Eindverslag 4

Meesterproefverslag Paddenstoelens(t)oep Een stoep voor en door de buurt Meryem Maskouri Ricco Zeegelaar Ravi Pahladsingh Kris Sturkenboom 6 VWO Technasium Onderzoek en Ontwerp Calandlyceum Amsterdam 25 maart 2019 Onder begeleiding van: Opdrachtgever: Peter Both Paddenstoelenexpert: Wil Sturkenboom Profielwerkstukbegeleider: Petra van Reenen Meesterproefbegeleider: Gerard van Soelen

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 1

Veelvoorkomende begrippen Het Technasium is een onderwijsvorm in Nederland voor vwo en havo. Centraal in deze onderwijsvorm staan de bètavakken. O&O is een afkorting voor onderzoek en ontwerp, het extra vak dat op het Technasium wordt onderwezen. De meesterproef is het laatste project van een Technasiumleerling in de zesde klas, waarin alle competenties die in de voorgaande jaren zijn aangeleerd, kunnen worden toegepast. Het project duurt een heel schooljaar. De leerlingen, de groep en andere woorden die daarmee overeenkomen staan voor het groepje dat het O&O-project uitvoert, bestaande uit Meryem Maskouri, Ricco Zeegelaar, Ravi Pahladsingh en Kris Sturkenboom. KWh staat voor kiloWattuur.

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 2

Voorwoord Voor het tot stand komen van dit onderzoek wil de groep verschillende mensen bedanken. Allereerst natuurlijk de opdrachtgever, Peter Both. In eerste instantie voor het beschikbaar stellen van de opdracht, maar ook voor al zijn adviezen, contacten en uitnodigingen om ontzettend leuke events te bezoeken. Tevens wil de groep mevrouw Van Reenen en meneer Van Soelen bedanken die veel hebben geholpen bij het maken van het profielwerkstuk en het eindverslag. Ten slotte wil de groep de experts Wil Sturkenboom en Wouter Hassing bedanken voor hun bijdrage aan het biologisch onderzoek.

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 3

Inleiding Amsterdam Nieuw-West. Zeker niet het paradepaardje van Amsterdam. Niet alleen is het gemiddelde inkomen in dit stadsdeel lager dan in andere delen van Amsterdam, ook zijn de mensen er gemiddeld minder hoogopgeleid.​1 Er zijn veel eenzame mensen en er is weinig sociale cohesie. Midden in Amsterdam Nieuw-West heeft Pakhuis de Zwijger, een Amsterdams debatcentrum, haar pop-up dependance geopend in april 2018.​2 De naam is New Metropolis. Het doel van deze plek: In samenwerking met mensen en organisaties uit het stadsdeel de discussie aangaan en mooie dingen creëren.​3 Op deze manier wordt het redelijk intellectuele debat over de toekomst van Amsterdam ook toegankelijk voor de gemiddeld lager opgeleide bewoner van Nieuw-West en richt het debat zich niet alleen maar op de toekomst van het ‘mooie’ deel van Amsterdam, maar richt het zich ook op wijken als Osdorp. Vlak voor New Metropolis aan de Burgemeester Rendorpstraat is een grote, lege, betonnen stoep. Een voorbeeld van een van de minder mooie dingen van Amsterdam Nieuw-West die makkelijk te verhelpen zijn,en een goede mogelijkheid voor New Metropolis om een positieve bijdrage te kunnen leveren aan de buurt. Door op de stoep iets neer te zetten waarbij de samenwerking van buurtbewoners wordt gestimuleerd, zou de sociale cohesie in Amsterdam Nieuw-West kunnen worden vergroot. Een groep 6VWO-leerlingen van het Technasium van het Calandlyceum gaat tijdens de meesterproef werken aan deze stoep. De opdrachtgever hiervan is Pakhuis de Zwijger. Dit is een culturele organisatie die sinds 2006 de functie heeft van hét onafhankelijke platform van en voor Amsterdam.​4 Peter Both werkt als projectleider en programmamaker bij New Metropolis. Meneer Both zal tevens fungeren als vertegenwoordiger van het Pakhuis tijdens het project. Peter Boths projecten zijn voornamelijk gericht op jongeren. Hij heeft een Bachelor of Science (BSc) in bestuurs- en organisatiewetenschap, en een master in sociologie.​5 6​ ​De opdracht die de groep van Peter Both heeft gekregen is het ontwerpen van een kleine paddenstoelenkwekerij die gebruikt kan worden om de buurt meer bijeen te brengen. Het is aan de groep de taak om dit idee helemaal uit te werken. In hoofdstuk 1 tot en met 4 staat het profielwerkstuk; het vooronderzoek voor de meesterproef. De onderzoeksvraag die daarbij centraal staat is: “Op welke manier kan het plaatsen van de paddenstoelenkwekerij mogelijk worden gemaakt?” Vanaf hoofdstuk 5 worden de resultaten uit het onderzoek toegepast om het ontwerp vorm te geven.

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 4

Samenvatting In dit eindverslag staat het onderzoek beschreven dat nodig is ter voorbereiding op de meesterproef en de meesterproef zelf. Het profielwerkstuk is grofweg te verdelen in vier onderdelen: het maatschappelijk onderzoek, het biologisch onderzoek, het onderzoek omtrent regelgeving en tot slot een deel over hoe de groep de uit het profielwerkstuk verzamelde informatie zal gebruiken bij de meesterproef. In het eerste deel wordt het maatschappelijk onderzoek naar sociale cohesie binnen Geuzenveld-Slotermeer beschreven. Hieruit wordt geconcludeerd dat de bewoners van dit gebied behoefte hebben aan meer sociale cohesie, maar niet denken dat een paddenstoelenkwekerij hiervoor nodig is. In het biologisch onderzoek staat voornamelijk beschreven welke paddenstoel het meest geschikt is voor de paddenstoelen- kwekerij en hoe deze het best geteeld kan worden. De groep concludeert aan de hand van de uitkomst van het biologisch onderzoek dat de gewone oesterzwam de meest geschikte optie is, en dat koffiedik het best kan worden gebruikt voor de teelt, omdat op die manier de buurt erbij betrokken wordt. De bewoners kunnen immers door het inleveren van koffiedik een rol hebben in het telen van de paddestoelen. In het derde deel wordt er gekeken naar de regelgeving omtrent het plaatsen van een paddenstoelenkwekerij. Het bleek dat er geen specifieke vergunningen waren voor de buurtkwekerij, maar dat er wel veel regels waren waar de paddenstoelenkwekerij aan moet voldoen. Daarnaast bleek dat voor het telen van paddenstoelen geen vergunningen nodig waren en dat de controle op de voedselveiligheid achteraf plaatsvindt. Bij hoofdstuk 5 gaat het profielwerkstuk over in de meesterproef. De meesterproef bestaat evenals het profielwerkstuk uit vier delen: de vormgeving van de paddenstoelenkwekerij, het calculeren van de kosten, het betrekken van de buurt bij de realisatie van de kwekerij en ten slotte een evaluatie en aanbeveling. In het eerste deel van de meesterproef wordt het ontwerp van de paddenstoelenkwekerij beschreven en hoe dat ontwerp tot stand is gekomen. Er zijn 2D-ontwerpen en een 3D-ontwerp opgeleverd. De ontwerpfase wordt afgesloten door een maquette. In het volgende deel worden de benodigdheden voor de kwekerij op een rijtje gezet door middel van berekeningen. Er is rekening gehouden met de bouwmaterialen en kosten voor meubilair en machinerie. Bovendien is de hoeveelheid benodigde energie en grondstoffen berekend. Dit deel wordt afgesloten met een berekening van de hoeveelheid arbeidsuren. In het derde deel wordt de verdeling van arbeid aangekaart. Zo wordt er beschreven hoe de buurt een rol speelt bij de werking van de kwekerij. Ook staat er een educatieprogramma beschreven en een eventuele samenwerking met bedrijven. In het laatste deel wordt het hele project geëvalueerd en wordt er tot slot een aanbeveling gedaan voor het toekomstig gebruik van de paddenstoelenkwekerij.

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 5

Inhoudsopgave Voorwoord

3

Inleiding

4

Samenvatting

5

Inhoudsopgave

6

Hoofdstuk 1 - Onderzoeksvraag

11

1.1 Deelonderzoek 1 - Maatschappelijk onderzoek

11

1.2 Deelonderzoek 2 - Biologisch onderzoek

11

1.3 Deelonderzoek 3 - Onderzoek naar regelgeving

11

Hoofdstuk 2 - Maatschappelijk onderzoek

12

2.1 Inleiding

12

2.2 Literatuur

13

2.3 Onderzoeksvraag en hypothese

16

2.5 Resultaten

21

2.6 Conclusie

22

Hoofdstuk 3 - Biologisch onderzoek

24

3.1 Fungi

24

3.2 Paddenstoelensoort

28

3.3 Gewone oesterzwam

33

3.4 Grondstoffen

36

3.5 Mogelijke obstakels

41

3.6 Experiment

42

Hoofdstuk 4 - Onderzoek omtrent regelgeving

44

4.1 Inleiding

44

4.2 Regelgeving omtrent ruimtegebruik

44

4.3 Regelgeving omtrent voedselteelt

48

Hoofdstuk 5 - Design

51

5.1 Inleiding

51

5.2 Oriëntatie op het ontwerp

51

5.3 Definitief ontwerp

56

5.4 Maquette

61

Hoofdstuk 6 - Materialisering

63

6.1 Inleiding

63

6.2 Materiaalgebruik

63

6.3 Energie

66

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 6

6.4 Conclusie Hoofdstuk 7 - Communicatie

67 69

7.1 Inleiding

69

7.2 Communicatie over het ontwerp

69

7.3 Communicatie over de paddenstoelenkwekerij

69

7.4 Advies samenwerking

72

7.5 Conclusie

74

Hoofdstuk 8 - Discussie

75

Hoofdstuk 9 - Conclusie en aanbeveling

76

Bronnenlijst

78

Bijlage

89

Bijlage 1 - Enquêtevragen

89

Bijlage 2 - Resultaten van de enquête

92

Vraag 1 t/m 11

92

Vraag 12 t/m 22

95

Bijlage 3 - Transcript interview expert

99

Bijlage 4 - Ontwerpen kinderen Mundus College

103

Bijlage 5 - Aantekeningen bijeenkomst buurt

103

Bijlage 6 - Ontwerpformulier

110

Bijlage 7 - Logboek

111

Bijlage 8 - Volledige inhoudsopgave

111

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 7

Hoofdstuk 1 - Onderzoeksvraag De algemene onderzoeksvraag die in dit profielwerkstuk is uitgewerkt luidt: ‘’Op welke manier kan het plaatsen van de paddenstoelenkwekerij mogelijk worden gemaakt?’’ Deze onderzoeksvraag wordt opgesplitst in drie deelonderzoeksvragen, die los van elkaar worden uitgewerkt in de verschillende hoofdstukken in dit profielwerkstuk. De onderzoeken zijn alledrie kwantitatieve onderzoeken.

1.1 Deelonderzoek 1 - Maatschappelijk onderzoek De onderzoeksvraag van het eerste deel van het profielwerkstuk luidt: ‘’Hoe ervaren inwoners van Geuzenveld-Slotermeer de sociale cohesie in hun wijk en hoe groot is de behoefte aan de paddenstoelenkwekerij?’’ Deze onderzoeksvraag wordt uitgewerkt door het doen van een maatschappelijk onderzoek, waarvan de uitwerking en resultaten in hoofdstuk 2 te lezen zijn.

1.2 Deelonderzoek 2 - Biologisch onderzoek De tweede onderzoeksvraag in dit profielwerkstuk is: ‘’Welke paddenstoel is het meest geschikt voor een kleine paddenstoelenkwekerij in de buurt en onder welke omstandigheden groeit deze paddenstoel?’’ Dit onderzoek focust zich voornamelijk op het biologische deel van de paddenstoelenkwekerij. Het onderzoek is helemaal uitgeschreven in hoofdstuk 3.

1.3 Deelonderzoek 3 - Onderzoek naar regelgeving Het derde onderzoek van het profielwerkstuk focust zich op de regel- en wetgeving rondom het plaatsen van een paddenstoelenkwekerij en het telen van paddenstoelen. De onderzoeksvraag is: ‘’Wat is de regelgeving omtrent het plaatsen van een paddenstoelenkwekerij in de openbare ruimte en het telen van paddenstoelen?’’ De verdere uitwerking van deze onderzoeksvraag staat in hoofdstuk 4.

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 8

Hoofdstuk 2 - Maatschappelijk onderzoek 2.1 Inleiding Een fijne woonomgeving is voor veel mensen een belangrijk ideaal. Je kinderen moeten lekker buiten kunnen spelen en als het moet wil je op je buren terug kunnen vallen. Verbondenheid en vertrouwen in een buurt zijn belangrijk, omdat ze een grote impact hebben op het dagelijks leven van bijna iedereen in Nederland. Een goed woord om dit mee aan te duiden is sociale cohesie. Sociale cohesie is de mate waarin mensen in een gegeven sociaal verband relaties met elkaar onderhouden die gekenmerkt worden door onderlinge steun en positieve gevoelens.​7 ​Sociale cohesie is dus de ‘lijm’ die een samenleving bij elkaar houdt. Vaak heeft sociale cohesie een positieve uitwerking. Zo bevordert het integratie en geeft het mensen het gevoel dat ze ergens bij horen. Het kan echter ook een negatief gevolg hebben. Er kunnen meer spanningen ontstaan als er sprake is van veel sociale cohesie.​8 Sociale cohesie bestaat op meerdere schaalniveaus. Het kan zich afspelen binnen een werkomgeving, wijk, familie, land enzovoort.​9 Sociale cohesie bestaat uit drie componenten. Allereerst wordt er gekeken naar de mate van sociale participatie (gedragscomponent). In hoeverre zijn de buurtbewoners bij de buurt betrokken. Doen ze mee in de wijk, participeren ze aan buurtactiviteiten of doen ze vrijwilligerswerk in de buurt.​10 De tweede component is de mate van gelijkwaardige opvattingen over normen en waarden (normen- en waardencomponent). Men kijkt of de normen en waarden van buurtbewoners overeenkomen, of dat ze totaal anders zijn. De derde en laatste component is de identificatie met de buurt.​11 Omdat er in dit project een ontwerp wordt gemaakt bij een concept waar buurtbewoners bij betrokken gaan worden, kan er worden gesteld dat het ontwerp deels gebruikt gaat worden om de sociale cohesie in de buurt te verbeteren. Buurtbewoners moeten meer samen gaan doen, en een paddenstoelenkwekerij kan daar een goede mogelijkheid voor zijn. Omdat het belangrijk is om de situatie in de buurt te kennen voordat er een ontwerp wordt gemaakt, wordt er in dit maatschappelijk onderzoek gekeken naar de huidige sociale cohesie in Geuzenveld-Slotermeer en wordt er onderzocht hoe aanwezig de vraag naar de paddenstoelenkwekerij daadwerkelijk is. Dit wordt gedaan in een kwantitatief onderzoek.

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 9

2.2 Literatuur Voordat het onderzoek wordt verricht door de groep, is het belangrijk om wat meer kennis te hebben over sociale cohesie. Hierbij wordt gekeken naar sociale bindingen in Nederland, waarna steeds meer wordt ingezoomd op de buurt die is onderzocht. Tevens wordt er gekeken hoe andere wetenschappers sociale cohesie hebben onderzocht, zodat er later in het onderzoek een goede onderzoeksmethode kan worden vastgesteld.

2.2.1 Hoe groot is de sociale cohesie in Nederland? De Nederlandse sociale cohesie is vrij groot vergeleken met die van andere Europese landen. Onder Nederlanders is er veel vertrouwen in de medemens, Nederlanders ontmoeten veel vrienden en doen vaak vrijwilligerswerk. Alleen op politiek vlak participeren Nederlanders niet zo heel veel. Zo zijn ze weinig bereid om politieke acties te ondernemen.​12 Rond 1960 was de Nederlandse sociale cohesie ontzettend groot. De verzuiling destijds zorgde voor een collectivistische samenleving waarin mensen elkaar vertrouwden en veel participeerden in hun omgeving. Sinds de individualisering is deze sociale cohesie afgenomen, en dat is voornamelijk te zien in grote steden als Amsterdam.

2.2.2 Hoe groot is de sociale cohesie in Amsterdam? In Amsterdam is een vrij kleine sociale cohesie vergeleken met de rest van Nederland. Zowel op het vertrouwen in de medeburger, het wekelijks burencontact en vrijwilligerswerk scoort het gebied Groot-Amsterdam lager dan andere gebieden in Nederland.​13 Dit kan meerdere oorzaken hebben. Allereerst kan het te maken hebben met culturele verschillen. In Amsterdam wonen nu eenmaal andere mensen dan in Friesland, die op een andere manier met elkaar omgaan. Het wonen in een stad heeft invloed op deze omgangswijze. Omdat het leven in een stad individualistisch is (in tegenstelling tot de vaak collectivistische dorpen), is de sociale cohesie automatisch minder groot. Veel mensen kiezen ervoor om in de stad te leven, zodat ze bepaalde vormen van contact en verbinding kunnen vermijden. Multiculturaliteit is vooral te vinden in grote steden, waar anonimiteit vaak leidt tot een lage sociale cohesie.​14 ​Toch zijn veel steden bezig om de sociale cohesie te vergroten. Zo zegt de PvdA in Leiden dat sociale cohesie belangrijk is binnen een wijk​15 ​en wil de VVD meer sociale cohesie in Rotterdam door sociale ondernemers financieel te steunen.​16 ​In 2007 ging Amsterdam enthousiast aan de slag met een regisseur voor sociale samenhang​17​, maar ook in andere projecten komt de behoefte om de sociale cohesie te vergroten naar voren. Zo is er al een project bezig in Amsterdam Nieuw-West dat zich richt op het beter inrichten van stoepen zodat de sociale bindingen in de buurt vergroot kunnen worden​18 en worden er Wormenhotels op straat neergezet zodat de buurtbewoners zelf compost kunnen maken.​19

2.2.3 Hoe groot is de sociale cohesie in Geuzenveld-Slotermeer? Vergeleken met andere buurten is er in Amsterdam Nieuw-West weinig sociale cohesie. Er zijn veel spanningen tussen bevolkingsgroepen, met name in Geuzenveld.​20 Van de 45.000 inwoners van Geuzenveld-Slotermeer heeft 63% een migratie-achtergrond.​21 Niet-westerse mensen met een migratie-achtergrond gaan over het algemeen minder naar de stembus en hebben minder vertrouwen in andere mensen. Wel hebben ze meer contact met vrienden, Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 10

familie en buren. Mensen in Geuzenveld-Slotermeer participeren, in vergelijking met de rest van Amsterdam, heel weinig. Het gemiddelde cijfer dat wordt gegeven voor de betrokkenheid van de buurtbewoners is een 5.6. Zo doet maar 29% van de mensen wel eens vrijwilligerswerk (versus 35% in Amsterdam en 45% in heel Nederland).​22 Ook zijn veel minder mensen lid van een vereniging. Een hoge participatiegraad is wel te zien als er wordt gekeken naar het geloof. In Geuzenveld-Slotermeer is meer dan de helft van de mensen gelovig en gaat 35% wel eens naar een gebedshuis. In heel Amsterdam is dit maar 18%. Veel van het contact zal dus binnen die gebedshuizen plaatsvinden. In Geuzenveld-Slotermeer zijn 19.100 woningen. Bewoners geven gemiddeld een 6.2 voor het aanzicht van de omgeving, en geven de gemeente een nog lagere score als het aankomt op het onderhoud van de straat en stoepen (5.8). Van de inwoners vindt 28% dat de buurt achteruit is gegaan en geven ze een 5.7 voor het vertrouwen dat ze hebben in de potentiële ontwikkeling van de buurt. Al met al zijn ze tamelijk ontevreden met de buurt en geven ze het totaal gemiddeld een 6.3.​23

2.2.4 Hoe meet men sociale cohesie? Het meten van sociale cohesie is ontzettend ingewikkeld. Allereerst zijn er ontelbare factoren die sociale cohesie bepalen. In een onderzoek zouden nooit al deze indicatoren onderzocht kunnen worden. Daarnaast is het grootste deel van de indicatoren onmeetbaar. Om de sociale cohesie in een buurt te kunnen bepalen is de perceptie van de buurtbewoners nodig, maar die is altijd afhankelijk van het referentiekader.​24 Het referentiekader is het geheel van persoonlijke waarden, normen, standpunten, kennis en ervaringen dat van invloed is op de subjectieve waarneming van gebeurtenissen en verschijnselen en is dus individueel afhankelijk.​25 Zo is een indicator van sociale cohesie ‘vertrouwen’, maar is het meten van ‘vertrouwen’ praktisch onmogelijk, omdat alle mensen vertrouwen op een andere manier ervaren. Toch zijn er meerdere methodes ontwikkeld om sociale cohesie zo goed mogelijk te kunnen meten. Het is namelijk een interessant fenomeen en de grootte ervan kan veel gevolgen hebben voor een omgeving. De twee meest voorkomende en meest voor de hand liggende methodes om sociale cohesie te meten, zijn het meten van vertrouwen en het meten van participatie.​26 Participatie is de betrokkenheid bij de buurt. In hoeverre hebben buurtbewoners contact met elkaar, zijn er buurthuizen, woonorganisaties, enzovoort.​27 Vertrouwen is een stuk lastiger te meten. Het is, net als sociale cohesie, een relatief vaag en lastig te meten begrip. Volgens James Coleman (1926 - 1995)​28 is vertrouwen het gedrag dat iemand vertoont wanneer diegene het gevoel heeft dat hij of zij dingen vrij aan een ander kan overdragen zonder de acties van diegene te besturen.​29 In de General Social Study, een grote sociologische enquête die al sinds 1972 wordt afgenomen,​30 wordt vertrouwen onderzocht met de vraag: ‘’Zou u zeggen dat de meeste mensen over het algemeen vertrouwd kunnen worden, of dat u maar niet te voorzichtig kan zijn in het omgaan met mensen?’’.​31 Op deze vraagstelling is echter veel kritiek. Vertrouwen en sociale cohesie in het algemeen zouden gemeten moeten worden door observatie van gedrag.​32 Bijvoorbeeld door het doen van participerende observatie waarbij men of de in deel 1 genoemde componenten van sociale cohesie aanwezig zijn in een samenleving.​33

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 11

2.2.4.1 Conclusie Om representativiteit en betrouwbaarheid te garanderen is het makkelijker om in een onderzoek te kijken naar de mening van de buurtbewoners over de sociale cohesie, en niet naar de sociale cohesie zelf. Dit omdat het meten van sociale cohesie praktisch onmogelijk is door de selectieve perceptie van mensen. In een onderzoek naar sociale cohesie zou gekeken moeten worden naar het vertrouwen van buurtbewoners in elkaar en naar de participatie van buurtbewoners. Om een zo representatief mogelijk beeld te krijgen van de sociale cohesie moet het gedrag van buurtbewoners ook worden bestudeerd door middel van een observatie en niet in een enquête. Bij deze observatie moet gekeken worden naar participatie in de buurt, gedeelde normen en waarden en identificatie met buurtbewoners. Zo is het onderzoek minder beïnvloedbaar voor de interpretatie van de buurtbewoners zelf en is het dus meer betrouwbaar.

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 12

2.3 Onderzoeksvraag en hypothese 2.3.1 Onderzoeksvraag De algemene onderzoeksvraag in dit onderzoek is: ‘’Hoe ervaren inwoners van Geuzenveld-Slotermeer de sociale cohesie in hun wijk en hoe groot is de behoefte aan de paddenstoelenkwekerij?’’ Deze onderzoeksvraag bestaat uit twee verschillende vragen en kan daarom worden opgesplitst in deelvraag 1 en deelvraag 2.

2.3.1.1 Deelvraag 1 Het eerste deel van de algemene onderzoeksvraag is uitgewerkt in deelvraag 1 en luidt: ‘’Hoe ervaren inwoners van Geuzenveld-Slotermeer de sociale cohesie in hun wijk?’’ 2.3.1.1.1 Hypothese De hypothese die de groep heeft gesteld voor dit onderzoek is: “De bewoners van Geuzenveld-Slotermeer ervaren weinig sociale cohesie in hun wijk.’’ Deze hypothese is gebaseerd op het literatuuronderzoek dat de groep voorafgaand aan dit onderzoek heeft gedaan. Uit eerdere onderzoeken is namelijk gebleken dat de sociale cohesie in Geuzenveld-Slotermeer gering is, en het logische gevolg zou dus zijn dat de inwoners van dit gebied dit zelf ook zo zouden ervaren. 2.3.1.1.2 Deelvragen De sociale cohesie wordt gemeten aan de hand van twee indicatoren die in het literatuurgedeelte van dit onderzoek zijn gevonden als meest bruikbaar. De twee indicatoren zijn: - participatie in de buurt; - vertrouwen in buurtbewoners. 2.3.1.1.2.1 Deelvraag 1.1 De eerste deelvraag behandelt de eerstgenoemde indicator. Het doel van de deelvraag is het meten van de ideeën over participatie in de buurt. De vraag luidt: ‘’In hoeverre denken de buurtbewoners dat er sprake is van buurtparticipatie?’’ 2.3.1.1.2.2 Deelvraag 1.2 De tweede deelvraag behandelt de andere indicator. Het doel van de deelvraag is het meten van de ideeën over vertrouwen in de buurt. De vraag luidt: ‘’Hoe groot denken de buurtbewoners zelf dat het vertrouwen van de buurtbewoners in elkaar is?’’

2.3.1.2 Deelvraag 2 De algemene onderzoeksvraag in dit onderzoek is: ‘’In hoeverre denken de bewoners dat de komst van de paddenstoelenkwekerij de sociale cohesie in Geuzenveld-Slotermeer gaat verbeteren?’’

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 13

2.3.1.2.1 Hypothese De hypothese die de groep heeft gesteld voor dit onderzoek is: ‘’De bewoners denken niet dat de komst van de paddenstoelenkwekerij de sociale cohesie in Geuzenveld-Slotermeer gaat verbeteren.’’ Deze hypothese is gebaseerd op het literatuuronderzoek dat de groep heeft gedaan. Hieruit is namelijk gebleken dat mensen die in Amsterdam Nieuw-West wonen weinig vertrouwen hebben in potentiële ontwikkelingen. 2.3.1.2.2 Deelvragen Om het meten van de onderzoeksvraag makkelijker te maken, zijn er drie onderzoeksvragen opgesteld. Door deze onderzoeksvragen te beantwoorden kan er ook antwoord worden gegeven op deelvraag 2. 2.3.1.2.2.1 Deelvraag 2.1 De eerste deelvraag van dit gedeelte van het onderzoek luidt: ‘’Hoe groot is de behoefte van bewoners aan meer sociale cohesie in Geuzenveld- Slotermeer?’’ 2.3.1.2.2.2 Deelvraag 2.2 De tweede deelvraag is: ‘’In hoeverre denken de buurtbewoners dat de sociale cohesie in Geuzenveld-Slotermeer vergroot kan worden?” 2.3.1.2.2.3 Deelvraag 2.3 De derde en laatste deelvraag luidt: “In hoeverre geloven de buurtbewoners dat de komst van de paddenstoelenkwekerij de sociale cohesie in Geuzenveld-Slotermeer kan vergroten?”

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 14

2.4 Onderzoeksmethode Om het onderzoek tot een goed eindresultaat te brengen, is er gekozen om een kwantitatief onderzoek te doen. Een kwantitatief onderzoek verzamelt veel data, waardoor er een goed en representatief beeld van de situatie gegeven kan worden.

2.4.1 Onderzoekspopulatie De onderzoekspopulatie werd gevormd door inwoners van Geuzenveld-Slotermeer. De uiteindelijke plek voor het ontwerp bevindt zich in Slotermeer, maar omdat de meeste onderzoeksrapporten en jaarverslagen over Geuzenveld en Slotermeer gaan, is het makkelijker om deze onderzoekspopulatie ook over te nemen in dit maatschappelijk onderzoek. Op deze manier kunnen resultaten beter worden vergeleken. De steekproef voor het onderzoek bestond uit honderd inwoners. Deze mensen wonen allemaal in Geuzenveld-Slotermeer en zijn willekeurig gekozen. De onderzoekspopulatie is op verschillende manieren benaderd, om een zo representatief mogelijk deel van de bevolking van Geuzenveld-Slotermeer te verkrijgen voor de steekproef. Er zijn drie manieren gebruikt om contact te leggen met mensen. De eerste manier is het digitaal verspreiden van de enquête via contacten. Verschillende kennissen hebben de enquête doorgestuurd naar hun kennissen, waardoor ongeveer vijftig mensen de enquête digitaal hebben ingevuld. Het grootste deel van deze mensen is onder de dertig. De tweede manier waarop het kwantitatieve onderzoek is afgenomen is door mensen op straat aan te spreken en ze te vragen om de enquête in te vullen. Hiermee zijn ongeveer vijftien enquêtes ingevuld. De mensen die op straat werden ondervraagd waren van verschillende leeftijden. De derde en laatste wijze waarop mensen de enquête konden invullen was door buurthuizen in Geuzenveld-Slotermeer af te gaan en om daar mensen te vragen de vragenlijst in te vullen. Hiermee zijn ongeveer 35 mensen bereikt en deze mensen waren voor het overgrote deel boven de vijftig. Bij methode twee en drie is de enquête schriftelijk afgenomen.

2.4.2 Onderzoeksinstrumenten Er is gekozen om in dit onderzoek gebruik te maken van een kwantitatief onderzoek. Het onderzoeksinstrument hiervoor was een vragenlijst van 22 vragen. Deze vragen konden worden beantwoord door middel van een vijfpunts Likertschaal (schaal van 1 t/m 5). In het onderzoek is voor een Likertschaal gekozen omdat het een betrouwbare schaal is die makkelijk in te vullen is door de respondent. Zeker als het om een mening of gevoel gaat, waarvan in dit onderzoek sprake is, kan een Likertschaal goed van pas komen, omdat de antwoorden op de vragen niet op een concrete wijze beantwoord kunnen worden.​34

2.4.2.1 Vraagstelling Om ervoor te zorgen dat in de enquête alle deelvragen worden beantwoord, worden er in vier categorieën vragen gesteld. Bij elke onderzoeksvraag hoort een categorie met een bepaalde vraagstelling. Deze blijft per onderwerp gelijk om de validiteit van het onderzoek te garanderen. In de onderstaande tabel wordt per deelvraag de vraagstelling in de enquête toegelicht. Hierbij is (x) een variabele die per onderwerp verandert. Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 15

1.1 Hoe groot denken de buurtbewoners zelf dat het vertrouwen van de buurtbewoners in elkaar is?

Vragen die variëren per onderwerp.

