1925

Druk nr 1925 Warszawa, 20 kwietnia 2009 r. SEJM RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ VI kadencja Prezes Rady Ministrów RM 10-54-09 Pan Bronis!aw Komorowski Marsza!ek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej

Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. przedstawiam Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej projekt ustawy

-o zmianie ustawy post!powania cywilnego niektórych innych ustaw.

Kodeks oraz

Projekty aktów wykonawczych zostan" przekazane niezw!ocznie po zako#czeniu prac nad ich przygotowaniem. W za!"czeniu przedstawiam tak$e opini% proponowanych regulacji z prawem Unii Europejskiej.

dotycz"c"

zgodno&ci

Ponadto uprzejmie informuj%, $e do prezentowania stanowiska Rz"du w tej sprawie w toku prac parlamentarnych zosta! upowa$niony Minister Sprawiedliwo&ci.

(-) Donald Tusk

Projekt

USTAWA z dnia o zmianie ustawy – Kodeks post!powania cywilnego oraz niektórych innych ustaw1)

Art. 1. W ustawie z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks post%powania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, z pó'n. zm.2)) wprowadza si% nast%puj"ce zmiany: 1) w art. 89 § 1 otrzymuje brzmienie: „§ 1. Pe!nomocnik jest obowi"zany przy pierwszej czynno&ci procesowej do!"czy( do akt sprawy pe!nomocnictwo z podpisem mocodawcy lub wierzytelny odpis pe!nomocnictwa. Adwokat, radca prawny, rzecznik patentowy, a tak$e radca Prokuratorii Generalnej Skarbu Pa#stwa mog" sami uwierzytelni( odpis udzielonego im pe!nomocnictwa oraz odpisy innych dokumentów wykazuj"cych ich umocowanie. S"d mo$e w razie w"tpliwo&ci za$"da( urz%dowego po&wiadczenia podpisu strony lub odpisu z!o$onego dokumentu.”; 2) art. 117 otrzymuje brzmienie: „Art. 117. § 1. Strona zwolniona przez s"d od kosztów s"dowych w ca!o&ci lub cz%&ci, mo$e domaga( si% ustanowienia adwokata lub radcy prawnego. § 2. Osoba fizyczna, niezwolniona przez s"d od kosztów s"dowych, mo$e si% domaga( ustanowienia adwokata lub radcy prawnego, je$eli z!o$y o&wiadczenie, $e nie jest w stanie ponie&( kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. § 3. Osoba prawna lub inna jednostka organizacyjna, której ustawa przyznaje zdolno&( s"dow", niezwolniona przez s"d od kosztów s"dowych, mo$e si% domaga( ustanowienia adwokata lub radcy prawnego, je$eli wyka$e, $e nie ma dostatecznych &rodków na poniesienie kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego. § 4. Wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego strona zg!asza wraz z wnioskiem o zwolnienie od kosztów s"dowych lub osobno, na pi&mie lub ustnie do protoko!u, w s"dzie, w którym sprawa ma by( wytoczona lub ju$ si% toczy. Osoba fizyczna, która nie ma miejsca zamieszkania w siedzibie tego s"du, mo$e z!o$y( wniosek

o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego w s"dzie rejonowym w!a&ciwym ze wzgl%du na miejsce swego zamieszkania, który niezw!ocznie przesy!a ten wniosek s"dowi w!a&ciwemu. § 5. S"d uwzgl%dni wniosek, je$eli udzia! adwokata lub radcy prawnego w sprawie uzna za potrzebny. § 6. Wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego, zg!oszony po raz pierwszy w post%powaniu apelacyjnym, kasacyjnym lub post%powaniu ze skargi o stwierdzenie niezgodno&ci z prawem prawomocnego orzeczenia, s"d przekazuje do rozpoznania s"dowi pierwszej instancji, chyba $e uzna wniosek za uzasadniony.”; 3) po art. 117 dodaje si% art. 1171 – 1173 w brzmieniu: „Art. 1171. § 1. Osoba fizyczna do!"cza do wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego o&wiadczenie obejmuj"ce szczegó!owe dane o swoim stanie rodzinnym, maj"tku, dochodach i 'ród!ach utrzymania. O&wiadczenie sporz"dza si% wed!ug ustalonego wzoru. Je$eli wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego sk!adany jest !"cznie z wnioskiem o zwolnienie od kosztów s"dowych, osoba fizyczna do!"cza tylko jedno o&wiadczenie. § 2. S"d mo$e odebra( od osoby fizycznej przyrzeczenie o tre&ci: „)wiadomy znaczenia mych s!ów i odpowiedzialno&ci przed prawem zapewniam, $e z!o$one przeze mnie o&wiadczenie o stanie rodzinnym, maj"tku, dochodach i 'ród!ach utrzymania jest prawdziwe i rzetelne”. Przed odebraniem przyrzeczenia poucza si% stron% ubiegaj"c" si% o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego o tre&ci art. 120 § 4. § 3. Wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego z!o$ony przez stron% reprezentowan" przez adwokata lub radc% prawnego bez do!"czenia o&wiadczenia, o którym mowa w § 1, przewodnicz"cy zwraca bez wzywania do uzupe!nienia braków. § 4. W razie z!o$enia wniosku ustnie do protoko!u, o&wiadczenie, o którym mowa w § 1, mo$e by( z!o$one tak$e do protoko!u. § 5. Przepisów § 1 – 4 nie stosuje si%, je$eli wniosek sk!ada strona, o której mowa w art. 117 § 1. § 6. Minister Sprawiedliwo&ci okre&li, w drodze rozporz"dzenia, wzór o&wiadczenia o stanie rodzinnym, maj"tku, dochodach i 'ród!ach utrzymania, o którym mowa w § 1, a tak$e sposób udost%pniania osobom fizycznym wzoru druków tych o&wiadcze#, maj"c na wzgl%dzie umo$liwienie stronie z!o$enia jednego o&wiadczenia w razie sk!adania wniosku

2

o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego wraz z wnioskiem o zwolnienie od kosztów s"dowych i komunikatywno&( niezb%dnych poucze# dla stron co do sposobu wype!nienia, skutków niez!o$enia oraz z!o$enia nieprawdziwego o&wiadczenia. Art. 1172. § 1. W razie oddalenia wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego strona nie mo$e ponownie domaga( si% ustanowienia adwokata lub radcy prawnego, powo!uj"c si% na te same okoliczno&ci, które stanowi!y uzasadnienie oddalonego wniosku. § 2. Ponowny wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego, oparty na tych samych okoliczno&ciach, podlega odrzuceniu. Na postanowienie o odrzuceniu wniosku nie przys!uguje za$alenie. Art. 1173. § 1. O wyznaczenie adwokata lub radcy prawnego s"d zwraca si% do w!a&ciwej okr%gowej rady adwokackiej lub rady okr%gowej izby radców prawnych. § 2. W!a&ciwa okr%gowa rada adwokacka lub rada okr%gowej izby radców prawnych, wyznacza adwokata lub radc% prawnego niezw!ocznie, nie pó'niej jednak ni$ w terminie tygodnia, zawiadamiaj"c o tym s"d. W zawiadomieniu w!a&ciwa okr%gowa rada adwokacka lub rada okr%gowej izby radców prawnych wskazuje imi% i nazwisko wyznaczonego adwokata lub radcy prawnego oraz jego adres do dor%cze#. § 3. Je$eli strona we wniosku wskaza!a adwokata lub radc% prawnego, w!a&ciwa okr%gowa rada adwokacka lub rada okr%gowej izby radców prawnych, w miar% mo$liwo&ci i w porozumieniu ze wskazanym adwokatem lub radc" prawnym, wyznaczy adwokata lub radc% prawnego wskazanego przez stron%.”; 4) art. 118 i 119 otrzymuj" brzmienie: „Art. 118. § 1. Ustanowienie

adwokata

lub

radcy

prawnego

przez

s"d

jest

równoznaczne z udzieleniem pe!nomocnictwa procesowego. § 2. Adwokat lub radca prawny ustanowiony przez s"d jest obowi"zany zast%powa( stron% do prawomocnego zako#czenia post%powania, chyba $e z postanowienia s"du wynika, i$ obowi"zek zast%powania strony ustaje wcze&niej. § 3. Z wa$nych przyczyn adwokat lub radca prawny mo$e wnosi( o zwolnienie od obowi"zku zast%powania strony w procesie. S"d, zwalniaj"c adwokata lub radc% prawnego, zwraca si% jednocze&nie do w!a&ciwej okr%gowej rady adwokackiej lub rady okr%gowej izby

3

radców prawnych o wyznaczenie innego adwokata lub radcy prawnego. Przepis art. 1173 § 2 stosuje si% odpowiednio. § 4. Je$eli adwokat lub radca prawny ustanowiony przez s"d ma podj"( czynno&ci poza siedzib" s"du orzekaj"cego, s"d, na uzasadniony wniosek ustanowionego adwokata lub radcy prawnego, zwróci si% w razie potrzeby do w!a&ciwej okr%gowej rady adwokackiej lub rady okr%gowej izby radców prawnych o wyznaczenie adwokata lub radcy prawnego z innej miejscowo&ci. Przepis art. 1173 § 2 stosuje si% odpowiednio. § 5. Je$eli adwokat lub radca prawny ustanowiony w zwi"zku z post%powaniem kasacyjnym lub post%powaniem ze skargi o stwierdzenie niezgodno&ci z prawem prawomocnego orzeczenia, nie stwierdza podstaw do wniesienia skargi, jest obowi"zany niezw!ocznie zawiadomi( na pi&mie o tym stron% oraz s"d, nie pó'niej ni$ w terminie dwóch tygodni od dnia zawiadomienia go o wyznaczeniu. Do zawiadomienia adwokat lub radca prawny do!"cza sporz"dzon" przez siebie opini% o braku podstaw do wniesienia skargi. § 6. Je$eli opinia, o której mowa w § 5, nie zosta!a sporz"dzona z zachowaniem zasad nale$ytej staranno&ci, s"d zawiadamia o tym w!a&ciwy organ samorz"du zawodowego, do którego nale$y adwokat lub radca prawny. W takim przypadku w!a&ciwa okr%gowa rada adwokacka lub rada okr%gowej izby radców prawnych wyznaczy innego adwokata lub radc% prawnego. Przepis art. 1173 § 2 stosuje si% odpowiednio. Art. 119. Ustanowienie adwokata lub radcy prawnego wygasa ze &mierci" strony, która je uzyska!a. Jednak$e na zasadzie tego ustanowienia adwokat lub radca prawny strony podejmuje czynno&ci niecierpi"ce zw!oki.”; 5) po art. 119 dodaje si% art. 1191 w brzmieniu: „Art. 1191. S"d mo$e zarz"dzi( stosowne dochodzenie, je$eli na podstawie okoliczno&ci sprawy lub o&wiadcze# strony przeciwnej powzi"! w"tpliwo&ci co do rzeczywistego stanu maj"tkowego strony domagaj"cej si% ustanowienia lub zast%powanej przez ustanowionego adwokata lub radc% prawnego.”; 6) w art. 123 § 1 otrzymuje brzmienie: „§ 1. Postanowienie o ustanowieniu, odmowie ustanowienia i cofni%ciu ustanowienia adwokata lub radcy prawnego oraz o skazaniu na grzywn% i na!o$eniu na stron% obowi"zku uiszczenia ich wynagrodzenia, s"d mo$e wyda( na posiedzeniu niejawnym. Postanowienie

4

dor%cza si% tylko stronie, która z!o$y!a wniosek o ustanowienie dla niej adwokata lub radcy prawnego.”; 7) art. 124 otrzymuje brzmienie: „Art. 124. § 1. Zg!oszenie wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego, jak równie$ wniesienie &rodka odwo!awczego od odmowy ich ustanowienia nie wstrzymuje biegu tocz"cego si% post%powania, chyba $e chodzi o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego dla powoda na skutek wniosku zg!oszonego w pozwie lub przed wytoczeniem powództwa. S"d mo$e jednak wstrzyma( rozpoznanie sprawy a$ do prawomocnego rozstrzygni%cia wniosku i w zwi"zku z tym nie wyznacza( rozprawy, a wyznaczon" rozpraw% odwo!a( lub odroczy(. § 2. W razie ustanowienia adwokata lub radcy prawnego na wniosek zg!oszony przed up!ywem terminu do wniesienia za$alenia, dla którego sporz"dzenia ustawa wymaga zast%pstwa

prawnego przez adwokata lub radc% prawnego, s"d dor%cza ustanowionemu

adwokatowi lub radcy prawnemu odpis postanowienia z urz%du, a termin do wniesienia za$alenia na postanowienie biegnie od dnia jego dor%czenia pe!nomocnikowi. Je$eli strona prawid!owo za$"da!a dor%czenia postanowienia z uzasadnieniem, odpis postanowienia dor%cza si% pe!nomocnikowi z uzasadnieniem. § 3. W razie ustanowienia adwokata lub radcy prawnego na wniosek zg!oszony przed up!ywem terminu do wniesienia skargi kasacyjnej przez stron%, która prawid!owo za$"da!a dor%czenia orzeczenia z uzasadnieniem, s"d dor%cza ustanowionemu adwokatowi lub radcy prawnemu z urz%du orzeczenie z uzasadnieniem. Termin do wniesienia skargi kasacyjnej biegnie wówczas od dnia dor%czenia pe!nomocnikowi orzeczenia z uzasadnieniem. § 4. W razie oddalenia wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego, zg!oszonego w sytuacji, o której mowa w § 2 lub § 3, termin do wniesienia &rodka zaskar$enia biegnie od dnia dor%czenia stronie postanowienia, a je$eli postanowienie zosta!o wydane na posiedzeniu jawnym – od dnia jego og!oszenia. Je$eli jednak strona wnios!a za$alenie w przepisanym terminie, termin do z!o$enia &rodka zaskar$enia biegnie od dnia dor%czenia stronie postanowienia oddalaj"cego za$alenie, a je$eli postanowienie s"du drugiej instancji zosta!o wydane na posiedzeniu jawnym – od dnia jego og!oszenia. § 5. Ponowny wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego, oparty na tych samych okoliczno&ciach, nie ma wp!ywu na bieg terminu do wniesienia &rodka zaskar$enia.”;

