Campagnekrant Broederlijk Delen

Campagnekrant 2009

Tilak heeft ook talent Steun de strijd van de armsten in India

vrijwillige medewerker, Je hebt de gloednieuwe campagnekrant in handen! Zo bewijs je dat je een onmisbare schakel bent in het netwerk dat jaarlijks de campagne tot in de verste hoeken van onze provincies uitdraagt. We kunnen je hiervoor niet genoeg bedanken! De voorbije campagne ‘Haïti heeft ook talent’ was dankzij jouw inzet een groot succes. Een terugblik vind je op onze website of in Plan Zuid.

We hopen dan ook om met de enthousiaste steun van duizenden vrijwilligers terug een sterke campagne te kunnen voeren! Zo kunnen we steun blijven bieden aan de mensen in het Zuiden, in India en elders. Daniël De Klerck, vrijwilliger en voorzitter van Broederlijk Delen

Campagnekalender 2009

Maar ze blijven niet bij de pakken zitten. Dat bewijst Tilak, een krachtige, waardige vrouw uit een inheemse gemeenschap. Ze is een vrouw met een mening die opkomt voor haar rechten. Daarom staat ze ook op de cover van deze campagnekrant. Tilak laat ons een stukje onbekend India ontdekken: samen met haar dorpsgenoten werkt ze aan een succesvolle toekomst, want ze is ervan overtuigd dat ze die kunnen bereiken in hun dorpen, wouden en velden.

Inhoud

Campagne 2009 i.s.m. Markee, www.markee.be Werkten mee Bart Bode, Karel Ceule, Jyoti Degroote, Bieke Deleye, Carine Dewilde, Kristof Gaublomme, Lieve Herijgers, Karel Malfliet, Peter Van Craenenbroeck - Eindredactie Marieke Bastiaens en Peter Van Craenenbroeck - Tekstcorrectie Leen Mertens en Silvia Schouppe - Grafische vormgeving Liesbet Van Huffelen - Foto’s Stephane Swinnen, Luc Christiaens, Jyoti Degroote, Jos Verhoogen, Wereldmediatheek: Geert Henau, Thomas Thys, Sus Maes en W.G. Van Brink, Fotoarchief Broederlijk Delen - Landkaart Uitgeverij Carto - Drukkerij Claes Printing - Verantwoordelijke uitgever Luc Claessens, Huidevettersstraat 165, 1000 Brussel Wettelijk depotnummer D/2008/5.556/3 - Gedrukt op houtvrij offset papier FSC.

Deze campagnekrant levert de nodige bagage om medewerkers te informeren over de nieuwe campagne en hen uit te nodigen om hun steentje bij te dragen. Dit jaar laten we de inheemse volkeren en de dalits uit India aan het woord. Zij maken samen ongeveer 20% uit van de bevolking en zijn het slachtoffer van uitbuiting en discriminatie. Ze behoren dan ook tot de armste inwoners van India.

• Regionale lanceermomenten, zie achterflap • Nationale persactie, dinsdag 24 februari • Aswoensdag, 25 februari, start van de campagnetijd • Koffiestop: vrijdag 6 maart • Getuigenprogramma met tien Indiase gasten: tussen 9 en 27 maart • Eerste collecteweekend:

21 en 22 maart • Tweede collecteweekend: 4 en 5 april • Pasen (slot van de campagne): 12 april • Paasvakantie: 6 tot 19 april

3 Campagne 2009 kort 4 De Broederlijk Delen Koffiestop. Zorg dat jij erbij bent! 6 Culinair Solidair, meer dan koken 7 Nog meer actie 9 Liturgie en spiritualiteit 10 Aan de slag met onze materialen 12 India, land van extremen 14 Campagnetekst 2009 22 Wat doet Broederlijk Delen in India?

Mixed Sources

Product group from well-managed forests and other controlled sources Productgroep uit goed beheerde bossen en andere gecontroleerde bronnen Groupe de produits issu de forêts bien gérées et d'autres sources contrôlées Cert no. SGS-COC-004388 www.fsc.org © 1996 Forest Stewardship Council

24 Projectpartner PARDS: Landelijke ontwikkeling bij inheemse volkeren 25 Projectpartner NDWM: De beweging van het huispersoneel in India 26 Politiek werk: Een stem voor de stemlozen 28 Lanceermomenten en adressen regionale diensten

Campagne 2009 kort schatkamer van INDIA

De wouden en heuvels van Centraal-India zijn van oudsher de thuishaven van de inheemse volkeren. Vroeger voorzagen de bossen hen van alles wat ze nodig hadden om te leven. Vandaag gaan anderen met de winsten uit hun natuurlijke schatkamer lopen. Met armoede en uitsluiting tot gevolg.

TILAK, EEN VROUW MET EEN MENING

Tilak toont ons hoe inheemse gemeenschappen in India zich organiseren in kleine werkgroepen. Daardoor kunnen ze zorgen voor voldoende voedsel en woudproducten verkopen. Ze volgen ook opleidingen en zetten kleine handeltjes op. Ze komen op voor hun rechten en bouwen aan democratie. Zo maken ze het platteland weer leefbaar. Broederlijk Delen ondersteunt hen daarin, onder andere via de organisatie PARDS.

Broederlijk Delen, omdat het Zuiden plannen heeft Via Broederlijk Delen laat je groepen mensen in het Zuiden hun eigen plannen en projecten uitvoeren. Hún plannen tegen armoede en onrecht.

ZUSTER JEANNE DEVOS en de BEWEGING VAN HUISPERSONEEL Vaak wagen mensen op het platteland de

sprong naar de stad, in de hoop op een beter leven. Maar in de anonimiteit van de stad komen ze vaak terecht in situaties van uitbuiting en misbruik. De beweging van huispersoneel - de National Domestic Workers Movement (NDWM) - komt op voor hun rechten en lobbyt voor een menswaardig bestaan.

2015 DE TIJD LOOPT

Waardig werk staat niet op de lijst van de Millenniumdoelstellingen. Toch is het cruciaal om uit de armoede te raken. Broederlijk Delen schaart zich achter de eisen van de campagne ‘Waardig Werk’ van de noord-zuidorganisaties.

GEWORTELD ALS EEN TAMARINDEBOOM

Tilak en haar gemeenschap vragen respect voor hun waardigheid, hun traditionele kennis, hun gemeenschapszin, hun rituelen en dansen. Ze inspireren ons tijdens de vasten om stil te staan bij onze eigen spiritualiteit.

JOUW STEUN, MEER DAN EEN GELDTRANSFER

Jouw steun via Broederlijk Delen is meer dan een geldtransfer naar één project. We organiseren ook uitwisseling van ervaring en kennis met en tussen onze partnerorganisaties: samen staan ze sterker. Bovendien voeren we acties over de internationale oorzaken van armoede. Allemaal als steun aan de eigen plannen van het Zuiden.

ORGANISEER EEN BROEDERLIJK DELEN KOFFIESTOP

Schenk koffie op 6 maart 2009. Nodig iedereen uit om in ruil voor een kopje koffie een vrije bijdrage te leveren voor het werk van Broederlijk Delen. _

3

wat kan jij doen?

De Broederlijk Delen Koffiestop. Zorg dat je erbij bent! 3 EDITIE e

wanneer? Noteer in je agenda: de Koffiestop vindt plaats op vrijdag 6 maart 2009.

waarom? Met de Koffiestop zamelen we geld in voor het werk van Broederlijk Delen. Elke koffiedrinker stopt een vrije bijdrage in de Koffiestop-collectebus en steunt zo groepen mensen in het Zuiden in hun strijd tegen armoede en onrecht. Elke kop koffie telt dus. Maar er is meer. Een Koffiestop is gezellig. Hij brengt mensen samen rond een warm zuiders product en laat hen kennismaken met de campagne van Broederlijk Delen.

‘Voor een Koffiestop laat ik mijn pint graag staan.’ Luc De Vos

waar? 5

Doe mee met de Koffiestop op 6 maart www.koffiestop.be

uitnodigen.

Je kan kiezen voor een publiek gebeuren of voor een privéactie. Bij een Koffiestop in het openbaar wil je zoveel mogelijk mensen bereiken. Het gaat dan bijvoorbeeld om een standplaats bij een supermarkt, bij een station, op een markt of tijdens een evenement. Vergeet niet vooraf een toelating te vragen. Gebruik onze Koffiestop-affiches om je actie zichtbaar te maken. Spreek voorbijgangers aan. Je kan ook een Koffiestop houden in je eigen huis of in het lokaal van je vereniging en een aantal mensen

hoe doe je mee? Het enige wat je moet doen is je Koffiestop registreren. Dat kan via de website www.koffiestop.be of telefonisch bij je regionale dienst. De adressen en telefoonnummers van onze regionale diensten vind je op de achterzijde van deze campagnekrant. Ongeveer twee maanden voor 6 maart 2009 starten we met het toesturen van de Koffiestop-pakketten. Ze zijn gratis en bestaan uit: . Koffiestop-affiches en een campagneaffiche. . Een kartonnen collectebus. . Een handleiding met afspraken en tips. . Een Oxfam Fairtrade reductiebon. . Enkele Broederlijk Delen-hesjes en Koffiestop-stickers. In het pakket zit geen koffie.

‘De materialen zijn mooi en opvallend’

4

Wat vragen we? Schenk koffie bij je thuis, op het werk, aan de schoolpoort, in de kerk, bij je vereniging,... overal! Wij sturen je een Koffiestop-pakket en je kan aan de slag. Het enige wat je moet doen is koffie maken en je vrienden, familieleden, collega’s, buren en voorbijgangers uitnodigen om in ruil voor een kop koffie een (h)eerlijke bijdrage te leveren voor het werk van Broederlijk Delen.

