Afvalinzameling Op Bedrijventerreinen

Collectieve afvalinzameling op bedrijventerreinen Met vallen en opstaan samen een stap verder!

02712 Nota Afval

03-05-2002

10:42

Pagina 1

Collectieve afvalinzameling op bedrijventerreinen Met vallen en opstaan samen een stap verder! mei 2002

02712 Nota Afval

03-05-2002

10:42

Pagina 2

Colofon Collectieve afvalinzameling op bedrijventerreinen Met vallen en opstaan samen een stap verder! Uitgave Provincie Utrecht Preventieteam tel. 030 - 258 2580 Maart 2002 Eindredactie Provincie Utrecht - Annemieke van Leeuwen / Hans Jannink Foto’s Provincie Utrecht Grafische Vormgeving Grafisch Centrum Provincie Utrecht Oplage 700 exemplaren 2

02712 Nota Afval

03-05-2002

10:42

Pagina 3

Inleiding De provincie Utrecht wil de kwaliteit van de bedrijventerreinen in de provincie verder verbeteren. Samenwerking tussen bedrijven, bedrijvenverenigingen, gemeenten en nutsbedrijven is daarvoor een belangrijke voorwaarde. Bij de kwaliteitsverbetering hoort ook het verduurzamen van bestaande en nieuw aan te leggen bedrijventerreinen.

De provincie Utrecht verstaat onder duurzame bedrijventerreinen “terreinen waar door de samenwerking tussen bedrijven onderling en met overheden het (bedrijfs)economisch resultaat verbetert, de milieubelasting vermindert en de ruimte efficiënter benut wordt”.

Waarom deze brochure?

Voor wie is de brochure bedoeld?

Leeswijzer

Deze brochure gaat over één van de thema’s die van belang zijn bij het realiseren van duurzame bedrijventerreinen: collectieve afvalinzameling. Al vanaf midden jaren ’90 is de provincie Utrecht, in samenwerking met gemeenten en bedrijvenverenigingen, bezig projecten uit te voeren die gericht zijn op collectieve afvalinzameling op bedrijventerreinen. De ervaring leert dat collectieve afvalinzameling niet vanzelf van de grond komt. De projecten zijn de afgelopen jaren met wisselend succes uitgevoerd. De ervaringen die men heeft opgedaan kunnen dan ook zeer waardevol zijn en zijn in deze brochure beschreven. Deze brochure is bedoeld voor iedereen die betrokken is bij het verbeteren van de kwaliteit van bedrijventerreinen. Medewerkers van gemeenten (milieu, economische zaken, afval & reiniging), bedrijvenverenigingen en medewerkers van Kamers van Koophandel. De voorliggende brochure beschrijft in paragraaf 1 de voordelen van collectieve afvalinzameling op bedrijventerreinen en de belangrijkste verschillen tussen bestaande en nieuwe terreinen met betrekking tot de mogelijkheden voor collectieve afvalinzameling. In paragraaf 2 worden opgedane ervaringen in de provincie Utrecht en daarbuiten benoemd in succesfactoren en valkuilen. Tot slot wordt in paragraaf 3 een stappenplan gepresenteerd om tot collectieve afvalinzameling te komen. De nadruk ligt hierbij op bestaande bedrijventerreinen omdat een toenemend aantal bedrijventerreinen in Utrecht in de nabije toekomst een herstructurering ondergaat. In de bijlage is een uitgebreide beschrijving opgenomen van een aantal in de provincie Utrecht en daarbuiten uitgevoerde projecten.

3

02712 Nota Afval

4

03-05-2002

10:42

Pagina 4

02712 Nota Afval

03-05-2002

10:42

Pagina 5

1. Voordelen van collectieve afvalinzameling Zoals eerder beschreven is collectieve afvalinzameling één van de thema’s bij het realiseren van duurzame bedrijventerreinen. Met collectieve afvalinzameling kan zowel een economisch als een milieuvoordeel gerealiseerd worden. In onderstaand overzicht zijn de belangrijkste voordelen op een rijtje gezet. Voordelen collectieve afvalinzameling: 1. kostenbesparing voor de deelnemende bedrijven door lagere kosten afvalinzameling; 2. minder transportkilometers doordat minder afvalinzamelaars op het terrein actief zijn en door optimalisatie van de inzamelroute; 3. meer gescheiden inzameling van afvalstromen; 4. kleine afvalstromen of afvalstromen met weinig gewicht (bijvoorbeeld kunststoffolies) kunnen rendabel ingezameld worden; 5. bedrijven kunnen voldoen aan de wettelijke regels voor gescheiden inzameling van afvalstoffen (gebaseerd op de milieuvergunning of de regels uit de 8.40 AMvB’s); 6. betere relatie tussen gemeente en bedrijven doordat de gemeente zich actief opstelt en meedenkt met de bedrijven. Op bestaande bedrijventerreinen is de inzameling van afvalstromen in veel gevallen verre van optimaal. De gescheiden inzameling van afvalstromen vindt maar beperkt plaats en vaak zijn veel inzamelaars actief, wat leidt tot onnodig vrachtverkeer. Bovendien zijn de kosten voor de bedrijven de laatste jaren flink omhoog gegaan door de gestegen eindverwerkingstarieven. Om milieuwinst te realiseren en kosten te besparen kan samenwerking tussen bedrijven onderling een oplossing bieden. Een nieuw bedrijventerrein heeft het voordeel dat vanaf de eerste plannen nagedacht kan worden over collectieve afvalinzameling. De afvalinzameling kan dan onderdeel uitmaken van parkmanagement. Parkmanagement is het actief beheren van een bedrijventerrein, gericht op het verkrijgen en op de lange termijn behouden van een gewenst kwaliteitsniveau. Parkmanagement biedt mogelijkheden voor het gezamenlijk inkopen van diensten zoals collectieve afvalinzameling.

