984

Druk nr 984 Warszawa, 28 maja 2008 r. SEJM RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ VI kadencja

Pan Bronis!aw Komorowski Marsza!ek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej

Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. i na podstawie art. 32 ust. 2 regulaminu Sejmu ni"ej podpisani pos!owie wnosz# projekt ustawy:

- o zmianie ustawy o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym oraz o zmianie niektórych innych ustaw. Do reprezentowania wnioskodawców w pracach nad projektem ustawy upowa"niamy pana pos!a Jana Widackiego. (-) (-) (-) (-) (-) (-) (-)

Romuald Ajchler; (-) Leszek Aleksandrzak; (-) Anita B!ochowiak; Marian Filar; (-) Tomasz Garbowski; (-) Witold Gintowt-Dziewa!towski; Henryk Go!$biewski; (-) Tadeusz Iwi%ski; (-) Jan Kochanowski; Janusz Kraso%; (-) Wac!aw Martyniuk; (-) Zbigniew Matuszczak; Jaros!aw Matwiejuk; (-) Henryk Milcarz; (-) Wojciech Olejniczak; Jerzy Szmajdzi%ski; (-) Jolanta Szymanek-Deresz; (-) Jan Widacki; Ryszard Zbrzyzny.

Projekt USTAWA z dnia 2008 r. o zmianie ustawy o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym oraz o zmianie niektórych innych ustaw Art. 1 W ustawie z dnia 9 czerwca 2006 r. o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym (Dz. U. z 2006 r. Nr 104, poz. 708, z pó!n. zm.1) wprowadza si" nast"puj#ce zmiany: 1) art. 1: a) ust. 1 otrzymuje brzmienie: „1. Tworzy si" Centralne Biuro Antykorupcyjne, zwane dalej „CBA”, jako s$u%b" specjaln# do spraw zwalczania korupcji w %yciu publicznym i gospodarczym, w szczególno&ci w instytucjach pa'stwowych, w tym samorz#dowych oraz innych zada' okre&lonych w ustawie.”; b) ust. 3 skre&la si"; c) ust. 4 skre&la si"; 2) w art. 2: a) dodaje si" ust. 1a w brzmieniu: „1a. Szef CBA informuje Prezesa Rady Ministrów oraz Najwy%sz# Izb" Kontroli o przypadkach ujawnienia przest"pstw oraz zjawisk, o których mowa w ust. 1 pkt 1 lit. c-d i ust. 1 pkt 2-6.”, b) ust. 3 otrzymuje brzmienie: „3. CBA mo%e prowadzi( pod nadzorem prokuratora post"powanie przygotowawcze obejmuj#c wszystkie czyny ujawnione w jego przebiegu, je%eli pozostaj# w zwi#zku podmiotowym lub przedmiotowym z czynem stanowi#cym podstaw" jego wszcz"cia.”, 3) art. 5: a) ust. 2 otrzymuje brzmienie: 1

Zmiany wymienionej ustawy zosta$y og$oszone w Dz. U. z 2006 r. Nr 158, poz. 1122 i Nr 218, poz. 1592.

2

„2. Szef CBA jest centralnym organem administracji rz#dowej nadzorowanym przez ministra w$a&ciwego do spraw wewn"trznych, dzia$aj#cym przy pomocy CBA, które jest urz"dem administracji rz#dowej”; b) ust. 3 skre&la si"; 4) w art. 6: a) ust. 1 otrzymuje brzmienie „1. Szefa CBA powo$uje na czteroletni# kadencj" i odwo$uje Prezes Rady Ministrów na wniosek ministra w$a&ciwego do spraw wewn"trznych, po zasi"gni"ciu opinii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Kolegium do Spraw S$u%b Specjalnych, a tak%e sejmowej komisji w$a&ciwej do spraw s$u%b specjalnych oraz komisji w$a&ciwej do spraw wewn"trznych.”; b) ust. 4 otrzymuje brzmienie: „4. Minister w$a&ciwy do spraw wewn"trznych, na wniosek Szefa CBA, powo$uje i odwo$uje zast"pców Szefa CBA.”; 5) w art. 7 ust. 1 dodaje si" pkt 5a: „5a) spe$nia wymagania konieczne do uzyskania pozwolenia na bro' okre&lone w art. 15 ust. 1 pkt 1-5 ustawy z dnia 21 maja 1999 r. o broni i amunicji (Dz. U. z 2004 r. Nr 52, poz. 525 z pó!n. zm.);” 6) w art. 8 dodaje si" pkt 4 w brzmieniu: „4) przyj"cia przez Sejm na wniosek rz#du lub z w$asnej inicjatywy – uchwa$y w tej sprawie wi"kszo&ci# 2/3 g$osów w obecno&ci co najmniej po$owy ustawowej liczby pos$ów.”; 7) po art. 10 dodaje si" art. 10a „Art. 10a Minister w$a&ciwy do spraw wewn"trznych na wniosek Szefa CBA, po zasi"gni"ciu opinii Kolegium do spraw s$u%b specjalnych, a tak%e sejmowych komisji do spraw s$u%b specjalnych oraz administracji i spraw wewn"trznych powo$uje i odwo$uje zast"pców Szefa CBA.”; 8) art. 12 otrzymuje brzmienie: „Art. 12 1. Minister w$a&ciwy do spraw wewn"trznych, po zasi"gni"ciu opinii Prokuratora Generalnego i Prezesa Najwy%szej Izby Kontroli okre&la kierunki dzia$ania CBA w drodze wytycznych. 3

