Aardrijkskundige Namen

Aardrijkskundige namen Zie http://taalunieversum.org/taal/aardrijkskundige_namen/ - dit neemt overigens niet weg dat bijvoorbeeld Lutetia en Colonia Agrippina een artikel kunnen krijgen apart van respectievelijk Parijs en Keulen. Zolang het aparte artikel niet bestaat is het aangewezen een redirect-link te organiseren van de oude naam naar de hedendaagse. Als er volwaardige aparte artikels bestaan, worden deze uiteraard ook duidelijk gelinkt met interne links (maar dat spreekt vanzelf).

Aardrijkskundige namen die niet op bovengenoemde lijst voorkomen (vb: Kolonos) volgen de regels zoals uit de rest van deze pagina volgt. Indien de lijst alternatieve transcripties vermeldt (vb: Mycene/Mykene), wordt voorrang gegeven aan het meest gebruikte - en indien niet èènduidig kan bepaald worden wat door Nederlandstaligen het vaakst gebruikt wordt: die vorm die het dichtst bij de schrijfwijze van de originele taal ligt. De alternatieve spellingswijze wordt wel bij voorkeur in het betreffende artikel vermeld (plus organiseren van redirect op de alternatieve naam). [bewerken] Volgens uitspraak [bewerken] Latijn Een intuïtieve weergave volgens uitspraak is moeilijk hanteerbaar voor een dode taal als het Latijn, die dan nog een tweede leven kende als kerklatijn. De letters "coe" zouden dan bijvoorbeeld iets als tsjé worden in Regina coeli (zoals in de compositie van Vic Nees) en iets als koë in coemptio (één van de Romeinse huwelijksstelsels).

[bewerken] Klassiek Grieks Ook voor deze dode taal blijken transcriptie- en transliteratiegewoontes belangrijker dan regels gebaseerd op uitspraak: zo wordt bijvoorbeeld Ζεύς traditioneel als Zeus getranscribeerd, en meestal (maar niet door iedereen) als "dzuis" uitgesproken.

Zo ook blijkt de fonetische transcriptie "oe" voor het griekse "ου", die in de tweede helft van de 20e eeuw opgang maakte, aan het begin van 21e eeuw nagenoeg uitgestorven - zie bijvoorbeeld voetnoot bij Oedipus-artikel.

[bewerken] Modern Grieks Voor modern Grieks is een intuïtieve weergave wel ingeburgerd, bijvoorbeeld Eleftherios Venizelos en niet Eleutherios Venizelos. In grote lijnen komt dit op hetvolgende neer: Grieks alfabet - Transcriptiegids MODERN GRIEKS Α α Alfa a Β β Bèta v Γ γ Gamma g Δ δ Delta d Ε ε Epsilon e Ζ ζ Zèta z

Η η Èta i Θ θ Thèta th Ι ι Iota i Κ κ Kappa k Λ λ Lambda l Μ μ Mu m Ν ν Nu n Ξ ξ Xi x Ο ο Omikron o Π π Pi p Ρ ρ Rho r Σ σ/ς Sigma s

Τ τ Tau t Υ υ Upsilon y Φ φ Phi f Χ χ Chi ch Ψ ψ Psi ps Ω ω Omega o Meest voorkomende twee-letter combinaties: ει = i οι = i αι = e ου = ou (uit te spreken als 'oe') αυ = af/av ευ = ef/ev

