Amir Kabir

‫اﻣﻴﺮ آﺒﻴﺮ‬ ‫____________________‬ ‫از آﻮدآﻲ ﺗﺎ وﻓﺎت‬

‫ﭘﺎﻳﻴﺰ ﺗﺒﺮﻳﺰ‬

‫ﭘﺴﺮي آﻪ از ﺗﻪ ﺑﺎغ ﻣﻲدوﻳﺪ و ﻧﻔﺲزﻧﺎن ﭘﻴﺶ ﻣﻲﺁﻣﺪ‪ ،‬ﺁراﻣﺶ آﻼغهﺎ را ﺑﺮهﻢ ﻣﻲزد‪.‬‬ ‫آﻼغهﺎ ﺑﻪ ﺁﺳﻤﺎن ﺧﺎآﺴﺘﺮي از اﺑﺮ‪ ،‬ﻣﻲﭘﺮﻳﺪﻧﺪ و از هﻴﺎهﻮي ﭘﺮوازﺷﺎن ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺑﺮگهﺎي درﺧﺘﺎن ﺑﺮ زﻣﻴﻦ ﻣﻲاﻓﺘﺎد‪.‬‬ ‫ﭘﺴﺮ‪ ،‬آﺎري ﺑﻪ ﺁراﻣﺶ آﻼغهﺎ ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬ ‫او ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻪ ﭘﺪرش ﺑﺮﺳﺪ و ﭼﻴﺰي ﺑﺮاي ﺧﻮردن ﺑﮕﻴﺮد‪.‬‬ ‫آﺮﺑﻼﻳﻲ ﻗﺮﺑﺎن ﺧﻮدش را ﭘﺲ آﺸﻴﺪ و ﻟﺤﻈﻪاي ﻣﻜﺚ آﺮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭼﻪ ﺧﺒﺮ اﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ! ﺑﺎغ را روي ﺳﺮت ﮔﺬاﺷﺘﻪاي‪ «.‬ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ‬ ‫ﺳﺮش را ﺑﺎﻻ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﻮك دﻣﺎﻏﺶ از ﺳﺮﻣﺎ ﺳﺮخ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ ﮔﺮﺳﻨﻪام‪ ،‬ﻳﻚ ﺗﻜﻪ ﻧﺎن‪.‬‬‫آﺮﺑﻼﻳﻲ ﻗﺮﺑﺎن ﺑﻪ راهﺶ اداﻣﻪ داد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﺮو ﺧﺎﻧﻪ از ﻣﺎدرت ﺑﮕﻴﺮ‪ «.‬ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ از ﺗﻚ وﺗﺎ ﻧﻤﻲاﻓﺘﺎد‪ ،‬دور ﭘﺪر ﺗﺎب ﻣﻲﺧﻮرد و ﻣﺜﻞ ﮔﺮﺑﻪاي‬ ‫ﭼﺸﻢ ﺑﻪ ﺳﻴﻨﻲ ﭘﺮ از ﻏﺬاﻳﻲ داﺷﺖ آﻪ روي ﺳﺮ ﭘﺪر ﺑﻮد و ﻣﺪام ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﻲﭘﺮﻳﺪ‪.‬‬ ‫ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻢ‪ ،‬ﮔﺮﺳﻨﻪام‪.‬‬‫ﻳﻚ ﺗﻜﻪ ﻧﺎن ﺑﺪﻩ ﺗﺎ ﺑﺮوم دﻧﺒﺎل ﺑﺎزي‪.‬‬ ‫آﺮﺑﻼﻳﻲﻗﺮﺑﺎن ﻗﺪمهﺎﻳﺶ را ﺗﻨﺪﺗﺮ آﺮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻻن ﻏﺬا ﺳﺮد ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﭼﺮا دﺳﺖ از ﺳﺮم ﺑﺮﻧﻤﻲداري؟ اﻳﻦ ﻏﺬاي اﻣﻴﺮزادﻩهﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻮ آﻪ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻲ از ﺁن ﺑﺨﻮري‪.‬‬ ‫ﻣﺎ ﻧﻮآﺮﻳﻢ‪ ،‬ﻣﻲﻓﻬﻤﻲ؟ ﺧﻮراك ﻣﺎ ﻓﺮق دارد‪.‬‬ ‫اﮔﺮ ﺑﻔﻬﻤﻨﺪ ﻗﻴﺎﻣﺖ ﺑﻪ ﭘﺎ ﻣﻲآﻨﻨﺪ‪ «.‬رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﭘﻠﻪهﺎي ﺳﻨﮓ ﻓﺮش اﻳﻮان‪.‬‬ ‫ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺗﻼﺷﺶ را آﺮد و ﺑﺎ ﻟﺤﻨﻲ ﺁزردﻩ ﮔﻔﺖ‪» :‬وﻟﻲ ﻣﻦ ﻓﻘﻂ ﺗﻜﻪاي ﻧﺎن ﺧﻮاﺳﺘﻢ‪ «.‬ﭘﺪر اﺧﻢ آﺮد و ﺻﺪاﻳﺶ را از ﺗﻪ ﮔﻠﻮ ﺑﻠﻨﺪ‬ ‫آﺮد و ﮔﻔﺖ‪ »:‬ﺑﺮو ﺑﭽﻪ! ﻧﺎن ﻣﺎ هﻢ ﺑﺎ اﻳﻦهﺎ ﻓﺮق دارد‪.‬‬ ‫ﺑﺮو ﺑﮕﺬار ﺑﻪ آﺎرم ﺑﺮﺳﻢ‪ «.‬و از ﭘﻠﻪهﺎي ﺳﻨﮕﻲ ﺑﺎﻻ رﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ روي اوﻟﻴﻦ ﭘﻠﻪ اﻳﺴﺘﺎد و رﻓﺘﻦ ﭘﺪر را ﺗﻤﺎﺷﺎ آﺮد‪.‬‬ ‫آﺮﺑﻼﻳﻲ ﻗﺮﺑﺎن از اﻳﻮان ﮔﺬﺷﺖ و در اﺗﺎق درس را ﺑﺎز آﺮد‪.‬‬ ‫ﺻﺪاي درس اﺳﺘﺎد ﺑﺮﻳﺪﻩ ﺷﺪ و ﻟﺤﻈﻪاي ﺑﻌﺪ اداﻣﻪ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﭘﺪر ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪ و در را ﭘﺸﺖ ﺳﺮش ﺑﺴﺖ‪.‬‬ ‫آﻔﺶهﺎ را ﺑﻪ ﭘﺎ آﺮد و ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻟﺐ اﻳﻮان‪.‬‬ ‫ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ ﻧﮕﺎﻩ از ﭘﺪر ﮔﺮﻓﺖ و روﻳﺶ را ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ ﻃﺮف ﺑﺎغ‪.‬‬ ‫آﻼغهﺎ را دﻳﺪ آﻪ ﻧﺸﺴﺘﻪاﻧﺪ و ﺑﻪ زﻣﻴﻦ ﻧﻮك ﻣﻲزﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫آﻼﻏﻲ‪ ،‬ﮔﺮدوﻳﻲ را در زﻣﻴﻦ ﭼﺎل ﻣﻲآﺮد‪.‬‬ ‫ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ ﺑﺎ ﺧﻮد ﻓﻜﺮ آﺮد‪» :‬وﺿﻊ آﻼغهﺎ از ﻣﺎ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪ «.‬ﻳﻚ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ دﺳﺖ ﭘﺪر را ﺑﺮ ﺷﺎﻧﻪاش اﺣﺴﺎس آﺮد و ﺻﺪاي او را‬ ‫ﺷﻨﻴﺪ آﻪ ﭘﺮﺳﻴﺪ‪» :‬ﻧﺎراﺣﺖ ﺷﺪي؟« ﺣﺮﻓﻲ ﻧﺰد‪.‬‬ ‫دﻟﺶ از ﮔﺮﺳﻨﮕﻲ ﻣﺎﻟِﺶ ﻣﻲرﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﺻﺪاي زﻣﺰﻣﻪي اﺳﺘﺎد را از ﭘﺸﺖ درهﺎ و ﭘﻨﺠﺮﻩهﺎ ﻣﻲﺷﻨﻴﺪ و ﻓﺮﻳﺎد ﺑﭽﻪهﺎ را آﻪ ﮔﻔﺘﻪهﺎي اﺳﺘﺎد را ﺗﻜﺮار ﻣﻲآﺮدﻧﺪ‪ :‬درﻳﺎب آﻨﻮن آﻪ‬ ‫ﻧﻌﻤﺘﺖ هﺴﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ آﺎﻳﻦ دوﻟﺖ و ﻣﻠﻚ ﻣﻲرود دﺳﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺻﺪاي ﺑﭽﻪهﺎ ﻣﺜﻞ زﻧﮕﻲ ﺑﺮ ﮔﻮﺷﺶ ﻣﻲﻧﺸﺴﺖ و ﭼﻴﺰي را در‬ ‫وﺟﻮدش از ﺧﻮاب ﺑﻴﺪار ﻣﻲآﺮد‪.‬‬ ‫ﻧﺎﺧﻮدﺁﮔﺎﻩ ﺷﻌﺮ را ﺗﻜﺮار آﺮد‪.‬‬ ‫ﭘﺪر‪ ،‬او را ﺑﻪ آﻨﺎري آﺸﻴﺪ و ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫»ﺑﻴﺎ ﺑﺮوﻳﻢ‪.‬اﻳﻦهﺎ اﻻن درﺳﺸﺎن ﺗﻤﺎم ﻣﻲﺷﻮد و ﻏﺬاﻳﺸﺎن را ﻣﻲﺧﻮرﻧﺪ و ﺑﺎز درس را از ﺳﺮ ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻴﺎ ﺗﻮ هﻢ ﻏﺬاﻳﻲ ﺑﺨﻮر و ﺑﺮو ﭘﻲ ﺑﺎزيات‪ «.‬ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ از ﮔﻮﺷﻪي ﭼﺸﻢ ﻧﮕﺎهﻲ ﺑﻪ دﺳﺖهﺎي ﭘﻴﺮ و ﭼﺮوآﻴﺪﻩي ﭘﺪر اﻧﺪاﺧﺖ و ﺳﺌﻮاﻟﻲ را‬ ‫آﻪ از ﻣﺪتهﺎ ﭘﻴﺶ در ﺻﻨﺪوق ﺧﺎﻧﻪي ذهﻨﺶ ﭘﻴﺪا ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮ زﺑﺎن ﺁورد‪.‬‬ ‫ ﻓﺮق ﻣﺎ ﺑﺎ ﺁنهﺎ ﭼﻴﺴﺖ؟ آﺮﺑﻼﻳﻲ ﻗﺮﺑﺎن ﺁهﻲ آﺸﻴﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻓﺮق در ﻣﻘﺎم اﺳﺖ ﺗﻘﻲ! ﻣﻤﻠﻜﺖ‪ ،‬هﻢ ﺷﺎﻩ ﻣﻲﺧﻮاهﺪ هﻢ اﻣﻴﺮ و هﻢ‬‫رﻋﻴﺖ‪.‬‬ ‫هﻤﻪ آﻪ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺜﻞ هﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﺎزﻩ‪ ،‬ﻣﻦ در ﺧﻮب دﺳﺘﮕﺎهﻲ ﺧﺪﻣﺖ ﻣﻲآﻨﻢ‪.‬‬ ‫ﻣﻴﺮزا اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﺧﺎن آﻪ ﻣﻦ اﻓﺘﺨﺎر ﻧﻮآﺮياش را دارم‪ ،‬ﻣﺮدي ﻓﺎﺿﻞ و داﻧﺸﻤﻨﺪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﭘﺪرش روي اﺻﻞ هﻢوﻻﻳﺘﻲ ﺑﻮدن‪ ،‬ﻣﺮا ﺑﻪ اﻳﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﺁوردﻩ و ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﮔﻤﺎردﻩ‪.‬‬ ‫ﻣﻦ آﻪ ﺗﺎ ﻋﻤﺮ دارم ﻣﺪﻳﻮن ﺁنهﺎ هﺴﺘﻢ‪ «.‬ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ‪ ،‬ﻗﺪمهﺎﻳﺶ را آﻨﺪ آﺮد و ﭘﺮﺳﻴﺪ‪» :‬ﭼﺮا ﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻮآﺮ ﺑﺎﺷﻴﻢ و دﻳﮕﺮان ارﺑﺎب؟ ﭼﺮا‬

‫ﺑﺮﻋﻜﺲ ﻧﻴﺴﺖ؟« آﺮﺑﻼﻳﻲ ﻧﻔﺲ ﺑﻠﻨﺪي آﺸﻴﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺨﺎر ﻏﻠﻴﻈﻲ از دهﺎﻧﺶ ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪ‪.‬‬ ‫ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻳﻦ دﻳﮕﺮ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺁدم اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ هﺮآﺲ روي ﭘﻴﺸﺎﻧﻲاش ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ‪ «.‬ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ دﺳﺖ آﻮﭼﻜﺶ را ﺑﺮ ﭘﻴﺸﺎﻧﻲ ﺑﻠﻨﺪش ﮔﺬاﺷﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬روي‬ ‫ﭘﻴﺸﺎﻧﻲ ﻣﻦ هﻢ ﻧﻮﺷﺘﻪ آﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬روي ﭘﻴﺸﺎﻧﻲ ﻣﻦ هﻢ ﻧﻮﺷﺘﻪ آﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺜﻞ ﺷﻤﺎ ﻧﻮآﺮ و ﺁﺷﭙﺰ ﺑﺎﺷﻢ؟« آﺮﺑﻼﻳﻲ ﻗﺮﺑﺎن ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫»ﻧﻤﻲداﻧﻢ‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ!« ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ آﻒ دﺳﺖ را ﻣﺤﻜﻢ ﺑﺮ ﭘﻴﺸﺎﻧﻲاش آﺸﻴﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻧﻪ‪ ،‬ﻣﻦ اﻳﻦ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ را ﭘﺎك ﻣﻲآﻨﻢ‪.‬‬ ‫ﻣﻦ ﻧﻤﻲﺧﻮاهﻢ ﻧﻮآﺮ ﺑﺎﺷﻢ‪.‬‬ ‫ﻧﻪ دﻟﻢ ﻣﻲﺧﻮاهﺪ ﻧﻮآﺮ ﺑﺎﺷﻢ و ﻧﻪ ﻧﻮآﺮي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ‪.‬‬ ‫ﻣﺎدرم ﮔﻔﺘﻪ هﺮآﺲ ﻧﺎن ﻋﺮﺿﻪ و ﻟﻴﺎﻗﺘﺶ را ﻣﻲﺧﻮرد‪ «.‬آﺮﺑﻼﻳﻲ ﻗﺮﺑﺎن ﺧﻨﺪﻳﺪ‪» :‬ﺟﻮش ﻧﺨﻮر ﭘﺴﺮ! هﺮﭼﻪ ﺧﺪاﻳﺖ ﺑﺨﻮاهﺪ هﻤﺎن ﻣﻲﺷﻮد‪«.‬‬ ‫از آﻨﺎر ﺣﻮض ﺑﺰرگ آﻪ رد ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ ﻋﻜﺲ ﺧﻮدش را ﺑﺰرگﺗﺮ از هﻤﻴﺸﻪ دﻳﺪ‪.‬‬ ‫ ﻣﺎدرم ﮔﻔﺘﻪ ﺣﺮآﺖ از ﻣﺎ ﺑﺮآﺖ از ﺧﺪا‪.‬‬‫ﮔﻔﺘﻪ ﺧﺪا آﻤﻚ ﻣﻲآﻨﺪ ﺑﻪ ﺷﺮط ﺁن آﻪ ﺑﻨﺪﻩ هﻢ ﺧﻮدش ﺑﺨﻮاهﺪ‪.‬‬ ‫آﺮﺑﻼﻳﻲ ﻗﺮﺑﺎن ﻧﺸﺴﺖ ﻟﺐ ﺣﻮض و ﮔﻔﺖ‪ » :‬اﻳﻦ ﻣﺎدرت هﻢ زﻳﺎد ﺣﺮفهﺎي ﮔﻨﺪﻩﮔﻨﺪﻩ ﻣﻲزﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺁﺧﺮ ﺗﻮ ﭼﻪ ﺣﺮآﺘﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻲ ﺑﻜﻨﻲ؟!« ﻧﮕﺎﻩ ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﺁب ﺑﻮد و ﻣﻮجهﺎﻳﻲ آﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﭘﺪر را ﻣﻲﺷﻜﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫در ذهﻦ آﻮﭼﻜﺶ ﺷﻌﺮ اﺳﺘﺎد ﺗﻪﻧﺸﻴﻦ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ :‬درﻳﺎب آﻨﻮن آﻪ ﻧﻌﻤﺘﺖ هﺴﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ آﺎﻳﻦ دوﻟﺖ و ﻣﻠﻚ ﻣﻲرود دﺳﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ‬ ‫ﺻﺪاﻳﺶ را ﻣﺤﻜﻢ آﺮد و ﮔﻔﺖ‪ » :‬از ﻓﺮدا ﻏﺬاي ﻣﻜﺘﺐﺧﺎﻧﻪ را ﻣﻦ ﻣﻲﺑﺮم‪ «.‬ﭘﺪر ﺟﺎ ﺧﻮرد و آﻼﻩ از ﺳﺮش اﻓﺘﺎد‪.‬‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻌﺠﺐ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺗﻮ؟! وﻟﻲ ﺳﻴﻨﻲ ﻏﺬا ﺳﻨﮕﻴﻦ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻋﺠﺐ ﺑﭽﻪاي هﺴﺘﻲ! ﻣﮕﺮ هﻤﻴﻦ اﻻن ﻧﮕﻔﺘﻲ ﻧﻮآﺮي را دوﺳﺖ ﻧﺪاري؟« ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ‪ ،‬آﻼﻩ ﭘﺪر را ﺗﻜﺎﻧﺪ و ﺑﻪ دﺳﺘﺶ داد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﮔﻔﺘﻢ‪،‬‬ ‫وﻟﻲ ﻋﻴﺒﻲ ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫ﺁنﻗﺪر ﻧﻮآﺮي ﻣﻲآﻨﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ اﻣﻴﺮي ﺑﺮﺳﻢ‪«.‬‬

‫ﻣﻐﺰﺑﻬﺘﺮاﺳﺖ ﻳﺎ آﻼﻩ ؟‬ ‫هﻴﺎهﻮي آﻼغهﺎ ﺳﻜﻮت ﺑﺎغ را ﻣﻲﺷﻜﺴﺖ ﺑﺮف ﺑﻪ ﺁراﻣﻲ ﻣﻲﺑﺎرﻳﺪ و ﮔﻮﺷﻪهﺎي ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ را ﺳﻔﻴﺪ ﻣﻲآﺮد‪.‬‬ ‫ﺻﺪاي آﻼغهﺎ ﮔﻮش ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ را ﺁزار ﻣﻲداد‪ ،‬ﺻﺪاي اﺳﺘﺎد را از ﭘﺸﺖ درهﺎي ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻲ ﻣﻲﺷﻨﻴﺪ‪.‬‬ ‫ﺻﺤﺒﺖ از آﺸﻒ اﻟﻜﻞ ﺑﻮد و آﺎﺷﻒ ﺁن ‪.....‬‬ ‫‪.‬‬ ‫روزهﺎي زﻳﺎدي ﺑﻮد آﻪ ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ ﺳﻴﻨﻲ ﻏﺬا ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﻲﮔﺬاﺷﺖ و ﻓﺎﺻﻠﻪي ﺁﺷﭙﺰﺧﺎﻧﻪ ﺗﺎ ﻣﻜﺘﺐﺧﺎﻧﻪ را ﻳﻚ ﻧﻔﺲ ﻃﻲ ﻣﻲآﺮد‪.‬‬ ‫ﻏﺬا را ﺑﻪ اﺗﺎق ﻣﻲﺑﺮد‪ ،‬ﭘﺸﺖ در ﻣﻲﻧﺸﺴﺖ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪي ﺑﺮدن ﻇﺮفهﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪهﺎي اﺳﺘﺎد ﮔﻮش ﻣﻲﺳﭙﺮد‪.‬‬ ‫ﺳﻮز ﺳﺮدي را آﻪ از آﻮﻩهﺎي اﻃﺮاف ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺑﺮﻣﻲﺧﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺤﻤﻞ ﻣﻲآﺮد‪.‬‬ ‫ﭼﻮن ﻗﻠﻢ و آﺎﻏﺬي ﺑﺮاي ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺷﻨﻴﺪﻩهﺎ را ﺑﺮ آﺎﻏﺬ ذهﻦ ﻣﻲﻧﻮﺷﺖ و در دل ﺗﻜﺮار ﻣﻲآﺮد‪.‬‬ ‫ﺑﻘﻴﻪي روز را هﻢ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪاي ﺑﻪ ﭘﺸﺖ ﭘﻨﺠﺮﻩ ﻣﻲآﺸﺎﻧﺪ و ﻣﺜﻞ ﻋﻘﺎﺑﻲ ﺗﻴﺰﭼﻨﮓ‪ ،‬هﺮﭼﻪ را آﻪ ﻣﻲﺷﻨﻴﺪ در هﻮا ﺷﻜﺎر ﻣﻲآﺮد و‬ ‫ﺷﺐ ﺑﺮاي ﺁن آﻪ ﺁﻣﻮﺧﺘﻪهﺎﻳﺶ را ﻣﺸﻖ و ﺗﻤﺮﻳﻦ آﺮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺁنهﺎ را ﺑﺮاي ﻣﺎدرش ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲآﺮد‪.‬‬ ‫در ﺑﺎزيهﺎﻳﺶ ﺑﺎ ﺑﭽﻪهﺎ‪ ،‬هﻤﻴﺸﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻧﻘﺶ ﺷﺎﻩ و وزﻳﺮ دﻋﻮا ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺁنﻗﺪر ﭼﺎﻧﻪ ﻣﻲزد ﺗﺎ ﻧﻘﺶ وزﻳﺮ را ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﺗﻨﻬﺎ آﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﺮدار ﺳﭙﺎﻩ ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﻤﺸﻴﺮي از ﭼﻮب ﺳﭙﻴﺪار ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد و در ﺧﻴﺎل‪ ،‬ارﺗﺸﻲ از ﺑﻮﺗﻪهﺎي ﮔﻞ ﺳﺮخ را رهﺒﺮي ﻣﻲآﺮد و ﺑﻪ ﻗﻠﺐ ﺳﭙﺎﻩ آﻼغهﺎي ﺳﻴﺎﻩ ﺣﻤﻠﻪ‬ ‫ﻣﻲآﺮد‪.‬‬ ‫ﮔﻮﺷﺶ ﺑﻪ ﺣﺮفهﺎي اﺳﺘﺎد ﺑﻮد آﻪ ﻣﺎدر ﺻﺪاﻳﺶ زد‪» :‬ﺗﻘﻲ‪ ،‬ﺁهﺎي ﺗﻘﻲ!« ﺳﺮش ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻃﺮف ﺻﺪا‪.‬‬ ‫ﻣﺎدرش ﻟﺐ اﻳﻮان ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﺮف روي ﭼﺎرﻗﺪش ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﺁراﻣﻲ رﻓﺖ ﻃﺮﻓﺶ و ﭘﺮﺳﻴﺪ‪» :‬ﭼﺮا ﺁﻣﺪي ﻧﻨﻪ؟« ﻣﺎدر آﻼهﻲ ﺑﻪ ﻃﺮﻓﺶ دراز آﺮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬از ﺳﺮﻣﺎ هﻼك ﻣﻲﺷﻮي ﭘﺴﺮم! ﺑﻴﺎ ﺳﺮت‬ ‫را ﺑﭙﻮﺷﺎن‪ «.‬آﻼﻩ را ﮔﺮﻓﺖ ﺑﺮ ﺳﺮ ﮔﺬاﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﮔﺮﻣﺎي ﺧﻮﺑﻲ داﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﮔﻮشهﺎﻳﺶ آﻪ اﻧﮕﺎر ﺧﺸﻚ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺮم ﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺮم و ﮔﺮم‪.‬‬ ‫ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺸﺖ در‪.‬‬

‫ﺻﺤﺒﺖ از دﻳﻮان ﺣﺎﻓﻆ ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﻲ درﺳﺖ ﻧﻤﻲﺷﻨﻴﺪ‪ ،‬هﻴﺎهﻮي آﻼغهﺎ را ﺑﺮداﺷﺖ‪ ،‬ﺣﺎﻻ ﺻﺪاي اﺳﺘﺎد را ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻲﺷﻨﻴﺪ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ ﻃﻮري ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﺎ ﺧﻮد ﻓﻜﺮ آﺮد‪» :‬ﻣﻐﺰ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﻳﺎ آﻼﻩ؟ ﺳﺮي آﻪ ﻣﻐﺰ ﻧﺪارد‪ ،‬آﻼﻩ ﻣﻲﺧﻮاهﺪ ﭼﻪ آﻨﺪ؟« آﻼﻩ را آﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺖ و ﮔﻮﺷﺶ را ﺑﻪ در ﻧﺰدﻳﻚﺗﺮ‬ ‫آﺮد‪.‬‬

‫ﻣﺎﻩ ﻣﺠﻠﺲ‬ ‫ﺑﺎغ‪ ،‬دوﺑﺎرﻩ ﻃﺮاوت وﺳﺮﺳﺒﺰي ﭘﻴﺪا آﺮدﻩ ﺑﻮد و از هﻴﺎهﻮي آﻼغهﺎ ﺧﺒﺮي ﻧﺒﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﺮگهﺎي ﺳﺒﺰ‪ ،‬زﻳﺮ ﻧﻮر ﮔﺮم ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﻣﻲدرﺧﺸﻴﺪﻧﺪ و ﺑﻮﺗﻪهﺎي ﮔﻞ ﺳﺮخ هﻮا را ﻋﻄﺮﺁﮔﻴﻦ آﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ﺑﺎغ ﺟﺸﻨﻲ ﺑﺮﭘﺎ ﺑﻮد و ﺑﺮو ﺑﻴﺎﻳﻲ‪.‬‬ ‫ﺷﺐ ﺗﻮﻟﺪ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ )ص( ﺑﻮد و ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻘﺎم ﻓﺮاهﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻬﻤﺎنهﺎي زﻳﺎدي را دﻋﻮت آﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ هﻨﻮز هﻤﻪي ﻣﻬﻤﺎنهﺎ ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ از ﭘﻨﺠﺮﻩي ﺁﺷﭙﺰﺧﺎﻧﻪ ﭼﺸﻢ ﺑﻪ ﺑﺎغ دوﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﭘﺪر ﺻﺪاﻳﺶ آﺮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺳﺮم ﺧﻴﻠﻲ ﺷﻠﻮغ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻓﺮاش ﺑﺎﺷﻲ رﻓﺘﻪ دﻧﺒﺎل ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻲ ﺳﻴﻨﻲ ﺷﺮﺑﺖ را ﺑﺒﺮي؟« ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ ﺳﺮش را ﭘﺎﻳﻴﻦ اﻧﺪاﺧﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺠﺎﻟﺖ ﻣﻲآﺸﻴﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﻠﻲ و ﻣﺤﻤﺪ را آﻨﺎر ﭘﺪرﺷﺎن‪ -‬ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻘﺎم‪ -‬دﻳﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﺮادرزادﻩي او‪ -‬اﺳﺤﺎق‪ -‬هﻢ ﺁن ﺟﺎ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﻌﻀﻲ وﻗﺖهﺎ‪ ،‬ﺳﺮ ﻇﻬﺮ آﻪ ﻧﺎهﺎرﺷﺎن را ﺑﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺟﻠﻮي اﺳﺘﺎد ﺑﻪ او ﭘﻮزﺧﻨﺪ زدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻲﺗﺮﺳﻴﺪ ﺑﺎز هﻢ ﺑﻪ او ﺑﺨﻨﺪﻧﺪ و ﻣﺴﺨﺮﻩاش آﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﺪر ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻮاﻇﺐ ﺑﺎش ﻧﺮﻳﺰي! ﻳﻮاش ﻳﻮاش ﺑﺮو‪ «.‬دﻳﮕﺮ ﺑﺮاي ﺟﻮاب رد دادن دﻳﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ ﺳﻴﻨﻲ را ﻣﻴﺎن دﺳﺖهﺎﻳﺶ ﺣﺲ آﺮد و راﻩ اﻓﺘﺎد‪.‬‬ ‫ﺑﻮي ﺗﻨﺪ ﮔﻼب از ﺳﻄﺢ آﺎﺳﻪهﺎي ﭼﻴﻨﻲ‪ ،‬زﻳﺮ ﺑﻴﻨﻲاش ﻣﻲﭘﻴﭽﻴﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﻌﻲ آﺮد ﺑﻪ ﺑﭽﻪهﺎ ﻧﮕﺎﻩ ﻧﻜﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﺮﺑﺖهﺎ را آﻪ داد‪ ،‬ﮔﻮﺷﻪاي اﻳﺴﺘﺎد ﺗﺎ ﻇﺮفهﺎ را ﺟﻤﻊ آﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻘﺎم ﻣﺘﻮﺟﻪي او ﻧﺒﻮد‪ ،‬از اﺳﺘﺎد‪ ،‬وﺿﻊ درس ﺑﭽﻪهﺎ را ﻣﻲﭘﺮﺳﻴﺪ‪.‬‬ ‫اﺳﺘﺎد ﻣﻜﺘﺐﺧﺎﻧﻪ ﮔﻔﺖ آﻪ از درﺳﺸﺎن راﺿﻲ اﺳﺖ و ﺑﭽﻪهﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻌﺪاد هﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ ﻣﻲداﻧﺴﺖ آﻪ اﺳﺘﺎد ﺗﻌﺎرف ﻣﻲآﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻲداﻧﺴﺖ آﻪ ﺑﭽﻪهﺎ ﺁن ﭼﻨﺎن آﻪ اﺳﺘﺎد ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﺑﻪ درﺳﺸﺎن وارد ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ و ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺷﺪ وﻗﺘﻲ آﻪ ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻘﺎم ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﺐ‪ ،‬ﺑﺪ‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ اﻣﺘﺤﺎﻧﻲ آﻨﻴﻢ‪ «.‬و دﻳﺪ آﻪ اﺳﺘﺎد رﻧﮓ ﺑﻪ رﻧﮓ ﺷﺪ و ﺷﺮﺑﺖ ﺗﻮي ﮔﻠﻮﻳﺶ ﮔﺮﻩ ﺧﻮرد و ﺑﻪ ﺳﺮﻓﻪ اﻓﺘﺎد‪.‬‬ ‫ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻘﺎم رو ﺑﻪ ﭘﺴﺮش آﺮد و ﮔﻔﺖ‪»:‬ﺑﮕﻮ ﺑﺒﻴﻨﻢ ﻣﺤﻤﺪ! آﺎﺷﻒ اﻟﻜﻞ آﻪ ﺑﻮد؟« ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻜﻮت آﺮد و از ﮔﻮﺷﻪي ﭼﺸﻢ ﺑﻪ ﻋﻠﻲ ﺧﻴﺮﻩ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﻠﻲ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻦ ﺑﮕﻮﻳﻢ؟« ‪ -‬ﺑﮕﻮ‪ ،‬ﺗﻮ ﺑﮕﻮ! ‪ -‬ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ‪ ،‬اﺑﻮﻋﻠﻲ ﺳﻴﻨﺎ‪.‬‬ ‫ﻧﮕﺎﻩ ﺗﺄﺳﻒ ﺑﺎر ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻘﺎم ﭼﺮﺧﻴﺪ روي ﺑﺮادرزادﻩاش و هﻤﺎن ﺳﺌﻮال را ﺑﺎ ﻧﮕﺎﻩ از او ﭘﺮﺳﻴﺪ‪.‬‬ ‫اﺳﺤﺎق ﮔﻔﺖ‪ »:‬ﻧﺨﻴﺮ‪ ،‬اﺑﻦ ﺳﻴﻨﺎ آﻪ ﺷﺎﻋﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫آﺎﺷﻒ اﻟﻜﻞ ‪ «...‬و ﺳﻜﻮت آﺮد و ﺑﻪ ﺳﺮش آﻮﺑﻴﺪ‪.‬‬ ‫ﮔﻮﻳﻲ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ ﻣﻐﺰ ﺧﻮد را از ﺧﻮاب ﺑﻴﺪار آﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﺗﻔﺎﻗﺎً ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ ﺟﻮاب ﺁن ﺳﺌﻮال را ﻣﻲداﻧﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻲﺗﺮﺳﻴﺪ ﺑﮕﻮﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﻟﺐ ﮔﺰﻳﺪ و ﻣﻨﺘﻈﺮ اﻳﺴﺘﺎد‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﺎ ﺧﻮد ﻓﻜﺮ آﺮد‪» :‬ﺑﮕﺬار ﺑﮕﻮﻳﻢ‪.‬‬ ‫ﺑﮕﺬار ﻟﻴﺎﻗﺖ ﻳﻚ ﺑﭽﻪ ﺁﺷﭙﺰ را ﺛﺎﺑﺖ آﻨﻢ‪ «.‬اﻳﻦ ﺑﻮد آﻪ ﺳﻴﻨﻲ را آﻨﺎري ﻧﻬﺎد و ﺟﻠﻮ رﻓﺖ و ﮔﻔﺖ‪ »:‬اﺟﺎزﻩ هﺴﺖ ﻣﻦ ﺑﮕﻮﻳﻢ؟« ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻘﺎم‬ ‫ﻧﮕﺎهﺶ آﺮد‪.‬‬ ‫هﻤﻪي ﺳﺮهﺎ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻃﺮف او‪.‬‬ ‫ ﺑﮕﻮ‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﻲداﻧﻲ ﺑﮕﻮ! ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ ﺳﺮش را ﺑﺎﻻ ﮔﺮﻓﺖ و ﮔﻔﺖ‪ »:‬ﻣﺤﻤﺪﺑﻦ زآﺮﻳﺎي رازي‪ «.‬ﭼﺸﻢهﺎي ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻘﺎم از ﺗﻌﺠﺐ ﺑﺎز ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬‫ﮔﻔﺖ‪ »:‬ﺁﻓﺮﻳﻦ ﺑﺮ ﭘﺴﺮ آﺮﺑﻼﻳﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺮﺑﺎن!« ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺟﺮﻋﻪاي ﺷﺮﺑﺖ ﻧﻮﺷﻴﺪ و ﺑﻪ ﻓﻜﺮ ﻓﺮو رﻓﺖ‪.‬‬ ‫در ذهﻦ‪ ،‬ﻃﺮح ﺳﺌﻮاﻟﻲ دﻳﮕﺮ داﺷﺖ‪.‬‬ ‫رو ﺑﻪ ﺑﭽﻪهﺎ آﺮد و ﮔﻔﺖ‪»:‬اﻳﻦ ﺷﻌﺮ از آﻴﺴﺖ؟ ﺳﺘﺎرﻩاي ﺑﺪرﺧﺸﻴﺪ و ﻣﺎﻩ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﺪ دل رﻣﻴﺪﻩي ﻣﺎ را اﻧﻴﺲ و ﻣﻮﻧﺲ ﺷﺪ‪ «.‬و اﻳﻦ ﺑﺎر‬ ‫هﻢ ﭼﻮن هﺮآﺪام از ﺑﭽﻪهﺎ ﺟﻮاب ﻏﻠﻂ دادﻧﺪ‪ ،‬از ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ ﭘﺮﺳﻴﺪ‪.‬‬

