ipagbibili. Dapatmo rin talakayin sa bahaging ito ang kanilang mga mapagkukunangayundin ang kanilang halaga sa kasalukuyan at sa hinaharap. 9. Kagamitan - Ang bahaging ito ay dapat kabilang kung gaano kadami ang iyongitatalaga para sa lahat ng mga kagamitan na iyong kakailanganin sapaggawa ng mga aktuwal na produkto. Kabilang dito ang iyongkonsumo sa kuryente, konsumo sa tubig, pangangailangan ng LPG atmga gaya nito.

77 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

10. Pagtatapunan ng mga basura - Ang bahaging ito ay dapat magsasabi kung paano mo tatanggalinang iyong iba’t ibang basura. Dapat na ipakita mo dito kung ikaw aymagpapaikot, gagamit o ipagbibili muli ang iyong iba’t ibang mgabasura. 11. Pangangailangan sa paggawa - Ang bahaging ito ay dapat makapagsabi sa iyong mga mambabasakung ilang mga manggagawa magkakaroon ang iyong negosyogayundin kung gaano ang matatanggap ng bawat isa sa kanila sakasalukuyan at sa hinaharap. 12. Halaga ng produksiyon - Ang bahaging ito ay dapat makapagbigay ng mga detalye kungmagkano ang halaga ng bawat iba’t ibang mga produkto bago (rawmaterials) at matapos ang produksiyon (natapos na produkto). Pag-analisa ng Markado Ang kalakasan ng negosyo ay ang mga malalakas na katangian o mga likas na kapakinabangan. Ito ang mga bagay na maaaring makapagbigay-tagumpay sa iyong negosyo. Sila ay karaniwang napagpapasiyahan sa pamamagitan ng mga kagustuhan at pangangailangan ng mga tao. Sila ay naapektuhan nang husto ng kung ano ang hinihiling ng markado sa bawat oras. Ang kahinaan ng negosyo, sa kabilang dako ay tumutukoy sa mga kahinaang katangian o mga likas na di kapakinabangan. Ito ang mga bagay na pumipigil sa iyong negosyo na magtagumpay sa hinaharap. Maaaring may kinalaman sila sa mga bagay na maaaring makaapekto sa isang negosyo gaya ng lokasyon ng tindahan o maling pamamalakad. Ang mga oportunidad ay tumutukoy sa mga magagandang pagkakataon para sa pagsusulong o paglago. Maaaring kabilang dito ang pagmamay-ari ng piraso ng lupa sa isang pangunahing lokasyon para sa negosyong iyong itatayo. Sa kabilang dako, ang mga banta ay tumutukoy sa mga bagay na maaaring makaapekto sa iyong iminumungkahing negosyo gaya ng matinding kompetisyon mula sa mga establisadong kumpanya Gamitin ang datos na katatapos pag-aralan at sagutan ang mga ideya na nakalakip dito gamit ang story map tsart.

78 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

GaWaiN 1: HANAPIN MO AKO!

Piliin sa loob ng bilog ang mga salitang may kaugnayan sa paksang tinalakay at pagkatapos ay sipiin ito sa bawat sinag. Bigyang kahulugan ang mga salita.

Banta

kahinaan

Kalakasan oportunidad Produksyon kagamitan Raw Materials Produkto

GaWaiN 2: PAGSUSURI

Gumuhit ng isang plano ng negosyo na kung saan ito ay naglalaman ng mahahalaga tala patungkol sa iyong itatayong negosyo. Isaalang-alang ang mga sumusunod na katanungan.

1. Gaano kahalaga ang pagpaplano sa buhay? Ipaliwanag. ________________________________________________________________ ______________________________________________________

2. Paano dapat isagawa ang isang plano? ________________________________________________________________ ______________________________________________________

3. Ano-ano ang mga hakbang para makabuo ng plano?

79 |GaWaiN P a h i n a4: PAGHAMBINGIN Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

Paghambingin ang Planong Pangnegosyo at Pananaliksik sa Pagnenegosyo. Ano ang kanilang pagkakatulad at pagkakaiba?

PAGKAKATULAD

PAGKAKAIBA

PLANONG PANGNEGOSYO

PANANALIKSIK PANGNEGOSYO

PAGSASANAY: Gamit ang Venn Diagram, ikumpara ang iyong mga sariling saloobin sa opinion ng iba ukol sa mga katanungang nasa ibaba. Ilagay sa gitna ang mga magkakatulad na pananaw.

1. Anu-ano ang mga saloobin mo/ng iba tungkol sa pagtatayo ng negosyo? 2. Anong problema ang maaaring ikabahala tungkol sa pagnenegosyo?

80 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

3. Anong posibleng solusyon ang maaring tumugon sa problemang ito?

GaWaiN 5: ISULAT MO!

Sumulat ng isang sanaysay na sasagot sa mga katanungang nasa ibaba. Ang mga katanungang nasa ibaba ay bahagi ng mga dapat na mabigyang kasagutan sa isang feasibility study. Anong uri ng negosyo ang maaari mong pasukin? Bakit mo pinili ang ganitong uri ng negosyo? Anong mga problema ang maaari mong kaharapin sa pagpapatayo ng ganitong negosyo? Isulat kung ano ang iyong magagawa dito. Gumawa ng sariling titulo sa pagbuo ng sanaysay. ________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________

81 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

______________________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________.

C. UNAWAIN NATIN . GaWaiN 9: PAGNINILAY

PANUTO: Alam-Nais-Natutuhan. Iugnay mona ngayon ang naunawan sa aralin na ito. Umpisahan mo na…

ALAM __________________ __________________ __________________ __________________ __________________ __________________ ____

C. D.

NAIS __________________ __________________ __________________ __________________ __________________ __________________ _____________

NATUTUHAN __________________ __________________ __________________ __________________ __________________ __________________ ____

D.SUBUKIN NATIN Nananabik ka na bang isagawa ang inaasahang pagganap para sa Aralin 9 Feasibility Study . Sa bahaging ito, susubukin mo na ang iyong mga natutuhan, gawin mo ang hamon sa pamamagitan ng pagtugon sa susunod na gawain Pamantayan sa Pagganap: Ang mga mag-aaral ay nakasusulat at nakabubuo ng Feasibility Study ng itatayong negosyo.

Pamantayan sa pagbuo ng Feasibility Study 1. Nakatapos sa takdang oras 2. Nailahad ang mga planong Gawain 3. Diskripsyon ng mga Gawain, aksyon plan at Resorses 82 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

4. Paglalahad ng Pagkakasunod-sunod ng Plano ng Gawain 5. Interaksyon sa guro ( Process evaluation) 6. Kalidad ng presentasyon ng Feasibility study PAGSASANAY 1: Gamitin ang format na nasa ibaba sa paggawa ng isang Feasibility Study. Plano sa Pagmamarkado_ (Hal.Para sa Karinderya ni Andrea)_ Plano sa Pagmamarkado _________________________________ I. Panimula ________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ _______________________________________________________________. II. Layunin ng Negosyo ___________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ _____________________________________________________________________. III. Pangangailangan at Kagustuhan ng Markado ___________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________. IV. Ang Produkto ___________________________________________________________________ ______________________________________________________________________

83 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

______________________________________________________________________ ______________________________________________________. V. Ang Lugar ___________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________. VI. Ang Halaga ___________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________. VII.Ang Promosyon ___________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________. VIII. Asintadong Kita ___________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________.

84 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

PAGSASANAY 2: Bilang parte ng pagpaplano ang pagbuo ng imahe nito sa iyong isip. Iguhit ang nais mong maging itsura ng iyong negosyo sa pagsisimula nito at sa pagkalipas ng ilang taon.

Pagsisimula

85 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

Pagkalipas ng Ilang Taon

Aralin 9 Paksa: Dokumentasyon sa Paggawa ng isang Bagay o Produkto Panimula: Mahalagang matutunan ang paggawa ng dokumentasyon. Nangangailangan ito ng sapat na kaalaman at mga datos upang masabing isang maayos at maaring tawagin isang dokumentasyon. Sa araling ito, dokumentasyon sa paggawa ng isang bagay o produkto tatalakayin ang mga hakbang sa paggawa, nakasusulat ng sulating batay sa maingat, wasto maayos na paggamit ng wika. Inaasahang naipapaliwanag nang pasalita sa paraang sistematiko at malinaw ang piniling anyo sa pamamagitan ng paggamit ng angkop na mga termino MGA INAASAHANG KASANAYAN: 1. Naiisa-isa ang mga hakbang sa pagsasagawa ng mga binasang halimbawang sulating teknikalbokasyunal 2. Naililista ang mga katawagang teknikal kaugnay ng piniling anyo 3. Nakasusulat ng sulating batay sa maingat, wasto, at angkop na paggamit ng wika 4. Naisasaalang-alang ang etika sa binubuong tenikal-bokasyunal na sulatin 5. Naipapaliwanag nang pasalita sa paraang sistematiko at malinaw ang piniling anyo sa pamamagitan ng paggamit ng angkop na mga termino

ANTAS NG PAGKATUTO

A.TUKLASIN NATIN Detalye sa pagbuo ng talababa

Kahulugan

Talababa

Itanong: 86 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

1. Ano ang talababa? ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ____ 2. Bakit kinakailangang ilahad ang mga detalyeng nakalap sa pananaliksik? ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ____

B. LINANGIN NATIN Dokumentasyon. Ito ay mahalagang pangangailangan sa pananaliksik na nangangailangan ng maingat na pagkilala sa pinagmulan ng mga hiram na ideya, datos o impormasyon. KAHALAGAHAN AT TUNGKULIN NG DOKUMENTASYON a. ang dokumentasyon ay gumaganap ng mahalagang tungkuln sa isang papel pampananaliksik. b. nagbibigay din ito ng krebilidad sa mga datos o impormasyon na kanyang ginagamit. c. nagiging lubos na kapani-paniwala ang mga datos o impormasyon iyon kung binabanggit ng mananaliksik ang awtor.

ISTILONG A.P.A(American Psychological Association) NOON : ang footnoting o paggamit ng talababa ang pinakagamiting paraan ng dokumentasyon ng mga pananaliksik. NGAYON: a. iminungkahi ng american psychological(a.p.a) o ng modern language association(M.L.A) b. talang parentetikal(parenthetical citation)-na higit na simple at madaling gawin kaysa sa footnote. c. nagagawa rin nitong tuloy-tuloy and daloy ng teksto sa pagbabasa. kung sa m.l.a,ang pangalan(apelyido)ng awtor at bilang ng pahina (ng akda kung saan matatagpuan ang ideya,datos o infomasyon hiniram) ang inilagay sa loob ng parentesis. Narito ang mga pangkalahatang tuntunin sa paggamit ng dokumentasyon sa istilong A.P.A.