1.2 In hoeverre denken de buurtbewoners dat er sprake is van buurtparticipatie 2.1 Hoe groot is de behoefte van bewoners aan meer sociale cohesie in Amsterdam Nieuw-West?

Zou er meer (x) onder buurtbewoners moeten zijn?

2.2 In hoeverre denken de buurtbewoners dat de sociale cohesie in Amsterdam Nieuw-West vergroot kan worden?

Gelooft u dat (x) zou kunnen toenemen?

2.3 In hoeverre geloven de buurtbewoners dat de komst van de paddenstoelenkwekerij de sociale cohesie in Amsterdam Nieuw-West kan vergroten?

Denkt u dat de paddenstoelenkwekerij ervoor gaat zorgen dat (x) zou kunnen toenemen?

Tabel 1 - vraagstelling in enquête In het hoofdstuk onderzoeksvraag en hypothese is gesteld dat deelvraag 1 wordt onderzocht aan de hand van twee indicatoren voor sociale cohesie. Deze twee indicatoren, participatie en vertrouwen, worden ook toegepast bij de vraagstelling. Per indicator worden er over twee onderwerpen vragen gesteld, om zo een algemeen beeld te krijgen van de indicator. Er zouden meer dan twee onderwerpen kunnen worden vastgesteld, maar dan wordt de enquête ook langer en zullen minder mensen bereid zijn om de enquête in te vullen. Bij participatie zijn de twee onderwerpen buurtcontact en hulpvaardigheid, bij vertrouwen zijn de twee onderwerpen vertrouwen en verbondenheid. Per onderwerp worden er vijf vragen gesteld. Hieruit volgen de twintig vragen die in de onderstaande tabel per onderwerp te zien zijn. Participatie

Buurtcontact

Met hoeveel mensen in uw buurt heeft u wekelijks contact? (een praatje van minimaal een minuut) Neemt u deel aan clubjes in uw buurt? Zou u meer buurtbewoners willen kennen? Gelooft u dat het aantal buurtbewoners dat u kent zou kunnen toenemen? Denkt u dat de paddenstoelenkwekerij ervoor gaat zorgen dat u meer buurtbewoners gaat leren kennen?

Hulpvaardigheid

Gelooft u dat uw buurtbewoners u helpen als u dat nodig heeft?

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 16

Zou u uw buurtbewoners helpen als zij dat nodig hebben? Zouden de buurtbewoners elkaar meer moeten helpen als zij dat nodig hebben? Gelooft u dat het aantal buurtbewoners dat elkaar helpt als dat nodig is zou kunnen toenemen? Denkt u dat de paddenstoelenkwekerij ervoor gaat zorgen dat uw buurtbewoners u meer gaan helpen als dit nodig is? Vertrouwen

Vertrouwen

Denkt u dat de meeste buurtbewoners over het algemeen vertrouwd kunnen worden? Denkt u dat de meeste buurtbewoners u vertrouwen? Zou er meer vertrouwen onder buurtbewoners moeten zijn? Gelooft u dat het vertrouwen in uw buurtbewoners zou kunnen toenemen? Denkt u dat de paddenstoelenkwekerij ervoor gaat zorgen dat u uw buurtbewoners meer gaat kunnen vertrouwen?

Verbondenheid

Voelt u zich verbonden met de buurt? Denkt u dat er sterke banden zijn onder de mensen in de buurt Zou u meer verbondenheid met buurtbewoners willen voelen? Gelooft u dat het gevoel van verbondenheid met de buurt zou kunnen toenemen? Denkt u dat de paddenstoelenkwekerij ervoor gaat zorgen dat u meer verbondenheid met de buurt voelt? Tabel 2 - enquêtevragen

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 17

2.5 Resultaten In totaal zijn er 103 reacties op de enquête. Bij sommige enquêtes zijn enkele vragen onbeantwoord gelaten. Van de respondenten is meer dan de helft boven de 35. Het grootste deel (bijna 75%) is vrouw.

2.5.1 Resultaten deelvraag 1 De meeste mensen in GeuzenveldSlotermeer hebben wekelijks contact (een gesprek van minimaal een minuut) met drie tot vijf mensen in hun buurt. Dit is ongeveer eenderde van de totale hoeveelheid respondenten. De meeste mensen zitten niet bij veel clubs of verenigingen. Toch voelen ze zich wel redelijk verbonden met de buurt. Ze geven een 3.40 voor gevoel van verbondenheid en beoordelen de sterkte van de banden onder buurtbewoners met een 3.50. Het vertrouwen in de buurtbewoners ligt iets lager. Over het algemeen gingen mensen er vanuit dat de buurtbewoners meer vertrouwen hadden in hen dan zij zelf hadden in de buurtbewoners. Dit was een 3.35 versus een 3.71. Dit is hetzelfde geval als er wordt gekeken naar hulpvaardigheid. Veel respondenten stelden dat zij hun buurtbewoners zouden helpen als ze dat nodig hebben (4.12), maar dat de buurtbewoners zelf dit minder zouden doen (3.74). Toch is het vertrouwen in de hulpvaardigheid van buurtbewoners wel redelijk aanwezig.

2.5.2 Resultaten deelvraag 2 De meeste mensen vinden wel dat het vertrouwen en de hulpvaardigheid van buurtbewoners moet toenemen, maar zijn minder te spreken over een toename van buurtcontact en verbondenheid. De mensen geven gemiddeld een 3.55 voor het vertrouwen dat ze hebben in de verbetering van de situatie in hun buurt. Hierbij staan het vertrouwen in de verbetering van hulpvaardigheid en buurtcontact samen bovenaan met een 3.62 en wordt het vertrouwen in de verbetering van vertrouwen het laagst beoordeeld (3.45). Over de komst van de paddenstoelenkwekerij zijn de meeste buurtbewoners minder positief. Ze denken vooral niet dat het de verbondenheid onder buurtbewoners gaat vergroten (2.77) en hebben het meest vertrouwen in de verbetering van de hulpvaardigheid (2.95) door de komst van een paddenstoelenkwekerij. Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 18

2.6 Conclusie 2.6.1 Conclusie deelvraag 1 Omdat deelvraag 1 zo duidelijk in twee verschillende indicatoren was opgedeeld, worden deze hieronder onafhankelijk van elkaar toegelicht voordat de conclusie van deelvraag 1 wordt gegeven.

2.6.1.1 Conclusie deelvraag 1.1 De buurtbewoners denken dat er weinig sprake is van buurtparticipatie. Bewoners zijn weinig lid van clubs en verenigingen en spreken niet zo heel veel met de mensen in hun wijk. Wel hebben ze het idee dat ze zouden worden geholpen als ze dit nodig is, en dit zouden ze ook voor anderen doen. Deze conclusie komt aardig overeen met de literatuur, die ook stelt dat mensen in Geuzenveld-Slotermeer weinig participeren in de buurt.

2.6.1.2 Conclusie deelvraag 1.2 De buurtbewoners denken dat er redelijk veel onderling vertrouwen is, en voelen zich ook wel verbonden met de buurt. De meeste respondenten stellen dat zij zelf meer te vertrouwen zijn dan anderen in hun buurt.

2.6.1.3 Conclusie deelvraag 1 De bewoners van Geuzenveld-Slotermeer ervaren de sociale cohesie in hun wijk als redelijk hoog. Ze hebben weinig contact met buurtbewoners, maar geven wel aan dat er sterke banden zijn en dat er een groot gevoel van verbondenheid is. Ook denken de meeste buurtbewoners dat anderen positiever over hen denken op het gebied van vertrouwen en hulpvaardigheid dan de buurtbewoners zelf over deze anderen denken.

2.6.2 Conclusie deelvraag 2 De bewoners van Geuzenveld-Slotermeer denken niet dat de komst van de paddenstoelenkwekerij de sociale cohesie in hun wijk gaat verbeteren. Ze geven net aan een voldoende voor het vertrouwen dat ze hebben in de verbetering van buurtcontact, verbondenheid, vertrouwen en hulpvaardigheid door de paddenstoelenkwekerij. Maar zeggen echter wel redelijk veel vertrouwen te hebben in de verbetering van hun buurt. Dit is bijzonder, want uit het literatuuronderzoek is gebleken dat dit vertrouwen ontzettend laag ligt en bijna met een onvoldoende wordt beoordeeld. Hoewel mensen dus vertrouwen hebben in een toename van de sociale cohesie, hebben ze hier niet zo heel veel behoefte aan. Ze vinden vooral dat de hulpvaardigheid en het vertrouwen in de buurt beter kan .

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 19

Hoofdstuk 3 - Biologisch onderzoek Om tot een goed te implementeren eindresultaat te komen voor de paddenstoelenkwekerij, moet er worden gekeken naar welke paddenstoel het meest geschikt is. Belangrijk hierin is hoe de betreffende paddenstoel gekweekt kan worden en welke grondstoffen hiervoor nodig zijn. Allereerst wordt er gekeken naar de basis, namelijk hoe een paddenstoel in elkaar zit.

3.1 Fungi Er is onderzoek gedaan naar schimmels om meer kennis te verkrijgen over wat schimmels zijn en hoe deze organismen werken. Op die manier kan er meer inzicht worden opgedaan over waarom de ene schimmel wel geschikt is voor de paddenstoelenkwekerij en de ander niet. Omdat dit niet noodzakelijk was bij dit hoofdstuk zijn niet alle aspecten van hoe schimmels leven naar voren gebracht. Wel is de voortplanting bestudeerd en de manier van verteren beschreven gezien deze informatie nodig is om de kwekerij in stand te kunnen houden.

3.1.1 Algemene informatie fungi Fungi zijn eukaryote micro-organismen. Dit houdt in dat alle cellen van een fungi minstens één celkern bevatten. Daarnaast bevatten eukaryote cellen vaak naast een celkern ook andere organellen, een soort organen van een cel, zoals een endoplasmatisch reticulum, een golgi-apparaat en mitochondriën.​35 Fungi vormen een eigen rijk binnen de taxonomie, omdat de celwanden van fungi bestaan uit chitine. Celwanden van organismen uit andere rijken bestaan uit andere stoffen. Bij planten bestaan celwanden bijvoorbeeld uit cellulose. Overigens zijn fungi net als dieren heterotroof, wat betekent dat fungi niet in staat zijn om anorganische stoffen om te zetten in organische stoffen voor de opbouw van organisch celmateriaal.​36 Bovendien is ‘groei’ de enige manier van mobiliteit, met uitzondering van de sporen die zich door de lucht of door water kunnen verplaatsen. Deze verschillen maken fungi tot een apart rijk. Binnen ecosystemen spelen fungi een cruciale rol als reducenten in verschillende kringlopen van stoffen, zoals de koolstof- en stikstofkringloop. Fungi breken organische stoffen, dode resten van dieren en planten, af tot anorganische stoffen. Deze anorganische stoffen kunnen planten weer gebruiken bij de fotosynthese.​37 38

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 20

3.1.2 Bouw van fungi De bouw van een meercellige fungus kan men onderverdelen in het vruchtlichaam en het mycelium. Beide delen van een meercellige fungus bestaan uit draadachtige filamenten genaamd schimmeldraden of hyfen. Een hyfe bestaat uit een aantal cellen met een buisvormige celwand eromheen die de cellen beschermt en ondersteunt. De cellen in een hyfe worden van elkaar gescheiden door interne wanden genaamd septa. Alle ondergrondse hyfen samen vormen een groot netwerk aan schimmeldraden, het mycelium of de zwamvlok.

Het vruchtlichaam bevindt zich bij de meeste soorten fungi boven de grond en wordt over het algemeen de paddenstoel genoemd. Paddenstoelen bestaan uit nauw vervlochten hyfen en spelen een rol bij de voortplanting van fungi.​39 Paddenstoelen bestaan uit een hymenium, een deel waarin zich sporen ontwikkelen, en een hymenofoor dat het hymenium ondersteunt.​40 In de bouw van de paddenstoel zelf worden vier verschillende onderdelen onderscheiden. Dit zijn de hoed, de steel, de annulus en de beurs. Niet alle paddenstoelen hoeven echter alle onderdelen te hebben. Zo ontbreekt er bij sommige soorten een steel, annulus of beurs. Deze onderdelen staan verder in het profielwerkstuk beschreven.

3.1.2.1 Hoed De hoed is de technische benaming voor de kap van een paddenstoel. De meeste hoeden van een paddenstoel hebben een sporenprocuderende laag. Deze wordt het hymenium genoemd. De bouw van het hymenium verschilt per paddenstoel. Over het algemeen worden er vijf verschillende soorten hymenium onderscheiden. De lamellen, de poriën, de plooien, de stekels en de gladde hoed. Zie afbeelding hiernaast.     Daarnaast kan de hoed van een paddenstoel ook nog verschillen in de vorm van de hoed, de kleur, de structuur van het oppervlak en de vorm van de rand.​41

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 21

3.1.2.2 Steel De steel van een paddenstoel is de stam onder de hoed van de paddenstoel. De steel heeft vooral het doel om de paddenstoel hoogte te geven, zodat de sporen die geproduceerd worden in de hoed, goed verspreid kunnen worden. Er bestaat een groot aantal variaties in de structuur van de steel van verschillende paddenstoelen. Het kan hol, vast, fijnschubbig, elastisch en nog veel andere structuren hebben. Daarnaast is er ook een grote variatie aan vormen.​42

3.1.2.3 Annulus De annulus is een ringvormige structuur die op sommige paddenstoelen voorkomt. Voordat de paddenstoel vruchtbaar is, zit er een vlies om de sporenvormende oppervlakten van de paddenstoel. Als de paddenstoel vruchtbaar wordt dan verdwijnt het vlies, en de restanten ervan vormen de annulus. Ook de annulus kan allerlei verschillende vormen hebben.​43

3.1.2.4 Beurs De beurs is een zak die zich aan de onderkant van sommige paddenstoelen bevindt. Het is een restant van een ei-achtige structuur die sommige soorten paddenstoelen beschermt als deze nog jong zijn.​44 Naarmate de paddenstoel ouder wordt zal deze zak openbreken en het restant daarvan wordt de beurs genoemd.​45

3.1.3 Reproductie fungi Sommige soorten fungi kunnen zich enkel ongeslachtelijk voortplanten terwijl andere soorten fungi zich geslachtelijk en ongeslachtelijk kunnen voortplanten. Bij de reproductie van fungi spelen sporen een belangrijke rol. Sporen zijn eencellige deeltjes die ervoor zorgen dat fungi zich kunnen reproduceren. Sporen kunnen worden vergeleken met zaadjes van planten.​46

3.1.3.1 Ongeslachtelijke voortplanting De hyfen van het mycelium bestaan uit haploïde cellen, wat betekent dat in elke celkern zich slechts één chromosoom per chromosomenpaar bevindt (n). Een diploïde cel heeft twee chromosomen per chromosomenpaar (2n). Het mycelium kan door middel van mitose, kerndeling, sporen vormen. Deze sporen kunnen dan weer door een fungus worden afgegeven aan het milieu, waarna uit die sporen een nieuw mycelium kan groeien (zie afbeelding). Ook dit mycelium kan weer sporen produceren. Op deze manier bestaat er de cyclus van de ongeslachtelijke voortplanting. Gezien het feit dat de sporen door mitose worden gevormd, zijn de sporen genetisch identiek aan elkaar.​47 48

3.1.3.2 Geslachtelijke voortplanting Indien fungi alleen de cyclus van ongeslachtelijke voortplanting zouden hanteren, zou er nauwelijks genetische diversiteit zijn, omdat alle cellen in theorie genetisch identiek zijn. Geslachtelijke voortplanting maakt genetische diversiteit mogelijk, omdat er twee fungi bij betrokken zijn. De geslachtelijke voortplanting van fungi bestaat uit drie fasen: - Plasmogamie: twee haploïde cellen van twee verschillende mycelia fuseren in één cel die dan bestaat uit twee haploïde celkernen. Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 22

-

Karyogamie: de twee haploïde celkernen fuseren, waardoor er één diploïde cel ontstaat. Meiose: bij meiose deelt een diploïde cel zich in twee haploïde cellen.

Wanneer de mycelia van twee verschillende fungi naar elkaar toe groeien, kan een van de mycelia feromonen, signaalmoleculen, uitscheiden. Hierdoor zullen de hyfen van de mycelia met elkaar in verbinding staan. Bij geslachtelijke voortplanting is het genotype van de twee fungi niet gelijk aan elkaar en zijn de cellen in het ene mycelium dus niet genetisch identiek aan de cellen in het andere mycelium. Wanneer de twee mycelia met elkaar in verbinding staan, kan een haploïde cel van het ene mycelium fuseren met een haploïde cel van het andere mycelium. Hierdoor ontstaat een cel met twee haploïde celkernen. Dit proces wordt de plasmogamie genoemd. Op de plasmogamie volgt de karyogamie, waarbij de twee haploïde celkernen met elkaar fuseren, waardoor er een diploïde cel ontstaat. Deze diploïde cel groeit uit tot een vruchtlichaam van een fungus. Op een deel van het gevormde vruchtlichaam zal er meiose plaatsvinden waarbij er eencellige, haploïde sporen worden gevormd. Deze sporen zijn ontstaan uit twee haploïde cellen die niet genetisch hetzelfde waren. De sporen kunnen worden afgegeven en weer worden gebruikt in de volgende cyclus.​49 50 51

De geslachtelijke en ongeslachtelijke voortplanting bij fungi.

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 23

3.2 Paddenstoelensoort Wereldwijd zijn er ongeveer 14000 paddenstoelen beschreven.​52 Er zijn daarnaast vast nog soorten die niet ontdekt zijn. Van al deze soorten zijn er echter een stuk minder die daadwerkelijk geschikt zijn voor consumptie. Veel paddenstoelen zijn namelijk giftig of kunnen hallucinerende effecten hebben. Daarnaast zijn er ook een aantal die simpelweg geen fijne smaak of structuur hebben. Om op een zo efficiënt mogelijke manier onderzoek te doen, is er hier gekeken naar de zeven meest gegeten paddenstoelen ter wereld.​53

3.2.1 Champignon 3.2.1.1 Basisinformatie Het kweken van champignons duurt zes weken. De kweekbodem hiervoor wordt normaal in twee weken tijd geproduceerd. Deze bestaat uit kalk, paardenmest en kippenmest. Hierop wordt mycelium van champignons geplaatst, en dat wordt dan weer bedekt met veen. De temperatuur voor het kweekproces ligt tussen de 16°C en 22°C. Champignons kunnen rauw, gebakken, gekookt en gefrituurd gegeten worden. Het kan in veel verschillende recepten worden gebruikt.​54 55

3.2.1.2 Voordelen De champignon kan worden gebruikt in veel verschillende recepten. Het heeft een vrij kort productieproces. De champignon groeit op kamertemperatuur, dus is er weinig verwarming of verkoeling nodig.

3.2.1.3 Nadelen De champignon heeft een specifieke voedingsbodem nodig. Deze bestaat voor een groot gedeelte uit mest, waardoor de kwekerij waarschijnlijk zal stinken.

3.2.2 Oesterzwam 3.2.2.1 Basisinformatie De oesterzwam kan op cellulosehoudend materiaal groeien. Dit betekent dat het kan groeien op stro, koffieprut en zelfs oude kranten. Ook het kweken van oesterzwammen duurt ongeveer zes weken. Het wordt vooral in de Aziatische keuken gebruikt, in soepen, in de wok of voor een saus. Het ruikt zwammig-vissig.​56 57 58

3.2.2.2 Voordelen De oesterzwam heeft een vrij korte kweektijd. Doordat het kan worden gekweekt op cellulosehoudende materialen, is het kweken op koffiedik een optie en kunnen de buurtbewoners bij de paddenstoelenkwekerij betrokken worden. Zij kunnen namelijk het koffiedik inzamelen.Er bestaan genoeg recepten voor oesterzwammen, dus als er wordt besloten om wekelijks met de buurt te koken dan is er voldoende variatie. Daarnaast is het kweken van de oesterzwam het makkelijkst van alle paddenstoelen. Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 24

3.2.2.3 Nadelen Oesterzwammen zijn beperkt houdbaar. Daarnaast kan het inademen van een sporen wolk van een oesterzwam een astmatische reactie veroorzaken.

3.2.3 Tropische beurszwam 3.2.3.1 Basisinformatie De tropische beurszwam is te herkennen aan de bruine hoed, die een beetje lijkt op een Aziatische stro hoed. Dit is toevallig, want de beurszwam wordt geproduceerd op het stro van rijstplanten. Hierdoor wordt deze paddenstoel ook wel de stro-paddenstoel genoemd. De tropische beurszwam wordt vooral in Azië gebruikt als ingrediënt. In China is dit voor al meer dan 2000 jaar. Om de tropische beurszwam te kweken neem je de volgende stappen. Eerst week je de rijststro voor 4 uur. Als dit gedaan is dan stop je alles in een formatie en voeg je daar wat kunstmest aan toe. Hierna kan het broed van een tropische beurszwam worden toegevoegd. Het proces duurt in totaal rond de veertien dagen. Het duurt echter langer als er met dezelfde rijststro nog een keer wordt gekweekt.​59 60 61

3.2.3.2 Voordelen Om de tropische beurszwam te produceren zijn niet heel veel materialen nodig. Daarnaast is het kweekproces relatief kort, waardoor er niet veel tegelijk geproduceerd hoeft te worden en dit mogelijk in een kleinere ruimte kan worden gedaan. Ook is het zo dat er veel verschillende gerechten zijn waarin de beurszwam kan worden gebruikt, omdat de Aziatische keuken zo uitgebreid is.

3.2.3.3 Nadelen Hoewel het kweekproces snel gaat, vergt de beurszwam wel wat aandacht. Op meerdere dagen moeten mensen aan de slag om de kweek goed te laten verlopen. Dit is niet ideaal voor de manier waarop er gekweekt moet worden in de buurt. Daarnaast wordt er ook aangegeven dat de geur van de tropische beurszwam onplezierig sterk is.

3.2.4 Shiitake 3.2.4.1 Basisinformatie De shiitake wordt vooral gebruikt in de Aziatische keuken. Dit komt oorspronkelijk doordat de shiitake genezende werkingen heeft. Het groeit op hard hout, zoals de eik en beuk. De paddenstoel bevat vitamine B en C, en kan daarnaast de bloeddruk en cholesterol verlagen. In europese kwekerijen wordt de shiitake gekweekt op een substraat van zaagsel, stro en water.​62 63 64 65 66

3.2.4.2 Voordelen De shiitake smaakt kruidig en is in veel verschillende gerechten te gebruiken, zoals in roerbakgerechten, salades en soep. Daarnaast is de geur aromatisch, wat fijn is voor Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 25

mensen die de kwekerij gaan bezoeken. Tevens heeft het consumeren van de shiitake positieve effecten op de gezondheid.

3.2.4.3 Nadelen De shiitake groeit alleen op hout, dus niet echt op materialen die de buurt makkelijk kan verzamelen. Daarnaast duurt het nogal lang voordat de kweek klaar is. Het gehele proces duurt namelijk rond de twee maanden.

3.2.5 Morielje 3.2.5.1 Basisinformatie De morielje heeft een lekkere geur. Rauw is het echter giftig. Pas nadat de morielje is verhit is het eetbaar. Morieljes komen in de natuur voor in bossen en parken. Daarnaast is het ook te zien in duinen. Hoewel morieljes wel in winkels te vinden zijn, worden ze niet gekweekt. De morieljes in de winkel komen uit het wild. Dit komt omdat de band van het mycelium van de morielje met de boom heel moeilijk is om na te maken in een kunstmatige omgeving.​67 68 69 70

3.2.5.2 Voordelen Het morielje heeft een aangename geur. Daarnaast heeft het een lekker milde smaak. Bovendien zitten ze vol vitamines, proteines en vezels.

3.2.5.3 Nadelen Morieljes komen alleen in het wild voor. Omdat je ze niet kan kweken, kun je ook geen buurtkwekerij maken met morieljes. Daarnaast is de morielje giftig als het nog niet gekookt is, dus dat kan gevaarlijk zijn voor onwetende buurtbewoners.

3.2.6 Gewoon eekhoorntjesbrood 3.2.6.1 Basisinformatie Het gewone eekhoorntjesbrood groeit in de natuur vooral in Engeland en Ierland. De paddenstoel groeit in symbiose met bomen of planten. Hierbij levert het eekhoorntjesbrood mineralen uit de grond en levert de boom allemaal voedingsstoffen. De boom kan overleven zonder de paddenstoel, maar de paddenstoel niet zonder de boom Het gewone eekhoorntjesbrood wordt vooral in fondue gebruikt. Het heeft een nootachtige smaak en een aangename geur.​71 72 73

3.2.6.2 Voordelen Het gewone eekhoorntjesbrood heeft een lekkere smaak. Ook is de geur aangenaam. Het kan worden gebruikt in een groot aantal gerechten.

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 26

3.2.6.3 Nadelen Omdat het gewone eekhoorntjesbrood alleen groeit door symbiose met een boom, is het lastig om dezelfde omstandigheden te creëren in een kwekerij. Daarom wordt gewoon eekhoorntjesbrood alleen gewonnen door het te plukken in het bos.  

3.2.7 Truffels 3.2.7.1 Basisinformatie De truffel is een paddenstoel die onder de grond groeit. Hierdoor is het moeilijk om deze te oogsten. Om het toch te oogsten worden honden ingezet die de geur van de truffel kunnen opsporen en deze op die manier kunnen oogsten. Ook truffels groeien door middel van symbiose met bomen. Het proces om een boom geschikt te maken voor het laten groeien van truffels duurt echter 3 tot 5 jaar.​74 75 76 77

3.2.7.2 Voordelen De truffel smaakt erg lekker. Het kan worden gebruikt voor veel verschillende doeleinden. Je kan het eten, maar ook verkopen en van dat geld andere dingen voor de buurt doen.

3.2.7.3 Nadelen De truffel is extreem lastig om te produceren. De boom moet eerst 3 tot 5 jaar lang klaargemaakt worden voor het laten groeien van truffels, wat niet past bij het doel van deze opdracht. Daarnaast moet er ook een hond komen die de truffels kan opsporen. Over het algemeen is de truffel dus geen goede paddenstoel om te gebruiken voor een buurt kwekerij.

3.2.8 Conclusie Er bestaan vele paddenstoelensoorten. Een groot gedeelte van de paddenstoelensoorten valt echter af omdat die giftig zijn, of gewoon geen fijne smaak hebben. Er blijven dan nog een aantal eetbare paddenstoelen over. Hiervan zijn de zeven meest gegeten paddenstoelen geselecteerd. Als er van deze zeven wordt gekeken welke mogelijk geschikt kunnen zijn voor een buurt-paddenstoelenkwekerij, vallen er al een aantal af. Dat zijn de morielje, de truffel en het gewone eekhoorntjesbrood. Deze kunnen namelijk alleen groeien door symbiose met een boom. Hierdoor kunnen deze paddenstoelen niet geplaatst worden in een kwekerij. Dan blijven alleen de champignon, de oesterzwam, de shiitake en de tropische beurszwam over. Van deze is de tropische beurszwam het lastigst te produceren, want deze vraagt tijdens het groeiproces veel aandacht. Dit is onpraktisch voor de buurtkwekerij, het is beter als het proces automatischer kan verlopen en minder expertise vereist. De overgebleven drie zijn allen prima te gebruiken in een buurtkwekerij. Als de vooren nadelen met elkaar vergeleken worden, blijkt toch wel dat de oesterzwam de meest geschikte paddenstoel voor de buurtkwekerij is. Het kweken van oesterzwammen is namelijk het minst gecompliceerd van alle andere paddenstoelen, en kan daarom door de buurtbewoners zelf worden gedaan. Daarnaast kan de buurt koffiedik inzamelen om te Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 27

gebruiken bij het substraat dat wordt gebruikt als grondstof voor de paddenstoel. Tot slot is het kweekproces niet lang en vergt de paddenstoel tijdens de groei niet veel aandacht.

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 28

3.3 Gewone oesterzwam 3.3.1 Algemene informatie De gewone oesterzwam is een paddenstoel. Over het algemeen zijn ze erg makkelijk te telen. De paddenstoel heeft een unieke vorm, waarbij de kap van de paddenstoel lijkt op een oester. Daar komt de naam dan ook vandaan. De hoed komt in een grote variatie aan kleuren, zoals: geel, blauw, grijs, roze en alles daartussen. De kap heeft over het algemeen een diameter van 5-25 cm. De paddenstoel heeft een unieke geur, die vaak wordt vergeleken met de geur van anijs of drop.