5

02712 Nota Afval

6

03-05-2002

10:42

Pagina 6

02712 Nota Afval

03-05-2002

10:42

Pagina 7

2. Succesfactoren en valkuilen Pilots in de provincie Utrecht

In de provincie Utrecht is een aantal projecten uitgevoerd om collectieve afvalinzameling op bedrijventerreinen op te zetten. In een aantal gevallen zijn deze initiatieven succesvol afgerond. Soms echter zijn projecten zonder succesvol eindresultaat stopgezet. Voor nieuwe initiatieven om collectieve afvalinzameling op te zetten, kunnen de ervaringen die men in deze projecten heeft opgedaan zeer waardevol zijn. In deze paragraaf wordt ingegaan op de factoren die van invloed zijn geweest op het bereikte eindresultaat van deze projecten. Een aantal van de projecten die geëvalueerd zijn, staat beschreven in de bijlage van deze brochure. Ook drie projecten van buiten de provincie zijn opgenomen in de bijlage.

Succesfactoren

Op basis van de projecten binnen en buiten de provincie Utrecht is een aantal factoren onderscheiden, die medebepalend zijn gebleken voor het slagen van collectieve afvalinzameling. •

Betrokkenheid van een bedrijvenvereniging De inzet en betrokkenheid van een bedrijvenvereniging is essentieel. Een bedrijvenvereniging kan zorgen voor draagvlak en de ondernemers motiveren en enthousiasmeren.

•

Initiërende rol/draagvlak van gemeente De gemeente kan een belangrijke initiërende rol vervullen bij het opstarten van een project. Bijvoorbeeld in de vorm van een startsubsidie kan zij geld beschikbaar stellen

7

02712 Nota Afval

03-05-2002

10:42

Pagina 8

om de collectieve afvalinzameling en/of gemeenschappelijke voorzieningen mogelijk te maken. Bestuurlijk commitment heeft hierbij een belangrijk uitstralingseffect voor de ondernemers, hetgeen belangrijk is voor het draagvlak.

8

•

Collectieve afvalinzameling als onderdeel van revitalisatie Het opzetten van collectief afvalmanagement op bestaande bedrijventerreinen heeft een grote kans van slagen als het onderdeel uitmaakt van een revitalisatieproces. De collectieve afvalinzameling is dan ingebed in een scala van activiteiten die gericht zijn op kwaliteitsverhoging van het terrein.

•

Parkmanagement bij nieuwe bedrijventerreinen Verplichte deelname van alle gevestigde bedrijven aan een collectief afvalcontract kan als onderdeel van parkmanagement juridisch geregeld worden. Continuïteit voor de toekomst is bij verkoop via een kettingbeding geregeld. Bedrijven die al een afvalcontract hebben, bijvoorbeeld via het moederconcern, kunnen vrijgesteld worden van de verplichting om deel te nemen. De vrijstellingscriteria dienen wel eenduidig te zijn. Collectieve afvalinzameling opnemen in een optioneel pakket van parkmanagement is ook mogelijk. Het uiteindelijke aantal bedrijven dat participeert is dan echter vooraf niet bekend (en dus ook het volume van de afvalstromen niet). Dit kan tot onzekerheden leiden, bijvoorbeeld wat betreft de prijsstelling.

02712 Nota Afval

03-05-2002

10:42

Pagina 9

Dhr. Wolters, hoofd afdeling Milieu van de gemeente Nieuwegein: “Op de bestaande terreinen is de collectieve afvalinzameling niet van de grond gekomen. Bij het nieuw aan te leggen bedrijventerrein Het Klooster in Nieuwegein wil de gemeente parkmanagement opzetten”.

•

Bekende inzamelaar leidt tot beperkte veranderingen voor deelnemers In een project heeft het marktaandeel van afvalinzamelaars een rol gespeeld bij de uiteindelijke selectie. Door een inzamelaar te selecteren met een groot marktaandeel onder de bedrijven, blijft de verandering voor veel van de deelnemende bedrijven beperkt. Bedrijven stemmen hierdoor sneller in met een collectief contract.