87 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

SA ISTILONG A.P.A A. kung nabanggit na ang pangalan ng awtor sa mismong teksto,taon na lamang ng puliikasyon ang isulat sa loob ng parentesis. halimbawa: Ayon kay Nunan(1977), mahala ang pagkakaroon ng wika … Kung si Nunan ay may ko-awtor(tatlo o higit pa),kailangang may et al. HAL: Ayon kay Nunan,et al.(1977), mahalaga ang pagkakaroon ng wika … B.Kung hindi nabanggit ang awtor sa mismong teksto, banggitin ito sa hulihan ng pangungusap kasama ang taon ng publikasyon. Paghiwalayin ang dalawang entris sa loob ng parentesis sa pamamagitan ng kuwit. halimbawa: Ang lingua franca ay ang wikang ginagamit ng mga taong may iba’t ibang katutubobg wika upang sila’y magkaunawaan(Wardaugh,1986). C. kung dalawa ang awtor, banggitin ang apelyido ng dalawa at ang taon ng publikasyon halimbawa: Ngunit iilan lamang ang nagkakaroon ng pagkakataong kumuha ng kursong sa pakikinig (Seiler at Beall,2002). D.kung tatlo o higit pa ang awtor at hindi nabanggit ang pangunahing awtor sa mismong teksto,banngitin na lamang ang unang awtor sa lob ng parentesis at sundan ng et al. bago ang taon ng publikasyon. Halimbawa: Ang wika ay napakahalagang instrument sa pakikipagkomunikasyon (Bernales,et al.,2001). E. Kung may babangiting dalawa o higit pang awtor na pareho ang apelyido,banggitin ang inisyal ng mga awtor bago ang kanikaniyang apelyido at sundan ng taon ng publikasyon. Halimbawa: Ang komunikasyon ay isang proseso na napapalooban ng maraming proseso(E.Trece at J.W.Trece,Jr.,1977). F. Kung pamagat lamang ang aveylabol na informasyon,banggitin ang pinakamaiikling versyon ng pamagat at sundan ng taon ng publikasyon. Ipaloob ang pinaikling pamagat sa panipi o di kaya’y i-italizado ang tipo ng font. Halimbawa: Ang bawat paaralan aymay kanya-kanyang patakaran para sa kanilang mga magaaral(CSB Student Handbook,1996). 88 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

O kaya’y Ang bawat paaralan aymay kanya-kanyang patakaran para sa kanilang mga mag-aaral (“CSB Student Handbook”,1996) G.kung babanggitin ay bahagi ng akda may higit sa isang volyum, banggitin ang bilang ng volyum kasunod ng pangalan ng awtor o mga awtor, ngunit tutuldok(;) ang gamitin bantas upang paghiwalayin ang unang entri sa taon ng publikasyon. Halimbawa: Ang wika ay napakahalagang instrument sa pakikipagkomunikasyon (Bernales 4: 2004) H.kung may babanggiting dalawa o higit pang akda ng iisang awtor, bangitin na lamang ang mga akda at paliitin hangga’t maari. Ipaloob sa panipi o i-italizado ang mga pamagat. Halimbawa: Sa mga aklat ni Bernales(“Sining ng Pakikipagtalastasan” at “Mabisang Komunikasyon”), nabanggit na ang wika ay napakahalagang instrumento sa pakikipagkomunikasyon. DAPAT TANDAAN Inilalagay ang talang parentetikal pagkatapos ng salita o ideya hiniram at ito’y ipinoposisyon bago ang bantas sa loob katapusan ng pahayag maging iyon man ay tuldok(.),tandang panananong(?),padamdam(!),kuwit(,),tutuldok(:),tuldok kuwit(;),tuldoktuldok(…),o panipi(“..”).maliban sa tuntuning, laging kuwit ang ginagamit na bantas sa paghihiwalay ng mga entris sa loob ng parentesis. DOKUMENTASYON:ISTILONG PARENTETIKAL http://wennchubz.blogspot.com

Mga maaaring pagkuhanan ng Talababa a. Silid – Aklatan na may mga koleksyon ng aklat, CD’s, DVD, magasin b. Internet Talababa. Ito ay tala o paliwanang na nakalimbag sa ibaba ng pahina ng papel kung saan kinuha ang paliwanag o entri ng binanggit sa pahinang iyon. May numero sa kaliwang bahagi bago ang pangalan ng awtor na kumakatawan sa bilang ng paliwanag o entring binanggit. Halimbawa: 1 Amiel Llwelyn A. Mercado et al., Basic Languange para sa Unang Taon sa Kolehiyo. Manila: Jimczyville Publications, c.2000, p.54 89 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

Sistema ng Dokumentasyon Talababa- bibliograpiya Parentetikal Sanggunian A. TALABABA-BIBLIOGRAPIYA Footnote-bibliography - Isinasagawa sa pagbanggit ng impormasyong bibliograpikal sa talababa at bibliograpiya. 1. Pormat ng Talababa a. Paglalagay ng Superscript b. Pagnunumero ng Tala c. Pagbabantas d. Indensyon 2. Unang Pagbanggit sa mga Sanggunian a. Kumpletong pangalan ng awtor o mga awtor b. Pamagat ng aklat c. Editor o tagasalin d. Edisyon e. Bilang ng tomo f. Lungsod o bansa ng publikasyon g. Tagapaglimbag h. Petsa ng publikasyon i. Bilang ng tiyak na tomo na ginamit Halimbawa: ¹ Antonio, Lilia at Ligaya Tiamson-Rubin. 2003. Sikolohiya ng Wikang Filipino. Lungsod Quezon: C & E Publishing Inc., p. 73. 2. Muling Pagbanggit sa Sanggunian a. Huling pangalan ng awtor at pahina ² Antonio, Lilia at Ligaya Tiamson-Rubin. 2003. Sikolohiya ng Wikang Filipino. Lungsod Quezon: C & E Publishing Inc., p. 73. ³ Antonio at Rubin, P. 73-74. 3. Huling pangalan ng awtor, pinaikling pamagat at pahina ² Antonio, Lilia at Ligaya Tiamson-Rubin. 2003. Sikolohiya ng Wikang Filipino. Lungsod Quezon: C & E Publishing Inc., p. 73. ³ Antonio at Rubin, Sikolohiya. P. 73-74. 4. Pagdadaglat na Latin a. Ibid - Ginagamit ito sa magkasunod na banggit ng iisang sanggunian.

90 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

Halimbawa: ¹ Antonio, Lilia at Ligaya Tiamson- Rubin. 2003. Sikolohiya ng Wikang Filipino. Lungsod Quezon: C & E Publishing Inc., p. 73. ² Ibid. ³ Ibid, 90. b. Op. cit. - Ginagamit kung banggitin muli ang isang sanggunian at nasa ibang pahina ang hinalaw na idea. Halimbawa: ¹ Antonio, Lilia at Ligaya Tiamson-Rubin. 2003. Sikolohiya ng Wikang Filipino. Lungsod Quezon: C & E Publishing Inc., p. 73. ² Magallona, Ma. Lucia Mirasol. 2004. Manual Para sa mga CBR Worker at Caregiver. Lungsod Quezon: C & E c.

Loc. cit. - Ginagamit ito kung babanggiting muli ang isang sanggunian at pahina Halimbawa: ¹ Antonio, Lilia at Ligaya Tiamson-Rubin. 2003. Sikolohiya ng Wikang Filipino. Lungsod Quezon: C & E Publishing Inc., p. 73. ² Magallona, Ma. Lucia Mirasol. 2004. Manual Para sa mga CBR Worker at Caregiver. Lungsod Quezon: C & E Publishing, Inc. p. 79- 80. ³ Alonzo, Rosario. 2005. Raya II. Lungsod Quezon: C & E Publishing, Inc. p. 123.

5. Mula “Talababa” Tungo sa “Mga Tala” - Ang mga talababa ay maaring hindi na ilagay sa ibabang bahagi ng bawat pahina at sa halip ay pagsama- samahin sa katapusan ng papel na tinatawag na mga tala (endnotes). 6. Ginagawa ito kapag nahihirapang pagtapatin ang superscript sa loob ng teksto at mga tala sa mismong pahinang kinalalagyan ng superscript.

B. PARENTETIKAL- SANGGUNIAN - Isinasagawa ito sa pamamagitan ng paglalagay ng mga impormasyong bibliograpikal sa loob ng parenthesis na nasa teksto mismo. Kasunod nito ang listahan ng sanggunian sa katapusan ng papel na nakalahad ng sunod sunod batay sa alpabeto. Pormat ng Talang Parentetikal a. Kung nabanggit na ang awtor sa mismong teksto, pahina na lamang ang banggitin. b. Banggitin ang pangalan ng lahat ng awtor kung higit sa isa ngunit hindi lalagpas sa tatlo ang awtor. c. Banggitin na lamang ang apelyido ng unang awtor at sundan ng et. al. at pahina kung may apat o higit pang awtor. 91 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

d. Banggitin ang pinaikling bersyon ng pamagat at sundan ng pahina,kung pamagat lamang ang naibigay. e. Kung ang babanggitin ay bahagi ng akdang may higit sa isang tomo, banggitin ang tomo: (tutuldok ang maghihiwalay sa bilang ng tomo at pahina). f. Banggitin na lamang ang akda kung may babanggiting dalawa o higit pang akda ng iisang awtor. Paikliin kung kailangan.

Posisyon at Pagbabantas a. Ang talang parentetikal ay inilalagay pagkatapos ng salita o ideyang hinalaw. b. Ipinoposisyon ito bago ang iba pang bantas tulad ng tuldok, Tandang pananong, kuwit, kolon at semi-kolon. Kung babanggitin ang talang parentetikal pagkatapos ng isang maikling tuwirang sipi na gagamitan ng panipi. c. Ang talang parentetikal ay inilalagay pagkatapos ng tuldok sa tuwirang sipi. Ito ay sa mahabang tuwirang sipi naman. Dalawang espasyo ang naghihiwalay sa talang parentetikal at sa tuldok at hindi na nilalagayan ng anumang bantas pagkatapos nito Gamitin ang datos na katatapos pag-aralan at sagutan ang mga ideya na nakalakip dito gamit ang story map tsart.

GawaiN 1: HANAPIN MO AKO SA ULAP

Panuto: Hanapin ang sagot ng mga salita sa kahon at isulat sa patlang na nakalaan sa tapat ng ulap. Talababa Tagapagli Superscript

mbagSupe

Superscript

editor o tagasalin

Kumpletong pangalan ng awtor o mga awtor

Estilong APA

Petsa ng publikasyon

Superscript

1. tinatanggap na estilo ng dokumentasyon 2. Tala o Paliwanag na nakalimbag sa ibaba ng pahina 3. footnoting 4. nakaangat na numerong Arabiko 5. banggitin ang unang pangalan 6. kung sino ang nagsaayos ng nilalaman ng aklat 7. publikasyon na naglimbag ng aklat 92 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

8. taon kung kalian inilimbag ang aklat

GaWaiN 2: PAGSUSURI

1. Ano ang Sistema ng Dokumentasyon? ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ____

2. Ano ang talababa? Bibliograpi, at parentitikal na sanggunian? ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ____ 3. Ano-ano ang mga gamit ng dokumentasyon sa isang pananaliksik? ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ____ 4. Mahalaga ba ang paglalagay ng talababa, bibliograpi at parentetikal na sanggunian sa iyong pananaliksik? Bakit? Ipaliwanag. ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ____ 5. Ano ang estilong APA? ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ____ 6. Bakit kinakailangang may sinusunod na pormat sa paglalagay ng talababa, bibliograpi at parentetikal na sanggunian sa iyong pananaliksik? ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ____ 7. Isulat ang mga bahagi ng bibliograpiya sa unang pagbanggit ng awtor. Arrogante, Jose A. (2003). Retorika sa Mabigasang Pagpapahayag. Navotas, Metro Manila: Navotas Press Tomo I 93 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

a. Kumpletong pangalan ng awtor o mga awtor : _____________________________________________________ b. Pamagat ng aklat: _____________________________________________________ c. Lungsod o bansa ng publikasyon : _____________________________________________________ d. Tagapaglimbag: _____________________________________________________ e. Petsa ng publikasyon: ______________________________________________________ f. Bilang ng tiyak na tomo na ginamit :

GaWaiN 3: SALIKSIKIN MO!