De oesterzwam is een saprofyt, wat betekent dat het zijn celmembraan opbouwt uit organische stoffen van dode organismen. Daarnaast is het een van de weinige paddenstoelen die een carnivoor is. Het mycelium van de oesterzwam doodt en eet namelijk kleine wormen en bacteriën. De oesterzwam heeft verschillende toepassingen. Zo wordt het gebruikt voor het verminderen van vervuiling in allerlei gebieden. De oesterzwam is namelijk in staat om een grote variatie aan materialen te ontleden, zoals hout en aardolie. Dit is te danken aan enzymen die ze afscheiden. Omdat oesterzwammen normaal groeien op hardhout, scheiden ze enzymen af die de organische verbindingen in hout opbreken in kleinere moleculen. Die verbindingen zijn echter vrijwel gelijk aan de verbindingen in oliën en pesticiden, waardoor de oesterzwam ook erg efficiënt is in het afbreken van organische verbindingen in giftige chemicaliën. Daarnaast worden oesterzwammen ook gebruikt om giftige stoffen uit de grond te halen. Zo zijn ze bijvoorbeeld goed in staat om kwik te verwijderen uit de grond. Het mycelium van de oesterzwam absorbeert dan het kwik en slaat het op in de paddenstoel. De paddenstoel wordt dan vernietigt en zo wordt de omgeving weer kwikvrij. Naast alle toepassingen voor het verbeteren van de omgeving, heeft het eten van oesterzwammen ook allemaal voordelen voor je lichaam. Het grootste voordeel is het cholesterolverlagende effect. Oesterzwammen produceren namelijk statine. Deze stof is het basiscomponent van cholesterolverlagend medicijnen. Statine stimuleert namelijk de receptoren in de lever om de cholesterol te verlagen. Uit studies blijkt ook dat de oesterzwam daadwerkelijk bijdraagt aan het verlagen van het cholesterolgehalte. Ook zijn er aanwijzingen dat de oesterzwam helpt bij het voorkomen van tumoren. De oesterzwam bevat namelijk de polysacharide beta-D-glucans. In de oesterzwam wordt deze polysacharide ook wel pleuran genoemd. Deze blijkt het immuunsysteem te stimuleren om te vechten tegen kanker.​78 Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 29

3.3.2 Omstandigheden van de teelt De gewone oesterzwam kan groeien op meerdere soorten substraat, zolang het materiaal maar cellulose bevat. Tijdens de groei is het belangrijk dat er genoeg zuurstof aanwezig is. Er moeten ook gaten zitten in de zak waar al het broed in zit, zodat de oesterzwam daadwerkelijk het zuurstof kan opnemen. Tevens is het van belang dat er voldoende water beschikbaar is. Tijdens het incuberen van de grond moet de zak zich in een donkere ruimte bevinden. Daarna moet de zak geplaatst worden in een ruimte waar voldoende licht en frisse lucht is. Er geldt voor de donkere ruimte dat de optimale temperatuur 18°C is. Het is van belang dat de temperatuur niet warmer dan 25°C en niet kouder dan 10°C wordt. Voor de verlichte kamer is de optimale temperatuur rond de 12°C

3.3.3 Teelt Het kweekproces voor de oesterzwam bestaat over het algemeen uit drie fases. De eerste fase is het mixen en inoculeren van de grondstoffen samen met het broed van de oesterzwam. De tweede stap is het laten incuberen van de grond. Dit gebeurt in een warme donkere ruimte, waardoor het broed kan groeien en zich kan verspreiden over de gehele zak. Als laatste worden de zakken blootgesteld aan frisse lucht en wat licht. Hierdoor zullen de oesterzwammen gaan groeien.​79

3.3.3.1 Stappenplan Dit is een voorbeeld van een mogelijk stappenplan voor het kweken van oesterzwammen.

Stap 1 Verzamel veel koffiedik en bewaar het koffiedik in de koelkast totdat je een hele hoop hebt verzameld, ongeveer 2,5 kilo. Tevens moet er broed, het beginstadium van paddenstoelen, gekocht worden. Dit is te koop in verschillende webshops en bij sommige tuincentra. Zorg voor genoeg broed, omdat het broed zich over al het koffiedik moet kunnen verspreiden. In deze situatie is 500 gram broed voldoende.

Stap 2 Tijd om het koffiedik in gebruik te nemen. Was je handen en armen en mix het broed door de koffie in een schone bak. Vul vervolgens een plastic zak (denk aan een vriezer- of vuilniszak die zo min mogelijk in aanraking is geweest met mogelijke contaminatiebronnen) met de koffie. Sluit de zak af en prik hier kleine zuurstofgaten in.

Stap 3 Zet de afgesloten zak met het substraat voor vier weken in een koele ruimte, zoals bijvoorbeeld de kelder of de garage. Het is leuk om af en toe eens te kijken hoe het koffiedik langzaam helemaal wit wordt. Als er groene plekken ontstaan is het slecht nieuws, er groeit ook nog een andere schimmel. Kleine groene plekjes? Kijk of het weg gaat met wat zout.

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 30

Stap 4 Haal het substraat na vier weken weer tevoorschijn en zet het in een ruimte op kamertemperatuur. Licht is geen probleem, direct zonlicht wel. Snij met een mes een kruis van ongeveer vijf centimeter breed of knip de zak open zodat er een plek ontstaat waar de zwammen uit kunnen groeien.

Stap 5 Bevochtig met een plantenspuit het vlak waar de zwammen gaan groeien. Herhaal dit elke dag zodat het substraat niet uitdroogt.

Stap 6 Binnen twee weken zullen de paddenstoelen gaan groeien. Snij ze af bij de stronk zodra de randjes van de kop net rechtop gaan staan. Voor dit gebeurt zijn ze nog niet helemaal rijp en als ze te ver zijn worden ze taai. Gebruik ze in je favoriete gerecht en laat het koffiedik vervolgens rusten. Binnen enkele weken zullen de volgende paddenstoelen zich laten zien.​80

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 31

3.4 Grondstoffen Paddenstoelen hebben net als elk ander organisme water en voedingsstoffen nodig om te groeien. Er moet worden onderzocht welke voedingsstoffen een paddenstoel nodig heeft, naast de stoffen die een paddenstoel kan verkrijgen uit het gft afval. Als de paddenstoel extra stoffen nodig heeft, kan er worden gekeken naar waar deze stoffen verkregen kunnen worden. Ook moet er worden gekeken naar hoeveel water er nodig is om de paddenstoelen succesvol te laten groeien.

3.4.1 Ontwikkeling van schimmels In tegenstelling tot planten, die koolstofdioxide en zonlicht als koolstofbron en energiebron gebruiken, verkrijgen schimmels hun energie en koolstof door het absorberen van organische materie. Schimmels kunnen kleine, in water opgeloste moleculen, direct opnemen. Voor grotere, niet in water opgeloste stoffen of polymeren, hanteren schimmels een extracellulair verteringssysteem. Hierbij scheiden schimmels enzymen uit die de polysachariden buiten de cel verteren of afbreken.​81 Vaak worden polysachariden afgebroken tot monosachariden zoals glucose. Monosachariden zijn kleine koolwaterstofhoudende moleculen die direct door schimmels kunnen worden geabsorbeerd.​82 Schimmels kunnen worden ingedeeld naar hun levenswijze: - saprofytische schimmels: leven van dood organisch materiaal; - symbiotische schimmels : leven samen met een ander organisme; - parasitaire schimmels: leven van een ander levend organisme.​83 Gezien het feit dat de groep ervoor heeft gekozen om de Pleurotus ostreatus of gewone oesterzwam te gebruiken, wordt er enkel gekeken naar de ontwikkeling van saprofytische schimmels, omdat de Pleurotus ostreatus daartoe behoort.

3.4.2 Extracellulair verteringssysteem Saprofyten zijn heterotrofe schimmels en verkrijgen hun voedingsstoffen uit dood organisch materiaal. Om polysachariden als cellulose af te breken, gebruikt dit soort schimmels een extracellulair verteringssysteem. Bij deze vorm van vertering worden enzymen, biokatalysatoren, uitgescheiden om die lange molecuulketens op te breken in monosachariden. Deze monosacharide kunnen vervolgens door onder andere passieve diffusie worden opgenomen door elk deel van het mycelium. Aangezien de vertering buiten de cel plaatsvindt, spreekt men van extracellulaire vertering.​84 85 Saprofyten zijn een van de weinige organismen met een extracellulair verteringssysteem. Saprofytische schimmels gebruiken dit systeem om polysachariden en andere grote moleculen af te breken. Een belangrijk voorbeeld hiervan is het afbreken van cellulose.​86 Cellulose is een polysacharide en bevindt zich in hout en celwanden van planten. Het is een polymeer gemaakt van β-glucose. Een polymeer is een keten van moleculen die identiek aan elkaar zijn. Cellulose bestaat dus eigenlijk uit een keten van duizenden β-glucose moleculen.​87 Saprofytische schimmels hebben glucose nodig om te functioneren. Wanneer Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 32

er geen glucose direct uit de omgeving kan worden opgenomen, gebruiken saprofyten hun extracellulaire verteringssysteem.​88 Hierbij wordt er een groep enzymen genaamd cellulase of 1,4-(1,3;1,4)-b-D-glucan 4-glucanohydrolase uitgescheiden. Deze enzymen breken cellulose af tot β-glucose. Op deze manier hebben saprofytische schimmels een alternatieve glucosebron. Drie typen cellulases die betrokken zijn bij het afbreken van cellulose: - endo-cellulase, dat de interne bindingen verbreekt en zo de kristalstructuur van cellulose kapot maakt, waardoor de aparte cellulose polysacharide ketens bloot komen te liggen; - exo-cellulase knipt de cellulose ketens in disachariden genaamd cellobiose of cellotrose; - cellobiase of bèta-glucosidase hydrolyseert het exo-cellulase product in aparte monosachariden. Cellulose kan niet rechtstreeks worden vervormd tot β-glucose. Cellulose in celwanden heeft vaak een kristalstructuur (zie afbeelding). Die structuur moet eerst door endo-cellulase worden gesplitst in aparte cellulose ketens. Vervolgens worden die ketens door exo-cellulase ‘geknipt’ in disachariden van cellobiose. Ten slotte worden deze disachariden door cellobiase aan de hand van een hydrolysereactie gesplitst in aparte β-glucose moleculen die door de saprofytische schimmels kunnen worden opgenomen.​89 90

De afbraak van (endo)cellulose in cellobiose en vervolgens in β-glucose door cellulases.

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 33

3.4.3 Oesterzwammen kweken op koffiedik De gewone oesterzwam, Pleurotus ostreatus, is de meest geschikte zwammensoort om op koffiedik te kweken, omdat deze soort relatief eenvoudig te kweken is en de kosten voor het kweken laag zijn. Over het algemeen wordt de oesterzwam op houtsnippers en stro gekweekt. Het voordeel van het gebruik van koffiedik, ten opzichte van de gangbare methodes, is dat koffiedik niet gepasteuriseerd hoeft te worden voordat het geënt wordt met paddenstoelenbroed, omdat dat in principe al gebeurt bij de bereiding van de koffie. Besmetting zo beperkt mogelijk houden na het ‘oogsten’ van het koffiedik is van belang. Dit betekent dat het koffiedik in een schone houder geplaatst moet worden na gebruik en dat het koffiedik zo spoedig mogelijk moet worden opgehaald. Vervolgens zal het koffiedik in een vriezer moeten worden geplaatst totdat het gebruikt wordt.​91 Voordelen van het gebruik van koffiedik in vergelijking met het gebruik van hout en/of stro: - het koffiedik hoeft niet te worden gepasteuriseerd; - het gebruik van koffiedik zorgt voor een goed doel van stedelijk gegenereerd afval; - koffiedik is gratis en makkelijk te verkrijgen; - volgens verschillende instituten heeft het gebruik van koffiedik een hoog biologisch rendement; - het koffiedik moet dagelijks worden verzameld, waardoor de buurt erg betrokken is bij de kwekerij. Nadelen van het gebruik van koffiedik in vergelijking met het gebruik van hout en/of stro: - het koffiedik moet na gebruik in een schone houder worden geplaatst; - het verzamelde koffiedik moet zo spoedig mogelijk in een vriezer worden geplaatst, zodat er zo min mogelijk besmetting plaatsvindt; - er bestaat een kans dat het substraat in de zak na verloop van tijd een groene kleur krijgt. Dit kan veroorzaakt worden door slechte hygiëne, niet-verse koffiedik en broed van lage kwaliteit. Bij het kweken van oesterzwammen op koffiedik is het van belang dat het substraat in een goede houder wordt geplaatst. Wat voor soort houder er gebruikt wordt, maakt niet uit, maar er moet genoeg zuurstof beschikbaar zijn voor de sporen om te kunnen groeien. Daarnaast bevatten sommige houders een filter om het substraat te beschermen tegen eventuele besmetting. Dit is echter niet vereist. Er is tot op de dag van vandaag nog geen vaste methode om oesterzwammen te kweken op koffiedik. Bedrijven en organisaties hebben dezelfde rode lijn, maar verschillen in bepaalde factoren zoals de samenstelling van het substraat. Koffiedik en (stro)broed zijn vaste bestanddelen van substraat. Sommige organisaties voegen hier kalk of koffie schilletjes aan toe. Strobroed of normaal broed bevat in principe alle voedingsstoffen die een schimmel nodig heeft om te overleven. Er hoeven dus geen extra stoffen worden toegevoegd. De houder met het gevormde substraat zal gedurende een periode van ongeveer vier weken in een donkere ruimte worden geplaatst. Het is van belang dat de temperatuur van deze kamer tussen de 18​°C en 25​°C wordt gehouden. ​In deze periode wordt het mycelium volledig gekoloniseerd met het koffiedik. Na vier weken zal de houder in een vochtige, verlichte ruimte moeten worden geplaatst. Hier Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 34

zullen de oesterzwammen aanzienlijk in omvang toenemen. Na ongeveer een week kunnen de zwammen geoogst worden.​92 93

3.4.4 Oesterzwammen kweken op eikenhout Evenals bij het kweken van oesterzwammen op koffiedik, is er bij de kweek van oesterzwammen op eikenhout broed nodig. Voor het kweken op hout is er deuvelbroed nodig in plaats van normaal broed. Deuvelbroed bestaat uit deuvels, cilindervormige stukjes hout, die zijn geënt met de benodigde schimmelsoort. Ook bij dit soort broed hoeven er geen extra voedingsstoffen worden toegevoegd, omdat alle benodigde stoffen, behalve water, al in het broed en in het hout aanwezig zijn. In plaats van eikenhout zou er ook hout van andere loofboomsoorten gebruikt kunnen worden. Deuvels hebben een gemiddelde doorsnede van 10 millimeter. Voorafgaand aan het enten, moeten er gaten van 20 tot 30 millimeter diep worden geboord met een doorsnede van 10 millimeter. Hoeveel gaten er geboord moeten worden, hangt af van de hoeveelheid deuvels die er geënt moeten worden. Na het boren, kunnen de deuvels geënt worden. Het kan, afhankelijk van waar de stam geplaatst wordt, enkele maanden duren voordat de zwammen geoogst kunnen worden.​94 95 96 97

Voordelen van het gebruik van hout ten opzichte van het gebruik van koffiedik en stro: - het kweken van zwammen op hout geeft het best weer hoe zwammen zich in de natuur ontwikkelen en groeien; - er is geen houder nodig. Er worden enkel producten gebruikt die relatief makkelijk afbreekbaar zijn. Nadelen van het gebruik van hout ten opzichte van het gebruik van koffiedik en stro: - het enten kost meer tijd, omdat er gaten moeten worden geboord; - er is meer gereedschap nodig voor het enten; - het kweken duurt gemiddeld langer; - de buurt wordt niet betrokken bij de teelt.

3.4.5 Oesterzwammen kweken op stro Voor het kweken van oesterzwammen op stro is er strobroed nodig. Deze manier van kweken is vergelijkbaar met het kweken van oesterzwammen op koffiedik. Stro zal eerst gepasteuriseerd moeten worden voordat het enten kan beginnen. Bij het pasteuriseren moet het stro voor enkele minuten ondergedompeld worden bij een minimale temperatuur van 75​°C. Hierna zal het stro moeten afkoelen tot een temperatuur lager dan 30°C. Vervolgens kan het substraat gemaakt worden door het stro te mengen met het strobroed. Het substraat kan, net als bij de kweek op koffiedik, in een plastic zak worden gegoten, als er maar wel zuurstof beschikbaar is. Hieropvolgend zal het substraat in een donkere ruimte met een temperatuur tussen de 18°C en 22°C worden geplaatst voor een periode van drie weken. Na drie weken zal het substraat een grotendeels witte kleur hebben en moet het substraat in een verlichte ruimte met een gemiddelde temperatuur van 12°C worden geplaatst. Na ongeveer twee weken zijn de zwammen oogstbaar.​98 99 100 101 102

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 35

Voordelen van het gebruik van stro ten opzichte van het gebruik van koffiedik en hout: - het kweken van zwammen op stro duurt relatief kort; - er is meer bekend over het kweken van zwammen op stro, waardoor veel aanvankelijk veelgemaakte fouten voorkomen kunnen worden. Nadelen van het gebruik van stro ten opzichte van het gebruik van koffiedik en hout: - stro moet worden gepasteuriseerd, wat water en tijd kost; - de buurt wordt niet betrokken bij de teelt.

3.4.6 Conclusie De groep ontwerpt een paddenstoelenkwekerij die voor en door de buurt is. Het is daarom belangrijk dat de buurtbewoners een actieve rol kunnen spelen in het kweken van de paddenstoelen. De groep heeft gekozen om de oesterzwammen te kweken op koffiedik. Indien de oesterzwam op koffiedik wordt gekweekt, zullen de buurtbewoners regelmatig het koffiedik verzamelen en brengen naar de kwekerij. Bij deze manier van kweken heeft de buurt dus een actieve rol in de kwekerij. Bij de andere manieren van kweken hebben de buurtbewoners een aanzienlijk kleinere rol. Bovendien wordt er bij de ‘koffiedik-methode’ water bespaard, omdat het koffiedik niet gepasteuriseerd hoeft te worden. Het nadeel van het gebruik van koffiedik is dat er voorzichtig met het koffiedik moet worden omgegaan om besmetting van het substraat te voorkomen. Wanneer alle voordelen en nadelen tegenover elkaar worden afgewogen, is de conclusie getrokken dat het kweken van de oesterzwam op koffiedik de meest geschikte optie is.

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 36

3.5 Mogelijke obstakels 3.5.1 Obstakels oesterzwammen Het mycelium van de paddenstoelen maakt geen onderscheid tussen wat ze wel en niet opnemen. Dit betekent dat de paddenstoel giftige of gevaarlijke stoffen zal bevatten als deze in het substraat waarop de paddenstoel groeit blijken te zitten. Dit is natuurlijk gevaarlijk voor een buurt kwekerij. Er moet dus zeker worden gemaakt dat de grondstoffen waar de paddenstoel op groeit vrij zijn van schadelijke stoffen. Een manier om dit te realiseren is door de grond te steriliseren. Dit is een veelgebruikte techniek in de tuinbouw. Er zijn verschillende manieren om grond te steriliseren, maar de meeste hoveniers op kleine schaal doen dit in de oven of magnetron. Daarnaast kan het inademen van de sporen wolk van een oesterzwam een heftige astmatische reactie veroorzaken. Ook kunnen de sporen een oogontsteking veroorzaken. Hoewel de kans klein is dat deze dingen gebeuren, is het toch belangrijk dat mensen die de kwekerij zullen beheren geïnformeerd zijn, zodat deze mogelijke complicaties voorkomen kunnen worden. Een van de manieren om dit te voorkomen is door te kijken naar de kappen van de oesterzwammen. Als de kappen naar boven gericht zijn, dan beginnen ze met het vrijlaten van sporen.​103 Meestal worden de oesterzwammen al geteeld voordat de kappen naar boven gericht zijn, dus is er over het algemeen weinig kans dat er daadwerkelijk een sporenwolk vrijkomt.​104

3.5.2 Obstakels kwekerij Het is van belang dat de buurtbewoners het koffiedik op de juiste manier bewaren. Als dit niet gedaan wordt dan is er een grotere kans op besmetting. Om dit te voorkomen is het handig als het koffiedik na gebruik in een schone houder wordt geplaatst. Ook moet het koffiedik zo spoedig mogelijk in een vriezer worden gezet. Zelfs als de bewoners hun best doen om het koffiedik zo schoon mogelijk te houden, is besmetting altijd nog mogelijk. Daarom is het goed om het koffiedik alsnog te steriliseren nadat de buurtbewoners het hebben ingeleverd Omdat de kwekerij zo is ontworpen dat de groeiomstandigheden voor oesterzwammen goed zijn, is het mogelijk dat andere schimmels zich ook zullen ontwikkelen. Dit is natuurlijk niet gewenst, en kan op een paar manieren voorkomen worden. Ten eerste kunnen de schimmels die mogelijk in het koffiedik (nog voor de toevoeging van het broed) zitten, worden gedood door het koffiedik te steriliseren. Daarnaast is het van belang dat alle zakken en bakken die worden gebruikt schoon en hygiënisch zijn. Ook is het belangrijk dat er broed van een hoge kwaliteit wordt gekocht. Als het substraat in de zak na verloop van tijd een groene kleur krijgt, dan betekent dit dat er alsnog een andere schimmel aanwezig is, want het mycelium van de oesterzwam is wit. Als het groen maar een kleine hoeveelheid is, dan kan het zonder problemen worden weggeschept met een lepel uit het substraat. Als het de overhand neemt in het substraat is het waarschijnlijk beter om opnieuw te starten met een nieuwe zak.​105 106 Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 37

3.6 Experiment Het is voor de opdrachtgever van belang om te weten op welke manier paddenstoelen worden gekweekt. Daarom doet de groep een experiment. Voor het experiment is gebruik gemaakt van de instrumenten die de expert beschikbaar stelde. Hier is voor gekozen omdat het analyseren van de omstandigheden makkelijker is als de paddenstoelen worden gekweekt in een ruimte die zoveel mogelijk overeenkomt met de ruimte die de groep gaat realiseren. De expert zelf kweekt de paddenstoelen in een ruimte van ongeveer 2.5m bij 5m. De expert probeert op een biologische manier paddenstoelen te kweken. Hiermee is hij pas korte tijd bezig, wat interessant is voor de groep omdat op deze manier de kleine beginnersfoutjes aan het licht zullen komen, waar de opdrachtgever later profijt van kan hebben. De materialen van de expert worden aangevoerd door iemand die op grotere schaal paddenstoelen kweekt, die de expert zelf ook advies geeft over het kweken. De expert kweekt paddenstoelen op veertien of vijftien graden Celsius. Deze temperatuur hoeft niet te veranderen gedurende het proces, omdat de expert maar in een kleine ruimte paddenstoelen teelt. Er wordt gestreefd naar een luchtvochtigheid van 90%, maar deze wordt over het algemeen niet gehaald. Dit is echter niet terug te zien aan de paddenstoelen. De verhoudingen van gassen in de lucht zijn gewoon zoals op de rest van de aarde. De expert teelt de paddenstoelen op een biologische wijze. Dit verschilt niet van gangbare teelt, uitgezonderd van het substraat. De opdrachtgever kan dus zelf geen biologische paddenstoelen gaan kweken, omdat hij er niet vanuit kan gaan dat het koffiedik dat hij aangeleverd krijgt biologisch is. De expert hoeft het substraat niet zelf te ontwikkelen, maar krijgt het aangeleverd. Het aangeleverde substraat is luchtdicht verpakt. Op het moment dat de expert paddenstoelen wil gaan groeien, moet het substraat eerst een à twee dagen op water gezet worden. Dit kan gewoon worden gedaan door de zak open te maken en het water erin te laten lopen. Hierna wordt het water eruit gelaten en wordt de rand van de zak opgerold. Ook krijgt het substraat een klap om de schimmeldraden te activeren. De expert kweekt vier verschillende soorten paddenstoelen. Gele en grijze oesterzwammen, Enoki en Nameko. Van alle vier van deze soorten heeft de expert dertig balen substraat. De oesterzwammen geven als eerst een opbrengst, al na twee tot drie dagen. De Nameko duurt het langst en heeft anderhalve week nodig voordat de paddenstoelen kunnen worden geoogst. Paddenstoelen hebben altijd licht nodig als ze groeien. Op blauw licht groeien ze het best. De expert heeft gemerkt dat ze meer licht nodig hadden dan hij dacht, en heeft daarom extra blauwe lampjes gekocht. Ook is er een ventilator nodig om alle kleine beestjes op te zuigen. Deze beestjes kunnen de oogst niet vergiftigen, maar wel aantasten. De expert heeft een apparaat voor zowel het licht als de ventilatie. De paddenstoelen kunnen ongeveer allemaal tegelijk worden geoogst. Na de eerste oogst wordt de zak om het substraat weer afgesloten en krijgt het substraat een week de tijd om uit te rusten. Hierbij wordt er een kruis gesneden in het substraat zodat hij weer open gaat en wordt het substraat goed vochtig gehouden. Na de week rust kunnen er weer paddenstoelen op een andere kant van het substraat worden gegroeid. Als het substraat op een goede manier wordt behandeld kan er in totaal vier keer van worden geoogst. Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 38

De expert is een half uur per dag kwijt aan het verzorgen van de paddenstoelen, maar hoeft de paddenstoelen zelf niet te oogsten. Bij onervaren oogsters hebben drie mensen dertig minuten nodig om van dertig baaltjes substraat de paddenstoelen te oogsten. De opbrengst hiervan is drie kratjes vol paddenstoelen van 30cm x 40cm x 10cm en een kratje met de stammetjes van paddenstoelen. Deze verschillen in kwaliteit niet van de paddenstoelen, maar worden niet verkocht omdat er geen vraag naar is. De opdrachtgever zou dit dus wel gewoon kunnen gebruiken.

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 39

Hoofdstuk 4 - Onderzoek omtrent regelgeving 4.1 Inleiding Voordat de paddenstoelenkwekerij wordt geplaatst, is het belangrijk om te weten wat de regelgeving is wat betreft een paddenstoelenkwekerij. Het onderzoek hiernaar is opgedeeld in twee delen. Het eerste deel focust zich op de regels omtrent het ruimtegebruik van de paddenstoel. Het plaatsen van de kwekerij heeft immers een grote impact op de omgeving. Het is daarom belangrijk om te weten wat wel en niet mag. Het tweede gedeelte is gericht op het telen van paddenstoelen zelf. De buurtkwekers moeten namelijk niet voor een verrassing komen te staan nadat ze de paddenstoelen hebben ontwikkeld.

4.2 Regelgeving omtrent ruimtegebruik Voor het plaatsen van een paddenstoelenkwekerij zijn verschillende vergunningen nodig op verschillende manieren. Er staan al bepaalde dingen vast over de paddenstoelenkwekerij, en op basis daarvan kan de regelgeving worden onderzocht.

4.2.1 Vaststaande zaken -

De paddenstoelenkwekerij is ongeveer even groot als een kleine zeecontainer van 20ft (6058mm x 2438mm). - De paddenstoelenkwekerij wordt bovenop de stoep geplaatst en niet als onderdeel van de stoep. Aangezien nog niet vaststaat of de paddenstoelenkwekerij tijdelijk of permanent wordt geplaatst, zijn beide opties onderzocht.

4.2.2 Permanente plaatsing Op het moment dat de paddenstoelenkwekerij permanent wordt geplaatst is de regelgeving erg ingewikkeld. Alle gebieden in Amsterdam hebben een bestemmingsplan en het bestemmingsplan van een stoep noemt men een verkeersbestemming.​107 In het bestemmingsplan van de gemeente Amsterdam, dat in 2018 is gepubliceerd, staat de actuele regelgeving voor het gebied Slotermeer toegelicht. In het bestemmingsplan staat dat de stoep aan de Burgemeester Rendorpstraat acht functies mag hebben. Deze functies staan hieronder beschreven: 1. verblijfsgebied; 2. openbare ruimte; 3. ongebouwde parkeervoorzieningen; 4. fietsparkeervoorzieningen; 5. speelvoorzieningen; 6. groenvoorzieningen; 7. water en waterhuishoudkundige voorzieningen; 8. nutsvoorzieningen. Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 40

De paddenstoelenkwekerij mag niet onder de categorie groenvoorzieningen vallen, omdat die zich per definitie in de open lucht horen te bevinden. Voor de paddenstoelenkwekerij is dit niet mogelijk, omdat klimaatcontrole bij het groeien van paddenstoelen erg belangrijk is en dit kan alleen in een gesloten ruimte. Op het moment dat de paddenstoelenkwekerij permanent moet worden geplaatst op de stoep, moet dus het bestemmingsplan van de hele stoep worden aangepast. Het wijzigen van dit bestemmingsplan is mogelijk, maar dat kost veel tijd en geld. Hiervoor kiezen is daarom niet aan te raden. Als het gelukt is om het bestemmingsplan te wijzigen en daarmee permanente bebouwing toe te staan, moet voor het plaatsen van de paddenstoelenkwekerij een vergunning worden aangevraagd. De paddenstoelenkwekerij kan voor een vergunning onder twee categorieën vallen: bijbehorend bouwwerk en overig bouwwerk. Bijbehorende bouwwerken zijn kleine bouwwerken zoals een plantenkas, een hondenhok, volière of speelhuisje. Omdat een paddenstoelenkwekerij min of meer als een plantenkas kan worden gerekend, kan die worden gezien als een bijbehorend bouwwerk. Het plaatsen van de paddenstoelenkwekerij vereist een verplichte omgevingsvergunning die gepaard gaat met een toetsing aan het bestemmingsplan. Deze vergunning kan dus alleen worden aangevraagd op het moment dat het bestemmingsplan al gewijzigd is. De tweede optie waar de paddenstoelenkwekerij onder kan vallen is een overig bouwwerk. De reden hiervoor is het feit dat de kwekerij een vrij ongebruikelijk object is, en er daarom geen concrete regelgeving voor bestaat. Voor het plaatsen van een overig bouwwerk is in het geval van de paddenstoelenkwekerij en vergunning nodig, omdat het in strijd is met de regels van de ruimtelijke ordening. Voor het aanvragen hiervan zijn verschillende eisen gesteld. Zo moet er onder andere een situatieschets zijn van de buurt voor het plaatsen van het object en een situatieschets van de buurt na het plaatsen van het object.

4.2.3 Tijdelijke plaatsing Op het moment dat het object tijdelijk geplaatst gaat worden moet er of een melding worden gemaakt van de plaatsing van het object, of een vergunning worden aangevraagd. Het maken van een melding is aan verschillende voorwaarden verbonden. Een aantal van deze voorwaarden zijn: - maximale afmeting per object is 2,40 meter breed x 4,50 meter lang x 2,75 meter hoog; - het object mag zeven dagen blijven staan Omdat de paddenstoelenkwekerij niet aan deze twee eisen kan voldoen, moet er een vergunning worden aangevraagd. Dit is in het geval van een tijdelijke plaatsing een objectvergunning. Aan deze vergunning zijn ook bepaalde voorwaarden verbonden, maar aan deze voorwaarden kan worden voldaan. Op het moment dat de vergunning wordt aangevraagd, moet het binnen 5 dagen goed- of afgekeurd worden. Er zit dus een zeker risico aan verbonden, want als de vergunning niet wordt toegekend, kan de paddenstoelenkwekerij er niet komen. De kosten voor het aanvragen van een objectvergunning zijn €110,-.