γγ = ng γχ = ngch κγ = g (aan het begin van een woord) ντ = d (aan het begin van een woord; de δ is in feite meer een th/dh-klank, wordt wel bijna altijd als d geschreven) ντ = nd (middenin woord) μπ = b (aan het begin van een woord) μπ = mb (middenin woord) [bewerken] Transliteratie [bewerken] Kanttekeningen bij het Latijnse script De samenvatting van deze paragraaf zou men als volgt kunnen formuleren: zo goed als elk Latijns woord (en bij uitbreiding: elk woord in Latijns schrift) dat vandaag op uw bord komt, is op èèn of andere manier het resultaat van een transcriptie of transliteratie, maar geen nood: de transliteratie- en transcriptiegewoontes voor Latijns schrift zijn vrij stabiel. [bewerken] Oudheid Van de letters u, v, w, i, j en y komen in het oorspronkelijke Latijnse alfabet van de Romeinse oudheid alleen de V en de I voor. Na een mislukte poging van Keizer Claudius om drie nieuwe letters te creëren, werd in de late oudheid nog de letter Y toegevoegd (om de Griekse Υ in leenwoorden weer te geven). De letter K was voor de Romeinen een uitzonderlijke letter, voor enkele inheemse woorden, niet de omzetting van de Griekse Κ (daarvoor werd de C gebruikt). Door gewoontes die eeuwen duurden voor ze min of meer stabiliseerden, wordt de Romeinse letter V al naar gelang de context en graad van inculturatie als b, f, v, w of u, en de Romeinse I als i, j, ij of y "getransformeerd" of weergegeven (om maar enkele voorbeelden te noemen). Met andere woorden: de Romeinen schreven IVLIVS en zelfs niet IULIUS. Een aantal van deze transformaties zijn zo ingeburgerd dat een 21e-eeuwse uitgever van een Latijnse tekst er al lang niet meer bij stilstaat dat er een mix van transliteratiegewoontes bij komt kijken om weer te geven wat bijvoorbeeld Cicero "oorspronkelijk" schreef. Andere gewoontes zijn dan weer tot in de 21e eeuw onduidelijk, bijvoorbeeld: wordt het Latijnse Caius (CAIVS) al dan niet als Gaius weergegeven in het Nederlands?2 [bewerken] Middeleeuwse manuscripten Voor uitgevers van oorspronkelijke Latijnse teksten zijn er dus zelden transliteratieproblemen: de kennis van hoe de "ouden" spelden en wat de transliteratiestandaarden zijn en waren, is voor elke plaats en periode zonder veel probleem bekend.3 Merkwaardig genoeg is er voor uitgevers wel een probleem wanneer ze oorspronkelijke teksten uit een ver verleden willen uitgeven die wel het Latijnse script gebruiken, maar niet de Latijnse taal: dit geldt bijvoorbeeld voor het Middelnederlands (want de late middeleeuwen waren de periode bij uitstek dat de lettertransformaties van het Latijnse schrift aan het "schuiven" waren): behalve dat meestal al het handschrift van de oorspronkelijke auteur ontbreekt, zijn er keuzes te maken of bijvoorbeeld "u(u)" en "v(v)" naar "w" of "ui" (enz..) getranscribeerd worden waar wij dit vandaag zo zouden doen: "uaerheyt" of "vaerheyt" of "waerheyt" of ...? Moesten de Middelnederlandse manuscripten al consistent zijn zou al een hele stap vooruit zijn, maar dat zijn ze niet!

Het volgende voorbeeld toont aan de hand van enkele uittreksels uit de brieven van Hadewijch/Hadewych hoe groot die verschillen kunnen zijn. Links uit een uitgave van N. de Paepe (1979), rechts zoals uitgegeven door P. Mommaers nauwelijks 11 jaar later. Verschillen worden in vet aangegeven. Leert te besiene wat God es: Hoe hi es waarheit alre dingen jegenwerdichilike (Br. I, 16-17) Leert te besiene wat god es: Hoe hi es waerheit alre dinghen ieghenwerdichilike (Br. I, 25-26) Siet hoe vaderlike u God gehoet hevet ende wat hi u gegeven hevet ende wat hi u gelooft hevet (Br. I, 22-23) Siet hoe vaderlike .v. god ghehuet heuet Ende Wat hi v ghegheuen heuet Ende wat hi v gheloeft heuet (Br. I, 33-35) In al deze gevallen zal wikipedia de up-to-date meest courante transcripties proberen te volgen. In het voorgaande voorbeeld dus de transcriptie van Mommaers, wegens meer up-to-date - in dit geval ligt de recentere transcriptie/transliteratie, misschien ten nadele van leesbaarheid voor de moderne mens, dichter bij het origineel4. Laat u ook niet misleiden door te denken dat deze versie die dichter bij het origineel staat geen transliteratie of transcriptie meer zou zijn: minstens worden de overvloedige afkortingstekens die in Middeleeuwse handschriften gebruikelijk zijn (evenals de interpunctie die niet vergelijkbaar is met een moderne aanpak) voor de moderne lezer uitgeschreven, volgens keuzes te bepalen door de uitgever. [bewerken] Æ en Œ In het begin van de 21e eeuw worden æ en œ nog zelden "aaneengeplakt" weergegeven in Latijnse teksten die bestemd zijn voor Nederlandstaligen, en schrijft Wikipedia dus in de plaats doorgaans ae en oe in zijn Nederlandstalige subdomeinen. [bewerken] Transliteratie van Klassiek Grieks [bewerken] Wanneer translitereren (en wanneer niet)? Griekse namen en uitdrukkingen uit de oudheid zullen in veel gevallen een vernederlandste vorm hebben gekregen, of, zoals het in het hierboven geciteerde advies van de Taalunie genoemd wordt: een Nederlandse naam die traditioneel gebruikelijk is. Oedipus, Plato, bacchanten en panta rhei zijn daar voorbeelden van. Gezien de grote verspreiding van de Romaanse talen zal de meest gebruikelijke vernederlandste vorm vrij regelmatig van een oorspronkelijk Latijnse benaming afgeleid zijn. Als er zo'n algemeen gebruikte Nederlandse vorm is volgt in principe geen transliteratie (tenzij "algemeen gebruikte Nederlandse vorm" en "transliteratie" samenvallen, natuurlijk). Indien er alternatieve "standaard"vormen zijn die in het Nederlands ongeveer even vaak voorkomen, wordt voor eigennamen die vorm gekozen die het dichtst bij het Grieks aansluit (bijvoorbeeld Aischylos en niet "Aeschylus"). Voor samengestelde uitdrukkingen (inclusief eigennamen in een naamval) worden zo veel mogelijk woorden apart in het Nederlands vertaald, bijvoorbeeld: Trojaanse Vrouwen of Vrouwen van Troje eerder dan Troades of Troiades. Hier gaat men alleen terug naar het Grieks (of gelatiniseerd, of renaissancistisch) model indien het niet èènduidig is welke van de Nederlandstalige vormen het meest gebruikt wordt. In alle andere gevallen wordt gekozen voor een transliteratie zoals toegelicht in het volgende onderdeel. Indien een woord zowel in het Klassieke Grieks als in het Moderne Grieks hetzelfde is (en ook hetzelfde begrip aanduidt), wordt voorkeur gegeven aan de meer traditionele weergave.