Batay sa nakalahad na mga materyales, magsaliksik tungkol sa mga kakailanganing talababa sa inyong pananaliksik. Maglagay lamang ng mga kakailanganin mula sa: a. Aklat b. Pahayagan c. Magasin d. Dyornal (journal) e. Websayt (website)

GawaiN 4: PAGHAMBINGIN

Paghambingin ang Parentetikal Na Sanggunian at Talababa o Bibliograpiya. Ano ang kanilang pagkakatulad at pagkakaiba? Pagkakatulad Parentetikal- Sanggunian

94 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

Pagkakaiba

Talababa-Bibliograpiya

GaWaiN 5: MAGSANAY TAYO

Manaliksik tungkol sa mga kakailanganing talababa sa inyong pananaliksik. Maglagay lamang ng mga kakailanganin mula sa a. Aklat

b.Pahayagan

c. Magasin

95 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

d. Dyornal (journal)

e. Websayt (website)

\ C.UNAWAIN NATIN . GawaiN 9: PAGNILAYAN

HINUHA KO SAGOT KO PANUTO: Sagutan mo ang K-W –L tsart na naglalaman ng mga kaalaman na natutuhan mo sa modyul na ito. Iugnay mona ngayon ang naunawan sa aralin na ito. Simulan mo na

KNOW Ano ang alam mo na?

LEARN Ano ang natutuhan ko? WHAT Ano ang dapat pang malaman?

96 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

D. SUBUKIN NATIN Nananabik ka na bang isagawa ang inaasahang pagganap para sa Aralin 10 Dokumentasyon sa Paggawa ng isang Bagay o Produkto. Sa bahaging ito, susubukin mo na ang iyong mga natutuhan, gawin mo ang hamon sa pamamagitan ng pagtugon sa susunod na gawain Pamantayan sa Pagganap: ang mga mag-aaral ay nakasusulat at nakabubuo ng dokumentasyon o talababa / Dokumentasyon sa Paggawa ng isang Bagay o Produkto

Pamantayan sa Pagsulat ng Bibliograpiya Kraytirya Pagkilala sa pinagkunan ng datos o impormasyon Paglalatag ng katotohanan ng ebidensya Pagbibigay ng cross-reference sa loob ng papel Pagpapalawig ng

4

97 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

3

2

1

ideya  Content notes Tama ang Mga Sistema ng Dokumentasyon sa pagtatala Tumupad sa sistemang APA ang istilo ng bibliograpiya

98 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

Aralin 10 Paksa: Naratibong Ulat

Panimula: Ang ulat ay isang pagpapahayag na maaaring pasalita o pasulat ng iba't ibang kaalaman. Ito ay bunga ng maingat na pagsasaliksik sa mga aklat o pakikipag- usap sa mga taong may tanging kaalaman o pagmamasid sa mga bagay-bagay. Sa ito, tatalakayin ang iba’t ibang uri ng mg aula, ganon din kung paano kumalap ng mga datos sa pagbuo ng isang naratibong ulat. Inaasahan sa araling ito na makabubuo o makasusulat ng isang naratibong ulat gamit ang mga paraan sa pagbuo nito sa tulong ng pamantayan.

MGA INAASAHANG KASANAYAN: 1. Naiisa-isa ang mga hakbang sa pagsasagawa ng mga binasang halimbawang sulating teknikalbokasyunal 2. Naililista ang mga katawagang teknikal kaugnay ng piniling anyo 3. Nakasusulat ng sulating batay sa maingat, wasto, at angkop na paggamit ng wika 4. Naisasaalang-alang ang etika sa binubuong tenikal-bokasyunal na sulatin 5. Naipapaliwanag nang pasalita sa paraang sistematiko at malinaw ang piniling anyo sa pamamagitan ng paggamit ng angkop na mga termino

ANTAS NG PAGKATUTO

A.TUKLASIN NATIN 1. Ano ang ipinapakita ng larawan? _________________________________ 2. Ano ang kahalagahan ng pagpupulong? _________________________________ 3. Ano ang kahalagahan nito sa progreso ng kaunlaran sa isang samahan? _________________________________

99 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

B. LINANGIN NATIN Gabay sa Pag uulat Katuturan Ang ulat ay isang pagpapahayag na maaaring pasalita o pasuulat ng iba't ibang kaalaman. Ito ay bunga ng maingat na pagsasaliksik sa mga aklat o pakikipag- usap sa mga taong may tanging kaalaman o pagmamasid sa mga bagay-bagay. Paraan ng Pag-uulat 1. Pasalita 2. Pasulat Uri ng Pag-uulat 1. Magbigay kabatiran o impormasyon Hal. A. Pag-uulat ng mag-aaral sa paksang ibinigay ng guro B. Ginagawa ng pangulo o ingat yaman ng isang samahan C. Pagkatapos dumalo sa mga kumperensya D. Kawanihan ng Panahon 2. Maglahad ng pag-aaral o pagsusuri na ginawa Hal. A. Pagpapabatid sa mga nangyari sa eksperimento o pagmamasid na ginaw ng mga tao na eksperto sa iba’t ibang larangan. B. Ginagawa sa pag-aaral sa aralin sa agham. 3. Ang pangangalap ng impormasyon at paglikom ng datos. a. Pagababasa sa mga tiyak na aklat sanggunian b. Pagbabasa sa iba pang sanggunian c. Pakikipanayam sa mga taong kasangguni at mga taong awtoridad sa paksang iuulat. d. Maayos na pagtatala ng mga datos e. Gumamit ng indeks kard f. Itala sa bawat indeks kard ang impormasyon mula sa isa lamang pinanggalingan ng datos. f.Isulat sa indeks kard: a. pamagat ng aklat b. awtor ng aklat c. sino at kailan nalimbag d. pahina ng aklat na kinunan sa aklat e. ang mahalagang kaisipang nakuha sa aklat f. Isaayos nang paalpabeto ang mga indeks kard batay sa pangalan ng awtor upang madaling hanapin ang tala kapag kinailangan. Ang Pagsulat ng Ulat 1. Pagbuo ng maayos na balangkas a. Itala ang mga pangunahing kaisipan b. Sa ilalim ng bawat pangunahing kaisipan, c. itala ang maliliit na detalye na kaugnay at susuporta sa pangunahing kaisipan. 100 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

2. Pagsulat ng burador ng sulatin Isaalang-alang ang tatlong bahagi ng sulatin: 1. kawili-wiling simula – gumigising ng kawilihan 2. Katawan – mayos at malinaw, tiyak at di- maligoy 3. Magandang wakas – maikling lagom ng ulat. 3. Pagrerebisa ng burador a. pagsasaayos ng kayariang pangwika – wastong balarila, angkop na salita. b. Kawastuhan ng nilalaman – malinaw, tiyak, di-maligoy, idagdag ang kakulangan, alisin ang kalabisan. c. Isaayos ang pormat at talataan: pamagat, pasok palugit, malaking titik at bantas 4. Pagsulat ng Pangwakas na sipi ng ulat. Tandaan: Upang maging matagumpay sa pagbibigay ng ulat kailangan ang: a. Ganap na paghahanda b. Maayos na paglikom ng datos at impormasyon. c. Magandang pagtatala ng mga datos at impormasyon. d. Magandang pagbubuo at pagsulat ng ulat.

LIRANG URI PARA SA PAGSUSULAT NG ULAT sinulat ni Phil Bartle, PhD isinalin ni Ernie Villasper

Pamagat ng Ulat Pangalan ng May-akda Ubod: (o kabuuan, malaking pangyayari, mga ulong balita) na nangyari sa yugto ng panahon na sakop sa ulat, o kaya ay mula sa pagkatapos ng nakaraang ulat. Dito ay dapat na talakayin ang mahalagang kabuuan ng ulat at anumang konklusyon. Ito ay huli ninyong isulat, nguni’t ilagay sa puwestong ito ng ulat. Mga Pagbabago sa Paligid ng Pinagkikilusan: Ang panig na ito ay maaaring bigyan ng pamagat tungkol sa heograpya na saklaw ng ulat. Dito ay isali ang mga pangyayari na labas sa aktibidad ng proyekto nguni’t mayroong inpluensiya sa proyekto o kaya sa gawain ng mga mangagawa sa larangan (hindi sanhi sa mga aktibidad o gawain ng mga mangagawa). Mga pangyayari na labas sa aktibidad ng proyekto o mga pagbabago sa kalagayan. Pag-unlad: [Ito ang pinakalaman ng ulat]: ilista dito ang bawa’t layunin o hinangad na kinalabsan; gawin itong isang sariling panig na may kanyang 101 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

pamagat; pagkatapos ay isalaysay ang mga pagkilos at aktibidad na pinagsagawa o naganap na hinggil sa layunin o hinangad na kinalabsan. Ipakita kung sa gaanong kalawakan nakamit ang layunin; Ipaliwanag ang mga dahilan tungkol sa kalawakan ng tagumpay na nakamit (mga nakatulong na bagay); Ipakita ang mga sagabal, hanggahan, dahilan kung bakit hindi nakamit ang lahat ng layunin; Isalaysay ang mga aralin na natutunan. Gawin lahat ito para sa bawa’t layunin. Mga Mungkahi: Batay sa mga nabanggit dito, gumawa ng mga mungkahi (katulad ng ipagpatuloy o baguhin ang mga aktibidad, ipaliwanag ang dahilan at kung paano iyon gagawin); siguruhin na nilinaw ninyo kung para kanino ang inyong mga mungkahi (dapat ay matanggap nila iyon). Maaaring iba-ibang mungkahi ang gagawin para sa iba-ibang tao, pangkat o organisasyon. Mga dagdag sa dokumento ng modulo: Isali ang anumang patalastas na nagdaragdag sa mga diwang nabanggit dito, lalo na ang tungkol sa dami at mga bahagi: kagaya ng dami ng milya, mga gastos, listahan ng mga pagpupulong, mga gawaan, gawain na kumunal, ang bilang at pangalan ng mga kalahok, mga talakayan ng pagpupulong, at anumang dagdag na dokumento katulad ng mga mapa o talaan. ––»«––

Sa Ikatlong Bahagi: Paano Makakapaghanda ng Ulat? Inilahad ni Phil Bartle, PhD na isinalin ni Ernie Villasper ang Iba-Ibang uri ng mga ulat Ang mga pamamatnubay na tinatalakay dito ay isinulat para mapakinabangan ng mga mangagawa sa larangan na gumaganap ng tungkulin para sa mga proyekto na may pondong galing sa labas ng organisasyon, at may layunin na 102 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

pasiglahin ang pampook na sambayanan upang pangasiwaan ang sarili nilang pagsulong.

Iba-ibang Layunin; Iba-Ibang Kalamanan Ng Ulat: Nabanggit namin na ang mga layunin ng mga tagapagpakilos ay kaiba sa layunin ng mga proyekto ng komunidad na kanilang itinataguyod. Ito ay nagpapahiwatig na ang kanilang ulat ay magiging iba rin, dahil ang pinakalaman ng isang magaling na ulat ay ang paghahambing ng mga kinalabsan na nakamtan laban sa mga hinangad na layunin.

Ang Ulat sa Kalahatan: Isang nangingibabaw na prinsipyo na dapat na tudlain sa anumang pagsusulat ng ulat ay ang pagbabatid ng resulta ng mga aktibidad. Ito ay mangangailangan ng inyong pagsusuri na bukod pa sa paglalarawan lamang ng inyong mga aktibidad. Kayo ay gumaganap ng tungkulin para sa isang proyekto na marami ang mga nag-alay, at ang pondo ay dumadaan muna sa pamamagitan ng isang sangay na kailangang mabigyan ng pabatid tungkol sa mga partikular na aktibidad na nangyayari sa larangan. Ang inyong mga ulat ay pangunahing landas o daanan ng patalastas para sa mga tao na gumagawa ng kapasiyahan kung ang pondo ay ipagpapatuloy pa rin para dito sa proyekto at mga iba pa. Bawa’t hiwalay na ulat ay dapat na kilalanin ng wasto. Sa pinakasimula ay ang mga pangunahing pangkilala ng ulat, kasama ang pamagat (yugto ng panahon at kinaroroonan ng proyekto) at ang pangalan ng may-akda. Sa katapusan naman ay ang mga pangkilala na dapat na kasali sa lahat ng dokumento. Bawa’t ulat ay dapat na mayroong: 

Ang pangalan ng (mga) may-akda at kabuuan ng ulat ay dapat na nasa panimula. Ang pagpapaliwanag ng “Ang Ulat ay tungkol sa …” ay dapat na magbanggit ng heograpya ng lugar at ng yugto ng panahon na sinaklaw sa ulat. Isama din ninyo ang inyong titulo, katungkulan at pangalan bilang may-akda.

