Aardrijkskunde Se1

Aardrijkskunde SE1 Hoofdstuk 1 Een landschap wordt gevormd door: • Grondsoort (zand, klei) • Het reliëf (natuurlijk/kunstmatig) • De bodem (met bepaalde grondwaterstand) • Waterelementen (sloten, beken enz.) • Begroeiingselementen (houtwallen, bos, heide enz.) • Elementen van het agrarisch grondgebruik (akker, weide) • Infrastructurele elementen (wegen, dijken enz.) • Gebouwen en nederzettingen (huizen, boerderijen) Dit vormt een landschap met 3 kenmerken: natuurlijke, cultuurhistorische en de ecologische opbouw. Een samenhangend geheel van levende (planten, dieren) en niet-levende (grond, bodem, water) elementen in een bepaalde ruimte een ecosysteem. De weergave daarvan op een kaart heet een ecotoop. Belangrijk kenmerk van ecosystemen is de diversiteit. Die wordt beïnvloed door vijf factoren: • Veranderlijkheid van het milieu (Veel veranderingen, lage diversiteit, weinig veranderingen is hoge diversiteit) • De hoeveelheid energie en voedingsstoffen (Veel energie/voedingsstoffen is lage diversiteit) • Variatie in milieuomstandigheden (Veel verschillende leefmilieus naast elkaar is hoge diversiteit, dit is vooral bij gradiënten, de grensovergangen) • Omvang van natuurgebieden (Groter oppervlak natuur, meer soorten, hogere diversiteit) • Goede spreiding natuurelementen en geen barrières Functies van het natuurlijk milieu:
Productiefunctie  Draagfunctie  Informatiefunctie  Regulatiefunctie Zie voor de rest van H1 de bijlage ‘Landschappen’

Hoofdstuk 2 Natuurlijke hulpbronnen zijn alle zaken die we aan het natuurlijke milieu onttrekken en gebruiken om te leven. Ze zijn meestal niet onbeperkt. Niet-vernieuwbare milieuvoorraden zijn natuurlijke hulpbronnen die door de natuur niet opnieuw of heel langzaam worden aan gemaakt (metalen in gesteenten, aardolie, aardgas) Vernieuwbare milieuvoorraden zijn natuurlijke hulpbronnen die in hoog tempo steeds opnieuw worden aangemaaktde productie is voor de mens waarneembaar (hout, rubber, stikstof) Milieuproblemen:
Milieuverontreiniging (schadelijk voor mens/plant/dier) Milieuaantasting (alle vormen van vermindering van de kwaliteit van natuur en landschap, bv. aantasting cultuurlandschappen of de vermindering van de diversiteit aan planten en dieren door verdroging) Milieu-uitputting (de mens benut de energie, grondstoffen of levende biomassa te veel of in te hoog tempo. Niet-vernieuwbare als vernieuwbare milieuvoorraden kunnen opraken) Duurzame ontwikkeling: Vorm van economische ontwikkeling die voorziet in de behoeften van de huidige generatie, zonder de mogelijkheden van toekomstige generaties in gevaar te brengen. Daarom streven we naar het handhaven van de mgr voor een gebied, land of de hele aarde. De mgr van een gebied bestaat uit de benuttingsmogelijkheden van de natuurlijke hulpbronnen in dat gebied zonder de milieuvoorraden essentieel aan te tasten of uit te putten. De mgr verschilt in een gebied per milieufactor (water, bodem, lucht) en per natuurlijke hulpbron (energievorm, type grondstof)

De omvang wordt bepaald door 5 factoren:
De aanwezige winbare natuurlijke hulpbronnen (voorraad aardolie, ijzererts, zand)  Het tempo van aanwas van vernieuwbare natuurlijke hulpbronnen (omvang van de nieuwe aanmaak)  De mate van onttrekking van natuurlijke hulpbronnen  Uitbreiding van kennis en techniek (door kennis+techniek bv. zuinigere motoren)  Kwaliteit van het natuurlijke milieu (verontreiniging + erosie kunnen de hulpbronnen ongeschikt maken) Watergebruik door:
Huishouden Landbouw Industrie De bodem als productiesysteem De omvang van de productie hangt af van:
Voorraad voedingsstoffen  Voorraad water (planten hebben water nodig om te groeien)  Goed bodemleven Vergroting van de mgr bodem door:
Toevoer meststoffen (kunstmest) Toevoer van fossiele energie (olie, gas) Toevoer van water door irrigatie + beregening Verzilting: De toename van het zoutgehalte van grondwater, bodem of oppervlaktewater

Aardrijkskunde Mens en Milieu Aantekeningen Schema Kwartair

K W A R T A I R

Nu Holoceen: Warmer, hogere zeespiegel Post-Glaciaal: Wind Dekzand + Löss Glaciaal: IJs tot HUN-lijn  Keileem Ten zuiden van HUN-lijn: Rivieren grof zand + grind Pre-Glaciaal: Rivieren  grof zand + grind TERTIAR

10.000 jaar

Pleistoceen Periode met ijstijden/ lagere zeespiegel

2,5 mln jaar

Keileem: Al het materiaal dat is achtergebleven na het smelten van het landijs. Voor Nederland zijn dat veel sedimenten die afkomstig zijn vanuit Scandinavië. Het is een verzamelnaam voor van alles en nog wat. Van fijne leem tot aan grote zwerfkeien. Sediment: Het materiaal dat door wind, water of ijs is meegenomen en ergens is blijven liggen. Wind en water kunnen het materiaal sorteren. Schuivend ijs kan dat niet. Sorteren wordt namelijk veroorzaakt door een afnemende transportkracht. Water heeft zijn grootste dichtheid bij 4 graden Celsius. Pre-Glaciaal: Rivieren stroomden door tot Schotland, er was nog sprake van een aardige transportkracht waardoor er sedimentatie van grof zand en grind was.

Sorteren en transportkracht Een rivier heeft in zijn bovenloop een grote transportkracht die afneemt naarmate je meer stroomafwaarts komt. Bij een grote transportkracht wordt veel meegenomen en naarmate die transportkracht afneemt zullen telkens de zwaarste deeltjes eerst bezinken. Zo wordt het materiaal netjes gesorteerd: In de bovenloop keien, vervolgens grind, grof zand, fijn zand en in de benedenloop klei. De wind sorteert op dezelfde manier, maar glaciale sedimenten zijn niet gesorteerd. 2 manieren van schuivend ijs
Gletsjers vanuit de bergen  Landijs dat steeds dikker wordt en daardoor uitschuift (dat gebeurde in NL tijdens het Pleistoceen) 2 redenen waarom gletsjers korter kunnen worden
Bij opwarming van het klimaat  Minder sneeuwval

Nederland en het overstromingsgevaar Stijging van de zeespiegel door klimaatopwarming (uitzetten zeewater + afsmelten landijs). Daling van het land door effect glaciale wip + inklinking veen en klei.

Arvind Abhelakh V6D Aardrijkskunde SE 1 Mens & Milieu