Che Guevara

Ερνέστο "Τσε" Γκουεβάρα : Ο Επαναστάτης, ο Κομμουνιστής, ο Άνθρωπος.

Ernesto "Che" Guevara de la Sernas

Τι είναι αυτό στην μορφή του Τσε Γκουεβάρα που, 30 χρόνια μετά τον θάνατό του, τον διατηρεί στη ζωή σαν μια μυθική προσωπικότητα; Τι είναι αυτό που έκανε τη μορφή του να είναι παγκόσμια γνωστή, να είναι παρούσα ακόμα και στην ποπ κουλτούρα των βορειοαμερικάνων; Το ροκ συγκρότημα "Rage Against the Machine" είχε τη μορφή του Τσε στο εξώφυλλο του πρώτου του άλμπουμ. Το πόστερ με τη μορφή του βρίσκεται κρεμασμένο στον τοίχο πολλών νέων σ' ολόκληρο τον κόσμο. Μπλουζάκια με τον Τσε, κόκκινες σημαίες σε κάθε πορεία και σκίρτημα της νεολαίας. Το όνομά του, η στάση ζωής τραγουδήθηκε από εκατομμύρια σ' όλο τον κόσμο. Από διάφορες πλευρές γίνεται μια προσπάθεια "οικειοποίησης" του Τσε, είτε για εμπορικούς λόγους είτε για καθαρά ιδεολογικούς, δίνοντας έμφαση σε χαρακτηριστικά εξωτερικά, στην νεότητά του, το όμορφο και θλιμμένο βλέμμα του κ.α. Βέβαια θα 'ταν κρίμα να θυμόμαστε τον Τσε σαν ένα είδος αριστερού James Dean, νέου, ωραίου και νεκρού. Γι' αυτό ας μιλήσουμε για τον Τσε. Ο Ερνέστο Γκεβάρα ντε λα Σέρνας γεννήθηκε στο Ροσάριο της Αργεντινής το 1928, η οικογένειά του μεσοαστική αν και ποτέ με πολλά χρήματα. Δυο χρονών απόκτησε βρογχικό άσθμα, κάτι που επηρέασε σημαντικά τη ζωή του. Η σοβαρότητα του άσθματός του τον έκανε να ξεχωρίσει από τα υπόλοιπα παιδιά. Μην μπορώντας να τα ακολουθήσει στα άγρια παιγνίδια της παιδικής ηλικίας, από πολύ νωρίς βρέθηκε να διαβάζει πράγματα που δεν αντιστοιχούσαν στην ηλικία του, στην εφηβεία του, έργα των Μαρξ, Ένγκελς και Λένιν δεν του ήταν άγνωστα. Το 1950, 22 χρονών, βρίσκεται στην Ιατρική Σχολή του Μπουένος Άιρες. Αρχίζει τα μεγάλα ταξίδια με τη μοτοσικλέτα του. Στην αρχή στο Νότο της Αργεντινής, όπου έρχεται σε επαφή με τη φτώχεια. Το 1952 συντροφιά με ένα φίλο του ξαναπαίρνει τους δρόμους και ταξιδεύει σε μια σειρά από χώρες της Λατινικής Αμερικής, καταλήγει στη Βενεζουέλα. Βλέπει από πρώτο χέρι την καταπίεση που υφίστανται οι Λατινοαμερικάνοι, ιθαγενείς και μη, από τον βορειοαμερικάνικο ιμπεριαλισμό και την νεοαποικιακή πολιτική εκμετάλλευσης των Λατινοαμερικανικών χωρών. Το 1953 αποφοιτά από την ιατρική και ετοιμάζεται να ξαναπάει στη Βενεζουέλα όπου έμεινε ο φίλος του. Αντ' αυτού όμως φτάνει στην Γουατεμάλα, όπου βρίσκεται σε επαναστατική κατάσταση. Εκεί η πολιτική μπαίνει για τα καλά στη ζωή του. Ο Τσε κατατάσσεται στις πιστές, στον εκλεγμένο πρόεδρο της χώρας Αρμπένς, δυνάμεις που μάχονται ενάντια στις οργανωμένες από την CIA και την United Fruit Company, μισθοφορικές συμμορίες. Αντί όμως για το πεδίο της μάχης τον στέλνουν να προσφέρει τις 2