5

8) art. 131 otrzymuje brzmienie: „Art. 131. § 1. S"d dokonuje dor%cze# przez operatora publicznego lub innego uprawnionego operatora pocztowego w rozumieniu ustawy z dnia 12 czerwca 2003 r. – Prawo pocztowe (Dz. U. z 2008 r. Nr 189, poz. 59 oraz z 2009 r. Nr 18, poz. 97), osoby zatrudnione w s"dzie, komornika lub s"dow" s!u$b% dor%czeniow". § 2. Minister Sprawiedliwo&ci w porozumieniu z ministrem w!a&ciwym do spraw !"czno&ci okre&li, w drodze rozporz"dzenia, szczegó!owy tryb i sposób dor%czania pism s"dowych przez

podmioty, o których mowa w § 1, maj"c na uwadze konieczno&(

zapewnienia sprawnego toku post%powania, a tak$e realizacji gwarancji procesowych jego uczestników, ochron% praw osób, którym pisma s" dor%czane, oraz ochron% ich danych osobowych. § 3. Minister Sprawiedliwo&ci, na uzasadniony wniosek prezesa s"du, w drodze zarz"dzenia, tworzy i znosi w tym s"dzie s"dow" s!u$b% dor%czeniow". § 4. Minister Sprawiedliwo&ci okre&li, w drodze rozporz"dzenia, warunki organizacji oraz struktur% s"dowej s!u$by dor%czeniowej, maj"c na wzgl%dzie wielko&( s"du, koszty oraz zapewnienie skuteczno&ci dor%cze# i zachowanie wymogów post%powania s"dowego.”; 9) w art. 132: a) § 1 otrzymuje brzmienie: „§ 1. W toku sprawy strony reprezentowane przez adwokata, radc% prawnego lub rzecznika patentowego s" obowi"zane dor%cza( bezpo&rednio sobie nawzajem odpisy pism procesowych z za!"cznikami. Do pisma procesowego wniesionego do s"du do!"cza si% dowód dor%czenia jego odpisu albo dowód wys!ania go przesy!k" polecon". Pisma, do których nie do!"czono dowodu dor%czenia albo dowodu wys!ania przesy!k" polecon", podlegaj" zwrotowi bez wzywania do usuni%cia tego braku.”, b) po § 1 dodaje si% § 11 w brzmieniu: „§ 11. Przepis § 1 nie dotyczy wniesienia pozwu wzajemnego, apelacji, skargi kasacyjnej, za$alenia, sprzeciwu od wyroku zaocznego, sprzeciwu od nakazu zap!aty, zarzutów od nakazu zap!aty, wniosku o zabezpieczenie powództwa, skargi o wznowienie post%powania, skargi o stwierdzenie niezgodno&ci z prawem prawomocnego orzeczenia i skargi na orzeczenia referendarza s"dowego, które nale$y z!o$y( w s"dzie z odpisami dla strony przeciwnej.”;

6

10) w art. 133 § 3 otrzymuje brzmienie: „§ 3. Je$eli ustanowiono pe!nomocnika procesowego lub osob% upowa$nion" do odbioru pism s"dowych, dor%czenia nale$y dokona( tym osobom. Jednak$e Skarbowi Pa#stwa dor%czenia dokonuje si% zawsze w sposób okre&lony w § 2.”; 11) w art. 135 § 1 otrzymuje brzmienie: „§ 1. Dor%czenia dokonuje si% w mieszkaniu, w miejscu pracy lub tam, gdzie si% adresata zastanie.”; 12) w art. 137 § 1 otrzymuje brzmienie: „§ 1. Dor%czenia $o!nierzom zasadniczej s!u$by wojskowej, funkcjonariuszom Policji i S!u$by Wi%ziennej dokonuje si% przez ich organy bezpo&rednio prze!o$one.”; 13) w art. 139 § 1 i 2 otrzymuj" brzmienie: „§ 1. W razie niemo$no&ci dor%czenia w sposób przewidziany w artyku!ach poprzedzaj"cych, pismo przes!ane

za po&rednictwem operatora publicznego lub innego

uprawnionego operatora pocztowego nale$y z!o$y( w placówce pocztowej tego operatora, a dor%czane w inny sposób – w urz%dzie w!a&ciwej gminy, umieszczaj"c zawiadomienie o tym w drzwiach mieszkania adresata lub w oddawczej skrzynce pocztowej ze wskazaniem, gdzie i kiedy pismo pozostawiono, oraz z pouczeniem, $e nale$y je odebra( w terminie siedmiu dni od dnia umieszczenia zawiadomienia. W przypadku bezskutecznego up!ywu tego terminu, czynno&( zawiadomienia nale$y powtórzy(. § 2. Je$eli adresat odmawia przyj%cia pisma, dor%czenie uwa$a si% za dokonane. W takim przypadku dor%czaj"cy zwraca pismo do s"du z adnotacj" o odmowie jego przyj%cia.”; 14) w art. 144 dodaje si% § 4 w brzmieniu: „§ 4. Czynno&ci okre&lone w § 1 – 3, mo$e wykonywa( tak$e referendarz s"dowy.”; 15) w art. 163 § 1 otrzymuje brzmienie: „§ 1. Je$eli kodeks przewiduje grzywn% bez okre&lenia jej wysoko&ci, grzywn% wymierza si% w kwocie do pi%ciu tysi%cy z!otych. Grzywny &ci"ga si% w drodze egzekucji s"dowej na rzecz Skarbu Pa#stwa.”;

7

16) w art. 168 § 1 otrzymuje brzmienie: „§ 1. Je$eli strona nie dokona!a w terminie czynno&ci procesowej bez swojej winy, s"d na jej wniosek postanowi przywrócenie terminu.”; 17) w art. 169 dodaje si% § 5 w brzmieniu: „§ 5. Postanowienie w przedmiocie wniosku o przywrócenie terminu mo$e by( wydane na posiedzeniu niejawnym.”; 18) art. 171 otrzymuje brzmienie: „Art. 171. Spó'niony lub z mocy ustawy niedopuszczalny wniosek o przywrócenie terminu s"d odrzuca.”; 19) w art. 1838 § 4 otrzymuje brzmienie: „§ 4. Przepisu § 1 nie stosuje si% w sprawach rozpoznawanych w post%powaniu nakazowym i upominawczym.”; 20) w art. 193: a) po § 2 dodaje si% § 21 w brzmieniu: „§ 21. Z wyj"tkiem spraw o roszczenia alimentacyjne zmiana powództwa mo$e by( dokonana jedynie w pi&mie procesowym; przepis art. 187 stosuje si% odpowiednio.”, b) uchyla si% § 4; 21) art. 299 otrzymuje brzmienie: „Art. 299. Je$eli po wyczerpaniu &rodków dowodowych lub w ich braku pozosta!y niewyja&nione fakty istotne dla rozstrzygni%cia sprawy, s"d dla wyja&nienia tych faktów mo$e dopu&ci( dowód z przes!uchania stron.”; 22) uchyla si% art. 303; 23) art. 304 otrzymuje brzmienie: „Art. 304. Przed przyst"pieniem do przes!uchania s"d uprzedza strony o odpowiedzialno&ci karnej za z!o$enie fa!szywych zezna# oraz odbiera przyrzeczenie. Poza tym do przes!uchania stron i sk!adania przyrzeczenia stosuje si% odpowiednio przepisy dotycz"ce &wiadków, z wyj"tkiem przepisów o &rodkach przymusowych.”;

8

24) w art. 326 § 1 i 2 otrzymuj" brzmienie: „§ 1. Og!oszenie wyroku powinno nast"pi( na posiedzeniu, na którym zamkni%to rozpraw%. Jednak$e w sprawie zawi!ej s"d mo$e odroczy( og!oszenie wyroku tylko jeden raz na czas do dwóch tygodni. W postanowieniu o odroczeniu s"d powinien wyznaczy( termin og!oszenia wyroku i og!osi( go niezw!ocznie po zamkni%ciu rozprawy. § 2. Og!oszenie wyroku nast%puje na posiedzeniu jawnym. Nieobecno&( stron nie wstrzymuje og!oszenia. Je$eli og!oszenie by!o odroczone, mo$e go dokona( sam przewodnicz"cy lub s%dzia sprawozdawca.”; 25) w art. 367 § 4 otrzymuje brzmienie: „§ 4. Postanowienie o przyznaniu i cofni%ciu zwolnienia od kosztów s"dowych, o odmowie zwolnienia, o odrzuceniu wniosku o zwolnienie oraz o na!o$eniu na stron% obowi"zku uiszczenia kosztów i skazaniu na grzywn%, jak równie$ postanowienie o ustanowieniu, cofni%ciu ustanowienia adwokata lub radcy prawnego oraz o skazaniu na grzywn% i na!o$eniu na stron% obowi"zku uiszczenia ich wynagrodzenia s"d mo$e wyda( na posiedzeniu niejawnym w sk!adzie jednego s%dziego.”; 26) art. 373 i 374 otrzymuj" brzmienie: „Art. 373. S"d drugiej instancji odrzuca na posiedzeniu niejawnym apelacj%, je$eli ulega!a ona odrzuceniu przez s"d pierwszej instancji. Je$eli dostrze$e braki, do których usuni%cia strona nie by!a wezwana, za$"da ich usuni%cia. W razie nieusuni%cia braków w wyznaczonym terminie apelacja ulega odrzuceniu. Art. 374. S"d drugiej instancji mo$e rozpozna( spraw% na posiedzeniu niejawnym w razie cofni%cia pozwu, cofni%cia apelacji albo je$eli zachodzi niewa$no&( post%powania.”; 27) w art. 394 w § 1 pkt 9 otrzymuje brzmienie: „9) zwrot kosztów, okre&lenie zasad ponoszenia przez strony kosztów procesu, wymiar op!aty, zwrot op!aty lub zaliczki, obci"$enie kosztami s"dowymi, je$eli strona nie sk!ada &rodka zaskar$enia co do istoty sprawy, koszty przyznane w nakazie zap!aty oraz wynagrodzenie bieg!ego i nale$no&ci &wiadka;”; 28) w art. 395 § 1 otrzymuje brzmienie: „§ 1. Akta sprawy wraz z za$aleniem s"d pierwszej instancji przedstawia s"dowi drugiej instancji po dor%czeniu za$alenia stronie przeciwnej, a w wypadkach gdy ustawa

9

przewiduje dor%czenie zaskar$onego postanowienia tylko jednej ze stron oraz w wypadkach wskazanych w art. 394 § 1 pkt 5 – niezw!ocznie po z!o$eniu za$alenia bez dor%czenia go stronie przeciwnej. Odpowied' na za$alenie mo$e by( wniesiona wprost do s"du drugiej instancji w terminie tygodniowym od dnia dor%czenia za$alenia.”; 29) art. 39823 otrzymuje brzmienie: „Art. 39823. § 1. Rozpoznaj"c skarg% na postanowienie referendarza w przedmiocie kosztów s"dowych lub kosztów procesu oraz na postanowienie o odmowie ustanowienia adwokata lub radcy prawnego, s"d wydaje postanowienie, w którym zaskar$one postanowienie referendarza s"dowego utrzymuje w mocy albo je zmienia. § 2. W sprawach, o których mowa w § 1, wniesienie skargi na postanowienie referendarza wstrzymuje jego wykonalno&(. S"d orzeka jako s"d drugiej instancji, stosuj"c odpowiednio przepisy o za$aleniu.”; 30) w art. 436: a) § 3 uchyla si%, b) § 4 otrzymuje brzmienie: „§ 4. Je$eli strony nie uzgodni!y osoby mediatora, s"d kieruje je do sta!ego mediatora posiadaj"cego wiedz% teoretyczn", w szczególno&ci posiadaj"cego wykszta!cenie z zakresu psychologii, pedagogiki, socjologii lub prawa oraz umiej%tno&ci praktyczne w zakresie prowadzenia mediacji w sprawach rodzinnych.”; 31) art. 4452 otrzymuje brzmienie: „Art. 4452. W ka$dym stanie sprawy o rozwód lub separacj% s"d mo$e skierowa( strony do mediacji w celu ugodowego za!atwienia spornych kwestii dotycz"cych zaspokojenia potrzeb rodziny, alimentów, sposobu sprawowania w!adzy rodzicielskiej, kontaktów z dzie(mi oraz spraw maj"tkowych podlegaj"cych rozstrzygni%ciu w wyroku orzekaj"cym rozwód lub separacj%. Przepis art. 436 § 4 stosuje si% odpowiednio.”; 32) w art. 5111 § 2 otrzymuje brzmienie: „§ 2. W terminie tygodniowym od dnia dor%czenia zarz"dzenia o zwrocie pisma z przyczyn okre&lonych w § 1 wnioskodawca mo$e ui&ci( brakuj"c" op!at%. Je$eli op!ata zosta!a wniesiona we w!a&ciwej wysoko&ci, wniosek wywo!uje skutek od daty pierwotnego