2. Minister w$a&ciwy do spraw wewn"trznych, najpó!niej na 2 miesi#ce przed ko'cem roku kalendarzowego, przedstawia Prezesowi Rady Ministrów do zatwierdzenia roczny plan dzia$ania CBA na rok nast"pny. 3. Minister w$a&ciwy do spraw wewn"trznych przedstawia corocznie do dnia 31 marca Prezesowi Rady Ministrów, sejmowej komisji w$a&ciwej do spraw s$u%b specjalnych oraz komisji w$a&ciwej do spraw wewn"trznych sprawozdanie z dzia$alno&ci CBA za poprzedni rok kalendarzowy.” 9) w art. 13 ust. 1 pkt 3 skre&la si" wyrazy „operacyjno-rozpoznawcze i”, tak%e skre&la si" zdanie ostatnie „oraz dzia$alno&ci godz#cej w interesy ekonomiczne pa'stwa”; 10) w art. 14 ust. 1 pkt 7 skre&la si" wyraz „nieodp$atnie”; 11) w art. 14 ust. 8 dodaje si" zdanie trzecie w brzmieniu „O zniszczeniu powiadamia si" Prokuratora Generalnego.”; 12) w art. 17 dodaje si" ust. 19 i 20 w brzmieniu: „19. Prokurator Generalny przedstawia coroczne Sejmowi i Senatowi sprawozdanie na temat dzia$alno&ci okre&lonej w ust. 1-18. 20. Prezes Rady Ministrów okre&li, w drodze zarz#dzenia, szczegó$owy zakres oraz tryb przygotowania sprawozdania, o którym mowa w ust. 19, maj#c na wzgl"dzie potrzeb" przedstawienia pe$nej informacji w szczególno&ci na temat liczby i rodzaju wykonanych przez CBA kontroli operacyjnych.”; 13) w art. 22: a) w ust. 2 skre&la si" wyrazy „zapobie%enia lub”; b) w ust. 4 wyrazy „niezb"dne dane osobowe” zast"puje si" wyrazami „niezb"dne do &cigania przest"pstw dane osobowe”; c) ust. 6 otrzymuje brzmienie: „6. Dane osobowe zebrane w celu wykrycia przest"pstwa przechowuje si" przez okres, w którym s# one niezb"dne dla realizacji ustawowych zada' wykonywanych przez CBA jednak nie d$u%ej ni% do czasu przedawnienia jego karalno &ci. Funkcjonariusze CBA dokonuj# weryfikacji tych danych nie rzadziej ni% co 10 lat od dnia uzyskania informacji, usuwaj#c dane zb"dne.”, d) dodaje si" ust. 6a w brzmieniu: 4

„6a. W szczególnie uzasadnionych przypadkach, po uzyskaniu zgody Prokuratora Generalnego, dane o których mowa w ust. 6, mog# by( przechowywane przez okres d$u%szy.”, 14) w art. 33 ust. 4 otrzymuje brzmienie: „4. W szczególnie uzasadnionych przypadkach okres kontroli mo%e by( przed$u%any na dalszy czas oznaczony przez Szefa CBA, nie d$u%szy jednak ni% o 3 miesi#ce.”; 15) w art. 35 dodaje si" ust. 3 i 4 w brzmieniu: „3. Kontrol" przeprowadza si" w sposób mo%liwie najmniej naruszaj#cy dobra osobiste osoby kontrolowanej oraz osób trzecich. 4.

Na sposób prowadzenia czynno&ci kontrolnych, kontrolowanemu przys$uguje skarga do miejscowo w$a&ciwego prokuratora.”,

16) w art. 39 dodaje si" ust. 5 w brzmieniu: „5. Dokumentacja ogl"dzin, o ile nie jest wykorzystywana w post"powaniu karnym lub dyscyplinarnym podlega protokolarnemu, komisyjnemu zniszczeniu. O fakcie zniszczenia dokumentacji powiadamia si" osob" kontrolowan#.”, 17) w art. 45: a) ust. 4 otrzymuje brzmienie: „4. Zastrze%enia wnosi si" na pi&mie do S#du Okr"gowego w Warszawie za po&rednictwem Szefa CBA w terminie 7 dni od dnia otrzymania protoko$u kontroli.”, b) dodaje si" ust. 4a i 4b w brzmieniu: 4a. Zastrze%enia wniesione w trybie ust. 4, Szef CBA przekazuje niezw$ocznie do s#du wraz ze wszystkimi zebranymi materia$ami s$u%#cymi do sporz#dzenia protoko$u kontroli i w$asnym stanowiskiem.”, 4b. S#d, o którym mowa w ust. 4., rozstrzyga o zasadno&ci zg$oszonych zastrze%e' w drodze postanowienia.”, c) ust. 5 otrzymuje brzmienie: „5. W przypadku uznania przez s#d zastrze%e', o których mowa w ust. 3-4b, za zasadne Szef CBA jest obowi#zany poleci( zmian" lub uzupe$nienie odpowiedniej cz"&ci protoko$u kontroli. d) ust. 6 skre&la si",