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 41

4.2.4 Evenementen De paddenstoelenkwekerij zou ook een evenementenvergunning kunnen krijgen. De definitie van een evenement volgens de gemeente Amsterdam is het geheel van activiteiten dat plaatsvindt bij een voor het publiek toegankelijke gebeurtenis op of aan de weg of het openbaar water. Aangezien de paddenstoelenkwekerij op de stoep staat en voor een publiek (de buurtbewoners) toegankelijk is, zou er gezegd kunnen worden dat de paddenstoelenkwekerij een evenement is. Evenementen hebben volgens de gemeente Amsterdam geen maximale lengte, maar zijn wel aan ontzettend veel andere regels gebonden. In principe kan de paddenstoelenkwekerij aan deze regels voldoen. Voor de aanvraag van de vergunning moet een situatietekening worden gemaakt, waarop onder andere de bouwwerken en vluchtroutes staan omschreven. Het aanvragen van de evenementenvergunning kost in het geval van de paddenstoelenkwekerij €250,-.

4.2.5 Medebeheer / zelfbeheer Een optie voor de paddenstoelenkwekerij die niet zozeer gebonden is aan regelgeving, is het medebeheer of zelfbeheer. Dit is volgens de gemeente Amsterdam het ‘zelf of samen met buren een deel van uw woonomgeving onderhouden of verfraaien’. Er zijn twaalf verschillende categorieën waaronder particulieren of organisaties zich kunnen aanmelden om dit te doen, waarvan er geen specifiek gericht is op gesloten ruimtes voor voedselteelt. Bij het invullen van het aanmeldformulier is er echter wel een optie ‘anders, namelijk’, waarbij de paddenstoelen- kwekerij kan worden ingevuld. Met het aanmeldformulier kan ook informatie worden aangevraagd over het doen van medebeheer en de mogelijkheden daarvan op een specifieke plek. Echter is de gemeente op het moment zo druk met het behandelen van de aanvragen, dat het niet mogelijk is om nieuwe aanvragen in te dienen. Deze optie valt dus in principe af door het tekort aan gemeentepersoneel.

4.2.6 Connecties Een vierde optie, die wat minder risico’s bevat, is het in gesprek gaan met de gemeente Amsterdam. Pakhuis de Zwijger doet al ongelooflijk veel interessante projecten waar de gemeente alleen maar profijt van heeft, en zal ook veel connecties hebben met mensen in de omgeving. Om wat meer duidelijkheid te bieden, zou het Pakhuis in gesprek kunnen gaan met mensen van de gemeente om de opties van het plaatsen van de paddenstoelenkwekerij te onderzoeken. Dit kan de toezegging op plaatsing van de paddenstoelenkwekerij op twee manieren bevorderen. Allereerst zal het Pakhuis de gelegenheid krijgen om de paddenstoelenkwekerij goed toe te lichten. Bij een ongebruikelijk voorwerp als de paddenstoelenkwekerij is de kans groot dat het zal worden afgewezen en als het Pakhuis het ontwerp goed toe kan lichten, zal dit een stuk minder waarschijnlijk worden. Ten tweede kan het Pakhuis van zijn connecties en status gebruik maken tijdens de aanvraag.​108 109 110 111 112 113 114 115

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 42

4.2.7 Conclusie Voor de paddenstoelenkwekerij is het niet aan te raden om een vergunning voor een permanente plaatsing aan te vragen. Dit kost veel tijd, geld en gedoe. Daarnaast is een tijdelijke plaatsing niet gebonden aan een maximale plaatsingstijd, en zou het bijvoorbeeld mogelijk zijn om aan te vragen of de kwekerij drie jaar mag blijven staan. Hoewel het aanvragen van een objectvergunning minder kost dan het aanvragen van een evenementenvergunning, acht de groep de kans groter dat de evenementenvergunning eerder zal worden toegekend. Evenementen bevatten vaker creatieve en innovatieve manieren om met de buurt om te gaan, bij objecten zijn de regels iets duidelijker en minder open voor experimenteren. Een aanvraag voor zelfbeheer of medebeheer zou de perfecte oplossing zijn, omdat dit is ontworpen voor creatieve initiatieven van buurtbewoners. Dit is echter geen optie, omdat het gemeentepersoneel geen tijd heeft voor dit soort voorstellen. Wat het Pakhuis het best kan doen is gebruik maken van hun netwerk en reputatie als maatschappelijk betrokken organisatie om met de gemeente Amsterdam in gesprek te gaan over de mogelijkheden. Hierbij kunnen de drie opties voor een vergunning voor tijdelijke plaatsing zoals ze hierboven staan aangegeven overlegd worden. Op deze manier kan er, in samenwerking met de gemeente, een passende oplossing worden gevonden.

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 43

4.3 Regelgeving omtrent voedselteelt Voor het kweken van paddenstoelen op straat moet er rekening gehouden worden met de wetgeving. Het kweken van paddenstoelen op kleine schaal valt onder de term ‘stadslandbouw’.

4.3.1 Vaststaande zaken -

Het kweken van paddenstoelen is op kleine schaal en heeft geen commerciële doeleinden. De paddenstoelen worden gebruikt voor het bereiden van maaltijden voor en door de buurt.

4.3.2 Stadslandbouw Het plaatsen van een paddenstoelenkwekerij op straat wordt gezien als een maatschappelijk initiatief, waar de buurt uiteindelijk voordeel mee kan halen door het gebruik van de productie van de paddenstoelen.

4.3.2.1 Definitie Het definiëren van stadslandbouw is enorm lastig, aangezien stadslandbouw vele vormen kent: een kweekbak, een volkstuin, een schooltuin, een moestuin, een zorgboerderij en ga zo maar door.​116 De gemeente Amsterdam beschouwt stadslandbouw als: ​“Het telen, oogsten, bewerken en afzetten van voedsel in of in de nabijheid van de stad.” 117 ​ Dat geldt voor zowel burgers die vrijwillig hun voedsel willen telen als burgers die een zakelijk/ commercieel initiatief willen beginnen.

4.3.2.2 Kenmerken Stadslandbouw is te verdelen in twee categorieën: de intra-urbane (binnen de stad) stadslandbouw en de peri-urbane (langs de randen van de stad) stadslandbouw. Kenmerkend voor beide vormen van stadslandbouw: - Het produceren van voedsel is niet het enige doel van telen, maar ook de verwerking en verspreiding van het voedsel.​118 - De stadslandbouw maakt gebruik van hulpbronnen, producten en diensten uit de stad om vervolgens deze weer te leveren aan de stad.​119 - Stadslandbouw kan zowel op permanente als tijdelijke locaties in de stad.​120

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 44

4.3.3 Watertoe- en afvoer De paddenstoelenkwekerij wordt midden op de stoep geplaatst aan de Burgemeester Rendorpstraat. Dit houdt in dat er mogelijk geen wateraansluiting is. Een wateraansluiting is makkelijk aan te vragen bij Waternet. De kosten voor een waterleiding verschillen per situatie. Het aanleggen van een wateraansluiting kost voor een leidinglengte van 10 meter ongeveer €1.142,00.​121 Daarnaast zijn er ook kosten voor het watergebruik. Dit komt ongeveer uit op €0,79 per m3 verbruikt drinkwater.​122 Voor de paddenstoelenkwekerij is geen riool nodig, aangezien er geen vocht ontstaat. Mocht er toch vocht ontstaan, dan zal dit een kleine hoeveelheid zijn. Dit kan dan handmatig worden opgevangen.

4.3.4 Wetten en stadslandbouw Het telen van voedsel gaat gepaard met een waslijst aan wetten. Er moet rekening gehouden worden met verschillende zaken, zoals voedselveiligheid en het milieu. De wetten die betrekking hebben op het plaatsen van een paddenstoelenkwekerij zijn hieronder weergeven.

4.3.4.1 Voedselveiligheid De warenwet stelt producenten, in ons geval de eigenaren van de paddenstoelenkwekerij, verantwoordelijk voor de veiligheid van de paddenstoelen.​123 Voedsel is namelijk een kwetsbaar product. Dit houdt in dat voedsel gemakkelijk chemisch of bacteriologisch vervuild kan worden. Voor het telen van paddenstoelen is echter geen vergunning nodig. De wet moet worden nageleefd. Controle van de wet volgt achteraf. Voedsel moet dus veilig zijn. Dit kan door de bodem en het compost vrij te houden van verontreiniging. Volgens de wet van milieubeheer is hier een ‘schoon grond verklaring’ voor nodig. Hiermee is te controleren of de bodem, waarop de paddenstoelen worden geteeld, niet ernstig verontreinigd is. Tot slot, het verdelen van voedselteelt onder de buurt is toegestaan. De paddenstoelen verhandelen buiten de buurtbewoners is niet toegestaan.

4.3.4.2 Water, mest en afval Voor het produceren van paddenstoelen zijn water, mest en een goede bodem van belang. Er ontstaat, naast paddenstoelen, ook afval. Al deze zaken hebben invloed op het milieu. Een schoon milieu is enorm belangrijk voor de volksgezondheid. Dit wordt daarom gecontroleerd op basis van vergunningen of meldingen. Oppervlakte- en grondwater moet altijd schoon blijven.​124 Dit houdt in dat mestwater naar het riool moet. Als de paddenstoelenkwekerij meer dan drie kubieke meter aan compost of mestwater zou afvoeren naar het riool, dan zou dit gemeld moeten worden aan de gemeente​125 De paddenstoelenkwekerij levert echter geen afval op. Dus hier hoeft geen rekening mee gehouden te worden.

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 45

4.3.4.3 Flora en fauna Paddenstoelen hebben voldoende ruimte nodig om te groeien. De bescherming van de biotoop van deze paddenstoelen staat vast in de Flora-en Faunawet.​126 Het kweken van paddenstoelen is toegestaan mits de paddenstoelen in een situatie verkeren waarin deze kunnen blijven leven. De gemeente beoordeelt hierin per situatie of onderzoek nodig is.

4.3.4.4 Aansprakelijkheid Openbare orde De paddenstoelenkwekerij is voor en door de buurt. Toch zal er iemand aansprakelijk moeten zijn voor de paddenstoelenkwekerij. Het is daarom handig om hiervoor de zorgplicht en de verantwoordelijkheid van de aansprakelijke te documenteren. Hier is verder geen vergunning voor nodig. Dit heeft te maken met het feit dat er iemand aansprakelijk moet zijn voor eventuele schade.​127

4.3.5 Conclusie Voor het kweken van paddenstoelen zijn geen vergunningen nodig. De productie van paddenstoelen is voor de buurt en niet voor commerciële doeleinden. Er moet wel gelet worden op de veiligheid van het voedsel. De paddenstoelen worden namelijk gebruikt voor het bereiden van maaltijden voor de gehele buurt. Dit betekent dat er rekening gehouden moet worden met de volksgezondheid. Ook hiervoor zijn geen vergunningen nodig. Controle van veilig voedsel vindt achteraf plaats. Tot slot kan er geconcludeerd worden dat de paddenstoelenkwekerij geen riolering nodig heeft en dat een wateraansluiting gemakkelijk te regelen valt bij onder andere Waternet.

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 46

Hoofdstuk 5 - Design 5.1 Inleiding Met de verzamelde informatie uit de voorgaande hoofdstukken, heeft de groep een ontwerp van de paddenstoelenkwekerij kunnen maken. Hierbij is rekening gehouden met de omstandigheden waarin schimmels groeien en de regelgeving voor het plaatsen van een paddenstoelenkwekerij. Om tot een goed ontwerp te komen is gevraagd naar de meningen en ideeën van onder andere ontwerpers en bewoners van Geuzenveld-Slotermeer. Er verschillende fasen in het ontwerpen te onderscheiden die zijn gebaseerd op de ontwerpcyclus. Er wordt begonnen met het maken van schetsen, waarna een 2D- en een 3D-ontwerp worden gemaakt. Ten slotte wordt er een maquette gemaakt van het ontwerp gemaakt.

5.2 Oriëntatie op het ontwerp Om tot een vernieuwend en gedegen eindontwerp te komen, is het belangrijk om eerst een grote verscheidenheid aan ideeën te bedenken. Hieruit kan vervolgens het beste idee worden gekozen en verder worden uitgewerkt. Door in het begin van het ontwerpproces meer ideeën te genereren, wordt de kans op een goed eindontwerp groter.

5.2.1 Brainstormen Op weg naar een optimaal ontwerp is brainstormen en inspiratie opdoen van uiterst belang. De paddenstoelenkwekerij moet aan de belangen van verschillende betrokkenen voldoen. Om dit op een zo goed mogelijke manier uit te voeren zijn er momenten ingepland om betrokkenen de gelegenheid te geven om deel te nemen aan het ontwerpproces.

5.2.1.1 Brainstormen met Mundus college Op maandag 28 januari 2019 werd er een masterclass gegeven aan leerlingen uit de eerste klas van het Mundus college. Het gedetailleerde verslag van deze les is te lezen in hoofdstuk 7.2.2.1. Tijdens de les werden de leerlingen gevraagd om mee te denken over het ontwerp van de paddenstoelenkwekerij. Ze kregen de opdracht om te schetsen wat zij graag op de stoep zouden zien willen staan. Veel kinderen gaven aan dat zij graag een plek willen waar ze met vrienden samen kunnen komen. Deze behoefte is meegenomen in het definitieve ontwerp. De ontwerpen van de kinderen staan in bijlage 4 en een gedetailleerder verslag van de les staat in 7.3.2.1.

5.2.1.2 Brainstormen met buurtbewoners Op 6 februari 2019 en 13 februari 2019 was de groep aanwezig bij vergaderingen over de indeling van de stoep aan de Burgemeester Rendorpstraat. Hierbij waren bewoners, eigenaren van organisaties rondom de stoep en de opdrachtgever aanwezig. De vergaderingen gingen over de algehele indeling van de stoep, maar hierbij werd er op sommige momenten ook specifiek naar het ontwerp van de paddenstoelenkwekerij gekeken. Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 47

Op 6 februari was de vergadering voornamelijk een moment van kennismaking van de groep met de andere aanwezigen. Ook konden de aanwezigen kennis maken met het concept van de paddenstoelenkwekerij. Op 13 februari maakte de groep kennis met de ideeën van de andere ontwerpers. Zo werd er voorgesteld om een spel op het plein te creëren, een deel te vergroenen en om bijvoorbeeld bankjes neer te zetten. Iets wat veel werd genoemd was het hebben van een soort icoon op het plein. Het zou gaaf zijn om de paddenstoelenkwekerij vanaf de weg of de metrobaan te kunnen zien, om mensen naar het plein toe te trekken. Na afloop van de vergadering werd hier nog verder over gebrainstormd en kwam het idee om de paddenstoelenkwekerij te veranderen in een kunstobject met behulp van licht. Tijdens de bijeenkomsten zijn door de mensen van New Metropolis aantekeningen gemaakt. Deze aantekeningen staan in bijlage 5.

5.2.1.3 Moodboard Om extra inspiratie op te doen is er op basis van de brainstormsessies een moodboard gemaakt. Het moodboard bestaat uit allemaal verschillende, al bestaande ideeën van onder andere Pinterest. In het moodboard komt de ideeën voor het contrast tussen de lichte en de donkere kamer door middel van het gebruik van klimop naar voren en wordt het gebruik van blauw licht benadrukt.

5.2.2 Programma van eisen De verschillende brainstormsessies met de verschillende groepen hebben geleid tot bepaalde eisen waaraan de paddenstoelenkwekerij zal moeten voldoen. Deze eisen staan hieronder beschreven. Eisen van de opdrachtgever: - de paddenstoelenkwekerij moet compact zijn; - er moeten paddenstoelen in de paddenstoelenkwekerij kunnen worden gekweekt; - hiervoor zijn zowel een donkere als een lichte ruimte nodig; - hiervoor zijn temperatuur- en luchtvochtigheidscontrole nodig; - buurtbewoners moeten betrokken kunnen worden bij de paddenstoelenkwekerij. Eisen van de kinderen van het Mundus College: - er moet ruimte zijn voor jongeren om samen te komen. Eisen van de buurtbewoners en bedrijven uit de buurt: - de paddenstoelenkwekerij moet zelfvoorzienend zijn; - de paddenstoelenkwekerij moet een icoon worden voor het plein en zichtbaar zijn vanaf de weg; - de paddenstoelenkwekerij moet bij het ontwerp van de rest van de stoep passen; - er moet groen in voorkomen; - het moet opvallen. Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 48

-

de paddenstoelenkwekerij moet zonder al te veel moeite verplaatst kunnen worden; de paddenstoelenkwekerij moet hufterproof zijn; er moet informatie beschikbaar zijn over de paddenstoelenkwekerij.

5.2.3 Schetsen Uit de brainstormsessies zijn verschillende schetsen voortgekomen. Bij de schetsen zijn met verschillende soorten belangen rekening gehouden. Er zijn uiteindelijk vier schetsen opgeleverd die eventueel uitgewerkt zouden kunnen worden. Bij de eerste schets (zie afbeelding hiernaast) is vooral rekening gehouden met de behoefte aan een speelplek voor kinderen, zoals de leerlingen van het Mundus-college dat aangaven. Zo is er een trap te zien die uitkomt bij een tunnel door het dak, waar kinderen doorheen zouden kunnen kruipen. Aan het eind van de tunnel bevindt zich een glijbaan. Bij deze schets is een duidelijke scheiding te zien tussen twee ruimten die de lichteen donkere kamer moeten voorstellen. Het belang van deze twee ruimtes wordt in hoofdstuk 3.3.2 beschreven. In de lichte kamer staan de zakken substraat tentoongesteld in een zeshoekrooster. Ten slotte staan er zonnepanelen op het dak. In de eerste schets komt dus het volgende element naar voren: - een speelplek voor kinderen. De tweede schets straalt een minimalistisch karakter uit. De kwekerij heeft hier de vorm van een simpel huisje. Ook bij deze schets liggen er zonnepanelen op het dak en is er sprake van een een lichte kamer en een donkere kamer. Er is bij deze schets echter gekozen om de zakken substraat in de lichte kamer met een trapsgewijze vorm tentoon te stellen. Op deze manier zal een iets ruimtelijker gevoel ontstaan als bezichtigers naar binnen kijken. In hoofdstuk 3.6 staat beschreven dat schimmels het best groeien bij blauw licht. Dit gegeven is meegenomen in deze schets. Het idee is om een constante blauwe verlichting te plaatsen in de lichte kamer en aan de buitenkant van de lichte zijde. Op deze manier ontstaat herkenbaarheid vanaf de weg en wordt de paddenstoelenkwekerij een iconisch bouwwerk. De berekeningen en notities om de schets heen zijn niet relevant, maar laten wel zien dat er tijdens het schetsen al verder werd gedacht. In de tweede schets komen dus de volgende elementen naar voren: - vorm van een huisje; - trapsgewijze tentoonstelling van het substraat; - blauw licht aan de buitenzijde voor herkenbaarheid. Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 49

De derde schets heeft veel overeenkomsten met de tweede schets. Beiden hebben twee gescheiden ruimtes met daaromheen geen bijzondere dingen. In tegenstelling tot de vorige schets, is het dak van dit ontwerp in de vorm een trapgevel gemaakt om het Amsterdamse karakter te laten zien. Tijdens een van de brainstormsessies met buurtbewoners werd voorgesteld om de skyline van Amsterdam te verwerken in de stoep. Door de paddenstoelenkwekerij een Amsterdamse gevel te geven zal het meer aansluiten bij de rest van de stoep. Ook is er een sleutel te zien boven de ingang. Dit idee werd tijdens dezelfde vergadering voorgesteld. De sleutel zou dienen als ‘icoon’ om het plein, waar de kwekerij op komt te staan, te kenmerken. Het plein staat immers in Slotermeer. Bij dit ontwerp hangen de zakken substraat aan het plafond. Ten slotte is de kwekerij in dit ontwerp voorzien van zonnepanelen. In de derde schets komen dus de volgende elementen naar voren: - dak met Amsterdamse trapgevel; - sleutel in het dak verwerkt; - zakken substraat die aan het plafond hangen. De laatste schets laat een paddenstoelenkwekerij met een half dak zien waar zonnepanelen op zijn getekend. Op deze manier kan zou het dak de meest optimale hoek kunnen aannemen om een zo hoog mogelijk rendement uit de zonnepanelen te garanderen. Omdat het dak voor de helft horizontaal verloopt, zouden er tijdens evenementen mensen op kunnen staan, iets wat werd voorgesteld tijdens een van de brainstormsessies met buren. Uiteraard bestaat deze kwekerij uit een donkere kamer en een lichte kamer. Om rekening te houden met de behoefte aan meer groen op het plein, is er voor gekozen om de muur rond de ingang te begroeien met klimop. Tegen de muur aan staat een insectenhotel, hier kan het substraat na afloop van het groeiproces in. In het insectenhotel zal het afval worden omgezet in compost. Op deze manier wordt iets wat in eerste instantie een afvalproduct was, twee keer opnieuw gebruikt. In de vierde schets komen de volgende elementen naar voren: - half dak; - klimop op de muur van de donkere ruimte; - een insectenhotel.

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 50

5.2.4 Feedback op de schetsen Op 6 maart 2019 werd het door de leerlingen gemaakte ontwerp voorgelegd aan de aanwezigen. Er werd daar feedback gegeven op het ontwerp. Deze feedback bestond voornamelijk uit kleine details van de kwekerij en kon worden verwerkt in het definitieve ontwerp. Tijdens deze vergadering werd gekeken naar het opwekken van stroom en de grootte van de ramen. De groep had berekend dat er drie zonnepanelen op het dak van de paddenstoelenkwekerij konden worden geplaatst. Dit drietal zonnepanelen zou echter niet genoeg stroom opwekken om de paddenstoelenkwekerij zelfvoorzienend te maken. Gelukkigerwijs stelde iemand voor om zonnepanelen op het dak van het naastgelegen flatgebouw te plaatsen. Daar was meer ruimte voor zonnepanelen, waardoor er genoeg stroom zou kunnen worden opgewekt. De overige feedback is meegenomen in de afwerking van het ontwerp.

5.2.3.1 Verwerking van de schetsen De verschillende elementen uit de schetsen kunnen niet allemaal worden toegepast. Daarnaast moeten na de feedback een aantal dingen worden geschrapt. Hieronder worden de verschillende elementen en de toepassing daarvan beschreven. Schets 1 Een speelplek voor kinderen

zal worden toegepast in het echte ontwerp, omdat het een mooie manier kan zijn om bekendheid voor de paddenstoelenkwekerij te genereren.

Schets 2 Vorm van een huisje

zal worden toegepast, omdat op een schuin dak de zonnepanelen kunnen worden neergelegd.

Trapsgewijze tentoonstelling van het substraat

zal niet worden toegepast, omdat dat erg lastig om toe te passen.

Blauw licht aan de buitenzijde voor herkenbaarheid

zal worden toegepast, omdat het een leuke manier is om de paddenstoelenkwekerij duidelijk zichtbaar te maken.

Schets 3 Dak met Amsterdamse trapgevel

zal niet worden toegepast, omdat er dan geen zonnepanelen op het dak kunnen worden geplaatst.

Sleutel in het dak verwerkt

zal niet worden toegepast, omdat de sleutel geen duidelijk icoon van de wijk Slotermeer is.

Zakken substraat die aan het plafond hangen

zal niet worden toegepast, omdat het niet ruimte-efficiënt is.

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 51

Schets 4 Half dak

zal niet worden toegepast, omdat er dan een dj op het dak kan

Klimop op de muur van de donkere ruimte

zal worden toegepast, omdat het het contrast tussen de lichte- en donkere kamer versterkt en het bij het ontwerp van de stoep past.

Een insectenhotel

zal niet worden toegepast, omdat een insectenhotel niet kan werken op alleen koffiedik. Er is wel een mogelijkheid om het koffiedik naar een groter insectenhotel op een andere locatie te brengen. Tabel 3 - toepassing van elementen uit de schetsen

5.3 Definitief ontwerp Het definitieve ontwerp is op verschillende manieren vormgegeven. Er is een 2D-ontwerp gemaakt om voornamelijk de afmetingen weer te geven en om te dienen als opstapje naar het 3D-ontwerp. Het digitale 3D-ontwerp dient als verduidelijking van het ontwerp.

5.3.1 2D-ontwerp Er is besloten de paddenstoelenkwekerij te maken van 6,06 m bij 2,44 m. De hoogte bedraagt 2,90 m. De paddenstoelenkwekerij bestaat uit twee gescheiden ruimtes: een donkere kamer (links) en een lichte kamer (rechts). In hoofdstuk 5.3.3 staat een uitgebreide toelichting van het ontwerp beschreven.

2D-ontwerp van de paddenstoelenkwekerij gemaakt met Google-Tekeningen

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 52

2D-ontwerp van de paddenstoelenkwekerij gemaakt met Floorplanner

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 53

5.3.2 3D-ontwerp Het digitale 3D-ontwerp is gemaakt met de online software ‘Floorplanner’. Dit ontwerp is de driedimensionale vertaling van het 2D-ontwerp met toegevoegde onderdelen. In de afbeelding is de voorzijde van de paddenstoelenkwekerij te zien. De ruimte die door het raam te zien is, moet de lichte kamer voorstellen. De afgesloten ruimte is de donkere kamer. In het 3D-ontwerp zijn verschillende machines en verschillend meubilair te zien. Deze onderdelen worden nader verklaard in hoofdstuk 5.3.3.

3D-ontwerp van de paddenstoelenkwekerij gemaakt met Floorplanner

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 54

5.3.3 Toelichting ontwerp Alle relevante informatie die bij het onderzoeksgedeelte van dit verslag is verzameld, is samengebracht in één ontwerp. Zo is er bijvoorbeeld rekening gehouden met de nodige groeiomstandigheden van schimmels. Bovendien zijn de ideeën en meningen van verschillende mensen meegenomen in het ontwerp.

5.3.3.1 Toelichting inrichting Bezoekers betreden de paddenstoelenkwekerij via de deur aan de linkerkant. Ze komen dan in de donkere kamer. Hier kunnen de gemixte zakken substraat liggen om zich te ontwikkelen. Dat kan op de ‘planken voor substraat’, vier stellingkasten die via een rolsysteem aan het dak te verschuiven zijn. Op deze manier kan de ruimte optimaal worden Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 55

benut. In de bovenste hoek van de donkere ruimte staat een kast waarin gereedschappen en andere benodigdheden kunnen worden opgeslagen. In de andere hoek van de donkere kamer staat een koelkast. De aanwezigheid van de koelkast is noodzakelijk voor het conserveren van het gemaakte substraat, omdat het substraat zich niet ontwikkelt bij een een temperatuur lager dan 10°C. Uit ruimte-efficiëntie is er besloten om de doorgang van de donkere kamer naar de lichte kamer vorm te geven door middel van een schuifdeur. In de lichte kamer kunnen bezoekers zakken met volgroeide oesterzwammen aantreffen. Die staan op planken die met metaaldraad aan het plafond zijn gevestigd. Deze aan het plafond hangende planken bevinden zich aan beide kanten voor het raam, zodat ze ook van buiten goed zichtbaar zijn. Evenals in de donkere kamer, is er in de lichte kamer ruimte om gereedschappen en dergelijke op te bergen. Hiervoor zijn in twee hoeken kasten geplaatst. De lichte kamer dient ook als ruimte waarin het substraat kan worden gemaakt. Op de tegen de wand geplaatste vrieskist zal een werkbank worden bevestigd waarop het substraat kan worden gemaakt en kan worden ‘verpakt’ in de zakken. In hoofdstuk 3.4.3 staat beschreven dat koffiedik, mede om besmetting tegen te gaan, snel na gebruik in een vriezer of vrieskist moet worden geplaatst. De vrieskist in de lichte kamer dient als opslagplek voor het koffiedik. In hoofdstuk 3.6 staat dat schimmels optimaal groeien bij een luchtvochtigheid van 90%, hier wordt dan ook naar gestreefd bij de paddenstoelenkwekerij. Om dit te behalen, zal er een luchtbevochtiger worden geplaatst in de lichte kamer op de plek ‘elektra e.d.’ in het 2D-ontwerp.

5.3.3.2 Toelichting buitenaanzicht Van buiten is vrij goed te zien dat de zeecontainer uit twee verschillende ruimten bestaat. De wanden van de lichte kamer hebben vrijwel helemaal plaatsgemaakt voor twee grote ramen van lexaan, waardoor mensen van buitenaf naar de de zakken met oesterzwammen kunnen kijken. Bovendien zouden de lexanen ramen de paddenstoelenkwekerij een opener en toegankelijker gevoel geven. In hoofdstuk 5.2.1.2 staat beschreven dat er wordt gestreefd naar vergroening van het plein. Er is daarom besloten om de muren aan de buitenkant van de donkere kamer te begroeien met klimop. De klimop zorgt er tevens voor dat de ‘grauwe sfeer’ van de metalen zeecontainer afneemt. In hoofdstuk 5.2.1.1 is te lezen dat jongeren de behoefte hadden aan een plek om samen te komen. Om deze behoefte te realiseren heeft de groep een schommel toegevoegd aan het ontwerp. De schommel is bevestigd aan een boven de klimop uitstekende plank. Op de muur naast de schommel staat ‘#schimmelschommel’. De gedachte hierachter is om de schimmelschommel een trend te maken onder jongeren door het te delen op sociale media onder die hashtag. Op die manier kan de paddenstoelenkwekerij wellicht een bezienswaardigheid worden in Amsterdam Nieuw-West. Een van de andere ideeen uit de in hoofdstuk 5.2.1.2 beschreven vergaderingen, is het plan om de paddenstoelenkwekerij zelfvoorzienend te maken. Er is daarom besloten om van het dak een puntdak te maken, zodat er zonnepanelen op geplaatst kunnen worden die dan ook al in een goede hoek liggen. Uit berekeningen blijkt echter dat er plaats was voor slechts drie zonnepanelen, die samen niet genoeg stroom leveren om de paddenstoelenkwekerij zelfvoorzienend te maken. Tijdens de vergadering die in hoofdstuk 5.2.3 staat beschreven, kwam men tot de conclusie dat de zonnepanelen beter Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 56

op het gebouw, wat aan de stoep staat, geplaatst kunnen worden en dat de stroom die deze zonnepanelen opwekken, door de paddenstoelenkwekerij gebruikt kan worden.