[bewerken] Transliteratiemethode De "methode" van het translitereren wordt voor artikeltitels enkel toegepast indien alle andere methoden die in het voorgaande onderdeel beschreven staan zonder uitkomst blijven. In de tekst van een artikel kan uiteraard de transliteratie volgens onderstaande tabel tevens achter om het even welk Grieks woord volgen, eventueel met verwijzing naar deze transliteratietabel ({{Transliteratie Klassiek Grieks}}). Grieks alfabet - Transliteratiegids KLASSIEK GRIEKS spiritus asper (῾) wordt h vòòr klinker Α α alfa a Ν ν nu n Β β bèta b Ξ ξ xi x Γ γ gamma g - n vòòr γ, κ, χ, ξ Ο ο omikron o Δ δ delta d Π π pi p Ε ε epsilon e Ρ ρ rho r Ζ ζ zèta dz Σ σ/ς sigma s Η η èta ē Τ τ tau t Θ θ thèta th Υ υ ypsilon y - u nà klinker Ι ι iota i Φ φ phi f Κ κ kappa k Χ χ chi ch Λ λ lambda l Ψ ψ psi ps Μ μ mu m Ω ω omega o(o) (lange o, zoals in rood of lopen) PS: deze tabel werd opgesteld voor Ionisch/Attisch en Koinē. De toepasbaarheid voor andere varianten van het Grieks is mogelijk beperkt. [bewerken] Voetnoten 1 Zie Overleg:Trachiniae 2 Gaius lijkt de algemeen gebruikte Nederlandse vorm en wordt dus als "voorkeur-vorm" in Wikipedia gebruikt. Cajus en Gajus komen als vorm nog minder voor dan Caius, tenzij als vertaling van het Griekse Γάϊος (zie bijvoorbeeld de Derde brief van Johannes). Dit Γάϊος wordt in het Latijn afwisselend als "Gaius" en "Caius" vertaald (bron: Novum Testamentum Graece et Latine, ed. NestleAland, 22e uitgave, 1963). 3 Een voorbeeld van zo'n "bekende" transliteratiestandaard: Frankrijk, eind van de 19e eeuw spelt in uitgaven van Latijnse teksten Jupiter, Julius, Iulus, Cajus en uitzonderlijk een keertje Caius. Niet gebruikt zijn Iupiter, Iulius, Julus, Gaius en Gajus, en zeker niet de varianten met V/v in plaats van de klinker U/u (enz...). Veel logica moet men er niet achter zoeken: met "Iulus" bedoelt men op dat moment wel degelijk de mythologische figuur naar wie de Gens "Julia" genoemd werd, en waar de naam "Julius" van afgeleid werd. (bron: Gradus ad Parnassum, Parijs, 1883)

4 Een toegevoegde vertaling/omzetting naar modern Nederlands zal