‫هﻤﻪي ﭼﺸﻢهﺎ ﺧﻴﺮﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﺑﻪ دهﺎن او‪.‬‬ ‫ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻳﻦ ﺑﻴﺖ از ﺧﻮاﺟﻪ ﺣﺎﻓﻆ ﺷﻴﺮازي اﺳﺖ‪«.‬‬ ‫ﺟﻤﻌﻴﺖ آﻪ از اﻳﻦ ﺟﻮاب ﺑﻪ وﺟﺪ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻲاﺧﺘﻴﺎر دﺳﺖ زدﻧﺪ و هﻠﻬﻠﻪ و ﺷﺎدي آﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻘﺎم از او ﺧﻮاﺳﺖ ﺟﻠﻮﺗﺮ ﺑﺮود‪.‬‬ ‫ﺑﺎ دﺳﺖ و ﭘﺎﻳﻲ ﻟﺮزان ﺟﻠﻮ رﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﭼﻴﺰي ﺟﺰ ﮔﻞهﺎي ﻗﺎﻟﻲ ﭼﺸﻢ ﺑﺪوزد‪.‬‬ ‫ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻘﺎم ﭘﺮﺳﻴﺪ‪» :‬ﺗﻮ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل داري؟« ‪ -‬دوازدﻩ ﺳﺎل ﻗﺮﺑﺎن! ‪ -‬ﭘﺪرت ﻧﮕﻔﺘﻪ ﺑﻮد آﻪ ﺳﻮاد داري و اهﻞ ﻣﻌﺮﻓﺖ هﺴﺘﻲ! اﻳﻦهﺎ را از آﺠﺎ‬ ‫ﺁﻣﻮﺧﺘﻪاي؟ ‪ -‬ﺟﺴﺎرت اﺳﺖ ﻗﺮﺑﺎن! ﮔﺎهﻲ آﻪ ﺑﺮاي ﺷﺎﮔﺮدان ﻣﻜﺘﺐﺧﺎﻧﻪ ﻏﺬا ﻣﻲﺑﺮدم‪ ،‬از زﺑﺎن اﺳﺘﺎد ﻣﻲﺷﻨﻴﺪم‪.‬‬ ‫ ﺧﻴﻠﻲ ﺧﻮب اﺳﺖ! ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻘﺎم ﭘﻴﺸﻜﺎرش را ﺻﺪا زد و ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪»:‬هﺪﻳﻪاي ﺑﺮاي ﭘﺴﺮ در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ وﺑﻪ او ﺑﺪهﻴﺪ‪ «.‬ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ ﻗﺪﻣﻲ‬‫ﺑﻪ ﺟﻠﻮ ﺑﺮداﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻲداﻧﺴﺖ هﻨﻮز ﺑﭽﻪهﺎ ﺑﺎ ﺗﻤﺴﺨﺮ و ﺣﺴﺎدت ﻧﮕﺎهﺶ ﻣﻲآﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﺷﻚ ﻣﻴﺎن ﭼﺸﻢهﺎﻳﺶ ﺣﻠﻘﻪ زد و ﺑﺎ ﺻﺪاﻳﻲ ﻟﺮزان ﮔﻔﺖ‪» :‬هﺪﻳﻪام ﭼﻴﺴﺖ؟« ‪ -‬ﺗﻮ ﭼﻪ ﻣﻲﺧﻮاهﻲ؟ ‪ -‬درس ﺧﻮاﻧﺪن آﻨﺎر ﺑﭽﻪهﺎي ﺷﻤﺎ‬ ‫در ﻣﻜﺘﺐﺧﺎﻧﻪ را ‪.‬‬ ‫زﻣﺰﻣﻪاي ﻣﻴﺎن ﺟﻤﻌﻴﺖ ﭘﻴﭽﻴﺪ‪ ،‬زﻣﺰﻣﻪاي هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ ﺧﻨﺪﻩ و ﺗﻌﺠﺐ‪.‬‬ ‫ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ ﺳﺮش ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﻮد و ﺁب ﺑﻴﻨﻲاش را ﺑﺎﻻ ﻣﻲآﺸﻴﺪ‪.‬‬ ‫ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻘﺎم دﺳﺖ زﻳﺮ ﭼﺎﻧﻪاش ﮔﺬاﺷﺖ و ﺳﺮش را ﺑﻠﻨﺪ آﺮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺗﻮ اﺳﺘﻌﺪاد ﺧﻮﺑﻲ داري‪ ،‬ﺣﻴﻒ اﺳﺖ از ﺑﻴﻦ ﺑﺮود‪.‬‬ ‫ﺑﻲدرس و ﺑﻲاﺳﺘﺎد اﻳﻦ ﻃﻮر ﻣﻲداﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻜﺘﺐ ﺑﺮوي ﭼﻪ ﻣﻲآﻨﻲ!« ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ اﺷﻚهﺎﻳﺶ را ﺑﺎ ﭘﺸﺖ دﺳﺖ ﭘﺎك آﺮد‪ ،‬ﺧﻨﺪﻳﺪ و ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫»ﺗﺸﻜﺮ ‪...‬‬ ‫‪ «.‬ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻘﺎم دﺳﺘﺶ را ﺗﻜﺎن داد آﻪ اداﻣﻪ ﻧﺪهﺪ و ﮔﻔﺖ‪... » :‬‬ ‫از ﺧﻮدت ﺗﺸﻜﺮ آﻦ‪.‬‬ ‫ﭼﻮن ﺧﻮدت ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻮدي‪.‬‬ ‫درﺧﺖ ﮔﺮدو! درﺧﺖ ﺧﺮﺑﺰﻩ! ﻋﺼﺮهﺎ ﺑﻌﺪ از ﺗﻌﻄﻴﻠﻲ درس‪ ،‬ﺑﭽﻪهﺎي ﺧﺎﻧﺪان ﻗﺎﺋﻢﻣﻘﺎم ﺁراﻣﺶ ﺑﺎغ را ﺑﺮ هﻢ ﻣﻲزدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻻﺑﻪ ﻻي درﺧﺖهﺎ دﻧﺒﺎل هﻢ ﻣﻲدوﻳﺪﻧﺪ و ﭼﻮن ﺑﻪ ﺣﻮض ﻣﻲرﺳﻴﺪﻧﺪ ﺑﻪ هﻢ ﺁب ﻣﻲﭘﺎﺷﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻴﺎن ﺑﭽﻪهﺎ‪ ،‬ﺟﺎي ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ ﺧﺎﻟﻲ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫او ﻣﻲﻧﺸﺴﺖ ﭘﺸﺖ درهﺎي ﺑﺴﺘﻪي اﺗﺎق آﻮﭼﻜﺸﺎن و ﺗﻤﺮﻳﻦ ﺧﻂ و اﻧﺸﺎء ﻣﻲآﺮد‪.‬‬ ‫دوﺳﺎل ﺑﻮد آﻪ ﺑﻪ ﻣﻜﺘﺐ ﻣﻲرﻓﺖ و ﺳﻮاددار ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫آﺘﺎبهﺎ و دﻳﻮان اﺷﻌﺎر ﺷﺎﻋﺮان را ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ و ﮔﺎهﻲ ﺑﺮ ﺗﻜﻪ آﺎﻏﺬي ﭼﻴﺰي ﻳﺎدداﺷﺖ ﻣﻲآﺮد‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻓﻜﺮش رﺳﺪ آﻪ ﺑﻪ ﻣﻴﺮزا ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻘﺎم ﻧﺎﻣﻪاي ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ و اﻧﺘﻘﺎدهﺎﻳﻲ ﺑﻜﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻧﺎﻣﻪاي ﺷﻴﻮا ﺑﺎ ﺧﻄﻲ ﺧﻮش‪.‬‬ ‫ﻣﻲداﻧﺴﺖ اﻳﻦ رﺳﻢ ﻧﻴﺴﺖ آﻪ ﻧﻮآﺮي ﺑﻪ ارﺑﺎﺑﺶ ﻧﺎﻣﻪ ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ‪ ،‬وﻟﻲ اﻳﻦ را هﻢ ﻣﻲداﻧﺴﺖ آﻪ ﻗﺎﺋﻢﻣﻘﺎم‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎدﭘﺬﻳﺮ و روﺷﻨﻔﻜﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻳﻜﻲ از آﺘﺎبهﺎي او را ﺧﻮاﻧﺪﻩ و ﻟﺬت ﺑﺮدﻩ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﻴﺎل داﺷﺖ در ﻧﺎﻣﻪاش اﺷﺎرﻩاي هﻢ ﺑﻪ ﺁن آﺘﺎب ﺑﻜﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻗﻠﻢ ﺑﺮداﺷﺖ و ﻧﺎﻣﻪ را ﺷﺮوع آﺮد‪» :‬ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﺪا ‪ «...‬وﻗﺘﻲ ﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻘﺎم رﺳﻴﺪ‪ ،‬از ﺣﻴﺮت اﻧﮕﺸﺖ ﺧﻮد را ﮔﺰﻳﺪ‪ ،‬هﻢ ﺧﻄﻲ زﻳﺒﺎ‬ ‫داﺷﺖ و هﻢ ﻣﺘﻨﻲ ﺑﻲﻧﻈﻴﺮ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻳﺎد ﭘﺴﺮاﻧﺶ ﻣﺤﻤﺪ و ﻋﻠﻲ و ﺑﺮادرزادﻩهﺎﻳﺶ اﻓﺘﺎد آﻪ ﺳﺎلهﺎ ﺑﻮد ﺑﻪ ﻣﻜﺘﺐ ﻣﻲرﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺤﺎل ﺑﻮد ﭼﻨﻴﻦ ﺧﻂ و ﭼﻨﻴﻦ اﻧﺪﻳﺸﻪاي‬ ‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫از ﺷﻮق‪ ،‬ﻧﺎﻣﻪ را ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺴﻲ ﺑﺮد آﻪ ﺁن روز دﻋﻮت ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺠﻠﺴﻲ از دوﺳﺘﺎن و هﻤﻜﺎران‪.‬‬ ‫اﺗﻔﺎﻗﺎً ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩي ﺳﭙﺎﻩ ﺗﺒﺮﻳﺰ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن زﻧﮕﻨﻪ هﻢ در ﺁن ﺟﻤﻊ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻘﺎم ﮔﻔﺖ‪ »:‬ﺁﻗﺎﻳﺎن! ﻋﺠﻴﺐ اﺳﺖ آﻪ در ﻣﻨﺰل ﻣﺎ ﻣﺮدي ﺧﺪﻣﺖ ﻣﻲآﻨﺪ ﺑﻪ ﻧﺎم آﺮﺑﻼﻳﻲ ﻗﺮﺑﺎن‪ ،‬از اهﺎﻟﻲ ﻓﺮاهﺎن‪.‬‬ ‫او ﭘﺴﺮي دارد ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ آﻪ ﺑﻪ ﺣﻖ از ﻧﻈﺮ هﻮش و اﺳﺘﻌﺪاد و ﭘﺸﺘﻜﺎر ﺑﻲﻧﻈﻴﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ در ﻣﻤﻠﻜﺖ ﻣﺎ ﻓﻘﻂ ﺻﺪ ﺗﺎ )ﻧﻤﻲﮔﻮﻳﻢ هﺰار ﺗﺎ( از اﻳﻦ ﻃﻮر اﻓﺮاد ﺑﻮد‪ ،‬واﻗﻌﺎً آﺸﻮر ﮔﻠﺴﺘﺎن ﻣﻲﺷﺪ‪ «.‬ﺑﻌﺪ ﺷﺮوع آﺮد ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﺎﻣﻪ و‬ ‫ﻧﺸﺎن دادن ﺧﻂ زﻳﺒﺎي ﺁن ﻧﻮﺟﻮان ﭼﻬﺎردﻩ ﺳﺎﻟﻪ‪.‬‬ ‫هﻤﻪ از ﺣﻴﺮت دهﺎﻧﺸﺎن ﺑﺎز ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن زﻧﮕﻨﻪ ﮔﻔﺖ‪ » :‬ﭼﺮا از او ﺑﺮاي ﻣﻨﺸﻲﮔﺮي و آﺎرهﺎي دﻓﺘﺮي اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻧﻤﻲآﻨﻲ؟ ﺷﻤﺎ اﮔﺮ او را ﻧﻤﻲﺧﻮاهﻴﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﺮاي ﺣﺴﺎب‬ ‫و آﺘﺎب ﻗﺸﻮن و ﻣﻨﺸﻲﮔﺮي ﺑﻪ او اﺣﺘﻴﺎج دارم‪ «.‬اﻳﻦ ﮔﻔﺘﻪ‪ ،‬ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻘﺎم را ﺑﻪ ﻓﻜﺮ ﻓﺮو ﺑﺮد‪.‬‬ ‫در ﺁن ﻣﻴﺎن‪ ،‬ﻣﺮدي آﻪ آﺎرش هﻤﻴﺸﻪ ﻃﻌﻨﻪ و آﻨﺎﻳﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﻜﻲ ﺑﻪ ﻗﻠﻴﺎﻧﺶ زد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﺪا را ﺷﻜﺮ! اﻃﺮاف ﺷﻤﺎ را ﻧﺎﺑﻐﻪهﺎ ﭘﺮ آﺮدﻩاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻮآﺮﺗﺎن آﻪ اﻳﻦ ﻃﻮر ﭼﻴﺰ ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ‪ ،‬ﺑﭽﻪهﺎﻳﺘﺎن دﻳﮕﺮ ﭼﻪ ﻣﻲآﻨﻨﺪ؟ ﺑﻪ ﻗﻮل ﺷﺎﻋﺮ آﻪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ :‬درﺧﺖ ﮔﺮدﮔﺎن ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﺰرﮔﻲ درﺧﺖ ﺧﺮﺑﺰﻩ‬ ‫اﷲاآﺒﺮ! ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻘﺎم ﭼﻴﺰي ﻧﮕﻔﺖ و ﻃﻌﻨﻪي ﻣﺮد و رﻳﺸﺨﻨﺪ ﺟﻤﻊ را ﺗﺤﻤﻞ آﺮد‪.‬‬

‫اﻧﮕﺎر دﻧﻴﺎ ﺑﺮ ﺳﺮش ﺧﺮاب ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫هﻢ از ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ در ﺧﺎﻧﻪاش ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺑﻮد و هﻢ از آﻨﺪ ذهﻨﻲ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻏﺼﻪ داﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﺗﻪ دﻟﺶ ﺑﻪ آﺮﺑﻼﻳﻲ ﻗﺮﺑﺎن ﺣﺴﺎدت ﻣﻲﺑﺮد آﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻓﺮزﻧﺪي ﺗﺮﺑﻴﺖ آﺮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫هﻤﺎن ﺟﺎ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺖ آﻪ در ﺗﺤﺼﻴﻞ و ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺑﻜﻮﺷﺪ و ﺗﺠﺮﺑﻴﺎﺗﺶ را در اﺧﺘﻴﺎرش ﻗﺮار دهﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ آﻪ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ را اﺣﻀﺎر آﺮد‪.‬‬ ‫ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ ﺁرام و ﻗﺮار ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﻮك اﻧﮕﺸﺘﺎن ﺟﻮهﺮياش را درهﻢ ﻣﻲﻓﺸﺮد و ﭘﺸﻴﻤﺎن ﺑﻮد از اﻳﻦ آﻪ ﺁن ﻧﺎﻣﻪ را ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻘﺎم ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻴﺎ‪ ،‬ﺑﻴﺎ اﻳﻦ ﺟﺎ آﻨﺎرم ﺑﻨﺸﻴﻦ‪ «.‬ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ ﺁرام راﻩ اﻓﺘﺎد و رﻓﺖ ﻣﻘﺎﺑﻞ او ﻧﺸﺴﺖ‪.‬‬ ‫هﻨﻮز ﺷﺮﻣﮕﻴﻦ ﺑﻮد و ﺳﺮاﭘﺎﻳﺶ ﺧﻴﺲ ﻋﺮق ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻘﺎم‪ ،‬دﺳﺖ زﻳﺮ ﭼﺎﻧﻪاش ﮔﺬاﺷﺖ‪.‬‬ ‫و ﺳﺮش را ﺑﺎﻻ ﺁورد و ﺑﻪ ﭼﺸﻢهﺎي درﺷﺖ و ﺷﻔﺎﻓﺶ ﻧﮕﺎﻩ آﺮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬هﻢ ﺧﻂ ﺧﻮﺑﻲ داري و هﻢ ﻧﺜﺮي روان‪.‬‬ ‫اﻣﺮوز ﺛﺎﺑﺖ آﺮدي آﻪ داﻧﺎﻳﻲ و ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺑﻪ ﺛﺮوت و ﻣﺎل و ﻣﻨﺎل ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﭼﻪ ﺑﺴﻴﺎر اﺷﺮافزادﻩهﺎﻳﻲ آﻪ ﻣﻐﺰﺷﺎن ﺑﻪ اﻧﺪازﻩي ﻳﻚ ﮔﻨﺠﺸﻚ اﺳﺖ و ﭼﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﻏﻼمزادﻩهﺎﻳﻲ آﻪ ﭼﻮن ﺗﻮ ﺳﺮﺷﺎر از داﻧﺎﻳﻲ و‬ ‫ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲاﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﭼﻮن ﻓﺮﺻﺖ ﺷﻜﻔﺘﻪﺷﺪن ﻧﻤﻲﻳﺎﺑﻨﺪ از رﻳﺸﻪ ﻣﻲﺧﺸﻜﻨﺪ‪ «.‬ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ آﻪ ﻓﻬﻤﻴﺪﻩ ﺑﻮد دﻟﻴﻞ اﺣﻀﺎرش ﺧﻼف ﺁن ﭼﻴﺰي‬ ‫اﺳﺖ آﻪ ﻓﻜﺮ ﻣﻲآﺮدﻩ‪ ،‬آﻤﺮ راﺳﺖ آﺮد و ﺳﺮش را ﺑﺎ اﻓﺘﺨﺎر ﺑﺎﻻﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻘﺎم‪ ،‬دﺳﺖهﺎي ﻋﺮق آﺮدﻩاش را ﻣﺤﻜﻢ ﻓﺸﺮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬اي ﻓﺮزﻧﺪ! ﺗﻮ در ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻣﺸﺎﻏﻞ ﺑﺰرﮔﻲ را اﺷﻐﺎل ﺧﻮاهﻲ آﺮد و روزي‬ ‫ﺧﻮاهﺪ رﺳﻴﺪ آﻪ در ﺑﺎرﻳﻚﺗﺮﻳﻦ ﻣﻮاﻗﻊ‪ ،‬اﮔﺮ ﺧﺎﺋﻨﻴﻦ و ﻣﻐﺮﺿﻴﻦ ﻣﺰاﺣﻤﺖ ﻧﺸﻮﻧﺪ‪ ،‬آﺸﺘﻲ ﻃﻮﻓﺎن زدﻩي ﻣﻤﻠﻜﺖ را از ﮔﺮداب ﭘﺮﻳﺸﺎﻧﻲ و ﻣﺮگ‬ ‫ﻧﺠﺎت ﺧﻮاهﻲ داد‪ «.‬اﺷﻚ ﺷﻮق ﮔﻮﺷﻪي ﭼﺸﻤﺎن ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ را ﭘﺮ آﺮدﻩ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻧﻤﻲداﻧﺴﺖ ﭼﻪ آﺮدﻩ آﻪ اﻳﻦ ﻃﻮر از او ﺗﻘﺪﻳﺮ و ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻘﺎم اداﻣﻪ داد‪» :‬از ﻓﺮدا ﺗﻮ را ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺧﻮاهﻢ دﻳﺪ‪.‬‬ ‫دﻟﻢ ﻣﻲﺧﻮاهﺪ ﻧﺎﻣﻪهﺎﻳﻢ را ﺑﻪ وﻳﮋﻩ ﻧﺎﻣﻪهﺎي ﺧﺼﻮﺻﻲام را ﺗﻮ ﺑﻨﻮﻳﺴﻲ‪.‬‬ ‫ﺗﺠﺮﺑﻪهﺎي زﻳﺎدي هﺴﺖ آﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻴﺎﻣﻮزي‪«.‬‬

‫ﻗﺪمهﺎي ﺑﻌﺪي‬ ‫ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﺧﺪﻣﺖ در دﺳﺘﮕﺎﻩ ﻗﺎﺋﻢﻣﻘﺎم‪ ،‬از ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ دوﻟﺖ ﻣﺮدي آﺎر آﺸﺘﻪ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬ ‫هﺮ ﺳﺎﻋﺖ و روز و هﺮﻣﺎﻩ و ﺳﺎﻟﻲ آﻪ ﻣﻲﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﻳﻚ ﻗﺪم ﺑﻪ راهﻲ آﻪ ﺁرزو داﺷﺖ ﻧﺰدﻳﻚﺗﺮ ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﺎﻻ ﻟﻘﺐ ﻣﻴﺮزا ﺑﻪ اول ﻧﺎﻣﺶ اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪﻩ و ﻣﻴﺮزاﺗﻘﻲ ﺧﺎن ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬ ‫در ﺳﺎل ‪ 1250‬هﺠﺮي ﻗﻤﺮي‪ ،‬ﻣﻴﺮزا اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﺧﺎن )ﻗﺎﺋﻢﻣﻘﺎم( وزﻳﺮ اﻋﻈﻢ ﻣﺤﻤﺪﺷﺎﻩ ﺷﺪ و ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ رﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻴﺮزا ﺗﻘﻲﺧﺎن آﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺑﻴﺴﺖوهﻔﺖ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎﻩ ﻧﻈﺎم )ارﺗﺶ( ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن راﻩ ﻳﺎﻓﺖ و ﻳﻜﻲ از ﻣﻨﺸﻲهﺎي ﻣﺨﺼﻮص ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن‬ ‫زﻧﮕﻨﻪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫او ﻧﺎﻣﻪهﺎي ﻣﺤﺮﻣﺎﻧﻪ و ﺣﻜﻢهﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ را ﻣﻲﻧﻮﺷﺖ و ﻣﻮرد اﻋﺘﻤﺎد زﻧﮕﻨﻪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺷﺶ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ در ﺳﺎل ‪ 1244‬ﻩ ‪.‬ق آﻪ ﻣﺴﺘﻮﻓﻲ ﻧﻈﺎم ﺑﻮد‪ ،‬هﻤﺮاﻩ هﻴﺌﺘﻲ ﺑﻪ روﺳﻴﻪي ﺗﺰاري رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫در واﻗﻊ اﻳﻦ اوﻟﻴﻦ ﺳﻔﺮ رﺳﻤﻲ ﻣﻴﺮزا ﺗﻘﻲﺧﺎن ﺑﻪ آﺸﻮري ﺧﺎرﺟﻲ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫هﻤﺴﺎﻳﻪي ﺷﻤﺎﻟﻲ اﻳﺮان )روﺳﻴﻪ( در ﺁن زﻣﺎن ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ اﻧﻘﻼب ﺻﻨﻌﺘﻲ اروﭘﺎ‪ ،‬داراي ﺻﻨﺎﻳﻊ و آﺎرﺧﺎﻧﻪهﺎي ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪاي ﺑﻮد و ﻓﺮهﻨﮓ و‬ ‫هﻨﺮ ﺁن دﻳﺎر‪ ،‬راﻩهﺎي رﺷﺪ و ﺗﻜﺎﻣﻞ را ﻃﻲ ﻣﻲآﺮد‪.‬‬ ‫اﻳﻦ ﺳﻔﺮ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻋﻤﻴﻘﻲ ﺑﺮ ﻣﻴﺮزا ﺗﻘﻲﺧﺎن ﮔﺬاﺷﺖ‪.‬‬ ‫او و هﻤﺮاهﺎﻧﺶ از آﺎرﺧﺎﻧﻪهﺎي ﺑﺰرگ اﺑﺮﻳﺸﻢﺳﺎزي‪ ،‬اﺳﻠﺤﻪﺳﺎزي‪ ،‬آﺎﻏﺬﺳﺎزي‪ ،‬ﺑﺎروت ﺳﺎزي‪ ،‬ﺑﻠﻮرﺳﺎزي‪ ،‬ﺑﺎﻟﻮن ﺳﺎزي‪ ،‬ﻓﻠﺰ ﺗﺮاﺷﻲ و‬ ‫هﻤﻴﻦﻃﻮر داﻧﺸﮕﺎﻩهﺎ‪ ،‬ﻣﺪرﺳﻪهﺎ و آﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪهﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺷﻬﺮهﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ دﻳﺪن آﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ ﺑﺎزدﻳﺪهﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﺣﻴﺮت و ﺗﺄﺳﻒ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﺮا آﻪ اﻳﺮان در ﺁن زﻣﺎن ﺑﻪ هﻴﭻ آﺪام از ﺁن ﭘﻴﺸﺮﻓﺖهﺎ دﺳﺖ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺁنهﺎ ﮔﻮﻳﻲ ﺑﻪ دﻧﻴﺎﻳﻲ ﻋﺠﻴﺐ و ﺳﺮزﻣﻴﻨﻲ ﺟﺎدوﻳﻲ ﭘﺎ ﻧﻬﺎدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﺄﺛﻴﺮ اﻳﻦ ﺳﻔﺮ ﺑﺮ ﻓﻜﺮ و روح ﻣﻴﺮزا ﺗﻘﻲﺧﺎن ﺟﻮان‪ ،‬ﺑﻌﺪهﺎ ﺧﻮد را ﻧﺸﺎن داد‪.‬‬ ‫در ﺳﺎل ‪ 1251‬ﻩ ‪.‬ق ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻘﺎم ﻓﺮاهﺎﻧﻲ در ﺗﻮﻃﺌﻪاي ﻧﺎﺟﻮاﻧﻤﺮداﻧﻪ و ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﻣﺤﻤﺪﺷﺎﻩ ﻗﺎﺟﺎر ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﻴﺪ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ ﻗﺘﻞ‪ ،‬روح ﻣﻴﺮزاﺗﻘﻲﺧﺎن را ﺁزردﻩ و ﻣﺠﺮوح آﺮد‪ ،‬ﭼﺮا آﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺁﻣﻮزﮔﺎر ﺧﻮد را از دﺳﺖ دادﻩ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺁﻣﻮزﮔﺎري در ﺷﻜﻞ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺷﺨﺼﻴﺖ او ﺧﻴﻠﻲ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﻮد و هﻴﭻ آﺲ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺟﺎي او را ﭘﺮ آﻨﺪ‪.‬‬