10

wniesienia. Skutek taki nie nast%puje w razie kolejnego zwrotu wniosku z tej samej przyczyny.”; 33) w art. 545 § 4 otrzymuje brzmienie: „§ 4. Kto zg!osi! wniosek o ubezw!asnowolnienie w z!ej wierze lub lekkomy&lnie, podlega karze grzywny.”; 34) po art. 560 dodaje si% art. 5601 w brzmieniu: „Art. 5601. W sprawach o ubezw!asnowolnienie, o uchylenie oraz zmian% ubezw!asnowolnienia

s"d

mo$e

ustanowi(

dla

osoby,

której

dotyczy

wniosek

o ubezw!asnowolnienie lub dla osoby ubezw!asnowolnionej, adwokata lub radc% prawnego z urz%du, nawet bez jej wniosku, je$eli osoba ta ze wzgl%du na stan zdrowia psychicznego nie jest zdolna do z!o$enia wniosku, a s"d uzna udzia! adwokata lub radcy prawnego w sprawie za potrzebny.”; 35) art. 568 otrzymuje brzmienie: „Art. 568. S"dem opieku#czym jest s"d rodzinny.”; 36) art. 570² otrzymuje brzmienie: „Art. 570². W sprawie, w której zawarcie ugody jest dopuszczalne, s"d mo$e skierowa( uczestników do mediacji. Przedmiotem mediacji mo$e by( tak$e okre&lenie sposobu wykonywania w!adzy rodzicielskiej. Je$eli uczestnicy post%powania nie uzgodnili osoby mediatora, s"d kieruje ich do mediacji prowadzonej przez sta!ego mediatora, o którym mowa w art. 436 § 4.”; 37) art. 603 otrzymuje brzmienie: „Art. 603. § 1. Kuratora dla osoby prawnej ustanawia s"d rejestrowy, w którego okr%gu osoba ta ma lub mia!a ostatni" siedzib%. § 2. S"d mo$e wszcz"( post%powanie z urz%du. § 3. Postanowienie jest skuteczne i wykonalne z chwil" jego og!oszenia, a gdy og!oszenia nie by!o, z chwil" jego wydania”; 38) w art. 735 dotychczasow" tre&( oznacza si% jako § 1 i dodaje si% § 2 w brzmieniu: „§ 2. W sprawie, któr" rozpoznaje s"d w sk!adzie trzyosobowym, w wypadku niecierpi"cym zw!oki postanowienie w przedmiocie udzielenia zabezpieczenia mo$e by( wydane przez s"d w sk!adzie jednego s%dziego.”;

11

39) w art. 829 w pkt 7 kropk% zast%puje si% &rednikiem i dodaje si% pkt 8 w brzmieniu: „8) produkty lecznicze w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 6 wrze&nia 2001 r. – Prawo farmaceutyczne (Dz. U. z 2008 r. Nr 45, poz. 271) niezb%dne do funkcjonowania zak!adu opieki zdrowotnej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zak!adach opieki zdrowotnej (Dz. U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89, z pó'n. zm.3)) przez okres trzech miesi%cy oraz niezb%dne do jego funkcjonowania wyroby medyczne w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o wyrobach medycznych (Dz. U. Nr 93, poz. 896, z pó'n. zm.4)).”; 40) w art. 831: a) w § 1 w pkt 5 kropk% zast%puje si% &rednikiem i dodaje si% pkt 6 i 7 w brzmieniu: „6) &wiadczenia z pomocy spo!ecznej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy spo!ecznej (Dz. U. z 2008 r. Nr 115, poz. 728, z pó'n. zm.5)); 7) wierzytelno&ci przypadaj"ce d!u$nikowi z bud$etu pa#stwa lub od Narodowego Funduszu Zdrowia z tytu!u udzielania &wiadcze# opieki zdrowotnej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o &wiadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze &rodków publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027) przed uko#czeniem udzielania tych &wiadcze#, w wysoko&ci 75 % ka$dorazowej wyp!aty, chyba $e chodzi o wierzytelno&ci pracowników d!u$nika lub &wiadczeniodawców, o których mowa w art. 5 pkt 41 lit. a i b ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o &wiadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze &rodków publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027).”, b) § 2 otrzymuje brzmienie: „§ 2. W przypadkach, o których mowa w § 1 pkt 1, 2 i 7, nie podlegaj" egzekucji równie$ sumy i &wiadczenia w naturze ju$ wyp!acone lub wydane.”, c) § 3 uchyla si%.

Art. 2. W ustawie z dnia 26 maja 1982 r. – Prawo o adwokaturze (Dz. U. z 2002 r. Nr 123, poz. 1058, z pó'n. zm.6)) w art. 28 ust. 2 otrzymuje brzmienie: „2. W sprawach, w których pomoc prawna ma z mocy przepisów prawa nast"pi( z urz%du, zwolni( adwokata od udzielenia tej pomocy mo$e tylko organ, który go wyznaczy!, chyba $e przepis szczególny stanowi inaczej.”.

12

Art. 3. W ustawie z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach s"dowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, z pó'n. zm.7)) wprowadza si% nast%puj"ce zmiany: 1) w art. 96 w ust. 1 po pkt 9 dodaje si% pkt 9a w brzmieniu: „9a)

osoba

ubezw!asnowolniona

w

sprawach

o

uchylenie

lub

zmian%

ubezw!asnowolnienia;”; 2) w art. 105 ust. 1 otrzymuje brzmienie: „1. Wniosek o przyznanie zwolnienia od kosztów s"dowych nale$y zg!osi( na pi&mie lub ustnie do protoko!u w s"dzie, w którym sprawa ma by( wytoczona lub ju$ si% toczy. W razie z!o$enia wniosku ustnie do protoko!u, o&wiadczenie, o którym mowa w art. 102 ust. 2, mo$e by( z!o$one tak$e do protoko!u.”; 3)

po art. 111 dodaje si% art. 1111 w brzmieniu:

„Art. 1111. Postanowienie o odmowie zwolnienia od kosztów s"dowych lub o cofni%ciu takiego zwolnienia dor%cza si% tylko stronie, która uprzednio z!o$y!a wniosek o zwolnienie od kosztów.”; 4) art. 112 otrzymuje brzmienie: „Art. 112. 1. Zg!oszenie wniosku o zwolnienie od kosztów s"dowych oraz wniesienie &rodka odwo!awczego od postanowienia o odmowie zwolnienia od kosztów s"dowych nie wstrzymuje biegu tocz"cego si% post%powania, chyba $e chodzi o zwolnienie powoda od kosztów s"dowych na skutek wniosku zg!oszonego w pozwie lub przed wytoczeniem powództwa. 2. Je$eli wniosek o zwolnienie od kosztów s"dowych zg!oszony przed up!ywem terminu do op!acenia pisma zosta! prawomocnie oddalony, przewodnicz"cy wzywa stron% do op!acenia z!o$onego pisma, na podstawie art. 130 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks post%powania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, z pó'n. zm.2)). 3. Przepisu ust. 2 nie stosuje si%, je$eli pismo podlegaj"ce op!acie w wysoko&ci sta!ej lub stosunkowej obliczonej od wskazanej przez stron% warto&ci przedmiotu sporu lub warto&ci przedmiotu zaskar$enia, zosta!o wniesione przez adwokata, radc% prawnego lub rzecznika patentowego. W takim przypadku, je$eli wniosek o zwolnienie od kosztów s"dowych z!o$ony przed up!ywem terminu do op!acenia pisma zosta! oddalony, tygodniowy termin do op!acenia pisma biegnie od dnia dor%czenia stronie postanowienia, a gdy postanowienie zosta!o wydane na posiedzeniu jawnym – od dnia jego og!oszenia. Je$eli

13

jednak o zwolnieniu od kosztów s"dowych orzeka! s"d pierwszej instancji, a strona wnios!a za$alenie w przepisanym terminie, termin do op!acenia pisma biegnie od dnia dor%czenia stronie postanowienia oddalaj"cego za$alenie, a je$eli postanowienie s"du drugiej instancji zosta!o wydane na posiedzeniu jawnym – od dnia jego og!oszenia. 4. Ponowny wniosek o zwolnienie od kosztów s"dowych, oparty na tych samych okoliczno&ciach, nie ma wp!ywu na bieg terminu do op!acenia pisma.”.

Art. 4. W sprawach wszcz%tych przed dniem wej&cia w $ycie ustawy, do czasu zako#czenia post%powania w danej instancji, stosuje si% przepisy dotychczasowe.

Art. 5. Przepisy art. 117, art. 1171, art. 1172, art. 1173, art. 118, art. 119, art. 1191, art. 124, art. 373, art. 39823, art. 829 pkt 8 ustawy, o której mowa w art. 1, art. 28 ust. 2 ustawy, o której mowa w art. 2, oraz art. 112 ustawy, o której mowa w art. 3, w brzmieniu nadanym niniejsz" ustaw", stosuje si% z dniem wej&cia w $ycie niniejszej ustawy.

Art. 6. Akt wykonawczy wydany na podstawie art. 131 § 2 ustawy, o której mowa w art. 1, zachowuje moc do czasu wej&cia w $ycie aktu wykonawczego, wydanego na podstawie art. 131 § 2 ustawy, o której mowa w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejsz" ustaw", jednak nie d!u$ej ni$ przez okres 6 miesi%cy od dnia wej&cia w $ycie niniejszej ustawy.

Art. 7. Ustawa wchodzi w $ycie po up!ywie 3 miesi%cy od dnia og!oszenia.

1) 2)

Niniejsz" ustaw" zmienia si% ustawy: ustaw% z dnia 26 maja 1982 r. – Prawo o adwokaturze i ustaw% z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach s"dowych w sprawach cywilnych. Zmiany wymienionej ustawy zosta!y og!oszone w Dz. U. z 1965 r. Nr 15, poz. 113, z 1974 r. Nr 27, poz. 157 i Nr 39, poz. 231, z 1975 r. Nr 45, poz. 234, z 1982 r. Nr 11, poz. 82 i Nr 30, poz. 210, z 1983 r. Nr 5, poz. 33, z 1984 r. Nr 45, poz. 241 i 242, z 1985 r. Nr 20, poz. 86, z 1987 r. Nr 21, poz. 123, z 1988 r. Nr 41, poz. 324, z 1989 r. Nr 4, poz. 21 i Nr 33, poz. 175, z 1990 r. Nr 14, poz. 88, Nr 34, poz. 198, Nr 53, poz. 306, Nr 55, poz. 318 i Nr 79, poz. 464, z 1991 r. Nr 7, poz. 24, Nr 22, poz. 92 i Nr 115, poz. 496, z 1993 r. Nr 12, poz. 53, z 1994 r. Nr 105, poz. 509, z 1995 r. Nr 83, poz. 417, z 1996 r. Nr 24, poz. 110, Nr 43, poz. 189, Nr 73, poz. 350 i Nr 149, poz. 703, z 1997 r. Nr 43, poz. 270, Nr 54, poz. 348, Nr 75, poz. 471, Nr 102, poz. 643, Nr 117, poz. 752, Nr 121, poz. 769 i 770, Nr 133, poz. 882, Nr 139, poz. 934, Nr 140, poz. 940 i Nr 141, poz. 944, z 1998 r. Nr 106, poz. 668 i Nr 117, poz. 757, z 1999 r. Nr 52, poz. 532, z 2000 r. Nr 22, poz. 269 i 271, Nr 48, poz. 552 i 554, Nr 55, poz. 665, Nr 73, poz. 852, Nr 94, poz. 1037, Nr 114, poz. 1191 i 1193 i Nr 122, poz. 1314, 1319 i 1322, z 2001 r. Nr 4, poz. 27, Nr 49,

14

3) 4) 5) 6)

7)

poz. 508, Nr 63, poz. 635, Nr 98, poz. 1069, 1070 i 1071, Nr 123, poz. 1353, Nr 125, poz. 1368 i Nr 138, poz. 1546, z 2002 r. Nr 25, poz. 253, Nr 26, poz. 265, Nr 74, poz. 676, Nr 84, poz. 764, Nr 126, poz. 1069 i 1070, Nr 129, poz. 1102, Nr 153, poz. 1271, Nr 219, poz. 1849 i Nr 240, poz. 2058, z 2003 r. Nr 41, poz. 360, Nr 42, poz. 363, Nr 60, poz. 535, Nr 109, poz. 1035, Nr 119, poz. 1121, Nr 130, poz. 1188, Nr 139, poz. 1323, Nr 199, poz. 1939 i Nr 228, poz. 2255, z 2004 r. Nr 9, poz. 75, Nr 11, poz. 101, Nr 68, poz. 623, Nr 91, poz. 871, Nr 93, poz. 891, Nr 121, poz. 1264, Nr 162, poz. 1691, Nr 169, poz. 1783, Nr 172, poz. 1804, Nr 204, poz. 2091, Nr 210, poz. 2135, Nr 236, poz. 2356 i Nr 237, poz. 2384, z 2005 r. Nr 13, poz. 98, Nr 22, poz. 185, Nr 86, poz. 732, Nr 122, poz. 1024, Nr 143, poz. 1199, Nr 150, poz. 1239, Nr 167, poz. 1398, Nr 169, poz. 1413 i 1417, Nr 172, poz. 1438, Nr 178, poz. 1478, Nr 183, poz. 1538, Nr 264, poz. 2205 i Nr 267, poz. 2258, z 2006 r. Nr 12, poz. 66, Nr 66, poz. 466, Nr 104, poz. 708 i 711, Nr 186, poz. 1379, Nr 208, poz. 1537 i 1540, Nr 226, poz. 1656 i Nr 235, poz. 1699, z 2007 r. Nr 7, poz. 58, Nr 47, poz. 319, Nr 50, poz. 331, Nr 61, poz. 418, Nr 99, poz. 662, Nr 106, poz. 731, Nr 121, poz. 831, Nr 123, poz. 849, Nr 176, poz. 1243, Nr 181, poz. 1287, Nr 192, poz. 1378 i Nr 247, poz. 1845, z 2008 r. Nr 59, poz. 367, Nr 96, poz. 609 i 619, Nr 110, poz. 706, Nr 122, poz. 796, Nr 116, poz. 731, Nr 119, poz. 772, Nr 120, poz. 779, Nr 122, poz. 796, Nr 171, poz. 1056, Nr 220, poz. 1431, Nr 228, poz. 1507, Nr 231, poz. 1547 i Nr 234, poz. 1571 oraz z 2009 r. Nr 26, poz. 156. Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zosta!y og!oszone w Dz. U. z 2007 r. Nr 123, poz. 849, Nr 166, poz. 1172, Nr 176, poz. 1240 i Nr 181, poz. 1290 oraz z 2008 r. Nr 171, poz. 1056. Zmiany wymienionej ustawy zosta!y og!oszone w Dz. U. z 2005 r. Nr 64, poz. 565 oraz z 2007 r. Nr 176, poz. 1238. Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zosta!y og!oszone w Dz. U. z 2008 r. Nr 171, poz. 1056 oraz z 2009 r. Nr 6, poz. 33. Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zosta!y og!oszone w Dz. U. z 2002 r. Nr 126, poz. 1069 i Nr 153, poz. 1271, z 2003 r. Nr 124, poz. 1152, z 2004 r. Nr 34, poz. 303, Nr 62, poz. 577 i Nr 202, poz. 2067, z 2005 r. Nr 163, poz. 1361, Nr 169, poz. 1417 i Nr 264, poz. 2205, z 2006 r. Nr 75, poz. 529 i Nr 218, poz. 1592, z 2007 r. Nr 25, poz. 162, Nr 80, poz. 540, Nr 85, poz. 571 i Nr 99, poz. 664 oraz z 2009 r. Nr 37, poz. 286. Zmiany wymienionej ustawy zosta!y og!oszone w Dz. U. z 2006 r. Nr 126, poz. 876, z 2007 r. Nr 21, poz. 123, Nr 82, poz. 560, Nr 123, poz. 849, Nr 125, poz. 873 i Nr 191, poz. 1371 oraz z 2008 r. Nr 228, poz. 1524 i Nr 234, poz. 1572.