5.4 Maquette De maquette is de fysieke versie van het 3D-ontwerp. De basis van de maquette bestaat uit hout dat met een lasersnijder in de juiste vorm is gesneden. De houten wanden zijn bekleed met grijze stof, omdat een grijze kleur meer overeenkomt met het fenotype van de toekomstige kwekerij dan hout. Evenals de wanden is het meubilair in de lichte kamer, het bord met #schimmelschommel en de schommel met een lasersnijder gemaakt. De klimop is gemaakt met crêpepapier. De rekken in de donkere kamer zijn gemaakt met gesoldeerd ijzerdraad met daartussen zwart gespoten gaas.

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 57

De lichte kamer met kasten aan weerszijden van de schuifdeur en een vrieskist.

De donkere kamer met rekken.

De donkere kamer met een deel van de rekken.

De met klimop begroeide buitenwand met een schommel en een bord met de tekst ‘#schimmelschommel’.

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 58

Hoofdstuk 6 - Materialisering 6.1 Inleiding Er zijn veel verschillende dingen nodig om de paddenstoelenkwekerij tot stand te kunnen brengen en de paddenstoelen zelf te kunnen kweken. Zo moet er worden gedacht aan de kosten van het bouwen van de paddenstoelenkwekerij, de kosten van het ontwikkelen van het substraat, het energieverbruik en de arbeidstijd die in de paddenstoelenkwekerij zit.

6.2 Materiaalgebruik De paddenstoelenkwekerij bestaat uit veel verschillende onderdelen die allemaal een andere functie hebben. Het is van belang om de benodigde materialen en de kosten daarvan te berekenen, zodat er voldoende subsidie kan worden aangevraagd door New Metropolis. In dit hoofdstuk staan alle materialen en de bijbehorende kosten per categorie beschreven.

6.2.1 Bouwmaterialen Voor het bouwen van de paddenstoelenkwekerij zijn veel verschillende bouwmaterialen nodig. Onder bouwmaterialen worden alle materialen die van uiterst belang zijn voor het neerzetten van de kwekerij. De basis dus. In dit hoofdstuk worden deze materialen beschreven en worden de kosten ervan toegelicht.

6.2.1.1 Materialen Voor de basis van de paddenstoelenkwekerij wordt een zeecontainer gebruikt. Hiermee bouwen kost relatief weinig moeite en het is een vrij goedkoop product. Ook vergroot het bouwen met een zeecontainer de mobiliteit van de paddenstoelenkwekerij. Op die manier zou de kwekerij in een hypothetisch geval ook nog naar een ander plein verplaatst kunnen worden. De zeecontainer moet wel goed geïsoleerd worden, om ervoor te zorgen dat de temperatuur in de paddenstoelenkwekerij goed op peil kan worden gehouden. Het raam in de lichte ruimte van de kwekerij is van lexaan en niet van glas. Lexaan is een stevige kunststof die ervoor zal zorgen dat de paddenstoelenkwekerij meer hufterproof wordt. De buitendeur zal worden geplaatst in de muur van de donkere kamer en de schuifdeur wordt gebruikt als tussendeur.

6.2.1.2 Kosten Hieruit volgen de onderstaande kosten. Aanschafprijs bouwmaterialen per stuk Zeecontainer 128 ​

€950,00 per stuk

Isolatiemateriaal

€200,00 per m​2

Totale aanschafprijs 1 50

stuk

€ 950,00

m​2

€ 666,67

129

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 59

Lexaan raam​ 130

€36,00 per 15 m​2

14,6 m​2

Buitendeur 131 ​

€75,00 per stuk

1

stuk

€ 75,00

Schuifdeur 132 ​

€100,00 per stuk

1

stuk

€ 100,00

Totaal

€ 525,60

€ 2.317,27

Tabel 4 - kosten van bouwmaterialen

6.2.2 Meubilair Er zijn verschillende materialen nodig om de paddenstoelenkwekerij te verfraaien en om te zorgen voor opslagruimte. De verschillende materialen die nodig zijn en de kosten daarvan staan hier beschreven.

6.2.2.1 Materialen In de donkere ruimte zullen vier stellages worden geplaatst om het substraat op te leggen. Op deze manier wordt de ruimte optimaal benut. In de donkere ruimte en in de lichte ruimte staan samen drie kasten. Deze worden gebruikt als opslagruimte voor onder andere het broed en de plastic zakken voor het substraat. De schommel wordt buiten aan de muur bevestigd en is de #schimmelschommel. Het staaldraad en de planken zijn voor het etaleren van het substraat voor het raam.

6.2.2.2 Kosten Hieruit volgen de onderstaande kosten. Aanschafprijs inrichting per stuk

Totale aanschafprijs

Stellage 133 ​

€ 30,00 per stuk

4 stuk

€ 120,00

Kasten 134 ​

€ 20,25 per stuk

3 stuk

€ 60,75

Schommel 135 ​

€ 10,00 per stuk

1 stuk

€ 10,00

Planken 136 ​

€ 30,00 per m​2

Stalen kabel 137 ​

€ 2,70 per stuk

1,5 m​2

€ 45,00

24 stuks

€ 64,80

Totaal

€ 300,55

Tabel 5 - kosten van meubilair en dergelijke

6.2.3 Machinerie Er zijn veel verschillende apparaten nodig om de paddenstoelenkwekerij draaiende te houden. Deze apparaten en de bijbehorende kosten staan hieronder beschreven.

6.2.3.1 Materialen In de paddenstoelenkwekerij staan verschillende apparaten. De vrieskist en de koelkast zijn van belang om respectievelijk het koffiedik en het substraat te conserveren. Het groene licht Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 60

is het licht in de donkere ruimte. Dit wordt door planten bijna niet geregistreerd, waardoor het geen negatieve invloed zal hebben op de ontwikkeling van het substraat. Het blauwe licht wordt zowel aan de binnenkant als aan de buitenkant van de paddenstoelenkwekerij bevestigd. Aan de buitenkant voor herkenbaarheid en aan de binnenkant zodat het substraat zich goed kan ontwikkelen. De verwarming is nodig om de temperatuur in de kwekerij op stand te houden en de luchtbevochtiger is nodig om de luchtvochtigheid hoog genoeg te houden. De zonnepanelen zullen worden gebruikt om energie voor de kwekerij op te wekken. Hierover staat meer in hoofdstuk 6.3.2.

6.2.3.2 Kosten Hieruit volgen de onderstaande kosten. Aanschafprijs machines per stuk

Totale aanschafprijs

Vrieskist​ 138

€300,00 per stuk

1 stuk

€ 300,00

Koelkast 139 ​

€150,00 per stuk

1 stuk

€ 150,00

Groen licht 140 ​

€5,00 per stuk

2 stuk

€ 10,00

Blauw licht 141 ​

€1,96 per meter

22 meter

€ 43,12

Verwarming 142 ​

€100,00 per stuk

Luchtbevochtiger

€170,00 per stuk

143

Zonnepaneel 144 ​

€250,00 per stuk

2 stuk

€ 200,00

1 stuk

€ 170,00

5 stuk

€ 1.250,00

Totaal

€ 2.123,12

Tabel 6 - kosten van machinerie

6.2.4 Grondstoffen Voor elke zak substraat die er wordt gemaakt zijn er grondstoffen nodig. Deze grondstoffen verhouden zich op een bepaalde manier tot elkaar en kunnen op verschillende manieren worden verkregen. In deze paragraaf worden de benodigde grondstoffen besproken.

6.2.4.1 Materialen Het substraat dat gebruikt gaat worden in de paddenstoelenkwekerij bestaat uit drie componenten. Deze zijn koffiedik, broed en substraat. Hieronder staan de verhoudingen.​145 Verhoudingen per zak substraat

Substraat met 3000 gram koffiedik

Koffiedik

Koffiedik

1 gram

3000

Broed

0,2 gram

Broed

600

Stro

0,2 gram

Stro

600

Tabel 7 - samenstelling substraat Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 61

6.2.4.2 Kosten Uit metingen is gebleken dat per kopje koffie 7,5 gram koffie wordt gebruikt. Nadat hieraan wat er is toegevoegd, verdubbelt het gewicht en levert een kopje koffie 15 gram koffiedik op. Hieruit volgen de onderstaande benodigdheden per zak substraat die in samenwerking met de buurt worden verkregen. Kopjes nodig per zak

Koffiedik per kopje Kopje koffie

15 gram koffiedik

Kopjes koffie

200

Tabel 8 - kopjes koffie Rondom de paddenstoelenkwekerij zijn twee horecagelegenheden. Verwacht wordt dat deze samen ongeveer 2.000 kopjes koffie per maand verkopen. Met het koffiedik dat door New Metropolis en andere kleine bedrijven in de buurt wordt aangeleverd zal er in totaal ongeveer 37 kg koffiedik per maand zijn. Dit komt neer op drie zakken substraat per week en dertien zakken per maand. Hierbij is de paddenstoelenkwekerij dus niet afhankelijk van de betrokkenheid van buurtbewoners. De overige variabele kosten die worden gemaakt bij het produceren van substraat staan hieronder omschreven. Kosten per inkoophoeveelheid

Kosten per zak substraat

Broed 146 ​

€ 19,90 3 liter

Broed

€ 3,98

Stro 147 ​

€ 15,00 2,25 kg

Stro

€ 4,00

Filterzak

€ 1,20

Totaal

€ 9,18

Filterzak 148 ​

€ 1,20 stuk

Tabel 9 - variabele kosten per zak substraat Per maand zullen de variabele kosten dus neerkomen op €119,43

6.3 Energie Omdat ernaar wordt gestreefd dat de paddenstoelenkwekerij een zelfvoorzienend element is, is het van belang om het precieze energieverbruik te weten. Ook moet er worden berekend op welke manier deze energie zal worden opgewekt.

6.3.1 Energieverbruik De machines die in 6.2.2.2 worden besproken hebben een bepaald energieverbruik per dag. Dat energieverbruik staat hieronder omschreven. Energieverbruik per dag Vrieskist

0,384 kWh

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 62

Blauw licht

1,400 kWh

Groen licht

0,079 kWh

Verwarming

1,000 kWh

Luchtbevochtiger

0,300 kWh 3,163 kWh

Tabel 10 - energieverbruik per dag

6.3.2 Energieopwekking Met de totale benodigde energie die is berekend in 6.3.1 kan worden berekend op welke manier deze energie kan worden opgewekt. De methode die hiervoor is gekozen is energie door middel van zonnepanelen, omdat deze op het dak kunnen worden geplaatst. In tabel 10 wordt de benodigde hoeveelheid zonnepanelen toegelicht. Hieruit kan worden geconcludeerd dat er een overschot zal zijn van 0,537 kWh per dag. Energiehoeveelheid per aantal zonnepanelen 1 zonnepaneel 149 ​

0,74 kWh per dag

4,274 zonnepanelen

3,163 kWh per dag

5 zonnepanelen

3,7 kWh per dag

Tabel 11 - benodigde hoeveelheid zonnepanelen

6.4 Conclusie Voor de paddenstoelenkwekerij zijn zowel bouwmaterialen als meubilair als apparaten nodig. Deze brengen allemaal bepaalde kosten met zich mee, en de apparaten ook een bepaald energieverbruik. Om ervoor te zorgen dat de paddenstoelenkwekerij zelfvoorzienend is zullen er zonnepanelen worden geplaatst om deze energie op te wekken. De totale kosten van de paddenstoelenkwekerij staan in tabel 12 omschreven. Energieverbruik per dag Bouwmaterialen Meubilair

€ 2.317,27 € 300,55

Machinerie

€ 2.123,12

Totaal

€ 4.740,94

Tabel 12 - totale kosten Verder zullen er per week drie zakken substraat geproduceerd kunnen worden en dus dertien zakken per maand. De variabele kosten per zak substraat zijn € 9,18. Per maand Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 63

zullen de kosten dus € 27,54 zijn. De totale arbeid die de paddenstoelenkwekerij per maand zal kosten komt neer op 660 minuten.

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 64

Hoofdstuk 7 - Communicatie 7.1 Inleiding Communicatie en samenwerking met de buurtbewoners is een van de belangrijkste elementen van deze meesterproef. Als het doel is om de buurt te betrekken bij de uiteindelijke paddenstoelenkwekerij, is het belangrijk om ze ook te betrekken bij het ontwerpen. Daarnaast moet er, als de paddenstoelenkwekerij is geplaatst, informatie beschikbaar zijn over het ontwerp en moet duidelijk zijn welke instantie welke rol speelt in de paddenstoelenkwekerij. In dit hoofdstuk worden deze drie onderwerpen besproken.

7.2 Communicatie over het ontwerp Op verschillende momenten is de groep samengekomen met buurtbewoners om te praten over het ontwerp van de paddenstoelenkwekerij. De les aan het Mundus College is hiervan een voorbeeld. In 7.2.2.1 staat deze les in detail toegelicht. Ook de brainstormsessies met de buurtbewoners en de bedrijven rondom de stoep waren communicatie over het ontwerp. Deze overleggen staan in 5.2.1.2 toegelicht.

7.3 Communicatie over de paddenstoelenkwekerij Het is belangrijk om mensen te informeren over de paddenstoelenkwekerij. Stadslandbouw is immers bijzonder, en het telen van paddenstoelen al helemaal. De kwekerij kan een grote rol spelen in het onderwijzen van kinderen en volwassenen over gezonde voeding en het telen van paddenstoelen. Dit wordt op twee manieren vormgegeven. Allereerst is er een educatieprogramma om kinderen te onderwijzen over de paddenstoelenkwekerij. Daarnaast zijn er informatieborden ontworpen die gedetailleerde kennis over de paddenstoelen kunnen delen met voorbijgangers.

7.3.1 Educatie Naast het feit dat de paddenstoelenkwekerij ervoor moet zorgen dat buurtbewoners bij elkaar komen dient het tevens te fungeren als een middel om buurtbewoners en jongeren wijzer te maken op het gebied van paddenstoelenteelt. Voor de jongeren uit de buurt en scholieren van het Mundus College is er een educatieprogramma gemaakt.

7.3.2.1 Gegeven les Op maandag 28 januari heeft de groep een masterclass gegeven aan eersteklassers van het Mundus College. Tijdens deze masterclass werd gevraagd of de kinderen wilden meedenken over een potentieel ontwerp voor de stoep. De school bevindt zich dichtbij New Metropolis en veel scholieren wonen in de buurt. Omdat zij degene zijn die van het product gebruik gaan maken en omdat zij de toekomst van de buurt zijn, is het belangrijk om juist deze groep bij het ontwerpproces te betrekken. De leerlingen kregen de les in New Metropolis. De masterclass was gebaseerd op eerdere ervaringen die de groep had Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 65

opgedaan bij het lesgeven. De les was opgebouwd uit verschillende delen die hieronder staan beschreven. Voordat de les begon was het van belang dat de scholieren goed wisten wat er van ze werd gevraagd. Er werd uitleg gegeven over wat er werd gedaan op de stoep en er werd een korte quiz gehouden over paddenstoelen. Op die manier wisten de kinderen beter met welk product ze rekening moesten houden in hun ontwerp. Daarna kregen de kinderen de kans om zelf te kijken wat de ingrediënten van het substraat zijn. Ze kregen een blok substraat voor zich en mochten deze helemaal uit elkaar halen. Het volgende onderdeel in de masterclass was het brainstormen over de paddenstoelenkwekerij. Eerst moesten de kinderen in tweetallen een mindmap maken waarin ze omschreven wat zij graag op de stoep zouden willen. Dit brengt de inspiratie op gang en geeft de kinderen een betere basis tijdens het ontwerpproces. Dat was namelijk het volgende punt op het programma. De kinderen kregen vijftien minuten de tijd om hun ontwerp uit te werken. Dit mocht als tekst of als tekening en konden ze uitwerken in een speciaal ontwerpformulier. Dit formulier staat in bijlage 6. Uiteindelijk mochten de kinderen hun ontwerp pitchen voor de klas. Dit maakt de uitleg niet alleen duidelijker voor de groep en de opdrachtgever, maar leert de kinderen ook dat presenteren helemaal niet zo eng is als ze denken. Van de drie schetsen die door de groep zijn gemaakt, is er een volledig gericht geweest op de dingen die de kinderen hebben genoemd tijdens de masterclass.

Foto’s van de gegeven les

7.3.2.2 Educatieprogramma De les start in het eigen klaslokaal met een korte quiz over schimmels. De vragen gaan over eetbare schimmels en koffiedik als substraat. De leerlingen worden tijdens deze quiz zelfbewust van de kennis die ze al hebben, geïnformeerd en verwonderd. Na afloop van de quiz kijken de kinderen een kort filmpje over het groeien van oesterzwammen op koffiedik. Op deze manier weten de kinderen al ongeveer hoe het er in de paddenstoelenkwekerij uit zal zien en hoeven ze niet meer alles uitgelegd te krijgen. De leerlingen vertrekken naar het plein en krijgen onderweg de opdracht om zoveel mogelijk verschillende schimmels te zoeken. Op deze manier komen ze tot de conclusie dat er overal schimmels zijn. Op het plein aangekomen komen ze de paddenstoelenkwekerij binnen via de deur aan de donkere zijde. Ze lopen dus eerst door de donkere kamer, waar ze alvast de zakken substraat kunnen zien. Dit zou ze bekend moeten voorkomen, omdat de donkere kamer ook in het filmpje te zien was. Via de schuifdeur komen de leerlingen in de lichte kamer. Hier staan langs het raam zakken substraat waar paddenstoelen uitgroeien. Dit kunnen ze dus direct Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 66

zien. Vanaf dit moment volgen de leerlingen drie stappen om de hele levenscyclus van de paddenstoel te doorlopen. De kinderen beginnen met het maken van het substraat. Het ‘recept’ hiervoor zodat dat in 3.3.3.1 staat uitgelegd, hangt aan de muur in de kwekerij. De kinderen hoeven dus alleen maar de stappen te volgen. In principe kennen ze de ingrediënten al, omdat deze in het filmpje zijn voorgekomen. De leerlingen pakken het koffiedik uit de vriezer en de andere materialen uit de kast en beginnen met het wegen en meten van de benodigdheden. Ze vullen de zakken en leggen deze neer in de donkere kamer. De volgende stap in de les is het oogsten van de paddenstoelen. De leerlingen kunnen per tweetal een zak substraat oogsten, de opbrengsten hiervan kunnen in een kratje mee terug naar school. Hierna krijgen de leerlingen uitgelegd dat de paddenstoelen op meerdere kanten van het substraat kunnen groeien. Om dit groeiproces op gang te brengen moeten ze een kruis in het substraat snijden en het goed vochtig maken. Daarna worden deze zakken in de donkere kamer geplaatst. Uit de donkere kamer kunnen de kinderen direct de zakken substraat meenemen die in de lichte kamer kunnen worden neergezet. Hiermee wordt de les ook afgesloten. De paddenstoelen die de leerlingen hebben geoogst zouden door de school kunnen worden gebruikt tijdens een kookles. De les duurt drie uur en is bedoeld voor maximaal zes leerlingen. Het is een leuke manier om de kinderen te informeren over gezonde voeding en ze te verwonderen over stadslandbouw en het groeien van paddenstoelen. Voor de les is weinig begeleiding nodig, omdat de kinderen het meeste zelf zullen kunnen. Voor New Metropolis is de les een manier om meer bekendheid te genereren en om de buurt op een leuke manier te betrekken bij de paddenstoelenkwekerij. Ook zal het New Metropolis minder arbeid kosten als de kinderen het substraat maken.

7.3.2 Informatie Het is belangrijk om omstanders te informeren over het nut van de paddenstoelenkwekerij en over het proces dat zich binnenin de kwekerij afspeelt. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van informatieborden. Er zijn vijf verschillende stukjes tekst nodig om de paddenstoelenkwekerij toe te kunnen lichten. Het eerste stukje tekst gaat over het gebruik van koffiedik bij het kweken van paddenstoelen en luidt: ​‘’Paddenstoelen kweken op koffiedik? Ja, het kan! Koffiedik is een organische stof en schimmels verkrijgen hun energie en koolstof door het absorberen van organische materie. Daarnaast is koffiedik normaal gesproken een restproduct dat wordt weggegooid. Door oesterzwammen op koffiedik te kweken is er minder afval, en een heerlijke paddenstoel voor in de maaltijd!’’ Het tweede stuk gaat over de ingrediënten van het substraat. In de tekst staat het volgende: ‘’De grond waar paddenstoelen op groeien noemen we substraat. Om dit te maken, zijn er drie dingen nodig. Allereerst natuurlijk koffiedik, het belangrijkste ingrediënt van het substraat. Ook wordt er gepasteuriseerde stro toegevoegd. Op deze manier krijgen de oesterzwammen nog wat extra voeding. De twee ingrediënten vormen samen een basis waar paddenstoelen erg goed op kunnen groeien. Om dit groeiproces te starten, is er echter wel broed nodig. Dit zijn de sporen van een paddenstoel, een soort zaadjes dus.’’ Het derde stukje tekst gaat over het groeiproces van de paddenstoelen. In dit stukje wordt onder andere verteld over de lichte en de donkere kamer. De tekst gaat als volgt: ​‘’Het Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 67

gemengde substraat gaat eerst een tijdje in een donkere ruimte. Hier kan het zich ontwikkelen. Je kunt dan zien dat er al wat witte plekken ontstaan. Na vier weken kan het substraat in de lichte ruimte worden geplaatst. In deze ruimte zijn licht en een hoge luchtvochtigheid essentieel. Het substraat hoeft hier maar vijf dagen te staan, want dan kan het al worden geoogst. Het substraat kan vier keer opnieuw oesterzwammen produceren. Gaaf hè!’’​ Het laatste stukje heeft niet zo zeer met het telen van paddenstoelen te maken, maar vertelt wat over de oesterzwam. In de tekst staat de volgende informatie: ​‘’De oesterzwam die hier binnen wordt gekweekt is een paddenstoel met een heerlijke romige smaak. Hij wordt ook wel de ‘vegetarische biefstuk’ genoemd en is ontzettend aromatisch. De oesterzwam dankt zijn naam aan de vorm van de hoed, die lijkt namelijk op een oester.’’ ​Met deze vier stukjes tekst wordt het theoretische gedeelte achter de paddenstoelenkwekerij toegelicht. De stukjes tekst zullen, samen met afbeeldingen, op de muur aan de lichte kant van de paddenstoelenkwekerij worden bevestigd. Omdat hier het blauwe licht aan zit bevestigd, zullen de borden ‘s nachts ook leesbaar zijn. Het vijfde bord gaat over het idee achter de paddenstoelenkwekerij. Dit bord is bevestigd aan de deur van de paddenstoelenkwekerij. Op het bord staat: ​‘’Deze paddenstoelenkwekerij is voor en door de inwoners van Amsterdam Nieuw-West! Met het koffiedik dat uit de buurt komt worden paddenstoelen gemaakt die door de buurtbewoners zelf weer opgegeten kunnen worden. Wil jij ook helpen door jouw koffiedik te doneren? Neem dan contact op met [mailadres]!’’ R ​ ondom dit bord zijn ook de namen en logo’s bevestigd van bedrijven, instanties en individuen die hebben geholpen met het tot stand brengen van de kwekerij.

7.4 Advies samenwerking Samenwerking met de buurt is van groot belang voor het bestaan van de paddenstoelenkwekerij. Zonder de hulp van organisaties in de buurt en buurtbewoners zelf is het namelijk niet mogelijk om de paddenstoelenkwekerij draaiende te houden. In dit hoofdstuk wordt beschreven op welke manier de samenwerking met de buurt het best plaats kan vinden. Hierbij wordt ook gekeken naar de verdeling van de arbeid.

7.4.1 Samenwerking buurt De buurt wordt verdeeld in twee verschillende categorieën die beiden van groot belang zijn voor de paddenstoelenkwekerij. Deze twee groepen zijn de buurtbewoners en de bedrijven in de buurt. Hieronder wordt per categorie uitgelegd welke rol zij zouden kunnen spelen voor de paddenstoelenkwekerij.

7.4.1.1 Samenwerking buurtbewoners Samenwerking met buurtbewoners staat centraal in dit project. Een van de doelen van de paddenstoelenkwekerij is immers het vergroten van de sociale cohesie. De bedoeling is om buurtbewoners bij de paddenstoelenkwekerij te betrekken. Door middel van de #schimmelschommel geven jongeren de paddenstoelenkwekerij onbewust naamsbekendheid. Buurtbewoners kunnen zelf hun koffiedik inleveren bij de paddenstoelenkwekerij inleveren zodat er substraat van kan worden gemaakt. Ook zullen er evenementen worden georganiseerd rondom de paddenstoelenkwekerij. Zo kan er bijvoorbeeld worden Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 68

gekookt door buurtbewoners met de paddenstoelen. De paddenstoelenkwekerij is niet constant open voor bezoekers. Het risico op vernieling is te groot, er zijn immers veel apparaten aanwezig. Wel kunnen mensen constant door de grote ramen naar binnen kijken, en kan de paddenstoelenkwekerij makkelijk geopend worden door aanwezigen bij New Metropolis. Daarnaast bieden de borden die buiten de paddenstoelenkwekerij staan voldoende informatie over wat zich binnen afspeelt.

7.4.1.2 Samenwerking bedrijven Bedrijven zijn ook erg belangrijk voor de paddenstoelenkwekerij. De twee horecagelegenheden rondom de paddenstoelenkwekerij leveren voor een groot deel het koffiedik voor het substraat en zijn dus van groot belang voor de productie. Een deel van de paddenstoelen zal kunnen worden gebruikt door de horecagelegenheden zelf als ze dit willen. Het is immers een lekker product met een mooi verhaal. Ook zal er worden geprobeerd om samen te werken met het Mundus College. Leerlingen zullen betrokken worden bij het ontwikkelen van het substraat en het oogsten van de paddenstoelen. In ruil hiervoor heeft de school een interessant en leerzaam project over gezonde voeding.

7.4.2 Arbeid De verschillende taken die de paddenstoelenkwekerij met zich meebrengt, kosten tijd. Voor de organisaties of personen die deze tijd in de paddenstoelenkwekerij gaan steken is het van belang om te weten hoeveel tijd dat is. In dit hoofdstuk wordt dat omschreven.

7.4.2.1 Hoeveelheid arbeidsuren In de onderstaande tabel wordt beschreven hoeveel tijd de verschillende taken kosten. Arbeid per maand Ramen schoonmaken

75

minuten

Paddenstoelenkwekerij schoonmaken

30

minuten

Producten voor substraat bestellen

15

minuten

Koffiedik verzamelen en invriezen

240 minuten

Substraat maken

120 minuten

Substraat in donkere kamer plaatsen

30

minuten

Substraat in lichte kamer plaatsen

30

minuten

Oesterzwammen oogsten

120 minuten 660 minuten

Tabel 13 - arbeid per maand

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 69

7.4.22 Verdeling van de arbeid Hieruit volgt de onderstaande verdeling van de arbeid. Arbeid per maand Ramen schoonmaken

New Metropolis

Paddenstoelenkwekerij schoonmaken

New Metropolis

Producten voor substraat bestellen

New Metropolis

Koffiedik verzamelen en invriezen

Bedrijven rondom de stoep

Substraat maken

Mundus College

Substraat in donkere kamer plaatsen

Mundus College en New Metropolis

Substraat in lichte kamer plaatsen

Mundus College en New Metropolis

Oesterzwammen oogsten

Mundus College en New Metropolis

Tabel 14 - verdeling van de arbeid Hieruit volgt de onderstaande arbeidstijd per betrokkene per maand. Arbeidstijd per betrokkene New Metropolis

190 minuten

Mundus College

230 minuten

Bedrijven rondom de stoep

240 minuten

Tabel 15 - arbeidstijd per betrokkene per maand

7.5 Conclusie Het betrekken van de buurt bij de paddenstoelenkwekerij is erg belangrijk. Dit wordt op verschillende manieren gedaan. Er zijn informatieborden om volwassenen te onderwijzen over de paddenstoelen en er bestaat een educatieprogramma voor kinderen. Buurtbewoners kunnen de kwekerij helpen door koffiedik aan te leveren, maar bedrijven in de buurt spelen hier een nog grotere rol in. De arbeid wordt zo verdeeld dat het voor alle betrokkenen mogelijk is om mee te werken aan de paddenstoelenkwekerij.

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 70

Hoofdstuk 8 - Discussie Over verschillende onderdelen in dit verslag kan een discussie ontstaan. Er zijn verschillende factoren in het maatschappelijk onderzoek die de conclusie minder betrouwbaar maken. De eerste en grootste reden dat dit onderzoek niet betrouwbaar zou kunnen zijn, is het feit dat het onderzoek op drie manieren is afgenomen. Dit had als voordeel dat er op deze manier een grotere en meer gevarieerde groep van respondenten kon worden bereikt, maar had als nadeel dat een deel van de respondenten het onderzoek op papier heeft gemaakt en een ander deel het digitaal heeft ingevuld. Dit kan de onderzoeksresultaten hebben beïnvloed. Bij een deel van de mensen die de enquête op papier hebben ingevuld, stond er een leerling naast ze te helpen. In sommige gevallen heeft deze leerling zelf de enquête- vragen voorgelezen, omdat de proefpersoon bijvoorbeeld zijn of haar bril niet bij zich had. De aanwezigheid van de leerling kan vooral de laatste onderzoeksvraag beoordeeld hebben, omdat de respondenten wisten dat het ontwerpen van de paddenstoelenkwekerij een project van de betreffende leerling was en dus misschien niet te negatief wilden oordelen. Ook de demografie van de groep respondenten is geen juiste afspiegeling van de volkssamenstelling van Geuzenveld-Slotermeer. Zo is het overgrote deel vrouw en zijn er ook relatief veel jongeren die de vragenlijst hebben ingevuld. Daarnaast kan de sociale cohesie nooit met zekerheid worden bepaald, omdat er ontelbaar veel factoren meespelen in de grootte ervan. In het maatschappelijk onderzoek is slechts een klein deel hiervan gemeten. De resultaten uit het maatschappelijk onderzoek komen wel bijna helemaal overeen met conclusies uit het literatuuronderzoek. Het biologische onderzoek is bijna volledig van bronnen van het internet. Op deze manier is er ontzettend veel informatie gevonden, maar deze informatie verschilde op sommige vlakken van elkaar, of sprak elkaar zelfs tegen. Er zijn in het biologische onderzoek bepaalde keuzes gemaakt om bronnen wel of niet te vertrouwen, maar deze kunnen hebben afgehangen van het referentiekader van de onderzoeker, waardoor de onderzoeksresultaten kunnen zijn aangetast. Het onderzoek naar wet- en regelgeving is een vrijwel onmogelijk onderzoek geweest, omdat er zoveel verschillende regels zijn in de gemeente Amsterdam en er geen duidelijke regels zijn over het plaatsen van de paddenstoelenkwekerij, dat het slechts kijken is onder welke wet of regel de plaatsing van de kwekerij het best past. Het ontwerp is voornamelijk gebaseerd op de behoeftes van de buurt, maar is niet specifiek teruggekoppeld naar alle buurtbewoners. Er is geen onderzoek gedaan naar de mening van de buurtbewoners over het ontwerp en het kan dus zijn dat er bezwaar tegen zal worden aangemaakt.