5

e) ust. 8 otrzymuje brzmienie: „8. W przypadku zg$oszenia zastrze%e' termin do z$o%enia wyja&nienia o odmowie podpisania protoko$u liczy si" od dnia otrzymania postanowienia, o którym mowa w ust. 4b.” 18) art. 178 skre&la si". Art. 2 W ustawie z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. z 2007 r. Nr 43, poz. 277 z pó!n. zm.) w art. 5 wprowadza si" nast"puj#ce zmiany: 1) ust. 3 otrzymuje brzmienie: „3. Komendanta G$ównego Policji powo$uje na 5-letni# kadencj" Prezes Rady Ministrów na wniosek ministra w$a&ciwego do spraw wewn"trznych spo&ród oficerów Policji, Agencji Bezpiecze'stwa Wewn"trznego, Stra%y Granicznej lub )andarmerii Wojskowej o sta%u w tych s$u%bach nie krótszym ni% lat 10. Ta sama osoba mo%e by( Komendantem G$ównym Policji tylko na jedn# kadencj".”, 2) dodaje si" ust. 3a w brzmieniu: „3a. Prezes Rady Ministrów na wniosek ministra w$a&ciwego do spraw wewn"trznych, po zasi"gni"ciu opinii Prezydenta i Kolegium do Spraw S$u%b Specjalnych mo%e odwo$a( Komendanta G$ównego Policji przed up$ywem kadencji, w przypadku gdy z mocy prawa konieczne jest zawieszenie go jako funkcjonariusza w czynno&ciach s$u%bowych oraz innych szczególnie uzasadnionych przypadkach.”, 3) ust. 4 otrzymuje brzmienie: „4. Zast"pców Komendanta G$ównego Policji, w tym I Zast"pc", powo$uje na 5-letni# kadencj" minister w$a&ciwy do spraw wewn"trznych spo&ród oficerów Policji, Agencji Bezpiecze'stwa Wewn"trznego, Stra%y Granicznej lub )andarmerii Wojskowej o sta%u w tych s$u%bach nie krótszym ni% lat 8. Ta sama osoba mo%e pe$ni( funkcj" Zast"pcy Komendanta G$ównego Policji nie d$u%ej, ni% dwie kolejne kadencje.”, 4) dodaje si" ust. 4a w brzmieniu: „4a. Minister w$a&ciwy do spraw wewn"trznych, po zasi"gni"ciu opinii Kolegium do Spraw S$u%b Specjalnych mo%e odwo$a( Zast"pc" Komendanta G$ównego Policji przed 6

up$ywem kadencji, w przypadku gdy z mocy prawa konieczne jest zawieszenie go jako funkcjonariusza w czynno&ciach s$u%bowych oraz innych szczególnie uzasadnionych przypadkach.”,

Art. 3 W ustawie z dnia 24 maja 2002 r. o Agencji Bezpiecze'stwa Wewn"trznego oraz Agencji Wywiadu (Dz. U. Nr 74, poz. 676, z pó!n. zm.) wprowadza si" nast"puj#ce zmiany: 1) w art. 15 dodaje si" pkt 5a w brzmieniu: „5a) spe$nia wymagania konieczne do uzyskania pozwolenia na bro' okre&lone w art. 15 ust. 1 pkt 1-5 ustawy z dnia 21 maja 1999 r. o broni i amunicji (Dz. U. z 2004 r. Nr 52, poz. 525 z pó!n. zm.);”, 2) w art. 27 dodaje si" ust. 19 i 20 w brzmieniu: „19. Prokurator Generalny przedstawia coroczne Sejmowi i Senatowi sprawozdanie na temat dzia$alno&ci okre&lonej w ust. 1-18. 20. Prezes Rady Ministrów okre&li, w drodze zarz#dzenia, szczegó$owy zakres oraz tryb przygotowania sprawozdania, o którym mowa w ust. 19, maj#c na wzgl"dzie potrzeb" przedstawienia pe$nej informacji w szczególno&ci na temat liczby i rodzaju wykonanych przez ABW kontroli operacyjnych.”; Art. 4 W ustawie z dnia 12 pa!dziernika 1990 r. o Stra%y Granicznej (Dz. U. z 2005 r. Nr 234, poz. 1997 z pó!n. zm.) wprowadza si" nast"puj#ce zmiany: 1) w art. 3: a) ust. 2 otrzymuje brzmienie: „2. Komendanta G$ównego Stra%y Granicznej powo$uje na 5letni# kadencj" Prezes Rady Ministrów na wniosek ministra w$a&ciwego do spraw wewn"trznych spo&ród oficerów Policji, Agencji Bezpiecze'stwa Wewn"trznego, Stra%y Granicznej lub )andarmerii Wojskowej o sta%u w tych s$u%bach nie krótszym ni% lat 10. Ta sama osoba mo%e by( Komendantem G$ównym Policji tylko na jedn# kadencj".”,

7

b) dodaje si" ust. 2a w brzmieniu: „2a. Prezes Rady Ministrów na wniosek ministra w$a&ciwego do spraw wewn"trznych, po zasi"gni"ciu opinii Prezydenta i Kolegium do Spraw S$u%b Specjalnych mo%e odwo$a( Komendanta G$ównego Stra%y Granicznej przed up$ywem kadencji, w przypadku gdy z mocy prawa konieczne jest zawieszenie go jako funkcjonariusza w czynno&ciach s$u%bowych oraz innych szczególnie uzasadnionych przypadkach.”, c) ust. 3 otrzymuje brzmienie: „3. Zast"pców Komendanta G$ównego Stra%y Granicznej, w tym I Zast"pc", powo$uje na 5-letni# kadencj" minister w$a&ciwy do spraw wewn"trznych spo&ród oficerów Policji, Agencji Bezpiecze'stwa Wewn"trznego, Stra%y Granicznej lub )andarmerii Wojskowej o sta%u w tych s$u%bach nie krótszym ni% lat 8. Ta sama osoba mo%e pe$ni( funkcj" Zast"pcy Komendanta G$ównego Policji nie d$u%ej, ni% dwie kolejne kadencje.”, d) dodaje si" ust. 3a w brzmieniu: „3a. Minister w$a&ciwy do spraw wewn"trznych, po zasi"gni"ciu opinii Kolegium do Spraw S$u%b Specjalnych mo%e odwo$a( Zast"pc" Komendanta G$ównego Stra%y Granicznej przed up$ywem kadencji, w przypadku gdy z mocy prawa konieczne jest zawieszenie go jako funkcjonariusza w czynno&ciach s$u%bowych oraz innych szczególnie uzasadnionych przypadkach.”, 2) w art. 9e dodaje si" ust. 21 i 22 w brzmieniu: „21. Prokurator Generalny przedstawia coroczne Sejmowi i Senatowi sprawozdanie na temat dzia$alno&ci okre&lonej w ust. 1-20. 22. Prezes Rady Ministrów okre&li, w drodze zarz#dzenia, szczegó$owy zakres oraz tryb przygotowania sprawozdania, o którym mowa w ust. 21, maj#c na wzgl"dzie potrzeb" przedstawienia pe$nej informacji w szczególno&ci na temat liczby i rodzaju wykonanych przez Stra% Graniczn# kontroli operacyjnych.”; Art. 5