04/01zb

15

UZASADNIENIE

Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks post%powania cywilnego oraz niektórych innych ustaw wprowadza nowe zasady zwalniania stron (uczestników post%powania) od kosztów pomocy prawnej w post%powaniu cywilnym oraz dzia!ania ustanowionego adwokata lub radcy prawnego w post%powaniach, w których obowi"zuje przymus adwokacki. Projekt zawiera tak$e regulacje maj"ce na celu przyspieszenie i usprawnienie post%powania. W projekcie zawarta zosta!a równie$ zmiana art. 373 K.p.c. maj"ca na celu dostosowanie stanu prawnego do skutków wyroku Trybuna!u Konstytucyjnego z dnia 20 maja 2008 r. (sygn. akt P 18/07, Dz. U. z 2008 r. Nr 96, poz. 619). Oprócz powy$szego, projekt reguluje równie$ kwesti% wy!"czenia mo$liwo&ci dokonania egzekucji, co do okre&lonych kategorii przedmiotów i wierzytelno&ci, w celu zabezpieczenia prawid!owego wykonywania &wiadcze# opieki zdrowotnej finansowanych ze &rodków publicznych oraz zapewnienia d!u$nikom, pobieraj"cym &wiadczenia z pomocy spo!ecznej, przyznane ustawowo minimum &rodków do egzystencji. I.

Przepisy dotycz"ce pomocy prawnej. 1. Podstawowe cele proponowanej nowelizacji sprowadzaj" si% do: a)

uniezale$nienia mo$liwo&ci domagania si% przez stron% ustanowienia adwokata lub radcy prawnego przez s"d od uprzedniego uzyskania zwolnienia od kosztów s"dowych,

b)

uregulowania trybu i konsekwencji odmowy sporz"dzenia skargi kasacyjnej przez ustanowionego adwokata lub radc% prawnego,

c)

uregulowania wp!ywu wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego na bieg terminu do z!o$enia &rodka zaskar$enia w sytuacji, w której w post%powaniu wywo!anym wniesieniem &rodka zaskar$enia obowi"zuje obligatoryjne zast%pstwo przez adwokatów lub radców prawnych (art. 871 K.p.c.).

2. W obecnym stanie prawnym ustanowienia adwokata lub radcy prawnego mo$e domaga( si% strona zwolniona od kosztów s"dowych w ca!o&ci lub w cz%&ci (art. 117 K.p.c.1)). 1)

Numery artyku!ów powo!ywane w dalszych uwagach bez dodatkowych oznacze# odwo!uj" si% do przepisów Kodeksu post%powania cywilnego.

W przypadku podmiotów, które nie korzystaj" z ustawowego zwolnienia od kosztów s"dowych oznacza to, $e brak przes!anek s"dowego zwolnienia od kosztów s"dowych (art. 102 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach s"dowych w sprawach cywilnych, Dz. U. Nr 167, poz. 1398, z pó'n. zm. – dalej „u.k.s.c.”) determinuje niemo$no&( skorzystania przez stron% z pomocy adwokata lub radcy prawnego ustanowionego przez s"d. Kodeks nie zezwala na ustanowienie adwokata lub radcy prawnego tylko dlatego, $e strony nie sta( na zap!acenie wynagrodzenia pe!nomocnika. Tymczasem niemo$no&( poniesienia kosztów s"dowych bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny nie jest w obecnych realiach adekwatnym kryterium, które mog!oby decydowa( o tym, czy ze wzgl%dów ekonomicznych uzasadnione jest przyznanie stronie pomocy prawnej przez ustanowienie adwokata lub radcy prawnego. Cz%sto bowiem mo$e zdarzy( si% tak, na co trafnie zwraca! uwag% Rzecznik Praw Obywatelskich w wyst"pieniach kierowanych do Ministra Sprawiedliwo&ci, $e strona dysponuje wprawdzie dostatecznym maj"tkiem, aby ui&ci( przepisan" op!at% s"dow" i wydatki, niemniej jednak pokrycie kosztów wynagrodzenia adwokackiego lub radcowskiego przekracza jej mo$liwo&ci. Problem ten unaocznia si% w szczególno&ci w przypadkach, w których warunkiem skuteczno&ci podejmowanych czynno&ci procesowych jest zast%pstwo prawne przez adwokata lub radc% prawnego (art. 871 K.p.c.). Dlatego te$ w proponowanej

nowelizacji,

uwzgl%dniaj"c

ponadto

stanowisko

Trybuna!u

Konstytucyjnego zaj%te w wyroku z dnia 16 czerwca 2008 r., P 37/07 (Dz. U. Nr 110, poz. 706), zdecydowano si% odej&( od uzale$nienia mo$liwo&ci domagania si% ustanowienia adwokata lub radcy prawnego od uprzedniego zwolnienia od kosztów s"dowych, utrzymuj"c zarazem odr%bno&( obu instytucji. Kierowano si% przy tym za!o$eniem, $e wobec niedawnego usuni%cia przepisów o zwolnieniu od kosztów s"dowych z Kodeksu post%powania cywilnego, stworzenie jednolitej instytucji na wzór prawa pomocy funkcjonuj"cego w post%powaniu s"dowo-administracyjnym, by!oby niecelowe (por. art. 243 i n. ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o post%powaniu przed s"dami administracyjnymi, Dz. U. Nr 153, poz. 1270, z pó'n. zm.). 3. Wed!ug proponowanego art. 117 o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego b%dzie mog!a ubiega( si% strona niezwolniona przez s"d od kosztów s"dowych, w tym strona korzystaj"ca ze zwolnienia od kosztów s"dowych z mocy ustawy (por. obecny art. 117 § 6), je$eli z!o$y o&wiadczenie, $e nie jest w stanie bez uszczerbku koniecznego utrzymania siebie i rodziny ponie&( kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy

2

prawnego, a w odniesieniu do stron b%d"cych osobami prawnymi lub innymi jednostkami organizacyjnymi, którym ustawa przyznaje zdolno&( s"dow" – je$eli wyka$e, $e nie ma dostatecznych &rodków na poniesienie kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego. W konsekwencji, o ustanowieniu adwokata lub radcy prawnego rozstrzyga( b%dzie potrzeba jego udzia!u w sprawie (projektowany art. 117 § 5) i mo$no&( pokrycia jego wynagrodzenia przez stron%, nie za& – jak dotychczas * posiadanie maj"tku wystarczaj"cego na zap!at% kosztów s"dowych. Przyj%to jednak$e, $e je$eli strona zosta!a uprzednio zwolniona przez s"d od kosztów s"dowych w ca!o&ci lub w cz%&ci, to uzasadnione jest jej zwolnienie z obowi"zku sk!adania o&wiadczenia, o którym mowa w projektowanym art. 117 § 2, albo wykazywania braku dostatecznych &rodków na poniesienie kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego. W takim wypadku, analogicznie jak w obowi"zuj"cym stanie prawnym, uwzgl%dnienie wniosku zale$e( b%dzie od tego, czy s"d uzna udzia! w sprawie adwokata lub radcy prawnego za potrzebny (projektowany art. 117 § 5). Nale$y przy tym zwróci( uwag%, $e je$eli wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego zostanie z!o$ony w zwi"zku z post%powaniem ze skargi kasacyjnej lub skargi o stwierdzenie niezgodno&ci z prawem prawomocnego orzeczenia, w odniesieniu do których ocen% perspektyw powodzenia wnoszonego &rodka prawnego powierzono ustanowionemu adwokatowi lub radcy prawnemu, który mo$e zwolni( si% z obowi"zku zast%powania strony, zawiadamiaj"c s"d o braku podstaw do wniesienia skargi (nowy art. 118 § 5 i 6), potrzeba ustanowienia adwokata lub radcy prawnego wynika( b%dzie z samego faktu, $e strona

nie

mo$e

dokona(

zamierzonej

czynno&ci

procesowej

samodzielnie.

W projektowanym art. 117 § 6 wprowadza si% zasad%, $e wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego, zg!oszony po raz pierwszy w post%powaniu apelacyjnym, kasacyjnym lub post%powaniu ze skargi o stwierdzenie niezgodno&ci z prawem prawomocnego orzeczenia, s"d przekazuje do rozpoznania s"dowi pierwszej instancji, chyba $e uzna wniosek za uzasadniony. Rozwi"zanie to daje mo$liwo&( przeprowadzenia kontroli instancyjnej ka$dego orzeczenia odmawiaj"cego ustanowienia adwokata lub radcy prawnego (w przeciwie#stwie do obecnego art. 117 § 3 przewiduj"cego fakultatywne przekazywanie wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego do rozpoznania s"dowi pierwszej instancji), zgodnie ze wskazaniami Europejskiego Trybuna!u Praw Cz!owieka (por. wyrok z dnia 27 czerwca 2006 r. w sprawie Tabor przeciwko Polsce (skarga nr 12825/02)).

3

4. Uniezale$nienie ustanowienia adwokata lub radcy prawnego od uprzedniego zwolnienia od kosztów s"dowych zak!ada konieczno&( badania stanu maj"tkowego strony. Celem przyspieszenia post%powania, w przypadku osób fizycznych, za zasadne uznano w tym wzgl%dzie przyj%cie analogicznego mechanizmu jak funkcjonuj"cy w ustawie o kosztach s"dowych w sprawach cywilnych w razie z!o$enia przez osob% fizyczn" wniosku o zwolnienie od kosztów s"dowych (nowy art. 1171). A zatem, do wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego strona powinna do!"czy( o&wiadczenie sporz"dzone wed!ug ustalonego wzoru, obejmuj"ce dane o jej stanie rodzinnym, maj"tku, dochodach i 'ród!ach utrzymania. Wzór tego o&wiadczenia okre&li Minister Sprawiedliwo&ci, w drodze rozporz"dzenia, przy czym wskazane jest, $eby jeden i ten sam wzór o&wiadczenia móg! by( wykorzystywany jako za!"cznik do wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego i zwolnienie od kosztów s"dowych. Z za!o$enia takiego wychodzi projektowany art. 1171 § 1, stanowi"c, $e je$eli oba wnioski sk!adane s" !"cznie, strona sk!ada tylko jedno o&wiadczenie. Obowi"zek do!"czania do wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego o&wiadczenia o stanie maj"tkowym nie dotyczy, co oczywiste, osób fizycznych zwolnionych przez s"d od kosztów s"dowych w ca!o&ci lub cz%&ci (projektowany art. 1171 § 4). Z konieczno&ci" weryfikacji stanu maj"tkowego strony !"czy si% tak$e nowy art. 1191, wzorowany na art. 109 ust. 1 u.k.s.c. Analogicznie jak w przypadku zwolnienia od kosztów s"dowych (por. art. 107 u.k.s.c.) uznano, $e w razie oddalenia wniosku, strona nie mo$e ponownie domaga( si% ustanowienia adwokata lub radcy prawnego, powo!uj"c si% na te same okoliczno&ci. W takim przypadku wniosek podlega( b%dzie odrzuceniu; postanowienie o odrzuceniu wniosku nie jest zaskar$alne za$aleniem (nowy art. 1172). 5. Projekt pozostaje przy tradycyjnym rozwi"zaniu, wed!ug którego o ustanowieniu adwokata lub radcy prawnego rozstrzyga s"d, natomiast osob% konkretnego adwokata lub radcy prawnego wskazuje w!a&ciwy organ samorz"du adwokackiego lub radcowskiego. Jednak$e, dostrzegaj"c celowo&( umo$liwienia stronie wp!ywu na wybór konkretnego adwokata lub radcy prawnego, postanowiono, $e je$eli strona wskaza!a we wniosku adwokata lub radc% prawnego, który mia!by j" reprezentowa( i s"d ustanowi adwokata lub radc% prawnego, to w!a&ciwy organ samorz"du w miar% mo$liwo&ci i w porozumieniu ze wskazanym adwokatem lub radc" prawnym, wyznaczy adwokata lub radc% prawnego wskazanego przez stron%. Rozwi"zanie to oka$e si% adekwatne przede wszystkim wówczas, gdy strona uprzednio poczyni!a ju$ ustalenia z konkretnym

