Een Debat Over Armoede En Ontwikkelingssamenwerking

Armoede en ontwikkelingssamenwerking Francine Mestrum www.globalsocialjustice.com Het Mo*-debat dat deze week plaats vindt is een uitgelezen kans om een paar hete hangijzers te bespreken. Ontwikkelingssamenwerking staat immers onder druk, door de zware kritiek die ze te verduren krijgt van een aantal gerenommeerde schrijvers, waaronder ook Dambisa Moyo, door de oprukkende ‘vierde pijler’ – burgers die het heft zelf in handen nemen en projectjes opzetten – en door de druk op alle nationale begrotingen in deze tijden van crisis. Bovendien hebben meer en meer wetenschappers ernstige twijfel bij de ‘effectiviteit’ van de hulp. Ook als hulp goed wordt besteed, haalt ze dan wat uit? Helpt ze landen op weg naar ontwikkeling? Het is erg moeilijk om dat precies uit te maken, o.m. omdat evaluaties steeds door de donoren zelf worden gemaakt. Tenslotte moeten we vaststellen dat de jongste prioriteit van de ontwikkelingssamenwerking, de armoedebestrijding, grondig aan het mislukken is. De erg bescheiden millenniumdoelstellingen zullen niet gehaald worden tegen 2015, en nu al is men ijverig bezig met het voorbereiden van een post-MDG agenda en met het vinden van excuses voor het falen. Men haalt zowaar de bevolkingssdruk weer boven, een thema dat al enkele decennia uit het debat was verdwenen. Tijd dus voor een ernstig debat over hoe de solidariteit tussen Noord en Zuid vorm kan krijgen. Ik vrees echter dat dit Mo*-debat daar niet toe zal bijdragen. Aan de ene kant zit een mevrouw die solidariteit duidelijk niet nodig vindt. Dambisa Moyo heeft goede argumenten om ontwikkelingssamenwerking af te wijzen, maar haar alternatief is ‘meer markt’. De markt kent geen solidariteit, maar enkel de macht van de sterkste. Mevrouw Moyo denkt dat die markt de arme landen zal dwingen om een ‘goed beleid’ te gaan voeren en dat ‘ontwikkeling’ op die manier uit de hemel zal vallen. Kan ze één voorbeeld geven van waar dat ooit is gebeurd? Ik denk het niet. Er zijn, met uitzondering van ZuidKorea, geen landen die zich de afgelopen vijftig jaar hebben ontwikkeld. Ik bedoel daarmee landen die niet enkel economische groei hebben gekend, maar ook een landhervorming, een diversifiëring van de economie, een algemene verhoging van de levensstandaard dank zij werkgelegenheid, belastingen en sociale bescherming. Of is men bereid China en Vietnam als voorbeeld te nemen? Aan de andere kant zit een meneer die vindt dat de Europese Unie te veel geld geeft aan de koeien. Ook dat lijkt me geen goed begin te zijn voor een debat over solidariteit. Ten eerste gaat het geld van het landbouwbeleid niet naar de koeien maar wel naar de boeren. En ten tweede heeft de Europese Unie niet enkel het recht maar ook de plicht om haar landbouw te beschermen. Juist dat is een onderdeel van goed beleid dat arme landen zouden kunnen volgen. Men kan veel kritiek hebben op de manier waarop het landbouwbeleid van de EU is georganiseerd, maar dat elke regio zijn landbouwsector en dus zijn boeren moet

beschermen staat vast. Wordt daarmee gestopt, dan komt dat geenszins Afrika ten goede maar wel de grote exportlanden en dan verandert Europa in een dorre woestijn. Landbouw zorgt voor onze voeding en voeding is geen koopwaar zoals andere handelswaar, zo stelt ook de bijzondere VN-gezant voor het recht op voeding. Kortom, het risico is groot dat de echte vragen voor dit debat zullen worden ontweken. De ontwikkelingsorganisaties kunnen zich dan weer op de borst kloppen en stellen dat ze ‘goed bezig’ zijn. En dat is nu juist de vraag. Zijn ze goed bezig? Zijn er geen betere manieren om de solidariteit te organiseren? Kunnen we arme mensen in Afrika helpen als we de armoede in eigen land niet kunnen uitroeien? Moeten we niet nadenken over de ongelijkheid in de wereld? Over het model van ontwikkeling dat we nog steeds voorstaan? Over de ecologische gevolgen van ons handelssysteem? Over onze hang naar ananas en snijbloemen en aardbeien in december? Over de almacht van het IMF, Wereldbank en WTO? Over de kapitaalvlucht die vele malen groter is dan de ontwikkelingshulp? Over het paternalisme van burgers die hun schooltje gaan opzetten in een Afrikaans dorp, ook al zijn daar geen leraren voor? Het zijn vragen waar we op dit debat – zo vrees ik - geen antwoorden zullen op krijgen.