‫دو ﺳﺎل ﺑﻌﺪ )‪ ،(1253‬ﻣﻴﺮزا ﺗﻘﻲﺧﺎن ﺑﻪ ﻣﻘﺎم وزارت ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن رﺳﻴﺪ و در هﻤﺎن ﺳﺎل ﺑﻮد آﻪ ﻧﻴﻜﻼي اول‪ ،‬اﻣﭙﺮاﺗﻮر روﺳﻴﻪ‪ ،‬از ﻣﺤﻤﺪﺷﺎﻩ‬ ‫دﻋﻮت آﺮد آﻪ ﺑﻪ اﻳﺮوان ﺑﺮود ﺗﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ را ﻣﻼﻗﺎت آﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﭼﻮن ﻣﺤﻤﺪﺷﺎﻩ در ﺣﺎل ﻟﺸﻜﺮآﺸﻲ ﺑﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﻮد و ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺟﻨﮓ را‬ ‫رهﺎ آﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺖ وﻟﻴﻌﻬﺪ هﻔﺖ ﺳﺎﻟﻪي اﻳﺮان ﻳﻌﻨﻲ ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦ ﻣﻴﺮزا را ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﮔﺮوهﻲ از ﺑﺮﺟﺴﺘﮕﺎن دوﻟﺘﻲ ﺑﻪ اﻳﺮوان ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦ ﻣﻴﺮزا در ﺗﺒﺮﻳﺰ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲآﺮد‪.‬‬ ‫رﺳﻢ ﺷﺎهﺎن ﻗﺎﺟﺎر ﺑﻮد آﻪ وﻟﻴﻌﻬﺪ را ﺗﺎ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻣﻘﺎم ﭘﺎدﺷﺎهﻲ‪ ،‬در ﺷﻬﺮ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﻧﮕﻪ ﻣﻲداﺷﺘﻨﺪ ﺗﺎ از ﺧﻄﺮهﺎي اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ دور ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫در اﻳﻦ ﺳﻔﺮ‪ ،‬ﻣﻴﺮزا ﺗﻘﻲﺧﺎن ﺑﺮاي دوﻣﻴﻦ ﺑﺎر ﺑﻪ روﺳﻴﻪ رﻓﺖ‪.‬‬ ‫روز دوم ﺳﻔﺮ‪ ،‬وﻟﻴﻌﻬﺪ اﻳﺮان و هﻤﺮاهﺎﻧﺶ در آﺎﺧﻲ ﻣﺠﻠﻞ و ﺑﺎﺷﻜﻮﻩ ﺑﺎ اﻣﭙﺮاﺗﻮر روﺳﻴﻪ دﻳﺪار آﺮدﻧﺪ و هﺪاﻳﺎي ﺧﻮد را ﺑﻪ او دادﻧﺪ‪.‬‬ ‫وﻗﺘﻲ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن زﻧﮕﻨﻪ‪ ،‬هﻤﺮاهﺎﻧﺶ را ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲآﺮد و درﺟﻪ و ﻧﺸﺎن ﺁنهﺎ را ﺷﺮح ﻣﻲداد در ﻣﻮرد ﻣﻴﺮزاﺗﻘﻲﺧﺎن ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻴﺮزا ﺗﻘﻲﺧﺎن‬ ‫آﻪ در ﺳﻔﺮ ﻗﺒﻠﻲ ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﺷﻤﺎ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اآﻨﻮن ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻟﻴﺎﻗﺖ زﻳﺎدش ﺑﻪ وزارت ﻧﻈﺎم رﺳﻴﺪﻩ اﺳﺖ‪«.‬‬ ‫اﻣﭙﺮاﺗﻮر روس ﻟﺒﺨﻨﺪي زد و ﻣﺤﻜﻢ دﺳﺖ ﻣﻴﺮزا ﺗﻘﻲﺧﺎن را ﻓﺸﺮد و ﮔﻔﺖ‪ »:‬ﺳﭙﺎس ﺧﺪاي را آﻪ ﻳﻚ ﺑﺎر دﻳﮕﺮ رﻓﻴﻖ ﺧﻮد را دﻳﺪﻳﻢ‪ «.‬ﺑﻌﺪ ﺑﺎ‬ ‫زﺑﺎن روﺳﻲ ﺑﺎ او اﺣﻮالﭘﺮﺳﻲ آﺮد و ﻣﻴﺮزا هﻢ آﻪ اﻧﺪآﻲ ﺑﺎ زﺑﺎن روﺳﻲ ﺁﺷﻨﺎﻳﻲ داﺷﺖ ﺟﻮاﺑﺶ را دﺳﺖ و ﭘﺎ ﺷﻜﺴﺘﻪ داد‪.‬‬ ‫ﺳﻮﻣﻴﻦ ﺳﻔﺮ ﻣﻴﺮزا ﺗﻘﻲﺧﺎن‪ ،‬ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ارزروم ﺑﻮد آﻪ ﻳﻜﻲ از ﺷﻬﺮهﺎي ﺗﺮآﻴﻪ آﻨﻮﻧﻲ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ ﺳﻔﺮ ﺑﺮاي ﺷﺎﻩ و دوﻟﺖ اﻳﺮان اهﻤﻴﺖ زﻳﺎدي داﺷﺖ‪.‬‬ ‫در واﻗﻊ ﻣﻴﺮزا ﺗﻘﻲﺧﺎن ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩي ﺗﺎماﻻﺧﺘﻴﺎر اﻳﺮان ﺑﻮد آﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ دوﻟﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ و ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩهﺎي روس و اﻧﮕﻠﻴﺲ‪ ،‬در ﻣﻮرد ﻣﺴﺎﺋﻞ‬ ‫اﺧﺘﻼف ﺑﺤﺚ و ﻣﺬاآﺮﻩ ﻣﻲآﺮد ﺗﺎ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪاي ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﺗﻬﻴﻪ آﺮدﻩ و ﺑﻪ ﺟﻨﮓ و درﮔﻴﺮيهﺎ ﭘﺎﻳﺎن ﻣﻲدادﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ ﻣﺄﻣﻮرﻳﺖ و ﮔﻔﺖوﮔﻮهﺎ ﭼﻬﺎر ﺳﺎل ﻃﻮل آﺸﻴﺪ و ﻣﻴﺮزاﺗﻘﻲﺧﺎن در اﻳﻦ ﻣﺪت ﺳﺨﺘﻲهﺎي زﻳﺎدي ﺗﺤﻤﻞ آﺮد‪.‬‬ ‫در ﭘﺎﻳﺎن آﺎر‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آﺎرداﻧﻲ و زﻳﺮآﻲ او‪ ،‬ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ و اروﻧﺪرود آﻪ در ﺗﺼﺮف ﻋﺜﻤﺎﻧﻲهﺎ ﺑﻮد دوﺑﺎرﻩ ﺟﺰﻳﻲ از ﺧﺎك اﻳﺮان ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ ﻣﺄﻣﻮرﻳﺖ ﻣﻬﻢ‪ ،‬ﻣﻴﺮزا ﺗﻘﻲﺧﺎن ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ هﻤﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﻣﺤﻤﺪﺷﺎﻩ ﺑﺎ ﻧﺎﻣﻪاي از او ﺗﺸﻜﺮ آﺮد و ﻳﻚ ﻗﺒﻀﻪ ﺷﻤﺸﻴﺮ زﻳﺒﺎ آﻪ‬ ‫ﺁن را ﺑﺎ ﺟﻮاهﺮات ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺗﺰﺋﻴﻦ آﺮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ او هﺪﻳﻪ داد‪.‬‬ ‫ﻣﻴﺮزا ﺗﻘﻲﺧﺎن دوﺑﺎرﻩ ﺑﻪ وزارت ﻧﻈﺎم ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن و ﭘﻴﺸﻜﺎري وﻟﻴﻌﻬﺪ در ﺗﺒﺮﻳﺰ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪ‪.‬‬ ‫او ﺗﺎ زﻣﺎن ﻣﺮگ ﻣﺤﻤﺪﺷﺎﻩ ﻗﺎﺟﺎر در اﻳﻦ ﻣﻘﺎم ﻣﺎﻧﺪ و ﺧﺪﻣﺖ آﺮد‪.‬‬

‫ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻲ ﺑﺮاي ﺷﺎﻩ ﻣﺮدﻩ‬ ‫در ﺗﺒﺮﻳﺰ هﻴﭻآﺲ ﻧﻤﻲداﻧﺴﺖ ﺷﺎﻩ ﻣﺮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﭘﻨﺞ روزي ﺑﻮد آﻪ ﻣﺤﻤﺪﺷﺎﻩ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺑﻴﻤﺎري ﻧﻘﺮس از دﻧﻴﺎ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد و در ﺗﺒﺮﻳﺰ آﺴﻲ از اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺧﺒﺮ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﭘﺴﺮش‪ ،‬ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦ‬ ‫ﻣﻴﺮزا‪.‬‬ ‫روز ﺷﺸﻢ‪ ،‬ﻗﺎﺻﺪ ﻣﺮگ ﺧﺴﺘﻪ و درﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻪ دروازﻩي ﺗﺒﺮﻳﺰ رﺳﻴﺪ‪.‬‬ ‫او ﺑﻪ ﻧﮕﻬﺒﺎنهﺎ ﮔﻔﺖ ﻧﺎﻣﻪاي از ﻣﺎدرﺷﺎﻩ ﺁوردﻩ آﻪ ﻣﺤﺮﻣﺎﻧﻪ و ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ اﺳﺖ و ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﺒﺎرك وﻟﻴﻌﻬﺪ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫وﻟﻴﻌﻬﺪ ﻧﺎﻣﻪ را آﻪ ﺑﺎز آﺮد‪ ،‬ﺧﻂ ﻣﺎدرش را ﺷﻨﺎﺧﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺎدرش در ﻧﺎﻣﻪ او را از ﻣﺮگ ﻏﻢاﻧﮕﻴﺰ ﭘﺪر ﺁﮔﺎﻩ آﺮدﻩ و ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻮد آﻪ ﻓﻮراً ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ ﺑﻴﺎﻳﺪ و ﺗﺎﺟﮕﺬاري آﻨﺪ و ﺳﻠﻄﻨﺖ را ﺑﺮﻋﻬﺪﻩ ﺑﮕﻴﺮد‪.‬‬ ‫ﺑﺎ ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬وﻟﻴﻌﻬﺪ ﺷﺎﻧﺰدﻩ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻲاﺧﺘﻴﺎر ﻟﺮزﻳﺪ و اﺷﻚ از ﭼﺸﻤﺎﻧﺶ ﺟﺎري ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺪون ﺷﻚ اﻳﻦ ﻟﺮزش ﮔﺮﻳﻪ از ﻏﺼﻪي ﻣﺮگ ﭘﺪر و ﻳﺘﻴﻢﺷﺪن ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﭼﺮا آﻪ ﺳﺎلهﺎ دوري از ﭘﺪر و ﻣﺎدر‪ ،‬اﺣﺴﺎﺳﻲ در اﻳﻨﺒﺎرﻩ در او ﺑﺎﻗﻲ‬ ‫ﻧﮕﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫هﻤﻪي ﻧﺎراﺣﺘﻲ او از اوﺿﺎع ﺁﺷﻔﺘﻪي ﺗﻬﺮان و ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ رﺳﻴﺪﻧﺶ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﺑﻮد‪.‬‬ ‫هﻤﺎن ﻗﺎﺻﺪ ﺧﺒﺮ داد آﻪ وﺿﻊ ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ ﺧﺮاب اﺳﺖ و اﻓﺮاد ﻓﺮﺻﺖ ﻃﻠﺐ ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﭘﺴﺖ و ﻣﻘﺎم‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﺮگهﺎي درﻧﺪﻩ ﺑﻪ ﺟﺎن هﻢ‬ ‫اﻓﺘﺎدﻩاﻧﺪ‪.‬‬ ‫وﻟﻴﻌﻬﺪ ﭘﺮﺳﻴﺪ‪ » :‬ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮي هﻤﺮاﻩ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﺒﻮد؟ ﭘﻮﻟﻲ‪ ،‬آﻴﺴﻪ زري!« ﻗﺎﺻﺪ دﺳﺖهﺎ را از هﻢ ﺑﺎز آﺮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻧﻪ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﺒﺎرآﺘﺎن! از ﻗﺮار‬ ‫ﻣﻌﻠﻮم ﺧﺰاﻧﻪي ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺧﺎﻟﻲ ﺧﺎﻟﻲ اﺳﺖ‪ «.‬ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦ ﻣﻴﺮزا‪ ،‬ﻗﺎﺻﺪ را ﻣﺮﺧﺺ آﺮد و دﺳﺘﻮر داد وزﻳﺮش ﻧﺼﻴﺮاﻟﻤﻠﻚ و وزﻳﺮ ﻧﻈﺎم ﻓﻮراً ﺑﻪ‬ ‫ﺣﻀﻮرش ﺑﺮوﻧﺪ‪.‬‬ ‫او در ﺣﺎﻟﻲ آﻪ اﺷﻚ ﻣﻲرﻳﺨﺖ‪ ،‬ﺧﺒﺮ ﻣﺮگ ﺷﺎﻩ را ﺑﻪ ﺁنهﺎ داد و از هﺮ دو ﺧﻮاﺳﺖ آﻪ ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻳﺎرياش دهﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺼﻴﺮاﻟﻤﻠﻚ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ﺷﻨﻴﺪن ﺧﺒﺮ‪ ،‬ﻣﺜﻞ اﻳﻦ آﻪ ﭘﺪر ﺧﻮدش ﻣﺮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮ و ﺻﻮرت ﺧﻮدش زد و ﮔﺮﻳﻪ و زاري آﺮد‪ ،‬ﻃﻮري آﻪ وﻟﻴﻌﻬﺪ از‬ ‫ﻣﺸﻮرت ﺑﺎ او ﭘﺸﻴﻤﺎن ﺷﺪ و از ﻣﻴﺮزا ﺗﻘﻲﺧﺎن آﻤﻚ ﺧﻮاﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺮﺧﻼف ﻧﺼﻴﺮاﻟﻤﻠﻚ‪ ،‬ﻣﻴﺮزا ﺗﻘﻲﺧﺎن ﺑﺎ ﺧﻮﻧﺴﺮدي و ﺁراﻣﺶ ﻗﺪم ﻣﻲزد‪ ،‬ﻓﻜﺮ ﻣﻲآﺮد و در ﭘﻲ راﻩ ﭼﺎرﻩ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﻌﺪ از ﻣﺪﺗﻲ ﺗﻔﻜﺮ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪» :‬هﻤﻪ ﭼﻴﺰ را ﺑﺮ ﻋﻬﺪﻩي ﻣﻦ ﺑﮕﺬارﻳﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻦ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺧﻮاهﻢ رﺳﺎﻧﺪ‪ «.‬وﻟﻴﻌﻬﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺳﺎدﮔﻲ! دﻳﻨﺎري در ﺧﺰاﻧﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ و ﺑﺎ ﻗﺎﻃﺮ هﻢ آﻪ ﺑﺨﻮاهﻢ ﺑﺮوم آﻠﻲ ﻣﺨﺎرﺟﻢ ﻣﻲﺷﻮد!« وﺑﺮ ﺳﺮ ﺧﻮد زد و زار زار ﮔﺮﻳﻪ آﺮد‪.‬‬ ‫ﻼ ﺑﺎﻳﺪ ﻓﻜﺮ اﻳﻦ روز را ﻣﻲآﺮدﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻴﺮزا ﺗﻘﻲﺧﺎن ﺑﺎ ﻗﺪمهﺎي ﺑﻠﻨﺪ ﺑﻪ ﻃﺮﻓﺶ رﻓﺖ و دﻟﺪارياش داد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﮔﺮﻳﻪ ﻧﻜﻨﻴﺪ! ﺷﻤﺎ ﻗﺒ ً‬ ‫ﺑﻪ هﺮ ﺣﺎل آﺎري اﺳﺖ آﻪ ﺷﺪﻩ‪.‬‬ ‫ﺣﺎﻻ ﺷﻤﺎ ﺷﺎﻩ هﺴﺘﻴﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﺎﻩ ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺮآﺰ ﻗﺪرت اﻳﻦ ﻣﻤﻠﻜﺖ‪.‬‬ ‫ﺷﺎﻩ ﻧﺒﺎﻳﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ آﻮﭼﻚ از ﺧﻮدش ﺿﻌﻒ ﻧﺸﺎن ﺑﺪهﺪ‪.‬از هﻤﻴﻦ ﺣﺎﻻ ﻣﺤﻜﻢ ﺑﺎﺷﻴﺪ‪ «.‬ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦ ﻣﻴﺮزا آﻪ ﺳﺨﺖ اﺣﺴﺎس‬ ‫ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ و ﻧﺎاﻣﻨﻲ ﻣﻲآﺮد و از ﻋﺰم و ارادﻩي وزﻳﺮ ﻧﻈﺎﻣﺶ ﺧﺒﺮ داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺎزوهﺎي ﻣﻴﺮزا ﺗﻘﻲﺧﺎن را ﻣﺤﻜﻢ ﭼﻨﮓ زد و ﺧﻴﺮﻩ در ﭼﺸﻢهﺎي او‬ ‫ﮔﻔﺖ‪:‬‬

‫ﺷﻤﺎ آﻤﻜﻢ ﻣﻲآﻨﻴﺪ؟ ﻗﻮل ﻣﻲدهﻢ هﺮﭼﻪ آﻪ ﺑﺨﻮاهﻴﺪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﺪهﻢ‪ «.‬ﻣﻴﺮزا ﺗﻘﻲﺧﺎن ﻟﺒﺨﻨﺪي زد و ﺑﺎزوي ﺧﻮد را رهﺎ آﺮد‪.‬‬ ‫او ﺑﺎ ﺑﺪﻗﻮﻟﻲ و وﻋﺪﻩهﺎي ﺑﻲاﺳﺎس ﺷﺎهﺎن ﺁﺷﻨﺎﻳﻲ آﺎﻣﻞ داﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻦ ﭼﻴﺰي ﻧﻤﻲﺧﻮاهﻢ ﺟﺰ ﺳﻌﺎدت آﺸﻮرم‪.‬‬ ‫اﻳﻦ آﺸﻮر ﻓﻌﻼً ﺑﻴﺶ از هﺮ ﭼﻴﺰ ﻳﻚ ﺷﺎﻩ ﻻزم دارد ﺗﺎ دﭼﺎر هﺮج و ﻣﺮج ﻧﺸﻮد‪.‬‬ ‫ﺷﻤﺎ ﻧﺎﻣﻪاي ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ و ﺑﻪ ﻣﻦ اﺧﺘﻴﺎر ﺗﺎم ﺑﺪهﻴﺪ ﺗﺎ آﺴﻲ ﻣﺰاﺣﻢ آﺎر ﻣﻦ ﻧﺸﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﻘﻴﻪي آﺎرهﺎ ﺑﺎ ﻣﻦ‪ «.‬ﻧﻮﺷﺘﻦ اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ آﺎر ﺧﻄﺮﻧﺎآﻲ ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﻲ وﻟﻴﻌﻬﺪ ﺟﻮان ﺑﻪ او اﻋﺘﻤﺎد آﺮد‪.‬‬ ‫در واﻗﻊ ﭼﺎرﻩاي ﺟﺰ اﻳﻦ ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻴﺮزا ﺗﻘﻲﺧﺎن اﻣﺎ آﺴﻲ ﻧﺒﻮد آﻪ از اﻳﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺳﻮء اﺳﺘﻔﺎدﻩ آﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺎﻣﻪ را ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺎ ﻗﺪرت ﺗﻤﺎم آﺎرهﺎ را ﭘﻴﺶ ﺑﺮد‪.‬‬ ‫اوﻟﻴﻦ آﺎرش ﺗﻬﻴﻪي ﭘﻮل ﺑﻮد‪.‬‬ ‫از ﭼﻨﺪ ﺗﺎﺟﺮ ﻣﺒﻠﻎ ﺳﻲهﺰار ﺗﻮﻣﺎن ﻗﺮض ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻪ ﺁنهﺎ ﻗﻮل داد ﺑﻪ ﻣﺤﺾ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺗﻬﺮان اﻳﻦ ﭘﻮل را ﺑﻪ ﺁنهﺎ ﭘﺲ ﺑﺪهﺪ‪.‬‬ ‫او ﺑﺎ ﮔﺮدﺁوري ﺳﺮﺑﺎزان ﭘﺮاآﻨﺪﻩي ﭘﺎدﮔﺎنهﺎي ﺗﺒﺮﻳﺰ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻮي ﺗﻬﺮان ﺣﺮآﺖ آﺮد و اﻳﻦ ﺧﺒﺮ را ﭘﻴﺸﺎﭘﻴﺶ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪي ﻗﺎﺻﺪهﺎﻳﻲ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ‬ ‫زﻣﻴﻨﻪي ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺷﺎﻩ ﺟﺪﻳﺪ را ﺁﻣﺎدﻩ آﻨﺪ و هﻤﻪ را در اﻧﺘﻈﺎر ﻧﮕﻪ دارد‪.‬‬ ‫او آﻪ ﺧﻮب ﻣﻲﻓﻬﻤﻴﺪ هﺪاﻳﺖ ﺳﻲهﺰار ﺳﺮﺑﺎز در اﻳﻦ ﭼﻨﺪ روز آﺎر ﻣﺸﻜﻠﻲ اﺳﺖ و از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ ﺑﺎ روﺣﻴﻪي زورﮔﻮﻳﻲ و ﺑﺎج ﺧﻮاهﻲ‬ ‫ﻧﻈﺎﻣﻴﺎن ﺁﺷﻨﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﻗﺒﻞ از ﺣﺮآﺖ دﺳﺘﻮر داد آﻪ هﻴﭻ ﻳﻚ ا زﺳﺮﺑﺎزان و اﻓﺴﺮان ﻗﺸﻮن‪ ،‬ﺣﻖ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﭘﻮل ﻳﺎ ﺟﻨﺲ از ﻣﺮدم ﺑﻴﻦ راﻩ را ﻧﺪارﻧﺪ و‬ ‫اﮔﺮ اﺳﺐ ﻳﻜﻲ از ﻧﻈﺎﻣﻴﺎن وارد ﻣﺰرﻋﻪ ﻳﺎ ﺑﺎغ آﺸﺎورزي ﺑﺸﻮد‪ ،‬هﻤﺎن ﺣﻴﻮان ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺧﺴﺎرت ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺐ زراﻋﺖ دادﻩ ﺷﻮد و در‬ ‫ﺻﻮرﺗﻲ آﻪ آﺴﻲ ﻇﻠﻤﻲ ﺑﻪ ﻣﻈﻠﻮﻣﻲ آﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺪﻳﺪﺗﺮﻳﻦ وﺿﻊ ﻣﺠﺎزات و آﺸﺘﻪ ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻈﻢ و ﻋﺪاﻟﺖ اﻳﻦ ﺳﻔﺮ در ﻃﻮل ﺗﺎرﻳﺦ ﻗﺎﺟﺎر ﻳﺎ ﺣﺘﻲ ﻗﺒﻞ از ﺁن ﺑﻲﻧﻈﻴﺮ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫هﻢ ﻣﺮدم راﺿﻲ ﺑﻮدﻧﺪ هﻢ ﺷﺎﻩ ﺟﻮان‪.‬‬ ‫ﺑﻪ هﻴﻤﻦ ﺧﺎﻃﺮ در ﻳﻜﻲ از اﺳﺘﺮاﺣﺘﮕﺎﻩهﺎي ﺑﻴﻦ راﻩ‪ ،‬ﺷﺎﻩ ﺑﻪ ﻣﻴﺮزا ﺗﻘﻲﺧﺎن ﻟﻘﺐ اﻣﻴﺮﻧﻈﺎم آﺸﻮر )ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ آﻞ ارﺗﺶ( را داد‪.‬‬ ‫اﻳﻦ ﺳﻔﺮ ﭼﻬﻞ روز ﻃﻮل آﺸﻴﺪ‪.‬‬ ‫در ﺗﻬﺮان اﻓﺮاد زﻳﺎدي ﻃﻤﻊآﺎراﻧﻪ اﻧﺘﻈﺎر رﺳﻴﺪن ﺷﺎﻩ را ﻣﻲآﺸﻴﺪﻧﺪ و در واﻗﻊ در اﻧﺘﻈﺎر ﭘﺴﺖ و ﻣﻘﺎم ﺧﻮد ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻣﻘﺎم‬ ‫آﻪ ﺻﺪراﻋﻈﻤﻲ ﻳﺎ هﻤﺎن ﻧﺨﺴﺖوزﻳﺮي ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺷﺎﻩ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ورود ﺑﻪ ﺗﻬﺮان‪ ،‬در ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻴﺴﺖوﻳﻜﻢ ذﻳﻘﻌﺪﻩي ﺳﺎﻻ ‪ 1264‬ﻩ ‪.‬ق ﺑﺮ ﺗﺨﺖ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻧﺸﺴﺖ و هﻤﺎن ﺷﺐ ﺧﻴﺎل هﻤﻪ را‬ ‫ﺁﺳﻮدﻩ آﺮد و ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻓﺮد ﻣﻮرد اﻋﺘﻤﺎدش‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻴﺮزاﺗﻘﻲﺧﺎن‪ ،‬ﻟﻘﺐ »اﺗﺎﺑﻚ اﻋﻈﻢ« داد و ﻓﺮﻣﺎن ﺻﺪارت اﻋﻈﻤﻲ او را ﺻﺎدر آﺮد‪ :‬اﻣﻴﺮﻧﻈﺎم‬ ‫ﻣﺎ ﺗﻤﺎم اﻣﻮر اﻳﺮان را ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺳﭙﺮدﻳﻢ و ﺷﻤﺎ را ﻣﺴﺌﻮل هﺮ ﺧﻮب و ﺑﺪي آﻪ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد ﻣﻲداﻧﻴﻢ و ﺑﻪ ﻋﺪاﻟﺖ و ﺣﺴﻦ رﻓﺘﺎر ﺷﻤﺎ ﺑﺎ ﻣﺮدم‬ ‫آﻤﺎل اﻋﺘﻤﺎد و وﺛﻮق دارﻳﻢ و ﺑﺠﺰ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ هﻴﭻ ﺷﺨﺺ دﻳﮕﺮي ﭼﻨﻴﻦ اﻋﺘﻘﺎدي ﻧﺪارﻳﻢ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ اﻳﻦ دﺳﺘﺨﻂ را ﻧﻮﺷﺘﻴﻢ‪.‬‬ ‫ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ ﺁن ﭼﻪ دارﻳﻢ‪ ،‬ﺁن ﭼﻪ ﻧﺪارﻳﻢ ﺗﻘﻲ‪ ،‬ﺁن ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ آﻮﭼﻚ‪ ،‬ﺣﺎﻻ اﻣﻴﺮي آﺒﻴﺮ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫از ﺁن ﺳﺎلهﺎ آﻪ در ﺑﺎغ ﺧﺎﻧﻪي ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻘﺎم ﻣﻲدوﻳﺪ و ﺁراﻣﺶ آﻼغهﺎ را ﺑﺮهﻢ ﻣﻲزد‪ ،‬از دوراﻧﻲ آﻪ ﺳﻴﻨﻲ ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ را ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﻲﻧﻬﺎد ﺗﺎ‬ ‫ﻏﺬاي ﺑﭽﻪهﺎي ارﺑﺎﺑﺎﻧﺶ را ﺑﺒﺮد و از ﺁن ﻧﻮآﺮي اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻲﺑﺮد ﺗﺎ ﻗﻄﺮﻩهﺎﻳﻲ از درﻳﺎي داﻧﺶ را ﺑﻨﻮﺷﺪ‪ ،‬از روزهﺎﻳﻲ آﻪ ﺑﻲآﻼهﻲ را‬ ‫ﺗﺤﻤﻞ آﺮدﻩ ﺑﻮد ﺗﺎ ﺑﻲﻣﻐﺰ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫او ﺑﻪ ﺁن ﭼﻪ آﻪ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬از ﺧﻔﺖ ﺑﻪ ﻋﺰت و ﺧﻮب ﻣﻲداﻧﺴﺖ آﻪ اﻳﻦ ﻋﺰت و اﻳﻦ ﻣﻘﺎم ﻣﺎﻧﺪﻧﻲ ﻧﻴﺴﺖ و روزي ﺁن را از‬ ‫دﺳﺖ ﺧﻮاهﺪ داد‪.‬‬ ‫ﺁن ﺑﻴﺖ ﺷﻌﺮ ﺳﻌﺪي را آﻪ روي ﺗﻨﻪي درﺧﺖ ذهﻨﺶ آﻨﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻳﺎد ﺁورد‪ :‬درﻳﺎب آﻨﻮن آﻪ ﻧﻌﻤﺘﺖ هﺴﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ آﺎﻳﻦ دوﻟﺖ و‬ ‫ﻣﻠﻚ ﻣﻲرود دﺳﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺣﺎﻻ ﺳﻜﺎندار و ﻧﺎﺧﺪاي آﺸﺘﻲ ﻃﻮﻓﺎنزدﻩاي ﺷﺪﻩ ﺑﻮد آﻪ هﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻴﻢ ﻏﺮق ﺷﺪﻧﺶ ﻣﻲرﻓﺖ‪.‬‬