4

adwokatem lub radc" prawnym co do mo$liwo&ci podj%cia si% przez niego reprezentacji lub

gdy

strona

nie

dysponuje

wystarczaj"cymi

&rodkami

finansowymi

na

kontynuowanie wspó!pracy z pe!nomocnikiem na dotychczasowych zasadach. Wyznaczenie adwokata lub radcy prawnego i zawiadomienie o tym s"du nast%powa( powinno niezw!ocznie, nie pó'niej jednak ni$ w ci"gu tygodnia. 6. Ustanowienie adwokata lub radcy prawnego przez s"d, analogicznie jak w obecnym stanie prawnym, jest wed!ug projektu równoznaczne z udzieleniem pe!nomocnictwa procesowego. Zakres uprawnie# wynikaj"cych z pe!nomocnictwa, zarówno dla pe!nomocnika z wyboru, jak i dzia!aj"cego w ramach ustanowienia przez s"d, reguluje art. 91, obejmuj"c m.in. okre&lone czynno&ci po uprawomocnieniu si% orzeczenia. W projektowanym art. 118 § 2 postanowiono natomiast wyra'nie, $e wynikaj"cy z ustanowienia obowi"zek zast%powania strony w procesie, o którym stanowi! dotychczas art. 91 pkt 2, trwa do prawomocnego zako#czenia post%powania, chyba $e z postanowienia s"du wynika( b%dzie, i$ obowi"zek ten ustaje wcze&niej. Z chwil" prawomocnego zako#czenia post%powania ustaje zatem zobowi"zanie do dzia!ania w procesie na rzecz strony. 7. Odst%pstwo od regu!y, $e obowi"zek zast%powania strony w procesie rozci"ga si% do prawomocnego zako#czenia post%powania, obejmuje projektowany art. 118 § 3, który dopuszcza zwolnienie ustanowionego adwokata lub radcy prawnego od obowi"zku zast%powania strony w procesie. Zwolnienie mo$e nast"pi( wy!"cznie z wa$nych przyczyn, przy czym za zasadne uznano, $eby ocena powodów usprawiedliwiaj"cych zwolnienie od obowi"zku zast%powania strony nale$a!a do s"du, nie za& do organu samorz"du. Powierzenie s"dowi decyzji w przedmiocie zwolnienia z obowi"zku zast%powania strony w wi%kszym stopniu koresponduje bowiem z gwarancyjn" funkcj" tej instytucji. W zwi"zku z tym pozostaje zmiana towarzysz"ca art. 28 ust. 2 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. – Prawo o adwokaturze (Dz. U. z 2002 r. Nr 123, poz. 1058, z pó'n. zm.). Do kompetencji s"du nale$e( b%dzie równie$ ocena potrzeby wyznaczenia adwokata lub radcy prawnego z innej miejscowo&ci w celu podj%cia czynno&ci poza siedzib" s"du orzekaj"cego (projektowany art. 118 § 4). 8. Proponowany art. 118 § 5 i 6 realizuje drugi ze wskazanych na wst%pie celów projektowanej nowelizacji. W uchwale sk!adu siedmiu s%dziów z dnia 21 wrze&nia 2000 r., III CZP 14/00, OSNC 2001, nr 2, poz. 1, S"d Najwy$szy zwróci! uwag%, $e pomoc prawna udzielona stronie przez ustanowionego dla niej adwokata, po wydaniu 5

w sprawie orzeczenia przez s"d drugiej instancji, nie mo$e si% sprowadza( do bezwzgl%dnego obowi"zku sporz"dzenia kasacji i uzna!, $e adwokat ustanowiony dla strony

przez

s"d

mo$e

odmówi(

sporz"dzenia

kasacji,

je$eli

by!aby

ona

niedopuszczalna lub oczywi&cie bezzasadna. Pogl"d ten zosta! zaakceptowany w praktyce, niemniej jednak forma, w jakiej ustanowiony adwokat lub radca prawny powinien zawiadomi( stron% o swoim stanowisku, termin zawiadomienia, jak równie$ mo$liwo&( ubiegania si% przez stron% o wyznaczenie przez organ samorz"du kolejnego adwokata lub radcy prawnego, nie by!y przedmiotem wyra'nej regulacji, co wywo!ywa!o liczne w"tpliwo&ci. Sytuacja ta sta!a si% przedmiotem oceny Europejskiego Trybuna!u Praw Cz!owieka w dwóch wyrokach z dnia 22 marca 2007 r. w sprawie Staroszczyk przeciwko Polsce (skarga nr 59519/00) i Sia!kowska przeciwko Polsce (skarga nr 8932/05). Trybuna! uzna! za zgodne z art. 6 Konwencji o Ochronie Praw Cz!owieka i Podstawowych Wolno&ci (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284) rozwi"zanie pozwalaj"ce odmówi( adwokatowi lub radcy prawnemu ustanowionemu przez s"d sporz"dzenia skargi kasacyjnej, zauwa$y! jednak, $e odmowa ta musi odpowiada( okre&lonym standardom tak, aby nie pozostawia!a strony w stanie niepewno&ci co do jej sytuacji prawnej. Jak wynika z uwag Trybuna!u, odmowa taka powinna by( sporz"dzona na pi&mie i uzasadniona, co umo$liwi jej ocen% pod k"tem ewentualnej arbitralno&ci. Trybuna! wytkn"! równie$, $e w obowi"zuj"cym stanie prawnym brak przepisów, które okre&la!yby termin, w którym strona powinna by( zawiadomiona o negatywnym stanowisku adwokata lub radcy prawnego. 9. Stosownie do powy$szego, projektowany art. 118 § 5 wskazuje, $e adwokat lub radca prawny ustanowiony w zwi"zku z post%powaniem kasacyjnym mo$e odmówi( sporz"dzenia

i

wniesienia

skargi

kasacyjnej,

je$eli

nie

stwierdza

podstaw

usprawiedliwiaj"cych jej wniesienie. Odmienne rozwi"zanie uznano za niemo$liwe do przyj%cia, jako pozostaj"ce w kolizji z jednym z celów obj%cia skargi kasacyjnej przymusem adwokacko-radcowskim, który powinien m.in. stanowi( tam% przed wnoszeniem skarg kasacyjnych oczywi&cie nieuzasadnionych i pozbawionych szans powodzenia. Maj"c na wzgl%dzie sformalizowany charakter skargi kasacyjnej, w tym konieczno&( przytoczenia podstaw kasacyjnych i okoliczno&ci uzasadniaj"cych przyj%cie skargi kasacyjnej do rozpoznania (art. 3984 § 1), sytuacja, w której adwokat lub radca prawny mia!by bez przekonania formu!owa( w skardze sk!adanej na $"danie strony okoliczno&ci uzasadniaj"ce jej merytoryczne rozpoznanie, by!aby nie do

6

zaakceptowania. Poniewa$ uwagi te odnosz" si% mutatis mutandis do skargi o stwierdzenie niezgodno&ci z prawem prawomocnego orzeczenia (por. art. 4244, 4245 i 42412), uznano, $e mo$no&( odmowy dokonania czynno&ci procesowej powinna by( zagwarantowana równie$ w tym przypadku. Akceptuj"c prawo adwokata lub radcy prawnego do odmowy sporz"dzenia skargi, projektowany art. 118 § 5 zobowi"zuje pe!nomocnika do zawiadomienia na pi&mie s"du o takiej sytuacji niezw!ocznie, jednak$e nie pó'niej ni$ w terminie dwóch tygodni od zawiadomienia o wyznaczeniu. Termin ten pozostawia stronie szans% na ewentualne ustanowienie pe!nomocnika z wyboru jeszcze przed up!ywem terminu do dokonania czynno&ci, je$eli nie zgodzi si% ona ze stanowiskiem pe!nomocnika. Wychodz"c naprzeciw wskazaniom ETPCz, nowy art. 118 § 5 nak!ada ponadto na adwokata i radc% prawnego obowi"zek sporz"dzenia pisemnej opinii o braku podstaw do wniesienia skargi, któr" pe!nomocnik jest obowi"zany do!"czy( do zawiadomienia kierowanego do s"du i strony. Wraz z wykonaniem tych czynno&ci ustaje obowi"zek udzielenia pomocy prawnej spoczywaj"cy na wyznaczonym adwokacie lub radcy prawnym. Nale$y zauwa$y(, $e projekt nie formu!uje konkretnych wymaga# co do tre&ci opinii sporz"dzanej przez adwokata lub radc% prawnego, maj"c na wzgl%dzie, $e przygotowywanie opinii prawnych nale$y do typowych zada# adwokatów i radców prawnych, a ustanowiony adwokat lub radca prawny powinien wykorzysta( wszelkie jurydyczne argumenty w celu przekonania strony do swojego stanowiska i uzmys!owienia jej braku perspektyw powodzenia &rodka zaskar$enia. Bior"c jednak$e pod uwag%, $e negatywna opinia pe!nomocnika z regu!y zamknie stronie drog% do skutecznego dokonania zamierzonej czynno&ci, przyj%to, $e s"d powinien dokona( oceny, czy opinia ta zosta!a sporz"dzona z zachowaniem zasad nale$ytej staranno&ci (projektowany art. 118 § 6). Je$eli zasady te nie zosta!y dochowane, s"d zawiadomi o tym organ samorz"du zawodowego, co implikowa( b%dzie zarazem powstanie po stronie organu samorz"dowego obowi"zku wyznaczenia innego adwokata lub radcy prawnego. 10. Proponowany art. 124 § 2 * 5 zmierza do uregulowania wp!ywu z!o$enia wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego na bieg terminu procesowego do wniesienia &rodka zaskar$enia w sytuacji, w której strona w braku zdolno&ci postulacyjnej nie mo$e dokona( tej czynno&ci samodzielnie. W judykaturze S"du Najwy$szego ugruntowa!o si% uzasadnione wzgl%dami celowo&ciowymi stanowisko, $e wniosek o zwolnienie od kosztów s"dowych, z!o$ony w terminie otwartym do

7

wniesienia &rodka zaskar$enia, odsuwa w czasie obowi"zek uiszczenia op!aty. W razie oddalenia wniosku o zwolnienie od kosztów s"dowych z!o$onego wraz ze &rodkiem zaskar$enia, przewodnicz"cy wzywa do uiszczenia op!aty, a termin do jej uiszczenia otwiera si% na nowo (por. np. uchwa!% S"du Najwy$szego z dnia 28 listopada 2006 r., III CZP 98/06, OSNC 2007, nr 9, poz. 131). Sk!adaj"c wniosek o zwolnienie od kosztów s"dowych wraz ze &rodkiem zaskar$enia lub przed up!ywem terminu do op!acenia pisma strona nie ponosi zatem ryzyka, $e do chwili za!atwienia wniosku &rodek zaskar$enia zostanie odrzucony jako nieop!acony, a tym samym, w zale$no&ci od sposobu za!atwienia wniosku, utraci ona mo$liwo&( wniesienia &rodka zaskar$enia, ewentualnie za& – je$eli wniosek zostanie uwzgl%dniony – b%dzie zmuszona do ubiegania si% o przywrócenie terminu. Odmiennie sytuacja przedstawia si% w przypadku wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego. Z!o$enie wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego w terminie otwartym do wniesienia &rodka zaskar$enia nie ma bowiem wp!ywu na bieg terminu do wniesienia tego &rodka, a strona mo$e jedynie ubiega( si% o przywrócenie terminu, je$eli in casu $"danie takie jest usprawiedliwione (por. postanowienie SN z dnia 15 kwietnia 1997 r., II CZ 35/97, OSNC 1997, nr 10, poz. 151; z dnia 21 kwietnia 1997 r., II CZ 38/97, OSNC 1997, nr 10, poz. 152; z dnia 23 marca 2001 r., II UZ 17/01, PPiPS 2002, nr 10, s. 71). Zró$nicowanie takie, daj"ce si% wyt!umaczy( w sytuacji, w której strona dzia!aj"ca bez pe!nomocnika mo$e samodzielnie dokona( czynno&ci, wywo!uje zastrze$enia wówczas, gdy niemo$no&( ustanowienia pe!nomocnika z wyboru stanowi nieusuwaln" przeszkod% w dokonaniu czynno&ci, jak to rzecz si% przedstawia w wypadku przymusu adwokacko-radcowskiego. Ponadto, je$eli strona dzia!aj"ca bez pe!nomocnika zamierza wnie&( za$alenie do S"du Najwy$szego, rozwi"zanie takie, ze wzgl%du na krótki termin do wniesienia za$alenia (art. 394 § 2 w zw. z art. 3941 § 3) implikuje konieczno&( wyst%powania z wnioskiem o przywrócenie terminu. Dodatkowe komplikacje powoduje fakt, $e judykatura nie jest w pe!ni jednolita, je$eli chodzi o ocen% pocz"tkowej daty biegu terminu do wniesienia wniosku o przywrócenie terminu (art. 169 § 1) w razie pozytywnego za!atwienia wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego. Nale$y te$ mie( na uwadze, $e nawet je$eli strona bezzw!ocznie wyst"pi z wnioskiem o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego i wniosek ten zostanie niezw!ocznie uwzgl%dniony, termin do sporz"dzenia &rodka zaskar$enia pozostaj"cy faktycznie do dyspozycji pe!nomocnika ustanowionego przez s"d oka$e si% krótszy ni$ w przypadku, w którym strona mia!aby mo$liwo&( skorzystania z adwokata lub radcy prawnego 8