‘Niet veel voorbereiding en tof om te doen’ ging houdt, dan zorgt Colruyt voor de drank en versnaperingen. Het gaat om koffie, thee, chocomelk, fruitsap, melk, suikerklontjes, koekjes, thermische bekertjes en roerstaafjes. De vrijwilligers kunnen ook gebruikmaken van de koffiezetapparaten in de winkel en ze krijgen thermossen ter beschikking. Ook Oxfam Fairtrade doet mee. Organisatoren van Koffiestops vinden in hun Koffiestop-pakket een reductiebon voor de aankoop van (h)eerlijke producten. Met deze bon krijg je korting in één van de 206 Wereldwinkels.

vaak gestelde vragen

www.koffiestop.be

Moet ik koffie schenken of mag het ook thee zijn? Mag ik ook een koekje aanbieden? Mag ik een Koffiestop organiseren op een andere dag dan 6 maart? Mag ik op meer dan één plaats een Koffiestop houden? Het antwoord op deze en andere vragen vind je op www.koffiestop.be of bij je regionale dienst (zie achterflap). _

Zodra je jouw Koffiestop registreert, krijgt die een plaats op onze website. We publiceren het adres van elke Koffiestop en duiden aan of het om een publieke actie gaat of om een privégebeuren. Verder vind je op onze website een document om je Koffiestop aan te kondigen en een document met persoonlijke uitnodigingen. Beide documenten kan je downloaden, afdrukken en kopiëren. Je vindt er ook een e-card die je kan versturen naar mensen die je wil uitnodigen via e-mail.

koffiestop-wedstrijd Als je de opbrengst van je Koffiestop stort voor 13 april 2009, dan doe je automatisch mee aan onze Koffiestop-wedstrijd. De winnende groep krijgt een gidsbeurt in de Brusselse Matongéwijk. Een kop koffie en andere heerlijke dingen zullen niet ontbreken.

zij steunen de koffiestop Net zoals vorig jaar steunt Colruyt onze Koffiestop. Als je een Koffiestop aan een Colruyt-vesti5

wat kan jij doen?

Culinair Solidair, meer dan koken

wat? De solidaire maaltijd is één van de klassiekers onder de actiemodellen van Broederlijk Delen. Vrijwilligers bereiden een maaltijd en verkopen die op school, aan de leden van hun vereniging of parochie of aan het grote publiek. Maar een solidaire maaltijd is meer dan dat. Door samen te tafelen tonen we onze verontwaardiging over de honger in de wereld en zeggen we dat voedsel moet gedeeld worden. Solidair tafelen kan onder verschillende vormen: een solidair ontbijt of solidaire brunch, een solidair middag- of avondmaal, een wereldreceptie, enzovoort. Ook voor het menu zijn er tal van mogelijkheden. Je bepaalt zelf wat je op de menukaart plaatst, maar we geven je hier graag enkele tips: . Probeer eens een zuiders recept. De regionale diensten van Broederlijk Delen organiseren voor de campagne kookavonden met Indiase recepten. Plaats en data: zie kader op pg. 7. . Maak er een lekkere, geëngageerde maaltijd van, met producten van het seizoen uit eigen streek en eerlijke producten uit het Zuiden.

Registreer je maaltijd

‘Een pakket vol originele ideeën’

Laat ons en gans Vlaanderen weten dat je met je groep een solidaire maaltijd organiseert. Registreer je via www.broederlijkdelen.be/culinairsolidair. Aan je registratie zijn enkele niet te missen voordelen verbonden: Pakket ‘Culinair Solidair’ Je ontvangt het pakket ‘Culinair Solidair’. Dat bevat onze affiche ‘Culinair Solidair’, een campagneaffiche, een affiche om je maaltijd aan te kondigen, twintig folders, een onderlegger, een Oxfam Fairtrade reductiebon en een handleiding ‘Culinair Solidair’ met nog meer tips voor een succesvolle solidaire maaltijd. Aankondiging op onze website We kondigen je solidaire maaltijd aan op onze website, zodat iedereen die geïnteresseerd is om mee te werken of om te komen eten hem gemakkelijk kan terugvinden. 6

Nog meer actie Wedstrijd En, om je echt over de streep te halen ... alle vrijwilligers die hun solidaire maaltijd registreren en de opbrengst ervan storten vóór 1 mei 2009 doen automatisch mee aan een wedstrijd. De winnende groep mag samen met meesterkok Tony Robyns kokkerellen in zijn restaurant Hoeve St-Paul te Lummen, om vervolgens te genieten van de zelf bereide culinaire geneugten.

Verkoop onze wenskaarten

meer info?

Vraag een depot wenskaarten bij je regionale dienst. Een depot betekent dat je na je activiteit de onverkochte sets terugbezorgt aan je regionale dienst, samen met het geld van de verkochte exemplaren. Verkoop onze wenskaarten zeker op je Broederlijk Delen-activiteit. Een verkoop aan de supermarkt of het station kan ook. Vraag vooraf wel een toelating aan bij de bevoegde personen.

Surf naar www.broederlijkdelen.be/culinairsolidair of contacteer je regionale dienst (adressen zie achterflap). _

Kookavonden ‘Culinair Solidair’

Ook dit jaar is er een nieuwe set wenskaarten. De set ‘Onderweg’ bestaat uit vier kaarten en vier enveloppen, met een geschikte wenskaart voor elke gelegenheid. Ook de wenskaarten ‘Toekomst’, ‘Close-ups’, ‘Landschappen uit het Zuiden’ en ‘Kinderen uit het Zuiden’ kan je nog verkopen. Een ruime keuze voor de koper. De verkoopprijs bedraagt vijf euro per set.

nieuw!

Broederlijk Delen organiseert kookavonden voor organisatoren van solidaire maaltijden in elke regio. Samen met lesgeefster Rie Vermeren bereid en proef je enkele typische Indiase gerechten, geschikt voor jouw solidaire maaltijd. Prijs: 5 euro per persoon. De plaatsen zijn beperkt. Schrijf tijdig in, minstens 14 dagen vóór de kookavond, via je regionale dienst. Kookavonden • Woensdag 12 november: Kruibeke, Oost-Vlaanderen • Woensdag 19 november: Lovendegem, Oost-Vlaanderen • Maandag 12 januari: Wemmel, Brabant • Woensdag 14 januari: Tienen, Brabant • Donderdag 5 februari: Antwerpen, Antwerpen • Woensdag 11 februari: Westmalle, Antwerpen • Donderdag 12 februari: Roeselare, West-Vlaanderen • Woensdag 18 februari: Houthalen, Limburg

‘Wie graag iets in ruil krijgt voor zijn steun, koopt de wenskaarten met plezier’ Van huis tot huis Broederlijk Delen kan rekenen op duizenden vrijwilligers die elk jaar opnieuw

7

wat kan jij doen?

‘De sterkte van een huis-aan-huisactie is het persoonlijk contact’ Eerlijk duurt het langst!

de straat op trekken voor een huis-aan-huiscollecte. Veel groepen gebruiken de collecteomslag. Ze stoppen die in de bussen van de inwoners van de parochie of gemeente en halen hem later terug op. Andere groepen verdelen de massafolder. Hij bevat meer informatie, heeft ook een overschrijvingsformulier, maar is geen envelop. Hij is dus uitermate geschikt wanneer je geen ophaalronde organiseert. Enkele tips: . Stempel je parochiecode of het volledige adres van je parochie in de mededeling van het overschrijvingsformulier. Dan kunnen wij de giften correct toewijzen. . Plan een gezamenlijk moment met je vrijwilligers voor of na de straatactie. Zo kunnen zij zich informeren over de campagne of ervaringen uitwisselen bij een hapje en een drankje. . Broederlijk Delen heeft een nationale vergunning voor de organisatie van een huis-aan-huisactie. Vraag zeker een kopie aan bij je regionale dienst.

een doosje om te sparen Gebruik onze leuke spaardoosjes op school of in het gezin.

Op zoek naar nog meer ideeën? Al eens gedacht aan een concert, een quiz, een filmvoorstelling, een tombola,...? In de bundel ‘Fondsen werven met je groep’ vind je getuigenissen en tips over succesvolle fondsenwervende activiteiten. Vraag hem aan bij Broederlijk Delen, Peter Van Craenenbroeck, Huidevettersstraat 165, 1000 Brussel of mail naar [email protected]. 8

Sommige mensen gebruiken de naam ‘Broederlijk Delen’ terwijl ze geld inzamelen voor een andere organisatie. Vaak is dat te goeder trouw. Maar de naam ‘Broederlijk Delen’ is gedeponeerd als naam van een organisatie en mag bijgevolg uitsluitend gebruikt worden bij acties waarvan de opbrengst naar Broederlijk Delen gaat. Daarom vragen we om eerlijk te communiceren op je activiteit.

De afrekening Je helpt ons als je de onderstaande richtlijnen volgt. De essentie: doe afzonderlijke stortingen per soort activiteit. De collecte in de kerk stort je via het bisdom. De rest bezorg je rechtstreeks aan Broederlijk Delen. Stort vóór 15 mei op ons rekeningnummer 000-0000092-92. Opbrengst van................ code in mededeling Huis-aan-huiscollecte............................... 0130 Solidaire maaltijd..................................... 0223 Koffiestop................................................. 0260 Andere activiteit (quiz, concert,...) .......... 0089 Verzamelde spaarbusjes van groep/school ..................................... 0091 Wenskaartenverkoop: ..............depot afrekenen met regionale dienst Collecte in de kerk...............storten via bisdom

De resultaten per parochie In de loop van juni sturen we een brief met de resultaten van de giften per parochie. We kunnen dat alleen correct doen als je de opbrengsten volgens de richtlijnen stort. Ook giften via overschrijvingen of maandelijkse opdrachten nemen we op in jouw resultaat (als we de parochie van de schenker kennen). Je kan op het overschrijvingsformulier van de massafolder/collecteomslag een stempel zetten met de parochiecode of met de volledige naam van je parochie. Zo kunnen we ook nieuwe schenkers toewijzen aan een parochie. _

wat kan jij doen?