‫ﺷﺐ ﺳﺮدي ﺑﻮد اوﻟﻴﻦ ﺷﺐ ﺻﺪارت‪.‬‬ ‫ﺁﺳﻤﺎن ﺻﺎف ﺑﻮد و هﻼل زرد ﻣﺎﻩ ﺑﺮ ﭘﻬﻨﻪي ﺁن ﻣﻲدرﺧﺸﻴﺪ‪.‬‬ ‫از اﻃﺮاف ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ‪ ،‬ﺻﺪاي ﭘﺎرس ﺳﮓهﺎ ﺑﻪ ﮔﻮش ﻣﻲرﺳﻴﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﻴﺮ از اﻳﻮان ﺑﻪ اﺗﺎق ﺁﻣﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﻨﻬﺎي ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻮد‪ ،‬هﻤﻪ را ﻣﺮﺧﺺ آﺮدﻩ ﺑﻮد ﺗﺎ ﺑﺎ ﺧﻮدش ﺧﻠﻮت آﻨﺪ‪ ،‬ﺳﺨﺖ اﺣﺴﺎس ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﻣﻲآﺮد‪.‬‬ ‫ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﻟﺤﻈﻪاي ﺑﻠﻜﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ در زﻧﺪﮔﻲ و راهﻲ آﻪ ﭘﻴﺶرو داﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﻗﻠﺒﺶ ﺳﺨﺖ ﻣﻲﺗﭙﻴﺪ‪.‬‬ ‫دﻟﻬﺮﻩ داﺷﺖ‪.‬‬ ‫اﻳﺴﺘﺎد ﺑﻪ ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﻃﻮﻻﻧﻲﺗﺮﻳﻦ ﻧﻤﺎزي آﻪ در ﻋﻤﺮش ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫آﻠﻤﻪهﺎ را ﻣﻲآﺸﻴﺪ‪ ،‬ﻣﻜﺚ ﻣﻲآﺮد و آﻢآﻢ ﺁراﻣﺸﻲ را آﻪ ﻣﺜﻞ ﺧﻮن در رگهﺎﻳﺶ ﺟﺎري ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺲ ﻣﻲآﺮد‪.‬‬ ‫ﻣﻮﻗﻊ دﻋﺎ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ ﺧﺪاوﻧﺪا ! ﺗﻨﻬﺎﻳﻢ ﻧﮕﺬار‪.‬‬‫ﻣﺎدر ﺧﺪا ﺑﻴﺎﻣﺮزم ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد از ﺗﻮ ﺣﺮآﺖ از ﺧﺪا ﺑﺮآﺖ‪.‬‬ ‫ﺣﺮآﺖ آﺮدم‪ ،‬ﺑﺮآﺖ دارد‪.‬‬ ‫ﺑﺎز ﻣﻲﺧﻮاهﻢ ﺣﺮآﺖ آﻨﻢ‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﺮاي ﺧﻮدم آﻪ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻠﺖ‪ ،‬ﭘﺲ اﻧﺘﻈﺎر ﺑﺮآﺖ دارم‪.‬‬ ‫ﭘﺪرم راﺳﺖ ﻣﻲﮔﻔﺖ‪ ،‬ﻣﺜﻞ اﻳﻦ آﻪ ﻧﻮآﺮي روي ﭘﻴﺸﺎﻧﻲ ﻣﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ‪ ،‬وﻟﻲ اﻳﻦ ﻧﻮآﺮي ﺑﺎ ﺁن ﻧﻮآﺮي ﻓﺮق دارد‪.‬‬ ‫ﺗﺎ ﺣﺎﻻ هﺮﭼﻪ ﺑﻮدﻳﻢ ﻧﻮآﺮ اﻳﻦ و ﺁن ﺑﻮدﻳﻢ و ﺣﺎﻻ ﻧﻮآﺮ ﻣﺮدم‪.‬‬ ‫ﺧﺪاﻳﺎ! رو ﺳﻔﻴﺪم آﻦ‪ ،‬ﺳﺮﺑﻠﻨﺪم آﻦ‪... ،‬‬ ‫دﻋﺎ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺎﻩ ﺧﻮدش را ﺗﺎ ﺷﺎﺧﻪهﺎي ﺧﺸﻚ درﺧﺖهﺎي ﺣﻴﺎط ﭘﺎﻳﻴﻦ آﺸﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫اﻣﻴﺮ از ﺟﺎ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ‪ ،‬آﺎﻏﺬ و ﻗﻠﻤﻲ ﺑﺮداﺷﺖ‪ ،‬آﻤﻲ ﻓﻜﺮ آﺮد و زﻳﺮ ﻧﻮر ﺷﻤﻊ ﺧﻴﺮﻩ ﺷﺪ ﺑﻪ زردي آﺎﻏﺬ‪.‬‬ ‫وﺳﻂ آﺎﻏﺬ ﺧﻄﻲ آﺸﻴﺪ وي ك ﻃﺮف ﻧﻮﺷﺖ‪ :‬ﺁن ﭼﻪ دارﻳﻢ و ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﻧﻮﺷﺖ‪ :‬ﺁن ﭼﻪ ﻧﺪارﻳﻢ‪.‬‬ ‫ﺁن ﭼﻪ دارﻳﻢ‪ :‬دﺳﺘﮕﺎهﻲ ﻓﺎﺳﺪ‪ ،‬رﺷﻮﻩﺧﻮار‪ ،‬زورﮔﻮ‪ ،‬دﺧﺎﻟﺖهﺎي ﺑﻲﺟﺎي روس و اﻧﮕﻠﻴﺲ در اﻣﻮر آﺸﻮر‪ ،‬هﺮج و ﻣﺮج و ﺟﻨﮓهﺎي داﺧﻠﻲ‬ ‫در اآﺜﺮ ﻧﻘﺎط ﻣﻤﻠﻜﺖ‪ ،‬ﺑﺪهﻲ ﺑﻪ آﺸﻮرهﺎي ﺧﺎرﺟﻪ‪ ،‬واردات اﺟﻨﺎس ﺑﻨﺠﻞ و ﺑﻪ درد ﻧﺨﻮر‪.‬‬ ‫ﺁن ﭼﻪ ﻧﺪارﻳﻢ‪ :‬ﺧﺰاﻧﻪي ﭘﺮ از ﭘﻮل‪ ،‬ﻣﺎﻟﻴﺎت درﺳﺖ واﺻﻮﻟﻲ‪ ،‬اﻓﺮاد ﻻﻳﻖ و ﻋﺎدل و دﻟﺴﻮز‪ ،‬اﻣﻨﻴﺖ ﺟﺎن و ﻣﺎل ﻣﺮدم و راﻩهﺎي ﻣﻤﻠﻜﺖ‪ ،‬ﺻﻨﻌﺖ‬ ‫و ﺗﺠﺎرت ﭘﺮ روﻧﻖ‪ ،‬آﺸﺎورزي و داﻣﺪاري‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎدﻩي درﺳﺖ از ﻣﻌﺪنهﺎ‪ ،‬هﻨﺮ و ﻓﺮهﻨﮓ و آﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ و روزﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻋﻠﻮم ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﻣﺪرﺳﻪ‪،‬‬ ‫داﻧﺸﮕﺎﻩ و ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن‪.‬‬ ‫اﻣﻴﺮ ﺗﺎ ﺻﺒﺢ ﻧﺨﻮاﺑﻴﺪ و در ﺣﺎﻟﻲ آﻪ از وﺿﻊ آﺸﻮر اﻓﺴﻮس ﻣﻲﺧﻮرد‪ ،‬ﺑﺮاي اﺻﻼح ﺁن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي آﺮد‪.‬‬ ‫رﺷﻮﻩ و ﺣﻖاﻟﺤﺴﺎب ﻣﻤﻨﻮع! اﻣﻴﺮآﺒﻴﺮ ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪهﺎي ﺧﻮد ﺑﻪ اﻓﺮادي ﺻﺎدق و درﺳﺖ آﺎر ﻧﻴﺎز داﺷﺖ‪ ،‬اﻓﺮادي آﻪ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﺮدم را‬ ‫ﺑﻪ رﺷﻮﻩ و ﭘﻮل ﺣﺮام ﺗﺮﺟﻴﺢ دهﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻓﺮاد ﺑﺪﺳﺎﺑﻘﻪ و ﻓﺎﺳﺪ را از آﺎر ﺑﺮآﻨﺎر آﺮد و ﺑﺮاي ﺑﺪآﺎران و ﻓﺎﺳﺪان ﻣﺠﺎزاتهﺎي ﺳﺨﺘﻲ ﺗﻌﻴﻴﻦ آﺮد‪.‬‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻼش ﺑﺴﻴﺎر اﻓﺮادي ﻻﻳﻖ را ﺑﺮ ﺳﺮ آﺎر ﺁورد‪.‬‬ ‫وﻗﺘﻲ ﺷﺨﺼﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﺤﻤﺪرﺣﻴﻢ ﺧﺎن ﻧﺴﻘﭽﻲ را ﺣﺎآﻢ ﺷﻬﺮ ﺧﻮي آﺮد‪ ،‬از او ﺧﻮاﺳﺖ آﻪ ﻋﺎدل ﺑﺎﺷﺪ و در ﺁﺑﺎدي ﺁن ﺷﻬﺮ ﺑﻜﻮﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ رﺣﻴﻢ ﺧﺎن ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ورود ﺑﻪ ﺧﻮي‪ ،‬از ﻧﻮآﺮاﻧﺶ ﭘﺮﺳﻴﺪ‪» :‬ﺳﻮﻏﺎت ﺧﻮي ﭼﻴﺴﺖ؟‬ ‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ » :‬ﻇﺮوف ﻣﺴﻲ اﻳﻦ ﺟﺎ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪ «.‬دﺳﺘﻮر داد ﭼﻨﺪ ﺻﻨﺪوق ﺁﻣﺎدﻩ آﺮدﻧﺪ و ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﺑﺎزار ﻣﺴﮕﺮان رﻓﺖ و ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدي ﻇﺮف‬ ‫ﻣﺴﻲ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﺑﺸﻘﺎب و آﺎﺳﻪ و دﻳﺲ و ﺟﺎم و ﺗﺮﺷﻲﺧﻮري و ﻧﻤﻜﺪان و ﭼﻴﺰهﺎي دﻳﮕﺮ ﺧﺮﻳﺪ و در ﺻﻨﺪوقهﺎ ﺟﺎي داد و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان هﺪﻳﻪ‬ ‫ﺑﺮاي اﻣﻴﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬ ‫ﭘﺲ از ﭼﻨﺪ روز‪ ،‬آﺎروان هﺪاﻳﺎ ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ اﻣﻴﺮ رﺳﻴﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﻴﺮ از رﺋﻴﺲ ﻗﺎﻓﻠﻪ ﭘﺮﺳﻴﺪ‪ » :‬اﻳﻦهﺎ ﭼﻴﺴﺖ و ﭼﻪ آﺴﻲ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ؟« رﺋﻴﺲ ﻗﺎﻓﻠﻪ آﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺧﺸﻢ و ﻧﺎراﺣﺘﻲ اﻣﻴﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﺑﺎ ﻟﻜﻨﺖ‬ ‫زﺑﺎن ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻗﺮﺑﺎن! ﻣﻦ ﻣﺄﻣﻮرم و ﻣﻌﺬور‪.‬‬ ‫اﻳﻦهﺎ را ﻣﺤﻤﺪرﺣﻴﻢ ﺧﺎن‪ ،‬ﺣﺎآﻢ ﺧﻮي هﺪﻳﻪ دادﻩ و ﮔﻔﺘﻪ ﺑﺮگ ﺳﺒﺰي اﺳﺖ ﺗﺤﻔﻪي دروﻳﺶ!« اﻣﻴﺮ از ﺧﺸﻢ ﻟﺮزﻳﺪ و ﻣﺸﺖ ﺑﺮ دﻳﻮار آﻮﺑﻴﺪ‬ ‫و ﺑﻪ رﺋﻴﺲ ﻗﺎﻓﻠﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺗﺎ ﺗﻮ ﺻﻨﺪوقهﺎ را ﺑﺎر ﺑﺰﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻦ ﻧﺎﻣﻪاي ﺑﺮاي ﻣﺤﻤﺪرﺣﻴﻢ ﺧﺎن ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﻢ‪.‬‬ ‫ﻧﺎﻣﻪ را ﻣﻲﮔﻴﺮي و ﻓﻮراً ﺑﺎ ﺻﻨﺪوقهﺎ از هﻤﺎن راهﻲ آﻪ ﺁﻣﺪﻩاي ﺑﺮﻣﻲﮔﺮدي‪ «.‬ﺑﻌﺪ ﺑﻪ اﺗﺎق آﺎرش رﻓﺖ و ﻧﺎﻣﻪاي ﻧﻮﺷﺖ‪ » :‬اﻳﻦ هﻤﻪ ﻇﺮف‬ ‫ﻣﺴﻲ را از ﭼﻪ ﭘﻮﻟﻲ ﺗﻬﻴﻪ آﺮدﻩاي؟ ﻣﻦ آﻪ ﺗﻮ را ﺣﺎآﻢ ﺧﻮي آﺮدﻩام و ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺎﻟﻴﺎتهﺎ را ﺑﻪ ﺗﻮ واﮔﺬار آﺮدﻩام و ﻧﺤﻮﻩي ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺁن را‬ ‫ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﻮدﻩام آﻪ ﭼﻪ ﻗﺪر ﺳﻬﻢ ﭘﺎدﺷﺎﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻪ ﻗﺪر از ﺁن دوﻟﺖ و ﭼﻪﻗﺪر ﻣﺨﺎرج ﺷﻬﺮي اﺳﺖ آﻪ ﺣﺎآﻢ ﺁن ﺷﺪﻩاي‪.‬‬ ‫ﺁن ﭼﻪ را آﻪ اﺧﺘﺼﺎص ﺑﻪ ﺷﺎهﻨﺸﺎﻩ دارد‪ ،‬ﺑﺪون هﻴﭻ آﻤﺒﻮدي ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺧﺰاﻧﻪ ﺑﺪهﻲ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ از ﺳﻬﻢ دوﻟﺖ اﻳﻦهﺎ را ﺧﺮﻳﺪﻩاي آﻪ ﻣﻦ هﻴﭻﮔﺎﻩ ﻇﺮف ﻣﺴﻲ ﻧﺨﻮاﺳﺘﻪام‪.‬‬

‫اﮔﺮ از ﺳﻬﻢ ﺧﻮدت ﺧﺮﻳﺪﻩاي‪ ،‬ﻣﻦ ﺳﻬﻢ ﺗﻮ را ﺑﻪ ﻗﺪري ﻧﺪادﻩام آﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻲ اﻳﻦ هﻤﻪ ﻇﺮف ﺗﻬﻴﻪ آﻨﻲ‪ ،‬ﺁن هﻢ در ﺷﺮوع آﺎر! اﮔﺮ هﺪف ﺗﻮ از‬ ‫اﻳﻦ ﺗﺤﻔﻪهﺎ دادن رﺷﻮﻩ و ﺑﺴﺘﻦ دهﺎن ﻣﻦ ﺑﺮاي ﻇﻠﻢ ﺑﻪ ﻣﺮدم اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺨﺖ در اﺷﺘﺒﺎﻩ ﺑﻮدﻩاي‪ «.‬ﺗﻼش ﺑﺮاي ﭘﺮآﺮدن ﺧﺰاﻧﻪي آﺸﻮر‬ ‫اﻣﻴﺮآﺒﻴﺮ ﺑﺮاي اﺟﺮاي اﺻﻼﺣﺎت ﺧﻮد ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﭘﻮل ﺑﻮد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲ آﻪ ﺑﻮدﺟﻪي آﺸﻮر ﺑﻪ ﺻﻔﺮ رﺳﻴﺪﻩ و ﻣﺪتهﺎ ﺑﻮد آﻪ ﻣﺎﻟﻴﺎتهﺎ درﻳﺎﻓﺖ‬ ‫ﻧﺸﺪﻩ و ﻳﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻧﺎﻗﺺ درﻳﺎﻓﺖ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫اﻣﻴﺮ‪ ،‬ﺑﺮاي ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺎﻟﻴﺎت ﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎدﻩي ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎن‪ ،‬اﻓﺴﺮي را هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ ﻧﺎﻣﻪاي ﺑﻪ آﺮﻣﺎن ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬ ‫در ﺁن ﻧﺎﻣﻪ از اﺳﺘﺎﻧﺪار آﺮﻣﺎن ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻮد آﻪ هﺮﭼﻪ ﺳﺮﻳﻊﺗﺮ ﻣﺎﻟﻴﺎت ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎن را ﺑﮕﻴﺮد و ﺑﻪ ﺁن اﻓﺴﺮ ﺑﺪهﺪ آﻪ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﺑﻴﺎورد‪.‬‬ ‫اﻳﻦ اوﻟﻴﻦ ﻣﺄﻣﻮرﻳﺖ اﻓﺴﺮ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫دﻟﺶ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ آﺎرش را ﺑﻲﻋﻴﺐ و ﺧﻮب اﻧﺠﺎم دهﺪ آﻪ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ اﻣﻴﺮآﺒﻴﺮ ﻗﺮار ﺑﮕﻴﺮد‪ ،‬اﻣﺎ وﻗﺘﻲ ﺑﻪ آﺮﻣﺎن رﺳﻴﺪ‪ ،‬اﺳﺘﺎﻧﺪار و‬ ‫اﻃﺮاﻓﻴﺎﻧﺶ او را ﺗﺤﻮﻳﻞ ﻧﮕﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻓﺴﺮ ﺟﻮان ﭘﺲ از ﺳﻪ روز ﻣﻌﻄﻠﻲ ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪ ﺑﺎ اﺳﺘﺎﻧﺪار ﻣﻼﻗﺎت آﻨﺪ و ﻧﺎﻣﻪي اﻣﻴﺮ را ﺑﻪ او ﺑﺪهﺪ‪.‬‬ ‫اﺳﺘﺎﻧﺪار آﺮﻣﺎن ﻧﺎﻣﻪي اﻣﻴﺮ را آﻪ ﺧﻮاﻧﺪ ﻗﺎﻩﻗﺎﻩ ﺧﻨﺪﻳﺪ و ﺳﺮ و دﺳﺖ ﺗﻜﺎن داد و ﻧﺎﻣﻪ را ﺑﻪ آﻨﺎري اﻧﺪاﺧﺖ و ﮔﻔﺖ‪ » :‬اﻣﻴﺮ ﻓﻜﺮ ﻣﻲآﻨﺪ ﺑﻪ‬ ‫هﻤﻴﻦ ﺳﺎدﮔﻲ و ﺑﺎ دﺳﺖ ﺧﺎﻟﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ از ﺳﺮدار ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻠﻮچ ﻣﺎﻟﻴﺎت ﺑﮕﻴﺮد؟ ﻣﮕﺮ اﻣﻴﺮ ﻧﻤﻲداﻧﺪ آﻪ ﺳﺮدار ﺳﻌﻴﺪ ﺁدﻣﻲ ﺑﻲرﺣﻢ و ﺧﺸﻦ‬ ‫اﺳﺖ آﻪ دوﻳﺴﺖ ﻧﻔﺮ ﺁدم ﻣﺴﻠﺢ دارد و ﺑﺪون ﺗﻮپ و ﺗﻔﻨﮓ ﻧﻤﻲﺷﻮد از او ﻣﺎﻟﻴﺎت ﮔﺮﻓﺖ‪ «.‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬آﺎﻏﺬي و ﻗﻼﻣﻲ ﺑﺮداﺷﺖ و ﻏﻴﺮﻣﻤﻜﻦ‬ ‫ﺑﻮدن اﻳﻦ آﺎر را در ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺖ‪ ،‬ﻧﺎﻣﻪ را ﻣﻬﺮ آﺮد و ﺑﻪ اﻓﺴﺮ داد‪.‬‬ ‫اﻓﺴﺮ آﻪ ﻣﻲداﻧﺴﺖ اﻣﻴﺮآﺒﻴﺮ از اﻳﻦ ﺟﻮاب ﻧﺎراﺣﺖ ﻣﻲﺷﻮد ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ آﻪ ﻧﺸﺪ ﭘﻮل‪.‬‬ ‫اﻣﻴﺮآﺒﻴﺮ ﻣﺎﻟﻴﺎت ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﻧﻪ ﻧﺎﻣﻪ‪ «.‬اﺳﺘﺎﻧﺪار ﺑﺎ اﻧﺒﺮي ﺗﻜﻪهﺎي زﻏﺎل داﺧﻞ ﻣﻨﻘﻞ را ﺟﺎ ﺑﻪ ﺟﺎ آﺮد و ﮔﻔﺖ‪ » :‬هﻤﻴﻦ اﺳﺖ آﻪ ﻣﻲﺑﻴﻨﻲ‪ ،‬ﻣﻦ‬ ‫ﻏﻴﺮ از اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻢ آﺎري ﺑﻜﻨﻢ‪ «.‬اﻓﺴﺮ ﺑﺎ ﻧﺎراﺣﺘﻲ ﻟﺐهﺎﻳﺶ را ﺑﻪ هﻢ ﻓﺸﺮد و ﮔﻔﺖ‪ » :‬اﻳﻦ آﻪ ﻧﺸﺪ ﺟﻮاب‪.‬‬ ‫ﻣﮕﺮ ﻣﻦ دﺳﺖ ﺧﺎﻟﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻢ ﺑﺮﮔﺮدم؟« اﺳﺘﺎﻧﺪار آﻪ ﺳﻤﺎﺟﺖ و اﺻﺮار او را ﻣﻲدﻳﺪ‪ ،‬ﻣﺴﺨﺮﻩاش آﺮد و ﺑﺎ ﻟﺤﻨﻲ ﺟﺪي ﮔﻔﺖ‪» :‬آﺎري‬ ‫ﻧﺪارد‪ ،‬ﺗﻮ ﺧﻮدت ﺁدم دﻟﻴﺮي هﺴﺘﻲ و ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﺻﺪ ﻧﻔﺮ را ﺣﺮﻳﻔﻲ! ﺷﺨﺼًﺎ ﺑﻪ ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎن ﺑﺮو و ﻣﺎﻟﻴﺎت دوﻟﺖ را ﺑﮕﻴﺮ‪ «.‬اﻓﺴﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺁﺧﺮ‬ ‫ﭼﻪ ﻃﻮر؟« اﺳﺘﺎﻧﺪار ﺑﻪ ﺷﻮﺧﻲاش اداﻣﻪ داد و ﮔﻔﺖ‪ » :‬اﻳﻦ روزهﺎ اﺳﻢ اﻣﻴﺮآﺒﻴﺮ را روي ﺳﻨﮓ اﮔﺮ ﺑﮕﺬاري ﺁب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﺮو ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎن ﺳﺮاغ ﺳﺮدار ﺳﻌﻴﺪ را ﺑﮕﻴﺮ‪.‬‬ ‫او را زﻳﺮ ﭼﺎدري ﺧﻮاهﻲ ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻻي ﻣﺠﻠﺲ ﻧﺸﺴﺘﻪ‪.‬‬ ‫ﻏﺮشآﻨﺎن ﺑﻪ ﻃﺮﻓﺶ ﺑﺮو‪ ،‬ﺑﺎ ﻳﻚ دﺳﺖ رﻳﺸﺶ را ﺑﮕﻴﺮ و ﺑﺎ دﺳﺖ دﻳﮕﺮ ﺑﺮ ﻓﺮق ﺳﺮش ﺑﻜﻮب و ﺑﮕﻮ آﻪ از ﻃﺮف اﻣﻴﺮآﺒﻴﺮ ﺁﻣﺪﻩام و ﻣﺄﻣﻮرم‬ ‫آﻪ هﻤﻴﻦ ﺣﺎﻻ ﻣﺎﻟﻴﺎت ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺳﺎﻟﻪ را ﻧﻘﺪي ﺑﮕﻴﺮم و ﺑﺮﮔﺮدم‪ «.‬اﻓﺴﺮ ﺳﺮش را ﭘﺎﻳﻴﻦ اﻧﺪاﺧﺖ و ﺑﻪ ﺣﺮفهﺎي ﻣﺮد ﻓﻜﺮ آﺮد‪.‬‬ ‫اﺳﺘﺎﻧﺪار دود را از ﭘﺮدﻩهﺎي درﺷﺖ ﺑﻴﻨﻲاش ﺑﻴﺮون داد‪.‬‬ ‫ﺑﻌﺪ ﭼﺸﻤﺎﻧﺶ را ﺧﻤﺎر آﺮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻠﻪ ﺳﺮآﺎر ﺳﺮوان! ﺑﺎ ﭼﻨﻴﻦ آﺎري ﻣﻲﺗﻮاﻧﻲ ﻣﺎﻟﻴﺎت ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺳﺎﻟﻪ را از ﺳﺮدار ﺳﻌﻴﺪ ﺑﻠﻮچ ﺑﮕﻴﺮي‪«.‬‬ ‫اﻓﺴﺮ ﺳﺎدﻩدل‪ ،‬ﻓﺮﻳﺐ ﺣﺮفهﺎي ﺗﻤﺴﺨﺮﺁﻣﻴﺰ اﺳﺘﺎﻧﺪار را ﺧﻮرد‪.‬‬ ‫ﺑﺎ ﺷﺘﺎب ﺷﺘﺮي آﺮاﻳﻪ آﺮد و ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﺳﻮي ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎن راﻩ اﻓﺘﺎد‪.‬‬ ‫ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ روز راﻩﭘﻴﻤﺎﻳﻲ در آﻮﻳﺮ‪ ،‬ﺳﺮدار ﺳﻌﻴﺪ را ﭘﻴﺪا آﺮد و هﻤﺎنﻃﻮر آﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪار ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﺮ زدﻩ ﺑﻪ ﭼﺎدرش رﻓﺖ‪ ،‬رﻳﺸﺶ را ﻣﺤﻜﻢ‬ ‫ﮔﺮﻓﺖ وﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪي ﮔﻔﺖ آﻪ از ﻃﺮف اﻣﻴﺮآﺒﻴﺮ ﺁﻣﺪﻩ ﺗﺎ ﻣﺎﻟﻴﺎت ﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎدﻩ را ﻧﻘﺪي ﺑﮕﻴﺮد و ﻓﻮري ﺑﺮﮔﺮدد‪.‬‬ ‫ﺳﺮدار ﺳﻌﻴﺪ ﺳﺮﺟﺎ ﺧﺸﻜﺶ زد‪.‬‬ ‫اﻓﺮاد ﻣﺴﻠﺤﻲ آﻪ در ﭼﺎدر ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﺮﻓﺶ هﺠﻮم ﺑﺮدﻧﺪ و ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ او را ﺑﻜﺸﻨﺪ آﻪ ﺳﺮدار ﺳﻌﻴﺪ اﺟﺎزﻩ ﻧﺪاد‪.‬‬ ‫او آﻪ از اﻣﻴﺮآﺒﻴﺮ و ﻗﺎﻃﻌﻴﺖ و ﻋﺪاﻟﺖ او ﭼﻴﺰهﺎي زﻳﺎدي ﺷﻨﻴﺪﻩ ﺑﻮد و از ﺟﺴﺎرت و ﺷﺠﺎﻋﺖ ﺳﺮوان هﻢ ﺗﻌﺠﺐ آﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻓﻜﺮ آﺮد ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ‬ ‫آﺎر اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺧﻮاﺳﺘﻪي او ﺷﻮد‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﻮد آﻪ دﺳﺘﻮر داد ﺣﺴﺎب و آﺘﺎب آﻨﻨﺪ و ﭘﻮلهﺎي ﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎدﻩ را ﺗﺤﻮﻳﻞ او ﺑﺪهﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻌﺪ از ﺁﻣﺎدﻩ ﺷﺪن آﻴﺴﻪهﺎي ﭘﻮل‪ ،‬اﻓﺴﺮ ﺑﻪ ﺳﺮدار ﺳﻌﻴﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺳﻌﻴﺪ ﺧﺎن! ﻣﻲﺑﻴﻨﻲ آﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺄﻣﻮرﻳﺖ ﺁﻣﺪﻩام و در ﺑﻴﺎﺑﺎن ﺑﺎ‬ ‫اﻳﻦ هﻤﻪ ﭘﻮل اﻣﻨﻴﺖ ﻧﺪارم‪.‬‬ ‫ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ را ﺗﺎ آﺮﻣﺎن هﻤﺮاهﻢ ﺑﻔﺮﺳﺖ‪ «.‬ﺳﺮدار ﺳﻌﻴﺪ‪ ،‬دﺳﺘﻮر داد ﭘﻮلهﺎ را ﺑﺎر ﺷﺘﺮهﺎ آﻨﻨﺪ و ﭼﻨﺪ ﻣﺮد ﺗﻔﻨﮕﺪار را هﻤﺮاﻩ اﻓﺴﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬ ‫هﻨﮕﺎم ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﻲ‪ ،‬اﻓﺴﺮ را آﻨﺎري آﺸﻴﺪ و ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺗﻮﻣﺎن آﻒ دﺳﺘﺶ ﮔﺬاﺷﺖ و ﮔﻔﺖ‪»:‬اﻳﻦ هﻢ ﭘﺎداش ﺷﺠﺎﻋﺖ ﺷﻤﺎ‪ «.‬اﻓﺴﺮ ﭘﻮل را‬ ‫ﻧﮕﺮﻓﺖ و ﭼﻮن ﺳﺮدار ﺳﻌﻴﺪ اﺻﺮار آﺮد‪ ،‬ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺗﻮﻣﺎن را روي ﺑﻘﻴﻪي ﭘﻮلهﺎ ﮔﺬاﺷﺖ‪.‬‬ ‫اﺳﺘﺎﻧﺪار آﺮﻣﺎن در ﺣﻤﺎم ﺑﻮد آﻪ ﺷﻨﻴﺪ اﻓﺴﺮ ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﺷﺘﺮ آﻪ ﺑﺎرﺷﺎن آﻴﺴﻪهﺎي ﭘﻮل اﺳﺖ ﺑﻪ آﺮﻣﺎن رﺳﻴﺪﻩ و ﻣﻲﺧﻮاهﺪ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان‬ ‫ﺑﺮﮔﺮدد‪.‬‬ ‫اﺳﺘﺎﻧﺪار آﻪ از اﻳﻦ ﺧﺒﺮ ﺗﻌﺠﺐ آﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﺮاﺳﻴﻤﻪ ﺷﺪ و دﺳﺘﻮر داد آﻪ اﻓﺴﺮ را در ﺣﻤﺎم ﺑﻪ دﻳﺪارش ﺑﺒﺮﻧﺪ! اﻓﺴﺮ آﻪ ﺑﺮاي ﺑﺮﮔﺸﺘﻦ ﺑﻪ‬ ‫ﺗﻬﺮان ﻋﺠﻠﻪ داﺷﺖ‪ ،‬ﻓﻮري ﺑﻪ ﺣﻤﺎم رﻓﺖ ﺗﺎ ﺑﺒﻴﻨﺪ اﺳﺘﺎﻧﺪار ﭼﻪ ﺣﺮﻓﻲ ﺑﺮاي ﮔﻔﺘﻦ دارد‪.‬‬ ‫اﺳﺘﺎﻧﺪار روي ﺳﻜﻮﻳﻲ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد و دﻻآﻲ او را ﻣﺸﺖوﻣﺎل ﻣﻲداد‪.‬‬ ‫اﻓﺴﺮ آﻪ وارد ﺷﺪ‪ ،‬اﺳﺘﺎﻧﺪار از او ﺧﻮاهﺶ آﺮد ﻧﺎﻣﻪاي را آﻪ ﺑﺮاي اﻣﻴﺮآﺒﻴﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺪهﺪ ﺗﺎ ﻧﺎﻣﻪي دﻳﮕﺮي ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ‪.‬‬ ‫اﻓﺴﺮ آﻪ او را ﺧﻮب ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد ﻗﺒﻮل ﻧﻜﺮد‪.‬‬ ‫اﺳﺘﺎﻧﺪار ﻣﻮذﻳﺎﻧﻪ ﺑﻪ او ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد آﺮد آﻪ ﭘﻨﺞ هﺰار ﺗﻮﻣﺎن ﺑﮕﻴﺮد و ﻧﺎﻣﻪ را ﭘﺲ ﺑﺪهﺪ‪.‬‬ ‫اﻓﺴﺮ ﺑﺎز هﻢ زﻳﺮ ﺑﺎر ﻧﺮﻓﺖ و در ﺣﺎﻟﻲ آﻪ از ﺣﻤﺎم ﺑﻴﺮون ﻣﻲﺁﻣﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﻮدت را ﺑﺮاي ﻣﺠﺎزاﺗﻲ ﺳﺨﺖ ﺁﻣﺎدﻩ آﻦ‪.‬‬