z wyboru. Celowe jest ponadto, $eby strona, której wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego za!atwiono odmownie, zachowywa!a w ka$dym przypadku mo$liwo&( wniesienia skargi kasacyjnej lub za$alenia, korzystaj"c z adwokata lub radcy prawnego z wyboru. 11. Kieruj"c si% tymi za!o$eniami, w projektowanym art. 124 § 2 przewidziano, $e w razie ustanowienia adwokata lub radcy prawnego na wniosek strony zg!oszony w terminie otwartym do wniesienia za$alenia, którego sporz"dzenie obj%te jest przymusem adwokacko-radcowskim, termin do wniesienia za$alenia b%dzie bieg! od daty dor%czenia ustanowionemu adwokatowi lub radcy prawnemu odpisu postanowienia stanowi"cego przedmiot zaskar$enia, przy czym, je$eli strona prawid!owo za$"da!a dor%czenia postanowienia z uzasadnieniem, wówczas s"d dor%czy ustanowionemu pe!nomocnikowi odpis postanowienia z uzasadnieniem, tak$e wówczas, gdy uprzednio odpis ten zosta! dor%czony stronie. Analogiczny mechanizm przyj%to w przypadku skargi kasacyjnej, przy czym tre&( proponowanego art. 124 § 2 ma na wzgl%dzie okoliczno&(, $e przes!ank" skutecznego wniesienia skargi kasacyjnej jest uprzednie wyst"pienie przez stron% z wnioskiem o dor%czenie orzeczenia z uzasadnieniem na podstawie art. 387 § 3. Zastosowanie projektowanego art. 124 § 3 warunkowane jest zatem prawid!owym wyst"pieniem przez stron% z $"daniem dor%czenia orzeczenia z uzasadnieniem, która to czynno&( nie jest obj%ta przymusem adwokacko-radcowskim. Natomiast w wypadku, w którym wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego z!o$ony w sytuacji, o której mowa powy$ej, zostanie za!atwiony odmownie, termin do z!o$enia za$alenia lub skargi kasacyjnej b%dzie bieg! co do zasady od dnia dor%czenia stronie postanowienia oddalaj"cego wniosek, a je$eli postanowienie zosta!o wydane na posiedzeniu jawnym – od dnia jego og!oszenia (chyba $e strona wniesie za$alenie w przepisanym terminie). Przedstawione zasady nie znajd" zastosowania, je$eli strona sk!ada kolejny wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego, opieraj"c si% na takich samych okoliczno&ciach. Wniosek taki nie ma wp!ywu na bieg terminu do wniesienia &rodka zaskar$enia i podlega odrzuceniu zgodnie z projektowanym art. 1172 (projektowane art. 124 § 5 i art. 1172). 12. Zmiana art. 39823 ma charakter towarzysz"cy. Za celowe uznano, $eby analogicznie jak w

przypadku

skargi

na

postanowienia

referendarza

s"dowego

wskazane

w dotychczasowym art. 39823 § 1, s"d, rozpoznaj"c skarg% na postanowienie referendarza s"dowego o odmowie ustanowienia adwokata lub radcy prawnego (art. 123

9

§ 2), dzia!a! jako s"d drugiej instancji, stosuj"c odpowiednio przepisy o za$aleniu. Równie$ w tym przypadku wniesienie skargi nie b%dzie poci"ga( za sob" automatycznej utraty mocy orzeczenia referendarza, a s"d, wydaj"c postanowienie, zdecyduje o utrzymaniu w mocy zaskar$onego postanowienia albo jego zmianie. 13. Projektowana zmiana art. 96 ust. 1 u.k.s.c. polegaj"ca na dodaniu nowego pkt 9a ma na celu

zbli$enie

gwarancji

procesowych

w

post%powaniu

dotycz"cym

ubezw!asnowolnienia do gwarancji wyst%puj"cych w post%powaniu w trybie ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. Nr 111, poz. 535, z pó'n. zm.), bowiem w post%powaniu s"dowym sytuacja prawna osób poddawanych procedurze

ubezw!asnowolnienia,

z

uwagi

na

zakres

ingerencji

orzeczenia

o ubezw!asnowolnieniu w sfer% praw i wolno&ci obywatelskich, nie powinna by( gorsza ani$eli w post%powaniu w sprawach z zakresu ochrony zdrowia psychicznego. Ze zmian" t" skorelowane jest dodanie art. 5601 K.p.c. przewiduj"cego ustanowienie dla osoby,

której

dotyczy

wniosek

o

ubezw!asnowolnienie

lub

dla

osoby

ubezw!asnowolnionej, adwokata lub radcy prawnego z urz%du, nawet bez jej wniosku, je$eli osoba ta ze wzgl%du na stan zdrowia psychicznego nie jest zdolna do z!o$enia wniosku, a s"d uzna udzia! adwokata w sprawie za potrzebny. 14. Proponowana nowelizacja art. 112 u.k.s.c. wi"$e si% z omówionymi wcze&niej propozycjami w zakresie wp!ywu z!o$enia wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego na bieg terminu do z!o$enia &rodka zaskar$enia. Projektowany art. 112 ust. 2 sankcjonuje dotychczasowy stan rzeczy, wskazuj"c implicite, $e z!o$enie wniosku o zwolnienie od kosztów s"dowych w terminie otwartym do op!acenia pisma odsuwa w czasie obowi"zek uiszczenia op!aty. W razie oddalenia wniosku przewodnicz"cy wzywa stron% ponownie do op!acenia pisma na podstawie art. 130. Uznano jednak$e, $e odst%pstwo od tej zasady powinno dotyczy( sytuacji okre&lonych w art. 1302, tj. gdy pismo podlegaj"ce op!acie w wysoko&ci sta!ej lub stosunkowej obliczonej od warto&ci przedmiotu sporu lub warto&ci przedmiotu zaskar$enia zosta!o wniesione przez adwokata, radc% prawnego lub rzecznika patentowego. Na!o$enie na przewodnicz"cego obowi"zku wezwania do uiszczenia op!aty po prawomocnym oddaleniu wniosku o zwolnienie od kosztów s"dowych nie harmonizuje bowiem z wyra$on" w tym przepisie zasad" samodzielnego uiszczania op!at s"dowych przez strony reprezentowane przez kwalifikowanych pe!nomocników (por. uzasadnienie uchwa!y SN z dnia 28 listopada 2006 r., III CZP 98/06, OSNC 2007, nr 9, poz. 131). D"$"c do zmiany tego

10

stanu rzeczy, w proponowanym art. 112 ust. 3 pocz"tek biegu tygodniowego terminu do op!acenia pisma zwi"zano z dor%czeniem stronie postanowienia s"du za!atwiaj"cego odmownie wniosek o zwolnienie od kosztów s"dowych, je$eli za& postanowienie to zosta!o wydane na posiedzeniu jawnym – z dat" jego og!oszenia. Zasada ta odpowiednio dotyczy sytuacji, w której postanowienie oddalaj"ce wniosek o zwolnienie od kosztów zosta!o wydane przez s"d pierwszej instancji, a strona wnios!a za$alenie w przepisanym terminie.

II.

Przepisy dotycz"ce usprawnienia i uproszczenia post%powania. Proponowane zmiany obejmuj" przede wszystkim nast%puj"ce zagadnienia: !" uproszczenie

wykazywania

umocowania

przez

pe!nomocnika

b%d"cego

adwokatem, radc" prawnym, rzecznikiem patentowym lub radc" Prokuratorii Generalnej Skarbu Pa#stwa (art. 89 § 1 K.p.c.), !" u!atwienie sk!adania o&wiadczenia obejmuj"cego szczegó!owe dane o stanie rodzinnym, maj"tku, dochodach i 'ród!ach utrzymania (art. 105 i 1171 ustawy o kosztach s"dowych w sprawach cywilnych), !" modyfikacje w zakresie dokonywania dor%cze# (art. 131, art. 132 § 1 i 11, art. 139 § 1 i 2 K.p.c.), !" rozszerzenie kompetencji referendarza s"dowego (art. 144 § 4 K.p.c.), !" rozszerzenie wypadków dokonywania czynno&ci procesowych przez s"d na posiedzeniu niejawnym (art. 169 § 5, art. 168 § 1, art. 171, art. 367 § 4 oraz art. 374 K.p.c.), !" dokonywanie dor%cze# niektórych postanowie# s"du (art. 123 K.p.c. i art. 1111 ustawy o kosztach s"dowych w sprawach cywilnych) i odpisów za$alenia (art. 395 § 1 K.p.c.), !" formy zmiany przedmiotowej powództwa (art. 193 § 21 K.p.c.), !" modyfikacje przeprowadzania dowodu z przes!uchania stron (art. 299, uchylenie art. 303 i zmiana art. 304 K.p.c.), !" modyfikacje regulacji dotycz"cych mediacji (art. 1838 § 4, art. 436, 4452 i 5702 K.p.c.),

11

!" w!a&ciwo&( funkcyjn" s"du w sprawie o ustanowienie kuratora dla osoby prawnej (art. 603 K.p.c.), !" sk!ad s"du w post%powaniu zabezpieczaj"cym (art. 735 § 1 K.p.c.). Wi%kszo&( powy$szych zmian ma bezpo&rednie 'ród!o w obserwacji istniej"cej praktyki s"dowej. Przedstawiany projekt próbuje w szczególno&ci modyfikowa( i usuwa( tego

rodzaju

konstrukcje

procesowe,

które

sprzyjaj"

niezasadnemu

przed!u$aniu

post%powania cywilnego tak na skutek dzia!a# s"du, jak i stron oraz innych uczestników procesu. Rozwi"zania szczegó!owe: 1.

Umocowanie fachowego pe!nomocnika Proponowana zmiana art. 89 § 1 zmierza do odformalizowania wykazywania

umocowania przez fachowego pe!nomocnika (adwokata, radc% prawnego, rzecznika patentowego lub radc% Prokuratorii Generalnej Skarbu Pa#stwa). Chodzi o wyra'ne przes"dzenie, $e pe!nomocnik b%d"cy fachowym pe!nomocnikiem mo$e sam uwierzytelni( nie tylko odpis bezpo&rednio udzielonego mu pe!nomocnictwa, ale tak$e odpisy dokumentów, z których wynika umocowanie do udzielenia pe!nomocnictwa osoby lub osób udzielaj"cych tego pe!nomocnictwa (np. odpisu z rejestru przedsi%biorców). Kwestia ta budzi obecnie w"tpliwo&ci w orzecznictwie S"du Najwy$szego (por. uchwa!% SN z dnia 19.05.2004 r., III CZP 21/04, OSNC 2005, nr 7-8, poz. 118 oraz uchwa!% SN z dnia 30.03.2006 r., III CZP 14/06, OSNC 2006, nr 10, poz. 165) i wymaga jasnego rozstrzygni%cia przez ustawodawc%. 2.

Dokonywanie dor%cze# Zmiany dotycz"ce trybu dokonywania dor%cze# w post%powaniu cywilnym dotycz"

trzech kwestii. Po pierwsze, w art. 131 § 1 proponuje si% rozszerzy( katalog podmiotów, przez które dor%cze# dokonywa( mo$e s"d. Obok ogólnego sformu!owania, $e s"d b%dzie móg! dokonywa( dor%cze# m.in. przez „osoby zatrudnione w s"dzie” (dotychczas mowa jest w tym kontek&cie jedynie o wo'nych), wskazany przepis w projektowanym nowym brzmieniu ma przes"dza(, $e s"d b%dzie móg! dokonywa( dor%cze# tak$e przez „innego uprawnionego operatora pocztowego w rozumieniu ustawy z dnia 12 czerwca 2003 r. – Prawo pocztowe (Dz. U. Nr 130, poz. 1188, z pó'n. zm.)”. Rozwi"zanie to antycypuje przysz!e zniesienie

12

monopolu Poczty Polskiej. W zwi"zku z tym pozostaje zmiana art. 131 § 1. Ponadto projekt dokonuje modyfikacji trybu utworzenia s"dowej s!u$by dor%czeniowej (art. 131 § 3). Po drugie, projekt zak!ada przekszta!cenie dotychczasowej fakultatywnej formy dor%cze# pism mi%dzy adwokatami i radcami prawnymi w toku sprawy w form% o charakterze obligatoryjnym, z rozszerzeniem jej dzia!ania tak$e na strony reprezentowane przez rzeczników patentowych. Wzorem rozwi"zania przyj%tego w post%powaniu w sprawach gospodarczych spod dzia!ania tej formy dor%cze# zosta!y wy!"czone okre&lone rodzaje pism procesowych (art. 132 § 1 i 11). Po trzecie, projekt doprecyzowuje tryb tzw. awizowania przesy!ki w razie niemo$no&ci dokonania dor%czenia w sposób w!a&ciwy lub zast%pczy (art. 139 § 1) oraz przes"dza, $e odmowa przyj%cia pisma przez adresata jest równoznaczna z dokonaniem dor%czenia (art. 139 § 2). Zmiany art. 133 § 3, art. 135 § 1 i art. 137 § 1 s" zwi"zane z zast"pieniem formy „dokonywa” form" „dokonuje” * dla zachowania jednorodnej formy gramatycznej tego samego wyra$enia u$ytego w ustawie. 3.

Rozszerzenie kompetencji referendarza s"dowego Wed!ug projektu referendarz s"dowy ma zosta( upowa$niony do podejmowania

czynno&ci zwi"zanych z ustanowieniem kuratora dla strony, której miejsce pobytu nie jest znane (art. 144 § 4). S" to czynno&ci, które nie musz" by( podejmowane przez s%dziego. Ich przekazanie referendarzowi s"dowemu przyczyni( si% mo$e natomiast do odci"$enia s%dziów. 4.

Dokonywanie czynno&ci procesowych przez s"d na posiedzeniu niejawnym Projekt zak!ada, $e wszystkie orzeczenia dotycz"ce wniosku o przywrócenie terminu,

w tym tak$e o jego oddaleniu, b%d" mog!y by( wydawane na posiedzeniu niejawnym (art. 169 § 5). Obecne unormowanie, dopuszczaj"ce tak" mo$liwo&( tylko w wypadku uwzgl%dnienia przez s"d wniosku o przywrócenie terminu (art. 168 § 1 zd. drugie) lub jego odrzucenia (art. 171), uznano za niewystarczaj"ce. Klasyfikuj"ce znaczenie ma art. 374 w nowym brzmieniu, dotycz"cy orzekania przez s"d drugiej instancji na posiedzeniu niejawnym. 5.