•

Zakelijke benadering De gemeente kan de inventarisatie financieren met de afspraak dat de gemeente het geld van de bedrijven (tot een maximum per bedrijf) terugkrijgt als de bedrijven daadwerkelijk besparingen realiseren. Het opzetten van collectieve afvalscheiding is op deze manier minder vrijblijvend. Daarnaast is er voor de bedrijven vanaf de start van het project duidelijk dat kostenbesparing een belangrijke doelstelling is.

Dhr. Voeten, beleidsmedewerker gemeente Etten-Leur: “De gemeente heeft in eerste instantie de werkzaamheden van het ondersteunende adviesbureau betaald. De deelnemende bedrijven betalen de gemeenten maximaal € 365 ,- terug. De gemeente heeft het grootste deel inmiddels terugontvangen. Het project financiert zichzelf ”.

•

Instellen van brede werkgroep met alle betrokkenen in opstartfase Met name voor nieuwe bedrijventerreinen is het vanaf de startfase van het grootste belang alle belanghebbenden -toekomstige bedrijven, gemeente, projectontwikkelaars te betrekken bij de opzet van collectieve afvalinzameling en een gezamenlijke ambitie vast te stellen. 9

02712 Nota Afval

03-05-2002

10:42

Valkuilen

Pagina 10

•

Communicatie Om de continuïteit en betrokkenheid te waarborgen en een vinger aan de pols te houden, is het van groot belang (tussentijdse) resultaten te communiceren (bijvoorbeeld via een projectgroep of de bedrijvenvereniging).

•

Nazorg Voor veel bedrijven betekent collectieve afvalinzameling een verandering; een andere inzamelaar, meer gescheiden afvalstromen, andere inzamelmiddelen. Voor dit veranderingsproces is tijd en aandacht nodig. Nazorg kan aan het eind van het project van groot belang zijn om de veranderingen zo soepel mogelijk te laten verlopen.

Naast een aantal factoren die medebepalend is geweest voor het behaalde succes, zijn ook factoren te benoemen die uiteindelijk belemmerend hebben gewerkt bij initiatieven om tot collectieve inzameling te komen. •

Te veel nadruk op voorbereiding De fase van inventarisatie is belangrijk, maar bij deze fase moet niet te lang en te uitgebreid stil blijven gestaan. De tijdsinspanning kan voor de geïnteresseerde bedrijven te groot worden en er blijft weinig tijd over voor de andere fasen.

•

Wisseling in projectteam Een wisseling in het projectteam, met name van de projecttrekker, kan leiden tot vertraging. De voortgang van het project moet niet te veel afhangen van één persoon. Dhr. Van Manen, voorzitter van de werkgroep Milieu/Het Ambacht-Nijverkamp uit Veenendaal: “Het is voor alle leden liefdewerk oud papier en we hebben in de 2,5 jaar tijd veel wisselingen gehad in de werkgroep. Ook dat werkt vertragend”.

•

10

Financiering van het project Voor de uitvoering van het project is geld nodig. Gemeenten (of een provincie) gaan er

02712 Nota Afval

03-05-2002

10:42

Pagina 11

vaak vanuit dat de kosten van een dergelijk project door de bedrijven zelf betaald moeten worden omdat de kostenreducties ten goede komen van het bedrijfsleven zelf. Aan de andere kant willen bedrijven geen grote voorfinanciering doen voor besparingen in een later stadium. •

Bedrijven ‘duiken onder raamcontract’ De daadwerkelijke bereidheid van bedrijven om deel te nemen aan collectieve inzameling blijkt uiteindelijk niet groot. Bedrijven kunnen het raamcontract dan gebruiken om met hun huidige inzamelaar te gaan onderhandelen. Voor het individuele bedrijf pakt dat gunstig uit, maar de collectieve voordelen verdwijnen daarmee. Dhr. Schoorel, ex-voorzitter van de Vereniging Industrie en Handel Nieuwegein: “De bedrijven voelden zich niet verplicht tot deelname aan de collectieve afvalinzameling en gingen onderhandelen met hun eigen inzamelaar om lagere tarieven te bedingen”.

•

Afvalinzamelaars staan niet te trappelen De ervaring in een aantal projecten is dat de afvalinzamelaars niet altijd enthousiast zijn om deel te nemen aan de collectieve afvalinzameling. Dat betekent dat ze niet altijd bereid zijn concurrerende offertes in te dienen voor collectieve afvalinzameling.

•

Te hoge verwachtingen Te hoge verwachtingen aan het begin van een traject kunnen er uiteindelijk toe leiden dat het behaalde resultaat tegenvalt. Een project is weinig succesvol als uiteindelijk slechts twee afvalstromen collectief worden ingezameld terwijl geïnteresseerde bedrijven op veel meer hadden gerekend. Dhr. Van Oostveen, bestuurslid Industrieel Kontakt Houten en initiatiefnemer van het project op de Doornkade: “Het project heeft weinig succes gehad, gezien de energie die er in is gestoken en het uiteindelijke resultaat van de gepleegde inspanning”.