‫ﺷﺎﻳﺪ اﻳﻦ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺣﻤﺎم ﺷﻤﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ «.‬اﻓﺴﺮ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﺑﺎزﮔﺸﺖ و ﭘﻴﺶ از هﺮآﺎري ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪي اﻣﻴﺮآﺒﻴﺮ رﻓﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻗﺒﻞ از اﻳﻦ آﻪ دهﺎن ﺑﺎز آﻨﺪ‬ ‫و ﻣﺎﺟﺮاهﺎﻳﻲ آﻪ ﺑﺮاﻳﺶ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮد ﺗﻌﺮﻳﻒ آﻨﺪ‪ ،‬اﻣﻴﺮآﺒﻴﺮ آﻪ در ﺳﺮاﺳﺮ آﺸﻮر ﻣﺄﻣﻮر ﻣﺨﻔﻲ داﺷﺖ و از هﻤﻪ ﺟﺎ ﺑﺎﺧﺒﺮ ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫»ﻣﺄﻣﻮر درﺳﺖ آﺎر ﻣﻦ! از ﻟﻴﺎﻗﺖ و ﺗﺪﺑﻴﺮ ﺗﻮ ﻣﺘﺸﻜﺮم‪.‬‬ ‫اﻳﺮان ﺑﻪ ﻣﺄﻣﻮراﻧﻲ هﻤﭽﻮن ﺗﻮ اﻓﺘﺨﺎر ﻣﻲآﻨﺪ‪.‬‬ ‫آﺎش هﻤﻪ ﻣﺜﻞ ﺗﻮ اﻣﻴﻦ و ﺻﺎدق ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ هﺮ ﺣﺎل‪ ،‬ﺁن ﻣﺒﻠﻎ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺗﻮﻣﺎن را آﻪ اﻧﻌﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪاي و ﺑﺮﻧﺪاﺷﺘﻪاي ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺗﻮﺳﺖ و ﺁن ﭘﻨﺞ هﺰار ﺗﻮﻣﺎن را آﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪار آﺮﻣﺎن ﺑﻪ ﺗﻮ‬ ‫وﻋﺪﻩ آﺮدﻩ ﺑﻮد و ﺗﻮ ﻗﺒﻮل ﻧﻜﺮدي ﻣﻦ او را ﺟﺮﻳﻤﻪ ﻣﻲآﻨﻢ و ﺑﻪ ﺗﻮ ﭘﺎداش ﻣﻲدهﻢ‪ «.‬آﺎر دﻳﮕﺮي آﻪ اﻣﻴﺮآﺒﻴﺮ ﺑﺮاي ﭘﺮﺷﺪن ﺧﺰاﻧﻪي آﺸﻮر‬ ‫اﻧﺠﺎم داد‪ ،‬آﻢآﺮدن ﺣﻘﻮق ﺷﺎﻩ و درﺑﺎرﻳﺎن ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﮔﺬﺷﺘﻪ از اﻳﻦ‪ ،‬ﺣﻘﻮق وﻋﺪﻩاي درﺑﺎري را آﻪ آﺎري ﺟﺰ ﭼﺎﭘﻠﻮﺳﻲ ﻣﻔﺖﺧﻮري ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي هﻤﻴﺸﻪ ﻗﻄﻊ آﺮدو اﻳﻦ آﺎر ﺑﺮاي اﻣﻴﺮ‬ ‫دﺷﻤﻨﺎن زﻳﺎدي ﺗﺮاﺷﻴﺪ‪ ،‬دﺷﻤﻨﺎﻧﻲ آﻪ از هﺮ ﻓﺮﺻﺘﻲ ﺑﺮاي ﺑﺪﮔﻮﻳﻲ و ﺗﻮﻃﺌﻪﭼﻴﻨﻲ ﻋﻠﻴﻪ او اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻲآﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﮕﺮ ﺧﻮدﻣﺎن ﭼﻼﻗﻴﻢ؟ اﻣﻴﺮآﺒﻴﺮ ﻣﻲﮔﻔﺖ‪» :‬ﺗﺎ آﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺧﺎرﺟﻲهﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪ آﻨﻨﺪ وﻣﺎ ﻣﺼﺮف آﻨﻴﻢ؟ ﺗﺎ آﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺟﻨﺲ وارد آﻨﻴﻢ و ﺑﻪ ﺟﺎﻳﺶ‬ ‫ﺳﻜﻪهﺎي ﻃﻼ ﺑﺪهﻴﻢ؟« ﺑﻪ او ﻣﻲ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺁﺧﺮ ﻣﺎ ﻧﻪ آﺎرﺧﺎﻧﻪ دارﻳﻢ و ﻧﻪ اﺳﺘﺎدآﺎر ﻣﺎهﺮ‪ «.‬ﻣﻲﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﮕﺮ ﭼﻼﻗﻴﻢ؟ هﻢ آﺎرﺧﺎﻧﻪ‬ ‫ﻣﻲﺳﺎزﻳﻢ‪ ،‬هﻢ اﺳﺘﺎدآﺎر ﻣﺎهﺮ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻣﻲآﻨﻴﻢ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ اﻳﻦ آﺎر‪ ،‬هﻢ ﺑﺮاي ﻣﺮدم ﺧﻮدﻣﺎن ﺷﻐﻞ اﻳﺠﺎد ﻣﻲآﻨﻴﻢ و هﻢ زﻳﺮ ﺑﺎر ﺧﺎرﺟﻲهﺎ ﻧﻤﻲروﻳﻢ‪ «.‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﻃﺮز ﻓﻜﺮ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ از اﺳﺘﺎدآﺎران‬ ‫ﺑﺎهﻮش و ﺑﺎ اﺳﺘﻌﺪاد اﻳﺮاﻧﻲ را ﺑﻪ ﺧﺮج دوﻟﺖ ﺑﻪ روﺳﻴﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ ﺗﺎ رﺷﺘﻪهﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺻﻨﻌﺖ را ﺑﻴﺎﻣﻮزﻧﺪ و از ﻃﺮﻓﻲ ﭼﻨﺪ آﺎرﺷﻨﺎس‬ ‫اروﭘﺎﻳﻲ را اﺳﺘﺨﺪام آﺮد و ﺑﻪ اﻳﺮان ﺁورد ﺗﺎ در رﺷﺘﻪهﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ آﺎر آﻨﻨﺪ و ﺑﻪ اﻳﺮاﻧﻲهﺎ ﺁﻣﻮزش ﺑﺪهﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ دﺳﺘﻮر اﻣﻴﺮ‪ ،‬دو آﺎرﺧﺎﻧﻪي ﻗﻨﺪ و ﺷﻜﺮﺳﺎزي در ﺧﻮزﺳﺘﺎن و ﻣﺎزﻧﺪران ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ و ﺣﺘﻲ آﺸﺎورزان ﻧﻴﺸﻜﺮ و ﭼﻐﻨﺪرﻗﻨﺪ را از ﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫ﻣﺎﻟﻴﺎت ﻣﻌﺎف آﺮد‪.‬‬ ‫در اداﻣﻪي اﻳﻦ اﻗﺪاﻣﺎت اﺳﺎﺳﻲ‪ ،‬آﺎرﺧﺎﻧﻪهﺎي ﻧﺦرﻳﺴﻲ‪ ،‬ﺣﺮﻳﺮﺑﺎﻓﻲ‪ ،‬ﭘﺎرﭼﻪﺑﺎﻓﻲ‪ ،‬آﺎﻟﺴﻜﻪ ﺳﺎزي‪ ،‬آﺎﻏﺬﺳﺎزي‪ ،‬ﺑﻠﻮر و ﭼﻴﻨﻲﺳﺎزي‬ ‫راﻩاﻧﺪازي ﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ اﻗﺪاﻣﺎت در ﻧﻮع ﺧﻮد اﻧﻘﻼﺑﻲ در ﺻﻨﻌﺖ آﺸﻮر ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲﺁﻣﺪ‪.‬‬ ‫ﺻﻨﺎﻳﻊ آﻮﭼﻚ هﻢ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ او ﺑﻮد و ﺳﻌﻲ ﻣﻲآﺮد از ﺁنهﺎ ﺣﻤﺎﻳﺖ آﻨﺪ‪.‬‬ ‫در ﻳﻜﻲ از ﺷﻤﺎرﻩهﺎي روزﻧﺎﻣﻪ وﻗﺎﻳﻊاﺗﻔﺎﻗﻴﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ آﻪ ﻗﺒﻞ از ﺻﺪارت اﻣﻴﺮآﺒﻴﺮ‪ ،‬ﺳﺮدوﺷﻲ ﻧﻈﺎﻣﻴﺎن را از اﺗﺮﻳﺶ وارد ﻣﻲآﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫روزي ﻳﻚ ﺳﺮدوﺷﻲ ﻗﺸﻨﮓ و ﺟﺎﻟﺐ آﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺧﺎﻧﻤﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﻮرﺷﻴﺪ دوﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ اﻣﻴﺮ رﺳﻴﺪ‪.‬‬ ‫ﺁن را ﭘﺴﻨﺪﻳﺪ و زن را ﺧﻴﻠﻲ ﺗﺸﻮﻳﻖ آﺮد و دﺳﺘﻮر داد آﻪ اﻣﺘﻴﺎز ﺗﻬﻴﻪي ﺳﺮدوﺷﻲ را ﺑﺮاي ﻣﺪت ﭘﻨﺞ ﺳﺎل ﺑﻪ او واﮔﺬار آﻨﻨﺪ و ﺑﺮاﻳﺶ‬ ‫آﺎرﮔﺎﻩ و اﺑﺰار آﺎر ﺗﻬﻴﻪ آﺮدﻩ و ﺷﺎﮔﺮداﻧﻲ در اﺧﺘﻴﺎرش ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﻴﺮ‪ ،‬ﺳﺮ از آﺘﺎب ﺑﺮداﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﺸﺘﻲ ﻣﺨﻤﻞ ﺗﻜﻴﻪ زد و ﻳﻚ ﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﺳﻤﺎور را ﻧﮕﺎﻩ آﺮد‪.‬‬ ‫ﺳﻪ روز ﺑﻮد آﻪ ﺳﻤﺎور ﮔﻮﺷﻪي اﺗﺎق آﺎرش ﻣﺜﻞ ﻣﻬﻤﺎﻧﻲ ﻏﺮﻳﺐ‪ ،‬ﺁرام و ﺑﻲﺻﺪا ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺳﻤﺎور را ﻳﻜﻲ از ﺗﺎﺟﺮان روﺳﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﻮﻏﺎت ﺑﺮاﻳﺶ ﺁوردﻩ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻗﺒﻼً در ﺧﺎﻧﻪ اﻋﻴﺎن و اﺷﺮاف ﺳﻤﺎورهﺎﻳﻲ دﻳﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﻤﺎورهﺎﻳﻲ آﻪ هﻤﻪ ﺳﺎﺧﺖ روﺳﻴﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺳﻤﺎورهﺎﻳﻲ آﻪ روز ﺑﻪ روز زﻳﺎدﺗﺮ‬ ‫ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﻜﺮي ﻣﺜﻞ ﺑﺮق از ﺳﺮش ﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﻗﻠﻢ ﺑﺮداﺷﺖ و ﻧﺎﻣﻪاي ﺑﻪ ﺣﺎآﻢ اﺻﻔﻬﺎن ﻧﻮﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺄﻣﻮراﻧﻲ آﻪ از ﻃﺮف ﺣﺎآﻢ اﺻﻔﻬﺎن ﺑﻪ ﺑﺎزار ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬هﻤﻪي دواﺗﮕﺮان را وﺳﻂ ﺑﺎزار ﺟﻤﻊ آﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻳﻜﻲ ازﻣﺄﻣﻮراﻧﻲ آﻪ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪﺗﺮي داﺷﺖ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪» :‬از ﺑﻴﻦ ﺷﻤﺎهﺎ ﭼﻪ آﺴﻲ اﺳﺘﺎدﺗﺮ اﺳﺖ؟« و ﻟﻮﻟﻪاي در ﺑﻴﻦ دواﺗﮕﺮان ﭘﻴﭽﻴﺪ‪.‬‬ ‫هﻤﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اﺳﺘﺎد ﺣﺴﻦ و اﺳﺘﺎد اآﺒﺮ‪ «.‬ﻣﺄﻣﻮران‪ ،‬اﺳﺘﺎد ﺣﺴﻦ و اﺳﺘﺎد اآﺒﺮ را از ﺑﻴﻦ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺑﻴﺮون ﺁوردﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻳﻜﻲ از ﺁنهﺎ هﻴﻜﻞدار و ﺗﻨﻮﻣﻨﺪ ﺑﻮد و دﻳﮕﺮي ﻻﻏﺮ و ﺑﻠﻨﺪ ﺑﺎﻻ‪.‬‬ ‫ﻣﺄﻣﻮران ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬ﺑﺎ ﻣﺎ ﺑﻴﺎﻳﻴﺪ‪ «.‬ﺁنهﺎ آﻪ هﻮل ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ » :‬ﺣﺎآﻢ ﭼﻪ آﺎرﻣﺎن دارد؟ ﻣﺎ آﻪ آﺎري ﻧﻜﺮدﻩاﻳﻢ‪ «.‬رﺋﻴﺲ ﻣﺄﻣﻮران ﺧﻨﺪﻳﺪ‬ ‫و ﮔﻔﺖ‪» :‬آﺎر ﺧﻴﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺎراﺣﺖ ﻧﺒﺎﺷﻴﺪ‪ «.‬ﺣﺎآﻢ ﻣﺮدي ﺑﺪاﺧﻢ و ﻋﺒﻮس ﺑﻮد و ﮔﻮﻧﻪي راﺳﺘﺶ داﺋﻢ ﺑﺎﻻ ﻣﻲﭘﺮﻳﺪ‪.‬‬ ‫و ﺑﺎ ﻧﮕﺎهﻲ ﺧﺮﻳﺪاراﻧﻪ اﺳﺘﺎدهﺎ را وارﺳﻲ آﺮد و ﺑﺎ ﺻﺪاﻳﻲ ﺧﺸﻦ ﮔﻔﺖ‪» :‬از ﺑﻴﻦ ﺷﻤﺎ دو ﺗﺎ‪ ،‬آﺪاﻣﺘﺎن در دواﺗﮕﺮي ﻣﺎهﺮﺗﺮﻳﺪ؟« هﺮ دو اﺳﺘﺎد‬ ‫ﺑﺎ ﻣﺘﺎﻧﺖ اﺳﻢ ﺁن ﻳﻜﻲ را ﺁورد‪.‬‬ ‫ﺣﺎآﻢ ﻏﺮﻳﺪ‪» :‬ﻣﻦ ﻳﻚ ﻧﻔﺮ را ﻣﻲﺧﻮاهﻢ‪.‬‬ ‫ﭼﺮا ﺗﻌﺎرف ﻣﻲآﻨﻴﺪ؟« ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ از ﺑﻴﻦ ﺁن دو‪ ،‬ﻣﺮدي آﻪ ﻻﻏﺮ و ﺑﻠﻨﺪ ﻗﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ اﺳﺘﺎد اآﺒﺮ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪ و اﺳﺘﺎد ﺣﺴﻦ را ﻣﺮﺧﺺ آﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﺎآﻢ در ﺣﺎﻟﻲ آﻪ ﮔﻮﻧﻪي راﺳﺘﺶ ﻣﻲﭘﺮﻳﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪» :‬اﺗﺎﺑﻚ اﻋﻈﻢ ﺑﺮاي آﺎر ﻣﻬﻤﻲ ﺗﻮ را ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫هﺮﭼﻪ زودﺗﺮ ﺑﺎﻳﺪ راﻩ ﺑﻴﻔﺘﻲ‪ «.‬اﺳﺘﺎد اآﺒﺮ آﻪ ﺟﺎ ﺧﻮردﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪» :‬وﻟﻲ ﻣﻦ ‪ «...‬ﺣﺎآﻢ ﭘﺮﻳﺪ ﻣﻴﺎن ﺣﺮﻓﺶ‪» :‬وﻟﻲ واﻣﺎ ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫ﺧﺮج راهﺖ هﻢ ﺑﺎ ﻣﺎﺳﺖ‪ «.‬اﺳﺘﺎد اآﺒﺮ ﻗﺒﻮل آﺮد‪.‬‬ ‫ﺧﺮج راهﺶ را ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ رﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ زن و ﺑﭽﻪهﺎﻳﺶ ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﻲ آﺮد و ﺑﻪ ﻃﺮف ﺗﻬﺮان راﻩ اﻓﺘﺎد‪.‬‬

‫اﺳﺘﺎد آﻪ در ﻣﻮرد ﻟﻴﺎﻗﺖ و ﻋﺪاﻟﺖ اﻣﻴﺮآﺒﻴﺮ ﭼﻴﺮهﺎي زﻳﺎدي ﺷﻨﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮاي دﻳﺪارش ﻟﺤﻈﻪ ﺷﻤﺎري ﻣﻲآﺮد‪ ،‬اﻣﺎ در اﻳﻦ ﻓﻜﺮ ﺑﻮد آﻪ اﻣﻴﺮ‬ ‫ﺑﺎ او ﭼﻪ آﺎري دارد‪.‬‬ ‫ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﻲ‪ ،‬وﻗﺘﻲ ﺑﻪ دروازﻩي ﺗﻬﺮان رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻣﺄﻣﻮران اﻣﻴﺮ را دﻳﺪ آﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮش ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺁنهﺎ‪ ،‬اﺳﺘﺎد را ﺑﻲدرﻧﮓ ﺑﻪ ﺣﻀﻮر اﻣﻴﺮ ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻴﺮزا ﺗﻘﻲﺧﺎن ﺑﺎ او ﺑﻪ ﮔﺮﻣﻲ ﺳﻼم و اﺣﻮالﭘﺮﺳﻲ آﺮد و ﺑﻲﻣﻘﺪﻣﻪ رﻓﺖ ﺳﺮ اﺻﻞ ﻣﻄﻠﺐ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻏﺮض از ﻣﺰاﺣﻤﺖ‪ ،‬اﻧﺠﺎم آﺎري ﻣﻬﻢ‬ ‫ﺑﻮد‪ «.‬ﺑﻌﺪ ﺳﻤﺎور را از ﮔﻮﺷﻪي اﺗﺎق ﺑﺮداﺷﺖ و ﺑﻪ او ﻧﺸﺎن داد و ﭘﺮﺳﻴﺪ‪» :‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﻲ ﻣﺜﻞ اﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺴﺎزي؟« اﺳﺘﺎد اآﺒﺮ آﻪ ﺗﺎ ﺁن‬ ‫ﻣﻮﻗﻊ ﺳﻤﺎور ﻧﺪﻳﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻳﻦ ﭼﻴﻪ؟« ‪ -‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﺳﻤﺎور‪.‬‬ ‫ﺳﻮﻏﺎت ﻣﻤﺎﻟﻚ روﺳﻴﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ آﺎرش ﭼﻴﺴﺖ؟ اﻣﻴﺮ ﺳﻤﺎور را ﺑﺮ زﻣﻴﻦ ﮔﺬاﺷﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬آﺎرش؟ ﺟﻮش ﺁوردن ﺁب و دم آﺮدن ﭼﺎي‪ «.‬اﺳﺘﺎد اآﺒﺮ ﺳﻤﺎور را ﺑﺮداﺷﺖ و از‬‫ﭼﻨﺪ ﻃﺮف ﺑﺎ دﻗﺖ ﺑﻪ ﺁن ﺧﻴﺮﻩ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺁنﮔﺎﻩ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻠﻪ‪ ،‬اﮔﺮ وﺳﺎﻳﻞ آﺎر ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻓﺮدا ﻳﻜﻲاش را ﻣﻲﺳﺎزم‪ «.‬ﻏﺮوب روز ﺑﻌﺪ‪ ،‬اﺳﺘﺎد اآﺒﺮ دو ﺳﻤﺎور ﺟﻠﻮي اﻣﻴﺮ ﮔﺬاﺷﺖ‪.‬‬ ‫هﺮ دوي ﺁنهﺎ ﻣﺜﻞ هﻢ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺗﺸﺨﻴﺺ اﻳﻦ آﻪ آﺪام روﺳﻲ اﺳﺖ‪ ،‬آﺎري ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺸﻜﻞ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫اﻣﻴﺮ ﻟﺒﺨﻨﺪي ﺷﻴﺮﻳﻦ زد و ﮔﻔﺖ‪» :‬اﺣﺴﻨﺖ‪ ،‬ﺁﻓﺮﻳﻦ! ﺧﻴﻠﻲ ﺧﻮب ﺳﺎﺧﺘﻪاي‪.‬‬ ‫ﭼﻪ ﻗﺪر ﺧﺮج ﺑﺮداﺷﺘﻪ؟« ‪ -‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﭘﺎﻧﺰدﻩ رﻳﺎل‪.‬‬ ‫اﻣﻴﺮ ﻓﻜﺮي آﺮد و ﭘﺮﺳﻴﺪ‪» :‬ﺣﺎﺿﺮي ﻓﻘﻂ ﺑﻪ اﻳﻦ آﺎر ﻣﺸﻐﻮل ﺷﻮي و ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدي از اﻳﻦهﺎ ﺑﺴﺎزي؟« ‪ -‬وﻟﻲ ﻣﻦ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪي اﻳﻦ آﺎر را‬ ‫ﻧﺪارم‪.‬‬ ‫ اﮔﺮ وﺳﺎﻳﻞ و ﻣﺤﻞ آﺎر را ﺑﺮاﻳﺖ ﻓﺮاهﻢ آﻨﻴﻢ ﭼﻪ ﻃﻮر؟ اﺳﺘﺎد اآﺒﺮ ﺳﺮش را ﺗﻜﺎن داد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻠﻪ‪ ،‬ﺣﺎﺿﺮم‪ «.‬اﻣﻴﺮ رو ﺑﻪ ﻣﻨﺸﻲاش آﺮد‬‫و ﮔﻔﺖ‪ » :‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﺮد اﻣﺘﻴﺎز ﻧﺎﻣﻪاي ﺑﻨﻮﻳﺲ آﻪ ﻓﻦ ﺳﻤﺎورﺳﺎزي ﺑﻪ ﻃﻮر آﻠﻲ و ﺑﺮاي ﻣﺪت ﺷﺎﻧﺰدﻩ ﺳﺎل در اﺧﺘﻴﺎرش ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻗﻴﻤﺖ ﻓﺮوش هﺮ ﺳﻤﺎور را ﺑﻴﺴﺖوﭘﻨﺞ رﻳﺎل ﺗﻌﻴﻴﻦ آﻦ‪ «.‬ﺑﻌﺪ رو ﺑﻪ ﻣﺮد آﺮدو ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻪ اﺻﻔﻬﺎن ﺑﺮﮔﺮد‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﺣﺎآﻢ اﺻﻔﻬﺎن دﺳﺘﻮر ﻣﻲدهﻢ آﻪ وﺳﺎﻳﻞ آﺎرت را از هﺮ ﺟﻬﺖ آﻪ ﺑﺨﻮاهﻲ ﻓﺮاهﻢ ﺳﺎزد‪ «.‬ﻓﺮداي ﺁن روز‪ ،‬اﺳﺘﺎد اآﺒﺮ ﺑﻪ اﺻﻔﻬﺎن‬ ‫ﺑﺮﮔﺸﺖ و ﺑﻪ ﻣﺮآﺰ ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ رﻓﺖ‪.‬‬ ‫هﻤﺎن ﺣﺎآﻢ ﺑﺪاﺧﻢ و ﻋﺼﺒﻲ ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻓﻮراً دآﺎن و ﭼﻨﺪ ﺷﺎﮔﺮد ﺗﻬﻴﻪ آﻦ و هﺮﭼﻪ ﺧﺮﺟﺖ ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻨﻮﻳﺲ ﺗﺎ از ﺧﺰاﻧﻪ ﺑﺪهﻢ‪ «.‬ﺑﻌﺪ‬ ‫ﺻﺪاﻳﺶ را ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺁورد و ﮔﻔﺖ‪» :‬در ﺿﻤﻦ اﻳﻦ را ﺑﺪان آﻪ اﻣﻴﺮﺗﺎن ﭘﺎﻳﺶ روي ﭘﻮﺳﺖ ﺧﺮﺑﺰﻩ اﺳﺖ‪ «.‬اﺳﺘﺎد در ﺣﺎﻟﻲ آﻪ ﻧﮕﺎهﺶ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪي‬ ‫ﻧﺎﺁرام ﺣﺎآﻢ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺮﺳﻴﺪ‪» :‬ﻣﻨﻈﻮرت ﭼﻴﺴﺖ؟« ﺣﺎآﻢ آﻪ اﻧﮕﺎر از ﮔﻔﺘﻪاش ﭘﺸﻴﻤﺎن ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪» :‬هﻴﭽﻲ‪ ،‬هﻴﭽﻲ‪.‬‬ ‫ﺑﺮو ﺑﻪ آﺎر ﺧﻮدت ﺑﺮس‪ «.‬اﺳﺘﺎد اآﺒﺮ در ﺣﺎﻟﻲ آﻪ ﻧﮕﺮان ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﺎزار رﻓﺖ و ﭼﻨﺪ دآﺎن را آﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﺮاﺑﻪ درﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬از ﺻﺎﺣﺒﺶ اﺟﺎرﻩ‬ ‫آﺮد و ﺁنهﺎ را از داﺧﻞ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ وﺻﻞ آﺮد و آﺎرﮔﺎهﻲ ﺑﺰرگ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬ ‫در ﻳﻜﻲ از دآﺎنهﺎ آﻮرﻩاي ﺑﺰرگ ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬در دﻳﮕﺮي ﻟﻮازم آﺎر را ﮔﺬاﺷﺖ و در ﺳﻮﻣﻲ ﺳﻜﻮﻳﻲ ﺑﺰرگ ﺳﺎﺧﺖ آﻪ ﺷﺎﮔﺮداﻧﺶ ﺑﺮﺁن ﺑﻨﺸﻴﻨﻨﺪ‬ ‫و آﺎرﺷﺎن را اﻧﺠﺎم ﺑﺪهﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﺲ از ﻳﻚ هﻔﺘﻪ و ﺧﺮج آﺮدن دوﻳﺴﺖ ﺗﻮﻣﺎن ﭘﻮل‪ ،‬آﺎرﮔﺎﻩ ﺳﻤﺎورﺳﺎزي ﺁﻣﺎدﻩ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﭼﻨﺪ ﺷﺎﮔﺮد هﻢ اﺳﺘﺨﺪام آﺮد و ﻗﺮار ﺷﺪ از ﺻﺒﺢ ﺷﻨﺒﻪ آﺎر ﺳﻤﺎورﺳﺎزي را ﺷﺮوع آﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ‪...‬‬ ‫ﺻﺒﺢ روز ﺷﻨﺒﻪ‪ ،‬هﻨﻮز ﺑﺴﻢاﷲ ﻧﮕﻔﺘﻪ و آﺎر را ﺷﺮوع ﻧﻜﺮدﻩ ﺑﻮد آﻪ دو ﻣﺄﻣﻮر از ﻃﺮف ﺣﺎآﻢ ﺳﺮرﺳﻴﺪﻧﺪ و اﺳﺘﺎد اآﺒﺮ را ﻣﺜﻞ دزدهﺎ دﺳﺘﮕﻴﺮ‬ ‫آﺮدﻧﺪ و ﭘﻴﺶ ﺣﺎآﻢ ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﺳﺘﺎد اآﺒﺮ ﺧﻴﻠﻲ ﺗﻌﺠﺐ آﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻬﺮﻩي ﻋﺒﻮس و اﺧﻤﻮي ﺣﺎآﻢ‪ ،‬ﺧﻨﺪان و ﭘﺮﻧﺸﺎط ﺷﺪﻩ ﺑﻮد! ﺣﺎآﻢ ﺑﻪ ﻃﺮﻓﺶ رﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﮔﻮﺷﺶ را ﭘﻴﭽﺎﻧﺪ و ﺑﺎ ﺗﻤﺴﺨﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻪﺑﻪ‪ ،‬اﺳﺘﺎد ﺳﻤﺎور ﺳﺎز؟! ﺻﺒﺢ ﺑﺨﻴﺮ‪ «.‬اﺳﺘﺎداآﺒﺮ دﺳﺘﺶ را ﮔﺮﻓﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭼﻲ ﺷﺪﻩ؟ ﭼﺮا‬ ‫هﻤﭽﻴﻦ ﻣﻲآﻨﻲ؟« ﺣﺎآﻢ ﻗﻬﻘﻬﻪاي زد و ﮔﻮش او را ول آﺮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻴﭽﺎرﻩ ﺷﺪي‪ ،‬ﺑﺪﺑﺨﺖ! اﻣﻴﺮآﺒﻴﺮت‪ ،‬ﺻﻐﻴﺮ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫از آﺎر ﺑﺮآﻨﺎر ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﻮ هﻢ ﺑﺎﻳﺪ هﻤﻴﻦ اﻣﺮوز ﺗﺎ ﻇﻬﺮ دوﻳﺴﺖ ﺗﻮﻣﺎﻧﻲ را آﻪ از ﺧﺰاﻧﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪاي‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺪهﻲ‪ «.‬اﻧﮕﺎر دﻧﻴﺎ را ﺑﺮ ﺳﺮ اﺳﺘﺎداآﺒﺮ ﺑﻴﭽﺎرﻩ ﺧﺮاب آﺮدﻩ‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﻬﻤﻴﺪﻩ دﻟﺸﻮرﻩهﺎﻳﻲ آﻪ داﺷﺘﻪ و زﻣﺰﻣﻪهﺎﻳﻲ آﻪ ﺷﻨﻴﺪﻩ‪ ،‬اﺷﺘﺒﺎﻩ ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﻮاﺳﺖ ﭼﻴﺰي ﺑﮕﻮﻳﺪ و اﻋﺘﺮاض ﺑﻜﻨﺪ‪ ،‬دﻳﺪ ﺑﻲﻓﺎﻳﺪﻩ اﺳﺖ ودوران ﺑﻪ دﺳﺖ ﺣﺎآﻢ و اﻣﺜﺎل او اﻓﺘﺎدﻩ‪.‬‬ ‫اﺳﺘﺎداآﺒﺮ هﺮﭼﻪ ﺗﻼش آﺮد ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﻃﻠﺐ دوﻟﺖ را ﺗﺎ ﻇﻬﺮ ﺁن روز ﺗﻬﻴﻪ آﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻳﻚ ﺳﺎﻋﺖ از ﻇﻬﺮ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد آﻪ ﻣﺄﻣﻮران ﺣﻜﻮﻣﺖ اﺻﻔﻬﺎندار و ﻧﺪارش را ﺣﺮاج آﺮدﻧﺪ و ﭼﻮن هﻨﻮز ﺳﻲﺗﻮﻣﺎن دﻳﮕﺮ ﺑﺪهﻜﺎر ﺑﻮد‪ ،‬او را‬ ‫وﺳﻂ ﺑﺎزار ﺁوردﻧﺪ و ﺁنﻗﺪر ﭼﻮب و ﺷﻼق زدﻧﺪ آﻪ دل ﻣﺮدم ﺑﻪ رﺣﻢ ﺁﻣﺪ و ﺑﻘﻴﻪ ﺑﺪهﻲاش را ﺟﻤﻊ آﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ دوﻟﺖ دادﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ اﺳﺘﺎداآﺒﺮ دﻳﮕﺮ ﺁن اﺳﺘﺎداآﺒﺮ ﺳﺎﺑﻖ ﻧﺒﻮد‪.‬‬ ‫آﻤﺮش ﺷﻜﺴﺘﻪ و ﭼﺸﻢهﺎﻳﺶ ﻧﺎﺑﻴﻨﺎ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﭼﻨﺪ روز ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻣﺮدﻣﻲ آﻪ او را در ﺣﺎل ﮔﺪاﻳﻲ دﻳﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺶ اﻓﺴﻮس ﺧﻮردﻧﺪ‪ ،‬هﻢ ﺑﻪ ﺣﺎل او و هﻢ ﺑﻪ ﺣﺎل ﻣﻤﻠﻜﺘﻲ آﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ وزﻳﺮش‬ ‫ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ازدواج ﻣﺼﻠﺤﺘﻲ‬ ‫ﭼﻬﺎرﻣﺎﻩ از ﭘﺎدﺷﺎهﻲ ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ و ﺻﺪارت اﻣﻴﺮآﺒﻴﺮ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫اﻣﻴﺮ دﺷﻤﻨﺎن زﻳﺎدي داﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﻋﺪﻩاي از ﺁنهﺎ درﺑﺎري و از ﻧﺰدﻳﻜﺎن ﺷﺎﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺁﻧﺎن ﻣﺮﺗﺐ در ﮔﻮش ﺷﺎﻩ زﻣﺰﻣﻪ ﻣﻲآﺮدﻧﺪ آﻪ اﻣﻴﺮ را از آﺎر ﺑﺮآﻨﺎر آﻨﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ اﺷﺮاف زادﻩ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﻜﻪ از ﺧﺎﻧﺪاﻧﻲ ﭘﺴﺖ و ﭘﺴﺮ ﻳﻚ‬ ‫ﺁﺷﭙﺰ و ﻧﻮآﺮ اﺳﺖ و ﺧﻴﻠﻲهﺎ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ اواﻣﺮ او را اﻃﺎﻋﺖ آﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺁنهﺎ ﺑﻪ ﺷﺎﻩ ﮔﻮﺷﺰد ﻣﻲآﺮدﻧﺪ آﻪ او را ﺑﺮآﻨﺎر آﻨﺪ و ﻓﺮدي ﻧﺠﻴﺐزادﻩ را ﺑﺮ ﺳﺮ آﺎر ﺑﻨﺸﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ ﺣﺮفهﺎ ﺷﺎﻩ را ﺑﻪ ﻓﻜﺮ ﻓﺮو ﺑﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﻪ ﺑﺮاي ﺑﺮ آﻨﺎري اﻣﻴﺮ )زﻳﺮا ﻋﻼﻗﺔ ﺧﺎﺻﻲ ﺑﻪ او داﺷﺖ( ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺮاي ﻣﺤﻜﻢ آﺮدن رﻳﺸﻪهﺎي وﺟﻮد‬ ‫او‪.‬‬ ‫ﺷﺎﻩ ﺑﻪ اﻣﻴﺮ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد آﺮد آﻪ ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از اﻳﻦ ﺣﺮفهﺎ‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﻮاهﺮش ازدواج آﻨﺪ‪.‬‬ ‫ازدواج اﻣﻴﺮ ﺑﺎ ﺧﻮاهﺮ ﺷﺎﻩ ازدواﺟﻲ ﻣﺼﻠﺤﺘﻲ ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻮن ﻧﻪ اﻣﻴﺮ ﺑﺎ ﺁن ﻣﻮاﻓﻖ ﺑﻮد و ﻧﻪ ﻋﺰت اﻟﺪوﻟﻪ‪ ،‬ﺧﻮاهﺮ ﺷﺎﻩ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻌﺪهﺎ اﻳﻦ ازدواج ﺗﺒﺪﻳﻞ‬ ‫ﺑﻪ ﻋﺸﻘﻲ ﭘﺎك و ﺁﺳﻤﺎﻧﻲ ﺷﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ دو دﺧﺘﺮ ﺑﻪ ﺁنهﺎ هﺪﻳﻪ آﺮد‪.‬‬ ‫اﻣﻴﺮ آﺒﻴﺮ در ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﻧﺎﻣﻪاش ﺑﻪ ﺷﺎﻩ اﻳﻦ ﻃﻮر ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪» :‬از اول ﺑﺮﺧﻮرد ﻗﺒﻠﺔ ﻋﺎﻟﻢ ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ آﻪ ﻧﻤﻲﺧﻮاﺳﺘﻢ در اﻳﻦ ﺷﻬﺮ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ ﺧﺎﻧﻪ و ﻋﻴﺎل ﺷﻮم ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﺣﻜﻢ هﻤﺎﻳﻮن و ﺑﺮاي ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺧﺪﻣﺖ ﺷﻤﺎ‪ ،‬اﻳﻦ ﻋﻤﻞ را اﻗﺪام آﺮدم‪«.‬‬