8

W ustawie z dnia 24 sierpnia 2001 r. o )andarmerii Wojskowej i wojskowych organach porz#dkowych (Dz. U. z 2001 r. Nr 123, poz. 1353 z pó!n. zm.) w art. 31 dodaje si" ust. 23 i 24 w brzmieniu: „23. Prokurator Generalny przedstawia coroczne Sejmowi i Senatowi sprawozdanie na temat dzia$alno&ci okre&lonej w ust. 1-22. 22. Prezes Rady Ministrów okre&li, w drodze zarz#dzenia, szczegó$owy zakres oraz tryb przygotowania sprawozdania, o którym mowa w ust. 23, maj#c na wzgl"dzie potrzeb" przedstawienia pe$nej informacji w szczególno&ci na temat liczby i rodzaju wykonanych przez )andarmeri" Wojskow# kontroli operacyjnych.”; Art. 6 W ustawie z dnia 9 czerwca 2006 r. o S$u%bie Kontrwywiadu Wojskowego oraz S$u%bie Wywiadu Wojskowego (Dz. U. Nr 104, poz. 709 z pó!n. zm.) wprowadza si" nast"puj#ce zmiany: 1) w art. 16 dodaje si" pkt 5a w brzmieniu: „5a) spe$nia wymagania konieczne do uzyskania pozwolenia na bro' okre&lone w art. 15 ust. 1 pkt 1-5 ustawy z dnia 21 maja 1999 r. o broni i amunicji (Dz. U. z 2004 r. Nr 52, poz. 525 z pó!n. zm.);”, 2) w art. 31 dodaje si" ust. 17 i 18 w brzmieniu: „17. Prokurator Generalny przedstawia coroczne Sejmowi i Senatowi sprawozdanie na temat dzia$alno&ci okre&lonej w ust. 1-16. 18. Prezes Rady Ministrów okre&li, w drodze zarz#dzenia, szczegó$owy zakres oraz tryb przygotowania sprawozdania, o którym mowa w ust. 17, maj#c na wzgl"dzie potrzeb" przedstawienia pe$nej informacji w szczególno&ci na temat liczby i rodzaju wykonanych przez SKW kontroli operacyjnych.”; Art. 7 W ustawie z dnia 28 wrze&nia 1991 r. o kontroli skarbowej (Dz. U. z 2004 r. Nr 8, poz. 65, z pó!n. zm.) w art. 36c dodaje si" ust. 18 i 19 w brzmieniu: „18. Prokurator Generalny przedstawia coroczne Sejmowi i Senatowi sprawozdanie na temat dzia$alno&ci okre&lonej w ust. 1-17. 19. Prezes Rady Ministrów okre&li, w drodze zarz#dzenia, szczegó$owy zakres oraz tryb przygotowania sprawozdania, o którym mowa w ust. 18, maj#c na wzgl"dzie potrzeb" przedstawienia pe$nej informacji w szczególno&ci na temat liczby i rodzaju wykonanych przez wywiad skarbowy kontroli operacyjnych.”;

9

Art. 8 W ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926 z pó!n. zm.) w art. 43 ust. 2 skre&la si" wyrazy „Centralne Biuro Antykorupcyjne”.

Art. 9 1. W terminie 1 miesi#ca od dnia wej&cia w %ycie niniejszej ustawy, minister w$a&ciwy do spraw wewn"trznych przedstawi Prezesowi Rady Ministrów kandydata na Szefa CBA. 2. Z chwil# powo$ania Szefa CBA w trybie przewidzianym w niniejszej ustawie dotychczasowy Szef CBA i jego zast"pcy trac# stawiska z mocy prawa. Art. 10 Ustawa wchodzi w %ycie po up$ywie 14 dni od dnia og$oszenia.