11

02712 Nota Afval

03-05-2002

10:42

Pagina 12

3. In 11 stappen naar collectieve afvalinzameling Het realiseren van collectieve afvalinzameling op een bedrijventerrein vergt tijd en inspanning. De eerder beschreven succesfactoren en valkuilen zijn lessen voor toekomstige projecten. Een succesvolle aanpak is projectmatig opgezet; stap voor stap wordt toegewerkt naar collectieve afvalinzameling. De aanpak bestaat uit elf stappen: Stap 1: Signaleren

Collectieve afvalinzameling start met het signaleren van knelpunten in de huidige afvalinzameling op een bedrijventerrein of het signaleren van kansen om tot optimalisatie van de afvalinzameling te komen. Revitalisatie van een bestaand bedrijventerrein is vaak een aanleiding voor gemeenten en ondernemers om met collectieve afvalinzameling aan de slag te willen. Een bedrijvenvereniging kan hierin het voortouw nemen. Dhr. Voeten, gemeente Etten-Leur: “Op het bedrijventerrein Vosdonk zijn we eind jaren ’90 gestart met de tweede fase van een revitalisatie. Met de ondernemers hebben we thema’s bepaald voor de revitalisatie. De ondernemers vonden afval belangrijk, vooral door de stijging van de kosten.”

Stap 2: Agenderen

In een ingestelde projectgroep met vertegenwoordigers van bedrijfsleven en gemeente wordt de aanpak besproken om tot collectieve afvalinzameling te komen. De projectgroep maakt afspraken over de rol en inzet van de betrokken partijen. Dhr. Van Manen, voorzitter werkgroep Milieu revitalisatie Het Ambacht/Nijverkamp in Veenendaal: “Voor het uitwerken van de collectieve afvalinzameling is een breed samengestelde werkgroep ingesteld met vertegenwoordigers van bedrijven, de gemeente, de Kamer van Koophandel. In de werkgroep was veel kennis en ervaring aanwezig”.

Stap 3: Inventariseren

Bij de bedrijven op het bedrijventerrein wordt globaal geïnventariseerd welke afvalstromen vrijkomen en door wie ze worden ingezameld. De bedrijven geven tijdens de inventarisatie tevens aan of ze willen deelnemen aan collectieve afvalinzameling en zo ja, onder welke condities. Dit onderdeel wordt in veel gevallen uitgevoerd door een adviesbureau, waardoor tijd en expertise beschikbaar is de inventarisatie gedegen uit te voeren en draagvlak te creëren voor de collectieve afvalinzameling. Dhr. Van der Priem van BMD Advies Gooi- en Midden Nederland/Centraal Gelderland: “Voor de inventarisatie kan worden volstaan met een korte vragenlijst waarin de wil om deel te nemen centraal staat. Een enquête is wel nodig om draagvlak te creëren bij de bedrijven, maar uiteindelijk doet de geselecteerde inzamelaar het werk van de enquête toch grotendeels weer over”.

Stap 4: Analyseren

12

De projectgroep analyseert (al dan niet met behulp van een adviesbureau) de geïnventariseerde gegevens en besluit tot een “go / no go” voor collectieve inzameling. Zo zal uit de inventarisatie bijvoorbeeld moeten blijken of voldoende ondernemers geïnteresseerd zijn in collectieve afvalinzameling om tot een kostenbesparing te kunnen komen.

02712 Nota Afval

03-05-2002

10:42

Pagina 13

Dhr. Van Oostveen, bestuurslid Industrieel Kontakt Houten: “Uit de analyse van de schriftelijke enquête bleek dat circa 90% van de benaderde bedrijven interesse had deel te nemen aan de collectieve inzameling van papier en karton, hout, metalen en kunststoffen”. Stap 5: Offreren

De projectgroep stelt een ‘bestek’ of eisenpakket op waaraan de inzameling van één of meer afvalstromen moet voldoen. Vervolgens kan de projectgroep bij meerdere afvalinzamelaars offertes aanvragen voor een raamcontract. Mevr. De Muynck, Projectbureau Leidsche Rijn, gemeente Utrecht: “Bij Leidsche Rijn bleek het opvragen van offertes voor collectieve inzameling op nieuwe terreinen op moeilijkheden te stuiten. Er was geen inzicht in de hoeveelheid afval en stromen van de toekomstige te vestigen bedrijven. Sommige inzamelaars bleken zelfs geld te vragen voor het opstellen van een offerte. Door eisen te stellen aan de collectieve inzameling kon een offerte worden aangevraagd.” Dhr. Klapwijk van BMD Advies Oost: “Onze recente ervaring is dat de inzamelaars niet blij zijn met de ontwikkeling van collectieve afvalinzameling. Offertes worden summier aangeleverd als daarom gevraagd wordt of er moet betaald worden voor een offerte als het om een offerte in concurrentie gaat”.

Stap 6: Selecteren

De projectgroep beoordeelt de offertes en let daarbij op prijs (en de prijsopbouw), marktaandeel, service en mogelijkheden voor gescheiden inzameling. De inzamelaar met de beste offerte wordt vervolgens geselecteerd op basis van eerdergenoemde onderdelen. Ook kunnen twee inzamelaars geselecteerd worden voor de verschillende afvalstromen.