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 71

Bij het berekenen van de kosten voor het ontwerp, zijn de arbeidskosten van de bouw niet meegerekend. Ook kunnen prijzen veranderen door onder andere inflatie. Het is van belang dat de opdrachtgever met al deze verschillende punten rekening houdt bij het realiseren van de paddenstoelenkwekerij.

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 72

Hoofdstuk 9 - Conclusie en aanbeveling In het vooronderzoek voor deze meesterproef zijn drie verschillende onderwerpen toegelicht. In het maatschappelijke onderzoek is gekeken naar de behoefte van buurtbewoners aan meer sociale cohesie. Dit is gedaan door te kijken naar de behoefte aan bepaalde morele waardes. Uit het het onderzoek bleek dat de vraag naar meer sociale cohesie in Geuzenveld-Slotermeer erg aanwezig is. Door in gesprek te gaan met de buurtbewoners is deze behoefte concreter gemaakt en op een praktische manier verwerkt in het ontwerp. Daarnaast is er gekeken naar het biologische aspect van het kweken van paddenstoelen. Zo is uit het onderzoek gebleken dat het kweken van de oesterzwam het best past bij de situatie aan de Burgemeester Rendorpstraat en dat dit het best kan worden gedaan op koffiedik. Op deze manier kan de buurt bij de paddenstoelenkwekerij worden betrokken. Daarnaast zijn er voor het kweken van de oesterzwammen twee verschillende ruimtes nodig. Het substraat moet zich eerst in een donkere ruimte kunnen ontwikkelen, waarna er in een lichte ruimte paddenstoelen kunnen groeien. Uit het onderzoek naar de wet- en regelgeving omtrent het plaatsen van de paddenstoelenkwekerij kon worden geconcludeerd dat er wel een vergunning moet worden aangevraagd om het bouwwerk te plaatsen, maar dat er voor de rest enkel meldingen moeten worden gemaakt. Wel is het van belang dat er iemand op papier aansprakelijk is voor de kwekerij. Omdat de buurtbewoners in dit project van groot belang zijn, is deze groep betrokken geweest bij het brainstormproces. Zo is er een les gegeven aan leerlingen van het Mundus College waarbij de kinderen mochten nadenken over hun ideale paddenstoelenkwekerij. Daarnaast is de groep aanwezig geweest op verschillende brainstormsessies met buurtbewoners, bedrijven rondom de stoep, professionele ontwerpers en andere personen die een bijdrage kunnen leveren aan de stoep. Tijdens deze bijeenkomsten werd meegedacht over het algehele ontwerp van de stoep zodat daar rekening mee zou kunnen worden gehouden in het ontwerp van de paddenstoelenkwekerij. Daarnaast werden de schetsen die al door de groep waren gemaakt, voorgelegd aan de aanwezigen. Zij gaven hier feedback op, die in het ontwerp is verwerkt. Het ontwerp van de paddenstoelenkwekerij is op verschillende manieren gevisualiseerd. Allereerst is er een plattegrond gemaakt van de ruimtelijke indeling van de paddenstoelenkwekerij. Op deze plattegrond is het onderscheid tussen de lichte en de donkere ruimte goed zichtbaar. Daarnaast is er een digitaal driedimensionaal ontwerp gemaakt. Dit geeft een goede weergave van hoe de paddenstoelenkwekerij er in de werkelijkheid uit zal zien. Om het ontwerp ook voor buurtbewoners beschikbaar te maken, is er een maquette gebouwd. Op basis van het ontwerp is een kostenanalyse gemaakt. De totale kosten voor het bouwen van de paddenstoelenkwekerij zijn €4.740,94 Om ervoor te zorgen dat de paddenstoelenkwekerij zelfvoorzienend is, zal alle stroom worden opgewekt door middel van zonnepanelen. Er kunnen ongeveer dertien zakken substraat per maand worden geproduceerd. Dit zal €119,34 kosten. De arbeidstijd die per maand in de paddenstoelenPaddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 73

kwekerij zal moeten worden gestoken komt neer op 660 minuten. Deze tijd zal worden verdeeld over drie verschillende instanties, waardoor de arbeidstijd per instantie erg vermindert. Communicatie met de buurtbewoners is, zoals al werd genoemd, van uiterst belang. Daarom is hierover ook nagedacht in het ontwerp. Zo zullen er informatieborden worden geplaatst op de paddenstoelenkwekerij die vertellen over het nut van de kwekerij voor de buurt en over het kweekproces van paddenstoelen zelf. Daarnaast is er een educatieprogramma ontworpen voor leerlingen van het Mundus College. Op deze manier kunnen zij een deel van de arbeid in de paddenstoelenkwekerij verrichten en is het een buitenkans voor de school om leerlingen te onderwijzen over gezonde voeding en stadslandbouw. Wat nu nog rest voor New Metropolis is het aanvragen van de juiste vergunningen en subsidies. Nadat het ontwerp voor de paddenstoelenkwekerij is meegenomen in de rest van het ontwerp voor de stoep, kan er worden begonnen met de bouw. In januari 2020 zal op de stoep aan de Burgemeester Rendorpstraat een mooie buurtkwekerij staan. De buurtbewoners zullen tevreden zijn met de kwekerij. Zij zijn betrokken geweest bij het ontwerpen en zullen zich meer verbonden gaan voelen met de buurt. Scholen in de buurt zullen ook tevreden zijn met de kwekerij. Zij kunnen namelijk hun leerlingen op een interessante en interactieve manier educatie bieden. De gemeente zal tevreden zijn. Niet alleen is de lelijke stoep aan de Burgemeester Rendorpstraat verfraaid, ook zal de sociale cohesie verbeteren. De opdrachtgever zal tevreden zijn. Pakhuis de Zwijger is - niet voor het eerst - betrokken geweest bij het neerzetten van een mooi, maatschappelijk project. En dat alles met behulp van een simpele paddenstoel!

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 74

Bronnenlijst [1] Hilhorst, P. (2018, 5 februari). Amsterdam is prachtstad met een lelijke tweedeling. Geraadpleegd op https://www.nrc.nl/nieuws/2014/02/05/amsterdam-is-prachtstad-met-een-lelijke-tweedeling-1 342702-a623084 [2] Het Parool. (2018, 18 april). Dependance Pakhuis de Zwijger in Nieuw-West opent deuren. Geraadpleegd op https://www.parool.nl/stadsgids/dependance-pakhuis-de-zwijger-in-nieuw-west-opent-deuren ~a4594283/ [3] Het Parool. (2018, 14 februari). Pakhuis de Zwijger krijgt dependance in Nieuw-West. Geraadpleegd op https://www.parool.nl/stadsgids/pakhuis-de-zwijger-krijgt-dependance-in-nieuw-west~a45695 80/ [4] Pakhuis de Zwijger. (z.d.). Over Ons. Geraadpleegd op ​https://dezwijger.nl/over-ons/ [5] Pakhuis de Zwijger. (z.d.-b). Peter Both. Geraadpleegd op https://dezwijger.nl/profiel/peterboth [6] Both, P. (z.d.). Peter Both. Geraadpleegd op https://www.linkedin.com/in/peterboth/?originalSubdomain=nl [7] Ensie. (2017, 19 april). Sociale cohesie. Geraadpleegd op https://www.ensie.nl/samenlevingen/sociale-cohesie [8] National Research Council. (2014). Civic Engagement and Social Cohesion [Wetenschappelijk Artikel]. Geraadpleegd op https://books.google.nl/books?hl=nl&lr=&id=k4xqBgAAQBAJ&oi=fnd&pg=PT12&dq=social+c ohesion+measurement&ots=l9UkR4RRwy&sig=kq2ykkQjg4yPGF5fmnGdyQ2pmug#v=onep age&q=social%20cohesion%20measurement&f=false [11] Bolt, G., & Torrance, M. (2005, februari). Stedelijke herstructurering en sociale cohesie. Geraadpleegd op ​https://nethur.nl/download/publicatie%2030.pdf [10] Rijksoverheid. (2012, 31 juli). Buurtparticipatie en leefbaarheid. Geraadpleegd op https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2012/09/28/buurtparticipatie-en-leefbaar heid [11] Bolt, G., & Torrance, M. (2005, februari). Stedelijke herstructurering en sociale cohesie. Geraadpleegd op ​https://nethur.nl/download/publicatie%2030.pdf Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 75

[12] Centraal Bureau voor de Statistiek. (2015). Sociale samenhang wat ons bindt en verdeelt. Geraadpleegd op https://www.cbs.nl/-/media/.../2015-sociale-samenhang_wat-ons-bindt-en-verdeelt.pdf [13] Zie bron 12 [14] Van Ostaijen, M., & Peeters, R. (2011, 3 oktober). Sociale cohesie: een dorps ideaal voor de grote stad. Geraadpleegd op https://www.socialevraagstukken.nl/sociale-cohesie-een-dorps-ideaal-voor-de-grote-stad/ [15] Holla, G. (2016, 10 november). Wij geloven in het belang van sociale cohesie binnen een wijk. Geraadpleegd op ​https://leiden.pvda.nl/nieuws/inbreng-gijs-holla-begroting-2017/ [16] De Rotterdamse VVD. (2017, 21 december). (A)sociaal ondernemen. Geraadpleegd op https://rotterdam.vvd.nl/nieuws/24045/opinie-a-sociaal-ondernemen [17] De Volkskrant. (2007, 7 februari). Amsterdam krijgt regisseur sociale cohesie. Geraadpleegd op https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/amsterdam-krijgt-regisseur-sociale-cohesie~b 1700e9c/ [18] Urban Management. (2016, 6 december). “ MIJN HUIS, MIJN STRAAT, MIJN WIJK”. Geraadpleegd op http://www.hva.nl/urban-management/gedeelde-content/projecten/evenementen/mijn-huis-mi jn-straat-mijn-wijk.html?origin=VYaTTwUmR1aQ1WVi6kztJg [19] Stichting buurtcompost.nl. (2017, 14 augustus). WORMEN EN SOCIALE COHESIE. Geraadpleegd op ​http://buurtcompost.nl/wormen-en-sociale-cohesie/ [20] Trouw. (2012, 25 april). Meeste spanningen in Amsterdam Nieuw-West. Geraadpleegd op ​https://www.trouw.nl/home/meeste-spanningen-in-amsterdam-nieuw-west%7Eaddb6abb/ [21] Gemeente Amsterdam. (2016). Gebiedsanalyse 2016 Osdorp Stadsdeel Nieuw-West [Rapport]. Geraadpleegd op ​https://www.ois.amsterdam.nl/pdf/2016_gebiedsanalyse_7.pdf [22] Zie bron 12 [23] Gemeente Amsterdam. (2016). Gebiedsanalyse 2017 6. Geuzenveld-Slotermeer-Sloterdijken Stadsdeel Nieuw-West [Rapport]. Geraadpleegd op https://www.ois.amsterdam.nl/pdf/2017_gebiedsanalyse_6.pdf [24] Van Houwelingen, P. (2016, juni). Indicatoren voor sociale cohesie. Geraadpleegd op https://www.researchgate.net/publication/303781937_Indicatoren_voor_sociale_cohesie [25] Bakker, M. (2017). Binding - VWO. Amsterdam, Nederland: Calandlyceum. [26] Zie bron 24 Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 76

[27] Rijksoverheid. (2012, 31 juli). Buurtparticipatie en leefbaarheid. Geraadpleegd op https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2012/09/28/buurtparticipatie-en-leefbaar heid [28] Wikipedia. (2018, 17 december). James Samuel Coleman. Geraadpleegd op https://en.wikipedia.org/wiki/James_Samuel_Coleman [29] Gabbay, S. M., & Leenders, R. (2002, februari). A perceptional view of the Coleman model of trust. Geraadpleegd op https://www.researchgate.net/profile/Roger_Leenders/publication/4767851_A_perceptional_ view_of_the_Coleman_model_of_trust/links/544642ab0cf22b3c14de17a4/A-perceptional-vie w-of-the-Coleman-model-of-trust.pdf [30] Wikipedia. (2018, 20 januari). General Social Survey. Geraadpleegd op https://en.wikipedia.org/wiki/General_Social_Survey [31] GSS Data Explorer. (z.d.). Can people be trusted? Geraadpleegd op https://gssdataexplorer.norc.org/variables/441/vshow [32] Naef, M. (2009, 12 mei). Measuring Trust: Experiments and Surveys in Contrast and Combination. Geraadpleegd op https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1367375 [33] Bakker, M. (2016). Inleiding maatschappijwetenschappen. Amsterdam, Nederland: Calandlyceum. [34] Poortinga, E. (z.d.). De Likertschaal voor enquêtevragen in scriptieonderzoek. Geraadpleegd op https://www.studiemeesters.nl/studietips/de-likertschaal-voor-enquetevragen-scriptieonderzo ek/ [35] Alexopoulos, C. J., Ahmadjian, V., & Moore, D. (2018, 19 november). Fungus. Geraadpleegd op ​https://www.britannica.com/science/fungus [36] Biologielessen. (z.d.). Heterotroof. Geraadpleegd op https://biologielessen.nl/index.php/a-3/1399-heterotroof [37] Biologielessen. (z.d.). Schimmels. Geraadpleegd op https://biologielessen.nl/index.php/a-14/1713-schimmels [38] Wikipedia. (2018, 13 november). Fungus. Geraadpleegd op https://en.wikipedia.org/wiki/Fungus [39] CK-12. (2014). Fungi Structure. Geraadpleegd op https://www.ck12.org/biology/fungi-structure/lesson/Fungi-Structure-BIO/ Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 77

[40] Wikipedia. (2018, 21 november). Schimmels. Geraadpleegd op https://nl.wikipedia.org/wiki/Schimmels [41] Wikipedia. (2017, 22 augustus). Hoed (mycologie). Geraadpleegd op https://nl.wikipedia.org/wiki/Hoed_(mycologie) [42] Wikipedia. (2015, 12 februari). Steel (mycologie). Geraadpleegd op https://nl.wikipedia.org/wiki/Steel_(mycologie) [43] Wikipedia. (2016, 7 december). Annulus (mycologie). Geraadpleegd op https://nl.wikipedia.org/wiki/Annulus_(mycologie) [44] Wikipedia. (2016, 14 september). Velum Universale. Geraadpleegd op https://nl.wikipedia.org/wiki/Velum_universale [45] Wikipedia. (2015, 25 september). Beurs (mycologie). Geraadpleegd op https://nl.wikipedia.org/wiki/Beurs_(mycologie) [46] University of Worcester. (z.d.). What are fungal spores? Geraadpleegd op https://www.worcester.ac.uk/discover/what-are-fungal-spores.html [47] Mountz, B. (2017, 26 november). Fungus Reproduction [Video]. Geraadpleegd op https://www.youtube.com/watch?v=f3hFHFyzGjY [48] Alexopoulos, C. J., Ahmadjian, V., & Moore, D. (2018, 19 november). Reproductive Processes Of Fungi. Geraadpleegd op https://www.britannica.com/science/fungus/Reproductive-processes-of-fungi [49] Karnat, K. (2015, 18 juli). Fungi Reproduction [Video]. Geraadpleegd op https://www.youtube.com/watch?v=vfvA8DVR2Xo [50] Zie bron 46 [51] Microbiologie.info. (z.d.). Geslachtelijke en ongeslachtelijke voortplanting bij schimmels. Geraadpleegd op http://www.microbiologie.info/Ongeslachtelijke%20en%20geslachtelijke%20voortplanting%2 0bij%20schimmels.html [52] Artis Micropia. (z.d.). Paddenstoel, slimme sporenverspreiders. Geraadpleegd op https://www.micropia.nl/nl/ontdek/microbiologie/paddenstoel/ [53] Wikipedia. (2018, 20 november). Lijst van eetbare paddenstoelen. Geraadpleegd op https://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_eetbare_paddenstoelen Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 78

[54] Wikipedia. (2018, 8 november). Champignon. Geraadpleegd op https://nl.wikipedia.org/wiki/Champignon [55] Soortenbank. (z.d.). Champignons (Genus Agaricus). Geraadpleegd op http://www.soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=paddenstoelen&id=30&menuentry=gr oepen [56] Wikipedia. (2018, 9 november). Gewone oesterzwam. Geraadpleegd op https://nl.wikipedia.org/wiki/Gewone_oesterzwam [57] Wikipedia. (2018, 24 februari). Pleurotus ostreatus. Geraadpleegd op https://en.wikipedia.org/wiki/Pleurotus_ostreatus [58] Soortenbank. (z.d.). Gewone oesterzwam (Pleurotus ostreatus). Geraadpleegd op http://www.soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=paddenstoelen&id=527&menuentry=s oorten [59] Wikipedia. (2018e, 15 november). Tropische beurszwam. Geraadpleegd op https://nl.wikipedia.org/wiki/Tropische_beurszwam [60] Mushroom Farming Philippines. (2013, 11 december). Paddy Straw Mushroom Cultivation. Geraadpleegd op https://mushroomfarmingph.com/2013/12/11/paddy-straw-mushroom-cultivation/ [61] Soortenbank. (z.d.). Tropische beurszwam (Volvariella volvacea). Geraadpleegd op http://www.soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=paddenstoelen&id=546&menuentry=s oorten [62] Wikipedia. (2017, 25 september). Shiitake. Geraadpleegd op https://nl.wikipedia.org/wiki/Shiitake [63] Freshcap Mushrooms. (2017). Growing Shiitake Mushrooms. Geraadpleegd op https://freshcapmushrooms.com/learn/growing-shiitake-mushrooms/ [64] Soortenbank. (z.d.). Shiitake (Lentinula edodes). Geraadpleegd op http://www.soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=paddenstoelen&id=522&menuentry=s oorten [65] Shiitake Masselink. (z.d.). Shiitake komt van oorsprong uit de Aziatische landen. Geraadpleegd op ​https://shiitake.nl/shiitake-2/ [66] Sorkin, L. (2018, 12 juni). Cropped: How to Grow Shiitake Mushrooms. Geraadpleegd op ​https://modernfarmer.com/2018/01/cropped-grow-shiitake-mushrooms/ [67] Wikipedia. (2018, 7 november). Morieltje. Geraadpleegd op https://nl.wikipedia.org/wiki/Morieltje Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 79

[68] Soortenbank. (z.d.). Gewone morielje (Morchella esculenta). Geraadpleegd op http://www.soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=paddenstoelen&id=249&menuentry=s oorten [69] Kelly, D. (z.d.). Boletus edulis Bull. - Cep, Porcini or Penny Bun Bolete. Geraadpleegd op ​https://www.first-nature.com/fungi/boletus-edulis.php [70] Untamed Feast. (z.d.). Everything You Ever Wanted to Know about Morel Mushrooms. Geraadpleegd op ​https://untamedfeast.com/morel-mushrooms/ [71] Wikipedia. (2018, 17 mei). Gewoon Eekhoorntjesbrood. Geraadpleegd op https://nl.wikipedia.org/wiki/Gewoon_eekhoorntjesbrood [72] Zie bron 71 [73] Soortenbank. (z.d.). Gewoon eekhoorntjesbrood (Boletus edulis). Geraadpleegd op http://www.soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=paddenstoelen&id=775&menuentry=s oorten [74] Poindexter, J. (z.d.). How to Grow Truffles in 7 Easy Steps and Make a Big Profit. Geraadpleegd op ​https://morningchores.com/how-to-grow-truffles/ [75] Wikipedia. (2018, 17 november). Truffel. Geraadpleegd op https://nl.wikipedia.org/wiki/Truffel [76] Van de Kaa, R. (2018, 13 april). Hoe kweek je truffels in eigen tuin? Geraadpleegd op https://www.ad.nl/koken-en-eten/hoe-kweek-je-truffels-in-eigen-tuin~a382eacf2/ [77] Soortenbank. (z.d.). Echte truffels (Orde Tuberales) (Orde Tuberales). Geraadpleegd op http://www.soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=paddenstoelen&id=18&menuentry=gr oepen [78] Mushroom Appreciation. (z.d.). Oyster Mushrooms: Culinary, Medicinal, and Environmental Benefits. Geraadpleegd op https://www.mushroom-appreciation.com/oyster-mushrooms.html#top [79] GroCycle. (z.d.). How To Set Up A Low Tech Mushroom Farm. Geraadpleegd op https://grocycle.com/how-to-set-up-a-low-tech-mushroom-farm/ [80] One World. (2015, 16 april). DIY: Zelf zwammen kweken op koffie. Geraadpleegd op https://www.oneworld.nl/duurzaamheid/diy-zelf-zwammen-kweken-op-koffie/?gclid=EAIaIQo bChMI1-TGxfeI3wIVBkTTCh3IkQN5EAAYASAAEgJtsfD_BwE [81] Alexopoulos, C. J., Ahmadjian, V., & Moore, D. (2018, 19 november). Fungal Nutrition. Geraadpleegd op ​https://www.britannica.com/science/fungus/Nutrition Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 80

[82] Wikipedia. (2018, 16 december). Polysaccharide. Geraadpleegd op https://en.wikipedia.org/wiki/Polysaccharide [83] Zie bron 40 [84] Wikipedia. (z.d.). Saprotrophic nutrition. Geraadpleegd op https://www.pdfcoke.com/document/387263323/Saprotrophic-Nutrition [85] Wikipedia. (2018, 7 maart). Extracellular digestion. Geraadpleegd op https://en.wikipedia.org/wiki/Extracellular_digestion [86] Zie bron 85 [87] Bradford, A. (2017, 13 oktober). What Is a Polymer? Geraadpleegd op https://www.livescience.com/60682-polymers.html [88] Zie bron 85 [89] PennState. (z.d.). 6.3.1 The Reaction of Cellulose: Cellulolysis. Geraadpleegd op https://www.e-education.psu.edu/egee439/node/669 [90] Wikipedia. (2018, 12 december). Cellulase. Geraadpleegd op https://en.wikipedia.org/wiki/Cellulase [91] Begg, C. (2012, 14 mei). Oyster Mushroom Cultivation on Coffee: A Unique Opportunity for Urban Agriculture [Document]. Geraadpleegd op https://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:6Hqei-0dl9kJ:https://www.mcgill.c a/sustainability/files/sustainability/cafe_rhizzae_final_report.docx+&cd=1&hl=nl&ct=clnk&gl= nl [92] Mushroom Appreciation. (z.d.). Using Mushroom Spawn to Grow Mushrooms. Geraadpleegd op ​https://www.mushroom-appreciation.com/mushroom-spawn.html [93] Sayner, A. (2012, 29 december). Growing Gourmet Mushrooms at Home from Waste Coffee Grounds. Geraadpleegd op https://www.growveg.com/guides/growing-gourmet-mushrooms-at-home-from-waste-coffeegrounds/ [94] Buitenleven Gevoel. (2017). Oesterzwammen & Paddenstoelen Kweken. Geraadpleegd op ​https://www.buitenlevengevoel.nl/zelf-oesterzwammen-kweken/ [95] Groene Takken. (2018, 3 maart). Deuvelbroed. Geraadpleegd op https://groenetakken.nl/eetbaar-hout/entstof/deuvelbroed/

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 81

[96] Asheville Fungi. (2017, 8 februari). How to: Inoculate Logs by Mushroom Species. Geraadpleegd op https://www.ashevillefungi.com/blogs/news/inoculating-logs-by-mushroom-species [97] TheEducators. (z.d.). Mushroom Substrates Preparation. Geraadpleegd op http://www.theeducators.co/2018/01/23/mushroom-substrates-preparation/ [98] Groene Takken. (z.d.). Konings oesterzwam strobroed 3,0 liter. Geraadpleegd op https://groenetakken.nl/product/konings-oesterzwam-strobroed-25-liter/ [99] Zie bron 94 [100] New Society Publishers. (2016, 18 april). Growing Oyster Mushrooms on Straw #MushroomMondays. Geraadpleegd op https://www.newsociety.com/blog/2016/Growing-Oyster-Mushrooms-on-Straw-MushroomMo ndays [101] Zie voetnoot 96 [102] Groene Takken. (z.d.). Strobroed oesterzwam. Geraadpleegd op https://groenetakken.nl/eetbaar-hout/entstof/strobroed/ [103] Life Cykel. (2018, 20 januari). How to grow a Life Cykel Coffee Mushroom Box [Video]. Geraadpleegd op ​https://www.youtube.com/watch?v=l71f3lwWUuA [104] Zie bron 57 [105] Rotterzwam. (z.d.). Ik heb groene schimmel in de growkit, wat nu? Geraadpleegd op https://www.rotterzwam.nl/page/vraag-en-antwoord [106] Tuinadvies.nl. (2007, februari). Zaaigond ontsmetten. Geraadpleegd op https://www.tuinadvies.nl/tuinvrienden/forum/16/cs-algemeen/4752/zaaigond-ontsmetten [107] Tuinadvies.nl. (2007, februari). Zaaigond ontsmetten. Geraadpleegd op https://www.tuinadvies.nl/tuinvrienden/forum/16/cs-algemeen/4752/zaaigond-ontsmetten [108] Omgevingslocket Online. (z.d.). Vergunningcheck. Geraadpleegd op https://www.omgevingsloket.nl/Zakelijk/zakelijk/home/checken/Uitkomst?kb_remove_fact_fro m_basket_cmd=&s=#vragenformulier-content#progressSteps#vergunningcheck-explain#info rmatie|#vragenformulier-content|#progressSteps|#vergunningcheck-explain|#informatie [109] DAS. (z.d.). Kan een bestemmingsplan wijzigen? Geraadpleegd op https://www.das.nl/ondernemer/kennisbank/overheid/bestemmingsplan/kan-een-bestemming splan-wijzigen/

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 82

[110] Gemeente Amsterdam. (z.d.). Bestemmingsplan bekijken. Geraadpleegd op https://www.amsterdam.nl/veelgevraagd/?productid=%7BC25A69DB-3548-4E12-97BB-DB7 1318EDFB2%7D#case_%7B6C379517-A77E-425B-A148-FB080761624D%7D [111] Kadaster. (2012, 15 september). Stappenplan bronhouders. Geraadpleegd op https://www.ruimtelijkeplannen.nl/web-roo/docs/bronhouders/Stappenplan_bronhouders_RO -Online.pdf [112] Gemeente Amsterdam. (2016, 1 februari). Beleidsregels Objecten in de openbare ruimte. Geraadpleegd op https://kanadocumenten.amsterdam.nl/SRVS/Data/Amsterdam/KnowledgeBases/Kennisban k/document/Extern/Vergunningen/Beleidsregels-Objecten.pdf [113] Gemeente Amsterdam. (2016b, 1 februari). Algemene voorwaarden voor plaatsing van een object in de openbare ruimte. Geraadpleegd op https://kanadocumenten.amsterdam.nl/SRVS/Data/Amsterdam/KnowledgeBases/Kennisban k/document/Extern/Vergunningen/algemene-voorwaarden-plaatsing-object-openbare-ruimte. pdf [114] Schönfeld, Y. (2016, 6 mei). Hoe moeten evenementen juridisch geborgd worden? Geraadpleegd op https://www.omgevingsweb.nl/nieuws/hoe-moeten-evenementen-juridisch-geborgd-worden [115] Gemeente Amsterdam. (z.d.-b). Draaiboek evenementen. Geraadpleegd op https://kanadocumenten.amsterdam.nl/SRVS/Data/Amsterdam/KnowledgeBases/Kennisban k/document/Extern/Alle-stadsdelen/draaiboekevenementen.pdf [116] Groene Ruimte. (2015, april). Stadslandbouw [Dossier]. Geraadpleegd op https://www.groeneruimte.nl/dossiers/stadslandbouw/#wat [117] Gemeente Amsterdam. (z.d.). Stadslandbouw. Geraadpleegd op https://www.amsterdam.nl/wonen-leefomgeving/zelfbeheer/stadslandbouw/ [118] De Muynck, A. (2011, juli). Stadslandbouw en duurzame gebiedsontwikkeling [Scriptie]. Geraadpleegd op https://www.publicspaceinfo.nl/media/bibliotheek/None/MUYNCK%202011%200001.pdf [119] Zie bron 108 [120] Zie bron 108 [121] Gemeente Amsterdam. (2017, 28 november). B&W-besluit. Geraadpleegd op https://www.waternet.nl/siteassets/service-en-contact/drinkwater/tariefbepalingen-drinkwater2018.pdf [122] Zie bron 121 Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 83

[123] Land & Co.. (2014, mei). Stadslandbouw overzicht wet- en regelgeving. Geraadpleegd op ​https://www.publicspaceinfo.nl/media/uploads/files/LANDCO_2014_0001.pdf [124] Zie bron 123 [125] Zie bron 123 [126] Zie bron 123 [127] Zie bron 123 [128] Marktplaats. (2015, 27 januari). Gebruikte Zeecontainers / Opslagcontainers te Koop (TIP)!!. Geraadpleegd op https://www.marktplaats.nl/a/zakelijke-goederen/machines-en-bouw-keten-en-containers/a10 17034499-gebruikte-zeecontainers-opslagcontainers-te-koop-tip.html?c=208777bbdb1d4c4c 2a9cc16e04a41d7c&previousPage=VIP_SIMILAR_LISTING [129] Isolatiefolie.com. (n.d.) ​Isolatiefolie 18sr plus 19-laags. Geraadpleegd op https://isolatiefolie.com/webshop/isolatiefolie-18sr-plus-19-laags/ [130] Vink. (n.d.) Lexan. Geraadpleegd op https://www.vinkkunststoffen.nl/kunststofsoorten/pc-polycarbonaat/lexan [131] 2dehands. (2018, 21 september). Koelcel deur. Geraadpleegd op https://www.tweedehands.nl/doe-het-zelf-bouw/ramen-deuren/deuren-schuifdeuren/koelcel-d eur-455934476.html  