10

Uzasadnienie 1. Cel i zakres nowelizacji. Ustawa o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym od pocz#tku budzi$a zastrze%enia. Cz"&( jej rozwi#za' budzi zastrze%enia konstytucyjne i jest przedmiotem skargi do Trybuna$u Konstytucyjnego. Praktyka stosowania tej ustawy zrodzi$a nowe zastrze%enia i w#tpliwo&ci. Celem proponowanej nowelizacji jest nadanie ustawie takiego kszta$tu, aby Centralne Biuro Antykorupcyjne mog$o rzeczywi&cie skutecznie zwalcza( przest"pczo&( korupcyjn#, a równocze&nie aby szanowane by$y standardy nowoczesnego, sprawnego pa'stwa prawnego i prawa jego obywateli. Do standardów tych niew#tpliwie nale%# kontrola s#dowa i s$u%bowa nad czynno&ciami najg$"biej ingeruj#cymi w prawa i wolno&ci obywatelskie jakimi s# czynno&ci operacyjnorozpoznawcze w szczególno&ci wykonywane w ramach „kontroli operacyjnej”. Nad skal# wykonywani tej ostatniej niezb"dna jest równie% ogólna kontrola parlamentarna i spo$eczna. Do standardu wymaganego przez demokratyczne pa'stwo prawne nale%y tak%e apolityczno&( s$u%b specjalnych i policyjnych. Celowe wydaje si" ujednolicenie zasad apolityczno&ci i fachowo&ci wszystkich s$u%b ochrony porz#dku i bezpiecze'stwa, a tak%e sposobów wykonywania nad nimi kontroli. St#d te%, przy okazji nowelizacji ustawy o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym, proponuje si" niewielkie, id#ce w tym kierunku korekty kilku innych ustaw, a to: ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 roku o Policji, ustawy z dnia 24 maja 2002 o Agencji Bezpiecze'stwa Wewn"trznego oraz Agencji Wywiadu, ustawy z dnia 12 pa!dziernika 1990 o Stra%y Granicznej, ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 o )andarmerii Wojskowej i wojskowych organach porz#dkowych, ustawy z dnia 9. czerwca 2006 o S$u%bie Kontrwywiadu Wojskowego oraz o S$u%bie Wywiadu Wojskowego, a tak%e w ustawie z dnia 28 wrze&nia 1991 o kontroli skarbowej. Proponowane nowelizacje maj# charakter dora!ny. S$u%y( maj# umo%liwieniu usuni"cia patologii s$u%b specjalnych oraz s$u%b ochrony porz#dku i bezpiecze'stwa, które z ca$# jaskrawo&ci# ujawni$y si" w czasie rz#dów Prawa i Sprawiedliwo&ci. Projektodawcy zdaj# sobie spraw", %e w przysz$o&ci konieczne b"dzie opracowanie ca$o&ciowego nowoczesnego modelu s$u%b specjalnych oraz innych organów ochrony porz#dku i bezpiecze'stwa, precyzyjnego zakre&lenia ich zada' i uprawnie' a w konsekwencji uchwalenia kilku nowych ustaw, w tym w szczególno&ci nowej ustawy o Policji, o s$u%bach specjalnych wojskowych, by( mo%e odr"bnej ustawy o czynno&ciach operacyjnych. Wymaga to jednak czasu, tymczasem konieczne jest szybkie usuni"cie patologii tych s$u%b, wynikaj#cych w du%ej mierze z fatalnych ustaw stanowi#cych podstaw" ich dzia$ania. St#d dora!na, szybka nowelizacja wydaje si" niezb"dna. 2. Kwestie szczegó!owe Art. 1 ustawy w obecnym brzmieniu CBA okre&lone jest jako s$u%ba specjalna do zwalczania korupcji w %yciu publicznym i gospodarczym, w szczególno&ci w instytucjach pa'stwowych i samorz#dowych, a tak"e do zwalczania dzia!alno#ci godz$cej w interesy ekonomiczne pa%stwa”. Równocze&nie, art. 5 ustawy o Agencji Bezpiecze'stwa Wewn"trznego oraz Agencji Wywiadu, w ust. 1 pkt 2 ppkt b zadania te wyznacza Agencji Bezpiecze'stwa Wewn"trznego

11

( „ Do zada' ABW nale%y (...) rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie przest"pstw (...) godz#cych w podstawy ekonomiczne pa'stwa”). W konsekwencji mamy tu dublowanie kompetencji dwóch s$u%b specjalnych. Rodzi to daj#ce si" przewidzie( negatywne konsekwencje, w szczególno&ci dublowanie struktur finansowanych z bud%etu, mo%liwe konflikty przy realizacji czynno&ci operacyjno-rozpoznawczych itp. Nowelizacja zmierza do pozostawienia kompetencji w zakresie zwalczania innych ni% korupcja przest"pstw godz#cych w interesy ekonomiczne pa'stwa ABW, ograniczaj#c kompetencje CBA do zwalczania przest"pstw korupcji. Ustawa o CBA definiuje (inna sprawa czy precyzyjnie) korupcj". Nowelizacja pozostawia zdefiniowanie korupcji kodeksowi karnemu który precyzyjnie okre&la znamiona przest"pstw korupcji (art. 228 kk, 229 kk, 230 kk, 230a kk), tak%e precyzyjnie okre&la co jest pod%eganiem, pomocnictwem do tych przest"pstw, a tak%e ich usi$owaniem. Dlatego nowelizacja ust"p 3 art. 1 jako zb"dny skre&la. Skre&lenie w nowelizacji ust. 4 jest konsekwencj# zmiany tre&ci ust. 1. W art. 2 nowelizacja dodaje ust"p 1 a zobowi#zuj#cy szefa CBA do informowania Prezesa Rady Ministrów oraz Najwy%szej Izby Kontroli o przypadkach ujawnienia przest"pstw o których mowa w ust. 1 ppkt c-d oraz o zjawiskach o których w ust. 1 pkt 2-6. Ust"p 3 art. 2 zosta$ zmieniony o tyle, %e dodano, i% post"powania przygotowawcze CBA mo%e prowadzi( pod nadzorem prokuratora, co zrównuje pod tym wzgl"dem CBA z innymi organami ochrony porz#dku i bezpiecze'stwa. Istotna zmiana ustrojow# jest zmiana art. 5 ust. 2, oddaj#ca szefa CBA pod nadzór ministra w$a&ciwego do spraw wewn"trznych. Tym samym, szef CBA zosta$ w hierarchii zrównany m.in. z Komendantem G$ównym Policji, Komendantem G$ównym Stra%y Granicznej. Tym samym nadzór nad szefem CBA i odpowiedzialno&( za jego dzia$ania przechodzi z Prezesa Rady Ministrów na ministra w$a&ciwego w sprawach wewn"trznych. Oddanie szefa CBA pod nadzór ministra w$a&ciwego w sprawach wewn"trznych, który nadzoruje tak%e Policj" u$atwi koordynacj" dzia$a' tych dwóch organów, wymian" informacji itp., a sam nadzór nad CBA uczyni bardziej realnym. Konsekwencj# tego rozwi#zania jest skre&lenie dotychczasowego ust"pu 3 art. 5 jako zb"dnego. Zmiany w brzmieniu art. 6 s# konsekwencj# oddania szefa CBA pod nadzór ministra w$a&ciwego w sprawach wewn"trznych. W art. 7 ust. 1 nowelizacja dodaje si" pkt 5 a. Skoro dotychczas ustawa okre&laj#c kwalifikacje szefa CBA, jako jeden z kryteriów jaki musi on spe$nia( poda$a, %e musi on „spe$nia( wymagania okre&lone w przepisach o ochronie informacji niejawnych w zakresie dost"pu do informacji stanowi#cych tajemnic" pa'stwow#, oznaczonych klauzul# „&ci&le tajne” , to uznano, %e id#c ta drog# mo%na kryteria te zaostrzy(, wymagaj#c od szefa CBA (a tak%e jego zast"pców) aby spe$niali tak%e wymagania przewidziane w art. 15 ust. 1 pkt. 2-4 ustawy z dnia 21 maja 1999 roku o broni i amunicji. Zatem szef CBA i jego zast&pcy (a tak"e szefowie ABW, AW, SWW, SKW), a wi&c wszyscy szefowie s!u"b specjalnych nie mog$ mie' zaburze% psychicznych , o których mowa w ustawie z dnia 19. sierpnia 1994 o ochronie zdrowia psychicznego, nie mog$ mie' znacznie ograniczonej sprawno#ci psychofizycznej, nie mog$ wykazywa' istotnych zaburze% funkcjonowania psychologicznego, nie mog$ by' uzale"nieni od alkoholu lub od substancji psychoaktywnych. Zdaje si" nie ulega( w#tpliwo&ci, %e osoba dotkni"ta tymi przypad$o&ciami nie mo%e kierowa( s$u%b# specjaln#. Je&li osoba o takich przypad$o&ciach, o zaburzeniach psychicznych czy zaburzeniach osobowo&ci, uzale%niona od alkoholu lub substancji psychoaktywnych nie mo%e uzyska( pozwolenia na bro', to tym bardziej nie powinna „uzyska( pozwolenia” do kierowania s$u%b# specjaln#. 12