υπηρεσίες του, λόγω του ότι ήταν γιατρός, στο Νοσοκομείο. Τον Ιούνη του '54 οι δυνάμεις του προέδρου Αρμπενς χάνουν τη μάχη και ο Τσε μαζί με άλλους πολιτικούς πρόσφυγες βρίσκει άσυλο στο Μεξικό. Μελετά εντατικότερα και πιο συστηματικά το μαρξισμό. Γράφει στους δικούς του: "Δεν έχω πολλά να πω για τη ζωή μου που ξόδεψα διαβάζοντας για να γίνω γιατρός. Νομίζω ότι φεύγοντας από δω θα 'χω μια βαλίτσα γεμάτη ερωτηματικά για την οικονομία ενώ θα 'χω ξεχάσει πως μετράν το σφυγμό. Απ' ότι φαίνεται ο δρόμος μου με απομακρύνει από την Ιατρική… Ο άγιος Κάρλος (έτσι αναφερόταν στον Κάρλ Μάρξ, Σαν Κάρλος) κέρδισε έναν αφοσιωμένο οπαδό. Είμαι απασχολημένος αλλάζοντας τη σειρά των μελετών μου. Ως τώρα είχα αφοσιωθεί στη μελέτη της ιατρικής και μόνο στον ελεύθερο χρόνο μου μελετούσα τον Σαν Κάρλος, και χωρίς καμιά πραγματική ζέση. Η νέα φάση στη ζωή μου απαιτεί να αλλάξω αυτήν τη σειρά, τώρα ο Σαν Κάρλος είναι σημαντικότερος, είναι ο άξονας, και θα είναι για όσα χρόνια η γη μ' αφήσει να ζω πάνω στην εξωτερική της κρούστα." Στο Μεξικό τον Ιούλη του '55 συναντά τους αδελφούς Κάστρο και μαθαίνει για τα σχέδιά τους ενάντια στην δικτατορία του Μπατίστα. Συντάσσεται μαζί τους, γίνεται ο γιατρός του ολιγάριθμου αντάρτικου στρατού. Εκπαιδεύεται στρατιωτικά και παρ' όλο το άσθμα του τα καταφέρνει στις ασκήσεις. Έτσι στις 26-11-1956, είναι ένας από τους 62 ενόπλους που ξεκινάν να απελευθερώσουν την Κούβα. Με το που πατούν το πόδι τους στην Κούβα πέφτουν σε ενέδρα και μόνο 15 αντάρτες, με 9 όπλα και λίγα πυρομαχικά φτάνουν στις βουνοκορφές της Σιέρρα Μαέστρα. Εκ των υστέρων ακούγεται απίστευτο πώς μια τόσο μικρή ομάδα ανθρώπων κατόρθωσε να οδηγήσει μια επανάσταση στην νίκη. Στην αρχική φάση της κουβανικής επανάστασης, ο Τσε είναι ο μαχητής που άφοβα, με ενθουσιασμό ρίχνεται στη μάχη, περιποιείται τους τραυματίες συντρόφους του, μαθαίνει γραφή και ανάγνωση στους μαχητές, αναπτύσσει την ιδεολογική πολιτική τους κατάρτιση. Τον Ιούνη του 1957 η αναγνωρισμένη, απ' όλους, συμβολή στην επαναστατική πάλη τον οδηγεί στην δεύτερη ιεραρχικά θέση του αντάρτικου μετά τον Φιντέλ, ονομάζεται Διοικητής της δεύτερης φάλαγγας, είναι πια ο Commandante Che. Κάτω από την ηγεσία του Τσε βρίσκεται ένα ετερογενές μίγμα από ασουλούπωτους γενειοφόρους, ντυμένους κι εξοπλισμένους άστα να πάνε. Αυτό το πρώιμο "μπίτνικ" συνοθύλευμα θα μετατραπεί σε μια δεμένη ομάδα, πειθαρχημένη, αποφασιστική που θα κρατήσει ψηλά τα χρώματα του αίματος και της νύχτας, του Κινήματος 26 Ιούλη, το κόκκινο και το μαύρο. Σαν Κομμαντάντε ο Τσε είναι αυστηρός, απαιτεί τα μέγιστα από τους μαχητές, οι τιμωρίες για τους προδότες παραδειγματικές, για τους μαχητές που σφάλλουν το ίδιο, όμως το ενδιαφέρον του και η φροντίδα του για τους άνδρες και γυναίκες μαχητές δεν κρύβεται, ο σεβασμός όλων προς το πρόσωπό του αμέριστος. Κανένα προνόμιο λόγω θέσης δεν έχει για τον εαυτό του. Η ισότητα ανάμεσα σε όλους τους μαχητές που εφαρμόζει αγγίζει τα όρια της ψύχωσης. 3