[132] Zie bron 131 [133] Kruizinga.nl. (n.d.) Stelling gebruikt Legbordstelling 55 Compleet met toebehoren. Geraadpleegd op https://www.kruizinga.nl/stelling/stelling+gebruikt/legbordstelling+55/2332gb/gebruikt/98-233 2gb/ [134] Hornbach. (n.d.) ​Stellingkast kunststof, 1765 x 750 x 320mm. Geraadpleegd op https://www.hornbach.nl/shop/Stellingkast-kunststof-1765-x-750-x-320mm/5530998/artikel.ht ml [135] Marktplaats. (2019, 27 maart) Schommel (systeem) te koop. Geraadpleegd op https://www.marktplaats.nl/a/kinderen-en-baby-s/speelgoed-buiten-speeltoestellen-en-speel huisjes/m1391960775-schommel-systeem-te-koop.html?c=be2da871b0d84f75c3056cc6db8 58f31&previousPage=lr [136] Limtrade (n.d.) KGW PLAAT 2000 x 1000 Geraadpleegd op http://www.limtrade.nl/kgw-plaat-2000x1000-1 Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 84

[137] Gamma. (n.d.) Staaldraad kunststof grijs 4/5 mm 1 meter. Geraadpleegd op https://www.gamma.nl/assortiment/staaldraad-kunststof-grijs-4-5-mm-1-meter/p/B348612 [138] Bol.com. (n.d.) ​Beko HSA32520 - Vrieskist. Geraadpleegd op https://www.bol.com/nl/p/beko-hsa32520-vrieskist/9000000011771955/?suggestionType=typ edsearch&bltgh=tSxsjijYLznvkRuArTVJFQ.1.3.ProductImage [139] Coolblue. (n.d.) LG GBP20PZCFS. Geraadpleegd op https://www.coolblue.nl/product/738959/lg-gbp20pzcfs.html?cmt=c_p,r_beslistnl&utm_sourc e=beslist&utm_medium=pricecomparison&ref=444176&utm_content=2676#product-specific ations [140] Lampentotaal.(n.d.) Eglo Barstrip uitbreiding Vendres met bewegingssensor. Geraadpleegd op https://www.lampentotaal.nl/barstrip-uitbreiding-vendres-met-bewegingssensor-44063 [141] Partytenten discounter (n.d.) Led Lichtslang Blauw | Op maat. Geraadpleegd op https://www.partytentendiscounter.nl/led-lichtslang-blauw-op-maat?utm_source=marktplaats &utm_medium=cpc&utm_campaign=Accessoires%2FVerlichting [142] Infraroodverwaringstore.nl (n.d.) ​Ecosun infrarood paneel met korrel structuur 50X32 100Watt. Geraadpleegd op https://infraroodverwarmingstore.nl/paneel-met-wit-structuur-wand-of-plafond/ecosun-infraro od-paneel-met-korrel-structuur-50x32-100watt.html [143] Bol.com (n.d.) ​Luchtbevochtiger met ionisator CA-605. Geraadpleegd op https://www.bol.com/nl/p/luchtbevochtiger-met-ionisator-ca-605/9200000019689710/ [144] Zonnepaneel Prijzen. (n.d.) Zonnepanelen Kosten, de prijzen van de energiebesparende panelen op een rij. Geraadpleegd op https://www.zonnepaneelprijzen.nl/kosten/ [145] Grocycle. (n.d.) Growing Mushrooms In Coffee Grounds. Geraadpleegd op ​https://grocycle.com/growing-mushrooms-in-coffee-grounds/#tab-con-9 [146] Homegreen. (n.d.) Grijze Oesterzwam 3 Liter Rogge. Geraadpleegd op https://www.homegreen.nl/paddenstoelen-broed/broed-3-liter-rogge/grijze-oesterzwam-3-lite r-rogge [147] Out-Grow.com (n.d.) Pasteurized Wheat Straw (5lbs). Geraadpleegd op http://out-grow.com/mushroom-growing-substrates-c-4/pasteurized-wheat-straw-5lbs-p-23.ht ml [148] Homegreen. (n.d.) Kolom zak 120 cm x Ø19 cm 1 stuks. Geraadpleegd op https://www.homegreen.nl/paddenstoelen-kweek-benodigdheden/kolom-zak-120-cm-x-19-c m-1-stuks Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 85

[149] Greenhome. (n.d.) Opbrengst zonnepanelen berekenen. Geraadpleegd op https://kennis.greenhome.nl/zonnepanelen/opbrengst-zonnepanelen/

Bijlage Bijlage 1 - Enquêtevragen Dank u wel voor het instemmen met het invullen van deze enquête. Deze enquête is gemaakt door VWO-6 leerlingen van het Calandlyceum. Zij gaan in een project bezig om de grote, lege stoep aan de burgemeester Rendorpstraat een upgrade te geven door er een paddenstoelenkwekerij te plaatsen, die door de buurt verzorgt wordt. Deze enquête gaat voornamelijk over sociale cohesie en hoe u die ervaart. De enquête zal ongeveer 5 minuten duren. Uw identiteit zal anoniem blijven.

Basisvragen 1. Wat is uw leeftijd? 0 15 - 24 0 25 - 34 0 35 - 49 0 50 - 64 0 65 - 79 0 80 + 2. Wat is uw geslacht? 0 Vrouw 0 Man

Vragen deel 1 3. Met hoeveel mensen in uw buurt heeft u wekelijks contact? (een praatje van minimaal een minuut) 0 1 of 2 0 3-5 0 6 - 10 0 11 - 15 0 16 - 25 0 26 - 40 0 41+ 4. Neemt u deel aan clubjes in uw buurt? Nee, totaal niet

1

2

3

4

5

Ja, heel veel

5. Zou u meer buurtbewoners willen kennen? Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 86

Nee, totaal niet

1

2

3

4

5

Ja, heel veel

6. Gelooft u dat het aantal buurtbewoners dat u kent zou kunnen toenemen? Nee, totaal niet

1

2

3

4

5

Ja, heel veel

7. Denkt u dat de paddenstoelenkwekerij ervoor gaat zorgen dat u meer buurtbewoners gaat leren kennen? Nee, totaal niet

1

2

3

4

5

Ja, heel veel

3

4

5

Ja, heel veel

5

Ja, heel veel

5

Ja, heel veel

Vragen deel 2 8. Voelt u zich verbonden met de buurt? Nee, totaal niet

1

2

9. Denkt u dat er sterke banden zijn onder de mensen in de buurt? Nee, totaal niet

1

2

3

4

10. Zou u meer verbondenheid met buurtbewoners willen voelen? Nee, totaal niet

1

2

3

4

11. Gelooft u dat het gevoel van verbondenheid met de buurt zou kunnen toenemen? Nee, totaal niet

1

2

3

4

5

Ja, heel veel

12. Denkt u dat de paddenstoelenkwekerij ervoor gaat zorgen dat u meer verbondenheid met de buurt voelt? Nee, totaal niet

1

2

3

4

5

Ja, heel veel

Vragen deel 3 13. Denkt u dat de meeste buurtbewoners over het algemeen vertrouwd kunnen worden? Nee, totaal niet

1

2

3

4

5

Ja, heel veel

4

5

Ja, heel veel

5

Ja, heel veel

14. Denkt u dat de meeste buurtbewoners u vertrouwen? Nee, totaal niet

1

2

3

15. Zou er meer vertrouwen onder buurtbewoners moeten zijn? Nee, totaal niet

1

2

3

4

16. Gelooft u dat het vertrouwen in uw buurtbewoners zou kunnen toenemen? Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 87

Nee, totaal niet

1

2

3

4

5

Ja, heel veel

17. Denkt u dat de paddenstoelenkwekerij ervoor gaat zorgen dat u uw buurtbewoners meer gaat kunnen vertrouwen? Nee, totaal niet

1

2

3

4

5

Ja, heel veel

5

Ja, heel veel

5

Ja, heel veel

Vragen deel 4 18. Gelooft u dat uw buurtbewoners u helpen als u dat nodig heeft? Nee, totaal niet

1

2

3

4

19. Zou u uw buurtbewoners helpen als zij dat nodig hebben? Nee, totaal niet

1

2

3

4

20. Zouden de buurtbewoners elkaar meer moeten helpen als zij dat nodig hebben? Nee, totaal niet

1

2

3

4

5

Ja, heel veel

21. Gelooft u dat het aantal buurtbewoners dat elkaar helpt als dat nodig is zou kunnen toenemen? Nee, totaal niet

1

2

3

4

5

Ja, heel veel

22. Denkt u dat de paddenstoelenkwekerij ervoor gaat zorgen dat uw buurtbewoners u meer gaan helpen als dit nodig is? Nee, totaal niet

1

2

3

4

5

Ja, heel veel

Bedankt voor uw hulp!

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 88

Bijlage 2 - Resultaten van de enquête Vraag 1 t/m 11 1

2

3

4

5

6

7

8

Denkt u dat de padden stoelen kwekerij ervoor gaat zorgen dat u meer buurtbe woners gaat leren kennen ?

9

10

11

Zou u meer verbond enheid met buurtbe woners willen voelen?

Gelooft u dat het gevoel van verbond enheid met de buurt zou kunnen toenem en?

Leeftijd Sekse

Gelooft u dat het aantal buurtbe Zou u woners meer dat u buurtbe kent woners zou willen kunnen kennen toenem Contact Clubjes ? en?

15 - 24

Man

41+

1

2

5

3

1

2

4

2

15 - 24

Man

11 - 15

1

2

4

2

3

4

2

4

50 - 64

Man

1 of 2

1

3

5

1

4

3

4

5

15 - 24

Man

3-5

1

3

4

1

5

5

3

1

15 - 24

Man

3-5

3

3

4

1

4

3

3

4

35 - 49

Man

3-5

3

2

4

2

4

5

3

3

35 - 49

Man

6 - 10

3

3

3

3

5

5

3

4

35 - 49

Man

3-5

3

2

4

4

5

4

4

4

50 - 64

Man

3-5

2

2

3

2

3

3

2

2

25 - 34

Man

16 - 25

2

1

3

1

2

3

1

2

15 - 24

Man

16 - 25

1

3

4

4

2

4

2

4

35 - 49

Man

1 of 2

1

4

4

4

2

2

4

4

50 - 64

Man

3-5

2

3

4

3

4

4

3

4

25 - 34

Man

6 - 10

3

3

5

3

4

4

4

5

65 - 79

Man

26 - 40

5

3

5

1

5

3

3

3

65 - 79

Man

1 of 2

1

5

5

4

5

2

15 - 24

Man

16 - 25

1

1

5

1

3

2

2

4

35 - 49

Man

3-5

1

5

5

1

3

3

4

4

65 - 79

Man

41+

1

4

4

5

5

5

5

65 - 79

Man

41+

4

4

5

5

2

5

4

3

Denkt u dat er sterke banden Voelt u zijn zich onder verbond de en met mensen de in de buurt? buurt?

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 89

50 - 64

Man

16 - 25

1

4

4

2

4

4

4

4

50 - 64

Man

3-5

4

2

2

4

5

5

2

3

50 - 64

Man

1 of 2

1

2

3

4

4

4

3

4

65 - 79

Man

41+

1

4

4

4

3

4

4

50 - 64

Man

6 - 10

3

2

3

4

3

4

2

4

15 - 24

Man

1 of 2

1

1

5

1

2

5

2

2

50 - 64

Man

3-5

1

1

2

2

2

4

2

2

15 - 24

Vrouw

6 - 10

1

2

3

5

5

4

3

3

15 - 24

Vrouw

26 - 40

3

4

4

5

5

5

3

3

15 - 24

Vrouw

3-5

1

3

3

1

4

4

3

3

15 - 24

Vrouw

1 of 2

2

3

3

2

2

1

2

3

15 - 24

Vrouw

16 - 25

1

3

3

3

2

1

1

2

15 - 24

Vrouw

16 - 25

1

2

3

1

2

2

3

2

15 - 24

Vrouw

3-5

1

4

5

4

4

4

5

5

15 - 24

Vrouw

1 of 2

1

3

4

4

3

3

4

4

15 - 24

Vrouw

26 - 40

2

1

2

1

1

1

1

1

15 - 24

Vrouw

1 of 2

1

2

2

1

3

2

2

3

15 - 24

Vrouw

1 of 2

1

1

2

1

1

2

1

4

15 - 24

Vrouw

1 of 2

1

2

2

4

3

3

4

3

15 - 24

Vrouw

3-5

1

3

4

3

2

4

3

4

15 - 24

Vrouw

41+

1

2

3

4

3

3

3

4

15 - 24

Vrouw

3-5

1

3

4

3

2

4

3

4

15 - 24

Vrouw

6 - 10

2

4

4

4

4

3

4

4

15 - 24

Vrouw

6 - 10

1

3

5

3

4

5

2

4

80 +

Vrouw

3-5

4

4

4

5

3

3

5

4

15 - 24

Vrouw

3-5

1

3

3

1

4

4

3

3

15 - 24

Vrouw

3-5

3

3

5

4

4

5

3

4

35 - 49

Vrouw

3-5

2

1

4

2

4

3

2

4

35 - 49

Vrouw

3-5

2

3

4

4

4

5

3

4

15 - 24

Vrouw

26 - 40

1

2

3

1

4

2

2

2

50 - 64

Vrouw

6 - 10

3

3

3

3

4

3

2

3

35 - 49

Vrouw

6 - 10

2

5

5

4

5

5

5

5

25 - 34

Vrouw

6 - 10

1

3

5

3

3

3

4

4

25 - 34

Vrouw

1 of 2

1

4

4

4

2

5

3

4

50 - 64

Vrouw

6 - 10

2

3

3

3

5

5

4

3

25 - 34

Vrouw

1 of 2

1

2

3

3

3

2

3

3

50 - 64

Vrouw

1 of 2

1

3

4

1

3

5

3

4

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 90

25 - 34

Vrouw

1 of 2

1

4

5

2

2

4

4

4

25 - 34

Vrouw

1 of 2

3

2

4

2

2

3

2

4

25 - 34

Vrouw

1 of 2

1

3

5

1

2

2

4

5

15 - 24

Vrouw

1 of 2

2

1

4

3

5

5

3

4

35 - 49

Vrouw

1 of 2

1

2

2

1

1

4

1

1

50 - 64

Vrouw

6 - 10

1

4

3

1

4

4

3

4

15 - 24

Vrouw

6 - 10

1

5

5

2

4

4

5

5

50 - 64

Vrouw

6 - 10

3

1

1

1

4

1

3

4

65 - 79

Vrouw

11 - 15

1

1

3

1

5

3

15 - 24

Vrouw

1 of 2

1

3

4

4

3

4

2

4

50 - 64

Vrouw

11 - 15

5

2

4

1

1

2

2

15 - 24

Vrouw

6 - 10

1

2

3

3

2

5

3

4

50 - 64

Vrouw

1 of 2

2

3

4

4

5

5

4

3

50 - 64

Vrouw

1 of 2

1

5

3

4

2

2

5

4

65 - 79

Vrouw

3-5

1

2

1

3

1

2

1

2

25 - 34

Vrouw

3-5

1

1

3

4

4

2

4

4

65 - 79

Vrouw

3-5

1

2

1

1

2

2

2

2

50 - 64

Vrouw

6 - 10

3

3

4

4

3

3

4

4

65 - 79

Vrouw

6 - 10

2

1

1

5

5

1

80 +

Vrouw

11 - 15

3

4

4

4

4

4

4

80 +

Vrouw

3-5

1

5

3

4

5

2

5

35 - 49

Vrouw

26 - 40

5

5

5

5

5

3

5

5

50 - 64

Vrouw

26 - 40

3

4

3

5

3

3

2

2

80 +

Vrouw

6 - 10

1

1

2

1

4

1

4

65 - 79

Vrouw

6 - 10

5

5

5

5

5

5

65 - 79

Vrouw

1 of 2

2

4

4

1

4

3

4

4

15 - 24

Vrouw

6 - 10

1

3

5

5

2

4

3

4

50 - 64

Vrouw

3-5

5

5

5

5

5

5

5

5

25 - 34

Vrouw

3-5

1

5

5

4

3

4

5

4

15 - 24

Vrouw

3-5

1

2

4

1

4

3

3

3

65 - 79

Vrouw

3-5

1

1

2

1

4

2

2

1

15 - 24

Vrouw

3-5

1

2

3

3

5

5

5

5

65 - 79

Vrouw

11 - 15

5

3

4

2

5

4

5

15 - 24

Vrouw

1 of 2

2

1

4

3

3

5

3

3

50 - 64

Vrouw

41+

1

4

4

3

4

2

4

4

35 - 49

Vrouw

6 - 10

4

2

4

1

5

5

1

4

35 - 49

Vrouw

26 - 40

1

4

4

4

5

4

3

4

5

2

5

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 91

65 - 79

Vrouw

1 of 2

3

2

2

50 - 64

Vrouw

16 - 25

1

5

4

35 - 49

Vrouw

3-5

1

1

2

50 - 64

Vrouw

26 - 40

5

5

15 - 24

Vrouw

3-5

1

35 - 49

Vrouw

6 - 10

15 - 24

Vrouw

15 - 24

Vrouw

65 - 79

3

3

1

3

1

5

5

2

3

2

2

2

1

1

5

5

5

5

4

4

4

4

3

4

5

4

4

2

2

3

4

4

4

3

2

3-5

1

2

4

4

1

1

4

4

3-5

1

2

3

3

2

4

2

3

3-5

5

3

3

1

4

1

4

4

1,84

2,84

3,62

2,79

3,40

3,50

3,04

3,50

Vraag 12 t/m 22 12

13

14

15

16

17

18

Denkt u dat de padden stoelen kwekerij ervoor gaat zorgen dat u uw buurtbe woners meer gaat kunnen vertrou wen?

19

20

21

22

Gelooft u dat het aantal buurtbe woners dat elkaar helpt als dat nodig is zou kunnen toenem en?

Denkt u dat de padden stoelen kwekerij ervoor gaat zorgen dat uw buurtbe woners u meer gaan helpen als dit nodig is?

Denkt u dat de padden stoelen kwekerij ervoor gaat zorgen dat u meer verbond enheid met de buurt voelt?

Denkt u dat de meeste buurtbe woners over het algeme en vertrou wd kunnen worden ?

Denkt u dat de meeste buurtbe woners u vertrou wen?

4

1

3

5

4

2

2

4

5

5

4

2

2

4

4

4

2

2

3

5

4

3

4

5

4

5

5

3

4

4

4

5

3

3

5

5

2

1

2

5

5

3

5

5

1

3

3

4

4

1

3

3

4

4

1

2

3

4

4

4

1

3

3

4

4

3

4

4

5

5

5

4

5

5

4

4

4

4

5

5

3

4

4

5

5

3

4

4

1

1

3

3

2

2

3

3

3

3

2

1

4

3

2

4

3

3

4

3

3

1

Gelooft u dat het Zou er vertrou meer wen in vertrou uw wen buurtbe onder woners buurtbe zou woners kunnen moeten toenem zijn? en?

Zouden de Gelooft buurtbe u dat Zou u woners uw uw elkaar buurtbe buurtbe meer woners woners moeten u helpen helpen helpen als zij als zij als u dat dat dat nodig nodig nodig hebben hebben heeft? ? ?

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 92

4

5

4

2

4

3

4

4

2

3

5

4

4

3

4

4

3

3

4

4

4

4

3

4

4

4

4

3

4

4

4

4

4

4

5

5

3

4

4

5

5

3

4

4

1

2

5

3

1

1

5

5

3

3

1

5

3

1

4

3

5

5

5

1

2

3

3

4

1

3

4

4

4

3

1

4

4

3

3

2

4

4

4

4

3

5

5

4

4

5

5

5

5

2

3

4

5

4

3

4

4

4

4

3

2

3

4

4

4

3

3

4

4

3

3

4

5

4

1

2

3

4

5

2

2

3

4

4

4

4

4

4

5

5

5

4

4

4

3

5

5

5

5

5

5

3

4

3

3

3

2

3

3

2

4

2

2

4

2

3

3

1

3

3

3

2

1

1

3

2

3

2

1

2

1

2

2

1

5

3

5

4

3

5

4

5

4

4

5

3

4

4

4

4

4

4

4

4

4

4

3

3

3

3

3

3

4

4

2

3

3

2

1

2

2

3

2

2

3

4

3

2

3

1

3

3

3

3

2

4

4

3

3

2

1

4

4

3

2

2

2

4

2

2

5

3

4

4

5

5

5

5

3

5

1

4

3

5

4

4

4

4

4

5

4

4

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

3

3

2

1

2

1

4

1

1

1

1

1

1

1

1

3

5

5

4

1

4

2

2

5

3

4

4

4

4

4

4

2

2

3

4

4

2

3

4

5

4

2

2

2

5

4

3

4

2

4

2

3

4

2

2

3

4

4

2

3

4

5

4

2

4

3

3

4

4

4

4

4

4

4

4

4

4

5

3

4

3

5

5

2

3

3

4

3

4

5

4

4

5

5

2

4

4

3

3

3

3

3

3

4

4

2

3

3

4

4

5

4

4

5

4

4

4

4

5

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 93

2

4

4

3

4

2

4

4

4

4

2

4

4

4

4

4

3

4

5

5

5

3

2

2

3

3

2

2

3

4

3

2

2

2

4

4

2

2

2

4

4

3

2

2

3

3

3

4

4

3

3

4

5

4

3

4

4

4

5

5

2

3

4

5

4

4

4

3

4

5

4

3

5

5

3

4

4

3

4

4

3

4

2

4

5

4

4

3

3

3

4

3

3

4

4

4

4

3

4

1

4

3

3

3

3

4

4

3

4

2

2

3

3

3

3

3

4

4

4

4

3

2

4

4

4

4

2

2

3

4

4

4

3

2

4

4

5

2

4

5

5

4

5

4

5

4

5

5

5

5

5

5

5

1

1

1

3

2

1

3

4

3

3

1

1

4

4

2

1

1

4

4

3

3

1

3

5

5

5

3

3

5

3

4

5

3

1

3

4

5

3

2

5

5

3

1

1

1

3

4

5

3

1

3

5

5

3

1

4

5

4

3

4

3

4

4

4

3

3

1

2

2

3

4

3

2

4

2

2

4

1

3

4

4

3

3

4

4

5

4

4

3

4

4

4

4

3

5

5

5

4

1

3

4

4

4

4

3

4

4

4

4

4

1

3

4

5

3

2

4

4

4

4

4

3

3

5

4

4

3

4

5

4

4

3

2

3

3

3

2

3

3

3

3

3

3

4

3

3

4

4

4

3

4

4

4

3

4

5

5

5

5

5

3

5

4

5

5

5

5

5

5

5

3

1

4

3

5

5

5

5

4

5

5

4

5

5

5

2

2

2

2

3

3

3

3

3

3

5

4

3

3

5

5

5

5

5

5

5

5

5

5

5 5

5

5

5

5

2

4

3

5

4

1

5

5

5

4

1

5

2

3

5

3

3

4

4

4

4

5

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 94

5

5

5

5

5

5

5

5

5

5

5

4

3

3

5

4

3

4

5

5

4

3

2

4

4

2

2

2

4

4

2

3

2

1

1

2

4

1

2

3

3

3

1

5

4

5

5

5

5

5

5

5

4

4

3

4

5

2

5

4

5

5

3

2

3

4

5

2

3

3

3

3

4

3

4

3

4

4

4

4

4

1

5

5

1

4

3

5

5

1

4

1

4

3

5

4

4

4

4

5

3

4

3

1

3

3

3

3

3

2

4

4

2

2

4

5

5

4

3

4

4

1

1

1

2

2

1

1

2

3

2

1

4

5

5

4

5

5

5

5

5

3

4

3

5

4

3

3

3

4

4

4

4

3

4

5

5

2

3

3

5

5

4

3

3

4

3

3

3

4

4

4

4

4

4

4

2

4

3

3

3

3

3

2

3

4

2

1

3

4

5

3

2

5

5

3

1

1

2,77

3,35

3,71

3,56

3,45

2,82

3,74

4,12

3,75

3,62

2,95

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 95

Bijlage 3 - Transcript interview expert Eerste audiobericht Kris: Dus we moeten gewoon even al die info weten. Over hoe wij hier paddenstoelen kweken. Dus, wat is de temperatuur? Wil: 14 tot 15 graden. Kris: Verschilt dat? Wil: Nee, we doen één temperatuur. We hebben een kleine ruimte. Het is een minipaddenstoelenkwekerij. Kris: En de luchtvochtigheid? Wil: We proberen dit naar negentig procent te krijgen. Kris: Negentig procent wat? Gewoon negentig procent vocht? Wil: Ja. Kris: En lukt dat? Wil: Nog niet helemaal. Kris: Zie je dat terug in de paddenstoelen? Wil: Nee, het gaat hartstikke goed. Ik denk dat de luchtvochtigheidsmeter goed is. Kris: Wat is de zuurstof, koolstofdioxide en andere gassen verhouding? Gewoon normaal? Wil: Ja, gewoon normaal. Kris: Hoelang duurt het om ze te kweken bij ons op het moment dat we het substraat binnenkrijgen met het broed? Wil: Binnen vijf dagen. Dus één dag zetten we ze op water. Kris: Ja. Wil: Één of twee dagen. Dan halen we het water eruit en openen we de zak. Kris: Ja. Wil: De substraat die we binnenhalen die is luchtig verpakt. …. We openen de zak en dan zetten we ze op water. Twee dagen. Na twee dagen laten we het water eruit lopen. Dan vouwen we de rand van de zak naar buiten toe, zodat de bovenkant van de zak open is. Kris: Ja. Wil: Dan zetten we deze weg. Dan hangt het af van de soort. De oesterzwammen komen vrijwel gelijk. Die zijn na twee à drie dagen...zie je de eerste ontwikkelingen. Kris: Allebei de oesterzwammen? Wil: Ja, allebei de oesterzwammen. En de Enoki en Nameko, die doen er wat langer over. Met name de Nameko, die duurt het langst. Die duurt wel anderhalve week voordat die zich gaat ontwikkelen. Kan ook aan ons liggen, maar dat was onze...Oja, de klap is ook nog eens tussen door. Ze krijgen een knal. Kris: Op welke manier? Wil: Met de hand er tegen aan slaan. Kris: Oke. Wil: Dus om de schimmeldraden te activeren. Kris: Oke. Na hoeveel tijd klappen jullie ze? Wil: Als we het water eruit hebben gelaten. Kris: Om de schimmeldraden te activeren? Wil: Ja. Het mycelium, dat moet ….. verdraaien. Er moet iets gebeuren, willen ze actief worden in het produceren van nakomelingen. Kris: En hoe groot is de oppervlakte? Hoe groot is de oppervlakte van de ruimte? Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 96

Wil: Nou, iets van tweeënhalf bij vijf. Kris: En wat is de opbrengst? Hoeveel substraat hebben wij zegmaar staan? We kijken nu naar de oesterzwammen, want die gaan we waarschijnlijk doen. Wil: Alleen de oesterzwammen? Kris: Ja. Wil: Dat weet ik niet eens. Kris: Echt? Wil: Ik denk dat het twintig, twintig, twintig en twintig hebben. Van alles twintig. Klopt dat? 1, 2, 3, 4, 5...maal drie, maal twee. Dertig. Dertig van elke. En dan heb je dus de eerst oogst. Daarna oogst je de producten. Dan… Kris: Kan je ze allemaal tegelijk oogsten? Wil: Ja, dat gaat wel vrij snel allemaal tegelijk. Ja, dus als ik het opnieuw zou doen, dan zou ik eerst een deel wegzetten in de koelcel. Kris: Ja. Wil: En daarna, zeg maar na een dag of vijf pas het water erop zetten. Dat je gewoon een gespreide oogst hebt. Ik heb het maar een keer ervaren natuurlijk. … Wil: Dan ga je die, dan draai je de zak om. Kris: Op welke manier? Wil: Als de zak zo ligt, dan… Kris: Oh, gewoon de zak andersom zetten. Wil: Ja, en dan vouw..maak je het weer open. Vouw je die dingen weer toe. En dan leg je die zo en dan leg je die zo neer. Je legt hem eerst zo neer. Zo heb je hem eerst liggen. Die zak flappen zijn zo gevouwen. Dan vouw je die zak weer dicht. Dan leg je hem zo neer en dan zo neer. Kris: Waarom? Wil: Uhm… Kris: Kan je de andere kant van het substraat kweken? Wil: Ja, dan ga je deze kant kweken. En dan aan deze kant en dan aan deze kant. Als je het goed doet, als je de eerste keer niet te veel uit melkt. Dan kan je er drie/vier keer van oogsten. Kris: Oke. Dan zijn wij al met de twee keer begonnen? Wil: Ja, we zijn met de tweede keer begonnen. Daar komt nog niks van naar boven. Dus het kan dat we het fout doen. Kris: Oke. Wil: Maar het kan ook zijn dat er morgen iets staat. Kris: Oke. Wil: Op een gegeven moment zet je er een kruis in. Dus je legt hem een weekje neer. Even bij laten komen. Dan zet je er een kruis in, zodat hij open komt en weer opnieuw kan beginnen. En die kruis zit er nu drie dagen in. En plastic. Kris: Ja, maar niet weer opnieuw in het water? Wil: Nee, niet opnieuw in het water. Wel goed vochtig houden. Dus in het kruis giet je weer allemaal water. Kris: Oke. Hoeveel uur zijn we ermee bezig? Nee, hoeveel paddenstoelen komen er ongeveer van af? Weet je dat echt niet? In kilo’s? Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 97