Praktyka pokaza$a, %e brak takiego uregulowania w ustawie mo%e poci#gn#( za sob# skutki niebezpieczne dla s$u%by, dla pa'stwa, dla jego obywateli. Dotychczas obowi#zuj#ca ustawa praktycznie nie pozwala na odwo$anie szefa CBA. Nowelizacja pozwala na odwo$anie szefa CBA przed up$ywem kadencji jedynie wyj#tkowo. Odwo$anie, wedle znowelizowanej ustawy ( dodanie punktu 4 w artykule 8) mo%e by( dokonane na wniosek rz#du lub z w$asnej inicjatywy przez Sejm wi"kszo&ci# 2/3 g$osów w obecno&ci co najmniej po$owy ustawowej liczby pos$ów. Dodany w proponowanej nowelizacji art. 10 a okre&la tryb powo$ywania i odwo$ywania zast"pców szefa CBA. Dotychczas ustawa nie regulowa$a trybu powo$ywania i odwo$ywania zast"pców szefa CBA. Proponowana w nowelizacji zmiana brzmienia art. 12 jest konsekwencj# oddania szefa CBA pod nadzór ministra w$a&ciwego w sprawach wewn"trznych. Minister ten, po zasi"gni"ciu opinii Prokuratora Generalnego i prezesa NIK okre&la( ma w drodze wytycznych kierunki dzia$ania CBA. Wedle ustawy w dotychczasowym jej brzmieniu, wytyczne takie dawa$ Premier, nie maj#c w tym wzgl"dzie obowi#zku zasi"gania czyjejkolwiek opinii. W art. 13 ust. 1 pkt 3 nowelizacja proponuje skre&li( wyrazy „operacyjnorozpoznawcze”, a tak%e ostatnie zdanie „oraz dzia$alno&ci godz#cej w interesy ekonomiczne pa'stwa”. Usuni"cie z tego przepisu „czynno&ci operacyjno-rozpoznawczych” (o której jest mowa w tym artykule w ust. 1, który to przepis jest wystarczaj#cy dla upowa%nienia CBA do prowadzenia takich dzia$a') pozostawia CBA opisane w przepisie ust. 1 pkt 3 czynno&ci analityczne. Wykre&lenie ostatniego zdania jest konsekwencj# nowego brzmienia art. 1 ust. 1. Projekt nowelizacji proponuje skre&li( w art. 14 ust. 1 pkt 7 wyraz „nieodp$atnie”. W dotychczasowym brzmieniu tego przepisu, nie tylko organy pa'stwowe, instytucje pa'stwowe, organy administracji rz#dowej i samorz#du terytorialnego, ale tak%e „przedsi"biorcy prowadz#cy dzia$alno&( w zakresie u%yteczno&ci publicznej”, obowi#zani byli udziela( nieodp$atnej pomocy na %#danie CBA. Pozostawienie takiego unormowania mog$o by przerzuca( na przedsi"biorców, tak%e prywatnych cz"&( kosztów finansowania dzia$a' CBA w zupe$nie dowolnym zakresie, bez mo%liwo&ci domagania si" od nich zwrotu poniesionych z tego tytu$u kosztów. W art. 14 ust. 8 nowelizacja proponuje doda( zdanie trzecie „o zniszczeniu powiadamia si" Prokuratora Generalnego”. Zatem ust"p ten mia$ by brzmienie: „Materia$y z czynno&ci o których mowa w ust. 1 pkt 6 , które nie stanowi# informacji potwierdzaj#cych pope$nienie przest"pstwa lub przest"pstwa skarbowego, podlegaj# niezw$ocznie protokolarnemu, komisyjnemu zniszczeniu. Zniszczenie materia$ów zarz#dza szef CBA . O zniszczeniu powiadamia si" Prokuratora Generalnego”. Przepis w proponowanym brzmieniu zabezpiecza w pewnym stopniu procedur" niszczenia materia$ów, nie czyni#c z niej jedynie wewn"trzna spraw" CBA, z drugiej powoduje, %e chocia%by post factum, Prokurator Generalny dowiaduje si" o fakcie wytwarzania i gromadzenia takich materia$ów. Propozycja dodania do art. 17 ust"pów 19 i 20 podyktowana jest trosk# o pe$niejszy nadzór Sejmu nad kontrol# operacyjn# i o pe$niejsze gwarancje praw i wolno&ci obywatelskich. Dotychczas, na mocy art. 19 ust. 22 ustawy o Policji, Prokurator Generalny zobowi#zany by$ przedstawi( corocznie Sejmowi i Senatowi informacje o kontroli operacyjnej realizowanej przez Policj". W dodatku zakres tej informacji by$ dyskusyjny. Dot#d Prokuratorzy Generalni mówi#c np. o stosowanych pods$uchach nie podawali ich liczby, poprzestawali jedynie na podawaniu procentów (o ile procent liczba tych pods$uchów wzros$a w sprawozdawanym okresie). Proponowany artyku$ zobowi#zuje Prokuratora Generalnego do sk$adania Sejmowi i Senatowi sprawozda' z realizowanej tak%e przez CBA kontroli operacyjnej, zobowi#zuj#c równocze&nie Prezesa Rady Ministrów do okre&lenia w drodze zarz#dzenia szczegó$owego zakresu takiego sprawozdania. Dotychczas zakres takiego 13