Liturgieenspiritualiteit

‘Alles van waarde is weerloos’, schreef de dichter Lucebert. De echo van deze woorden weerklinkt luid in het verhaal van de inheemse volkeren in India. Toch verdedigen ze hardnekkig hun levenswijze, die vervlochten is met het woud en doordrongen is van een diep respect voor de natuur. Ze vragen respect voor hun waardigheid, hun traditionele kennis, hun spiritualiteit. Tilak en haar dorpsgenoten inspireren ons tijdens de vasten om stil te staan bij onze eigen spiritualiteit. Wat is ons heilig? Waar liggen de grenzen die we niet mogen overschrijden als we het weerloos-waardevolle intact willen laten? Kunnen we leven met een ‘cultuur van het genoeg’ en toch de overvloed van het leven vieren? Aan de hand van deze vragen werken verschillende werkgroepen een ijzersterk aanbod uit.



Brochure ‘Liturgie en Spiritualiteit’



Bezinningsboekje Spoor ZeS



Vastenkalender Kerk en Wereld



Kinderkalender PIC Hasselt



‘Adem Halen. De wereld rond’

Deze brochure is bedoeld voor parochies en groepen. Ze bevat uitgewerkte vieringen voor elke week van de vasten, uitgewerkte kindernevendiensten, een gespreksavond, een viering voor volwassenen en een viering voor jongeren.

Deze publicatie bevat inspirerende teksten die aansluiten bij de campagne-inhoud, met daarnaast een verrassend actuele verkenning van enkele bijbelteksten over de vastentijd. Het boekje is bijzonder bruikbaar in groep, bijvoorbeeld in een viering of om een vergadering te beginnen.

Deze scheurkalender vertelt boeiende levensverhalen van mensen uit het Zuiden, uit Vlaanderen en uit de bijbelse traditie. Zo staat hij garant voor een dagelijkse injectie verse inspiratie voor mensen die solidaire levenskeuzes maken.

Dit veertigdagenboekje geeft kinderen dagelijks korte opstapjes tot gebed en laat hen kennis maken met het evangelie en met Broederlijk Delen. Inhoudelijk sluit het aan bij het project voor de basisschool van Spoor ZeS. Kinderen tot twaalf jaar kunnen er zelf mee aan de slag in het gezin, in de parochiecatechese en op school.

Een boek met bezinningsteksten over internationale solidariteit. Meer dan 120 teksten verwoorden de energie en de spiritualiteit van mensen in hun engagement voor anderen. Je vindt er bezinnende teksten, bijbelteksten, gebeden, gedichten, citaten en getuigenissen uit de hele wereld. Ideaal voor wie verdieping en spiritualiteit zoekt, het hele jaar door. _

9

wat kan jij doen?

Aan de slag met onze materialen Basismateriaal Dvd met campagnefilm, film over de NDWM en jongerenfilm In de campagnefilm zijn we te gast bij Tilak en haar gezin, en bij de vrouwen- en mannengroepen in het dorp Maulipadar. Zij geven ons een beklijvende inkijk in het leven van de inheemse volkeren in India. Ze tonen ons de oogst en verwerking van tamarinde, het woudproduct waarmee ze hun inkomen vergroten. Ze laten ons kennismaken met nog andere initiatieven om de armoede terug te dringen en projecten om de gemeenschap te versterken en lokale politici aan de mouw te trekken. Bij dit alles kunnen ze rekenen op de organisatie PARDS en de steun van Broederlijk Delen. Op die manier wordt het mogelijk om op het platteland te blijven wonen. Wie naar de stad trekt, komt immers vaak bedrogen uit: minderwaardig en slecht werk of een slavenbestaan als dienstpersoneel bij rijke families. Dat dienstpersoneel verenigt zich in de National Domestic Workers Movement (NDWM),

Emina 10

een beweging die in 1985 werd opgestart door de Vlaamse zuster Jeanne Devos. Je vindt er een aparte film over op de dvd. Huisarbeidsters, kinderen en verantwoordelijken van de beweging geven een indringend beeld van de problematiek en van de kracht die uitgaat van uitgebuite mensen die zich verenigen, het woord nemen en actievoeren voor hun rechten. De jongerenfilm toont ons dezelfde twee realiteiten: die in het dorp Maulipadar en die van het huispersoneel in de stad, maar deze keer bekeken door de ogen van kinderen. In Maulipadar zijn het de twee meisjes Emina (15) en Kiran (8) die ons gidsen doorheen hun leven in het dorp. In de stad ontmoeten we Durga, een meisje van negen dat met haar ouders in een plastieken tent langs de spoorweg woont, hard moet werken voor 6 euro per maand, maar ervan droomt om ooit dokter te worden. De campagnekrant heb je nu in handen Dit document, eveneens opgebouwd rond het verhaal van Tilak en haar dorpsgenoten, rond PARDS en de NDWM, bevat alle achtergrondinformatie die je nodig hebt om campagne te voeren. Vraag gerust extra gratis exemplaren voor alle geïnteresseerden. Andere basismaterialen . De gratis catalogus met een overzicht van het campagnemateriaal verschijnt later in het najaar. . Maak de campagne zichtbaar met affiches, spandoeken, hesjes, enzovoort.

Kiran

Durga

Aanbod voor het basisonderwijs

www.broederlijkdelen.be

. De jongerenfilm. . Een volledig pakket van Spoor ZeS met een handleiding voor de leerkracht, werkmateriaal voor de leerlingen en een cd. . Een fotoset voor kleuters.

Ons webaanbod Op www.broederlijkdelen.be vind je het hele jaar door nieuws van het solidariteitsfront. Maar tijdens de campagne komt ons virtuele netwerk pas echt tot leven. . Volg de campagne op de voet. . Heel wat brochures en uitgaven kan je gratis downloaden: de lessen voor het secundair onderwijs, de brochures ‘Campagne voeren met je groep’, ‘Liturgie en Spiritualiteit’, enzovoort. . Er is een webcatalogus met adressen van muziek- en dansgroepen. . Je kan materiaal bestellen via het online bestelformulier.

Aanbod voor het secundair onderwijs . De jongerenfilm voor -14-jarigen en de campagnefilm voor +14-jarigen. . Een scenario voor een werelddag in het kader van India. . Een lessenmap bij de films met goed gestoffeerde lessen en leuke werkvormen over India, de werking van partnerorganisaties bij de inheemse volkeren en de beweging van huispersoneel. . Een webkwestie voor de eerste graad. . Booming India, een werkwinkel van Studio Globo voor de derde graad. . Een spel.

Aanbod voor het jeugdwerk Een leuke spelbrochure van Spoor ZeS.

Achtergronddossier Broederlijk Delen steunt de eigen plannen van groepen mensen in het Zuiden. Die plannen omvatten soms ook politieke acties en lobbywerk. PARDS, bijvoorbeeld, is actief in netwerken die de rechten van de inheemse volkeren verdedigen. De NDWM levert dan weer krachtig lobbywerk voor een wettelijk statuut voor huispersoneel. In ons Achtergronddossier lees je hier alles over. Het legt ook de link met de campagne ‘Waardig Werk’ van de noord-zuidorganisaties.

Jouw activiteiten op onze website . In de agenda kan je je eigen activiteiten aankondigen. . Heb je een website over je eigen lokale Broederlijk Delen-werking? Meld het ons en wij zorgen voor een link op onze website. BD-e! Schrijf je in voor onze nieuwsbrief BD-e! Ook dat kan via de website.

‘Tilak’. Glossy magazine met een mening Vorig jaar schreven we het boek ‘Joachim. Over leven op het land’, over het leven van een Haïtiaanse boer, zijn gezin en zijn boerenorganisatie. Dit jaar plaatsen we een sterke dorpsvrouw uit India in de kijker in een echt lifestyle magazine. ‘Tilak’ laat je op een verrassende manier kennismaken met India, met de inheemse volkeren, hun levenswijze en hun cultuur. Het magazine is bedoeld voor individueel gebruik, maar is natuurlijk ook bruikbaar in groep. We bieden je methoden aan om ermee aan de slag te gaan, in onderwijs, parochie, jeugdbeweging,... Wie weet haalt het magazine zelfs de dagbladhandel. Hou het in het oog! _

11

campagne

tekst2009

India, land van India heeft één van de snelst groeiende economieën ter wereld. Toch moet meer dan 80% van de bevolking het stellen met minder dan 2 dollar per dag. De kloof tussen arm en rijk is enorm groot. Hoewel er wetten zijn om de meest achtergestelde bevolkingsgroepen vooruit te helpen, worden die in de praktijk maar zelden toegepast. De partnerorganisaties die Broederlijk Delen steunt in India werken met dalits (kastelozen) en inheemse volkeren (adivasis), twee bevolkingsgroepen die helemaal onderaan de maatschappelijke ladder staan en dagelijks te kampen hebben met discriminatie en ongelijke kansen.