13

02712 Nota Afval

03-05-2002

10:42

Pagina 14

Dhr. Van Manen, voorzitter werkgroep Milieu revitalisatie Het Ambacht/Nijverkamp in Veenendaal: “In de werkgroep hebben we criteria opgesteld voor de beoordeling van de offertes van de inzamelaars. We hebben daarbij gelet op de kosten, het marktaandeel van de inzamelaars, transportkilometers en de visie van de inzamelaar op parkmanagement”. Stap 7: Onderhandelen

Op basis van de offerte wordt met de geselecteerde afvalinzamelaar onderhandeld over de exacte voorwaarden. De inzamelaar stelt een raamcontract op dat de basis vormt voor de individuele contracten tussen inzamelaar en bedrijven.

Dhr. Van Oostveen, bestuurslid Industrieel Kontakt Houten: “We hebben met de geselecteerde inzamelaar flink onderhandeld en uiteindelijk een overeenkomst gesloten waarin onder meer een laagste prijs garantie is opgenomen”. Stap 8: Contracteren

De inzamelaar sluit contracten af met individuele bedrijven. De projectgroep kan de voortgang hiervan bewaken. Belangrijk aandachtspunt is dat bedrijven niet met hun huidige inzamelaar gaan onderhandelen over lagere tarieven. De collectiviteit en de voordelen daarvan kunnen dan in gevaar komen. Dhr. Van Manen, voorzitter werkgroep Milieu revitalisatie Het Ambacht/Nijverkamp in Veenendaal: “In onze visie moet de inzamelaar de werving van de bedrijven doen en een individueel contract sluiten met de bedrijven die willen deelnemen aan de collectieve afvalinzameling. Uiteraard moeten de individuele contracten passen binnen de offerte die de inzamelaar heeft gemaakt voor de collectieve afvalinzameling”.

Stap 9: Implementeren

14

De overgang van individuele naar collectieve afvalinzameling betekent voor de deelnemende bedrijven en voor de inzamelaar een forse verandering. De inzameling gaat niet meer zoals het ‘vroeger’ ging. Er is tijd en aandacht nodig voor deze omslag en eventuele knelpunten dienen besproken te worden.

02712 Nota Afval

03-05-2002

10:42

Pagina 15

Dhr. Van der Priem van BMD Advies Gooi- en Midden Nederland/Centraal Gelderland: “Vaak wordt onvoldoende gerealiseerd dat de verandering van de afvalinzameling een flinke verandering is voor de bedrijven. Het is cruciaal om juist deze fase goed te begeleiden”. Stap 10: Evalueren

Na bijvoorbeeld een half jaar kan de collectieve afvalinzameling geëvalueerd worden. Wat gaat goed, wat zijn de resultaten, wat kan beter en wie dient daarvoor actie te ondernemen?

Dhr. Voeten, gemeente Etten-Leur: “Het raamcontract is in februari 1999 ondertekend. 65 bedrijven hebben vervolgens een contract gesloten met de geselecteerde inzamelaars. In november 2001 volgt, na een evaluatie, een besluit over continuering. Een commissie vanuit het bedrijfsleven bereidt de evaluatie voor en voert de evaluatie ook uit”. Stap 11: Beheren

In de beheersfase zijn contractverlenging en de voorwaarden daarvoor belangrijke aandachtspunten. Eventueel kan collectieve afvalinzameling onderdeel gaan uitmaken van een parkmanagementconstructie, wat echter gemakkelijker te realiseren is bij de opzet van nieuwe bedrijventerreinen dan bij bestaande terreinen. Een bedrijvenvereniging kan hierbij een essentiële rol spelen. Dhr. Klapwijk van BMD Advies Oost: “In Vroomshoop houdt een werkgroep van de Industriële Kring zich bezig met de contractevaluatie en -verlenging. Het raamcontract is na afloop van het jaar verlengd. Voor de continuïteit is het belangrijk dat de werkgroep blijft bestaan”.

15

02712 Nota Afval

03-05-2002

10:42

Pagina 16

Bijlage In de provincie Utrecht en daarbuiten is een aantal projecten uitgevoerd om collectieve afvalinzameling op bedrijventerreinen op te starten. In deze bijlage wordt een aantal van deze projecten beschreven. Op basis van geconstateerde succes- en faalfactoren van de betreffende projecten zijn leerpunten benoemd. Nieuwegein

