Chan Thuong Cot Song

CHẤN THƯƠ CHẤ THƯƠNG NG CỘT SỐ SỐNG

ĐẠI CƯƠ CƯƠNG NG n

Phân lo loạại Có liliệệt n Không li liệệt n

n

Phân lo loạại theo vị trí CTCS lư lưng, CTCS thắ thắt lư lưng n Ctcs co n

n

Kết quả quả đi điềều trị trị ph phụụ thu thuộộc mộ một phầ phần vào khả khả năng quảản lý và xử qu xử trí ban đầ đầu

Gi¶i phÉu

Anatomy of spinal cord Posterior spinal artery

C5

T5

L5 S3

Anterior spinal artery

C¬ chÕ chÊn th- ¬ng n

GËp vµ xoay -

MÊt vv÷ ÷ng do trËt khíp mét hoÆc hai bªn, r¸ch d©y ch»ng däc sau

-

Tñy bÞ kÐo d·n vµ Ðp: ChÞu c¶ lùc trùc tiÕp vµ thiÕu m¸u

C¬ chÕ chÊn th- ¬ng n

Dån Ðp n

Hay ë g·y cét sèng l- ng - th¾t l- ng

n

Tæn th- ¬ng vv÷ ÷ng vv×× d©y ch»ng vµ trôc sau cßn nguyªn vÑn

Ph©n lo¹i th- ¬ng tæn x- ¬ng n

Th- ¬ng tæn ®Üa ®Öm d©y ch»ng

n

Th- ¬ng tæn x- ¬ng

n

Th- ¬ng tæn hçn hîp

Tæn th- ¬ng ®Üa ®Öm®Öm- d©y ch»ng n

TrËt ®¬n thuÇn Ø Mét bªn hoÆc hai bªn, th- êng cµi khíp Ø MÊt v v÷ ÷ng Ø T- thÕ an toµn: H¬i gÊp

n

R¸ch ®Üa ®Öm ®Öm--d©y ch»ng kh«ng trËt Ø Khã chÈn ®o¸n Ø MÊt v v÷ ÷ng

Tæn th- ¬ng ®Üa ®Öm Öm-- th©n ®èt sèng n

n

Vì th©n ®èt sèng Ø

Vì rr××a tr- íc th©n x- ¬ng: V÷ V÷ng

Ø

Vì dÑt toµn bé th©n: MÊt vv÷ ÷ng vµ hÑp èng tñy

Vì vôn ®èt sèng: MÊt v÷ v÷ng vµ tæn th- ¬ng tñy nÆng

n

Lón xÑp th©n ®èt sèng: V÷ V÷ng

Th- ¬ng tæn hçn hîp G·y - trËt

ThuyÕt ba trôc cña Denis ( 1983) n

n

n

n

Trôc tr- íc: íc: 2/3 tr- íc th©n ®èt sèng vµ ®Üa ®Öm Trôc gi÷ gi÷a: 1/3 sau th©n ®èt sèng, ®Üa ®Öm vµ c¸c thÇnh phÇn quanh èng tñy Trôc sau: sau: Gai sau, d©y ch»ng Tæn th- ¬ng cña 2 trong 3 trôc hoÆc trôc gi gi÷÷a lµ kh«ng v÷ v÷ng

Th-¬ng tæn tñy n

n

C¸c yÕu tè g©y th- ¬ng tæn tñy n

Lùc t¸c ®éng trùc tiÕp

n

ThiÕu m¸u do tæn th- ¬ng m¹ch

n

Ch¶y m¸u thø ph¸t

Ph©n lo¹i th- ¬ng tæn n

ChÊn ®éng: Tæn th- ¬ng vi thÓ, khu tró

n

§ông dËp tñy:Tæn th- ¬ng ®¹i thÓ, lan táa nh- ng tñy nguyªn vÑn

n

DËp n¸t tñy

Pathogenesis of SCI 1. Mechanical insult Blow

Damages the cord in both horizontal and vertical direction Deystroys

Stromal tissues Cellular tissues Capillary vessels

Capillary diapedesis anh haemorrhage in central region of grey matter 2. Heat insult damages spinal cord Kinetic energy Thermal energy 3. Enzymal and chemical reactions