sprawozdania, sk$adanego na podstawie art. 19 ust. 22 ustawy o Policji by$ dowolnie ustalany przez Prokuratora Generalnego. Proponowane zmiany w art. 22 zmierzaj# do pe$niejszego zabezpieczenia praw obywatelskich. W ust. 2 tego artyku$u skre&la si" wyrazy „zapobie%enia lub” pozwalaj#c CBA uzyskiwa( informacje, w tym niejawnie, gromadzi( je i przetwarza( w celu wykrycia przest"pstw. Nie zezwala si", „w celu zapobie%enia”, gdy% to w praktyce pozwala$oby takie informacje o ka%dej osobie uzyskiwa(, w tym niejawnie, gromadzi( i przetwarza( w dowolnym momencie, zawsze i o ka%dym. W art. 22 ust. 4 nieprecyzyjnie okre&lone „niezb"dne dane osobowe” (niezb"dne dla kogo i w jakim celu?) zast"puje si" okre&leniem bardziej precyzyjnym i trudniej rozci#gliwym okre&leniem „niezb"dne do &cigania przest"pstw”. Dotychczasowe brzmienie art. 22 ust. 6 pozwala$y CBA przechowywa( zebrane dane osobowe praktycznie w niesko'czono&(. W nowelizacji proponuje si" aby ostatecznym okresem przechowywania tych danych by$ okres przedawnienia karalno&ci czynów, do wykrycia których dane te s# niezb"dne. Odst"pstwo od tej zasady by$oby mo%liwe tylko w szczególnie uzasadnionych wypadkach i wymaga$o by zgody Prokuratora Generalnego. Dotychczasowy przepis art. 33 pozwala na prowadzenie przez CBA kontroli przez okres 9 miesi"cy: przez trzy miesi#ce (art. 33 ust. 3) poczym szef CBA móg$by j# przed$u%y( o dalsze 6 miesi"cy (art. 33 ust. 4). Projekt nowelizacji proponuje skrócenie tego okresu. Szef CBA móg$by w uzasadnionych wypadkach kontrole przed$u%y( jedynie o dalsze 3 miesi#ce. W art. 35 proponuje si" dodanie ust. 3 i 4, które nakazywa$y by prowadzenie kontroli (podobnie jak to ma miejsce w odniesieniu do czynno&ci takich jak np. legitymowanie czy zatrzymanie) prowadzone by$o w sposób mo%liwie najmniej naruszaj#cy dobra osobiste osoby kontrolowanej oraz osób trzecich (ust. 3) za& ust. 4 wprowadza$by mo%liwo&( sk$adania skargi na sam sposób przeprowadzenia kontroli. W art. 39 proponuje si" dodanie ust. 5, nakazuj#cego zniszczenie dokumentacji z ogl"dzin „obiektów lub innych sk$adników maj#tkowych”, o ile nie jest ona wykorzystywana w post"powaniu karnym lub dyscyplinarnym. O fakcie zniszczenia tej dokumentacji powiadamia si" osob" kontrolowan#. Zmiany w art. 45 powoduj#, %e do protoko$u z kontroli prowadzonej przez CBA mo%na zg$osi( zastrze%enia do S#du Okr"gowego w Warszawie. Dot#d, zastrze%enia takie mo%na by$o zg$asza( tylko do szefa CBA. Tym samym kontrole prowadzone przez CBA (tak%e np. w mieszkaniach pos$ów, przy okazji sprawdzania prawdziwo&ci ich o&wiadcze' maj#tkowych) poddane zosta$y pod s#dow# kontrol". Art. 2 ustawy wprowadza zmiany w ustawie o Policji. W art. 5 tej ustawy wprowadza si" kadencyjno&( funkcji Komendanta G$ównego Policji, co w za$o%eniach umacnia( powinno jego apolityczno&( i wzmacnia( pozycj" w kontakcie z nadzoruj#cym go politycznym ministrem w$a&ciwym w sprawach wewn"trznych. Kolejnym umocnieniem apolityczno&ci Komendanta G$ównego Policji jest wymóg, %e mo%e nim by( mianowana wy$#cznie osoba b"d#ca oficerem Policji, ewentualnie oficerem ABW, Stra%y Granicznej lub )andarmerii Wojskowej. Dotychczas nie by$o prawnych przeszkód, aby Komendantem G$ównym nie zosta$a osoba nie b"d#ca funkcjonariuszem, a wi"c np. polityk, cz$onek a nawet dzia$acz partyjny. Równocze&nie wymóg, aby osoba taka mia$a w tych s$u%bach sta% nie krótszy ni% 10 lat, gwarantuje po pierwsze, jej fachowy poziom i do&wiadczenie, po drugie, uniemo%liwi obej&cie ustawy poprzez mianowanie cywila funkcjonariuszem i oficerem tuz przed nominacj#. Komendant G$ówny nie mo%e wykonywa( swej funkcji d$u%ej ni% przez jedna kadencj". 14