In Nieuwegein is in de periode 1997-1998 getracht collectieve afvalinzameling op bedrijventerreinen op te zetten. Een stagiair van de provincie Utrecht inventariseerde de afvalstromen en hoeveelheden onder de leden van de Vereniging Industrie en Handel Nieuwegein (VIHN) en de grote afvalaanbieders. Tevens werd de bereidheid gepolst deel te nemen aan collectieve afvalinzameling. Aanvullend heeft BMD Advies bij circa 20 bedrijven een korte afvalpreventiedoorlichting uitgevoerd. Uit de enquête bleek dat veel bedrijven het bedrijfsafval collectief wilden laten inzamelen. De VIHN heeft vervolgens aan 3 inzamelaars een offerte gevraagd voor een raamcontract en heeft uiteindelijk op basis van potentiële kostenbesparing gekozen voor een Nieuwegeinse inzamelaar van bedrijfsafvalstoffen. De bedrijven sloten vervolgens echter geen contract af met de geselecteerde inzamelaar. De bedrijven gebruikten het raamcontract om te onderhandelen met hun bestaande inzamelaar. Dhr. Schoorel, ex-voorzitter van de Vereniging Industrie en Handel Nieuwegein: “De bedrijven voelden zich niet verplicht tot deelname aan de collectieve afvalinzameling en gingen onderhandelen met hun eigen inzamelaar om lagere tarieven te bedingen”. Op de bestaande terreinen is de collectieve afvalinzameling niet van de grond gekomen. Bij het nieuw aan te leggen bedrijventerrein Het Klooster in Nieuwegein wil de gemeente parkmanagement opzetten. Collectieve afvalinzameling komt in het optionele pakket. “Verplicht opnemen is lastig”, aldus dhr. N.A. Wolters, hoofd afdeling Milieu van de gemeente Nieuwegein, “omdat veel bedrijven (met name de bedrijven die onderdeel uitmaken van een concern) al een contract hebben met een inzamelaar”. Leerpunten: • het project ‘collectieve afvalinzameling’ was een goed moment om afvalpreventie aan de orde te stellen bij de bedrijven; • bij de bedrijven moet daadwerkelijk bereidheid zijn om deel te nemen aan collectieve inzameling.

Houten

16

Op bedrijventerrein Doornkade in Houten is in 1995 door de gemeente Houten in samenwerking met het Industrieel Kontakt Houten en de provincie Utrecht een inventarisatie van bedrijfsafvalstoffen uitgevoerd. Door een stagiair is een schriftelijke enquête onder 74 bedrijven gehouden gericht op de aard en de hoeveelheid van de vrijkomende afvalstromen. Vervolgens is de bereidheid gepolst bij de bedrijven voor collectieve inzameling. Ongeveer 90% van de bedrijven bleek interesse te hebben in de collectieve afvoer van verschillende stromen, waaronder papier en karton, hout, metalen en kunststoffen. De bedrijven die niet wilden participeren verwachtten geen daling van kosten door collectieve inza-

02712 Nota Afval

03-05-2002

10:42

Pagina 17

meling (kleine hoeveelheden) en waren tevreden met de huidige situatie. Belangrijkste winstpunten van de collectieve inzameling waren de financiële voordelen en het verminderen van het aantal verkeersbewegingen op het bedrijventerrein. Er is gekozen voor de inzameling van bedrijfshuishoudelijk afval en papier. De overige stromen bleken sterk branchegebonden te zijn. Het project bleek uiteindelijk niet het verwachte resultaat te behalen, omdat slechts twee stromen collectief worden ingezameld. “Het project heeft weinig succes gehad, gezien de energie die er in is gestoken en het resultaat van de gepleegde inspanning”, aldus dhr. Van Oostveen, bestuurslid van de plaatselijke industrievereniging en initiatiefnemer van het project op de Doornkade. Leerpunten: • collectieve afvalinzameling in eerste instantie beperken tot de belangrijkste vrijkomende afvalstoffen; • doelstellingen van het project moeten reëel en haalbaar zijn. Veenendaal

In 1999 is in de gemeente Veenendaal het project revitalisering van de bedrijventerreinen Het Ambacht en Nijverkamp gestart. Er is een werkgroep Milieu ingesteld die bestaat uit vertegenwoordigers van het bedrijfsleven, de gemeente, de Kamer van Koophandel en de provincie Utrecht. De werkgroep heeft als eerste thema de collectieve afvalinzameling opgepakt. BMD Advies heeft in opdracht van de werkgroep een haalbaarheidsonderzoek uitgevoerd naar de mogelijkheid van en interesse voor collectieve afvalinzameling. Op basis van de resultaten van het onderzoek heeft de werkgroep offertes aangevraagd aan afvalinzamelaars en een selectie gemaakt. Bij de keuze van de inzamelaar speelden de volgende factoren een rol: 1. 2. 3. 4.

kostenbesparing (voor de bedrijven doorslaggevend); milieuwinst (onder andere door minder transportbewegingen); visie van de inzamelaar op parkmanagement; de afvalinzamelaar heeft al een groot marktaandeel waardoor relatief weinig bedrijven van inzamelaar hoeven te veranderen; 5. inzamelaar heeft een sorteerstation op het bedrijventerrein. De geselecteerde inzamelaar zal starten met de werving van de bedrijven. De werkgroep speelt hierbij alleen nog een ondersteunende rol. Dhr. Van Manen, voorzitter van de werkgroep Milieu, geeft aan dat het project veel tijd kost en voor de werkgroepleden iets extra’s is. “Het is voor alle leden liefdewerk oud papier en we hebben in de 2,5 jaar tijd veel wisselingen gehad in de werkgroep. Ook dat werkt vertragend”. Leerpunten: • externe ondersteuning na de inventarisatiefase is nodig; • door een inzamelaar te selecteren met een groot marktaandeel blijft de verandering voor de deelnemende bedrijven beperkt.