‫ﻋﺒﻮر از ﺧﻂ ﻗﺮﻣﺰ‬ ‫ﻗﺒﻞ از ﺻﺪارت اﻣﻴﺮ آﺒﻴﺮ‪ ،‬ﺳﻔﺎرﺗﺨﺎﻧﻪ آﺸﻮرهﺎي روﺳﻴﻪ و اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن از ﺁزادي و اﻣﻜﺎﻧﺎت ﻧﺎﻣﺤﺪودي ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﻜﺎﻧﺎﺗﻲ آﻪ ﺣﺘﻲ در آﺸﻮر ﺧﻮدﺷﺎن هﻢ ﻧﺼﻴﺒﺸﺎن ﻧﻤﻲﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﺘﻲ ﻧﻮآﺮان اﻳﺮاﻧﻲ ﺁنهﺎ هﻢ اﻣﺘﻴﺎزاﺗﻲ داﺷﺘﻨﺪ و آﺴﻲ ﺣﻖ ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ را ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬اﻣﺎ اﻣﻴﺮ ﺧﻂ ﻗﺮﻣﺰي را آﻪ ﺑﻪ دور ﺁﻧﻬﺎ آﺸﻴﺪﻩ‬ ‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺷﻜﺴﺖ و آﺎري آﺮد آﻪ هﻤﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﺎﻧﻮن ﻳﻜﺴﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﻮرﺷﻴﺪ‪ ،‬هﻤﭽﻮن ﺗﻨﻮري ﻣﻴﺎن ﺁﺳﻤﺎن ﻣﻲﺳﻮﺧﺖ‪.‬‬ ‫هﻮا ﺑﺴﻴﺎر ﮔﺮم ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﺮدم زﻳﺎدي اﻃﺮاف ﻣﻴﺪان ﻧﻘﺎرﻩﺧﺎﻧﻪ ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫از ﺳﻤﺖ دﻳﮕﺮ ﻣﻴﺪان‪ ،‬ﺳﺮﺑﺎزهﺎ ﻣﺮدي را آﻪ دﺳﺖهﺎﻳﺶ از ﭘﺸﺖ ﺑﻪ هﻢ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﺁوردﻧﺪ آﻨﺎر ﺗﻮپ ﻣﺮوارﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﻳﻜﻲ از ﺗﻤﺎﺷﭽﻴﺎن از ﺟﻮاﻧﻲ آﻪ ﺟﻠﻮﻳﺶ اﻳﺴﺘﺎدﻩ ﺑﻮد ﭘﺮﺳﻴﺪ ‪»:‬اﻳﻦ ﻳﺎرو ﭼﻲ آﺎري آﺮدﻩ؟« ﺟﻮان ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭼﻪ ﻃﻮر ﻧﻤﻲداﻧﻲ؟ ﻃﺮف ﻧﻮآﺮ‬ ‫ﺳﻔﺎرت روﺳﻴﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫دﻳﺸﺐ ﻣﺴﺖ آﺮدﻩ و ﻋﺮﺑﺪﻩ آﺸﻴﺪﻩ و دﻋﻮا راﻩ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ‪.‬‬ ‫ﺣﺎﻻ هﻢ ﺑﻪ دﺳﺘﻮر اﻣﻴﺮ ‪ ،‬ﻣﻲﺧﻮاهﻨﺪ ﺷﻼﻗﺶ ﺑﺰﻧﻨﺪ‪ «.‬ﭘﻴﺮﻣﺮد ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺣﻘﺸﻪ‪.‬دﺳﺖ ﻣﻴﺮزا ﺗﻘﻲ ﺧﺎن درد ﻧﻜﻨﻪ ‪ ،‬ﺑﻪ هﻴﭻ آﺪام ﺑﺎج ﻧﻤﻲدﻩ‪،‬‬ ‫ﻧﻪ ﺑﻪ ﻧﻮآﺮ ﺳﻔﺎرت روس ‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﻪ ﭘﺎدﺷﺎﻩ اﻧﮕﻠﻴﺲ‪.‬‬ ‫ﺧﺪا ﺣﻔﻈﺶ آﻨﻪ‪.‬‬ ‫« و ﭼﻮن ﻃﺎﻗﺖ دﻳﺪن اﻳﻦ ﺻﺤﻨﻪ را ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬از ﺁنﺟﺎ دور ﺷﺪ ﺧﺒﺮ دﺳﺘﮕﻴﺮي و ﺷﻼق ﺧﻮردن ﻧﻮآﺮ ﺳﻔﺎرت روس ﻣﺜﻞ ﺑﺮق ﺑﻪ ﺟﻨﺎب ﺳﻔﻴﺮ‬ ‫رﺳﻴﺪ‪.‬‬ ‫او ﻓﻮراً ﻧﺎﻣﻪاي ﻧﻮﺷﺖ و ﺑﻪ ﭘﻴﻚ داد ﺗﺎ ﺑﻪ اﻣﻴﺮ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﻴﺮ ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﺣﻜﻢ ﺑﻪ ﻣﺤﻞ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫آﻨﺎري ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد و ﻧﻲ ﻗﻠﻴﺎن ﺑﺮ ﻟﺐ داﺷﺖ و ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ دﺳﺘﻮر ﺷﺮوع ﻣﺠﺎزات را ﺑﺪهﺪ آﻪ ﻧﺎﻣﻪرﺳﺎن رﺳﻴﺪ و ﻧﺎﻣﻪ را ﺑﻪ اﻣﻴﺮ داد ‪.‬‬ ‫اﻣﻴﺮﺑﺎ ﺑﻲﺗﻔﺎوﺗﻲ ‪ ،‬هﻤﺎنﻃﻮر آﻪ روي زﻣﻴﻦ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺎﻣﻪ را زﻳﺮ زاﻧﻮﻳﺶ ﮔﺬاﺷﺖ و ﺑﺎ اﺷﺎرﻩي دﺳﺖ ﻓﺮﻣﺎن اﺟﺮاي ﺣﻜﻢ را داد‪.‬‬ ‫ﺑﺎ هﺮ ﺿﺮﺑﻪي ﺷﻼق‪ ،‬ﻣﺤﻜﻮم ﻓﺮﻳﺎد ﻣﻲآﺸﻴﺪ ﻣﺮدم آﻪ دل ﭘُﺮي از اﻳﻦ ﻃﻮر اﻓﺮاد داﺷﺘﻨﺪ ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻲ ﻣﻲآﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺮاي ﺑﺎر دوم ﻗﺎﺻﺪي از ﺳﻔﺎرت روﺳﻴﻪ ﺁﻣﺪ و ﻧﺎﻣﻪاي ﺑﻪ اﻣﻴﺮ داد ﮔﻔﺖ آﻪ ﺧﻴﻠﻲ ﻓﻮري اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻣﻴﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻲداﻧﻢ‪ «.‬و ﺑﻲﺁن آﻪ ﻧﺎﻣﻪ را ﺑﺎز آﻨﺪ‪ ،‬ﺁن را زﻳﺮ زاﻧﻮﻳﺶ ﮔﺬاﺷﺖ و ﺑﻪ آﺸﻴﺪن ﻗﻠﻴﺎن اداﻣﻪ داد ‪.‬‬ ‫ﻧﻮآﺮ هﻢ زﻳﺮ ﮔﺮﻣﺎي ﺁﻓﺘﺎب ﺑﺎ ﺗﻨﻲ ﻋﺮق آﺮدﻩ هﻢ ﭼﻨﺎن ﺷﻼق ﻣﻲﺧﻮرد‪.‬‬ ‫ﻣﺠﺎزات آﻪ ﺗﻤﺎم ﺷﺪ‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﻗﻠﻴﺎﻧﺶ را آﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺖ و ﻧﺎﻣﻪهﺎ را از زﻳﺮ زاﻧﻮﻳﺶ ﺑﺮداﺷﺖ و ﺑﻪ وزﻳﺮ ﺧﺎرﺟﻪاش داد آﻪ ﺑﺨﻮاﻧﺪ و ﺟﻮاب ﺑﺪهﺪ ‪.‬‬ ‫وزﻳﺮ هﻤﺎنﺟﺎ ﻧﺎﻣﻪهﺎ را ﺑﺎز آﺮد و ﺧﻮاﻧﺪ ‪.‬‬ ‫ﺑﻌﺪ ﺑﻪ اﻣﻴﺮ ﮔﻔﺖ ‪» :‬درﺑﺎرﻩي اﻳﻦ ﻣﺠﺮم ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ آﻪ ﺣﻖ ﻧﺪارﻳﻢ ﻣﺠﺎزاﺗﺶ آﻨﻴﻢ‪ «.‬اﻣﻴﺮ آﻪ از هﻤﺎن اﺑﺘﺪا از ﻣﺘﻦ ﻧﺎﻣﻪهﺎ ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﺑﻮد ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‬ ‫ﻼ آﻤﻲ او را ﺗﻨﺒﻴﻪ آﺮدﻳﻢ و ﺑﺮاي ﺗﻨﺒﻴﻬﺎت ﺑﻴﺶﺗﺮ او را‬ ‫‪» :‬ﻏﻠﻂ آﺮدﻧﺪ ‪.‬ﺟﻮاب ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ آﻪ ﭼﻮن ﻏﻼم در ﺣﺎل ﻣﺴﺘﻲ هﺮزﮔﻲ آﺮدﻩ‪ ،‬ﻓﻌ ً‬ ‫ﻣﻲﻓﺮﺳﺘﻴﻢ ﺑﻪ ﺳﻔﺎرت آﻪ ﺷﻤﺎ هﻢ او را ادب آﻨﻴﺪ‪.‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ آﻪ ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ ‪ ،‬ﻏﻼمهﺎي ﻧﺎﺑﺎب را ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﻧﮕﻴﺮﻳﺪ‪ ،‬ﭼﻮن وﺟﻮدﺷﺎن در‬ ‫واﻗﻊ ﺗﻮهﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﺳﻔﺎرﺗﺨﺎﻧﻪ ﻣﺎﺳﺖ‪«.‬‬ ‫ﭘﺎدﺷﺎﻩ ﺧﻮﺑﻲ ﺑﺎش ﺑﺮاي ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ هﺠﺪﻩ ﺳﺎﻟﻪ‪ ،‬اﻣﻴﺮ آﺒﻴﺮ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ وزﻳﺮ و ﻣﺪﻳﺮ ﺑﻠﻜﻪ ﭘﺪري ﺑﺎ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﺑﻮد ‪.‬‬ ‫اﻣﻴﺮآﺒﻴﺮ در دورﻩي ﺻﺪارت ﭼﻬﺎرﺳﺎﻟﻪاش‪ ،‬ﻣﺮﺗﺐ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻳﺎ ﺣﻀﻮري ‪ ،‬او را ﻧﺼﻴﺤﺖ ﻣﻲ آﺮد‪ ،‬در واﻗﻊ ﺷﺎﻩ را ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻣﻲآﺮد ‪.‬‬ ‫ﺑﺪون ﺷﻚ هﺮ وزﻳﺮ دﻳﮕﺮي اﮔﺮ ﺟﺎي او ﺑﻮد‪ ،‬از ﺟﻬﻞ و ﻧﺪاﻧﻢآﺎري ﺷﺎﻩ ﺳﻮء اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻲآﺮد‪.‬‬

‫اﻣﻴﺮ هﻢ از ﺷﺎﻩ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻲآﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﻣﻠﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺷﺨﺺ ﺧﻮدش‪.‬‬ ‫او ﺑﺎ اﺧﺘﻴﺎراﺗﻲ آﻪ داﺷﺖ ‪ ،‬اﺻﻼﺣﺎت ﺑﺰرﮔﻲ اﻧﺠﺎم داد‪.‬‬ ‫ﺷﺎﻩ ﺟﻮان ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از زرﮔﺮان ﺷﻬﺮ ﺳﻔﺎرش ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻳﻚ آﻤﺮﺑﻨﺪ ﻃﻼﻳﻲ دادﻩ ﺑﻮد‪ ،‬آﻤﺮﺑﻨﺪي آﻪ ﭼﺸﻢ هﻤﻪ را ﺧﻴﺮﻩ آﻨﺪ‪.‬‬ ‫آﺎر ﺳﺎﺧﺖ ﺁن آﻤﺮﺑﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻇﺮﻳﻒآﺎريهﺎي ﻻزم‪ ،‬ﭼﻨﺪ روز دﻳﺮ ﺷﺪ اﺗﻔﺎﻗًﺎ روزي آﻪ آﻤﺮﺑﻨﺪ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪ‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺑﺎ ﺷﺎﻩ ﻣﻼﻗﺎت داﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﺁن دو در اﺗﺎﻗﻲ آﻪ ﺑﻪ »اﺗﺎق ﺧﻠﻮت« ﻣﻌﺮوف ﺑﻮد ‪ ،‬ﻣﺸﻐﻮل ﺻﺤﺒﺖ درﺑﺎرﻩي ﻣﺴﺌﻠﻪي ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ ﺑﻮدﻧﺪ و زرﮔﺮ ﭘﺸﺖ در اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻲآﺸﻴﺪ‪.‬‬ ‫ﻳﻜﻲ از ﻧﻮآﺮان آﻪ ﻋﻼﻗﻪ و ﻋﺠﻠﻪي ﺷﺎﻩ را درﻣﻮرد آﻤﺮﺑﻨﺪ ﻣﻲداﻧﺴﺖ و ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ ﺧﻮد ﺷﻴﺮﻳﻨﻲ آﻨﺪ و اﻧﻌﺎﻣﻲ ﺑﮕﻴﺮد‪ ،‬آﻤﻲ ﻟﻨﮕﻪي در‬ ‫را ﺑﺎز آﺮد و از دور آﻤﺮﺑﻨﺪ را ﺑﻪ ﺷﺎﻩ ﻧﺸﺎن داد ‪.‬‬ ‫هﻤﻴﻦ آﻪ ﭼﺸﻢ ﺷﺎﻩ ﺑﻪ آﻤﺮﺑﻨﺪ ﻃﻼﻳﻲ و ﻧﻮآﺮ و زرﮔﺮ اﻓﺘﺎد‪ ،‬ﺻﺤﺒﺖ اﻣﻴﺮ را ﻗﻄﻊ آﺮد و از ﺷﻮق دﺳﺖهﺎﻳﺶ را ﺑﻪ هﻢ آﻮﺑﻴﺪ و ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫»زرﮔﺮ ﺑﺎﺷﻲ ! ﺑﻴﺎ ‪ ،‬ﺑﻴﺎ آﻪ دﻳﮕﺮ ﻃﺎﻗﺘﻤﺎن ﺗﻤﺎم ﺷﺪ‪ «.‬زرﮔﺮ آﻤﺮﺑﻨﺪ را ﻣﺜﻞ ﻣﺎر ﻃﻼﻳﻲ ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ و ﭘﺎ ﺑﻪ اﺗﺎق ﺧﻠﻮت ﮔﺬاﺷﺖ و ﺁن را‬ ‫دو دﺳﺘﻲ ﺑﻪ ﺷﺎﻩ ﺗﻘﺪﻳﻢ آﺮد‪.‬‬ ‫ﺷﺎﻩ ﺁن را ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺎ ﭼﺸﻢهﺎﻳﻲ از ﺣﺪﻗﻪ ﺑﻴﺮون زدﻩ ﺑﻪ ﺁن ﺧﻴﺮﻩ ﺷﺪ و ﮔﻔﺖ‪»:‬ﺁﻓﺮﻳﻦ ! ﺁﻓﺮﻳﻦ ﺑﺮ اﻳﻦ ﺻﻨﻌﺖ و ﺧﻠﻘﺖ‪.‬‬ ‫ﺷﺎهﻜﺎر آﺮدﻩاي! « اﻣﻴﺮ اﺑﺮو در هﻢ آﻴﺪ و ﺑﺎ ﻋﺼﺒﺎﻧﻴﺖ ﮔﻔﺖ ‪ » :‬اﻳﻦﺟﺎ ﭼﻪ ﺧﺒﺮ اﺳﺖ ؟« رﻧﮓ از روي زرﮔﺮ ﭘﺮﻳﺪ و از ﺟﺎي ﺧﻮد ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﺎﻩ ﮔﻔﺖ‪ » :‬ﻧﺎراﺣﺖ ﻧﺸﻮ ‪.‬ﻣﺪتهﺎ ﭘﻴﺶ ﺑﻪ اﻳﻦ زرﮔﺮ ﺑﺪﻗﻮل ﺳﻔﺎرش آﻤﺮﺑﻨﺪ دادﻩ ﺑﻮدم ‪.‬ﺣﺎﻻ ﺗﻤﺎم آﺮدﻩ و ﺁوردﻩ ‪.‬ﺑﺒﻴﻦ ﻗﺪر ﻗﺸﻨﮓ ﺳﺎﺧﺘﻪ‬ ‫!« اﻣﻴﺮ ﻓﺮﺻﺖ ﻧﺪاد آﻪ ﺻﺤﺒﺖ ﺷﺎﻩ ﺗﻤﺎم ﺷﻮد آﻤﺮﺑﻨﺪ را از دﺳﺘﺶ ﮔﺮﻓﺖ و ﻣﺤﻜﻢ ﺑﺮ ﺳﺮ زرﮔﺮ آﻮﺑﻴﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﮕﺮ ﻧﻤﻲﺑﻴﻨﻲ ﺷﺎﻩ و‬ ‫ﺻﺪراﻋﻈﻤﺶ دارﻧﺪ درﺑﺎرﻩي اﻣﻮر ﻣﻤﻠﻜﺘﻲ ﺣﺮف ﻣﻲزﻧﻨﺪ؟ ﭼﺮا ﺑﻪ اﺗﺎق ﺧﻠﻮت ﺁﻣﺪﻩاي ؟ زود ﺑﺮو ﺑﻴﺮون ‪ «.‬زرﮔﺮ آﻤﺮﺑﻨﺪ را ﺑﺮداﺷﺖ و ﺑﻴﺮون‬ ‫رﻓﺖ ‪.‬‬ ‫ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ آﻪ ﺷﺎدي آﻮدآﺎﻧﻪاش ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺣﻴﺮت و ﺗﻌﺠﺐ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ » :‬ﭼﺮا اﻳﻦ ﻃﻮر آﺮدي ﻣﻴﺮزا !« اﻣﻴﺮ آﻪ هﻨﻮز ﭼﻬﺮﻩاش از‬ ‫ﻋﺼﺒﺎﻧﻴﺖ ﺳﺮخ ﺑﻮد‪ ،‬زﻳﺮ ﻟﺐ ﺻﻠﻮاﺗﻲ ﻗﺮﺳﺘﺎد و وﻗﺘﻲ ﺁرام ﺷﺪ‪ ،‬ﺷﺎﻩ را ﻧﺼﻴﺤﺖ آﺮد آﻪ‪» :‬ﺷﺎﻩ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﻧﺒﺎﻳﺪ اﻳﻦ ﻗﺪر هﻮﺳﺒﺎز و ﺑﻲﺣﻮﺻﻠﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺮاي آﻤﺮﺑﻨﺪي آﻪ هﻤﻪي ارزش ﺁن دو ـ ﺳﻪ هﺰار ﺗﻮﻣﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺮف ﺻﺪراﻋﻈﻢ ﺧﻮد را ﻗﻄﻊ آﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻲﮔﺬاﺷﺘﻴﺪ ﻣﻦ آﻪ ﻣﻲرﻓﺘﻢ آﻤﺮﺑﻨﺪ را ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻴﺪ و ﺗﺎ ﺷﺐ ﻧﮕﺎهﺶ ﻣﻲآﺮدﻳﺪ‪.‬‬ ‫از زرﮔﺮ ﺑﺎﺷﻲ ﻓﻘﻂ آﻤﺮﺑﻨﺪ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺑﺮﻣﻲﺁﻳﺪ‪ ،‬وﻟﻲ از ﺣﺮفهﺎي ﻣﻦ آﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪام آﺎرهﺎ را روﻧﻖ ﺑﺪهﻢ و ﻣﻨﻈﻢ آﻨﻢ ‪ ،‬ﻣﻴﻠﻴﻮن هﺎ ﺗﻮﻣﺎن ﺑﻪ‬ ‫اﻳﻦ آﺸﻮر ﻓﺎﻳﺪﻩ رﺳﻴﺪﻩ و ﺧﻮاهﺪ رﺳﻴﺪ‪.‬‬ ‫دﻳﮕﺮان آﺎﺷﺘﻨﺪ و ﻣﺎ ﺧﻮردﻳﻢ در اﻳﺮان اﻣﻴﺮ آﺒﻴﺮ را ﺑﺎ داراﻟﻔﻨﻮن ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻨﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲ آﻪ داراﻟﻔﻨﻮن ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻜﻲ از اﻗﺪامهﺎي ﻣﻬﻢ و ﻣﻠﻲ او‬ ‫ﺑﻮد ‪.‬‬ ‫اﻣﻴﺮآﺒﻴﺮ‪ ،‬هﻢ ﻏﺮور ﻣﻠﻲ داﺷﺖ و هﻢ اﻧﺪﻳﺸﻪي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‪.‬‬ ‫او ﺑﺎ دو ﺳﻔﺮي آﻪ در ﺟﻮاﻧﻲ ﺑﻪ روﺳﻴﻪ آﺮد و اﺧﺒﺎري آﻪ از ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻋﻠﻢ و ﺻﻨﻌﺖ اروﭘﺎﻳﻴﺎن ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁورد‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد آﻪ‬ ‫اﮔﺮ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺮاي ﺟﻮاﻧﺎن اﻳﺮاﻧﻲ ﻣﻬﻴﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﭘﺎ ﺑﻪ ﭘﺎي آﺸﻮرهﺎي دﻳﮕﺮ رﺷﺪ آﻨﻨﺪ و ﺑﻪ داﻧﺶهﺎي ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺮﺳﻨﺪ و ﺧﻮدﺷﺎن ﭼﺮخ‬ ‫ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺧﻮدﺷﺎن را ﺑﭽﺮﺧﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫در ﺁن دوران ‪ ،‬هﻴﭻ ﻣﺪرﺳﻪ و داﻧﺸﮕﺎهﻲ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻜﺘﺐﺧﺎﻧﻪهﺎﻳﻲ ﺑﻮدﻧﺪ آﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺤﺪود ﺧﻮاﻧﺪن و ﻧﻮﺷﺘﻦ را ﺑﻪ ﺑﭽﻪهﺎ ﻳﺎد ﻣﻲدادﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﻴﺮ ﻃﺮح ﺳﺎﺧﺘﻦ داراﻟﻔﻨﻮن را ﺑﺎ ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ در ﻣﻴﺎن ﮔﺬاﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﺷﺎﻩ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻃﺮح ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫او ﻣﻲﺗﺮﺳﻴﺪ آﻪ ﺑﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﻌﻀﻲ از ﺁدمهﺎي آﻬﻨﻪ ﭘﺮﺳﺖ رو ﺑﻪ رو ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﻲﮔﻔﺖ‪ »:‬اﻳﺮاﻧﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺪرﺳﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺎ اﮔﺮ ﺁدم ﺗﺤﺼﻴﻞ آﺮدﻩ ﻣﻲﺧﻮاهﻴﻢ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ داﻧﺸﺠﻮ ﺑﻪ ﺧﺎرج ﺑﻔﺮﺳﺘﻴﻢ‪ «.‬اﻣﻴﺮآﺒﻴﺮ ﺑﺎ دﻟﻴﻞ و ﻣﻨﻄﻖ ﺑﻪ ﺷﺎﻩ ﻣﻲﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻪ ﺟﺎي اﻳﻦ آﻪ‬ ‫دوﻟﺖ ﺑﻴﺴﺖ ﻧﻔﺮ ﻣﺤﺼﻞ ﺑﻪ اروﭘﺎ ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﭘﻮل ﺁن‪ ،‬هﻘﺖ ﻧﻔﺮ ﻣﻌﻠﻢ اروﭘﺎﻳﻲ را اﺳﺘﺨﺪام آﺮدﻩ و دوﻳﺴﺖ ﻧﻔﺮ ﺷﺎﮔﺮد ﺗﺮﺑﻴﺖ‬ ‫آﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻣﺮور زﻣﺎن‪ ،‬ﺁن دوﻳﺴﺖ ﺷﺎﮔﺮد اﺳﺘﺎد ﺷﺪﻩ و ﺷﺎﮔﺮدان دﻳﮕﺮي را ﺁﻣﻮزش ﻣﻲ دهﻨﺪ‪ «.‬ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺷﺎﻩ ﻗﺒﻮل آﺮد و اﻣﻴﺮ آﺒﻴﺮ دﺳﺘﻮر داد در‬ ‫ﻼ ﺳﺮﺑﺎزﺧﺎﻧﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن داراﻟﻔﻨﻮن را ﺑﺴﺎزﻧﺪ ‪.‬‬ ‫ﺟﺎﻳﻲ آﻪ ﻗﺒ ً‬ ‫ﺑﻌﺪ ﻓﺮدي را ﺑﺮاي اﺳﺘﺨﺪام ﻣﻌﻠﻢهﺎ ﺑﻪ اﺗﺮﻳﺶ ﻓﺮﺳﺘﺎد اﻳﻦ ﺳﻔﺮ ﭘﺎﻧﺰدﻩ ﻣﺎﻩ ﻃﻮل آﺸﻴﺪ‪.‬‬ ‫او وﻇﻴﻔﻪ داﺷﺖ ﻳﻚ اﺳﺘﺎد ﭘﺰﺷﻜﻲ ﺟﺮاﺣﻲ‪ ،‬ﻳﻚ اﺳﺘﺎد هﻨﺪﺳﻪ و رﻳﺎﺿﻲ ‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﻌﺪن ﺷﻨﺎس ‪ ،‬ﻣﺘﺨﺼﺺ آﺎر در ﻣﻌﺪن ‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﻌﻠﻢ‬ ‫داروﺳﺎزي ‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﺘﺨﺼﺺ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻳﻚ اﺳﺘﺎد ﭘﻴﺎدﻩ ﻧﻈﺎم و ﻳﻚ اﺳﺘﺎد ﺳﻮارﻩ ﻧﻈﺎم را ﺑﺎ ﺣﻘﻮق ﺳﺎﻟﻲ ﭼﻬﺎر هﺰار ﺗﻮﻣﺎن ﺑﻪ ﻣﺪت ﺷﺶ ﺳﺎل‬ ‫اﺳﺘﺨﺪام آﻨﺪ و ﺑﻪ اﻳﺮان ﺑﻴﺎورد‪.‬‬ ‫ﮔﺮوﻩ ﻣﻌﻠﻤﺎن هﻨﮕﺎﻣﻲ ﺑﻪ اﻳﺮان رﺳﻴﺪ آﻪ اﻣﻴﺮآﺒﻴﺮ از آﺎر ﺑﺮآﻨﺎر ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫دآﺘﺮ ﭘُﻼك ) ﻳﻜﻲ از اﺳﺘﺎدان ( در آﺘﺎب ﺧﻮد ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪ » :‬ﻣﺎ در ‪ 24‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ 1815‬م وارد ﺗﻬﺮان ﺷﺪﻳﻢ ‪.‬‬ ‫ﭘﺬﻳﺮاﻳﻲ ﺳﺮدي از ﻣﺎ ﺷﺪ ‪.‬‬ ‫هﻴﭻ آﺲ ﺑﻪ اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻣﺎ ﻧﻴﺎﻣﺪ‪.‬‬ ‫اﻧﺪآﻲ ﺑﻌﺪ ﺧﺒﺮدار ﺷﺪﻳﻢ آﻪ در اﻳﻦ ﻣﻴﺎﻧﻪ اوﺿﺎع ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﭼﻨﺪ روز ﻗﺒﻞ از ورود ﻣﺎ و در ﻧﺘﻴﺠﻪي ﺗﻮﻃﺌﻪهﺎي درﺑﺎر ‪ ،‬ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً ﻣﺎدر ﺷﺎﻩ‬

‫آﻪ از دﺷﻤﻨﺎن ﺳﺮﺳﺨﺖ اﻣﻴﺮآﺒﻴﺮ ﺑﻮد ‪ ،‬ﻣﻴﺮزا ﺗﻘﻲﺧﺎن ﻣﻐﻀﻮب و ﺑﺮ آﻨﺎر ﮔﺮدﻳﺪﻩ اﺳﺖ‪ «.‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل ‪ ،‬داراﻟﻔﻨﻮن در ﺳﺎل ‪ 1268‬ﻩ ‪.‬ق آﺎر‬ ‫ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻮﻗﺖ ﺑﺎ اﺳﺘﺎدان ﺧﺎرﺟﻲ و اﻳﺮاﻧﻲ ﺷﺮوع آﺮد و ﭼﻨﺪ ﻣﺎﻩ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر رﺳﻤﻲ ﺑﻪ آﺎر ﺧﻮد اداﻣﻪ داد‪.‬‬ ‫داراﻟﻔﻨﻮن ﺑﺎﻏﻲ ﺑﻮد آﻪ در ﺁن ﻧﻬﺎلهﺎي ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ آﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺁن ﻧﻬﺎلهﺎ آﻢآﻢ رﺷﺪ آﺮدﻧﺪ و ﻣﻴﻮﻩ دادﻧﺪ و ﺷﺎﺧﻪهﺎﻳﺸﺎن ﺑﻪ هﺮ ﺳﻮ ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺖ ‪ ،‬ﺗﺎ ﺣﺪي آﻪ اﻣﺮوزﻩ‪ ،‬داﻧﺶﺁﻣﻮزان اﻳﺮاﻧﻲ ﭘﺸﺖ‬ ‫ﻧﻴﻤﻜﺖهﺎي ﻣﺪرﺳﻪهﺎي ﺧﻮدﺷﺎن‪ ،‬از ﺛﻤﺮﻩ ﺁن ﺑﺎغ ﺑﻬﺮﻩ ﻣﻲﺑﺮد‪.‬‬