Dor%czenia niektórych postanowie# i odpisów za$alenia W niektórych sytuacjach brak uzasadnienia dla dor%czania decyzji s"du lub

przewodnicz"cego obu stronom z uwagi na to, $e dotycz" one tylko jednej ze stron albo tylko 13

jedna z nich ma interes w ich zaskar$eniu. Sytuacje takie ju$ obecnie wyst%puj" w Kodeksie post%powania cywilnego (por. np. co do zarz"dzenia o zwrocie pozwu – art. 130 § 4). Projekt rozszerza takie sytuacje na postanowienia o ustanowieniu, odmowie ustanowienia i cofni%ciu ustanowienia adwokata lub radcy prawnego oraz o skazaniu na grzywn% i na!o$eniu na stron% obowi"zku uiszczenia ich wynagrodzenia (art. 123 § 1) oraz postanowienia o odmowie zwolnienia od kosztów s"dowych lub o cofni%ciu takiego zwolnienia (art. 1111 ustawy o kosztach s"dowych w sprawach cywilnych). Koresponduje z tym regulacja, zgodnie z któr" odpis za$alenia nie jest dor%czany stronie przeciwnej, je$eli ustawa przewiduje dor%czenie zaskar$onego postanowienia tylko jednej ze stron (zmiana art. 395 § 1). 6.

Forma przedmiotowej zmiany powództwa Projekt przewiduje, $e zasad" b%dzie, i$ przedmiotowa zmiana powództwa b%dzie

musia!a by( dokonana w formie pisma procesowego, spe!niaj"cego wymagania przewidziane dla pozwu, z wyj"tkiem spraw o roszczenia alimentacyjne (art. 193 § 21 i uchylenie § 4). Rozwi"zanie to pozwoli usprawni( post%powanie – obligatoryjne dokonywanie zmiany powództwa w formie pisemnej powinno sprawi(, $e zmienione $"danie szybciej b%dzie mog!o by( przedmiotem rozpoznania s"du. 7.

Dowód z przes!uchania stron Projekt

przewiduje

dwie

zmiany

w

zakresie

przeprowadzania

dowodu

z przes!uchania stron. Po pierwsze, celem wyja&nienia w"tpliwo&ci mog"cych istnie( na tle obecnego brzmienia art. 299 nowa jego redakcja zmierza do tego, aby jasno wynika!o z tego przepisu, $e dopuszczenie dowodu z przes!uchania stron jest uprawnieniem s"du w wypadku spe!nienia przes!anek ustawowych dopuszczenia tego dowodu. Po drugie, skre&lenie art. 303 i zmiana art. 304 zmierzaj" do uproszczenia trybu przeprowadzenia dowodu z przes!uchania stron – zamiast obecnej procedury dwuetapowej (etap pierwszy – przes!uchanie bez odebrania przyrzeczenia i etap drugi – ewentualne przes!uchanie po odebraniu przyrzeczenia) wprowadzona ma by( procedura jednoetapowa na wzór przes!uchania &wiadków. Rozwi"zanie to powinno przyczyni( si% do skrócenia post%powania dowodowego. 8.

Mediacja Zmiany w zakresie mediacji dotycz" dwóch kwestii.

14

Po pierwsze, projekt przewiduje usuni%cie dotychczasowego wy!"czenia mo$liwo&ci prowadzenia mediacji w post%powaniu uproszczonym (art. 1838 § 4). Wy!"czenie to w tym zakresie poddawane by!o do&( powszechnej krytyce w literaturze, w szczególno&ci wskazywano, $e sprawy drobne, nale$"ce do post%powania uproszczonego, w sposób szczególny mog" nadawa( si% do post%powania mediacyjnego. Po drugie, projekt poszerza stosowanie zasady swobodnego wyboru przez strony osoby mediatora. Z tych wzgl%dów uchyleniu podlega przepis art. 436 § 3, zgodnie z którym mediatorami mog" by( kuratorzy s"dowi oraz osoby wskazane przez o&rodki diagnostyczno-konsultacyjne. Uchylenie art. 436 § 3 spowodowa!o konieczno&( dokonania stosownych zmian w tre&ci art. 436 § 4 oraz art. 570². Proponowane zmiany nie wprowadzaj" zakazu bycia mediatorem przez kuratorów s"dowych ani te$ osoby wskazane przez rodzinne o&rodki diagnostyczno-konsultacyjne. Obowi"zuj"ce przepisy dotycz"ce mediacji pozwalaj", aby to same strony uzgodni!y, $e mediatorem ma by( osoba b%d"ca kuratorem s"dowym czy te$ osoba wskazana przez rodzinny o&rodek diagnostyczno-konsultacyjny. Kuratorzy s"dowi oraz osoby wskazane przez rodzinne o&rodki diagnostyczno-konsultacyjne mog" tak$e stara( si% o wpis na listy mediatorów prowadzone przez organizacje spo!eczne i zawodowe, które informacje o listach sta!ych mediatorów przekazuj" prezesom s"dów okr%gowych. Z uwagi na szczególny charakter spraw rodzinnych, w tym o rozwód i separacj%, projekt wskazuje preferowane wykszta!cenie sta!ego mediatora. Wykszta!cenie z zakresu psychologii, pedagogiki, socjologii lub prawa wydaje si% gwarantowa( odpowiednie przygotowanie teoretyczne do zrozumienia istoty konfliktu rodzinnego oraz ma!$e#skiego, ponadto do pomocy stronom w analizie potrzeb, wzajemnych oczekiwa#, a nast%pnie wypracowania porozumienia. 9.

Sprawy o ustanowienie kuratora dla osoby prawnej Zgodnie z dotychczasowym brzmieniem art. 603, kuratora dla osoby prawnej

ustanawia s"d opieku#czy, w którego okr%gu osoba ta ma lub mia!a ostatni" siedzib%. Chodzi tu o kuratora dla osoby prawnej ustanawianego na podstawie art. 42 K.c., którego nale$y odró$ni( od kuratora ustanawianego na podstawie art. 26 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze S"dowym (Dz. U. z 2007 r. Nr 168, poz. 1186, z pó'n. zm.). Obie instytucje s!u$" podobnym celom, jednak o ile w pierwszym wypadku do ustanowienia kuratora w!a&ciwy jest s"d rejestrowy, o tyle w drugim wypadku art. 603 wskazuje, i$ w!a&ciwy funkcjonalnie jest s"d opieku#czy. S"dem opieku#czym jest s"d rejonowy (art. 568 § 1). Art. 568 § 2 wskazuje dodatkowo, $e s"dem opieku#czym w sprawach ma!oletnich jest 15

s"d dla nieletnich (obecnie s"d rodzinny, czyli wydzia! rodzinny i nieletnich s"du rejonowego). Zgodnie z dominuj"cym pogl"dem i praktyk" s"dów wszystkie czynno&ci zastrze$one dla s"du opieku#czego dokonuje s"d rodzinny. Z tych wzgl%dów co najmniej w cz%&ci kraju orzekanie w przedmiocie kuratora dla osoby prawnej jest powierzone s"dom rodzinnym. Niemniej zgodnie dostrzega si% jednak, $e przedmiot sprawy z art. 42 K.c. odbiega od celów i funkcji wyodr%bnionego s"downictwa rodzinnego, które jest nieprzygotowane do prowadzenia tego rodzaju spraw. De lege lata mo$na broni( pogl"du, $e w!a&ciwy w tym zakresie jest wydzia! cywilny s"du rejonowego. Zwa$ywszy jednak na funkcjonalne powi"zanie przedmiotu orzekania z przedmiotem kognicji s"dów rejestrowych i w szczególno&ci – wskazane podobie#stwo instytucji kuratora dla osoby prawnej z kuratorem ustanawianym na podstawie art. 26 powo!anej ustawy, najlepszym wydaje si% rozwi"zanie, aby w!a&ciwy w tym zakresie by! s"d rejestrowy. W proponowanym uj%ciu s"d ten nie dzia!a!by jako s"d opieku#czy, a zatem do art. 603 nale$a!o przenie&( te immanentne dla s"du opieku#czego rozwi"zania, które powinny nadal znajdowa( zastosowanie w sprawach o ustanowienie kuratora dla osoby prawnej, a mianowicie: mo$liwo&( wszcz%cia post%powania z urz%du oraz natychmiastowa wykonalno&( postanowienia. W zwi"zku z powy$sz" zmian" pozostaje zmiana art. 568, który w dotychczasowym brzmieniu pomija zmiany organizacyjne s"downictwa dokonane ju$ w latach 80-tych (powo!anie s"dów rodzinnych, które orzekaj" w sprawach opieku#czych – nie tylko osób ma!oletnich). 10.

Sk!ad s"du w post%powaniu zabezpieczaj"cym Obecnie nie ma szczególnego uregulowania sk!adu s"du w post%powaniu

zabezpieczaj"cym. Jest to rozwi"zanie niew!a&ciwe, gdy$ stosowanie ogólnych regu! o sk!adzie s"du (art. 47 w zw. z art. 13 § 2) prowadzi do tego, $e w sprawach, w których obowi"zuje sk!ad kolegialny, w tym z udzia!em !awników, postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia nie mo$e by( wydane przez s"d jednoosobowo (por. uchwa!% SN z dnia 27.02.2008 r., III CZP 139/07, Biul. SN 2008, nr 2, s. 11). Nowy art. 735 § 2 zmierza do usuni%cia tej niedoskona!o&ci. Przepis ten znajdzie zastosowanie tak$e do zarz"dze# s"du opieku#czego wydawanych w trybie nag!ym (art. 569 § 2). 11.

Inne zmiany Kodeksu post%powania cywilnego Pozosta!e zmiany Kodeksu post%powania cywilnego obejmuj":

16

!" podwy$szenie wysoko&ci grzywny (art. 163 K.p.c.) celem jej urealnienia; w zwi"zku z tym pozostaje zmiana art. 545 § 4, !" wy!"czenie

mo$liwo&ci

wielokrotnego

odroczenia

og!oszenia

wyroku

i przyznanie uprawnienia do og!oszenia tak$e sprawozdawcy (art. 326 § 1 i 2), !" wyra'ne uregulowanie dopuszczalno&ci za$alenia na postanowienie s"du pierwszej instancji w przedmiocie zwrotu kosztów procesu (art. 394 § 1 pkt 5 – obecne brzmienie tego przepisu nie jest w tym zakresie wystarczaj"ce), !" regulacj% dotycz"c" skutków nast%pczego uiszczenia pierwotnie niezap!aconej op!aty sta!ej od wniosku w post%powaniu wieczysto-ksi%gowym i rejestrowym (art. 5111 § 2). 12.

Zmiany ustawy o kosztach s"dowych w sprawach cywilnych Zmiany te zwi"zane s" z omówionymi wcze&niej zmianami Kodeksu post%powania

cywilnego (por. tak$e pkt I 10 i 11 powy$ej).

III. Wykonanie wyroku Trybuna!u Konstytucyjnego z dnia 20 maja 2008 r. (sygn. akt P 18/07, Dz. U. z 2008 r. Nr 96, poz. 619). Powo!anym powy$ej wyrokiem Trybuna! Konstytucyjny orzek!, i$ art. 3701 K.p.c. jest niezgodny z art. 45 ust. 1 oraz art. 78 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. W &wietle art. 3701 K.p.c. apelacj% sporz"dzon" przez adwokata, radc% prawnego lub rzecznika patentowego, niespe!niaj"c" wymaga# okre&lonych w art. 368 § 1 pkt 1 * 3 i 5, s"d pierwszej instancji odrzuca bez wzywania do usuni%cia tych braków, zawiadamiaj"c o tym w!a&ciwy organ samorz"du zawodowego, do którego nale$y pe!nomocnik. Zaskar$ony przepis utraci! moc obowi"zuj"c" z dniem 5 czerwca 2008 r., tj. z dniem og!oszenia orzeczenia Trybuna!u Konstytucyjnego. W konsekwencji oznacza to, $e wynikaj"ca z zakwestionowanego przepisu dyrektywa odrzucenia apelacji bez wzywania do uzupe!nienia

stwierdzonych

w

niej

braków,

zosta!a

wyeliminowana

z

systemu

obowi"zuj"cego prawa, powoduj"c tym samym powrót do uregulowania o charakterze ogólnym. Zauwa$y( jednak nale$y, i$ niekonstytucyjn" regulacj% ustawodawca nakazuje stosowa( odpowiednio przy odrzucaniu apelacji przez s"d drugiej instancji. Zgodnie z obowi"zuj"cym art. 373 K.p.c. „S"d drugiej instancji odrzuca na posiedzeniu niejawnym

17

apelacj%, je$eli ulega!a ona odrzuceniu przez s"d pierwszej instancji. Je$eli dostrze$e braki, do których usuni%cia strona nie by!a wezwana, za$"da ich usuni%cia. W razie nieusuni%cia braków w wyznaczonym terminie apelacja ulega odrzuceniu. Art. 3701 stosuje si% odpowiednio.”. Podkre&lenia wymaga przy tym, i$ art. 373 K.p.c. nie stanowi! przedmiotu pytania prawnego S"du Okr%gowego, stanowi"cego przyczynek do wydania przedmiotowego wyroku. W zwi"zku z tym Trybuna! Konstytucyjny, rozpatruj"c spraw% w zakresie postawionego pytania, nie odniós! si% w wyroku do konstytucyjno&ci art. 373 K.p.c. Jednak$e w tre&ci uzasadnienia Trybuna! Konstytucyjny podniós!, i$ zakwestionowany w pytaniu prawnym przepis odpowiednio odnosi si% równie$ do za$ale#, co powinno zosta( uwzgl%dnione przez wszystkich uczestników obrotu prawnego przy ustalaniu skutków prawnych wyroku Trybuna!u dotycz"cego art. 3701 K.p.c. Tym samym uzasadnionym jest dokonanie zmiany w tre&ci art. 373 K.p.c., który in fine odsy!a do niezgodnej z Konstytucj" RP normy prawnej. Zmiana polega na usuni%ciu z tre&ci przepisu art. 373 K.p.c. odes!ania do odpowiedniego stosowania niekonstytucyjnej regulacji z art. 3701 K.p.c.