Onaanraakbaar en vertrapt Het kastenstelsel is een wezenlijk onderdeel van de Indiase identiteit. Het is nauw verbonden met het geloof van de hindoes in de wedergeboorte: het geheel van daden in je vorige leven bepaalt de kaste waarin je geboren wordt. De oorsprong van het kastenstelsel is mythisch. De Veda’s, de heilige boeken van het hindoeïsme, vertellen over de oermens Purusha. Uit zijn mond ontstonden de brahmanen of priesterkaste. Uit zijn armen, de kshatrya’s of krijgslieden. Uit zijn buik, de vaishya’s of boeren en kooplieden. Uit zijn voeten, de shudra’s of dienaars. Buiten dit kastensysteem vallen de dalits, ook wel kastelozen of onaanraakbaren genoemd. Ze vertegenwoordigen ruim 15% van de bevolking. Sinds de grondwet van 1950 is discriminatie op basis van kaste verboden. Toch wordt het kastensysteem nog dagelijks toegepast in de samenleving. De kaste bepaalt bijvoorbeeld de job die iemand mag uitoefenen. Traditioneel gezien zijn de dalits degenen die het vuile werk opknappen, zoals koeienmest verzamelen of de overledenen verwijderen. Daardoor worden ze bestempeld als onrein en zijn ze ‘onaanraakbaar’. Wie toch met hen in aanraking komt, moet zich ritueel wassen. Vandaar dat de dalits in vele dorpen nog steeds aan de buitenrand wonen en geen toegang krijgen tot tempels of waterbronnen. Maar er is verandering: sinds de theoretische afschaffing van het kastenstelsel groeit geleidelijk aan het bewustzijn van de dalits. Ze komen op voor hun rechten, bijvoorbeeld door zich te verenigen in dalitbewegingen. De kastendiscriminatie is vooral nog voelbaar in de dorpen. De stad biedt mogelijkheden om de sociale controle van het platteland te ontlopen en op te klimmen op de maatschappelijke ladder.

Inheems en uitgebuit 12

De inheemse volkeren zijn de oorspronkelijke bewoners van India. Ze worden ook wel adivasis (Sanskriet voor ‘eerste bewoners’) of tribals genoemd. Ze maken ongeveer 8% uit van de bevolking en heb-

extremen ben hun eigen leefgewoonten en godsdiensten. Er bestaan honderden verschillende groepen, waarvan sommige een eigen taal spreken. De inheemse volkeren leven in kleine gemeenschappen in vaak heuvelachtige gebieden, die vroeger zowat volledig bedekt waren met vruchtbare wouden. Daarin vonden ze alles wat ze nodig hadden om te overleven. Hoewel hun levensstijl niet te vergelijken is met die van de dalits die hierboven beschreven staan, zijn de adivasis kastelozen. Ze zijn immers niet geboren binnen een bepaalde kaste. Daardoor, en doordat hun levensstijl als primitief wordt gezien in de Indiase samenleving, staan ze onderaan de maatschappelijke ladder. Al verschillende decennia hebben de inheemse volkeren te kampen met onteigening en ontbossing. Een groot deel van hun territoria is opgeëist door de staat. De adivasis moeten plaatsmaken voor dammen, mijnbouw, wegen, enzovoort. Daardoor zijn ze verplicht om hun traditionele levensstijl aan te passen, met armoede en uitbuiting tot gevolg. Sinds 2006 zijn er vier wetten die de inheemse volkeren positieve kansen bieden. Ze hebben onder andere de mogelijkheid tot lokaal zelfbestuur en kunnen het woud behouden en beheren om in hun eigen levensonderhoud te voorzien. Doordat de adivasis slecht op de hoogte zijn van hun rechten, door ongeletterdheid en corruptie van ambtenaren, blijft deze wetgeving echter nog vaak dode letter. _ Bronnen: CIA, The World Factbook, 2008 (https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/in.html), UNDP - Human Development Report 2008, MO* India Special (juli 2008)

Geografie Hoofdstad Oppervlakte

New Delhi 3.287.590 km2 (België: 30.528 km2)

Demografie Bevolking 1,15 miljard. Zo’n 30% daarvan leeft in de steden. Jaarlijkse bevolkingsgroei 1,578% Religie 80,5% hindoe; 13,4% moslim; 2,3% christen; 1,9% sikh; 0,8% boeddhist; 1,1% andere Taal 22 talen zijn officieel erkend. Daarnaast zijn er nog vele andere. De meest gesproken zijn Hindi, Bengali, Telugu, Marathi en Tamil. Engels is de belangrijkste taal voor nationale, politieke en handelscommunicatie. Onafhankelijkheid India werd onafhankelijk van Groot-Brittannië op 15 augustus 1947. Scholing Alfabetiseringsgraad 61% van de bevolking Gezondheid Levensverwachting Kindersterfte Drinkbaar water Hiv/aids

69,25 jaar 32/1.000 geboorten (kinderen jonger dan 1 jaar) 14% heeft geen toegang tot drinkbaar water 0,9% van de volwassenen tussen 15 en 49 jaar

ECONOMIE Absolute armoede 80,4% van de bevolking (2 US$ per dag), 34,3% in extreme armoede (1 US$ per dag) Ontwikkelingsindex (HDI) 128e plaats op ranglijst van 177 (België op 17e plaats)

13

campagne

tekst2009

Het andere India Inheemse volkeren en verborgen huispersoneel

Hallo, ik ben Jyoti, dol op India sinds mijn geboorte. Ik heb namelijk Indiase roots. Dus toen ik vorig voorjaar van Broederlijk Delen het bericht kreeg dat ik als vrijwilligster naar mijn favoriete land mocht vertrekken, werd ik zowat euforisch. Mijn fantasie sloeg op hol. ‘India ... boeiend! Heilige koeien, duizenden geuren en kleuren, tempels in alle formaten, de Himalaya, de Taj Mahal, en ... en ... !’ Maar onmiddellijk daarna verschenen er andere beelden op mijn netvlies. Beelden van extreme armoede, bedelende kindjes op straat die je smekend aankijken met grote bruine ogen: ‘Roepie?’ Mijn nieuwsgierigheid was gewekt. Ik wilde meer weten over dit fascinerende subcontinent en sloeg aan het lezen. Het verhaal van booming India, een opkomende wereldmacht en één van de tien snelst groeiende economieën ter wereld, riep vragen op. Wie profiteert van die vooruitgang? De ongelijkheden blijven toenemen, de kloof tussen arm en rijk wordt steeds dieper. Broederlijk Delen stelde me tewerk bij de inheemse volkeren (zie pg. 12 en 13) in het dorp Maulipadar. Zij hebben voortdurend te kampen met discriminatie, maar vechten terug op hun eigen manier. Ik zal bijvoorbeeld Tilak, de vrouw op de campagneaffiche, nooit meer vergeten. Zij heeft mij getoond dat zelfs mensen die in hun eigen samenleving als minderwaardig worden beschouwd, hun dromen en plannen kunnen waarmaken.

14

Tilak heeft zware tijden doorstaan: haar man overleed twaalf jaar geleden en ze verloor vier van haar zeven kinderen op erg jonge leeftijd. Daarbovenop claimden haar schoonouders het land waar zij en haar man destijds op

leefden en werkten. Ondanks alles bleef Tilak vechten: ‘Het was heel hard in het begin. Mijn kinderen waren nog te jong om me te helpen. Gelukkig doen ze dat nu elke dag, bij alle huishoudelijke taken. Zo heb ik meer tijd om voor inkomsten te zorgen. In het bos verzamel ik bladeren en laat die drogen. Ze zijn bestemd voor de sigarettenindustrie. Ik pluk bamboe, waarvan ik mandjes maak om te verkopen. Samen met andere vrouwen verzamel ik tamarinde en spendeer ik veel tijd aan het verwerken ervan: ontdraden, ontzaden en verpakken, eveneens om te verkopen.’ In wat volgt, neem ik je mee in het fascinerende verhaal van Tilak en haar dorpsgenoten. Een verhaal van hoop en kracht dat ik persoonlijk mocht ervaren.

Maulipadar, het doRp van Tilak

De schatbewaarders van het woud Maulipadar bevindt zich in het district Bastar, in de deelstaat Chhattisgarh (Centraal-India). Met zijn slordige 9.000 km2 beslaat Bastar bijna een derde van de oppervlakte van België. Ik liet me vertellen dat deze regio vroeger begroeid was met vruchtbare wouden die volledig voorzagen in het levensonderhoud van de inheemsen. Ze vonden er gevarieerd voedsel, bouwmaterialen, geneeskrachtige kruiden, kortom, alles wat ze nodig hadden. De regio is ook vandaag nog gekend om zijn rijkdom aan woudproducten: bamboe, mango, oliën, enzovoort. Het woud vormt een erg belangrijk onderdeel van de cultuur en identiteit van de inheemse volkeren. Ze leven nog steeds gedeeltelijk van wat deze gulle schatkamer schenkt, en ze voelen zich er nauw mee verbonden. Maar de voorbije decennia zijn grote stukken bos verdwenen. Ze moesten plaatsmaken voor stuwdammen, plantages of mijnbouw. Zo werd het leefgebied van de inheemse volkeren steeds kleiner en moesten ze alternatieve manieren zoeken om te overleven. Het verdrijven van inheemsen uit hun voorouderlijke bossen is trouwens een drama op zich.

Op weg naar de markt

Ze zijn sinds mensenheugenis de bewoners, gebruikers en eigenaars ervan, maar hebben geen eigendomsbewijzen, waardoor de overheid het land gewoon kon opeisen of toewijzen aan (inter)nationale bedrijven. Sinds 2006 bestaat er gelukkig wel een wet die het recht op hun territoria en het beheer van het woud erkent. Voedsel of een inkomen verkrijgen op een andere manier dan ze traditioneel gewoon waren, was allesbehalve vanzelfsprekend voor de inwoners van Maulipadar. Ze hadden namelijk geen ervaring met landbouw buiten het bos, of met de verkoop van producten. Met de steun van PARDS (Participatory Action for Rural Development Society), een projectpartner van Broederlijk Delen, is er de laatste jaren echter heel wat veranderd in het leven van Tilak en haar dorpsgenoten.