103 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)





May mga kailangang pangkilalang patalastas na dapat ay nasa katapusan ng huling pahina ng ulat. Ilagay ang “computer file name” at “path” sa ilalim at banding kaliwa ng pahina. Gumamit ng palahudyatan tungkol sa petsa ng paglathala at ilagay iyon sa sentro ng huling guhit. Sa bandang kanan nito ay ilagay naman ang mga unang titik ng pangalan ng may-akda (sa malalaking titik), sundan ito nang letra na hiwa (/), at pagkatapos ay ang mga unang titik ng pangalan ng tagapagmakinilya (sa maliliit na titik).

Lahat ito ay mga sangkap na mahalaga sa lahat ng ulat. May limang uri ng ulat na dapat kilalanin ng mga tagapagpakilos, at magkakaiba ang mga ito sa bawa’t isa.     

Buwanang Ulat ng Kaunlaran; Ulat tungkol sa Proyekto ng Sambayanan; Karaniwang Ulat ng Tagapagpakilos; Ulat tungkol sa Paglalayag sa Larangan; at Ulat tungkol sa Pagpupulong.

Ngayon ay talakayin natin ang bawa’t isa nitong limang uri ng ulat.

Buwanang Ulat ng Kaunlaran; Ito ay anumang karaniwang ulat tungkol sa kaunlaran: buwan-buwan, tuwing ikalawang buwan, tuwing ikatlong buwan, tuwing dalawang taon, o taunan. Ang ulat ng kaunlaran ay kaiba sa ulat ng katayuan dahil itong huli ay naglalahad ng mga nangyari at kung ano ang ginawa tungkol doon sa yugto ng panahon na saklaw ng pag-uulat. Ang kaibahan ng ulat ng kaunlaran ay ang pag-uugnay ng mga aktibitad sa mga layunin. Ang pinakamahalagang pinagmumulan ng pabatid tungkol sa anumang proyekto ay ang mga karaniwang buwanang ulat ng kaunlaran, lalo na kung ang mga iyon ay naipaghanda sa tamang paraan. Kailangang malaman ng mga nagkaloob, ng mga himpilan ng nagsasakatuparan na tanggapan, ng mga namumuno ng tinutudlang pangkat, at ng mga sangay na nagsusubaybay sa proyekto at namamahala ng mga ipinagkaloob na pondo kung ano ang katayuan ng mga 104 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

aktibidad at kung gaano nakatulong ang mga iyon upang makamtan ang mga layunin ng proyekto. Ang pinakamahalagang katangihan na magagawa ninyo ay masabi ang kaibhan sa pagitan ng: Inyong mga aktibidad (pampasok), at Mga resulta ng mga aktibidad (pagbubuhos) o epekto sa tinudlang pangkat. Ang mga ulat ng kaunlaran ay maaaring magkakaiba sa kanilang ayos, kaya dapat ay ipakita ang ganitong katangian. Idibuho ninyo ang ulat nang may dalawang pamuhatan: (a) mga aktibidad, at (b) mga resulta o kaya ay sa bawa’t isang layunin ng proyekto, maglagay ng isang panig para sa (1) mga aktibidad at (2) mga resulta ng mga aktibidad. Isang karaniwang pagkakamali ng mga baguhan ay mag-akala na ang kailangan lang nilang gawin ay ang mag-ulat ng mga aktibidad. Ito ay hindi tama. Ang magaling na ulat ng kaunlaran ay hindi lamang naglalarawan ng mga aktibidad, iyon ay dapat na nagsusuri din ng resulta ng mga aktibidad. Ang pagsusuri ay dapat na sumagot sa tanong na, “Gaano kalawak na nakamit ang mga layunin ng proyekto?” Dahil hindi kayo isang baguhan, at propesyonal na, maipapakita ninyo ang inyong pagka-propesyonal sa pagbibigay ng ulat na ang kalamanan ay higit pa sa paglalarawan lamang ng mga aktibidad. Laging suriin ang mga layunin ng proyekto bago magsulat ng buwanang ulat ng kaunlaran. Kadalasan ito ay makikita sa “Dokumento ng Proyekto”. Maaari ninyong ilista ang mga layunin sa mapanuring bahagi ng inyong ulat, na ang bawa’t isa ay hiwalay na seksiyon na may sariling pangalawang pamagat, at gumawa kayo ng pagsusuri kung gaano kalawak ninyo nakamtan ang bawa’t layunin. Dapat ay ipaliwanag ninyo kung mayroon kayong layunin na hindi nakamit, at gayon din kung mayroon kayong anumang hinangad na higit pang nakamit o hindi gaanong nakamit.

Ulat tungkol sa Proyekto Ng Sambayanan; 105 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

Ang isang detalyado at mapagbidang buwanang ulat ay dapat na maglahad kung gaano kalawak na nakamit ang bawa’t layunin, ano ang mga dahilan kung bakit hindi lubusang nakamit ang anumang layunin, ano ang mga aralin na natutuhan, at mga mungkahi at dahilan tungkol sa anumang pagbabago ng layunin na kailangang gawin. Ang mapagbidang ulat ay maaaring magsama ng pabatid tungkol sa mga pangyayari at pampasok (anong mga pagkilos ang isinagawa, tingnan sa banding ibaba), nguni’t dapat na magbigay-diin sa mga pagbubuhos (resulta ng mga pagkilos na ginawa na nakatulong upang makamit ang mga hinangad na layunin). Ang atensiyon ay dapat na ipako sa dami at kinaroroonan ng mga makikinabang. Ang pinakamabuting pagsasa-ayos ng buwanang ulat ay sa pamamagitan ng mga seksiyon na katumbas sa bawa’t seksiyon ng inyong panukala. Katulad ng mapagbidang ulat, kailangan din ang ulat na tungkol sa pananalapi. Ang isang detalyado at buwanang ulat tungkol sa pananalapi ay dapat na magtala ng mga salaping natanggap at kung saan iyon nanggaling, (1) magkano ang mga nagasta na naka-lista isa-isa ayon sa kategorya ng badyet na nakalahad sa panukala, mga dahilan kung bakit gumugol nang labis o kulang, at tasasiyon ng kung gaano kagaling na nakatulong ang mga gastos sa pagtamo ng mga layunin ng proyekto. Talababa (1)

: Ang aming payo para sa organisasyon na pansambayanan ay kumuha ng mga kakayahan mula sa iba-ibang pinanggalingan. Huwag pabayaan na ang organisasyon o grupo ay maging nakaasa lamang sa isang nagkaloob.

Karaniwang Ulat ng Tagapagpakilos; Tingnan ninyo ang kaibhan sa pagitan ng ulat tungkol sa proyekto ng sambayanan at ng ulat ng tagapagpakilos sa komunidad; tandaan na ang kanilang mga layunin ay magkaiba. Ang mga layunin ng proyekto ng sambayanan ay dapat na madaling unawain, katulad nang “magtatag ng paaralan,” o kaya ay “papanumbalikin ang pinagmumulan ng tubig.” Ano ang mga layunin ng tagapagpakilos (para sa pag-uulat ng kaunlaran)? Iyon ay magkaiba sa mga 106 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

layunin ng proyekto na pang-sambayanan, kaya ang pag-uulat ng kaunlaran (kapag nakamit ang layunin) ay magiging magkaiba rin. Sa payak na pagpapahayag, ang hinangad na resulta mula sa gawain ng isang tagapagpakilos ay isang pinakilos na komunidad. Ang deskripsyon nang gawain ng tagapagpakilos ay magpakilos ng komunidad; at iyon ay sumasaklaw ng maraming simulain (halimbawa ay ang pagtatatag ng kaisahan ng buong sambayanan, pagtiyak nang pakikilahok ng kapwa mahina at hindi gaanong makabuluhan na mga pangkat, pagtatakda ng mga mahalagang bagay, pagsasanay tungkol sa pangangasiwa, pagbibigay ng lakas at pag-asa, pamumuno nang walang halong pulitika. (2) Talababa (2)

: Ang pagsisikap ay may kasangkot na tatlong mahalagang sangkap: (a) palakasin ang kamalayan, (b) pagpapakilos, at (c) pagsasanay tungkol sa pangangasiwa. Ang pagsasanay sa pangangasiwa ng sambayanan ay nagpapalakas muna ng kamalayan para sa kahalagahan ng malinaw na pananagutan; mga paraan upang ang mga kaanib sa komunidad ay makita sa sarili nila na ang mga natanggap na mapagkukunan ay tunay na tinalaga sa proyekto at hindi nalihis sa ibang mga bagay. Pagkatapos nito ang pagsasanay ay nagpapatuloy sa pagtalakay ng “Paano makakamit” ang malinaw na pananagutan tungkol sa pananalapi, ang wastong pag-iingat ng aklat-tuusan na may dalawang entrada, ang pag-uugnay ng mga resibo sa mga entrada, ang paglikha nang tama at tunay na mga ulat tungkol sa pananalapi at mga kinalabasan na ukol sa badyet. Ang sumusunod ay isang matris na nag-uugnay ng mga karaniwang layunin ng mga tagapagpakilos at kung ano ang mga dapat na isama sa kanilang mga ulat.

Talahanayan: Pag-uulat ng Layunin ng mga Tagapagpakilos Mga

Mga

Porsiyento Mga Dahilan Hinangad na Pagkilos na ng 107 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

Mga Bagay na may Impluwensi

Mga Sagabal

Resulta

Ginawa

Nakamit

Pagpupulong para Pagisahin ang Sambayanan

ipaliwanag

(tantiyahi

ang mga

n ito at

pakinabang; iulat) mga

ya Gaano

Kalawakan

kasangayon

ng

ang

kamalayan, pagkakapangk

komunidad? Kagamitan at-pangkat, Gaano

sa

kakulangan ng

kagaling ang Pagpupulon kahusayan sa tagapagpakil g,

pagsasanay

Panlipunang

os?

pagpapasigla

Pagtuturo.

Gaano Tulungan ang Komunidad upang tasahan ang kaniyang

kasangayon ang

Pagsasanay para gumawa " ng tasasiyon

komunidad? Gaano

"

"

"

"

"

"

kagaling ang

sarili

tagapagpakil os? Pam-

Gaano

Tulungan ang pasiglang

kasangayon

Komunidad

ang

pagpupulong

upang tiyakin upang ang kanilang magtakda ng

"

komunidad? Gaano

pangunahing mga

kagaling ang

suliranin

mahalagang

tagapagpakil

bagay

os?

Tulungan ang Pagsasanay Komunidad

sa

upang

pamamatnub

108 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

Gaano "

kasangayon ang

magtakda ng ay; sesyon

komunidad?

layunin at

Gaano

sa

linangin iyon pagninilay-

kagaling ang

sa mga

tagapagpakil

nilay

partikular na

os?

hangarin Gaano kasangayon

Tulungan ang Komunidad

ang

Sesyon sa

upang suriin pagninilay-

"

ang kanilang nilay

komunidad? Gaano

"

"

"

"

"

"

kagaling ang

kakayahan

tagapagpakil os?

Tulungan ang

Gaano

Komunidad

kasangayon

upang lumikha ng mga estratehiya

ang

Sesyon sa pagninilay-

"

nilay

komunidad? Gaano kagaling ang

at pumili

tagapagpakil

nang isa

os?