Στις 29-12-1958 οδηγεί 365 αντάρτες ενάντια στην πόλη Σάντα Κλάρα, μια απ' τις μεγαλύτερες πόλεις της Κούβας, απέναντί του έχει 3500 στρατιώτες. Η μάχη που δόθηκε ήταν από τις πιο σημαντικές της επανάστασης. Σε τρεις μέρες οι επαναστάτες κατέλαβαν την πόλη. Στις 31 του Δεκέμβρη ο δικτάτορας Μπατίστα εγκαταλείπει την Κούβα. Στις 2 του Γενάρη του '59 ο Τσε μπαίνει θριαμβευτής στην Αβάνα που πανηγυρίζει. Όσο έμεινε στην Κούβα ο Τσε πρόσφερε τις υπηρεσίες του στην επανάσταση από διάφορες υψηλές κυβερνητικές θέσεις. Επικεφαλής του βιομηχανικού τμήματος. Διευθυντής της Εθνικής Τράπεζας. Υπουργός βιομηχανίας. Όμως μην τον φανταστούμε σαν κάποιο γραβατωμένο υπουργό με βαλιτσάκι και μαύρη Μερσεντές. Δούλευε 6 μέρες τη βδομάδα και την Κυριακή συμμετείχε στις ομάδες εθελοντικής εργασίας που δημιούργησε, πρόσφερε εθελοντική εργασία, χτίζοντας σπίτια ή δουλεύοντας στα χωράφια, τις πιο βαριές δουλειές. Ή δίδασκε γραφή και ανάγνωση, γεωγραφία και ιστορία σε εργάτες και αγρότες. Ο "νέος άνθρωπος" που θα οδηγήσει την Κούβα στον σοσιαλισμό έχει αλτρουιστικά κίνητρα στην εργασία του, δεν δουλεύει μόνο για το χρήμα. Όλα όσα έκανε στην Κούβα είχαν έναν και μοναδικό στόχο τον σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της. Τα πρώτα τρία χρόνια της Κουβανικής επανάστασης ήταν δύσκολα. Δεν υπήρχε ενιαία αντίληψη για την πορεία της, πράγμα που οδηγούσε σε μια άναρχη εξέλιξη της επαναστατικής διαδικασίας. "Για να την αποφύγουμε υπάρχει η ανάγκη για έναν οργανισμό που θα ηγηθεί και θα την καθοδηγήσει. Αυτός ο οργανισμός είναι το Κομμουνιστικό Κόμμα. Το κόμμα είναι μια πρωτοπόρα οργάνωση. Οι καλύτεροι των εργατών είναι τα μέλη της. Είναι μια μειοψηφία στον συνολικό πληθυσμό, όμως λόγω της ποιότητας της μαχητικότητάς του το κόμμα εμπνέει και εκπέμπει το κύρος του. Στόχος μας να μετατραπεί σε μαζικό κόμμα, μόνο τότε όμως όταν οι λαϊκές μάζες φτάσουν στο επίπεδο συνειδητότητας της πρωτοπορίας. Που σημαίνει όταν εξυψωθούν ως τον κομμουνισμό. Καθήκον μας να τις εκπαιδεύσουμε γι 'αυτό. Το κόμμα πρέπει να αποτελέσει το ζωντανό παράδειγμα μέσω των μελών του, υπόδειγμα αφοσίωσης και αυτοθυσίας. Με την συνεχή, υποδειγματική δράση τους πρέπει να κερδίσουν τις μάζες, να τις εξυψώσουν ως την συνειδητή αποδοχή των επαναστατικών τους καθηκόντων. Θα χρειαστούν χρόνια σκληρών μαχών κόντρα στις δυσκολίες που η οικοδόμηση του σοσιαλισμού θα φέρει, χρόνια σκληρών μαχών ενάντια στους ταξικούς εχθρούς, ενάντια στα λάθη του παρελθόντος, ενάντια στον ιμπεριαλισμό και τους λακέδες του. Όμως στόχος μας είναι η νέα κοινωνία, ο σοσιαλισμός. Η κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο". Ο Τσε μιλώντας για την αναγκαιότητα της πάλης ενάντια στον ιμπεριαλισμό είναι και σήμερα επίκαιρος όσο ποτέ. Για τον Τσε «ο ιμπεριαλισμός είναι η ανώτατη μορφή ανάπτυξης του καπιταλισμού, που στόχο του έχει την κατάκτηση της οικονομικής και πολιτικής εξουσίας σε παγκόσμιο επίπεδο. Άλλοτε στήνοντας στις αναπτυσσόμενες χώρες κυβερνήσεις μαριονέτες, άλλοτε μέσω δυσμενών εμπορικών συμφωνιών ή μέσω της δράσης του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας. Αυτός είναι ο συνήθης τρόπος του για την υποταγή των αναπτυσσόμενων χωρών, για το άνοιγμα και την υποταγή των οικονομιών τους στα συμφέροντα των πολυεθνικών εταιρειών. Σε περίπτωση που οι χώρες αυτές αντιδράσουν, το αγαπημένο τους κόλπο είναι η εξαπόλυση στρατιωτικής επέμβασης κάτω από τη σημαία των Ηνωμένων Εθνών για την αποκατάσταση της «δημοκρατίας» και των «ανθρώπινων δικαιωμάτων». Αναφερόμενος, ο Τσε, σε όσους έχουν αυταπάτες για τη δυνατότητα των, υποταγμένων στον ιμπεριαλισμό, «διεθνών οργανισμών», της διεθνούς κοινότητας όπως θα λέγαμε σήμερα, να συμβάλουν 4