‫روزﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬آﻠﻴﺪ ﺁﮔﻬﻲ‬ ‫ﺷﺎﻩ ﺗﻴﻠﻪاي در دﺳﺖ داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻻ ﮔﺮﻓﺖ از ﭘﺸﺖ ﺁن ﺑﻪ ﻧﻮر ﺷﻜﺴﺘﻪ ﭼﻠﭽﺮاغ ﻧﮕﺎﻩ آﺮد و ﮔﻔﺖ‪ » :‬ﻓﺎﻳﺪﻩي اﻳﻦ آﺎر ﭼﻴﺴﺖ؟« اﻣﻴﺮ آﻪ ﺑﺎ‬ ‫آﺎﻏﺬهﺎي ﺗﻮي دﺳﺘﺶ ‪ ،‬ﺧﻮدش را ﺑﺎد ﻣﻲزد‪» ،‬ﻓﺎﻳﺪﻩي آﺪام آﺎر‪ ،‬ﺗﻴﻠﻪﺑﺎزي ﺷﻤﺎ ﻳﺎ روزﻧﺎﻣﻪ ﭼﺎپ آﺮدن ﻣﻦ ؟« ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ ﺧﻨﺪﻳﺪ‪،‬‬ ‫ﺧﻨﺪﻩاي ﭘﺮ ﺻﺪا و ﻃﻮﻻﻧﻲ ‪.‬‬ ‫ﺑﻌﺪ ﺗﻴﻠﻪهﺎ را ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﻪ هﻮا اﻧﺪاﺧﺖ و ﮔﺮﻓﺖ و ﮔﻔﺖ ‪ :‬اﻟﺤﻖ آﻪ اﻣﻴﺮ ﻣﺎﻳﻲ ! ﻧﻪ از ﻣﺎ ﻣﻲ ﺗﺮﺳﻲ ﻧﻪ از ﺗﻴﻎ ﺟﻼد ‪.‬‬ ‫هﺮ ﺟﺎ ﺑﺮﺳﺪ ﺳﻮزن ﻃﻌﻨﻪ و آﻨﺎﻳﻪات را ﺑﻪ ﭘﻬﻠﻮي ﻣﺎ ﻓﺮو ﻣﻲآﻨﻲ ‪.‬‬ ‫از ﻃﺮﻓﻲ دﻳﮕﺮ ‪ ،‬ﺧﻮدت ﻣﻲﺑﺮي و ﺧﻮدت ﻣﻲدوزي ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﻧﻈﺮ ﻣﺎ را ﺟﻮﻳﺎ ﻣﻲﺷﻮي! « اﻣﻴﺮ ﮔﻔﺖ‪ »:‬ﻗﺼﺪ ﻣﻦ ﺟﺴﺎرت ﻧﺒﻮد ﺣﻀﺮت هﻤﺎﻳﻮن!‬ ‫هﻨﻮز هﻢ آﺎري ﺻﻮرت ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ ﻣﻮاﻓﻖ ﻧﺒﺎﺷﻴﺪ‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﻓﻜﺮش را هﻢ ﻧﻤﻲآﻨﻴﻢ‪.‬‬ ‫ﻣﻦ ﻓﻜﺮ ﻣﻲآﺮدم ﭘﺎدﺷﺎﻩ ﻓﻬﻤﻴﺪﻩاي ﻣﺜﻞ ﺷﻤﺎ‪ ،‬ﻣﻠﺘﻲ ﻓﻬﻤﻴﺪﻩ ﻣﻲﺧﻮاهﺪ !« ﺷﺎﻩ ﺗﻴﻠﻪ رﻧﮕﻲاش را در درون ﺟﺎﻳﺶ ﮔﺬاﺷﺖ و ﺗﻜﻪاي از‬ ‫هﻨﺪواﻧﻪ ﺳﺮﺧﻲ را آﻪ ﺟﻠﻮﻳﺶ ﺑﻮد‪،‬‬ ‫ﺑﻪ دهﺎن ﺑﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻗﺒﻞ از ﺧﻮردن ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺗﻮ ﺧﻮدت ﺑﺎرهﺎ ﮔﻔﺘﻪاي اﻳﻦ ﻣﻠﺖ ﮔﺮﺳﻨﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻲﺳﻮاد اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﻓﺮهﻨﮓ دارد‪ ،‬ﻧﻪ هﻨﺮ‪ ،‬ﻧﻪ‬ ‫ﺻﻨﻌﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﺠﺎرت‪.‬‬ ‫ﺣﺎﻻ اﻳﻦ ﻣﻠﺖ ﮔﺮﺳﻨﻪ ﺑﻲﺳﻮاد و ﺑﻲهﻨﺮ ‪ ،‬روزﻧﺎﻣﻪ ﻣﻲﺧﻮاهﺪ ﭼﻪ آﻨﺪ ؟ اﻳﻦ اداهﺎ و اﺻﻮلهﺎ ﻣﺎل ﻣﻠﻞ اروﭘﺎﻳﻲ اﺳﺖ آﻪ از ﺑﺲ ﺷﻜﻤﺸﺎن‬ ‫ﺳﻴﺮ اﺳﺖ ‪ ،‬ﻧﻤﻲداﻧﻨﺪ ﭼﻪ ﻃﻮر ﺧﻮدﺷﺎن را ﺳﺮﮔﺮم آﻨﻨﺪ‪ «.‬اﻣﻴﺮ ﻋﺼﺒﺎﻧﻲ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺁهﻲ آﺸﻴﺪ و ﺧﺸﻤﺶ را ﻓﺮو ﺧﻮرد و ﮔﻔﺖ‪» :‬وﻟﻲ ﻗﺒﻠﻪي ﻋﺎﻟﻢ ﻣﻲداﻧﻨﺪ آﻪ هﺮ ﭼﻪ ﺑﻼ و ﻣﺼﻴﺒﺖ دارﻳﻢ از ﺟﻬﻞ و ﺑﻲﺳﻮادي اﺳﺖ ‪.‬‬ ‫هﺮ ﭼﻪ دود ﺧﺮاﻓﻪ و ﺷﺎﻳﻌﻪ اﺳﺖ از ﺁﺗﺶ ﻧﺎداﻧﻲ ﺑﺮﻣﻲﺧﻴﺰد‪.‬‬ ‫ﭼﺮا ﻣﻠﺖهﺎي زورﮔﻮي روس و اﻧﮕﻠﻴﺲ از ﺑﺎﺳﻮاد ﺷﺪن ﻣﻠﺖهﺎي ﺷﺮق ﻣﻲﺗﺮﺳﻨﺪ؟ ﺁن هﺎ از اﻳﻦ ﺗﺮس دارﻧﺪ آﻪ ﻣﺮدم ﺑﻪ دزديهﺎ و‬ ‫ﺟﻨﺎﻳﺖ هﺎي ﺁنهﺎ ﭘﻲ ﺑﺒﺮﻧﺪ و ﻋﻠﻴﻪﺷﺎن ﻗﻴﺎم آﻨﻨﺪ‪ «.‬ﺷﺎﻩ دﺳﺖ از هﻨﺪواﻧﻪ ﺧﻮردن ﺑﺮداﺷﺖ‪.‬‬ ‫اﻣﻴﺮ اداﻣﻪ داد‪» :‬اﻳﻦ هﻨﺪواﻧﻪاي آﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﻮش ﺟﺎن ﻣﻲآﻨﻴﺪ ﻣﺎل هﻤﻴﻦ آﺸﻮر اﺳﺖ‪.‬‬ ‫رﻋﻴﺖ اﻳﺮاﻧﻲ ﺁن را آﺎﺷﺘﻪ و ﻣﺤﺼﻮل ﺁن را ﺑﺮداﺷﺘﻪ‪.‬‬ ‫ﮔﻨﺪم را هﻢ رﻋﻴﺖ ﻣﻲآﺎرد و درو ﻣﻲآﻨﺪ ‪.‬‬ ‫ﺁﻳﺎ رﻋﻴﺖ آﻮر و ﺑﻲ ﺳﻮاد ﺑﻬﺘﺮ آﺸﺎورزي ﻣﻲآﻨﺪ ﻳﺎ رﻋﻴﺖ ﺑﺎ ﺳﻮاد و روﺷﻦ ﺑﻴﻦ ؟« ﺷﺎﻩ ﺑﺎ ﭘﺸﺖ دﺳﺖ ﺳﺒﻴﻠﺶ را را ﭘﺎك آﺮد و ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫»ﺣﺮف ﺣﺴﺎﺑﺖ ﭼﻴﺴﺖ ﻣﻴﺮزا ﺗﻘﻲ ﺧﺎن !« اﻣﻴﺮ آﻪ ﻣﻲداﻧﺴﺖ ﺷﺎﻩ را ﻣﺜﻞ ﻣﻮم ﻧﺮم آﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻤﺎﻟﻚ ﻣﺘﺮﻗﻲ در آﺸﻮرﺷﺎن‬ ‫روزﻧﺎﻣﻪ دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫روزﻧﺎﻣﻪ ﺑﺎﻋﺚ اﻋﻼم ﺧﺒﺮهﺎي ﻣﻬﻢ و دادن ﺁﮔﺎهﻲ ﺑﻪ ﻋﻤﻮم اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺳﺎﻟﻬﺎ ﻗﺒﻞ ﻣﻴﺮزا ﺻﺎﻟﺢ ﺷﻴﺮازي اﻳﻦ آﺎر را آﺮدﻩ ﺑﻮد و ﺑﻌﺪهﺎ ﺑﻪ دﻻﻳﻠﻲ ﺗﻌﻄﻴﻞ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﻼل اﮔﺮ ﺷﻤﺎ اﺟﺎزﻩ ﺑﺪهﻴﺪ‪ ،‬ﺗﺼﻤﻴﻢ دارم اﻣﺮ آﻨﻢ هﻔﺘﻪاي ﻳﻚ ﺑﺎر‪ ،‬روزﻧﺎﻣﻪاي ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﺪ آﻪ در ﺁن اﺧﺒﺎر اﻳﺮان‪ ،‬اﺧﺒﺎر ﺧﺎرﺟﻪ‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت‬ ‫ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ﻗﻴﻤﺖ اﺟﻨﺎس و اﻃﻼﻋﻴﻪهﺎي دوﻟﺘﻲ ﭼﺎپ ﺷﻮد‪ «.‬ﺷﺎﻩ روي ﺻﻨﺪﻟﻲاش ﻟﻤﻴﺪﻩ و ﺳﺮ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﺗﻜﻴﻪ داد‪.‬‬ ‫ﺳﺎﻳﻪهﺎي ﺧﻮاب ﭼﺸﻤﺎﻧﺶ را ﺳﻨﮕﻴﻦ آﺮدﻩ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﭼﺸﻢهﺎﻳﺶ را ﺑﺴﺖ و ﮔﻔﺖ‪ »:‬ﺑﺴﻴﺎر ﺧﺐ‪ ،‬ﻣﻮاﻓﻘﻴﻢ‪ ،‬وﻟﻲ ﻣﻲداﻧﻴﻢ ﺗﻮ ﺁﺧﺮش ﻳﺎ ﺳﺮ ﻣﺎ را ﺑﺮ ﺑﺎد ﻣﻲدهﻲ ﻳﺎ ﺳﺮ ﺧﻮد را‪ «.‬و ﺧﻨﺪﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﻨﺪﻳﺪ و ﺧﻤﻴﺎزﻩ آﺸﻴﺪ و از ﭘﺲ ﺗﻴﻠﻪي رﻧﮕﻲ‪ ،‬اﻣﻴﺮ را ﻧﮕﺎﻩ آﺮد آﻪ اﺟﺎزﻩ ﺧﺮوج ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻣﻴﺮ رﻓﺖ و ﺗﺼﻮﻳﺮش ﺷﻜﺴﺘﻪ و ﻣﺤﻮ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫اوﻟﻴﻦ ﺷﻤﺎرﻩ اﻳﻦ ﻧﺸﺮﻳﻪ آﻪ »وﻗﺎﻳﻊ اﺗﻔﺎﻗﻴﻪ ﻧﺎم ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬روز ﺟﻤﻌﻪ ﭘﻨﺠﻢ رﺑﻴﻊ اﻻول ‪ 1267‬ﻩ ‪.‬ق ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫در ﺳﺮ ﻣﻘﺎﻟﻪ اﻳﻦ ﺷﻤﺎرﻩ‪ ،‬هﺪف از ﭼﺎپ روزﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎر اﻃﻼع و ﺁﮔﺎهﻲ و داﻧﺎﻳﻲ و ﺑﻴﻨﺎﻳﻲ ذآﺮ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ ﻧﺸﺮﻳﻪ ﺑﻪ ﺻﻮر هﻔﺘﻪﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻪ ﺷﻴﻮﻩ ﭼﺎپ ﺳﻨﮕﻲ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﻲﺷﺪ و ﻗﻴﻤﺖ ﺁن دﻩ ﺷﺎهﻲ ) ﻧﻴﻢ رﻳﺎل( ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﭘُﻞهﺎ ﺷﻜﺴﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻌﺪ از ﮔﺬﺷﺖ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﭼﻬﺎر ﺳﺎل ﺻﺪارت‪ ،‬اوﺿﺎع آﺸﻮر و ﻣﺮدم روز ﺑﻪ روز ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺮدم اﻣﻴﺮ را دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﺪ و اﻳﻦ ﻋﻼﻗﻪ ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن ﺑﻴﺶﺗﺮ و ﺑﻴﺶﺗﺮﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬

‫اﻣﻴﺮ دﺷﻤﻨﺎﻧﻲ هﻢ داﺷﺖ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ دﺷﻤﻨﺎن ‪ ،‬اﻧﺪك اﻣﺎ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺁنهﺎ ﻣﺜﻞ ﻣﻮﺷﻲ ﻣﻮذي ‪ ،‬ﺁهﺴﺘﻪ و ﭘﻨﻬﺎﻧﻲ ﭘﺎﻳﻪهﺎي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ را آﻪ اﻣﻴﺮ ﺑﺎ هﻤﺖ ﺧﻮد ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد ‪ ،‬ﻣﻲﺟﻮﻳﺪﻧﺪ ﺗﺎ روزي ﺧﺮاب و‬ ‫ﻧﺎﺑﻮدش آﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫در ﺟﺒﻬﻪ دﺷﻤﻨﺎن او‪ ،‬درﺑﺎرﻳﺎن از آﺎر ﺑﺮ آﻨﺎر ﺷﺪﻩ و ﻳﺎ آﺴﺎﻧﻲ آﻪ ﺣﻘﻮﻗﺸﺎن آﻢ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و دﻳﮕﺮ ﺟﺮﺋﺖ رﺷﻮﻩﮔﺮﻓﺘﻦ و دزدي ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪،‬‬ ‫دﻳﺪﻩ ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺰرگﺗﺮﻳﻦ ﻣﻮشهﺎي ﻣﻮذي در اﻳﻦ ﮔﺮوﻩ دو ﻧﻔﺮ ﺑﻮدﻧﺪ آﻪ ﺑﻴﺶﺗﺮ از هﻤﻪ‪ ،‬ﭘﻨﻬﺎﻧﻲ ﻋﻠﻴﻪ او ﺗﻮﻃﺌﻪ ﻣﻲآﺮدﻧﺪ‪ ،‬اوﻟﻲ ﻣﻬﺪ ﻋﻠﻴﺎ ) ﻣﺎدر‬ ‫ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ ( و دوﻣﻲ ﻣﻴﺮزا ﺁﻗﺎﺧﺎن ﻧﻮري‪.‬‬ ‫هﺮ دوي ﺁنهﺎ هﻢ از ﻃﺮف ﺳﻔﺎرﺗﺨﺎﻧﻪهﺎي روس و اﻧﮕﻠﻴﺲ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻬﺪﻋﻠﻴﺎ آﻪ زﻧﻲ ﻓﺎﺳﺪ و آﻴﻨﻪﺟﻮ ﺑﻮد‪ ،‬هﻤﻴﺸﻪ ﭘﻴﺶ ﺷﺎﻩ از اﻣﻴﺮ ﺑﺪﮔﻮﻳﻲ ﻣﻲآﺮد آﻪ ‪ » :‬ﺑﻪ ﻳﻚ ﻧﻔﺮ وزﻳﺮ ﻧﺒﺎﻳﺪ اﻳﻦ هﻤﻪ اﺧﺘﻴﺎر و ﻗﺪرت‬ ‫ﻧﺎﻣﺤﺪود داد‪.‬‬ ‫« ﻣﻴﺮزا ﺁﻗﺎ ﺧﺎن ﻧﻮري هﻢ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻓﺮﺻﺖ ﺑﻮد ﺗﺎ ﺧﻮدش ﺑﻪ ﺟﺎي اﻣﻴﺮآﺒﻴﺮ ﻗﺪرت را در دﺳﺖ ﺑﮕﻴﺮد‪.‬‬ ‫اﻣﻴﺮآﺒﻴﺮ هﻢ آﻪ در هﻤﻪ ﺟﺎ ﺧﺒﺮﭼﻴﻦ داﺷﺖ‪ ،‬از ﺗﻮﻃﺌﻪهﺎي ﺁنهﺎ ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﺑﻮد ‪،‬‬ ‫اﻣﺎ زﻳﺮ ﭼﺘﺮ ﺣﻤﺎﻳﺖهﺎي ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ ﺑﻪ آﺎرهﺎي اﺻﻼﺣﻲ ﺧﻮد اداﻣﻪ ﻣﻲداد و ﻣﻲداﻧﺴﺖ ﺗﺎ وﻗﺘﻲ آﻪ ﺷﺎﻩ ﺑﻪ او اﻋﺘﻤﺎد دارد‪ ،‬ﻧﺒﺎﻳﺪ از‬ ‫ﭼﻴﺰي ﺗﺮﺳﻴﺪ‪.‬‬ ‫دﺷﻤﻨﺎن آﻪ ﻳﻚ ﻟﺤﻈﻪ از ﺿﺮﺑﻪ زدن ﺑﻪ او ﻏﺎﻓﻞ ﻧﺒﻮدﻧﺪ ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ دﻳﺪﻧﺪ آﻪ ﺿﺮﺑﻪي ﺧﻮد را از هﻤﺎن ﻧﻘﻄﻪاي وارد آﻨﻨﺪ آﻪ اﻣﻴﺮ از ﺁﻧﺠﺎ ﺣﻤﺎﻳﺖ‬ ‫ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ ‪.‬‬ ‫ﺁنهﺎ ﭘﻞ دوﺳﺘﻲ و اﻋﺘﻤﺎد را ﺑﻴﻦ ﺷﺎﻩ و اﻣﻴﺮ ﺷﻜﺴﺘﻨﺪ ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﺷﺎﻩ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪» :‬اﻣﻴﺮآﺒﻴﺮ ﺧﻴﺎل دارد ﺑﺮادر ﻧﺎﺗﻨﻲ ﺷﻤﺎ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻋﺒﺎس ﻣﻴﺮزا را ﺑﻪ ﺟﺎي ﺷﻤﺎ ﺑﺮ ﺗﺨﺖ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺑﻨﺸﺎﻧﺪ‪ «.‬اﻳﻦ ﮔﻔﺘﻪ و ﭼﻨﺪ‬ ‫دروغ ﻳﮕﺮ ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﺷﻚ ﺷﺎﻩ ﺑﻪ اﻣﻴﺮ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫آﻢآﻢ راﺑﻄﻪ ﺷﺎﻩ ﺑﺎ ﻣﺎدرش ﮔﺮم و ﮔﺮم ﺗﺮ و ﺑﺎ اﻣﻴﺮ ﺳﺮد و ﺳﺮدﺗﺮ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﺎﻻ دﻳﮕﺮ آﻢﺗﺮ او را ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﻣﻲﭘﺬﻳﺮﻓﺖ و ﺧﻮدش ﺑﻴﺸﺘﺮ در اﻣﻮر آﺸﻮرداري دﺧﺎﻟﺖ ﻣﻲ آﺮد ‪.‬‬ ‫او ﻧﻈﺮهﺎي اﻣﻴﺮ را رد ﻣﻲ آﺮد و ﺣﺘﻲ ﺑﺪون ﻣﺸﻮرت ﺑﺎ او دﺳﺘﻮرهﺎﻳﻲ ﻣﻲداد‪.‬‬ ‫اﻣﻴﺮ آﺒﻴﺮ آﻪ ﺑﻪ ﺷﺪت ﻧﮕﺮان ﺳﺮدي راﺑﻄﻪاش ﺑﺎ ﺷﺎﻩ و ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺑﻌﺪي ﺁن ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺎﻣﻪاي ﺑﻪ ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ ﻧﻮﺷﺖ آﻪ در ﺁن ‪ ،‬ﺿﻤﻦ‬ ‫ﻋﺬرﺧﻮاهﻲ‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﻐﻞ وزارت ﺑﻲﺗﻔﺎوت اﺳﺖ و اﻳﻦ ﻣﻘﺎم ﺑﻪ ﺟﺰ ﺧﻮن دل ﺧﻮردن و ﻣﺮگ زودرس هﻴﭻ ﻓﺎﻳﺪﻩاي ﺑﺮاﻳﺶ‬ ‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬روز ﻧﻮزدهﻢ ﻣﺤﺮم ‪ 1268‬ﻩ ‪.‬ق ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺗﻮﻃﺌﻪهﺎي ﻣﺎدر و درﺑﺎرﻳﺎن ﺧﻮد ﺷﺪ و ﺣﻜﻢ ﺑﺮآﻨﺎري و ﭘﺎﻳﺎن ﺻﺪارت اﻣﻴﺮ‬ ‫را ﻧﻮﺷﺖ‪» :‬ﭼﻮن ﺻﺪارت ﻋﻈﻤﻲ و وزارت آﺒﺮي زﺣﻤﺖ زﻳﺎد دارد و ﺗﺤﻤﻞ اﻳﻦ ﻣﺸﻘﺖ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ دﺷﻮار اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﻤﺎ را از ﺁن آﺎر ﻣﻌﺎف‬ ‫آﺮدﻳﻢ‪.‬‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ آﻤﺎل اﻃﻤﻴﻨﺎن ﻣﺸﻐﻮل اﻣﺎرت ﻧﻈﺎم ﺑﺎﺷﻴﺪ و ﻳﻚ ﻗﺒﻀﻪ ﺷﻤﺸﻴﺮ و ﻳﻚ ﻗﻄﻌﻪ ﻧﺸﺎن آﻪ ﻋﻼﻣﺖ رﻳﺎﺳﺖ آﻞ ﻋﺴﺎآﺮ اﺳﺖ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻳﻢ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﺁن آﺎر اﻗﺪام ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ ﺗﺎ اﻣﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ و ﺳﺎﻳﺮ اﻣﻮر را ﺑﻪ دﻳﮕﺮ ﭼﺎآﺮان آﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺎﺷﻨﺪ واﮔﺬارﻳﻢ‪ «.‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬اﻣﻴﺮ از ﺻﺪارت ﺑﺮآﻨﺎر و ﺑﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان اﻣﻴﺮﻧﻈﺎم ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﻴﺮ از دﻳﺪن اﻳﻦ ﺣﻜﻢ ﺧﻴﻠﻲ ﻏﺼﻪدار ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ ﺧﻮد ﻓﻜﺮ آﺮد‪» :‬ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ دﺷﻤﻨﺎن آﺎر ﺧﻮدﺷﺎن را آﺮدﻧﺪ« و ﭼﻮن ﻣﻲداﻧﺴﺖ ﺁنهﺎ دﺳﺖﺑﺮدار ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﺷﺎﻩ ﻧﻮﺷﺖ و‬ ‫درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﻼﻗﺎت ﺣﻀﻮري آﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺷﺎﻩ ﺑﻪ هﻴﭻ ﻋﻨﻮان ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ دﻳﺪار او ﻧﻤﻲﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﺰتاﻟﺪوﻟﻪ )هﻤﺴﺮ اﻣﻴﺮ و ﺧﻮاهﺮﺷﺎﻩ( هﻢ از اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺧﻴﻠﻲ ﻧﺎراﺣﺖ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻳﻚ روز ﺻﺒﺢ ﭘﻴﺶ ﺑﺮادرش رﻓﺖ و ﺑﻪ دﺳﺖ و ﭘﺎي او اﻓﺘﺎد و ﺧﻮاهﺶ و ﺗﻤﻨﺎ آﺮد آﻪ ﺑﺎ اﻣﻴﺮ دﻳﺪار آﻨﺪ و ﮔﻔﺖ آﻪ اﻣﻴﺮ ﺣﺮفهﺎي زﻳﺎدي ﺑﺮاي‬ ‫ﮔﻔﺘﻦ دارد‪.‬‬ ‫دل ﺷﺎﻩ ﺑﺎ دﻳﺪن اﺷﻚهﺎي ﺧﻮاهﺮش ﻧﺮم ﺷﺪ و ﺑﻪ رﺣﻢ ﺁﻣﺪ‪.‬‬ ‫ﻏﺮوب ﺑﻮد و ﻧﻮر ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﭘﺸﺖ دﻳﻮارهﺎي ﺑﻠﻨﺪ آﺎخ ﺑﻲرﻧﮓ ﻣﻲﺷﺪ آﻪ ﺷﺎﻩ و اﻣﻴﺮ در ﺑﺮاﺑﺮ هﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﭼﺸﻢهﺎي اﻣﻴﺮ ﺑﻪ رﻧﮓ ﻏﺮوب ﺑﻮد و ﺷﺎﻩ ﺑﺎ ﻟﺒﺨﻨﺪي ﺳﺎﺧﺘﮕﻲ ﺳﻌﻲ ﻣﻲآﺮد ﺑﻪ ﭼﺸﻢهﺎي او ﻧﮕﺎﻩ ﻧﻜﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻃﺎﻗﺖ ﺁن ﻧﮕﺎﻩهﺎي ﺳﻨﮕﻴﻦ و ﺁﺗﺸﻴﻦ را ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬ ‫اﻣﻴﺮ را دوﺳﺖ داﺷﺖ‪ ،‬اﻣﺎ در ﺁن ﻟﺤﻈﻪ ﺳﻌﻲ ﻣﻲآﺮد ﺑﻪ اﻳﻦ ﻋﺸﻖ ﻓﻜﺮ ﻧﻜﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﻌﻲ داﺷﺖ ﺑﻪ دﺷﻤﻨﻲ و ﭘﻞهﺎي ﺷﻜﺴﺘﻪي ﺑﻴﻦ ﺧﻮدﺷﺎن ﻓﻜﺮ آﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﭼﻨﺪ دﻗﻴﻘﻪ در ﺳﻜﻮت ﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﻪ ﺷﺎﻩ ﺟﺮﺋﺖ ﺣﺮف زدن داﺷﺖ و ﻧﻪ اﻣﻴﺮ ﻗﺪرﺗﺶ را‪.‬‬ ‫ﺷﺎﻩ در دل ﺑﻪ ﻋﺰتاﻟﺪوﻟﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﺻﺮار در ﭘﺬﻳﺮش اﻣﻴﺮ‪ ،‬ﺑﺪ و ﺑﻴﺮاﻩ ﻣﻲﮔﻔﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺧﻮدش ﺳﻜﻮت را ﺷﻜﺴﺖ و ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻣﻴﺮﻧﻈﺎم اﮔﺮ ﺣﺮﻓﻲ دارد ﺑﮕﻮﻳﺪ آﻪ ﻣﺎ ﺧﻴﻠﻲ آﺎر دارﻳﻢ‪ «.‬دردي در ﺷﺎﻧﻪهﺎي اﻣﻴﺮ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﺑﻮد‬

‫آﻪ ﺗﺎ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻣﻬﺮﻩهﺎي آﻤﺮش آﺸﻴﺪﻩ ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﻤﺎم ﺣﺮفهﺎﻳﻲ را آﻪ ﺑﺮاي ﮔﻔﺘﻦ ﺁﻣﺎدﻩ آﺮدﻩ ﺑﻮد‪ ،‬ﻓﺮاﻣﻮش آﺮد‪.‬‬ ‫ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ از ﻇﻠﻢ زﻣﺎن و ﺣﻴﻠﻪي دﺷﻤﻨﺎن ﺑﮕﻮﻳﺪ آﻪ ﭼﻪ ﻃﻮر ﺗﺒﺮ ﺑﺮداﺷﺘﻪ و ﻣﻲﺧﻮاهﻨﺪ درﺧﺖ دوﺳﺘﻲ ﺁن دو را ﻗﻄﻊ آﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ از ﺗﺒﺮﻳﺰ ﭼﻬﺎر ﺳﺎل ﭘﻴﺶ ﺑﮕﻮﻳﺪ آﻪ ﺧﺒﺮ ﻣﺮگ ﻣﺤﻤﺪﺷﺎﻩ رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮد و وﻟﻴﻌﻬﺪ ﺟﻮان ﻣﻲﻟﺮزﻳﺪ و ﻧﻤﻲداﻧﺴﺖ ﭼﻪ ﺧﺎآﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮ‬ ‫ﺳﺮش ﺑﺮﻳﺰد‪.‬‬ ‫ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ از ﺗﺪﺑﻴﺮ ﺧﻮدش و ﺁوردن وﻟﻴﻌﻬﺪ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ و ﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ رﺳﺎﻧﺪﻧﺶ ﺑﮕﻮﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ از وﺿﻊ ﺁﺷﻔﺘﻪ و رو ﺑﻪ ﻣﺮگ آﺸﻮر ﺑﮕﻮﻳﺪ‪ ،‬از دزدي و رﺷﻮﻩﺧﻮاري‪ ،‬و ﻏﺎرت ﻣﺮدم ﺑﻪ دﺳﺖ ﺣﺎآﻤﺎن ﺑﻲﻟﻴﺎﻗﺖ‪ ،‬از اﺻﻼﺣﺎﺗﻲ‬ ‫آﻪ آﺮدﻩ ﺑﻮد و ﺁراﻣﺸﻲ آﻪ ﺣﺎآﻢ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖهﺎي آﺸﻮر و ‪...‬‬ ‫‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ ﺧﻮد ﻓﻜﺮ آﺮد‪» :‬ﭼﻪ ﻓﺎﻳﺪﻩ! او دﻳﮕﺮ ﺁن ﺷﺎﻩ ﺳﺎﺑﻖ ﻧﻴﺴﺖ‪ «.‬و ﺟﻤﻠﻪي ﺷﺎﻩ را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺁورد‪» :‬اﻣﻴﺮﻧﻈﺎم اﮔﺮ ﺣﺮﻓﻲ دارد ﺑﮕﻮﻳﺪ آﻪ ﻣﺎ‬ ‫ﺧﻴﻠﻲ آﺎر دارﻳﻢ‪ «.‬ﺗﻤﺎم ﺷﺪ‪.‬‬ ‫هﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺗﻤﺎم ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و اﻣﻴﺮ ﺑﻲﺁن آﻪ ﭼﻴﺰي ﮔﻮﻳﺪ از ﺑﺎغ آﺎخ ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪ و ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ رﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻪاي آﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺧﺎﻟﻲ ﻣﻲآﺮد ﺗﺎ ﺻﺪراﻋﻈﻢ ﺟﺪﻳﺪ ﺁن را ﺗﺤﻮﻳﻞ ﺑﮕﻴﺮد‪،‬‬ ‫ﻣﻴﺮزاﺁﻗﺎﺧﺎن ﻧﻮري!‬

‫وزﻳﺮ ﻋﺎﻗﻞ ﻳﺎ ﺷﺎﻩ ﻋﺎﻗﻞ؟!‬ ‫ﻣﻴﺮزا ﺁﻗﺎﺧﺎن ﻧﻮري‪ ،‬ﻣﺮدي ﺑﻲﻓﻜﺮ و زورﮔﻮ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﭼﻨﺪ روزي ﺑﻮد آﻪ وزارت را ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ روز ﺑﻪ روز اﺣﺴﺎس ﺿﻌﻒ ﺑﻴﺶﺗﺮي ﻣﻲآﺮد‪.‬‬ ‫او ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﻧﻈﻢ و ﻋﻈﻤﺖ اﻣﻴﺮآﺒﻴﺮ را ﺣﻔﻆ آﻨﺪ و اداﻣﻪ ﺑﺪهﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺮدم ﻧﺎراﺿﻲ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺷﺎﻳﻌﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد آﻪ ﻣﻴﺮزاﺗﻘﻲﺧﺎن دوﺑﺎرﻩ ﺳﺮآﺎر ﺑﺮﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬ ‫ﺻﺤﺒﺖ از ﺑﺎزﮔﺸﺖ اﻣﻴﺮ ﺑﻪ ﻗﺪرت‪ ،‬ﺑﺮاي ﻧﻮري و دوﺳﺘﺎﻧﺶ ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺑﻮد‪.‬‬ ‫او ﺑﻪ اﻳﻦ ﻓﻜﺮ ﻣﻲآﺮد آﻪ ﭼﻪ ﻃﻮر اﻣﻴﺮ را از ﻣﺮآﺰ داﻳﺮﻩي ﺣﻜﻮﻣﺖ دور ﺳﺎزد و ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺁﺛﺎري او را از ﺻﻔﺤﻪي روزﮔﺎر ﭘﺎك آﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد او‪ ،‬ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦﺷﺎﻩ اﻣﻴﺮآﺒﻴﺮ را ﺣﺎآﻢ آﺎﺷﺎن آﺮد ﺗﺎ از ﺟﻠﻮي ﭼﺸﻢ رﻗﻴﺒﺎن دور ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻴﺮزاﺗﻘﻲﺧﺎن آﻪ اﺣﺴﺎس آﺮدﻩ ﺑﻮد اﻳﻦ اﻧﺘﺼﺎب ﺗﻮﻃﺌﻪاي ﺑﺮاي از ﺑﻴﻦﺑﺮدن اوﺳﺖ و از ﺳﺎﺑﻘﻪي وزﻳﺮآﺸﻲ در ﺧﺎﻧﺪان ﻗﺎﺟﺎر ﺧﺒﺮ داﺷﺖ‪-‬‬ ‫زﻳﺮا ﻗﺎﺋﻢﻣﻘﺎم ﻓﺮاهﺎﻧﻲ ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﻣﺤﻤﺪﺷﺎﻩ آﺸﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ -‬و دﻟﺶ ﻧﻤﻲﺁﻣﺪ ﺁن ﭼﻪ را آﻪ ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻲ ﺑﺮاي آﺸﻮرش ﺑﻪ دﺳﺖ ﺁوردﻩ ﺑﻪ‬ ‫ﺁﺳﺎﻧﻲ از دﺳﺖ ﺑﺪهﺪ‪ ،‬زﻳﺮ ﺑﺎر ﺣﻜﻢ ﺟﺪﻳﺪ ﻧﺮﻓﺖ و هﻢﭼﻨﺎن در ﺗﻬﺮان ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫دﺷﻤﻨﺎن او ﺳﺎآﺖ ﻧﻨﺸﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪي اﻳﻦ آﻪ اﻣﻴﺮ از دﺳﺘﻮر ﺷﺎﻩ ﺳﺮﭘﻴﭽﻲ آﺮدﻩ و ﻧﻤﻲﺧﻮاهﺪ ﺑﻪ آﺎﺷﺎن ﺑﺮود‪ ،‬ﺷﺎﻩ را وادار آﺮدﻧﺪ‬ ‫آﻪ اﻣﻴﺮ را ﺑﻪ آﺎﺷﺎن ﺗﺒﻌﻴﺪ آﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﭼﻨﺪ روز ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻣﻴﺮزاﺗﻘﻲ ﺧﺎن و هﻤﺴﺮش ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ دو دﺧﺘﺮ آﻮﭼﻚ و ﺗﻨﻬﺎ ﭘﺴﺮش‪ ،‬زﻳﺮ ﻧﻈﺮ دوﻳﺴﺖ ﻣﺄﻣﻮر ﺑﻪ ﻃﺮف آﺎﺷﺎن راﻩ اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ ﺷﺎﻩ ﺑﺎ رﻓﺘﻦ ﺧﻮاهﺮش ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﻲ ﻋﺰتاﻟﺪوﻟﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ دﺳﺘﻮر او ﻣﻘﺎوﻣﺖ آﺮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬دوﺳﺖ دارم ﺗﺎ ﺁﺧﺮ ﻋﻤﺮ در آﻨﺎر‬ ‫ﺷﻮهﺮم ﺑﺎﺷﻢ‪ «.‬ﺁنهﺎ در ﻳﻜﻲ از آﺎرواﻧﺴﺮاهﺎي ﺑﻴﻦ راﻩ ﺗﻮﻗﻒ آﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺷﺐ را اﺳﺘﺮاﺣﺖ آﻨﻨﺪ و ﺻﺒﺢ ﺑﻪ راهﺸﺎن اداﻣﻪ ﺑﺪهﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻌﻀﻲ از ﺳﺮﺑﺎزهﺎ در ﺣﺎل اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻌﻀﻲ ﻣﺸﻐﻮل دادن ﺁب و ﻋﻠﻒ ﺑﻪ اﺳﺐهﺎ‪.‬‬ ‫اﻣﻴﺮ در ﮔﻮﺷﻪاي از ﺣﻴﺎط ﻗﺪم ﻣﻲزد آﻪ ﻳﻜﻲ از دوﺳﺘﺎن ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺧﻮد را دﻳﺪ‪.‬‬ ‫او از ﻣﺄﻣﻮران ﻣﺨﺼﻮص ﺷﺎﻩ در اﺳﺘﺎن ﻓﺎرس ﺑﻮد‪.‬‬ ‫او از هﺮ ﭼﻴﺰ ﺧﺒﺮ داﺷﺖ و ﺧﻄﻮط ﻏﻢ ﭼﻬﺮﻩاش را ﭘﺮﻳﺸﺎن آﺮدﻩ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﻌﺪ از اﺣﻮالﭘﺮﺳﻲ و ﺗﻌﺎرفهﺎي ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ‪ ،‬از اﻣﻴﺮ ﭘﺮﺳﻴﺪ‪» :‬ﺑﺎ رﻓﺘﻦ ﺷﻤﺎ وﺿﻊ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﭼﻪ ﻃﻮر ﻣﻲﺷﻮد؟« اﻣﻴﺮ ﺁهﻲ آﺸﻴﺪ و ﺳﺮش را‬ ‫ﺗﻜﺎن داد و ﮔﻔﺖ‪ »:‬ﺧﺮاب!« ﺑﻌﺪ دﺳﺘﺶ را ﻣﺤﻜﻢ ﺑﻪ ﭘﺸﺖ دﺳﺖ دﻳﮕﺮش آﻮﺑﻴﺪ و اداﻣﻪ داد‪» :‬اﺷﺘﺒﺎﻩ ﻣﻦ اﻳﻦ ﺑﻮد آﻪ ﺧﻴﺎل ﻣﻲآﺮدم‬ ‫ﻣﻤﻠﻜﺖ وزﻳﺮ ﻋﺎﻗﻞ ﻣﻲﺧﻮاهﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﻴﺮ‪ ،‬ﻣﻤﻠﻜﺖ ﭘﺎدﺷﺎﻩ ﻋﺎﻗﻞ ﻣﻲﺧﻮاهﺪ!«‬ ‫زﻧﺪﮔﻲ اﻣﻴﺮ در ﺑﺎغ زﻳﺒﺎ و ﭘﺮﮔﻞ ﻓﻴﻦ ﻣﺜﻞ زﻧﺪﮔﻲ ﭘﺮﻧﺪﻩاي در ﻗﻔﺴﻲ ﻃﻼﻳﻲ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫اﻣﻴﺮ و ﺧﺎﻧﻮادﻩاﺷﺎﺟﺎزﻩي ﺑﻴﺮون رﻓﺘﻦ را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و هﺮ ﻟﺤﻈﻪ اﻧﺘﻈﺎر اﺗﻔﺎق ﻧﺎﮔﻮاري را ﻣﻲآﺸﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﺰتاﻟﺪوﻟﻪ ﻳﻚ ﻟﺤﻈﻪ از ﺷﻮهﺮش ﺟﺪا ﻧﻤﻲﺷﺪ‪ ،‬در ﺧﻮاب و ﺑﻴﺪاري ﺳﺎﻳﻪ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﻪي او ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﻗﺒﻞ از اﻳﻦ آﻪ اﻣﻴﺮ ﻏﺬاﻳﻲ ﺑﺨﻮرد‪،‬‬ ‫ﺧﻮدش ﻟﻘﻤﻪاي ﻣﻲﺧﻮرد از زهﺮﺁﻟﻮد ﻧﺒﻮدن ﺁن ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﭽﻪهﺎ هﻢ از ﻧﺎراﺣﺘﻲ ﭘﺪر و ﻣﺎدرﺷﺎن‪ ،‬ﻧﺎراﺣﺖ ﺑﻮدﻧﺪ و دل و دﻣﺎغ ﺑﺎزي و ﺷﺎدي ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫در ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ هﻤﻪ ﺟﺎ ﺻﺤﺒﺖ از ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲ ﻣﻴﺮزا ﺁﻗﺎﺧﺎن ﻧﻮري در ادارﻩي اﻣﻮر آﺸﻮر و ﻧﺎرﺿﺎﻳﺘﻲ ﻣﺮدم ﺑﻮد‪.‬‬