Tulungan ang Pagpupulong ng Komunidad

Gaano

upang

organisasyo

magtatag ng n (halalan o pinagkaisaha lupon na tagapagpatup n) 109 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

kasangayon "

ang komunidad? Gaano kagaling ang

ad

tagapagpakil

(organisasyo

os?

n na pansambayan an) at iba pa.

at iba pa.

at iba pa. at iba pa.

at iba pa.

at iba pa.

Upang malaman kung paano ang paghusga ng kinalabsan ng mga pagsisikap sa pagpapasigla ng sambayanan, sangguniin ang listahan ng mga simulain para sa pagsasakapangyarihan ng sambayanan: Mga Simulain para sa Pagpapalakas ng Sambayanan at mga paraan nang pagsukat ng kanilang mga pagbabago: Pagsukat ng Pagpapalakas ng Sambayanan.

Ulat tungkol sa Paglalayag sa Larangan; Kahit na maaari ninyong banggitin ang mga paglalayag sa larangan sa inyong mga buwanang ulat, dapat ay mag-ulat kayo nang bawa’t paglalayag sa larangan sa isang hiwalay na ulat. Ang paglalayag sa larangan ay dapat na mayroong layunin, kaya simulan ang inyong ulat sa pagpapaliwanag kung ano ang layunin niyon. Ang layunin ay dapat na magbigay-matwid sa ginawang paglalayag, kahit na hindi ninyo nakamit ang inyong hinangad. Ang layunin ay dapat rin na naka-ugnay sa isang layunin ng proyekto na naka-lista sa dokumento. Ang mga bahagi na tekniko ay maaaring ilista sa anumang maayos na paraan, mga petsa at kinaroroonan ng mga paglilibot, mga taong nakausap (pati ang kanilang mga titulo, pangalan ng sangay, oras ng pagpupulong, lugar at iba pang mga bagay-bagay), mga pook na pinuntahan, mga pagpupulong na dinaluhan. 110 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

Gumawa ng listahan na madaling mabasa, madaling maintindihan, at maiksi nguni’t ganap. Ang ulat ng paglalayag sa larangan ay dapat na magbigay-diin sa mga resulta ng paglalayag. Nakamit ba ninyo ang inyong layunin? Sa gaanong kalawakan? Bakit? Anong mga hindi inaasahan na pagmamasid ang nakita ninyo? Ano ang mga konsikuwensya ng ginawa ninyong mga pagmamasid? May napagmasdan ba kayo na nagpapahiwatig ng resulta ng mga dati nang binalak na mga aktibidad? Dapat bang baguhin ang anumang layunin ng proyekto batay sa inyong pagmamasid? May nasuri ba kayo na mga panibagong suliranin? Nagkaroon ba kayo ng mga panibagong konklusyon, sa inyong pansarili lamang o kaya ay batay sa mga talakayan sa mga tao na inyong nakatagpo o sa mga pagpupulong na inyong dinaluhan? Tiyakin lamang na iulat ninyo kung gaano kalawak ninyo nakamit ang inyong layunin bunga sa paglalayag.

Ulat tungkol sa Pagpupulong. Lahat ng pagpupulong ay dapat na mayroong layunin, at ito ay kailangang nakaugnay sa pagtatamo ng mga layunin ng proyekto. Ang mga ulat tungkol sa ganoong mga pagpupulong ay samakatuwid, nararapat na magbigay-diin sa mga layunin at malinaw na ipakita sa resulta ng pagpupulong ang mga kaunlaran patungo sa nasabing layunin. Tingnan ang Mga Pagpupulong. Ang paggamit ng walang-tiyak na tinig ay isang karaniwang mali tuwing gumagawa ng ulat tungkol sa pagpupulong. Iwasan ang mga pananalita na kagaya nang “Nabanggit doon …” o kaya ay “Napagusapan sa pagpupulong …” Gumamit lagi nang tiyak na pananalita sa pamamagitan ng pagbanggit kung sino ang nagsabi nang anumang bagay: “Nagmungkahi si Mang Otieno na tayo ay …” o kaya ay “Ang buong pulutong (maliban kay Mrs. Kapia) ay sumangayon na …” Ang paghahanda ng mga ulat na nakasulat ay isang kayamanang bahagi ng pagsasanay sa kahusayan ng pamamahala. Ang pagsusupling at pamamahagi ng mga mapagbidang ulat ay dapat na kasama sa mga panukala at kasunduan.

Ulat tungkol sa Pagsasanay: 111 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

Ang mga ulat tungkol sa pagsasanay ay mahalaga rin katulad ng mga ulat sa proyekto ng sambayanan at ulat ng mga tagapagpakilos sa larangan tungkol sa mga aktibidad. Pagkatapos ng bawa’t pagsasanay, ang tagapangasiwa (batay sa payo ng ibang mga tagatulong, at ng nakasulat na ulat ng pangunahing tagapagsanay) ay dapat na sumulat ng ulat. Ito ay hindi dapat na listahan ng mga aktibitad na nangyari. Bawa’t ulat ay kailangan na maging mapanuri, at ipako ang pag-iisip sa resulta ng mga aktibidad, at kung gaano kalawak nilang nakamit ang mga layunin ng pagsasanay. Katulad nang anumang ulat, itong ulat sa pagsasanay ay hindi dapat na magtapos sa listahan ng mga aktibidad, nguni’t dapat ay magpakita ng mga resulta na naging bunga (kalawakan nang nakamit na layunin) at anong mga aralin ang natutuhan (tungkol sa pangangasiwa ng pagsasanay, at hindi ang mga aralin na tinalakay sa pagsasanay). Tingnan ang: Paghahanda ng Pagsasanay.

Anong mga paksa ang dapat talakayin sa ulat? Minsan uli, sa mga pagsasanay ng mga tagapagpakilos, tinanong ko ang mga kalahok kung anong mga paksa ang dapat na isali sa mga ulat tungkol sa proyekto ng sambayanan. Karamihan sa kanila ay nagbigay nitong mga mungkahi:   

 



  

Karanasan, panimula; Mga Tagumpay ng Proyekto!! Bakit? (mga sanhi, dahilan): Mga Kabiguan ng Proyekto (na makamit ang mga layunin) Bakit? (mga dahilan); Ang pakikilahok ng sambayanan (sa paggawa ng kapasiyahan); Ang kontribusyon ng komunidad (mga ipinagkaloob, mga pampasok kagaya halimbawa ng gawain, buhangin, kuwarta); Mga kinakailangang pagbabago (kagaya halimbawa ng pagbabago sa mga estratehiya); Mga hindi inasahan na suliranin; Mga liksiyon na natutuhan; Mga Mungkahi (tiyakin kung para kanino).

112 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

Ang mga mungkahing ito ay isang batayan para sa magaling na listahan, na inyong magagamit para sa pagsusuri ng anumang ulat na kailangang gawin, o kaya ay sa pagtuturo ng lupon na nagsasakatuparan sa sambayanan upang magsulat ng ulat. Sa kalahatan, tandaan lagi na ang bawa’t ulat ay dapat na maghambing nang inasahan o hinangad laban sa tunay na naging resulta. Bigyang-diin ang mga resulta ng mga ginawang aktibidad kaysa paglalarawan ng mga mismong aktibidad. Para sa halimbawa ng huwarang uri ng mga ulat na nagpapakita kung saan dapat talakayin ang bawa’t isa nitong mga paksa, tingnan ang: Isang Huwarang Uri ng mga Ulat. Gayon ang mga paksa na nararapat na talakayin ng mga iba-ibang uri ng mga ulat. Bilang katapusan, narito ang ilang mga payo at pangaral para sa paghahanda nang magaling na ulat. Ang ulat ay magaling kapag (a) iyon ay nabasa at (b) iyon ay naging sanhi ng pagkilos. Paano ang pagsusulat ng magaling na ulat ? Tingnan ang Mga Mabuting Ulat. Paraan ng Pagsulat ng dokumentasyon 1. Pamagat ng Ulat 2. Pangalan ng May-akda 3. IBuod: (o kabuuan, malaking pangyayari, mga ulong balita) na nangyari sa yugto ng panahon na sakop sa ulat, o kaya ay mula sa pagkatapos ng nakaraang ulat. Dito ay dapat na talakayin ang mahalagang kabuuan ng ulat at anumang konklusyon. Ito ay huli ninyong isulat, nguni’t ilagay sa puwestong ito ng ulat. 4. Mga Pagbabago sa Paligid ng Pinagkikilusan: Ang panig na ito ay maaaring bigyan ng pamagat tungkol sa heograpya na saklaw ng ulat. Dito ay isali ang mga pangyayari na labas sa aktibidad ng proyekto nguni’t mayroong inpluensiya sa proyekto o kaya sa gawain ng mga mangagawa sa larangan (hindi sanhi sa mga aktibidad o gawain ng mga mangagawa). Mga pangyayari na labas sa aktibidad ng proyekto o mga pagbabago sa kalagayan. 5. Pag-unlad: [Ito ang pinakalaman ng ulat]: ilista dito ang bawa’t layunin o hinangad na kinalabsan; gawin itong isang sariling panig na may kanyang pamagat; pagkatapos ay isalaysay ang mga pagkilos at aktibidad na pinagsagawa o naganap na hinggil sa layunin o hinangad na kinalabsan. 6. Ipakita kung sa gaanong kalawakan nakamit ang layunin; 113 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

7. Ipaliwanag ang mga dahilan tungkol sa kalawakan ng tagumpay na nakamit (mga nakatulong na bagay); 8. Ipakita ang mga sagabal, hanggahan, dahilan kung bakit hindi nakamit ang lahat ng layunin; 9. Isalaysay ang mga aralin na natutunan. 10. Gawin lahat ito para sa bawa’t layunin. 11. Mga Mungkahi: Batay sa mga nabanggit dito, gumawa ng mga mungkahi (katulad ng ipagpatuloy o baguhin ang mga aktibidad, ipaliwanag ang dahilan at kung paano iyon gagawin); siguruhin na nilinaw ninyo kung para kanino ang inyong mga mungkahi (dapat ay matanggap nila iyon). Maaaring iba-ibang mungkahi ang gagawin para sa iba-ibang tao, pangkat o organisasyon. 12. Mga dagdag sa dokumento ng modyul: Isali ang anumang patalastas na nagdaragdag sa mga diwang nabanggit dito, lalo na ang tungkol sa dami at mga bahagi: kagaya ng dami ng milya, mga gastos, listahan ng mga pagpupulong, mga gawaan, gawain na kumunal, ang bilang at pangalan ng mga kalahok, mga talakayan ng pagpupulong, at anumang dagdag na dokumento katulad ng mga mapa o talaan. Gamitin ang datos na katatapos pag-aralan at sagutan ang mga ideya na nakalakip dito gamit ang story map tsart

GaWaiN 1: HaNAP SALITA

Panuto: Isulat ang kahulugan o mga salitang maaaring kaugnay ng salitang naratibong ulat. Manaliksik tungkol dito.