Van overleven naar waardig leven Ik ontmoet David Fredi, de directeur van PARDS. Hij vertelt waar de organisatie voor staat: ‘We verbeteren de levensomstandigheden in gemeenschappen zoals Maulipadar. Ervoor

15

campagne

tekst2009 zorgen dat de inheemse volkeren het ganse jaar door voldoende voedsel hebben, is de eerste zorg. We doen dat door vormingen te organiseren, bijvoorbeeld rond landbouwtechnieken of gezondheid en hygiëne. Daarnaast verlenen we ook microkredieten om handeltjes op te starten. Aangezien vrouwen de spilfiguur zijn van het gezin, zijn zij daarvoor onze belangrijkste doelgroep.’ Onder impuls van PARDS werken de dorpelingen sinds enkele jaren samen in groepen van maximum tien mensen. In de regio rond Maulipadar is de organisatie actief in twaalf dorpen, en daar zijn nu in totaal 27 dergelijke groepen.

Een bijeenkomst van de vrouwengroep van Tilak

Er zijn mannengroepen en vrouwengroepen, elk met specifieke taken. De vrouwen verzamelen de vruchten en verwerken die, de mannen zorgen voor de verkoop en de prijsonderhandeling op de markt. Woudproducten verkopen is voor de inheemse volkeren een manier om een inkomen te verwerven, maar ze krijgen er ook hun eigenwaarde door terug. Het laat hen toe opnieuw te fungeren als de traditionele deskundigen en schatbewaarders van hun bedreigde maar dierbare wouden. Kumari, een vrouw uit Maulipadar, vertelt enthousiast hoe haar leven verbeterde met een kleine lening: ‘Twee jaar geleden had ik geen inkomen. Ik kon nauwelijks kledij of eten kopen voor mezelf en mijn vier kinderen. PARDS verschafte mij een microkrediet van 500 roepie (7,5 euro) en ik kreeg trainingen over kopen en verkopen. Met het geld opende ik een kleine kippenwinkel. Later kon ik ook een kleine theewinkel openen. Bovendien verwerk ik samen met de vrouwen tamarinde en andere woudproducten. Op negen maanden tijd kon ik mijn hele lening terugbetalen. Ik heb nu een loon van ongeveer 1.000 roepie (15 euro) per maand. Mijn gezin heeft geen gebrek meer aan voedsel of kledij, en 16

mijn kinderen kunnen zelfs naar school.’ Vorig jaar konden, net als Kumari, 63 gezinnen in het district een klein handeltje opstarten met zo’n microkrediet.



Tama … wat?

Ik ben in India tijdens het tamarindeseizoen. Van februari tot mei verwerken Tilak en haar dorpsgenoten kilo’s tamarinde: ze verzamelen de vruchten in grote manden, laten ze drogen in de Indische hitte, ontdraden, ontzaden en verpakken ze en verkopen ze ten slotte op de markt.

vrouwen verzamelen de tamarinde

Met alle vrouwen van Tilaks groep gaan we naar het woud. Haar zoon en enkele mannen vergezellen ons. Even later wordt me duidelijk waarom. Zij klimmen in de bomen en schudden aan de takken. Iets later ligt de grond vol peulen, waarna de vrouwen ze in hun manden verzamelen. Stel je voor, één boom levert gemiddeld 200 kg tamarinde per jaar! Padam, de leider van een mannengroep in het dorp, vertelt me dat ze vroeger erg kwetsbaar waren voor uitbuiting. Opkopers van buiten het dorp kochten de tamarinde op, en bepaalden zelf de prijs. De inheemse volkeren werden keer op keer bedrogen, door hun gebrek aan kennis over de werkelijke marktwaarde van hun producten. Ongelooflijk onrechtvaardig, lijkt me. Ook hier merk ik dat het werk van PARDS effect heeft. De organisatie geeft trainingen om te leren wegen, geld te tellen en weegschalen en rekenmachientjes te gebruiken. Dit klinkt misschien raar, maar de uitbuiting door opkopers werd in stand gehouden doordat de inheemse volkeren niet hetzelfde weeg- en rekensysteem gebruikten. Zij konden dus helemaal niet weten of ze al dan niet een rechtvaardige prijs kregen.

Tamarinde Oorsprong De tamarinde (tamarindus indica) is een tropische boom uit de vlinderbloemenfamilie. Hij groeide oorspronkelijk in Oost-Afrika, maar waaide al in de prehistorie over naar India. Van daar verspreidde hij zich over tal van tropische gebieden. Vrucht De bruine peulvruchten zijn 7 tot 20 cm lang. De ovale, harde zaden liggen ingebed in donkerbruin, zurig aromatisch smakend vruchtvlees. Gebruik Met het hout worden meubels gemaakt. De pulp van de vruchten dient onder andere als bestanddeel in verschillende sauzen (kijk maar eens op de ingrediënten van het flesje worcestersaus in uw keukenkast), maar er wordt ook siroop voor frisdrank of fruitsap mee gemaakt. De vruchten, schors en bladeren hebben geneeskrachtige eigenschappen. Belang Het oogsten en verwerken van de peulen verschaft de inheemse volkeren in India werkgelegenheid en voedselzekerheid. Veel inheemsen zijn afhankelijk van de landbouw, maar in de zomer is het te droog om op het land te werken. Ze overbruggen die periode met het tamarindeseizoen, dat loopt van februari tot mei. De verwerking van de vruchten kan doorlopen tot in juni. Bij de start van het regenseizoen in juli verschuift de aandacht terug naar de landbouw. De tamarinde wordt over het hele continent verdeeld. Het district Bastar heeft de grootste afzetmarkt van heel Azië.

tilak weegt de tamarinde

‘De inheemse volkeren hebben een ander weegen rekensysteem’ Bovendien zorgen de vrouwengroepen nu zelf voor de verwerking van de tamarinde, want verwerkte vruchten brengen meer op. Vervolgens organiseren de dorpelingen gezamenlijk vervoer naar de districtsmarkt, waar ze de tamarinde verkopen. Op die grote markt brengt hij immers tot een derde meer op dan op de kleine dorpsmarkt. Aanvankelijk huurde PARDS voor hen een wagen. Sinds kort hebben de gemeenschappen een eigen voertuig gekocht met de steun van Broederlijk Delen. Ze bouwen ook een eigen opslagplaats. Zo komt het hele economische proces stilaan in hun eigen handen, met een verhoogde werkgelegenheid tot gevolg. Chetri, een lid van de groep van Tilak, drukt het uit als volgt: ‘Onze kracht is dat we samenwerken en mekaar helpen. Zo brengen we verandering in onze families en ons dorp.’ 17

campagne

tekst2009

PARDS maakt de resultaten van de tamarindeverkoop bekend, de dorpelingen wisselen hun ervaringen uit



Een volk met een mening

Door de positieve veranderingen in het dorp krijgen de inwoners van Maulipadar moed om op te komen voor hun rechten. Tilak vertelt: ‘Door mij aan te sluiten bij de groep ben ik veel zelfstandiger geworden. Ik heb verschillende manieren ontdekt om mijn inkomen te verhogen. Onze groep krijgt trainingen rond de verwerking van tamarinde en leert kopen en verkopen. We kunnen nu correct wegen en rekenen. We krijgen ook vorming rond hygiëne en gezondheid, en elke keer als de groep bijeenkomt of naar een dorpsvergadering gaat, ben ik van de partij!’ In 1993 keurde de regering van India een wet goed die de inheemse volkeren een kader biedt voor de uitbouw van lokaal zelfbestuur. Terwijl zij voorheen geen rechten hadden, werden er vanaf dan voor hen een aantal plaatsen voorbehouden in de gemeenteraad. Die komt maandelijks samen en bestaat uit verkozen vertegenwoordigers van verschillende dorpen die samen een gemeente vormen. De groepen van Maulipadar sturen hier tegenwoordig goed voorbereide afgevaardigden naartoe. 18

De wet, toegepast of dode letter? Na de onafhankelijkheid van India in 1947 kwam onder impuls van politiek en spiritueel leider Mahatma Gandhi een sterk decentralisatieproces op gang. Hij geloofde immers sterk in de democratische principes en was ervan overtuigd dat het welzijn en de ontwikkeling van bepaalde bevolkingsgroepen zou verbeteren als zij konden deelnemen aan het lokale bestuur. Het duurde echter tot 1993 vooraleer een eerste wet in voege trad die de inheemse volkeren op dit vlak een wettelijk kader bood. Tot 2006 waren er heel wat evoluties in de wetgeving. Vandaag zijn er vier wetten die positieve kansen bieden aan de inheemse volkeren. Ze verzekeren hun rechten en bieden hen mogelijkheden tot ontplooiing en zelfbeschikking. Door de ongeletterdheid van de inheemse volkeren, beperkte toegang tot informatie of corruptie van ambtenaren blijft deze wetgeving echter meestal dode letter.

De dorpelingen komen vooraf samen in de dorpsvergaderingen, waar ze de economische en sociale situatie van het dorp in kaart brengen. Aan de hand daarvan bedenken ze plannen voor verandering en formuleren ze concrete vragen voor het beleid. De afgevaardigden van het dorp nemen die mee naar de gemeenteraden.