heat centrifugal cephalic caudal

damages Thrombosis

Pseudocyst

Damage entire the length of the cord

C¸c h h××nh th¸i l©m sµng cña th- ¬ng tæn tñy n

n

n

Tæn th- ¬ng tñy hoµn toµn n

Do dËp n¸t, thiÕu m¸u, phï tñy

n

MÊt hoµn toµn chøc nn¨¨ng TK bªn d- íi

Tæn th- ¬ng tñy kh«ng hoµn toµn n

Do chÌn Ðp hoÆc ®ông dËp tñy

n

MÊt kh«ng hoµn toµn chøc nn¨¨ng TK, rèi lo¹n tïy thuéc vÞ trÝ th- ¬ng tæn

Cho¸ng tñy: MÊt t¹m thêi chøc nn¨¨ng TK

The Brown- Sequard syndrome: -

Ýt g¨p - LiÖt nöa ng- êi cïng bªn, rèi lo¹n c¶m gi¸c n«ng bªn ®èi diÖn - Håi phôc 90%

The anterior cord syndrome v LiÖt

hoµn toµn v Cßn c¶m gi¸c s©u v Håi phôc 10 %

The central cord syndrome • Rèi

lo¹n c¬ trßn

• LiÖt tay nhiÒu h¬n ch©n • Håi phôc75 %

Nguyªn t¾c chÈn ®o¸n n

L©m sµng n

T×nh tr¹ng toµn th©n

n

C¬ chÕ chÊn th- ¬ng

n

Kh¸m vËn ®éng n

LiÖt cøng hay liÖt mÒm

n

LiÖt hoµn toµn hay kh«ng hoµn toµn

n

Kh¸m c¶m gi¸c

n

Rèi lo¹n c¬ trßn

S¬ ®å ph©n vïng c¶m gi¸c

Thang ®iÓm vËn ®éng ( ASIA) NghiÖm ph¸p

®iÓm

Kh«ng cã co c¬

0/5

Co c¬ kh«ng ph¸t sinh ®éng t¸c

1/5

Co c¬ kh«ng th¾ng träng lùc

2/5

Co c¬ kh«ng th¾ng søc c¶n

3/5

Co c¬ th¾ng søc c¶n

4/5

B×nh th- êng

5/5

Ph©n ®é theo Frankel (1969 ) Lo¹i A Lo¹i B

LiÖt hoµn toµn: kh«ng cã bÊt cø c¶m gi¸c hay vËn ®éng nµo d- íi møc tæn th- ¬ng LiÖt kh«ng hoµn toµn toµn:: cßn c¶m gi¸c + mÊt vËn ®éng

Lo¹i C

LiÖt kh«ng hoµn toµn toµn:: cßn c¶m gi¸c + c¬ lùc ®Õn 2/5

Lo¹i D

LiÖt kh«ng hoµn toµn toµn:: cßn c¶m gi¸c + c¬ lùc 3/5-4/5 B×nh th- êng

Lo¹i E

C¸c ph- ¬ng ph¸p chÈn ®o¸n n

XQuang qui - íc: Th¼ng, nghiªng, chÕch 3/4 t× t×m th- ¬ng tæn x- ¬ng.

n

n

Chôp c¾t líp vi tÝnh (CT Scanner) n

Ph©n tÝch th- ¬ng tæn x- ¬ng

n

X¸c ®Þnh ®é mÊt v÷ v÷ng cét sèng

Chôp céng h- ëng tõ ( IRM) X¸c ®Þnh th- ¬ng tæn tñy, phÇn mÒm.

XQuang qui ướ ướcc

ChÈn ®o¸n h h××nh ¶nh

ChÈn ®o¸n h× h×nh ¶nh:CT Scann Scanner er

ChÈn ®o¸n h h××nh ¶nh IRM

C¸c yÕu tè tiªn l- îng n

n

Håi phôc thÇn kinh: Phô thuéc tt××nh tr¹ng th- ¬ng tæn thÇn kinh ban ®Çu n

MÊt hoµn toµn vËn ®éng, c¶m gi¸c: Ýt c¬ héi

n

MÊt vËn ®éng, cßn c¶m gi¸c: Cã thÓ håi phôc nh- ng kh«ng hoµn toµn

n

Cßn vËn ®éng: Kh¶ nn¨¨ng håi phôc cao

Thêi gian håi phôc: Chñ yÕu víi lo¹i th- ¬ng tæn tñy kh«ng hoµn toµn, th- êng trong nn¨¨m ®Çu vµ kÐo dµi vµi n¨m