Naratibong ulat

114 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

GaWaiN 2: PAGSUSURI

1. Paano inihahanda ang isang ulat? ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ____ 2. Ano-ano ang mga Layunin; Iba-Ibang Kaalamanan Ng Ulat? ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ____ 3. Ano-ano ang dapat na idokumento sa ulat? ______________________________________________________________ __ ______________________________________________________________ __

4. Anong mga paksa ang dapat talakayin sa ulat? g. Pagpupulong ________________________________________________________ ________________________________________________________ ____ h. Pagsasanay ________________________________________________________ ________________________________________________________ ____ i. Paglalayag sa larangan ________________________________________________________ ________________________________________________________ ____

115 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

7. Bakit mahalagang idokumento ang mga kaganapan sa bawat proyekto, samahan? ______________________________________________________________ __________________________________________________

GaWaiN 3: MaNaliksik

Manaliksik tungkol SA maaring idokumento bilang proyektong gawain. 1. Pagpupulong 2. Pagsasanay 3. Paglalayag sa larangan 4. Proyekto sa klase

GaWaiN 4: PAGHAMBINGIN

Paghambingin ang naratibong ulat at dokumentasyon. Ano ang kanilang pagkakatulad at pagkakaiba? Pagkakatulad

Naratibong Ulat

Dokumentasyon

GAWAIN 5: MAGSANAY TAYO

116 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

Pagkakaiba

Manaliksik at isulat ang proseso ng pag-uulat bilang proyektong gawain. 1. Pagpupulong 2. Pagsasanay 3. Paglalayag sa larangan 4. Proyekto sa klase

C.UNAWAIN NATIN . GaWaiN 9: PAGNINILAY

PANUTO: Sagutan mo ang tsart na naglalaman ng mga kaalaman na natutuhan mo sa modyul na ito. Simulan mo na. Kapag nagbabasa

Iniisip ko

ako______________________

___________________________ ___________________________ ___________________________ ___________________________

_________________________ _________________________ ______________

Dahil_______________________________________ ____________________________________________ ____________________________________________ _________________________________

D.SUBUKIN NATIN

117 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

Pamantayan sa Pagganap: ang mga mag-aaral ay nakasusulat at nakabubuo ng Naratibong Ulat

Pamantayan sa Pagsulat ng Naratibong Ulat Kraytirya Nilalaman Sapat at maayos na sanggunian ang mga nasaliksik na impormasyon Ang mga nasaliksik na impormasyon ay lubhang mahalaga Naiisa-isa ang mahahalagang impormasyon/pangyayari sa ulat May malinaw na kuhang larawan sa bawat yugto ng ulat. Masining at sariling-likha ang ginawan pag-uulat Orihinal, napapanahon, makatotohanan, taglay ang lahat na elemento ng naratibong ulat

118 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

4

3

2

1

Aralin 11 Paksa: Paunawa/ Babala/ Anunsyo Panimula: Ang pag-aanunsyo ay isang paraan ng paglalahd ng iyong nais iparating sa tao o madla. May pagkakapareho sa anunsiyo ang babala sapagkat ito ay nagsasaad ng impormasyon ngunit ito ay nagsasaad ng mga dapat at di dapat gawin sa isang lugar lalo na sa mga pampublikong lugar- ginagamitan ito ng mga simpleng simbolo ngunit ang ilan ay pasalita. Sa araling ito, paunawa/babala/anunsyo tatalakayin ang iba’t ibang uri ng anunsyo. Kung paano ang mga ito ay ginagamit ng wasto o tama. Inaasahang sa pagtatapos mo sa araling ito ay makabubuo o makasusulat ka ng iba’t ibang uri ng anunsyo o patalastas para sa iyong napiling produkto.

MGA INAASAHANG KASANAYAN: 1. Naiisa-isa ang mga hakbang sa pagsasagawa ng mga binasang halimbawang sulating teknikalbokasyunal 2. Naililista ang mga katawagang teknikal kaugnay ng piniling anyo 3. Nakasusulat ng sulating batay sa maingat, wasto, at angkop na paggamit ng wika 4. Naisasaalang-alang ang etika sa binubuong tenikal-bokasyunal na sulatin 5. Naipapaliwanag nang pasalita sa paraang sistematiko at malinaw ang piniling anyo sa pamamagitan ng paggamit ng angkop na mga termino

ANTAS NG PAGKATUTO

A.TUKLASIN NATIN

(maaaring palitan ang mga larawan ng iba pang komersyal o isang video)

1. Ano ang iyong nakita/napanood? ____________________________________________________ 2. Para sa iyo, epektibo ba ang kanilang ginawang pag-aanunsyo? Bakit? ________________________________________________________ 119 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

B. LINANGIN NATIN PAG- AANUNSIYO AT EPEKTO NITO SA PAG KONSUMO Paanunsyo Ang paghubog at pag-impluwensya ng kaisipan ng publiko ukol sa isang produkto. Ito ay ang pagpapakilala, pagbebenta o tuwirang pag-aalok pa nga ng mga produkto, paglilingkod (services), tao, lathalain, pelikula atbp. Ito man ay sa pamamagitan ng telebisyon, radyo, magasin, flier o pampleto, dyaryo, streamer at iba pang modernong mga pamamaraan. Ang mga sumusunod ang ilan sa mga pamamaraan ng PAANUNSYO... a. Asosasyon Mga kilalang personalidad: artista, atleta at magagandang modelo ang ginagamit upang mahawa ng kanilang kasikatan ang mga produkto. b. Bandwagon Effect Layunin nito na sumang-ayon o makiisa ang isang mamimili sa desisyon ng pangkat ng mamimili. Dahil ito sa takot na hindi mapabilang sa "popular choice". c. Demonstration Effect Ito ay ang paglalahad at pagpapakita ng paraan ng paggamit at pakinabang ng produkto. d. Mga Pagpapatotoo Tumutukoy ito sa mga binitawang pahayag, pagpapatotoo, o testimonya ng mga tao hinggil sa kalidad ng nasubukang produkto. e. Ang "selling point" Ito ay ang kredibilidad o reputasyon ng mga taong nagpapatunay ng kalidad ng produkto. f. Pag-uulit-ulit Mga paanunsyong inuulit-ulit sa loob ng 15 segundo o bawat commercial break. Ang paguulit-ulit (repetition) sa pangalan at katangian ng isang produkto ay tumatatak sa isipan ng mga mamimili. g. Presyur May layunin itong madaliin ang pagpapasya ng mga mamimili. Naglalapat ng presyur (pressure) ang paanunsyo upang ang mamimili ay agarang kumonsumo h. Pag-apela sa Emosyon Gumagamit ng awa, kasiyahan, paghanga atbp emosyon sa pamamagitan ng mga modelo o larawan na babagay sa produkto. Ang paanunsyo ay gumagamit ng awa, kasiyahan, at paghanga sa paghikayat.Kapag naghihingi ng awa ang mga paanunsyo,gagamit sila ng nakahahabag na larawan ng mga tao upang mapabili ang mamimili ng kanilang produkto. i.

Paggamit ng mga Islogan

120 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

Ginagamit ang islogan upang madaling matandaan ng mga mamimili ang pangalan ng mga produkto at upang mahuli ang atensyon ng mga mamimili. Ang slogan ay maikling pahayag na hamon o tema ng isang produkto. Ginagamit ito upang madaling matandaan ang pangalan ng isang produkto o serbisyo. j. Snob Effect Hinihikayat ang mga mamimili ng gamitin ang ipinagbibiling produkto upang maging kakaiba. Ang isang tao na SNOB ay gustong maging kakaiba o hindi kabilang sa mga pangkat ng tao. Lumilikha ito ng impresyon ng "exclusivity" na maaring tugma sa pag-uugali ng mga mamimili. k. Brand Name Pagpapakilala ng katangian ng produkto tulad ng tatak at pangalan ng produkto. l. Fear Sa paraang ito ang pag-aanunsiyo ay dinadaan sa pagbibigay ng takot o pangamba sa mga mamimili na kung hindi bibilhin ang produktong iniaanunsyo ay magdudulot ito negatibo sa kanila. Halimbawa: Kapag hindi ka bumili ng deodorant whitening, ang iyong kilikili ay mangingitim at posibleng layuan ka ng ibang tao. Tungkulin ng Mamimili 1. Tungkulin ng mamimili ang pagiging responsable sa kanyang pamimili at pagdedesisyon. Upang maging responsable, kinakailangan maitakda ang sarili niyang pangangailangan at kagustuhan. 2.Tungkulin ng mamimili na suriin at siyasatin ang bibilhing produkto. Kinakailangang masiyasat ng mamimili ang produkto para sa mga sira. 3.Tungkulin ng mamimili na maipagtanggol ang sarili kung may idinudulog na hinaing. Ayon sa batas, maaaring tumukoy ang isang mamimili ng mga paraan ng pagtugon sa hinaing. 3.1. pagpapabalik ng kanyang ipinambayad (refund). 3.2. pagsasaayos sa nasirang produkto (repair) 3.3. pagpapalit ng bagong stock na isinasauling produkto (replacement) 3.4. Tungkulin ng mamimili na makilahok sa konstruktibong pagpuna sa kalidad ng mga produkto at magpalawak ng kaalaman ng mga tao sa kanilang bilang mamimili.

Gamitin ang datos na katatapos pag-aralan at sagutan ang mga ideya na nakalakip dito gamit ang story map tsart.

GaWaiN 1: SIKAT - HANAP

A.Isulat kung anong uri ng pag- aanunsyo ang tinutukoy sa bawat bilang. Piliin ang salita sa mahiwagang kahon. 121 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

Brand name bandwagon fear

_______________1. Talk ‘n Text _______________ 2. Avon _______________ 3. Globe _______________ 4. Giordano _______________ 5. Palmolive

testimonial

______________ 6. Baygon ______________ 7. Safeguard ______________ 8. Bench ______________ 9. Sun Cellular ______________ 10.Biogesic

B.Pagtapatin ang mga sumusunod: Hanay A ___1. Sa pag- aanunsyong ito gumagamit ng mga kilalang personalidad. ___ 2. Sa pag- aanunsyong ito gumagamit ng kaunting pananakot. ___ 3. Sa pag- aanunsyong ito hindi na gumagamit ng kahit ano pang pakulo. ___ 4. Sa pag- aanunsyong ito gumagamit ng maraming tao.

Hanay B a) Bandwagon b) Testimonial c) Brand Name d) Fear

GaWaiN 2: SURING NILALAMAN

1. Ano Ang anunsyo/ Patalastas/ Babala? ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ____________________________________________ 2. Ano ang pagkakaiba-iba nila? Saan ginagamit ang mga ito? ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ____________________________________________ 3. Bakit kinakailangang magkaroon ng anunsyo, patalastas kapag magbubukas ng isang establishemento gayundin kapag may bubuksan o ilalabas na bagong produkto? Ano ang epekto nito sa mamimili?

122 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ____________________________________________ 4. Sa iyong palagay, anong uri ng pag-aanunsiyo ang pinaka-epektibo sa mga mamimili? ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ____________________________________________

5. Bakit mahalagang malaman ang pulso ng mamimili sa pagtangkilik ng isang produkto? ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ____________________________________________

GaWaiN 3: MaNaliksik

Manaliksik tungkol sa mga Patalastas/ Anunsyo/ Babala na makikita sa inyong lugar . Magdala ng mga halimbawa 1. Flyers/ leaflets 2. Larawan 3. Islogan 4. Bandwagon 5. Radio/ TV/ Internet 6. Poster 7. Billboard 8. GaWaiN 4: PAGHAMBINGIN

Paghambingin ang print midya at Radio/ TV/ Internet Midya sa pag-aalok ng produkto. Paano ang kanilang pagkakatulad at pagkakaiba? Pagkakatulad

Print midya

123 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

Pagkakaiba

Radio/ Internet/ TV Midya

GawaiN 5: PAGSULAT

Magsagawa/ sumulat/ ng iba’t ibang uri ng Patalastas/ Anunsyo/ Babala na para sa inyong produkto. Magdala ng mga halimbawa a. Flyers/ leaflets b. Larawan/ Islogan c. Bandwagon d. Radio/ TV/ Internet e. Poster f. Billboard g.

C. UNAWAIN NATIN . GaWaiN 9: PAGNINILAY

HINUHA KO SAGOT KO Sagutan mo ang tsart na naglalaman ng mga kaalaman na natutuhan mo sa modyul na ito. Simulan mo na.

Natutuhan ko sa araling ito…..

124 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

Nalaman ko na …………..