17

02712 Nota Afval

03-05-2002

10:42

Woerden

Pagina 18

In 1998 is in de gemeente Woerden, in samenwerking met de provincie Utrecht, gestart met een onderzoek naar de manier waarop collectieve inzameling van bedrijfsafvalstoffen opgezet kon worden. De inzameling zou vanuit een facility-point geregeld worden. Andere taken van het op te richten facility-point betroffen: collectieve beveiliging, groenvoorziening en schoonmaak van het bedrijventerrein. Deze aanpak zou een kostenbesparing moeten opleveren voor de participerende bedrijven, omdat ook kleinere afvalstromen collectief ingezameld zouden kunnen worden. Tijdens de opstart van het facility-point diende zich een bedrijf aan dat hierin wilde participeren en de uitvoering van het facility-point op zich wilde nemen. De gemeente heeft een contract gesloten met dit bedrijf voor de inzameling van afvalstoffen bij de grotere bedrijven. Het facility-point bediende zo’n 130 bedrijven waar meer dan 480 kg afval per week vrijkomt. De gemeente zamelde bij de andere bedrijven een deel van het bedrijfsafval in. De grotere klanten zijn naar het facility-point gegaan, terwijl het kleine KWD van de detailhandel nog steeds wordt opgehaald. De inzameling van papier en karton werd door een onderaannemer (De Sluis, een werkvoorzieningsgemeenschap) verzorgd. Inmiddels heeft de gemeente het contract met het facility-point opgezegd, aangezien overeengekomen afspraken niet werden nageleefd. Leerpunten: • externe ondersteuning na de inventarisatiefase is nodig; • door een inzamelaar te selecteren met een groot marktaandeel blijft de verandering voor de deelnemende bedrijven beperkt.

Parkmanagement Papendorp en De Wetering (Utrecht)

18

De gemeente Utrecht heeft eind 1997 besloten parkmanagement in te voeren bij de nieuw aan te leggen bedrijventerreinen Papendorp en De Wetering in Leidsche Rijn. Door middel van informatieavonden zijn de geïnteresseerde bedrijven geïnformeerd over de voordelen van parkmanagement, waaronder het collectief inzamelen van afval. De invulling van de organisatie van parkmanagement is via een Europese aanbestedingsprocedure tot stand gekomen. Afvalinzameling bleek een lastig onderdeel te zijn van parkmanagement, omdat er nog geen inzicht was in de afvalstromen van de nog te vestigen bedrijven. Uiteindelijk is de AVR geselecteerd als afvalinzamelaar voor de nieuwe bedrijventerreinen. Vanuit de gemeente zijn eisen geformuleerd ten aanzien van de collectieve inzameling en over drie jaar zal een evaluatie worden uitgevoerd naar de effectiviteit van de gecontracteerde inzamelaar. De bedrijven op de nieuwe terreinen zijn verplicht een financiële bijdrage te betalen voor afname van het basispakket en kunnen lid worden van de parkmanagementvereniging. De parkmanagementvereniging biedt een basispakket en een optioneel pakket aan. Bedrijven die kunnen aantonen al voor een bepaalde datum een contract te hebben afgesloten voor inzameling via hun moederbedrijf of anderszins, zijn vrijgesteld van de verplichting deel te nemen aan de collectieve afvalinzameling. Dit blijkt echter tot nu toe voor geen van de bedrijven te gelden die zich willen vestigen. De ondertekening van het erfpachtcontract verplicht bedrijven uiteindelijk ondermeer tot de collectieve inzameling, waarbij het onder kettingbeding is opgenomen in het contract (bij overname bedrijf door andere eigenaar, gaat de verplichting tot lidmaatschap Vereniging Parkmanagement over).

02712 Nota Afval

03-05-2002

10:42

Pagina 19

Leerpunten: • collectieve afvalinzameling is op te nemen in verplichte pakket van parkmanagement; • er moet, bij het opvragen van offertes voor collectieve afvalinzameling op een nieuw bedrijventerrein, een duidelijk eisenpakket ten aanzien van de inzameling geformuleerd worden omdat er nog geen zicht is op de hoeveelheid en stromen afval.