στην ανάπτυξη της δημοκρατίας και της ειρήνης σημείωνε: «Η ηρωική μορφή του Πατρίς Λουμούμπα μας θυμίζει ότι δεν πρέπει να έχουμε καμιά αυταπάτη, καθόλου, καμιά εμπιστοσύνη στον ιμπεριαλισμό. Η δολοφονία του έγινε κάτω από την σκέπη της σημαίας των Ηνωμένων Εθνών στο Κονγκό. Των Ηνωμένων Εθνών που σύμφωνα με τις ΗΠΑ έπρεπε να επιτηρούν την διατήρηση της ειρήνης στο Κονγκό. Των ίδιων των ΗΕ.» Όταν η Επανάσταση στέριωσε για τα καλά στην Κούβα, τον Απρίλη του 1965 στέλνει ένα γράμμα στον Φιντέλ όπου αναφέρει: «Παραιτούμε τυπικά της θέσης μου στην ηγεσία του κόμματος, της θέσης μου σαν υπουργός της κυβέρνησης, του βαθμού μου στις ένοπλες δυνάμεις και της κουβανικής υπηκοότητας… άλλοι λαοί του κόσμου έχουν ανάγκη της σεμνής μου συνεισφοράς». Ο Τσε εξαφανίζεται από τη δημόσια σκηνή, με καμιά κατοσταριά κουβανούς συντρόφους του συμμετέχει στον επαναστατικό αγώνα στο Κονγκό. Απ’ όπου επιστρέφει το Μάρτη του 1966. Η επανάσταση στο Κονγκό δεν θα πετύχει. Όχι τότε παρά μόνο μετά από 30 χρόνια συνεχούς πάλης, επιτυχιών και αποτυχιών, οι σύντροφοι του Τσε, Καμπιλά και Μουλέλε θα μπουν κι αυτοί θριαμβευτές στην πρωτεύουσα και θα ανακηρύξουν τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κόνγκο. Επόμενος σταθμός η Βολιβία. Στόχος η δημιουργία αντάρτικου κινήματος και η επέκτασή του στις γειτονικές χώρες. Όμως τα πράγματα δεν εξελίσσονται με τον καλύτερο τρόπο. Οι επαναστάτες δυσκολεύονται να αποκτήσουν πρόσβαση και υποστήριξη από τον αγροτικό πληθυσμό. Ενώ το στρατιωτικό καθεστώς με τη βοήθεια των ΗΠΑ έχει εκπαιδεύσει αντιανταρτικές δυνάμεις. Στις 8 του Οκτώβρη 1967 ο Τσε και η ομάδα του πέφτουν σε ενέδρα. Ο Τσε συλλαμβάνεται. Την επόμενη μέρα εκτελείται, με εντολή κατευθείαν από τις ΗΠΑ από τον ίδιο των πρόεδρο των ΗΠΑ Λίντον Τζόνσον. Μια από τις τελευταίες δηλώσεις του Τσε λίγο πριν εκτελεστεί ήταν; «Ξέρω ότι ήρθατε να με σκοτώσετε. Μη διστάζετε, δειλοί, σκοτώνετε μόνο έναν άνθρωπο». Ο Τσε πίστευε, γνώριζε ότι θα υπάρχουν πάντα άνθρωποι σαν κι αυτόν που θα αγωνιστούν με αυτοθυσία για όσα πίστευε. Ο ίδιος ενέπνευσε πολλούς να ακολουθήσουν το δρόμο του. Το παράδειγμά του φωτίζει τις καρδιές όλων όσων έχουν πάρει την απόφαση να γιορτάσουν τη ζωή μέσω της αδιάκοπης, με αυτοθυσία, συλλογικής πάλης ενάντια στην αδικία, την εκμετάλλευση, ενάντια στον ιμπεριαλισμό. Ο σπόρος της θυσίας του έχει φυτρώσει, στη Λατινική Αμερική το παράδειγμα του Τσε συνεχίζει να εμπνέει του αγώνες των λαών. Ο Τσε ζει μέσα από τους αγώνες των Ζαπατίστας του Μεξικού, της τριαντάχρονης πάλης των Ένοπλων Επαναστατικών Δυνάμεων της Κολομβίας (FARC). Μέσα από την πάλη μας πλησιάζουμε το όραμα του Τσε για τον «Νέο Άνθρωπο», το παράδειγμα της ζωής του και της θυσίας του μας εμπνέει στον αγώνα για την νέα κοινωνία, το σοσιαλισμό και τον κομμουνισμό.

5