Sisikapin ko pang matutunan ang mga kasanayan na ……

D. SUBUKIN NATIN

Pamantayan sa Pagganap: ang mga mag-aaral ay nakasusulat at nakabubuo ng PAUNAWA/ Babala/ Anunsyo Magsagawa/ sumulat/ ng iba’t ibang uri ng Patalastas/ Anunsyo/ Babala na para sa inyong produkto. Magdala ng mga halimbawa a. Flyers/ leaflets b. Larawan/ Islogan c. Bandwagon d. Radio/ TV/ Internet e. Poster f. Billboard Pamantayan sa Pagsulat at Pagdesinyo ng Anunsyo/ Patalastas/ babala Kraytirya 1.Angkop sa tema o paksa ang larawan 2.Ang nilalaman ay naayon sa tema 3.Nakapokus sa paksa ang isinulat at gumamit ng mga

4

125 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

3

2

1

salitang nakahihikayat at nakawiwili 4.Nakaaantig ng damdamin 5.Mahusay ang pagkakuha ng larawan at maayos ang layout.

Binabati kita at matagumpay mong natapos ang mga aralin 12.Anunsyo/ Patalastas/ babala.Sa iyong gagawing pag-aaral sa susunod na modyul, malalaman mo kung ano ang iba’t ibang uri ng Liham- Pangnegosyo. Sa pagpapatuloy mo sa susunod na aralin, inaasahan ko na nasiyahan ka sa ating pagtatagpo . Ang lahat na natutuhan mo rito ay maaari mong magamit sa susunod na aralin.

126 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

Aralin 12 Paksa: Menu ng Pagkain Panimula: Ang Aralin 12 ay nagpapatungkol sa Menu ng Pagkain. Bahagi ng aralin ang iba’t ibang dapat isaalang-alang sa paghahanda ng pagkain sa iba’t ibang sitwasyon o pagkakataon. Sa pagtatapos ng aralin, ikaw ay inaasahang makapagsusulat ng isang menu ng pagkain nang may pagsasaalang-alang sa kaangkupan, kaayusan at kagandahan ng presentasyon. Inaasahang magiging kapakipakinabang ang araling ito sa iyo dahil maaaring magamit mo ito sa pagdating ng panahon. Layunin ng aralin na matutuhan mo ang maging handa sa anumang sitwasyon kung sakaling ikaw na ang maghahanda ng plano ng pagkain sa isang oksayon.Higit sa lahat, matutuhan mo ang sumunod sa tamang proseso upang makuha mo ang kaalamang panteknikal-bokasyunal.

MGA INAASAHANG KASANAYAN: 1. Naiisa-isa

ang mga hakbang sa pagsasagawa ng mga binasang halimbawang sulating teknikal-bokasyunal 2. Naililista ang mga katawagang teknikal kaugnay ng piniling anyo 3. Nakasusulat ng sulating batay sa maingat, wasto, at angkop na paggamit ng wika 4. Naisasaalang-alang ang etika sa binubuong tenikal-bokasyunal na sulatin

127 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

ANTAS NG PAGKATUTO

A. TUKLASIN NATIN Kultura na nating mga Pilipino ang kumain sa restawrant o di kaya ay maghanda sa iba’t ibang okasyon para sa ating mga kamag-anak at kaibigan. Ikaw bilang saksi sa mga sitwasyong katulad nito, ano ang madalas mong kinakain sa bawat handaang iyong dinadaluhan?Magtala ng tig-iisa sa ibabaw ng bawat tray sa ibaba. Ipaliwanag s sa weyter kung bakit ang mga ito ang iyong madalas na kinakain sa mga okasyon at isulat ang sagot sa card na hawak ng weyter sa ibaba.

BINYAGAN

128 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

KASALAN

BERTDEYAN

PISTAHAN

Matamis na araw!Ako si Waki Anong paliwanag mo Mam/Sir?

B. LINANGIN NATIN Mapalad ang tao dahil nilikha siyang nakahanda na ang lahat ng kakailanganin sa pamumuhay sa mundo.Anuman ang kanyang gustuhin ay maaari niyang makuha sa isang iglap lamang. Hindi na siya kailangang pumunta pa sa ibang lugar upang maghanap ng makakain dahil ang lahat ng nasa kanyang paligid ay sapat na para sa kanyang pangangailangan. 129 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

Kaugnay nito, hindi na gaanong mahirap para sa mga Pilipino ang magokasyon sapagkat mabilis na lamang ang paghahanda para rito basta may badyet at sapat na panahon para sa paghahanda. Kultura na sa ating bansa ang paglalaan ng panahon para sa iba’t ibang kasiyahan o pagdiriwang, isa nang patunay ay dahil bagaman at may kahirapan sa buhay, mas nangingibabaw pa rin ang pagkamasayahin ng Pinoy.

Sa paghahanda ng pagkain para sa isang okasyon, kailangan mong pagisipang mabuti kung ano-ano ang dapat mong isaalang-alang sa pagsasagawa ntio, narito ang ilan sa maaaring makatulong sa iyong preparasyon:

1.Badyet para sa pagkain

Kailangang ito ang nauuna sa iyong listahan sapagkat dito nakasalalay kung magiging simple o magarbo ang mga pagkaing iyong ihahanda. Bukod pa rito,dapat mong iisahin kung ano ang mahalaga at hindi sa paggastos.Sikaping mailista nang maayos ang anumang lalabas nap era upang hindi ka magkaroon ng kalituhan sakaling magkaroon ka ng pagkakataong itala ito sa iyong mga gastos.

2.Tema ng gagawing pagdiriwang Bukod sa pagkain, mainam na nakagaganda ng isang okasyon kung may temang sinusunod ang dumadalo ng oksayon. Ito ang nagtatakda kung ano dapat ang maging ‘mood’ ng isang handaan.

130 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

3.Uri ng okasyong paghahandaan Kinakailngang angkop ang iyong pagkaing ihahanda sa okasyong iyong paghahandaan sapagkat ditto makikita ang kaayusan ng lahat.

4.Bisitang darating

Kung maliit lamang ang iyong badyet, hindi ka dapat mahiyang maglagay sa imbitasyon ng limitadong upuan para sa mga inaasahan mong bisita. Ito ay isang paraan para makalkula moa ng sapat na bilang ng iyong kailangang pasayahin at busugin. 5.Mga putaheng ihahanda Iba’t iba ang hilig ng mga Pilipino pagdating sa pagkain, pero nagkakaisa sila sa pagkain ng matatamis na pagkain. Madali ring magsawa sa pagkain ang mga tao kung kaya dapat kang maghanda Alamin mo kung ano ang angkop na putahe sa iyong okasyon sapagkat hindi dapat mahiwalay ang preparasyon mo sa mga ito.

Sa pagsusuri kung naisakatuparan mo ng aba ang iyong paghahandang isinagawa, narito ang ilang katanungang maaaring sumagot sa iyong nagging kalakasan at kahinaan:

1. Madali bang ihanda ang mga putahe? 2.Maayos ba ang mga kumbinasyon ng mga putahe? 3. Naisaalang-alang ba ang sustansiyang kailangan ng katawan? 4. Sapat ba ang dami ng pagkain para sa mga panauhin? 5. Angkop ba ang putahe sa oras pagganapan?

131 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

GaWaiN 1: Menu KO to!

Itala mo sa loob ng menu card kung ano-ano ang mga dapat isalang-alang sa paghahanda ng pagkain sa iab’t ibang okasyon.

132 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

GaWaiN 2: ang napansin ko…

Sa iyong sariling karanasan, ano ang mga napapansin mo sa mga handaang iyo nang dinaluhan? Magbigay ng reaksyon hinggil dito.Pumili 133 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

ka lamang ng isa upang pagtuunan ng pansin sa pagpapaliwanag.Ilagay ang sagot sa loob ng panaklob ng pagkain.

Ang napapansin ko sa tuwing dumadalo ako sa mga okasyon ay…

GaWaiN 3: MaNaliksik

Pangakatang Gawain.Bumuo ng inyong pangkat upang pag-usapan ang mga etikang maaari ninyong napapansin sa mga handaan.Itala ang mga ito sa tulong ng graphic organizer at hatiin sa positibo at negatibo ang mga ito.

134 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

Positibo

Negatibo

C. UNAWAIN NATIN . GaWaiN 9: REPLEKSIYON

Sa iyong personal na palagay, paano makatutulong ang kaalaman sa paghahanda ng pagkain kahit na ikaw ay isang mag-aaral pa lamang?Patunayan.

135 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

D.SUBUKIN NATIN Ngayong natapos mo na ang mga gawain sa aralin, pagkakataon mo nang maghanda ng pagkain para sa iba. Sa sitwasyong ito, ikaw ay naatasang manguna sa preparasyon para sa paghahanda ng mga putahe/menu para sa isang okasyon (maaaring kaarawan, kapistahan, kasalan at iba pa. Inaasahang maisasaalang-alang mo ang kaayusan at kaangkupan ng mga pagkain patungo sa paghahanda ng mga ito para sa okasyong iyong napili ayon sa mga sumusunod na konsiderasyon: A. B. C. D.

Mga sangkap Mga hakbang at proseso ng pagluluto Paraan ng paghahanda Presentasyon

Narito ang rubriks natatasa sa iyong menu: Pamantayan sa Menu ng Pagkain Kaangkupan ng pagkain sa okasyon Wastong paghahanay ng mga hakbang at proseso sa pagluluto Kaayusan/presentasyon Pagsasaalang-alang sa etika at kalinisan(hygiene) sa paghahanda ng pagkain Kabuuan

136 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

Bahagdan 25 25 30 20

100

Aralin 14 Paksa: Pagsulat ng mga Sulating sa mga Kursong TeknikalBokasyunal (Tech-Voc) Panimula: Ang Aralin 14 ay tungkol sa Pagsulat ng mga Sulating may kinalaman sa Kursong Teknikal-Bokasyunal (Tech-Voc). Bahagi ng aralin ang pag-iisa-isa sa mga termino at araling inilahad sa kabuuan ng modyul. Sa pagtatapos ng aralin,ikaw ay inaasahang makapagbubuo ng isang manwal kaugnay ng piniling kurso.Inaasahang magagamit mo ang lahat ng kaalamang itinampok sa aralin, gayundin ay makapagsulat nang may kasanayan at kahusayan batay sa teknikal-bokasyunal na pagsulat. Kabuuang layunin ng araling ito ang mapagsama-sama ang natipong kaalaman ng mga mag-aaral sa inilahad na mga gawain sa modyul na ito. Dagdag pa rito ay maiangkop ng mga mag-aaral ang kanilang pagsulat sa kursong kanilang pinagkakadalubhasaan.

MGA INAASAHANG KASANAYAN: 1. Nakabubuo ng manwal ng isang piniling sulating teknikal-bokasyunal

ANTAS NG PAGKATUTO

A. TUKLASIN NATIN Bigyan mo ng sariling pagpapakahulugan ang mga salitang makikita sa ibaba. Maaaring salita o parirala ang iyong isagot sa bawat titik ng salita.Iugnay Ito sa kalamng iyong natutuhan sa modyul sa ito.

137 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

B T

O

E

K

K

A

N

S

I

Y

K

U

A

N

L

A L

B.LINANGIN NATIN Ang Teknikal-Bokasyunal (Tech-Voc) ay akdang sinusulat kaugnay ng trabaho o gawain sa isang partikular na larangan na nagmumula sa karanasang personal, natamong edukasyong teknikal, at mga pagsasanay; hal., Teknikal na Report tungkol sa pagbuo ng Web Design.

GaWaiN 2: SALITA KO ‘TO!

138 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

Para sa iyo bilang bahagi ng modyul na ito, sagutin mo ang hinihingi ng tanong sa pamamagitan ng direksyon sa ibaba.  Bigyang kahulugan ang sumusunod na uri ng sulating teknikal-bokasyunal gamit ang sarili mong mga salita.