Projecten buiten de provincie Utrecht Weesp

De Industrie Vereniging Weesp (IVW) heeft het initiatief genomen voor het opzetten van collectieve afvalinzameling van bedrijfsafval in Weesp. Het project startte met een enquête onder 200 verenigingsleden naar de afvalsituatie en het polsen van de bereidheid de afvalinzameling collectief te regelen. Uit de inventarisatie bleek dat er 27 inzamelaars actief waren in Weesp. Bij 5 afvalinzamelaars heeft de IVW een offerte aangevraagd voor een raamcontract voor collectieve afvalinzameling. BMD Advies begeleidde de IVW bij de inventarisatie, de beoordeling en de selectie van de offertes. De Gewestelijke Afvalstoffendienst heeft IVW bijgestaan met kennis over afvalcontracten. IVW heeft de afsluitende onderhandelingen gevoerd en in juli 2000 is door de geselecteerde afvalinzamelaar een raamcontract opgesteld. Inmiddels doen ruim 50 bedrijven mee aan de collectieve afvalinzameling. De afvalinzamelaar start met een gratis afvalscan bij de geïnteresseerde bedrijven. Restafval, oud papier en karton, metalen en puin in deelstromen (dat bij verbouwingen vrijkomt) worden door de inzamelaar ingezameld. De kostenbesparingen voor de bedrijven bedragen 20 à 30% ten opzichte van de oude situatie. Leerpunt: • betrek meerdere partijen met expertise bij het beoordelen van de offertes.

Vroomshoop

De Industriële Kring Vroomshoop en Omgeving (IKVO) heeft een collectief contract gesloten met Leto Recycling voor de afvalinzameling van vrijwel alle vrijkomende afvalstromen. Leto heeft bij de bedrijven tevens een afvalscan uitgevoerd, gericht op preventiemogelijkheden. Achttien grote bedrijven (van de in totaal 40 bedrijven) doen mee aan de collectieve afvalinzameling. Deze bedrijven zijn samen verantwoordelijk voor ongeveer 90% van de totaal vrijkomende afvalstromen. Als gevolg van de collectieve afvalinzameling wordt een kostenbesparing gerealiseerd van zo’n 17% en is de afvalscheiding geoptimaliseerd. De bedrijven hebben tevens lagere afvalkosten door afvalpreventie. BMD Advies Oost heeft bij de start van het project een afvalinventarisatie uitgevoerd en geadviseerd bij het aanvragen en beoordelen van de offertes van de afvalinzamelaars. Het eerste contract met Leto is in 1999 afgesloten en had een looptijd van een jaar. De werkgroep Afval van de Industriële Kring houdt zich bezig met de contractevaluatie en -verlenging en heeft het raamcontract na afloop van het eerste jaar verlengd.

19

02712 Nota Afval

03-05-2002

10:42

Pagina 20

Leerpunten: • de ingestelde werkgroep voort laten bestaan nadat de contracten zijn ondertekend. De werkgroep kan toezien op de voortgang (evalueren) en zorgen voor de contractverlenging; • afvalinzamelaars (of adviesbureau) ook betrekken bij het onderzoeken van de afvalpreventiemogelijkheden binnen de bedrijven. Etten-Leur

Op bedrijventerrein Vosdonk te Etten-Leur is eind jaren ’90 de tweede revitalisatie gestart. Op Vosdonk zijn 320 bedrijven gevestigd. Gemeente en ondernemers hebben samen de volgende thema’s geselecteerd: energiebeheer, vervoermanagement, infrastructuur, water, telecommunicatie en afvalmanagement. De kostenstijging voor afvalinzameling was voor de bedrijven de belangrijkste motivatie om afval als thema te kiezen. De gemeente heeft samen met de Industriële Kring Etten-Leur (IKE) (en ondersteund door Bureau Milieu en Werk) een inventarisatie uitgevoerd van de afvalhoeveelheden. Tevens werd de bereidheid gepolst bij bedrijven om deel te nemen aan collectieve afvalinzameling. 65 Bedrijven, die de helft van het totale afvalvolume vertegenwoordigen, bleken deel te willen nemen aan de collectieve afvalinzameling. Vervolgens is aan 5 inzamelaars een offerte aangevraagd voor een raamcontract. De offertes zijn beoordeeld door vertegenwoordigers van de bedrijven en uiteindelijk zijn er twee contracten gesloten voor verschillende afvalstromen: • •

bedrijfsafval bestaande uit de volgende stromen: restafval, kunststoffolies, papier en metalen; chemisch afval.

Het raamcontract is in februari 1999 ondertekend door de IKE. 65 Bedrijven hebben vervolgens op basis van dit raamcontract een contract gesloten met de twee inzamelaars. Volgens de heer Voeten van de gemeente Etten-Leur leidt het project tot lagere afvalkosten voor de bedrijven en wordt er meer gescheiden ingezameld. Tevens vindt de afvalinzameling efficiënter plaats. Bijzonder aan dit project is dat een deel van de financiële winst die de bedrijven realiseren terug gaat naar de gemeente Etten-Leur. Dhr. Voeten: “De gemeente heeft in eerste instantie de werkzaamheden van het ondersteunende adviesbureau betaald. De deelnemende bedrijven betalen de gemeenten maximaal € 365,- terug. De gemeente heeft het grootste deel inmiddels terugontvangen. Het project financiert zichzelf ”. Leerpunt: • zakelijke benadering door de gemeente; gemeente financiert kosten van extern bureau, maar krijgt vervolgens van de bedrijven een deel van de gerealiseerde besparingen terug.

20