C¸c yÕu tè tiªn l- îng n

n

X¸c ®Þnh tæn th- ¬ng tñy hoµn toµn n

LiÖt vËn ®éng hoµn toµn, mÊt c¶m gi¸c d- íi th- ¬ng tæn

n

LiÖt mÒm

n

MÊt ph¶n x¹ c¬ th¾t hËu m«n, c- ¬ng cøng d- ¬ng vËt

n

Giai ®o¹n sau cã tù ®éng tñy

Thang ®iÓm ®¸nh gi¸ sù håi phôc: Thang ®iÓm Frankel

ChiÕn l- îc xö trÝ cÊp cøu n

Môc tiªu ®iÒu trÞ n Phßng

ngõa th- ¬ng tæn tñy nÆng h¬n, h¹n chÕ th- ¬ng tæn tñy thø ph¸t

n N¾n

chØnh, cè ®Þnh c¸c th- ¬ng tæn mÊt v÷ v÷ng cét sèng: bªn ngoµi, bªn trong… trong…

n Phßng

c¸c biÕn chøng cña liÖt tñy: viªm, nhiÔm trïng, loÐt n»m… n»m…

n Håi

phôc chøc n¨ n¨ng: tËp vËn ®éng sím

ChiÕn l- îc ®iÒu trÞ n

H¹n chÕ th- ¬ng tæn thø ph¸t vµ t¸i t¹o thÇn kinh ( TT neuron vµ tæ chøc ®Öm) n Steroid: Methylprednisolone (Solumedrol) n Thêi gian cöa sæ: 8 giê ®Çu n C¸ch dïng: TruyÒn tÜnh m¹ch n 30mmg/kg/15phót. Nh¾c l¹i sau 45 phót n 23giê sau: 5mmg/kg/giê n Solumedrol kh«ng cã t¸c dông víi VT tñy vµ chÊn th- ¬ng kÝn vïng ®u«i ngùa, ng- îc l¹i tt¨¨ng nguy c¬ nhiÔm trïng vµ ch¶y m¸u d¹ dµy

ChiÕn l- îc ®iÒu trÞ n

KiÓm so¸t huyÕt ®éng n

H¹ huyÕt ¸p do mÊt m¸u vµ d·n m¹ch v× v× rèi läan TKTV

n

Duy tr tr×× HA tõ 110110-140 mmhg ®Ó b¶o ®¶m l- u l- îng tuÇn hoµn tñy

n

PhÉu thuËt gi¶m Ðp vµ cè ®Þnh: tïy theo môc ®Ých ®Ó chän ®- êng mæ vµ thêi gian mæ. Xu h- íng mæ sím trong 66-24h ®Çu.

ChiÕn l- îc ®iÒu trÞ (tiÕp) n

n

Phßng loÐt vµ vËn ®éng sím n

VËn ®éng sím cho phÐp phßng loÐt, biÕn chøng phæi, t¾c tÜnh m¹ch ë s©u vµ m¹ch phæi

n

PhÉu thuËt t¹o ®iÒu kiÖn ngåi dËy sím

Ch¨¨m sãc bµng quang Ch n

X«ng tiÓu tr¸nh bµng quang c¨ c¨ng vµ suy thËn

n

Phßng nhiÔm trïng BQ vµ Héi chøng BQ bÐ: Thay x«ng vµ kÑp x«ng ng¾t qu·ng tËp ph¶n x¹

C¸c ph- ¬ng ph¸p ®iÒu trÞ n

n

ChØ ®Þnh mæ n

ChÌn Ðp tñy.

n

M¶nh x- ¬ng trong èng tñy

n

Cét sèng mÊt v÷ v÷ng

n

Cét sèng biÕn d¹ng: gï, gËp gãc.

Ph- ¬ng ph¸p n

Më cung sau gi¶i táa tñy

n

Cè ®Þnh cét sèng b»ng nÑp vít n

Qua ch©n cuèng

n

§-êng tr-íc bªn

NÑp vÝt cét sèng th¾t l- ng