Apologetiek Triple-t 2009

Apologetiek

Apologetiek Alister McGrath (Belfast, 23 januari 1953): • Anglicaansevangelisch christen • theoloog • moleculair biofysicus • briljant apologeet

Apologetiek Wat moet ik lezen? • Inleiding; • H1: §1, 5 en 6 • H2: §1, 3 t/m 7 • H3: §1, 2 en 5 • H4: §1, 3, 4, 7 en 8; • H5: §2, 4 en 6; • H6: inleiding; §1, 5 en 6 • Conclusie: inleiding; §1, 3, 5 en 7

Apologetiek Programma (onder voorbehoud): • Les 1: Inleiding; het ‘aanknopingspunt’ (Bruggen bouwen Inleiding; H1 en 2) • Les 2: De stap van geloof; geloofsbarrières (Bruggen bouwen H3; H4) • Les 3: Geloofsbarrières; andere wereldbeelden (Bruggen bouwen H5; H6) • Les 4: Andere wereldbeelden; conclusie (Bruggen bouwen H6; conclusie)

Apologetiek • Ad hoc website: http://apologetttiek. blogspot.com • let op de drie t’s!

Wat is apologetiek? (Bruggen bouwen Inleiding) • de onderbouwde verdediging van het christelijk geloof

Wat is apologetiek? • 1 Pet. 3:15 (NBV): ‘Vraagt iemand u waarop de hoop die in u leeft gebaseerd is, wees dan steeds bereid om u te verantwoorden.’

Wat is apologetiek? • 1 Pet. 3:15 (NBV): ‘Vraagt iemand u waarop de hoop die in u leeft gebaseerd is, wees dan steeds bereid om u te verantwoorden.’ Grieks: ‘.. wees bereid tot apologia, verantwoording’

Wat is apologetiek?

Wat is apologetiek?

Wat is apologetiek? • RIJSWIJK - Langs de snelweg A4 bij Schiphol komt binnenkort een billboard met de tekst 'Er is waarschijnlijk geen God, durf zelf te leven en geniet van dit leven'. (Bron: nu.nl)

Wat is apologetiek? McGrath: • een presentatie en verdediging van de christelijke aanspraken op waarheid en relevantie op ‘de marktplaats van ideeën’

Wat is apologetiek? Doel: • het scheppen van een klimaat van intellect en verbeeldingskracht dat de geboorte van geloof mogelijk maakt

Wat is apologetiek? Traditionele apologetiek: • eenzijdige verstandelijke benadering gebaseerd op westerse filosofische tradities

Wat is apologetiek? Traditionele apologetiek: • eenzijdige verstandelijke benadering gebaseerd op westerse filosofische tradities • miste vaak relevantie

Wat is apologetiek? Aanvulling op de traditionele apologetiek: • Gebruik maken van theologische hulpbronnen

Wat is apologetiek? Aanvulling op de traditionele apologetiek: • Gebruik maken van theologische hulpbronnen • Relevant zijn: aansluiten bij mensen van vlees en bloed (waarom zijn mensen geen christen?)

Wat is apologetiek? Aanvulling op de traditionele apologetiek: • Gebruik maken van theologische hulpbronnen • Relevant zijn: aansluiten bij mensen van vlees en bloed (waarom zijn mensen geen christen?) • Zowel wetenschap als kunst

Het aanknopingspunt (Bruggen bouwen H1) • Het aanknopingspunt als kernbegrip van een effectieve apologetiek

Het aanknopingspunt (Bruggen bouwen H1) • Het aanknopingspunt als kernbegrip van een effectieve apologetiek • Het aanknopingspunt heeft theologische fundamenten

Het aanknopingspunt: theologische fundamenten • Belangrijkste theologische fundament: de christelijke leer van schepping …

Het aanknopingspunt : theologische fundamenten • Belangrijkste theologische fundament: de christelijke leer van schepping .. en verlossing

Het aanknopingspunt : theologische fundamenten • Het aanknopingspunt is alleen een beginpunt: leidt op zichzelf hooguit tot theïsme • Laten zien: het christelijk geloof biedt wat aanknopingspunten beloven! • Het aanknopingspunt is de voorbereiding op Gods openbaring

Het aanknopingspunt : theologische fundamenten Schepping: Verlossing: (negatief: ‘verloren’) • de schepping verwijst naar God (Rom. 1-2!) • de mens ervaart een • een zachte bries als gemis emanatie van Christus’ • → er is een verbroken goedheid.. relatie met God.. die • de mens heeft een kan worden hersteld! ‘herinnering’ aan God

Het aanknopingspunt : theologische fundamenten • Augustinus (354-430): ‘Gij hebt ons naar U toe geschapen, en rusteloos is ons hart tot het rust vindt in U’

Het aanknopingspunt : theologische fundamenten • Beperking: natuurlijke kennis van God is vervormd door de zonde (Augustinus, Luther, Calvijn) • Het gevaar van afgoderij (Rom 1-2) • Barth: een toren van Babel naar God?