‘Bij elke dorpsvergadering ben ik van de partij’

op school in maulipadar

Sinds de komst van PARDS participeren alle groepen in de dorps- en gemeenteraden en is het gemiddelde groepsinkomen verviervoudigd. Dankzij PARDS is er in de dorpen van de inheemse volkeren een soort sociaal vangnet ontstaan. Iedere groep heeft een fonds aangelegd om families in nood mee te helpen. Er komen ook gezondheidscentra en betere scholen, waardoor de inheemse volkeren eindelijk toegang krijgen tot medische verzorging en kwaliteitsvol onderwijs. En samen met de groepen zorgt PARDS ervoor dat de overheid een gunstig plattelandsbeleid voert.



verleidingen van de stad

Padam, de leider van een mannengroep, werkte twee jaar geleden nog als gastarbeider in de stad Jagdalpur. Voor hem is het duidelijk dat er dankzij de groepen een toekomst mogelijk is op het platteland: ‘PARDS bracht verandering in het dorp: de kwaliteit van ons onderwijs is verbeterd. Er sterven minder mensen, want we krijgen trainingen rond voeding en hygiëne en hebben toegang tot gezondheidszorg. En ik kan ook met

trots vertellen dat ik het land kan terugkopen dat mijn vader jaren geleden in onderpand gaf voor een lening. Ik wil niet teruggaan naar de stad, ik heb hier eten het hele jaar door.’ Sinds hij in aanraking kwam met PARDS kiest Padam resoluut voor zijn land. Vele boeren volgen zijn voorbeeld en blijven hier. Ze willen niet naar de stad, zoals de velen die hen voorgingen. Ik merk dat in de dorpen iedereen wel iemand kent die vertrokken is naar Mumbai, Chennai of Jagdalpur. Wie zich in een uitzichtloze situatie bevindt, moet zijn eigen omgeving wel verlaten om werk te zoeken. Extreme armoede, slechte oogsten, natuurrampen, een onbetrouwbare

Padam en zijn gezin kiezen voor een leven op het platteland

overheid ... het zijn slechts enkele redenen om de gok te wagen. Het eigen lot in handen nemen kan een goede zaak zijn, maar het leven van de emigranten verbetert zelden. Mannen werken meestal in een fabriek of in de bouwsector, onderbetaald en met lange dag- of nachturen. Vrouwen komen bijna altijd achter gesloten deuren terecht, als bedienden in huishoudens van de rijkere en middenklasse, waar de kans op uitbuiting en misbruik reëel is. Ook meisjes komen daar terecht. Vaak sturen hun ouders hen mee met mannen die hen aangenaam werk, een goed inkomen en onderwijs beloven. Ze zijn er zich niet van bewust dat het eigenlijk mensenhandelaars zijn, die eenmaal ter plaatse hun belofte verbreken en de meisjes zonder voorwaarden verkopen aan het eerste het beste gezin. De dienstmeisjes hebben weinig tot geen basisrechten. Velen van hen zijn kasteloos (zie pg. 12) of inheems, waardoor ze als minderwaardig worden beschouwd. Ze zijn daardoor één van de meest kwetsbare en uitgebuite groepen binnen de sector van het huispersoneel. Geen dienstencheques zoals bij ons en zeker geen officiële contracten, integendeel! 19

campagne

tekst2009

Verborgen mensen, een sterke groep

De National Domestic Worker’s Movement (NDWM) of Nationale Beweging voor Huispersoneel komt op voor de rechten van het huispersoneel in India. De beweging werd in 1985 opgestart onder impuls van de Vlaamse zuster Jeanne Devos en is ondertussen uitgegroeid tot een sterke en invloedrijke organisatie. Broederlijk Delen ondersteunt de NDWM al van bij het prille begin. De beweging gelooft sterk in de kracht die ontstaat door samenwerking. Vijaylaxmi is huis-

Jeanne Devos op werkbezoek in de sloppenwijk van Hyderabad

arbeidster en animatrice bij de NDWM. Ze getuigt: ‘Sinds mijn aansluiting bij de NDWMafdeling in onze sloppenwijk kan ik met mijn collega’s mijn problemen en moeilijkheden bespreken. Samen met de andere vrouwen voel ik mij sterker en gelukkiger. Ik put bovendien veel moed uit de informatie die we krijgen over onze rechten.’ Door samen hun problemen te bespreken vinden de dienstmeisjes steun bij mekaar. Voor slachtoffers van seksueel en ander geweld voorziet de organisatie ook individuele begeleidingstrajecten om hun trauma’s te verwerken. De NDWM is niet alleen actief in de stad, maar ook op het platteland. Ze organiseert informatiesessies in de dorpen om de mensen te waarschuwen voor de valse beloften van de mensenhandelaars en om hen op de hoogte te brengen van de rechten van huispersoneel.

20

‘Maar de sterkste uitdaging is de erkenning van huisarbeid als arbeid, zodat het onder alle arbeidswetten en -rechten valt’, aldus Jeanne Devos. ‘Het gaat dan over zaken als minimumlonen, verlofdagen of werkschema’s.’ Sinds haar bescheiden start heeft de beweging een grote groei gekend. Ze is actief in 23 verschillende Indiase deelstaten en heeft meer dan 2 miljoen

leden. Daardoor is ook haar invloed op het beleid toegenomen. En dat is nodig, want zolang de overheid huisarbeid niet als echte arbeid beschouwt, is er vrij spel voor uitbuiting en misbruik. De lonen en verlofdagen zijn afhankelijk van de welwillendheid van de werkgever. Situaties waarin het huispersoneel tien tot vijftien uur per dag moet werken zijn eerder regel dan uitzondering. Huisarbeid in slechte omstandigheden gebeurt niet enkel binnen de Indiase landsgrenzen. Om de stem van het huispersoneel te laten weerklinken over de hele wereld en sterker in de schoenen te staan, is de NDWM lid van verschillende

Dienstmeisje Durga aan het werk

‘Samenwerken leidt tot blijvende verandering’ nationale en internationale netwerken en is ze vertegenwoordigd op fora en bijeenkomsten. Tijdens mijn verblijf in India heb ik een bijeenkomst van de NDWM meegemaakt en een aantal van de animatoren ontmoet. Met mijn eigen ogen heb ik gezien dat de beweging de waardigheid en kracht van de individuen én de groep versterkt. Dat dit principe van ‘samen sterk’ ook leidt tot verandering op lange termijn is iets wat ik daar aan den lijve heb ondervonden.

1+1=3 Op mijn laatste dag in India zit ik samen met Tilak en alle mannen, vrouwen en kinderen die ik de voorbije weken mocht ontmoeten in de schaduw van een tamarindeboom. Tilak hangt een witte bloemenkrans rond mijn nek, als teken

het huispersoneel betoogt voor basisrechten

van ‘het ga je goed...’, en neemt afscheid met de woorden: ‘Een groep betekent kracht. Door elkaar te helpen, kunnen we beter leven.’ Mijn vrijwilligerswerk hier heeft me veel bijgebracht. Ik heb gezien dat mensen niet bij de pakken blijven zitten, en dat er heel veel talent aanwezig is. Er beweegt van alles, mensen zetten elkaar aan om te ondernemen en hun toekomst - en die van hun kinderen - te veranderen ... en dat is heel mooi om te zien. Eén plus één is drie; als gemeenschap bereik je veel meer dan als individu. Dat heeft mijn eerste India-ervaring me dubbel en dik doen beseffen. Het zet me aan het denken. We kunnen zoveel van elkaar leren, wij evenveel van hen als zij van ons... Ik neem mezelf voor om in de toekomst wat meer stil te staan bij mijn consumptiegedrag en levensstijl. Meer respect te hebben voor het milieu, de aarde en alle natuurlijke rijkdommen die we zomaar krijgen. Zorgzaam om te gaan met de Schepping om haar opnieuw betekenis te geven. Ik ben blij dat Broederlijk Delen dynamische organisaties als PARDS en de NDWM tijdens de campagne centraal stelt. Ik hoop echt dat en-

kele mensen die ik leerde kennen tijdens mijn verblijf in India worden uitgenodigd tijdens de campagne, zodat zij ook een stukje van onze cultuur mogen ervaren en hun verhaal aan heel Vlaanderen kunnen vertellen. _

Jyoti op bezoek bij Tilak

21

Broederlijk Delen in India

Wat doet Broederlijk Delen in India? Waar en wie steunen we? Broederlijk Delen heeft een typische manier van werken. We zorgen dat groepen mensen in het Zuiden hun eigen plannen ter bestrijding van armoede en onrecht kunnen en mogen realiseren. Wereldwijd ondersteunen we 250 organisaties in twintig landen van het Zuiden, waarvan zestien organisaties in India. We steunen de eigen plannen op drie manieren: door financiële steun en/of een tijdelijke medewerker, door uitwisseling van ervaringen tussen onze projectpartners, en via (inter)nationale acties over oorzaken van armoede.

Ondanks de huidige economische groeispurt in India zijn uitsluiting, werkloosheid, uitbuiting en plattelandsvlucht er nog alomtegenwoordig. Broederlijk Delen steunt de meest kwetsbare groepen in de samenleving, diegenen die sociaal, cultureel en economisch het meest achtergesteld zijn. In India zijn dat de inheemse volkeren en de dalits of kastelozen (zie pg. 12 en 13). Wij steunen hen voornamelijk op het platteland, in twee regio’s op het Indiase subcontintent: Zuid-West Orissa en Zuid-Oost Chhattisgarh. In beide gebieden leven veel inheemse volkeren. Beide gebieden bevatten ook veel natuurlijke rijkdommen, waardoor ze erg gegeerd zijn bij de overheid en (inter)nationale bedrijven. Daarnaast bieden we ook steun aan de NDWM, de beweging van huispersoneel in India. Haar werking lichten we uitgebreider toe op pg. 25.