Wil: We hebben de laatste keer...hebben we denk ik...van de gele oesterzwammen...hebben we de eerste lichting...was vijftien kilo plus… Tweede audiobericht Kris: Hoeveel tijd zijn wij eraan kwijt? Wil: Hoeveel tijd? Kris: Ja. Wil: Ik persoonlijk ben daar vijf minuten per dag mee bezig. Kris: Oke, maar Isis? Wil: Isis is er...ik denk als we het goed voor elkaar hebben...zo alles geoogst hebben voor de mensen. Dan zijn we er een halfuur per dag mee bezig. Kris: Maar als je alles zelf moest oogsten? Wil: Dan heb je de oogstkosten, verpakkingskosten en verwerkingskosten. Kris: We hoeven ze niet te verpakken. Wil: Nee? Kris: Alleen maar te oogsten. Stel je hoeft ze alleen maar te oogsten? Wil: Oogsten is best wel een klus. Wij waren toen bezig om te oogsten. We zijn een half uur bezig geweest en hadden dertig baaltjes geoogst. Kris: Oke. Met hoeveel man in een half uur? Wil: Met drie man. Kris: Oke. Wil: We waren alle drie beginners. Oh nee, Wouter was natuurlijk een expert en wij waren beginners. Kris: Oke. Wil: Isis en ik. Kris: Dus drie man in dertig minuten...dertig balen. Wil: We hadden drie kistjes vol. Ik weet niet hoeveel kilo er in één kistje zit. Of dat twee kilo is... Kris: In welke kistjes? Wil: Van die paddenstoelen kistjes. Kris: Van die blauwe zachte? Wil: Ja. Kris: Oke, drie paddenstoelen kistjes vol. Wil: Ja, plus nog eens een keer stammetjes. We hadden ook wel....zeg maar een kist stammetjes. Die zijn wel twee keer zo zwaar. Dat is voor de industrie. Kris: Oke. Wat kan daarvan worden gemaakt? Wil: Soep. De kwaliteit en de smaak is hetzelfde als van die mooie paddenstoelen. Alleen het verkoopt niet in de handel. Kris: Oke. Wil: Die kan je wel aan je klanten verkopen. Eigenlijk is het een telers fout, want we hadden te weinig licht. Daardoor krijg je te lange stammetjes. Kris: Oke. Wil: Ja, dat is een belangrijk ding. Ze moeten altijd licht hebben. Wij dachten dat ze in het donker konden staan. Kris: Oke. Op wat voor licht moeten ze staan, want wij hebben toch raar licht? Wil: Blauw licht hebben wij. Ze willen graag op blauw licht staan. Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 98

Kris: Oke. Welke machines heb je allemaal nodig? Wil: Niet. Kris: Maar wij hebben dat lichtding en de bevochtiger. Wil: Oh ja, de bevochtiger. Kris: De ventilator. Wil: Ja, we hebben een ventilatortje voor de beesten om de kleine beestjes er naartoe te zuigen. Dat kan wel eens een probleempje zijn. Kris: Hoezo? Wil: Een of ander beestje kan erin komen. Kris: Oke, wat gebeurt er dan? Wil: Een paar beestjes is niet erg, maar het kan fout gaan. Te veel beestjes...Ik weet dan niet wat. Kris: Maar dan tasten ze...het is niet dat ze de boel kunnen vergiftigen. Wil: Nee. Kris: Dan tasten ze gewoon de oogst aan. Wil: Ja. Kris: Oke. We hebben ook dat lichtding. Wil: Welk lichtding? Kris: Dat blauwe licht. Wil: Ja, dat hoort bij het doden van die vliegjes. Kris: Oke. Wil: Toevallig is deze blauw. Kris: Is het een machine? Wil: Ja, een machine. We hebben ook nu blauwe lampjes opgehangen. Kris: Oke. Waarom? Wil: Op blauw groeien ze het best. Kris: Waarom hebben we extra lampjes erbij? Wil: Omdat ze veel licht nodig hebben. Kris: Oke. Wat is het afval? Wil: Wat ik net noemde als afval? Of de afval van… Kris: Naja, is er naast het substraat ,dat na vier keer is uitgeteeld, nog ander afval? Wil: De folie, de zakjes.. Kris: Oke. Ja. Wil: ..substraat, en dat is eigenlijk alles. Kris: Oke, en op welke manier verschilt het biologische telen van het gangbare telen? Wil: Eigenlijk niet, behalve dat de voeding...moet biologisch zijn. Kris: En voeding is het substraat, toch? Wil: Ja. Kris: In het geval van de paddenstoelen. Wil: Ja. Kris: Dus dan is het voor ons niet mogelijk om bio te doen. Wil: Waarom niet? Kris: Omdat we geen biologisch koffiedik kunnen verzamelen. Wil: Ja. Kris: Oke. … Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 99

Kris: Nou, zijn er nog andere dingen die we moeten weten? Wil: Ja, het maken van de substraat...dat is de grootste kunst. Kris: Ja, dat weten we. Dat is bij koffiedik wel weer anders. ... Wil: Jullie moet echt die buurtcomposteerder erbij betrekken. Dat is echt goud, wat die gasten doen. Kris: Ja, dat geloof ik ook wel. Dat vinden we ook echt leuk. Wil: Ja, dat integreer je met elkaar. Dat je vanuit binnen je eigen dingetjes zo erin kan stoppen. Dus dat de buren ook gelijk hun rommel erin kunnen stoppen en dat je ook het compost… Kris: Ja. Ik weet niet of die mensen een tuin hebben, maar het is wel leuk. Wil: Iedereen heeft wel een planten balkonnetje of een plantenbakje. Kris: Ja, precies. Oke.

Bijlage 4 - Ontwerpen kinderen Mundus College https://photos.app.goo.gl/N2ShiyUkN4g4t8K77

Bijlage 5 - Aantekeningen bijeenkomst buurt Dromen van het Burgemeester Rendorpplein #5 ​6 maart 2019 / 17.00 uur - 18.30 uur / New Metropolis Aanwezigen: Camilla, Rania, Ralph, Ivo, Annemarie, Sjoerd, Martin, Ravi, Kris, Ricco, Meryem en Peter. Moemen is er niet, vanwege een uitvaart. Ralph: Dit zou de laatste conceptsessie moeten zijn, hierna gaan we met de plannen naar de gemeente. Meryem presenteert de uitwerkingen van paddenstoelenfabriek. > Ze voegen een schommel toe, de schimmel-schommel. Dit moet ook een plek worden die door jongeren op social media wordt gedeeld. > Ook de opbrengsten zijn doorgerekend. Veel enthousiasme. Vragen nog: hoe groot mogen de ramen, moet het wel tot aan de grond? En er is niet genoeg stroom voor zonnepanelen. Want ook weinig zon op die plek. Sjoerd: dus praten met Stadgenoot om te kijken of de zonnepanelen elders mogen staan. Ivo laat het totale ontwerp zien met daarin: > Rode loper > Speeldeel: Jeu de Boules en schaken met grote stukken > Wadi aan de kleine kant > Skyline > Icoon (paddenstoelenfabriek) Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 100

Missend nu nog: meubels, terras van Moemen. Ralph: Meubels kunnen we mogelijk deels 3d printen (i.c.m. beton/tegels). Ook hierover veel enthousiasme. Camilla: Ja, geweldig allemaal! Zullen wel wat appeltjes te schillen zijn, zeker met beheer. Aan het budget waarvoor ik werk hangt zelfbeheer. Als mensen/ omwonenden/ ondernemers het nieuwe groen in zijn geheel zouden gaan onderhouden, is het wellicht goed om er bloemrijk gras in te zaaien en zou er een kleine maaimachine kunnen worden meebegroot in de aanvraag voor Groen in de Buurt. Ivo: heel veel concepten (zoals wadi) zijn al gedaan in de stad. Laten we daarvan leren, haal mensen bij elkaar. We komen niet aan de bestaande structuren, niet kabels en leidingen. Aartie wandelt binnen en roept dat dit een mooie showcase van co-creatie kan worden. Camilla: heb het her en der al laten vallen. En dat ziet er positief uit. Maar als er een grote investering wordt gevraagd zal er naar verwachting een brief de buurt in moeten gaan. Mensen moeten de kans hebben gehad om bezwaar te maken. En als ze niet heel actief zijn, is de kans aanwezig dat er geen bezwaar komt. In Camilla’s pogingen om draagvlak bij collega’s te krijgen is het handig om vast wat ramingen te ontvangen. Ralph: Willen we nog een naam toevoegen? Camilla: Een straatnaamwijziging is niet zo eenvoudig te realiseren. Dit is al een inventief plan, maak het niet te moeilijk. Aartie: Themabijeenkomst binnen het Stadsdeel hiervan maken? Camilla: Ja, dat kan. Ralph: Laten we dat dan als presentatie-moment gebruiken, dan zijn er veel mensen samen en kunnen we gelijk veel tackelen. Camilla zoekt uit of/wat de beste presentatiemogelijkheid binnen stadsdeel is en laat weten. Maarten: Wie gaat het beheer doen? Camilla: Dat is de vraag. Is afhankelijk van hoeveel omwonenden en ondernemers in de buurt mee willen doen. Als ‘t bij de huidige groep blijft en andere omwonenden waarschijnlijk niet bereid zijn om een rol in het onderhoud te vervullen, dan is het verstandig om alleen het groen bij de skyline bij bewoners en ondernemers te leggen en dat stukje groen vanuit het budget Groen in de Buurt te bekostigen, Voor de rest zouden we naar ontwikkelbuurten-budget moeten kijken en voor de container wellicht naar het kunstbudget. Maarten: Beheer van skyline-deel is haalbaar, zeker met hulp van de ondernemers. Ralph: Volgende stap is een definitief concept en dat in een PDF naar Camilla en intern bij stadsdeel presenteren op die bijeenkomst, waar iedereen in principe welkom is. Dromen van het Burgemeester Rendorpplein #4 ​13 februari 2019 / 17.00 uur - 18.30 uur / New Metropolis Aanwezigen: Rania, Ralph, Moemen, Annemarie, Pieter, Ivo, Sjoerd, Maarten, Ravi, Kris, Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 101

Ricco, Peter en Nina We hebben twee ruwe schetsen bekeken. Feedback van de groep was vooral positief! 1/ De schets van Ivo bestond uit: > Toren met aan de bovenkant een sleutel + uitkijkpunt + oesterzwam kas > Af en toe groene stroken + langzamerhand groen hoogte stuk > Bankjes van de eruit gehaalde tegels + klein boompje > De hegjes > Groene en blauwe stroken > Skyline waar je aan de zijkant ook kan zitten: Feedback Peter: iets abstractere vormen dan de Adam toren. Feedback skyline: de skyline is niet zichtbaar vanaf de flat: oplossingen: spiegelen (door middel van water) 2/ De schets van Rania bestond uit > Red carpet: looppad (waterproof tegels) naar Van Eesteren met bloemen/planten/groen eromheen: het pad moet worden verbonden met het zebrapad. Het maakt voor Van Eesteren niet uit of het pad aan de rand of in het midden is. > Aan de rechterkant: een speelruimte + Zitplekken van tegels waar in het midden groen kan komen. > Banken gevormd door de tegels die we eruit halen + een klein boompje Feedback Sjoerd: Jeu de boel laan vereniging van vroeger was vrij populair: waar is die? Over de oesterzwamcontainer > 29 maart moet het verslag van de studenten af zijn. > De container is nu: 2,5m bij 6m bij 2,75m hoog, maar kan wel kleiner. > Er zijn meerdere ruimtes (min.2) nodig voor de groei van de oesterzwammen, die kunnen eventueel van elkaar los staan. > Het koffiedik dat zal worden gebruikt, zal beginnen met de koffiedik van de ondernemers. > Het hele jaar moet de container 20 graden zijn. > Buitenkant kan versierd worden met graffiti & informatieborden & er moet nog worden gekeken of er raampjes kunnen worden gemaakt in de container. > Wie draagt zorgt voor de paddenstoelen? Meer informatie over het ontwerp volgt later Idee van Annemarie Markantere beelden uit de omgeving als skyline of als beelden (i.s.m. de buurtwerkplaats) Bij Hotel Buiten (Pepijn van Soest) hebben ze ook beelden op het water: misschien kan er een route van gemaakt worden& Kijken of bij de buurtwerkplaats objecten bruikbaar zijn. Voor de toekomst: een licht professional een keer uitnodigen Terugkoppeling: Dromen voor het Burgemeester Rendorpplein #3 6 februari 2019 / 17.00 uur - 18.30 uur / New Metropolis Aanwezig Annemarie, Moemen, Sjoerd, Maarten, Ivo, Ralph, Rania, Chris, Peter, Nina Deze week zijn de plannen voor het plein concreter geworden. De plannen zijn:

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 102

1. Vergroening door tegels eruit groen erin, in een skyline patroon. Een skyline van Amsterdam die wordt gemaakt van de tegels die er worden uitgehaald. De skyline wordt de visuele drager en verbinder. 2. De oesterzwam-container: Er moet concreter worden uitgewerkt: wat de oesterzwammen nodig hebben, hoe groot de container/kas wordt, wat de plek is en in wat voor vorm dat zal zijn, hoe mobiel is die; evt. kan de container het ‘podium’ zijn voor het plein. (De zeecontainer kan evt. ook bij de buurtwerkplaats.) 3. Verticale waterstrip + vergroening aan de korte zijde. Parkeerhaven aan de rechterkant worden hegjes. Hierbij kan er een verbinding worden gemaakt met de laurieren in de hofjes: die kunnen worden doorgetrokken. Daarnaast kan hier met water van de regenpijpen gewerkt worden, het regenwater wordt opgevangen in wadies. 4. Op de hoek: Het Swipespel, een interactief spel 5. Terras van Moemen: eerste stuk wordt een normaal terras. Aan het eind van het terras gebeurt iets geks/interactiefs. 6. Ruimte aan de kant van de tram: iets dat opvalt: is afhankelijk van de programmering/kunst. Een landmark. Graffiti kan worden gebruikt als kunst: om het half jaar kan het kunstwerk veranderd worden. Overige informatie: > De noordzijde van de plas is de grens van het beschermd stadsgezicht > Het kunst op de boulevard plan van Van Eesteren kan 10 jaar duren, daar moeten we niet op wachten. Maar kunnen we wel op inspelen. > De waarde zit op het plein en niet zozeer in de objecten > Idee om het plein een naam te geven en hierbij ook meer bewoners te betrekken Vervolgafspraken: > Woensdag 13 februari: - 15:00 uur: Moemen, Ivo, Ralph, Rania en Peter werken de plannen concreter uit. Peter nodigt Caland scholieren ook uit om 15:00 uur. - 17:00 uur: De concrete plannen worden laten zien aan de rest van de groep (o.a. Camilla van het Stadsdeel). Terugkoppeling: Dromen voor het Burgemeester Rendorpplein #2 ​29 januari 2019 / 17.00 uur 18.30 uur / New Metropolis Aanwezig: Will, Annemarie, Sjoerd, Maarten, Ivo, Moemen, Rania, Ralph, Peter, Nina Afwezig: Muhammet, BP, Mensendieck, Rashied, Stadgenoot, Stadsdeel Vorige week zijn de dromen van iedereen duidelijk geworden. Deze week zijn we hier Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 103

wat dieper op ingegaan. Wil & Annemarie ​– Van Eesterenmuseum > Plannen om een boulevard neer te zetten met 50/60 jarige kunst & wil de bewoner hierbij ook betrekken. Deze boulevard kan evt. worden doorgetrokken in het plein. > Wil dat oversteekplaats sowieso gewaarborgd blijft: om door te lopen, voor de bereikbaarheid en zichtlijnen. - Bezig met kleine voltes in het groen onder de bomen Moemen ​– Eigenaar rijschool/barbier/koffiezaak Looiedet > Plannen voor zijn terras: eerst een stuk terras, dan een stuk doorloop van 3 meter en dan weer een klein stuk terras waar wat interactiefs plaats vindt. > Wil het liefst dat in de zomer het plein al klaar is. > Kan evt. wat met zijn motors doen op het plein. Sjoerd & Maarten ​– Bewonerscomité De Reddingsboei > Groen, maar niet te hoog. De vraag is wel bij groen: wie gaat het onderhouden Peter & Nina- ​New Metropolis > Koffiedik project waarbij we paddenstoelen op koffiedik uit de buurt gaan verbouwen en eten > Rainproof concepten toevoegen Stadsdeel​: wil graag meewerken aan groen projecten en samen beheer Behoeftes van afwezigen Muhammet ​- Pizzeria/Snackbar Napoli (voorheen Cappadocia) > Meer reuring, leven op straat > Meer bankjes om op te zitten Saskia en Lia ​- Mensendieck: > Meer groen, banken, fietsenstalling en prullenbakken/containers Jos ​– BP > Wil geen hoog hek Choi Yuen ​- Chinees > Gaat waarschijnlijk weg Ralph​: gemeente zegt: maak maar plannen en dan horen we dat wel

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 104

Ideeën: Will & Annemarie​: Vlak voor oostoever staat een muur die wit geschilderd is: 1x in het jaar prijsvraag uitreiken waarbij iemand de muur mag beschilderen ​Ivo​: Je zet een kunstwerk neer: laat een kunstenaar daarop reageren ​Moemen​: lokale kunstenaars kunnen de tegels hergebruiken ​... : ​schaakbord op de hoek in de zon ​Ralph & Ivo​: schaatsbaan & jeu de boel ineen We hebben aan de hand van inspiratiebeelden gepraat over wat toe te voegen. Belangrijkste uitkomsten zijn: - We moeten tegels eruit halen, dit is snel en makkelijk en levert speels effect op De tegels kunnen we hergebruiken in het plan om bijvoorbeeld perkjes mee af te bakenen - We moeten gewoon beginnen Volgende week gaan we de favoriete pinterest inspiratie foto’s terugkijken en gaan we aan de tekentafel zitten en beginnen met ontwerpen (oja en enkele tegels eruit halen!) Praktische zaken Gebiedsbeheer stadgenoot​: groot onderhoud vindt niet plaats, maar wel klein onderhoud in 2020. ​Gemeente​: onder het fietspad ligt een riolering. Binnen 3 maanden gaat die open en dan gaan ze hem afsluiten en wordt het niet meer gebruikt.

Meest favo beeld tot nu toe was: Terugkoppeling: Dromen voor het Burgemeester Rendorpplein #1 22 januari 2019 / 17.00 uur - 18.00 uur / New Metropolis Na een korte introductie over New Metropolis door ​Peter ​& ​Nina ​en Tegels eruit en Groen erin door ​Ralph ​en ​Rania ​hebben we kennis met elkaar gemaakt en onze dromen gedeeld. Moemen ​- Eigenaar rijschool/barbier/koffiezaak Looiedet > Als ondernemer zou hij graag een terras willen en daar is hij ook al mee bezig > Als creatief (kunstacademie gedaan) zou hij graag een interactief toestel zien, zoals een schommel, om mensen samen te brengen. Sjoerd ​- Voorzitter Bewonerscomité ‘De Reddingsboei’, buurtbewoner > Meer groen > Niet te veel banken, want lachgas-problematiek Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 105

Maarten ​- Penningmeester Bewonerscomité ‘De Reddingsboei’, buurtbewoner > Groen, maar niet te hoog en de vraag is wel bij groen: wie gaat het onderhouden? Ciska ​- Lid Bewonerscomité ‘De Reddingsboei’, buurtbewoner > Meer Groen Irta ​Buurtbewoner > Een pinautomaat mist in dit deel van de buurt Annemarie ​- Actief bij het Van Eesterenmuseum > Doorloop van het Paviljoen naar het openbaar vervoer en het Buitenmuseum moet gegarandeerd zijn > Bij het toevoegen van bomen hou dan rekening met bestaande 'bomenlijnen' en bomensoorten (voornamelijk iepen). Fouad ​Gebiedsmakelaar > Mooi als er vanuit samenwerking iets wordt gedaan aan het plein > Als het ook nog eens grote thema’s als eenzaamheid en gezondheid zou kunnen raken is het helemaal goed Muhammet ​- Eigenaar pizzeria > Meer reuring, leven op straat > Bankjes om op te zitten Ralph ​& ​Rania ​- Tegels eruit, groen erin > Meer groen, dit kan verschillende vormen hebben van kijkgroen tot aan moestuinen Peter ​& ​Nina ​- New Metropolis > Koffiedik project waarbij we paddenstoelen op koffiedik uit de buurt gaan verbouwen en ook met de buurt eten > Rainproof concepten toevoegen Na de kennismakingsronde kwam er in het gesprek aan bod dat er gewoon meer reuring moet komen, zeker in de avond. Door samen op te trekken en dingen op elkaar af te stemmen wordt het logischer om locaties langer open te houden en zo de straat ook in de Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 106

avond weer tot leven te kussen. Daarnaast kwam op tafel: > Het Bewonerscomité heeft jarenlange ervaring met in gezamenlijkheid werken aan buurtprojecten, zo hebben zij de succesvolle speeltuin met kinderen ontworpen en ontwikkeld. > Een jeu de boules baan, is dat mogelijk? > Vroeger was de Burgemeester Rendorpstraat een levendige straat met winkels/cafe/videotheek en kramen op het plein en aan de plas. Kunnen we een kraam terug krijgen? > Opening van het plein kan een mooi moment zijn voor een evenement. > We moeten gewoon beginnen met iets dan komt er vanzelf meer. > Verder mogen we de stadsdeel-bus van Fouad lenen als we de bewoners op straat willen betrekken bij de plannen. En nu? ​> Dinsdag 29/01/2018 17u-19u komt er een kleinere groep samen (met o.a. Moemen, Muhammet, Sjoerd, Peter, Ralph) om verder in te gaan op alle ideeën en om dit in kaart te brengen. Dit moet leiden tot een lijst aan ideeën. Neem allemaal inspiratie mee! > Dit brengen we terug naar een grotere bijeenkomst, en hierin gaan we keuzes gaan maken en verdere plannen maken.

Bijlage 6 - Ontwerpformulier Naam 1:

Naam 2:

Jullie ontwerp voor de paddenstoelens(t)oep:

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 107

Bijlage 7 - Logboek De onderstaande link verwijst naar het logboek, waarin de uren zijn vastgelegd die de groep aan het profielwerkstuk heeft besteed. https://docs.google.com/spreadsheets/d/1-Aa1h_Bayz79Ypb7Wd2vCzRnTntxQgN__ f4ttwakmcY/edit?usp=sharing Link naar de reflectie: https://docs.google.com/document/d/168oinqMCPZyqAFz2bIvnbFhEkfc_kaj5RcNQ0 4CRDLU/edit

Bijlage 8 - Volledige inhoudsopgave Voorwoord

3

Inleiding

4

Samenvatting

5

Inhoudsopgave

6

Hoofdstuk 1 - Onderzoeksvraag

8

1.1 Deelonderzoek 1 - Maatschappelijk onderzoek

8

1.2 Deelonderzoek 2 - Biologisch onderzoek

8

1.3 Deelonderzoek 3 - Onderzoek naar regelgeving

8

Hoofdstuk 2 - Maatschappelijk onderzoek

9

2.1 Inleiding

9

2.2 Literatuur

10

2.2.1 Hoe groot is de sociale cohesie in Nederland?

10

2.2.2 Hoe groot is de sociale cohesie in Amsterdam?

10

2.2.3 Hoe groot is de sociale cohesie in Geuzenveld-Slotermeer?

10

2.2.4 Hoe meet men sociale cohesie?

11

2.2.4.1 Conclusie 2.3 Onderzoeksvraag en hypothese

12 13

2.3.1 Onderzoeksvraag

13

2.3.1.1 Deelvraag 1

13

2.3.1.1.1 Hypothese

13

2.3.1.1.2 Deelvragen

13

2.3.1.1.2.1 Deelvraag 1.1

13

2.3.1.1.2.2 Deelvraag 1.2

13

2.3.1.2 Deelvraag 2

13

2.3.1.2.1 Hypothese

14

2.3.1.2.2 Deelvragen

14

2.3.1.2.2.1 Deelvraag 2.1

14

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 108

2.3.1.2.2.2 Deelvraag 2.2

14

2.3.1.2.2.3 Deelvraag 2.3

14

2.4 Onderzoeksmethode

15

2.4.1 Onderzoekspopulatie

15

2.4.2 Onderzoeksinstrumenten

15

2.4.2.1 Vraagstelling 2.5 Resultaten

15 18

2.5.1 Resultaten deelvraag 1

18

2.5.2 Resultaten deelvraag 2

18

2.6 Conclusie 2.6.1 Conclusie deelvraag 1

19 19

2.6.1.1 Conclusie deelvraag 1.1

19

2.6.1.2 Conclusie deelvraag 1.2

19

2.6.1.3 Conclusie deelvraag 1

19

2.6.2 Conclusie deelvraag 2 Hoofdstuk 3 - Biologisch onderzoek 3.1 Fungi

19 20 20

3.1.1 Algemene informatie fungi

20

3.1.2 Bouw van fungi

21

3.1.2.1 Hoed

21

3.1.2.2 Steel

22

3.1.2.3 Annulus

22

3.1.2.4 Beurs

22

3.1.3 Reproductie fungi

22

3.1.3.1 Ongeslachtelijke voortplanting

22

3.1.3.2 Geslachtelijke voortplanting

22

3.2 Paddenstoelensoort 3.2.1 Champignon

24 24

3.2.1.1 Basisinformatie

24

3.2.1.2 Voordelen

24

3.2.1.3 Nadelen

24

3.2.2 Oesterzwam

24

3.2.2.1 Basisinformatie

24

3.2.2.2 Voordelen

24

3.2.2.3 Nadelen

25

3.2.3 Tropische beurszwam

25

3.2.3.1 Basisinformatie

25

3.2.3.2 Voordelen

25

3.2.3.3 Nadelen

25

3.2.4 Shiitake 3.2.4.1 Basisinformatie

25 25

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 109

3.2.4.2 Voordelen

25

3.2.4.3 Nadelen

26

3.2.5 Morielje

26

3.2.5.1 Basisinformatie

26

3.2.5.2 Voordelen

26

3.2.5.3 Nadelen

26

3.2.6 Gewoon eekhoorntjesbrood

26

3.2.6.1 Basisinformatie

26

3.2.6.2 Voordelen

26

3.2.6.3 Nadelen

27

3.2.7 Truffels

27

3.2.7.1 Basisinformatie

27

3.2.7.2 Voordelen

27

3.2.7.3 Nadelen

27

3.2.8 Conclusie 3.3 Gewone oesterzwam

27 29

3.3.1 Algemene informatie

29

3.3.2 Omstandigheden van de teelt

30

3.3.3 Teelt

30

3.3.3.1 Stappenplan

30

Stap 1

30

Stap 2

30

Stap 3

30

Stap 4

31

Stap 5

31

Stap 6

31

3.4 Grondstoffen

32

3.4.1 Ontwikkeling van schimmels

32

3.4.2 Extracellulair verteringssysteem

32

3.4.3 Oesterzwammen kweken op koffiedik

34

3.4.4 Oesterzwammen kweken op eikenhout

35

3.4.5 Oesterzwammen kweken op stro

35

3.4.6 Conclusie

36

3.5 Mogelijke obstakels

37

3.5.1 Obstakels oesterzwammen

37

3.5.2 Obstakels kwekerij

37

3.6 Experiment Hoofdstuk 4 - Onderzoek omtrent regelgeving

38 40

4.1 Inleiding

40

4.2 Regelgeving omtrent ruimtegebruik

40

4.2.1 Vaststaande zaken

40

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 110

4.2.2 Permanente plaatsing

40

4.2.3 Tijdelijke plaatsing

41

4.2.4 Evenementen

42

4.2.5 Medebeheer / zelfbeheer

42

4.2.6 Connecties

42

4.2.7 Conclusie

43

4.3 Regelgeving omtrent voedselteelt

44

4.3.1 Vaststaande zaken

44

4.3.2 Stadslandbouw

44

4.3.2.1 Definitie

44

4.3.2.2 Kenmerken

44

4.3.3 Watertoe- en afvoer

45

4.3.4 Wetten en stadslandbouw

45

4.3.4.1 Voedselveiligheid

45

4.3.4.2 Water, mest en afval

45

4.3.4.3 Flora en fauna

46

4.3.4.4 Aansprakelijkheid Openbare orde

46

4.3.5 Conclusie

46

Hoofdstuk 5 - Design

47

5.1 Inleiding

47

5.2 Oriëntatie op het ontwerp

47

5.2.1 Brainstormen

47

5.2.1.1 Brainstormen met Mundus college

47

5.2.1.2 Brainstormen met buurtbewoners

47

5.2.1.3 Moodboard

48

5.2.2 Programma van eisen

48

5.2.3 Schetsen

49

5.2.4 Feedback op de schetsen

51

5.2.3.1 Verwerking van de schetsen

51

5.3 Definitief ontwerp

52

5.3.1 2D-ontwerp

52

5.3.2 3D-ontwerp

54

5.3.3 Toelichting ontwerp

55

5.3.3.1 Toelichting inrichting

55

5.3.3.2 Toelichting buitenaanzicht

56

5.4 Maquette Hoofdstuk 6 - Materialisering

57 59

6.1 Inleiding

59

6.2 Materiaalgebruik

59

6.2.1 Bouwmaterialen

59

6.2.1.1 Materialen

59

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 111

6.2.1.2 Kosten

59

6.2.2.1 Materialen

60

6.2.2.2 Kosten

60

6.2.3 Machinerie

60

6.2.3.1 Materialen

60

6.2.3.2 Kosten

61

6.2.4 Grondstoffen

61

6.2.4.1 Materialen

61

6.2.4.2 Kosten

62

6.3 Energie

62

6.3.1 Energieverbruik

62

6.3.2 Energieopwekking

63

6.4 Conclusie Hoofdstuk 7 - Communicatie

63 65

7.1 Inleiding

65

7.2 Communicatie over het ontwerp

65

7.3 Communicatie over de paddenstoelenkwekerij

65

7.3.1 Educatie

65

7.3.2.1 Gegeven les

65

7.3.2.2 Educatieprogramma

66

7.3.2 Informatie 7.4 Advies samenwerking 7.4.1 Samenwerking buurt

67 68 68

7.4.1.1 Samenwerking buurtbewoners

68

7.4.1.2 Samenwerking bedrijven

69

7.4.2 Arbeid

69

7.4.2.1 Hoeveelheid arbeidsuren

69

7.4.22 Verdeling van de arbeid

70

7.5 Conclusie

70

Hoofdstuk 8 - Discussie

71

Hoofdstuk 9 - Conclusie en aanbeveling

73

Bronnenlijst

75

Bijlage

86

Bijlage 1 - Enquêtevragen

86

Bijlage 2 - Resultaten van de enquête

89

Vraag 1 t/m 11

89

Vraag 12 t/m 22

92

Bijlage 3 - Transcript interview expert

96

Bijlage 4 - Ontwerpen kinderen Mundus College

100

Bijlage 5 - Aantekeningen bijeenkomst buurt Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019

100 112

Bijlage 6 - Ontwerpformulier

107

Bijlage 7 - Logboek

108

Bijlage 8 - Volledige inhoudsopgave

108

Paddenstoelens(t)oep - meesterproefverslag - 2019 113