Het aanknopingspunt : theologische fundamenten • Het aanknopingspunt is (niet meer dan) een beginpunt • Je leert God pas echt kennen in de Schrift en in Jezus Christus

Het aanknopingspunt : theologische fundamenten • een tweede theologisch fundament: God maakt zich aan ons bekend door menselijke taal • de theologie van Calvijn (1509-1564)!

Het aanknopingspunt : theologische fundamenten • een tweede theologisch fundament: God maakt zich aan ons bekend door menselijke taal • de theologie van Calvijn (1509-1564)! • woorden kunnen God niet vangen, maar God gebruikt woorden om zichzelf aan ons te geven

Het aanknopingspunt : theologische fundamenten • wij kunnen woorden gebruiken als wegwijzers en analogieën (bijv. ‘vergeving’, ‘Vader’) • de Heilige Geest verleent aan zwakke woorden goddelijke kracht

Het aanknopingspunt : theologische fundamenten Calvijn: • ‘accommodatie’ – God past zich aan aan ons niveau • ‘goddelijke kinderpraat’: bijv. antropomorfismen

Het aanknopingspunt : theologische fundamenten Calvijn: • natuurlijke godskennis: • geopenbaarde godskennis: de Schrift de mens/de schepping en Jezus Christus • kennis van God de • kennis van God de Schepper Verlosser

Het aanknopingspunt : theologische fundamenten Géén aanknopingspunt? • Karl Barth (18861968) • Cornelius Van Til (1895-1987)

Het aanknopingspunt : theologische fundamenten Apologetiek als wetenschap: • Het prisma van de theologische analyse

Het aanknopingspunt: theologische fundamenten Apologetiek als kunst: • Het prisma van de creatieve toepassing

Het aanknopingspunt : theologische fundamenten

• Ken je publiek

Het aanknopingspunt : theologische fundamenten Het evangelie: een vreemde eend?

Het aanknopingspunt : theologische fundamenten Of een hippe vogel?

Het aanknopingspunt : theologische fundamenten Afstemming op het publiek in de Bijbel: • de parabels van Jezus • de brieven van Paulus • de preek op de Areopagus (Hnd. 17:22-31)

Aanknopingspunten: wat zijn ze? (Bruggen bouwen H2)

Aanknopingspunten: wat zijn ze? (Bruggen bouwen H2) Aanknopingspunt 1: • een gevoel van onvervuld verlangen

Aanknopingspunten: wat zijn ze? Een gevoel van onvervuld verlangen: • ‘het gekke verlangen’

Aanknopingspunten: wat zijn ze? Een gevoel van onvervuld verlangen: • Sarte: van nature ontkennen we dat we geen bevrediging kunnen vinden • ‘rusteloos is ons hart tot het rust vindt in U’

Aanknopingspunten: wat zijn ze? Een gevoel van onvervuld verlangen: • C.S. Lewis (18981963): ‘joy’

Aanknopingspunten: wat zijn ze? Aanknopingspunt 2: • de menselijke rationaliteit

Aanknopingspunten: wat zijn ze? De menselijke rationaliteit: • Het ordenend verstand is afgestemd op de ordening van het universum → Schepper

Aanknopingspunten: wat zijn ze? De menselijke rationaliteit: • De ‘vijf wegen’ van Thomas van Aquino (12251274): – – – – –

eerste veroorzaker van beweging eerste oorzaak van oorzakelijke verbanden oorsprong van contingente wezens oorsprong van menselijke waarden oorsprong van doelmatigheid

• geen bewijs voor Gods bestaan, maar rationele onderbouwing van het geloof

Aanknopingspunten: wat zijn ze? De menselijke rationaliteit: • de rede is gevallen • de rede kan worden bevrijd door haar eenheid te vinden in God (Francis Schaeffer (1912-1984))

Aanknopingspunten: wat zijn ze? Aanknopingspunt 3: • de ordening van de wereld

Aanknopingspunten: wat zijn ze? De ordening van de wereld: • geen ‘God van de gaten’! • het antropische principe • John Polkinghorne (Weston-super-Mare, 1930): elementair fysicus en theoloog

Aanknopingspunten: wat zijn ze? Het antropisch principe

Aanknopingspunten: wat zijn ze? Aanknopingspunt 4: • de menselijke moraal

Aanknopingspunten: wat zijn ze? Waarom bestaat er een gemeenschappelijk fundament voor de moraal?

Aanknopingspunten: wat zijn ze? De menselijke moraal: • het dilemma van Eutyphro – Is iets God omdat God het beveelt? – Of beveelt God iets omdat het goed is?

Aanknopingspunten: wat zijn ze? De menselijke moraal: • het dilemma van Eutyphro – Is iets God omdat God het beveelt? → goed en kwaad lijken willekeurig – Of beveelt God iets omdat het goed is?