Twee pijlers De ondersteuning van de eigen plannen van lokale groepen in India is gebaseerd op twee pijlers. De meeste partnerorganisaties werken rond beide pijlers, al kan de nadruk soms op één ervan liggen. De eerste pijler is werken aan duurzame plattelandsontwikkeling, de specialiteit van PARDS, en van organisaties als Living Farms, WORD of SEARCH. De landbouw staat voorop, net zoals het oogsten, verwerken en verkopen van de talrijke woudproducten. Via vorming en microkredieten bieden deze organisaties daarnaast ondersteuning bij het opstarten van kleine handeltjes. Zo ontstaat een plattelandseconomie die in handen is van de plaatselijke bevolking. De tweede pijler is het versterken van goed bestuur. De inheemsen en dalits hebben wettelijk recht op vertegenwoordiging in de gemeenteraden. Maar om gehoord te kunnen worden, moeten ze sterk in hun schoenen staan. Dus is het belangrijk om te werken aan sterke basisorganisaties, met een duidelijke visie. Ook dit is een werkterrein van PARDS, evenals van organisaties als XIDAS en Cenderet-SORC. 22

Steun is voor ons meer dan hulp aan individuele projecten Samen zijn onze partnerorganisaties sterker dan elk apart. Daarom organiseren en stimuleren we uitwisseling van ervaring en kennis.

Broederlijk Delen kiest voor de uitbouw van een stevig partnernetwerk in een beperkte regio. Zo kunnen organisaties samenwerken en elkaars werking verstevigen. Om dit vlot te laten verlopen, hebben we in India een lokale medewerker (steunpunt), Monojeet Ghoshal. Hij ondersteunt de partnerorganisaties en organiseert de onderlinge dialoog. Via workshops leren ze van elkaars successen en tegenslagen. Zo stelde de NDWM in november 2007 haar werking uitgebreid voor aan de plattelandsorganisaties. Interessante informatie voor wie een halt wil toeroepen aan de mensenhandelaars in de dorpen.

Armoede heeft vaak (inter)nationale oorzaken

Daarom steunen we ook de politieke acties van onze partnerorganisaties. Het werk rond beleidsbeïnvloeding van Broederlijk Delen houdt ook steun in aan de politieke acties van onze partnerorganisaties. Dat is in India goed zichtbaar. De organisaties op het platteland worden sterker en mondiger. Ze treden in dialoog met de overheid en eisen hun rechten op, lokaal maar ook nationaal. Hiervoor werken onze partnerorganisaties samen met andere netwerken in de deelstaten en in India. Een grote overwinning was de wet van 2006, die het recht van de inheemse volkeren op hun territoria en het beheer van het woud erkent. Dit recht opeisen is vaak echter nog een moeilijk gevecht. De beweging van huispersoneel NDWM voert al jaren op diverse fronten een verbeten strijd tegen mensenhandel en voor de rechten van kinderen en vrouwen die werken als dienstpersoneel. Ze wil dat huispersoneel een officieel staEen lijst van alle partnertuut krijgt, en dat het werk als arbeid wordt erkend. organisaties in India en Broederlijk Delen ondersteunt deze eisen ook via de gezamenlijke campagne van de noord-zuidorganisaties ‘2015 De tijd loopt’. _ meer informatie over onze werking vind je op www. broederlijkdelen.be.

23

Broederlijk Delen in India

Projectpartner PARDS Landelijke ontwikkeling bij inheemse volkeren Onze partnerorganisatie PARDS (Participatory Action for Rural Development Society) is actief in twaalf dorpen in het district Bastar in de deelstaat Chhattisgarh. Hier behoort ongeveer 70% van de bevolking tot de adivasis, de inheemse volkeren (zie pg. 12 en 13). Het gebied waar ze wonen was vroeger begroeid met vruchtbare wouden, waarin ze alles vonden wat ze nodig hadden om te overleven. Nu zijn grote delen van het bos gekapt of in handen gekomen van de overheid of privébedrijven. De inheemsen zijn arm en staan aan de rand van de maatschappij.

Het tij keren PARDS ontstond in 2000 en werkt sindsdien hard om het tij voor de inheemse bevolking te keren. Het einddoel is ambitieus: de honger verdrijven en de inkomens verhogen. Zorgen dat mensen hun eigenwaarde terugvinden en opkomen voor hun rechten. Zorgen dat het beheer van het woud en de opbrengsten van de woudproducten weer in handen komen van de

Broederlijk Delen ondersteunt PARDS met een bedrag van 28.000 euro - Een tweedaagse vorming voor de groepsverantwoordelijken kost 5,64 euro per persoon. - Een zaadbank voor maïs kost 357,20 euro. - Een weegschaal om onder andere tamarinde te wegen kost 107 euro. - Met een werkingsfonds van 3.571 euro kan men in vier dorpen zelf tamarinde en andere woudproducten opkopen en verwerken. Na verkoop wordt het fonds weer aangevuld.

24

In 2008 financieren we PARDS met 9.000 euro extra - 5.228 euro voor de aankoop van een voertuig om woudproducten naar de markt te brengen. - 3.772 euro voor de bouw van een opslagplaats en een vormingscentrum rond management van woudproducten.

inheemse bevolking. Zorgen dat de inheemsen de lokale overheden kunnen overtuigen om hun eigen plannen voor ontwikkeling uit te voeren.

Stap voor stap Om dit doel te bereiken zijn intussen al veel succesvolle tussenstappen gezet. Onder impuls van PARDS zijn 27 mannen- en vrouwengroepen van elk ongeveer tien personen opgericht. Ze organiseren zich voor gezondheidszorg, de verbetering van zaaizaad, vormingen rond betere landbouwtechnieken of wetgeving. Met microkredieten kunnen gezinnen een kippenwinkel of een fietsenatelier opstarten en zo een extra inkomen verwerven. Op die manier nemen de dorpelingen hun eigen ontwikkeling in handen.

De goede richting uit: een voorbeeld

VERDELING WINST TAMARINDEVERKOOP

Bijdrage voor PARDS

Spaarrekening van de groep

1/13

Gemeenschapsfonds

1/13

1/13 De dorpelingen verkopen hun woudproducten niet onmiddellijk na het plukken. Door ze eerst te bewerken, 10/13 verdubbelen de groevoor de leden van de groep pen hun inkomsten en investeren ze in ontwikkeling. Tamarinde (een peulvrucht, zie pg. 17) levert hier een goed voorbeeld van: elke kilogram verwerkte tamarinde brengt 8 roepie (0,12 euro) winst op. De groep verdeelt de winst in dertien delen. Tien delen gaan naar elk van de tien groepsleden. Het elfde deel gaat naar een bankrekening, als spaarpotje voor nieuwe investeringen. Het twaalfde deel gaat naar het gemeenschapsfonds, een kas voor microkredieten aan gezinnen of voor verbeteringen in het dorp. Het dertiende deel is een bijdrage voor PARDS. Zo maken de groepen de ondersteuning die ze krijgen, zelf financieel mee mogelijk. Dit systeem is zeer effectief en benadrukt het belang van het gemeenschapsgebeuren. _

Projectpartner NDWM De beweging van het huispersoneel in India In de Indiase steden vind je tegelijk de grootste luxe en de meest onmenselijke armoede. In de huizen van de rijkere middenklasse knappen kinderen en vrouwen het vuile werk op voor een hongerloon. Al meer dan twintig jaar trekt de Vlaamse zuster Jeanne Devos zich het lot aan van de zowat twintig miljoen huisarbeiders. Dit doet ze via de National Domestic Workers Movement (NDWM), een projectpartner van Broederlijk Delen.

Een beter leven in de stad Op het Indiase platteland verdienen kleine boeren nauwelijks genoeg om hun familie te onderhouden. Vaak lokken mensenhandelaars hun kinderen met mooie toekomstbeelden naar de stad. Daar aangekomen belanden de kinderen echter achter de gesloten deuren van een huishouden. Voor een hongerloon werken ze lange dagen. Ze worden brutaal vernederd en soms ook fysiek mishandeld.

Van droom tot nachtmerrie Een schrijnend voorbeeld hiervan is het verhaal van Sunita, een twaalfjarig dienstmeisje. Al op haar vijfde belandde ze via kinderhandel in de huisarbeid. Als de baby waarvoor ze moest zorgen, huilde, verbrandde haar werkgever haar

Broederlijk Delen steunt de NDWM met een bedrag van 80.000 euro per jaar - Een informatiesessie over kinderhandel in een plattelandsdorp kost 40 euro. - Opvang en hulpverlening van een getraumatiseerd kind gedurende één jaar kost 192 euro. - Het jaarloon van een voltijdse lesgever bedraagt 900 euro. - De huur voor een opvanghuis voor één jaar is 4.500 euro.

met een ijzeren staaf. ‘Gelukkig konden we haar dankzij een alerte buurtbewoner, die lid is van de NDWM, redden en onderdak en onderwijs geven,’ zegt zuster Jeanne Devos. ‘Voorkomen is natuurlijk beter dan genezen. We geven daarom regelmatig informatiesessies in de dorpen op het platteland, om mensen te waarschuwen voor deze kinderhandel en slavernij.’