Podobne wymogi stawiane s# zast"pcom Komendanta G$ównego Policji, z tym, %e wymagany sta% s$u%by jest w ich przypadku krótszy (8 lat), a funkcje sw# mog# pe$ni( przez dwie kadencje.( art. 5 ust 4). Projekt nowelizacji przewiduje te% przypadki i tryb odwo$ywania Komendanta G$ównego Policji i jego zast"pców przed up$ywem kadencji (art. 5 ust. 3a, art. 5 ust. 4a). W art. 19 ustawy o Policji dodaje si" ust"p 23 zawieraj#cy delegacje ustawow# dla Prezesa Rady Ministrów zobowi#zuj#c go do wydania zarz#dzenia okre&laj#cego tryb przygotowania dla Sejmu i Senatu sprawozdania oraz o jego zakresie, na temat stosowanych przez Policje kontroli operacyjnych. W ustawie o ABW i AW projekt ustawy proponuje dodanie w art. 15 pkt 5a – nakazuj#cy szefom ABW i AW pe$nienie wymogów koniecznych do uzyskania pozwolenia na bro', czyli nie dopuszcza do tych stanowisk osoby o zaburzeniach psychicznych, zaburzeniach osobowo&ci, uzale%nionych od alkoholu lub substancji psychoaktywnych. Stawianie takich wymogów szefom s$u%b specjalnych wydaje si" oczywiste i w pe$ni uzasadnione. Art. 4 ustawy wprowadza przepisy stanowi#ce o kadencyjno&ci stanowiska Komendanta G$ównego Stra%y Granicznej i jego zast"pców, a tak%e okre&laj#ce wymogi jakie kandydat na to stanowisko ma spe$nia(, a tak%e tryb ich powo$ywania i odwo$ywania przed up$ywem kadencji. S# to wymogi identyczne jak w przypadku Komendanta G$ównego Policji jego zast"pców. Proponuje si" doda( w art. 9 e ust. 21 i 23, które s# identyczne jak art. 17 ust. 19 i 20 ustawy o CBA. Identyczne przepisy proponowana nowelizacja ustawy wprowadza do ustawy o )andarmerii Wojskowej i wojskowych organach porz#dkowych ( w art. 31 dodaj#c ust. 23 i 24) a tak%e do ustawy o kontroli skarbowej (w art. 36 a dodaje si" ust"py 18 i 19), oraz do ustawy o S$u%bie Kontrwywiadu Wojskowego oraz S$u%bie Wywiadu Wojskowego (w art. 31 dodaje si" ust. 17 i 18). Szefowie SKW i SWW musz# tak%e spe$nia( wymagania konieczne do uzyskania pozwolenia na bro' ( w art. 16 dodaje si" pkt 5a) co jest oczywiste i nie wymaga komentarza. Nowelizacja ustawy o CBA powoduje konieczno&( powo$ania nowego szefa tej formacji wedle nowych zasad. Dlatego te% z chwil# jego powo$ania, dotychczasowy szef CBA i jego zast"pcy z mocy prawa trac# swe dotychczasowe stanowiska (art. 9). Ustawa powinna wej&( w %ycie po up$ywie 14 dni od jej og$oszenia. Od tego czasu, w ci#gu miesi#ca minister w$a&ciwy w sprawach wewn"trznych ma obowi#zek przedstawi( Prezesowi Rady Ministrów kandydata na szefa CBA. Projekt nie zosta$ poddany konsultacjom, o których mowa w art. 34 ust. Regulaminu Sejmu, jest zgodny z prawem Unii Europejskiej i nie spowoduje znacznych dodatkowych obci#%e' dla bud%etu pa'stwa.

15

Projekt

ZARZ(DZENIE Nr… Prezesa Rady Ministrów z dnia 2008 r. w sprawie zakresu oraz trybu przygotowania sprawozdania Prokuratora Generalnego na temat wykonywania przez …czynno#ci operacyjnorozpoznawczych Na podstawie art. … ustawy z dnia … zarz#dza si", co nast"puje: §1 Prokurator Generalny przedstawia sprawozdanie, o którym mowa w art. …ustawy z dnia …, Prezydium Sejmu i Prezydium Senatu co rok, nie pó!niej ni% do dnia 31 stycznia. §2 Sprawozdanie, o którym mowa w § 1, zawiera w szczególno&ci informacje na temat: 1) ilo&ci wniosków o zarz#dzenie kontroli operacyjnej, 2) ilo&ci wniosków, o których mowa w pkt 1, na które nie zosta$a udzielona zgoda przez s#d, 3) ilo&ci wniosków, o których mowa w pkt 1, na które nie zosta$a udzielona zgoda przez Prokuratora Generalnego i podleg$ych mu prokuratorów. §3 Pierwsze sprawozdanie Prokuratora Generalnego sk$adane w trybie przewidzianym w niniejszym zarz#dzeniu obejmuje równie% informacje, o których mowa w § 2, za lata 1990 – 2007. §4 Zarz#dzenie wchodzi w %ycie z dniem og$oszenia.

16