‫هﻴﭻ ﺑﻌﻴﺪ ﻧﺒﻮد ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦﺷﺎﻩ آﻪ ﺁدﻣﻲ ﺳﺴﺖ ارادﻩ ﺑﻮد و در اﻋﻤﺎق ﻗﻠﺒﺶ هﻨﻮز ﻋﻼﻗﻪ ﺑﻪ ﻣﻴﺮزا ﺗﻘﻲﺧﺎن ﺗﭙﺶهﺎي آﻮﭼﻜﻲ داﺷﺖ‪ ،‬او‬ ‫را دوﺑﺎرﻩ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان دﻋﻮت آﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺎدر ﺷﺎﻩ و ﻣﻴﺮزا ﺁﻗﺎﺧﺎن ﻧﻮري و ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ دﻳﮕﺮ آﻪ دﺷﻤﻦ ﺳﺮﺳﺨﺖ اﻣﻴﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻓﻜﺮ آﺸﺘﻦ اﻣﻴﺮ را در ﺳﺮ ﺷﺎﻩ ﭘﺮورش ﻣﻲدادﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺑﻌﺪ از ﭼﻬﻞ روز آﻪ از ﺗﺒﻌﻴﺪ اﻣﻴﺮ ﻣﻲﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﺷﺎﻩ در ﺣﺎل ﻣﺴﺘﻲ ﻓﺮﻣﺎن ﻗﺘﻞ او را ﺻﺎدر آﺮد و ﺳﻮاران ﻣﺮگ ﺑﻪ ﺳﻮي آﺎﺷﺎن‬ ‫ﺷﺘﺎﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﺟﺎوداﻧﮕﻲ‬ ‫ﺣﺎج ﻋﻠﻴﺨﺎن‪ ،‬ﭘﻴﺸﺨﺪﻣﺖ ﻣﺨﺼﻮص درﺑﺎر را ﻣﺄﻣﻮر آﺸﺘﻦ اﻣﻴﺮ آﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫او ﻧﺎﻣﻪاي از ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎﻩ ﮔﺮﻓﺖ آﻪ ﺣﺘﻲ ﺧﻮدش ﺳﻮاد ﺧﻮاﻧﺪن ﻳﻚ آﻠﻤﻪ از ﺁن را ﻧﺪاﺷﺖ‪» :‬ﭼﺎآﺮ ﺁﺳﺘﺎن ﻣﻼﺋﻚ ﭘﺎﺳﺒﺎن‪ ،‬ﻓﺪوي ﺧﺎص‬ ‫دوﻟﺖ اﺑﺪ ﻣﺪت‪ ،‬ﺣﺎج ﻋﻠﻴﺨﺎن ﭘﻴﺸﺨﺪﻣﺖ ﺧﺎﺻﻪ‪ ،‬ﻓﺮاﺷﺒﺎﺷﻲ درﺑﺎر ﺳﭙﻬﺮ اﻗﺘﺪار‪ ،‬ﻣﺄﻣﻮر اﺳﺖ آﻪ ﺑﻪ ﻓﻴﻦ آﺎﺷﺎن رﻓﺘﻪ و ﻣﻴﺮزاﺗﻘﻲﺧﺎن‬ ‫ﻓﺮاهﺎﻧﻲ را راﺣﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ و در اﻧﺠﺎم اﻳﻦ ﻣﺄﻣﻮرﻳﺖ ﺑﻴﻦ اﻻ ﻗﺮان ﻣﻔﺘﺨﺮ ﺑﻪ ﻣﺮاﺣﻢ ﺧﺴﺮواﻧﻲ ﻣﺴﺘﻈﻬﺮ ﺑﻮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ «.‬ﺣﺎج ﻋﻠﻴﺨﺎن هﻤﺎن ﺷﺐ‬ ‫هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ ﭼﻬﺎر ﺳﻮار‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻮي آﺎﺷﺎن راﻩ اﻓﺘﺎد‪.‬او وﻇﻴﻔﻪ داﺷﺖ هﺮ ﭼﻪ زودﺗﺮ آﺎر را ﺗﻤﺎم آﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﺎج ﻋﻠﻴﺨﺎن اﺻﻼً ﻧﻤﻲﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻓﻜﺮ آﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ روزي آﻪ در دﺳﺘﮕﺎﻩ ﻣﺤﻤﺪﺷﺎﻩ دﺳﺖ ﺑﻪ دزدي زد و ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﺗﺒﻌﻴﺪ ﺷﺪﻩ‬ ‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ زﻣﺎﻧﻲ آﻪ ﺷﻨﻴﺪ ﻣﺤﻤﺪﺷﺎﻩ ﻣﺮدﻩ اﺳﺖ و ﺷﺒﺎﻧﻪ ﺧﻮدش را ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ اﻣﻴﺮ رﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻟﺤﻈﻪاي آﻪ ﻗﻮل ﻣﻲداد ﮔﺬﺷﺘﻪ را‬ ‫ﺟﺒﺮان ﻣﻲآﻨﺪ و دﻳﮕﺮ دﺳﺖ ﺑﻪ دزدي ﻧﻤﻲزد و ان زﻣﺎن آﻪ اﻣﻴﺮآﺒﻴﺮ ﮔﻨﺎهﺎن او را ﺑﺨﺸﻴﺪ و او را ﺑﻪ ﻧﻮآﺮي درﺑﺎر ﺷﺎﻩ ﮔﻤﺎﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﺣﺎﻻ او ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﺷﺎﻩ ﻓﻜﺮ ﻣﻲآﺮد و ﻗﺘﻞ اﻣﻴﺮآﺒﻴﺮ! در ﺑﺎغ ﻓﻴﻦ آﺎﺷﺎن‪ ،‬اﻳﻦ ﺷﺎﻳﻌﻪ زﺑﺎن ﺑﻪ زﺑﺎن ﻣﻲﮔﺸﺖ آﻪ‪» :‬ﺷﺎﻩ‪ ،‬اﻣﻴﺮ را‬ ‫ﺑﺨﺸﻴﺪﻩ و ﺑﻪ زودي ﺧﻠﻌﺖ ﻋﻔﻮ از ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ ﻣﻲرﺳﺪ و اﻣﻴﺮ ﺑﺎ ﻋﺰت و اﺣﺘﺮام ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﺑﺎزﻣﻲﮔﺮدد‪ «.‬ﺻﺒﺢ آﻪ ﺷﺪ اﻣﻴﺮ هﻨﻮز ﺳﺮ ﻧﻤﺎز ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻋﺰتاﻟﺪوﻟﻪ ﺑﻘﭽﻪاي آﻨﺎرش ﮔﺬاﺷﺖ‪.‬‬ ‫اﻣﻴﺮ ﻣﺸﻐﻮل دﻋﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﭼﺸﻤﺎﻧﻲ آﻪ از اﺷﻚ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و ﺗﺎرﻳﻜﻲ هﻢ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺁن را ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﻴﺮ‪ ،‬ﭼﺸﻢهﺎ را ﭘﺎك آﺮد و ﺟﺎﻧﻤﺎز را ﺗﺎ زد‪.‬‬ ‫دﻟﺶ ﻧﻤﻲﺧﻮاﺳﺖ هﻤﺴﺮش از ﮔﺮﻳﻪاش ﭼﻴﺰي ﺑﻔﻬﻤﺪ‪ ،‬وﻟﻲ او ﻓﻬﻤﻴﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫آﻨﺎر ﭘﻨﺠﺮﻩ‪ ،‬ﭘﺮدﻩ را آﻨﺎر زدﻩ ﺑﻮد و ﺧﻴﺮﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﺑﻪ روﺷﻨﺎﻳﻲ ﺷﻴﺮي رﻧﮓ ﺻﺒﺢ و آﻼغهﺎﻳﻲ آﻪ ﻣﻴﺎن درﺧﺖهﺎ ﻣﻲﻟﻮﻟﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺻﺪاﻳﺶ آﻪ ﻣﺜﻞ زﻣﺰﻣﻪي ﺁب ﺑﻮد ﮔﻮش اﻣﻴﺮ را ﺷﺴﺘﺸﻮ داد‪ »:‬هﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺗﻤﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬هﻢ اﻳﻦ ﻏﺮﻳﺒﻲ ﻣﺎ و هﻢ اﻳﻦ ﮔﺮﻳﻪهﺎي ﭘﻨﻬﺎﻧﻲ‬ ‫ﺷﻤﺎ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﺣﻤﺎم ﺑﺮوﻳﺪ و ﻏﺒﺎر اﻳﻦ روزهﺎي ﻧﺎﮔﻮار را از ﺗﻦ ﭘﺎك آﻨﻴﺪ‪«.‬‬ ‫اﻣﻴﺮ ﺑﻘﭽﻪي ﮔﻠﺪوزي ﺷﺪﻩ را ﻟﻤﺲ آﺮد و ﺑﺎ ﺻﺪاﻳﻲ ﺧﺶدار ﮔﻔﺖ‪ »:‬ﺗﺎ اﻳﻦ ﭼﺮخ ﮔﺮدون‪ ،‬اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻲﭼﺮﺧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﺎزي اداﻣﻪ دارد‪«.‬‬ ‫ﻋﺰتاﻟﺪوﻟﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻳﻦ ﺻﺤﺒﺖهﺎ را آﻨﺎر ﺑﮕﺬارﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﺣﻤﺎم ﺑﺮوﻳﺪ‪.‬‬ ‫هﻤﻴﻦ اﻣﺮوز و ﻓﺮداﺳﺖ آﻪ ﺧﻠﻌﺖ ﻋﻔﻮ از ﺷﺎﻩ ﺑﺮﺳﺪ‪ «.‬اﻣﻴﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﮔﻨﺎهﻲ ﻧﻜﺮدﻩاﻳﻢ آﻪ ﺧﻠﻌﺖ ﻋﻔﻮ ﺑﺨﻮاهﻢ‪.‬‬ ‫ﺑﺨﺸﻨﺪﻩي اﺻﻠﻲ ﺧﺪاﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻦ ﺧﻠﻌﺖ ﻋﻔﻮ او را ﻣﻲﺧﻮاهﻢ‪ «.‬ﻋﺰتاﻟﺪوﻟﻪ ﺑﺮ ﭘﺸﺖ دﺳﺖ آﻮﺑﻴﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻳﻦ روزهﺎ ﭼﻪﻗﺪر ﺳﺨﻦ از‬ ‫ﻣﺮگ ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﺪ! ﺷﻤﺎ ﻟﻴﺎﻗﺖ زﻧﺪﮔﻲ دارﻳﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﻣﺮگ‪ «.‬اﻣﻴﺮ‪ ،‬ﺑﻘﭽﻪ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ و از اﺗﺎق ﺑﻴﺮون رﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺎدي ﺧﺸﻚ و ﺳﺮد ﻣﻲوزﻳﺪ و ﻣﻴﺎن ﻟﺒﺎﺳﺶ ﻣﻲﭘﻴﭽﻴﺪ‪.‬‬ ‫ﺁرام ﺑﻪ ﺳﻮي ﺣﻤﺎم ﻗﺪم ﺑﺮداﺷﺖ‪.‬‬ ‫آﻼغهﺎ از ﺳﺮ راهﺶ آﻨﺎر رﻓﺘﻨﺪ و رﻓﺘﻨﺶ را ﻧﮕﺎﻩ آﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﻴﺮ ﺑﻪ ﻳﺎد دورﻩي آﻮدآﻲ اﻓﺘﺎد‪ ،‬ﺁن زﻣﺎن آﻪ ﻣﻴﺎن ﺑﺎغ ﻣﻲدوﻳﺪ و ﺁراﻣﺶ آﻼغهﺎ را ﺑﺮهﻢ ﻣﻲزد‪.‬‬ ‫هﺮ ﻣﻮﻗﻊ آﻼغهﺎ را ﻣﻲدﻳﺪ ﺑﻪ ﻳﺎد اوﻟﻴﻦ ﺟﺮﻗﻪي ذهﻨﺶ ﺑﺮاي ﺁﻣﻮﺧﺘﻦ ﻣﻲاﻓﺘﺎد و ﺷﻌﺮ اﺳﺘﺎد را ﺑﻪ ﻳﺎد ﻣﻲﺁورد‪» :‬اﻳﻦ دوﻟﺖ و ﻣﻠﻚ ﻣﻲرود‬ ‫دﺳﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ‪ «.‬ﺣﻤﺎم ﺁﻣﺎدﻩ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻋﺰتاﻟﺪوﻟﻪ ﺳﻔﺎرش آﺮدﻩ ﺑﻮد آﺴﻲ را راﻩ ﻧﺪهﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﻴﺮ ﻟﺒﺎسهﺎ را درﺁورد و ﭘﺎ ﺑﻪ ﮔﺮﻣﺨﺎﻧﻪ ﮔﺬاﺷﺖ و ﺗﻦ ﺑﻪ ﺁب ﺧﺰﻳﻨﻪ ﺳﭙﺮد‪.‬‬ ‫ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺴﺖ ﺗﺎ دﻻك ﺑﺎﺷﻲ ﺑﺪﻧﺶ را ﻣﺸﺖ ﻣﺎل ﺑﺪهﺪ و آﻴﺴﻪ ﺑﻜﺸﺪ‪.‬‬ ‫ﻳﻜﻤﺮﺗﺒﻪ ﺻﺪاي ﭘﺎ ﺷﻨﻴﺪ‪ ،‬ﺻﺪاي ﭼﻜﻤﻪ ﺑﺮ ﺳﻨﮕﻔﺮش ﺣﻤﺎم‪.‬‬ ‫از ﭘﺲ ﺗﻮدﻩي ﺑﺨﺎر‪ ،‬دو ﻧﻔﺮ را دﻳﺪ آﻪ ﺑﻪ ﻃﺮﻓﺶ ﻣﻲﺁﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺁنهﺎ ﺻﻮرتهﺎﻳﺸﺎن را ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﭼﺸﻢهﺎﻳﺸﺎن ﭘﻴﺪا ﺑﻮد‪.‬‬ ‫اﻣﻴﺮ‪ ،‬هﻢ ﺟﻼد را ﺷﻨﺎﺧﺖ و هﻢ ﺣﺎج ﻋﻠﻴﺨﺎن را‪.‬‬ ‫ﺑﺎ ﺧﻮد ﻓﻜﺮ آﺮد‪» :‬ﺣﺘﻤﺎً ﺑﺎﻳﺪ ﺧﺒﺮ ﻣﻬﻤﻲ ﺁوردﻩ ﺑﺎﺷﺪ آﻪ در ﺣﻤﺎم ﺑﻪ دﻳﺪارم ﺁﻣﺪﻩاﻧﺪ‪ «.‬ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﺁراﻣﻲ ﮔﻔﺖ‪ »:‬ﭼﺸﻤﻤﺎن روﺷﻦ‪ ،‬ﺣﺎج‬

‫ﻋﻠﻴﺨﺎن!« و دﻟﺶ ﺷﻮر زد‪.‬‬ ‫در رﻓﺘﺎر ﺣﺎج ﻋﻠﻴﺨﺎن اﺛﺮي از اﺣﺘﺮام ﻧﺒﻮد‪.‬‬ ‫آﺎﻏﺬي در دﺳﺖ او دﻳﺪ و ﭘﺮﺳﻴﺪ‪ » :‬ﭼﻪ ﺧﺒﺮ ﻓﺮاﺷﺒﺎﺷﻲ ﻣﺨﺼﻮص!« ﺣﺎج ﻋﻠﻴﺨﺎن ﻟﺒﺨﻨﺪ زد‪.‬‬ ‫ﻟﺐهﺎﻳﺶ ﺗﺎ ﺑﻨﺎﮔﻮش آﺸﻴﺪﻩ ﺷﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﺒﺮهﺎي ﺑﺪ‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺳﺎﺑﻖ! ﺧﺒﺮ ﻣﺮگ‪ «.‬و ﻗﻬﻘﻬﻪي ﺑﻠﻨﺪي ﺳﺮ داد‪.‬‬ ‫ﺻﺪاي ﺧﻨﺪﻩاش ﻣﻴﺎن ﺳﺘﻮنهﺎ و ﻃﺎقهﺎي ﮔﻨﺒﺪي ﺣﻤﺎم ﭘﻴﭽﻴﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﻴﺮ ﺧﻴﺮﻩ ﻧﮕﺎهﺶ آﺮد‪.‬‬ ‫ﺣﺎج ﻋﻠﻴﺨﺎن دﻳﮕﺮ از ﺁن ﻃﺮز ﻧﮕﺎﻩ ﻧﻤﻲﺗﺮﺳﻴﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﺮﻣﺎن ﺷﺎﻩ را ﺑﻪ دﺳﺖ اﻣﻴﺮ داد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻴﺎ‪ ،‬ﺑﺨﻮان‪.‬‬ ‫هﺮﭼﻪ هﺴﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﺟﺎﺳﺖ‪ «.‬اﻣﻴﺮ ﻓﺮﻣﺎن ﺷﺎﻩ را ﺑﺎ دﺳﺘﺎن ﺧﻴﺲ و ﻋﺮق آﺮدﻩاش ﮔﺮﻓﺖ و ﺧﻮاﻧﺪ‪» :‬ﭼﺎآﺮ ﺁﺳﺘﺎن ﻣﻼﻳﻚ ﭘﺎﺳﺒﺎن ﻓﺪوي ‪«...‬‬ ‫از ﺟﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻗﻄﺮﻩهﺎي ﺁب در آﺎﺳﻪاي ﻣﻲﭼﻜﻴﺪ و ﺻﺪاﻳﺶ در ﻓﻀﺎ ﻣﻮج ﺑﺮﻣﻲداﺷﺖ‪.‬‬ ‫اﻣﻴﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ دارد؟« ﺣﺎج ﻋﻠﻴﺨﺎن ﻧﺎﻣﻪ را از دﺳﺘﺶ ﻗﺎﭘﻴﺪ و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺗﻠﺦ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ دارد‪ «.‬اﻣﻴﺮ ﻧﮕﺎهﻲ ﺑﻪ ﻗﺪ آﻮﺗﺎﻩ و‬ ‫ﺻﻮرت ﮔﺮد او آﺮد و ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺁدم ﻣﻬﻲ ﺷﺪﻩاي؟! ﺁﻓﺮﻳﻦ ﺑﺮ ﺗﻮ‪.‬‬ ‫ﻳﺎدت ﻣﻲﺁﻳﺪ آﺠﺎ ﺑﻮدي و در ﭼﻪ ﻓﻼآﺘﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲآﺮدي؟«‬ ‫ﺣﺎج ﻋﻠﻴﺨﺎن آﻪ ﻧﻤﻲﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪهﺎ ﻓﻜﺮ آﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪» :‬ﮔﺬﺷﺘﻪهﺎ ﮔﺬﺷﺘﻪ‪.‬‬ ‫ﻣﻦ ﻣﺄﻣﻮرم و ﻣﻌﺬور‪ «.‬اﻣﻴﺮ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻲﺧﻮاهﻢ ﻧﺎﻣﻪاي ﺑﺮاي ﺷﺎﻩ ﺑﻨﻮﻳﺴﻢ‪ «.‬ﺣﺎج ﻋﻠﻴﺨﺎن ﮔﻔﺖ‪» :‬اﺟﺎزﻩ ﻧﺪارم اﺟﺎزﻩ ﺑﺪهﻢ‪ «.‬اﻣﻴﺮ ﺑﻪ‬ ‫ﻋﺰتاﻟﺪوﻟﻪ ﻓﻜﺮ آﺮد‪ ،‬آﺎش ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ او را ﺑﺒﻴﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﺎﻻ دﻳﮕﺮ ﺻﺪاي ﭘﺎي ﻧﮕﻬﺒﺎنهﺎ را ﺑﺮ ﭘﺸﺖ ﺑﺎم ﻣﻲﺷﻨﻴﺪ و ﺳﺎﻳﻪي ﻋﺒﻮرﺷﺎن را ﻣﻲدﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺜﻞ ﭘﻠﻨﮕﻲ در دام اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﺲ ﺑﮕﺬار هﻤﺴﺮم ﺑﻴﺎﻳﺪ و ﭘﻴﺶ از اﺟﺮاي ﺣﻜﻢ ﺑﺮاي ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺑﺎر ﺑﺒﻴﻨﻤﺶ‪ «.‬ﺣﺎج ﻋﻠﻴﺨﺎن ﮔﻔﺖ‪ »:‬اﺟﺎزﻩ ﻧﺪارم‪ ،‬ﻣﻦ ﻓﻘﻂ ﺣﻜﻢ ﻗﺘﻞ‬ ‫ﺷﻤﺎ را دارم و ﺑﺲ‪ «.‬اﻣﻴﺮ اﻧﮕﺎر ﺑﺎ دﻳﻮاري از ﺳﻨﮓ ﺧﺎرا ﺣﺮف ﻣﻲزد‪» :‬ﭘﺲ ﺑﻪ اﺣﺘﺮام ﻧﺎن و ﻧﻤﻜﻲ آﻪ ﺑﻪ ﺗﻮ دادﻩام‪ ،‬ﺑﮕﺬار وﺻﻴﺖ ﻧﺎﻣﻪام را‬ ‫ﺑﻨﻮﻳﺴﻢ‪ «.‬ﺻﺪاي ﺣﺎج ﻋﻠﻴﺨﺎن ﺗﻴﺰ و ﻣﺜﻞ ﺟﻴﻎ ﺷﺪ آﻪ‪»:‬ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻲ ﻧﺪهﻲ‪.‬‬ ‫ﺣﺎﻻ دﻳﮕﺮ ﻧﺎن و ﻧﻤﻚ از آﺲ دﻳﮕﺮي ﻣﻲﮔﻴﺮم‪.‬‬ ‫ﻧﻮآﺮ آﺲ دﻳﮕﺮي هﺴﺘﻢ‪.‬‬ ‫ﺑﺮاي ﻣﻦ ﺗﻮ ﻣﺮدﻩاي‪ «.‬اﻣﻴﺮ ﻓﻬﻤﻴﺪ آﻪ راهﻲ ﻧﺪارد ﺟﺰ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﺪن ﺑﻪ ﺗﻘﺪﻳﺮ‪.‬‬ ‫از ﺟﺎ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻏﺴﻞ آﺮد و وﺳﻂ ﮔﺮﻣﺨﺎﻧﻪ ﻧﺸﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺮاي ﻣﺮدن ﺁﻣﺎدﻩ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ هﻤﻴﻦ ﻗﺪر ﺑﺪان آﻪ اﻳﻦ ﭘﺎدﺷﺎﻩ ﻧﺎدان‪ ،‬ﻣﻤﻠﻜﺖ اﻳﺮان را ﺑﻪ ﻟﺠﻦ ﺧﻮاهﺪ آﺸﻴﺪ‪.‬‬‫ﺣﺎج ﻋﻠﻴﺨﺎن در ﺣﺎﻟﻲ آﻪ ﺑﺎ ﻧﻮك ﺳﺒﻴﻞ ﺑﺎرﻳﻜﺶ ﺑﺎزي ﻣﻲآﺮد‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻪ ﻣﺎ ﭼﻪ ﻣﺮﺑﻮط؟ ﺻﻼح ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺧﻮﻳﺶ ﺧﺴﺮوان داﻧﻨﺪ‪ «.‬اﻣﻴﺮ‬ ‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭼﻪ ﻃﻮر ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺮا ﺑﻜﺸﻴﺪ؟« ﺣﺎج ﻋﻠﻴﺨﺎن ﺑﻪ ﺟﻼد اﺷﺎرﻩ آﺮد و ﮔﻔﺖ‪»:‬اﻳﻦ ﺣﺎﺿﺮ اﺳﺖ ﺟﺎن ﻧﺎﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮ را ﺑﮕﻴﺮد‪ «.‬اﻣﻴﺮ ﻧﮕﺎهﻲ ﺑﻪ‬ ‫ﺻﻮرت ﭘﻮﺷﻴﺪﻩي ﺟﻼد و ﭼﺸﻢهﺎي ﺧﻮن ﮔﺮﻓﺘﻪاش اﻧﺪاﺧﺖ‪.‬‬ ‫ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻣﻴﺎن دﺳﺖهﺎﻳﺶ ﻣﻲﻟﺮزﻳﺪ‪.‬‬ ‫دﻟﺶ ﺑﻪ ﺣﺎل او ﻣﻲﺳﻮﺧﺖ‪.‬‬ ‫اﻣﻴﺮ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﻓﺼﺎدي و ﺧﻮن ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻋﺎدت داﺷﺖ‪.‬‬ ‫دﻻك ﺑﺎﺷﻲ را ﺻﺪا آﺮد‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻧﺠﻮا ﭼﻴﺰي ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ و ﭼﺸﻢ ﺑﻪ زﻣﻴﻦ دوﺧﺖ‪.‬‬ ‫دﻻك ﺑﺎ ﺷﻚ و ﺗﺮدﻳﺪ و در ﺣﺎﻟﻲ آﻪ ﻣﻲﻟﺮزﻳﺪ‪ ،‬ﺷﺮوع ﺑﻪ آﺎر آﺮد‪.‬‬ ‫اﻣﻴﺮ آﻒ دﺳﺖهﺎ را ﺑﺮ زﻣﻴﻦ ﮔﺮم ﺣﻤﺎم ﮔﺬاﺷﺖ و ﺑﺎ ﻧﮕﺎهﻲ ﺳﻨﮕﻴﻦ و ﺁرام ﺑﻪ ﻓﻮارﻩي ﺧﻮن ﭼﺸﻢ دوﺧﺖ‪.‬‬ ‫ﺳﻨﮓهﺎي ﺳﻔﻴﺪ ﺣﻤﺎم از ﺧﻮن او ﺳﺮخ ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﻴﺮ ﺳﺮش را ﭘﺎﻳﻴﻦ اﻧﺪاﺧﺖ و زﻳﺮ ﻟﺐ زﻣﺰﻣﻪ آﺮد‪» :‬اﺷﻬﺪ ان ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﷲ ‪ «...‬ﭼﻨﺪ دﻗﻴﻘﻪ ﺑﻪ آﻨﺪي ﮔﺬﺷﺖ و هﻴﻜﻞ ﺗﻨﻮﻣﻨﺪ و ﺳﺮخ اﻣﻴﺮ‪،‬‬ ‫ﻣﺜﻞ ﺑﺮﮔﻲ زرد و آﻢﺟﺎن ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻧﻔﺲهﺎ را ﻣﻲآﺸﻴﺪ‪.‬‬ ‫ﮔﻠﻮﻳﺶ ﺑﻪ ﺧﺮﺧﺮ اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻧﺸﺎﻧﻪهﺎي زﻧﺪﮔﻲ هﻢ از دﺳﺖ ﻣﻲرﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﭼﻬﺮﻩهﺎ ﻳﻜﻲﻳﻜﻲ ﺟﻠﻮي ﭼﺸﻤﺎﻧﺶ ﻣﻲﺁﻣﺪ‪ ،‬هﻤﺴﺮش‪ ،‬ﻣﺎدرش‪ ،‬ﺑﭽﻪهﺎﻳﺶ‪ ،‬ﭘﺪرش‪ ،‬ﻗﺎﺋﻢﻣﻘﺎم‪ ،‬اﺳﺘﺎدش و ﺁن ﺷﻌﺮ‪» :‬اﻳﻦ دوﻟﺖ و ﻣﻠﻚ‬ ‫ﻣﻲرود دﺳﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ«‪.‬‬ ‫دﺳﺘﺎﻧﺶ دﻳﮕﺮ ﻗﺪرت ﺗﺤﻤﻞ ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ هﻴﻜﻠﺶ را ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﺁرﻧﺠﺶ ﺧﻢ ﺷﺪ و ﺻﻮرﺗﺶ ﺑﻪ ﻧﺰدﻳﻜﻲ آﻒ ﺣﻤﺎم رﺳﻴﺪ‪.‬‬

‫ﺣﺎج ﻋﻠﻴﺨﺎن ﺑﻪ ﺟﻼد اﺷﺎرﻩ آﺮد‪.‬‬ ‫ﺟﻼد ﺑﺎﻻي ﺳﺮ اﻣﻴﺮ اﻳﺴﺘﺎد و ﻟﮕﺪي ﻣﺤﻜﻢ ﻣﻴﺎن آﺘﻒهﺎي زرد او زد‪.‬‬ ‫اﻣﻴﺮ ﻧﻘﺶ زﻣﻴﻦ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻌﺪ دﺳﺘﻤﺎﻟﻲ را ﺧﻴﺲ آﺮد و ﺁن را ﻟﻮﻟﻪ آﺮد و ﻓﺮو ﺑﺮد ﻣﻴﺎن دهﺎن اﻣﻴﺮ ﺗﺎ ﻓﺮﺻﺖ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻧﻔﺲهﺎ را هﻢ از او ﺑﮕﻴﺮد‪.‬‬ ‫ﭘﻠﻚهﺎي اﻣﻴﺮ روي هﻢ ﺁﻣﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﻤﺎم ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻇﺮف وﺟﻮد ﻣﻴﺮزاﺗﻘﻲﺧﺎن اﻣﻴﺮآﺒﻴﺮ از ﻣﻴﺎن زﻧﺪﮔﻲ ﺧﺎﻟﻲ و از ﻏﺒﺎر ﻣﺮگ ﭘﺮ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﺴﻤﺶ ﻣﺮد ﺗﺎ ﻧﺎﻣﺶ زﻧﺪﻩ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