‘Al op haar vijfde belandde ze in de huisarbeid’ Samen sterk Met meer dan twee miljoen leden, actief in 23 Indiase staten, heeft de NDWM een uitgebreid netwerk. Dankzij die krachtige solidariteit wordt haar stem gehoord. Een grote overwinning was de wet van 2006 die kinderarbeid onder veertien jaar verbiedt. Toch werken er vandaag nog zo’n zestien miljoen kinderen in de huisarbeid. Deze wet mag geen dode letter blijven. Daarom blijft de beweging vechten voor een volwaardige erkenning van het huispersoneel en voor een menswaardig bestaan. _ 25

Politiek werk

een stem voor de stemlozen De Indiase economie groeide de voorbije jaren met gemiddeld acht procent. Toch is er vandaag meer honger en ondervoeding dan pakweg vijftig jaar geleden, en dat komt niet alleen door de wereldwijde voedselcrisis. De botsing tussen het schitterende India en het onderontwikkelde India is nog steeds frappant, choquerend en complex. De partnerorganisaties van Broederlijk Delen kiezen ervoor om te werken met dalits (kastelozen) en inheemse volkeren (zie pg. 12) en willen de stem van deze stemlozen laten horen bij de politieke leiders. De belangen verdedigen van achtergestelde groepen is in een complex land als India niet gemakkelijk. Wie het beleid wil beïnvloeden botst niet alleen op gebrekkig toegepaste wetten, maar heeft ook te kampen met ingewikkelde sociale verhoudingen en vooroordelen tegenover kastelozen en inheemse volkeren.

Een waardig inkomen De inheemse bevolkingsgroepen in de deelstaat Chhattisgargh leven van landbouw en de opbrengst van producten uit het woud. Officieel zijn een aantal van die producten eigendom van de staat, die dus een groot deel van de handel en verwerking ervan bepaalt. De boeren die de vruchten plukken, verkopen ze aan de staat. In de praktijk heeft de overheid echter een deel van de handel aan privéondernemers uitbesteed, met uitbuiting en wantoestanden tot gevolg. Onze partnerorganisatie PARDS (Participatory Action for Rural Development) werkt samen met inheemse boerengroepen in Chhattisgargh aan een regelgeving die hun belangen verdedigt. Zij streven niet alleen naar een betere wetgeving, maar vooral naar een correcte toepassing van de al bestaande wetgeving. Die wordt vaak belemmerd door een ondoorzichtige bureaucratie en de belangen van politici. De groepen waar PARDS mee samenwerkt, verenigen zich en stellen samen een aantal eisen op, zoals een betere prijs voor de woudvruchten en tijdige betalingen. Om sterker te staan, richten ze coöperaties op. Dat vraagt veel opleiding, maar ook controle en goede afspraken. Volgens het nationale beleid primeert de ontginning van timmerhout op het plukken van woudvruchten. Maar door deze houtkap wordt het woud verwoest en verdwijnt het oogstgebied van de inheemsen. Die willen een radicale ommekeer van deze politiek: de bossen moeten behouden blijven als permanente bron van plukvruchten en de ontginning van timmerhout mag maar op de tweede plaats komen. PARDS wil ook dat de nationale overheid de lokale verwerking van woudproducten thuis stimuleert. Verwerkte producten leveren voor de boerengroepen immers veel meer op, waardoor hun inkomen aanzienlijk verbetert.

Het ongeziene werk Heel wat jonge meisjes en vrouwen migreren van het platteland naar de steden. Ze doen dat soms uit eigen wil, om te ontsnappen aan miserabele omstandigheden, maar ook vaak onder dwang, bijvoorbeeld om een schuld af te betalen. Vele van deze kinderen en vrouwen worden als huisarbeiders tewerkgesteld. Dag en nacht moeten ze instaan voor het huishouden en de kinderopvang van beter gegoede gezinnen. Dit werk is een ongeziene vorm van slavernij, want rechten heeft dit huispersoneel niet, alleen plichten. 26

‘De bestaande wetgeving moet correct toegepast worden’ De Nationale Beweging voor Huispersoneel (NDWM), waarmee Broederlijk Delen al jaren samenwerkt, ondersteunt deze dienstmeisjes. Ze brengt hen samen en geeft hen opleiding, maar streeft ook naar een regelgeving waarbij huisarbeid wettelijk gezien als arbeid wordt erkend. Dat betekent een volwaardig loon, recht op vakantie en normale werkuren, maar vooral ook recht op waardigheid. Want huisarbeidsters worden als minderwaardig beschouwd in de Indiase maatschappij. De NDWM telt twee miljoen leden en behartigt de zaak van zowat 90 miljoen huisarbeidsters. Het zijn getallen die politiek gezien kunnen tellen, maar toch is er nog veel werk aan de winkel om die waardigheid in beleidsdaden te vertalen.

Campagne Waardig Werk De Vlaamse noord-zuidorganisaties werken samen rond de Millenniumdoelstellingen van de Verenigde Naties. Ze willen regeringen eraan herinneren dat ze beloofden om tegen 2015 de armoede in de wereld te halveren. Waardig werk staat als dusdanig niet in de lijst van Millenniumdoelen, maar is cruciaal om uit de armoede te raken. Broederlijk Delen schaart zich achter de eisen van de campagne ‘Waardig Werk’ van de noord-zuidorganisaties. Die streeft naar een waardig inkomen uit waardig werk voor iedereen. Dat betekent onder meer een inkomen dat de basisnoden dekt, het behoud en de creatie van waardig werk en de garantie op sociale bescherming. Waardig werk moet centraal staan in het internationale beleid, door het te integreren in het beleid van België en van alle internationale organisaties, en door ontwikkelingshulp te verbinden aan deze doelstelling. Ten slotte moeten ook de privéactoren aan regels onderworpen worden. Commerciële belangen en investeringspolitiek moeten ondergeschikt zijn aan sociale normen, die bindend moeten zijn voor bedrijven en hun filialen. Meer informatie over het politieke werk van onze partners in India en over de campagne ‘Waardig werk’ vind je in ons Achtergronddossier. Beschikbaar bij de start van de campagne. _ 27

Tilak heeft ook talent Ontvangt u deze campagnekrant dubbel? Graag een seintje en we lossen dit op. Broederlijk Delen-Info - Driemaandelijks infoblad - Extra editie september 2008 - Afgiftekantoor Brussel X.

Steun de strijd van de armsten in India

www.broederlijkdelen.be

Lanceermomenten

Regionale diensten

Antwerpen Prelude secundair onderwijs Woensdag 19 november om 20 u, H. Grafinstituut (cafetaria sporthal), Baron Dufourstraat 31, Turnhout Dinsdag 25 november om 20 u, Sint-Lutgardisschool (grote KVO-zaal), Maarschalk Gérardstraat 18, Antwerpen Startdag voor parochies, verenigingen en onderwijs Zaterdag 17 januari van 9 tot 13 u, Provinciaal Vormingscentrum, Smekensstraat 61, Oostmalle

Antwerpen Pastorijstraat 37, 2060 Antwerpen, tel. 03.217.24.90, fax 03.217.24.99, [email protected] T.P.C., Groenenborgerlaan 149, 2020 Antwerpen, tel. 03.287.35.79, fax 03.287.35.62, [email protected], tijdens campagneperiode open elke dinsdag en donderdag van 10 tot 16 u Limburg Tulpinstraat 75, 3500 Hasselt, tel. 011.24.90.20, fax 011.23.16.54, [email protected]

Limburg Secundair onderwijs Woensdag 21 januari van 14 tot 16.30 u, PCS, Tulpinstraat 75, Hasselt Parochies en lokale werkgroepen Zaterdag 24 januari van 9 tot 12.30 u, Universiteit Hasselt, Campus Diepenbeek, Diepenbeek Basisonderwijs Dinsdag 27, woensdag 28 en donderdag 29 januari van 13.30 tot 16 u, PCS, Tulpinstraat 75, Hasselt Broederlijk Delen-dag Zaterdag 7 februari, van 14 tot 17 u, Sint-Pauluscollege, Herebaan West 41, Houthalen Oost-Vlaanderen Parochies, verenigingen en onderwijs Woensdag 21 januari vanaf 17.30 u in de Groenzaal van de Sint-Bavohumaniora, Reep 4, Gent Vlaams-Brabant/Mechelen/Brussel Parochies, lokale werkgroepen en onderwijs Vrijdag 23 januari vanaf 19 u, VKZ, Platte Lostraat 541, Kessel-lo Maandag 26 januari vanaf 19 u, in CC de Zandloper, Kaasmarkt 78, Wemmel India-namiddag met kinderanimatie Zondag 8 februari vanaf 14 u, GC De Markten, Oude Graanmarkt 5, Brussel West-Vlaanderen Prelude voor lokale Broederlijk Delen-verantwoordelijken Dinsdag 21 oktober om 20 u, Centrum Licht en Ruimte, Oostnieuwkerksesteenweg 51, Roeselare Startavond voor parochies, lokale groepen en onderwijs Maandag 19 januari om 19.30 u, CC De Spil, H. Spilleboutdreef 1, Roeselare

Oost-Vlaanderen Sint-Salvatorstraat 30, 9000 Gent, tel. 09.269.23.40, fax 09.269.23.49, [email protected] Vlaams-Brabant/Mechelen/Brussel Varkensstraat 6, 2800 Mechelen, tel. 015.29.84.58, fax 015.29.84.80, [email protected] Huidevettersstraat 165, 1000 Brussel, tel. 02.213.04.73, fax 02.502.81.01, [email protected] West-Vlaanderen Oostnieuwkerksesteenweg 51, 8800 Roeselare, tel. 051.26.56.25, fax 051.26.56.48, [email protected]. Nieuw adres vanaf 1 december 2008: Sint-Jorisstraat 13, 8800 Roeselare nationaal secretariaat Huidevettersstraat 165, 1000 Brussel, tel. 02.502.57.00, fax 02.502.81.01, [email protected]