Aanknopingspunten: wat zijn ze? De menselijke moraal: • het dilemma van Eutyphro – Is iets God omdat God het beveelt? – Of beveelt God iets omdat het goed is? → God lijkt overbodig

Aanknopingspunten: wat zijn ze? De menselijke moraal: • het dilemma van Eutyphro • McGrath: je kunt de goddelijke en de menselijke moraal niet van elkaar scheiden! (Rom. 1-2!)

Aanknopingspunten: wat zijn ze? Aanknopingspunt 5: • existentiële angst en vervreemding

Aanknopingspunten: wat zijn ze? Existentiële angst en vervreemding: • existentie: ‘afsteken tegen de achtergrond’ → écht bestaan! • angst voor zinloosheid • angst voor onveiligheid

‘De schaal’ (Molly Drake) Het leven groeit om ons heen als een schaal Die ons afschermt van de woestenij buiten Want als we de verste diepte helder zouden opmerken Zouden we dood zijn Vele jaren vòòr het graf.

‘De schaal’ (Molly Drake) Maar ons omwentelend in het huis, deze schaal van zorg, ontevredenheid, en smal plezier, groeien en bloeien we, en zien maar zelden het duister buiten dat onze ogen zou verbijsteren. Sommigen breken de schaal.

‘De schaal’ (Molly Drake) Ik denk dat er sommigen zijn die hun vingers door de broze wanden duwen en een opening maken, en door deze wrede spleet, naar buiten staren over de sintels van de wereld met naakte ogen. Ze kijken zowel naar buiten als naar binnen, zichzelf kennend, en teveel andere dingen.

Aanknopingspunten: wat zijn ze? Aanknopingspunt 6: • het bewustzijn van onze sterfelijkheid

Aanknopingspunten: wat zijn ze? Het bewustzijn van onze sterfelijkheid: • angst voor de dood / verlangen naar onsterfelijkheid • schepping en verlossing: het eeuwige leven is gefrustreerd, maar er is verlossing mogelijk • de dood als spirituele les

Aanknopingspunten: wat zijn ze? Het bewustzijn van onze sterfelijkheid: • Martin Luther (14831546): de vreemde en de eigenlijke werken van God (→ psalm 90!)

Psalm 90 (NBV) U bent, o God, van eeuwigheid tot eeuwigheid.

U doet de sterveling terugkeren tot stof en zegt: ‘Keer terug, mensenkind.’

(...)

Psalm 90 (NBV) Al onze dagen gaan heen door uw woede, wij beëindigen onze jaren in een zucht. Zeventig jaar duren onze dagen, of tachtig als wij sterk zijn. Het beste daarvan is moeite en leed, het gaat snel voorbij en wij vliegen heen.

Psalm 90 (NBV) Wie kent de kracht van uw toorn, wie vreest oprecht uw woede? Leer ons zo onze dagen te tellen dat wijsheid ons hart vervult. Laat ons uw genade zien, Heer, onze God. Bevestig het werk van onze handen, het werk van onze handen, bevestig dat.

Aanknopingspunten: wat zijn ze? Het aanknopingspunt in de verkondiging: • McGrath: zoveel mogelijk aanknopingspunten voorbij laten komen

De stap van geloof (Bruggen bouwen H3)

De stap van geloof • Van instemming naar toewijding • ‘Geloof’ voor christenen : – geloven dat iets waar is

De stap van geloof • Van instemming naar toewijding • ‘Geloof’ voor christenen: – geloven dat iets waar is – vertrouwen, je overgeven

De stap van geloof • Van instemming naar toewijding • ‘Geloof’ voor christenen: – a) geloven dat iets waar is – b) vertrouwen, je overgeven – c) ‘binnengaan in Gods beloften’

De stap van geloof

• ‘Binnengaan in Gods beloften’

De stap van geloof • Luther: het huwelijk als beeld van de eenheid tussen Christus en de gelovige

De stap van geloof • Van instemming naar toewijding • ‘Geloof’ voor christenen: – a) geloven dat iets waar is – b) vertrouwen, je overgeven – c) ‘binnengaan in Gods beloften’ • Apologetiek: komt niet verder dan a) en b) → bescheidenheid

De stap van geloof • de apologetiek is beperkt – beperking van historische bewijzen – de ‘5 wegen’ van Th. v. Aquino slechts ‘aanloop’

De stap van geloof • de apologetiek is beperkt – beperking van historische bewijzen – de ‘5 wegen’ van Th. v. Aquino slechts ‘aanloop’

• Blaise Pascal (16231662): de God van de Bijbel is niet de god van de filosofen!

De stap van geloof • McGrath’s ‘creatieve benadering’: het overlappende gebied tussen een seculiere en een christelijke rationaliteit verkennen

De stap van geloof

De stap van geloof • Geloven is uiteindelijk een keuze • Apologetiek: een oproep om te kiezen