Liham-pangangalakal Feasibility Study

flyers dokumentasyon

anunsyo/babala/patalastas menu ng pagkain

naratibong ulat

C. UNAWAIN NATIN . GaWaiN 3: pagninilay

Nagiging matagumpay ang tao hindi lang dahil sa taas ng kanyang pinag-aralan kung hindi dahil rin sa kanyang abilidad at paggamit ng kakayahang natutuhan sa mga karanasan at pagkakataong ibinibigay sa kanya. Ngayong isa ka pa lamang mag-aaral, nararapat lamang na magkaroon ka na ng tunguhin sa iyong buhay-hinaharap at gamitin moa ng anumang natutuhan mo sa kabuuan ng modyul na ito. Sundan mo ang chart na ito para sa iyong tagumpay.

LAYUNIN

139 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

INAASAHANG TAGUMPAY

MGA HAKBANG NA GAGAWIN

BUNGA/KINALABASAN

KOMENTO

140 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

D. SUBUKIN NATIN Ito na ang pagkakataon upang ikaw naman ang magpakitang-gilas gamit ang mga natutuhan sa araling inilahad sa modyul na ito. Kailangang makabuo ka ng sulating teknikal-bokasyunal ayon sa pinili mong kurso. Narito ang rubrik upang masukat ang iyong magiging marka:

Pamantayan sa Pagsulat ng Sulating sa mga Kursong Teknikal-

Bokasyunal (Tech-Voc) Kraytirya

Napakahusay Mahusay 4 3

Lahat ng kaisipang nais na ipahatid ay nakapaloob sa Sulating sa mga Kursong Teknikal-Bokasyunal Wasto ang pagkakahanay hanay ng datos at larawan Sulating sa mga Kursong TeknikalBokasyunal May pagkakaisa, payak, maikli at magkakaugnay ang diwa ng Sulating sa mga Kursong TeknikalBokasyunal 141 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

Katamtaman Nagsisimula pa 2 lamang 1

Makikita kaagad ang mensahe ng Sulating sa mga Kursong TeknikalBokasyunal Angkop ang mga larawan na inilagay Sulating sa mga Kursong TeknikalBokasyunal Gumamit ng wastong gramatika

Binabati kita at matagumpay mong natapos ang mga aralin 14. Manwal ng Teknikal-Bokasyunal (Tech-Voc)Sa iyong gagawing pag-aaral sa susunod na modyul, malalaman mo kung ano ang iba’t ibang uri ng Liham- Pangnegosyo. Sa pagpapatuloy mo sa susunod na aralin, inaasahan ko na nasiyahan ka sa ating pagtatagpo . Ang lahat na natutuhan mo rito ay maaari mong magamit sa susunod na aralin

GLOSARYO

Kakayahang Diskorsal – Kakayahang pangkomunikasyon na naipapakita sa kasanayan at pagpapahayag ng idea sa loob ng isang kontekstong pasulat, pasalita, biswal, at birtwal; hal., interbyu Kakayahang Istratedyik – kakayahang pangkomunikasyon na naipapakita sa kaalaman sa angkop, wasto at mabisang istratehiya upang magpatuloy ang komunikasyon sa kabila ng problema o aberya (hal., nalimutang salita, paksa, dialam na impormasyon, atbp.). Naisasagawa ito sa pammagitan ng mga cohesive device gaya ng ellipsis (…. Sa pasulat na anyo), pag-uulit ng salita; pagbibigay ng sinonim, mga salitang gaya ng kuwan, ano, ah, atbp.) Kakayahang Linggwistik – Kakayahan at kaalamang pangkomunikasyon na naipapakita sa kasanayan sa gramatikal o istruktural na paggamit ng wika; hal., paggamit ng angkop at wastong pangungusap 142 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

Kakayahang Sosyolinggwistik – Kakayahang pangkomunikasyon na naipapakita sa pamamagitan ng kaalaman sa angkop na gamit ng wika nang naayon sa sino ang kausap, ano ang pinag- uusapan, paano, kailan, saan. Hal., ang paraan ng pakikipag-usap, gayundin ang mga salita, pahayag, atbp. na ginagamit ng isang mag-aaral sa kanyang guro (pormal, magalang, atbp.) ay iba kaysa sa ginagamit niya sa kabarkada (impormal, personal atbp.) Sulating Teknikal-Bokasyunal – Akdang sinusulat kaugnay ng trabaho o gawain sa isang partikular na larangan na nagmumula sa karanasang personal, natamong edukasyong teknikal, at mga pagsasanay; hal., Teknikal na Report tungkol sa pagbuo ng Web Design

143 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

Sanggunian: Amber, Scoot W.(2000). Justify Your Project With a Feasibility Study. http://www106.ibm.com/developerworks/library/tip-justify/. June 6, 2001, date accessed. BizMove.com. (2001). Business Plan Guidelines. http:// www.bizmove.cxom/topics/business-plan.htm. Sinilip June 6, 2015. Chua, Johannes L., Panahon, Kasaysayan at Lipunan (Ekonomiks) Ikalawang Edisyon, DIWA Publishing House. Comer, Jerry C. Guest Column:Elements of a Strategic Market Plan. http:// bcn.boulder.co.us/business/BCBR/1995/may/market2.htm. Sinilip June 6, 2015 De Leon, Zenaida M. et. al. (2004), Ekonomiks Pagsulong at Pag-unlad, VPHI Mateo, Grace Estela C. et. al., Ekonomiks Mga Konsepto at Aplikasyon (2012), VPHI Nolasco, Libertty I. et. Al. , Ekonomiks: Mga Konsepto, Applikasyon at Isyu, VPHI Morningstar Investing Classroom, Course 106: a Tour Through the Income Statement. http://news.morningstar.com/classroom/article/ 0,3163,29691,00.html. Sinilip June 8, 2015 Villaverde, Sharon A., (2013) Moog 8, Pisara Publishing, Tagaytay, City. http://www.deped.gov.ph/sites/default/files/SHS%20Applied_Filipino%20%28Tec h-Voc%29%20CG.pdf, Sinilip Hunyo 6, 2015 https://www.facebook.com/permalink.php?id=669314643092399&story_fbid=671 665472857316, Sinilip Hunyo 6, 2015 http://www.slideshare.net/drintotsky/uri-ng-pagsulat-13582540?related=1 Hunyo 6, 2015 https://prezi.com/hkcyl55myh2e/pagsulat-teknikal/ Sinilip Hunyo 6, 2015 http://www.aart.us.com/marketing-materials.html Sinilip Hunyo 7, 2015

144 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

Sinilip

http://tl.wikipedia.org/wiki/Pamimil, Sinilip Hunyo 7, 2015 http://www.buhayofw.com/financial-advice/business-investments/paanomagsimula-ng-isang-negosyo-ang-business-plan-51dd5dbb5e0d7#.VXM1zMqqko, Sinilip Hunyo 7, 2015 http://www.filipinosocietyinlofoten.com/blog/2011/07/05/PAG-OORGANISA-NGPUL0NG-ORGANIZING-THE-MEETING.aspx , Sinilip Hunyo 7, 2015 https://prezi.com/1riu6vihxusf/mga-uri-ng-pagsulat/ , Sinilip Hunyo 7, 2015 http://www.cbo-eco.ca/en/index.cfm/managing/marketing/marketing-planoutline/?lang=tglSinilip Hunyo 10, 2015 https://prezi.com/gypc3ad417el/paggamit-ng-ibat-ibang-sistema-ngdokumentasyon/ Sinilip Hunyo 11, 2015 http://cec.vcn.bc.ca/mpfc/modules/rep-mott.htm Sinilip Hunyo 13, 2015 Filipino Cuisine. Wikipedia.org. (Hinango noong 22 December 2009). Adobo. Carinderia.net. (Hinango noong Hunyo 14, 2015). Tastes of the Philippines. Suite101.com (Hinango noong 22 December 2009). Adobo, The National Meal of the Philippines – Culinary Essay. Freeonlineresearchpapers.com. ((Hinango noong Hunyo 14, 2015). Kare-kare Philippines Food. Style.com. (Hinango noong Hunyo 14, 2015). Kare-Kare. Pinoycook.net. (Hinango noong Hunyo 14, 2015). The Best Lechon in the Philippines. Marketmanila.com. (Hinango noong Hunyo 14, 2015). Lechon – Philippines’ Favorite Delicacy. Philippinesinsider.com. (Hinango noong Hunyo 14, 2015). Recipe for Filipino Menudo. Tagaloglang.com. (Hinango noong Hunyo 14, 2015). Spicy Beef Kaldereta. Pinoycook.net. (Hinango noong Hunyo 14, 2015). Tinapang Bangus. Alaminoscity.gov.ph. (Hinango noong Hunyo 14, 2015).

145 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

http://fil.wikipilipinas.org/index.php/10_Pinakapaboritong_Pagkaing_Pinoy (Hinango noong Hunyo 14, 2015). http://www.slideshare.net/sirarnelPHhistory/aralin-11-negosyo-atpagaanunsiyo?related=2, (Hinango noong Hunyo 14, 2015). Villavicencio, Victoria B., et al. Sining ng Pagbasa at Pagsulat sa Iba’t Ibang Disiplina, MMRC Publication, Caloocan City 2003 Cabarteja, Domingo M., et al. Pagbasa at Pagsulat sa Masining na Pananaliksik, St. Andrew Publishing House, Bulacan 2009 Internet: Google.com https://www.google.com.ph/search?q=leaflets&biw=1366&bih=667&source=lnms&tbm=i sch&sa=X&ved=0ahUKEwjZj9DVscrKAhXhr6YKHdz5Di84ChD8BQgGKAE#imgdii=qw4 v1cAyTxAK-M%3A%3Bqw4v1cAyTxAK-M%3A%3BpipoOouoOnkRM%3A&imgrc=qw4v1cAyTxAK-M%3A (leaflets) https://prezi.com/1riu6vihxusf/mga-uri-ng-pagsulat/ (katitikan ng pulong)

http://www.filipinosocietyinlofoten.com/blog/2011/07/05/PAG-OORGANISA-NGPUL0NG-ORGANIZING-THE-MEETING.aspx (katitikan ng pulong) https://www.google.com.ph/?gfe_rd=cr&ei=KeqoVsW9Ku25mgWayYDgBQ#q=promo+ materials (Promo Materials)

http://iamrose09812.blogspot.com/2012/03/katangian-ng-pananalikisiksistematiko.html (Hinango noong Hunyo 14, 2015). http://tl.wikipedia.org/wiki/Estilong_APA (Hinango noong Hunyo 14, 2015).

http://cec.vcn.bc.ca/mpfc/indextt.htm. Sinilip Enero 27, 2016 http://cec.vcn.bc.ca/mpfc/modules/rep-hwtt.htm. Sinilip Enero 27, 2016 http://cec.vcn.bc.ca/mpfc/modules/rep-mott.htm. Sinilip Enero 27, 2016 http://www.slideshare.net/allanortiz/pag-uulat-updated. Sinilip Enero 25, 2016

146 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)

https://prezi.com/rn-fsiuzzdsu/paanunsyo-at-epekto-nito-sa-pagkonsumo/ Sinilip Enero 26, 2016 https://prezi.com/kkapthvou3jw/paanunsyo-at-epekto-nito-sa-pagkonsumo/ Sinilip Enero 26, 2016 http://fil.wikipilipinas.org/index.php/Pag-aanunsyo Sinilip Enero 27, 2016 Austero, Cecilia S. et. al.,Pagbasa at Pagsulat Tungo sa Pananaliksik. (2013). Sta. Mesa Manila: Rajah Publishing House

147 | P a h i n a Filipino sa Piling Larangan (TechVoc)