IV. Przepisy dotycz"ce wy!"cze# spod egzekucji w celu zabezpieczenia wykonywania &wiadcze# opieki zdrowotnej finansowanych ze &rodków publicznych oraz zapewnienia minimum egzystencji d!u$nikom, pobieraj"cym &wiadczenia z pomocy spo!ecznej.

Projekt zawiera zmiany w przepisach art. 829 i 831 K.p.c. Pierwszy z wymienionych przepisów wskazuje przedmioty niepodlegaj"ce egzekucji z przyczyn humanitarnych i spo!ecznych. Natomiast przepis art. 831 precyzuje sumy, &wiadczenia, prawa i wierzytelno&ci, które nie podlegaj" egzekucji z uwagi na ich specjalne przeznaczenie lub specyficzny charakter. Projekt wprowadza przez dodany pkt 8 w art. 829 wy!"czenie spod egzekucji produktów leczniczych w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 6 wrze&nia 2001 r. * Prawo farmaceutyczne (Dz. U. z 2008 r. Nr 45, poz. 271) niezb%dnych do funkcjonowania zak!adu opieki zdrowotnej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zak!adach opieki zdrowotnej (Dz. U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89, z pó'n. zm.) przez okres trzech miesi%cy oraz niezb%dne do jego funkcjonowania wyroby medyczne w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o wyrobach medycznych (Dz. U. Nr 93, poz. 896, z pó'n. zm.).

18

Proponowane rozwi"zanie jest szczególnie istotne ze wzgl%dów spo!ecznych, gdy$ powszechny sprzeciw budzi egzekucja kierowana do ruchomo&ci stanowi"cych wyposa$enie placówek s!u$by zdrowia. Wskaza( nale$y, $e istot" ogranicze# egzekucji wymienionych w art. 829 K.p.c. jest ich niezb%dno&( dla d!u$nika, co de facto sprowadza si% do bezpo&redniego ratowania $ycia i zdrowia ludzkiego. Nie ulega w"tpliwo&ci, $e do prawid!owej ochrony $ycia i zdrowia pacjentów placówki s!u$by zdrowia powinny mie( zapewnione niezb%dne gwarancje do prawid!owego wykonywania swoich zada#. Rozszerzono katalog przedmiotowy w art. 831 § 1, wy!"czaj"c spod egzekucji &wiadczenia z pomocy spo!ecznej, aby zagwarantowa( d!u$nikom, pobieraj"cym takie &wiadczenia, przyznane ustawowo minimum &rodków do egzystencji. Uregulowanie to obejmuje wszystkie &wiadczenia, zdefiniowane w art. 36 pkt 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy spo!ecznej (Dz. U. z 2008 r. Nr 115, poz. 728 i Nr 171, poz. 1056). Istotna zmiana dotyczy dodania do przepisu art. 831 § 1 K.p.c. nowego punktu 7. Jest ona zwi"zana z wyrokiem Trybuna!u Konstytucyjnego z dnia 9 stycznia 2007 r., sygn. akt P 5/05, w którym Trybuna! stwierdzi!, $e przepis art. 831 § 1 pkt 4 K.p.c. jest niezgodny z art. 20, art. 32 ust. 1 i art. 64 ust. 2 Konstytucji RP. Zgodnie z zaskar$onym i nast%pnie uchylonym przez Trybuna! Konstytucyjny przepisem art. 831 § 1 pkt 4 K.p.c. egzekucji nie podlega!y wierzytelno&ci przypadaj"ce d!u$nikowi od pa#stwowych jednostek organizacyjnych z tytu!u dostaw, robót lub us!ug przed uko#czeniem dostawy, roboty lub us!ugi w wysoko&ci nieprzekraczaj"cej 75 % ka$dorazowej wyp!aty, chyba $e chodzi!o o wierzytelno&ci pracowników d!u$nika z tytu!u pracy wykonywanej przy tych$e dostawach, robotach lub us!ugach. W ocenie Trybuna!u przepis ten w przesz!o&ci spe!nia! istotn" rol% jako jeden z instrumentów zapewniaj"cych realizacj% umów zawartych przez pa#stwowe jednostki organizacyjne, co pozostawa!o w &cis!ym zwi"zku z ochron" maj"tku pa#stwowego i mia! stworzy( instrument prawny zabezpieczaj"cy interesy tych jednostek w stosunkach umownych. W uzasadnieniu Trybuna! przybli$y! przes!anki uznania art. 831 § 1 pkt 4 K.p.c. za niezgodny z Konstytucj". „Konieczno&( ochrony wybranych podmiotów w post%powaniu egzekucyjnym ustawodawca dostrzega! od samego pocz"tku obowi"zywania Kodeksu post%powania cywilnego. Ochronie d!u$ników na gruncie post%powania cywilnego s!u$" rozmaite &rodki natury procesowej, okre&lone w cz%&ci trzeciej, tytule I, dziale V „Ograniczenia egzekucji” wskazanej ustawy. Zauwa$y( nale$y, $e ograniczenia te !"cz" pewne cechy uznane przez ustawodawc% za prawnie istotne. Maj"c na celu zabezpieczenie egzystencji d!u$nika, wy!"czone s" spod 19

egzekucji s"dowej przedmioty stanowi"ce tzw. minimum egzystencji oraz jego dochód. Taka ochrona d!u$ników przejawia cechy funkcji ochronnej pa#stwa. Równie$ i wierzyciel ma interes w ochronie egzystencji d!u$nika, pozbawienie bowiem tego drugiego &rodków umo$liwiaj"cych egzystencj% cho(by na minimalnym poziomie, mog!oby uniemo$liwi( a przynajmniej w znacznym stopniu utrudni( prowadzenie dalszej egzekucji, a$ do zaspokojenia pe!nej kwoty wierzytelno&ci. Relewantn" cech" ogranicze# egzekucji ustanowionych w cz%&ci trzeciej, tytule I, dziale V ustawy jest ich cel – ochrona egzystencji d!u$nika. Tymczasem zupe!nie inny cel przy&wieca! ustawodawcy przy wprowadzaniu do tekstu wskazanego aktu normatywnego art. 831 § 1 pkt 4. Przepis ten spe!nia! istotn" rol% jako jeden z instrumentów zapewniaj"cych realizacj% umów zawartych przez pa#stwowe jednostki organizacyjne, co pozostawa!o w &cis!ym zwi"zku z ochron" maj"tku pa#stwowego. W ramach tych umów podmioty sektora pa#stwowego by!y zaopatrywane w okre&lone surowce, towary, pó!fabrykaty, niezb%dne do wykonania okre&lonych zada# i produkcji. Zapewnieniu ci"g!o&ci i rytmiczno&ci tych dostaw oraz &wiadczenia us!ug mia!o s!u$y( wy!"czenie spod egzekucji wierzytelno&ci przypadaj"cych ich kontrahentom z tytu!u wykonania wymienionych umów. Ich zaj%cie mog!oby bowiem pozbawi( dostawc% zainteresowania

lub

mo$no&ci

realizacji

umowy,

co

prowadzi!oby

do

utrudnie#

w wykonywaniu zada# planowanych przez pa#stwowe jednostki organizacyjne. Zasadniczym celem omawianego przepisu by!o stworzenie instrumentu prawnego zabezpieczaj"cego interesy pa#stwowych jednostek organizacyjnych w stosunkach umownych. W konsekwencji oznacza!o to ewidentne uprzywilejowanie podmiotów sektora pa#stwowego.” Wed!ug Trybuna!u przepis ten zosta! uznany za niezgodny z art. 20 Konstytucji RP i wyra$on" w nim zasad" spo!ecznej gospodarki rynkowej, gdy$ uprzywilejowuje wierzytelno&ci przypadaj"ce d!u$nikowi od pa#stwowych jednostek organizacyjnych, skutkiem czego jest preferowanie publicznych podmiotów pa#stwowych przy zawieraniu umów spo&ród wszystkich podmiotów. Powoduje to nieuzasadnione uprzywilejowanie wybranej kategorii podmiotów $ycia gospodarczego, gdy$ ustrój Rzeczypospolitej Polskiej nie wprowadza systemu preferencyjnego dla w!asno&ci pa#stwowej. Trybuna! uzna! tak$e, i$ przepis jest niezgodny z konstytucyjn" zasad" równo&ci wobec prawa (art. 32 ust. 1 Konstytucji RP), gdy$ podmioty charakteryzuj"ce si% tymi samymi cechami relewantnymi powinny by( przez pa#stwo traktowane podobnie, za& ró$nicowanie ich sytuacji prawnej bez

20

uzasadnionej przyczyny znajduj"cej uzasadnienie w przepisach rangi co najmniej ustawowej jest sprzeczne z t" zasad". Jednocze&nie

jednak

Trybuna!

dostrzeg!

potrzeb%

stworzenia

gwarancji

prawid!owego zasilania pieni%$nego systemu &wiadcze# opieki zdrowotnej finansowanej ze &rodków publicznych na zasadach wskazanych w art. 68 Konstytucji. Projektowana regulacja art. 831 § 1 pkt 7 uwzgl%dnia powy$sz" sugesti% Trybuna!u Konstytucyjnego. Projektowany przepis uprzywilejowuje wierzytelno&ci przypadaj"ce d!u$nikowi z bud$etu pa#stwa lub od Narodowego Funduszu Zdrowia z tytu!u udzielania &wiadcze# opieki zdrowotnej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o &wiadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze &rodków publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027) przed uko#czeniem udzielania tych &wiadcze#. Tak wi%c projektowana regulacja (odmiennie ni$ przepis art. 831 § 1 pkt 4 uznany przez TK za niekonstytucyjny) uprzywilejowuje wierzytelno&ci szczególnego rodzaju, a wi%c nie okre&lon" grup% d!u$ników – ze wzgl%du na charakter, czy rodzaj w!asno&ci w oparciu o jaki prowadzona jest przez nich dzia!alno&(. Projektowana regulacja art. 831 § 1 pkt 7 ma na celu zabezpieczenie sprawno&ci przep!ywu &rodków do podmiotów zobowi"zanych do &wiadcze# w zakresie ochrony zdrowia, ci"$"cych na odpowiednich jednostkach organizacyjnych w wykonaniu obowi"zków wynikaj"cych z art. 68 Konstytucji. Co warte podkre&lenia, proponowany przepis nie ró$nicuje w $aden sposób podmiotów, z którymi zawarto umowy o udzielanie &wiadcze# opieki zdrowotnej – nie ma zatem znaczenia, czy jest to podmiot publiczny, czy te$ niepubliczny. Wydaje si%, $e projektowanej regulacji nie mo$na postawi( zarzutu niezgodno&ci z art. 20 Konstytucji RP. Publiczny

system

finansowania

ochrony

zdrowia

ma

bowiem

charakter

quasi

monopolistyczny – podmioty zainteresowane finansowaniem udzielanych przez siebie &wiadcze# zdrowotnych ze &rodków publicznych mog" zawrze( umowy z NFZ lub organem reprezentuj"cym bud$et pa#stwa. Wymaga podkre&lenia, $e w odró$nieniu od uznanego za niekonstytucyjny przepisu art. 831 § 1 pkt 4, projektowany przepis odnosi si% wy!"cznie do d!u$ników, którzy nie dzia!aj" w pe!ni na zasadach spo!ecznej gospodarki rynkowej, lecz uczestnicz" w niej na warunkach szczególnych, jako obci"$eni obowi"zkami wykonywania &wiadcze# z zakresu opieki zdrowotnej, w celu realizacji obowi"zków pa#stwa, wynikaj"cych z art. 68 Konstytucji. Nale$y te$ wskaza(, $e projektowane w art. 831 § 1 pkt 7 ograniczenie: – po pierwsze, nie wy!"cza ca!kowicie mo$liwo&ci prowadzenia egzekucji z wierzytelno&ci wskazanych w tym przepisie (co do zasady pozostawia poza

21

wy!"czeniem 25 % z ka$dorazowej wp!aty, na pokrycie wszelkich zad!u$e#, za& z pozosta!ej cz%&ci dozwala na egzekucj% niektórych d!ugów), –

po wtóre, nie istnieje inny, skuteczny mechanizm gwarancji przep!ywu &rodków do tych podmiotów, a wi%c ograniczenie jest niezb%dne

do wprowadzenia

w demokratycznym pa#stwie prawnym dla realizacji obowi"zków wynikaj"cych z art. 68 Konstytucji, *

po trzecie, rozwi"zanie to nie narusza istoty prawa w!asno&ci, bowiem nie niweczy mo$liwo&ci uzyskania zaspokojenia z maj"tku d!u$nika,

*

po czwarte, jego wprowadzenie jest niezb%dne ze wzgl%du na ochron% zdrowia publicznego, gdy$ ma stanowi( gwarancj% zachowania przez d!u$ników zdolno&ci do wykonywania &wiadcze# zdrowotnych.

Odnosz"c si% natomiast do zasady równo&ci wobec prawa (art. 32 Konstytucji), stwierdzi( nale$y, $e wynika z niej nakaz równego traktowania podmiotów prawa w obr%bie okre&lonej kategorii – posiadaj"cych wspóln" cech% istotn". Brak przeszkód, aby odmiennie traktowa( podmioty nieposiadaj"ce cechy relewantnej. Z utrwalonej linii orzecznictwa Trybuna!u wynika, $e cecha istotna powinna by( ustalana wg kryteriów, które powinny: !" pozostawa( w bezpo&rednim zwi"zku z celem i zasadnicz" tre&ci" przepisów oraz s!u$y( realizacji tych celów i tre&ci, !" wykazywa( si% proporcjonalno&ci", !" pozostawa( w zwi"zku z innymi warto&ciami, zasadami lub normami konstytucyjnymi uzasadniaj"cymi odmienne traktowanie podmiotów podobnych. Uprzywilejowanie wierzytelno&ci przypadaj"cych z bud$etu pa#stwa i NFZ ma &cis!y zwi"zek z warto&ciami, zasadami lub normami konstytucyjnymi uzasadniaj"cymi odmienne traktowanie podmiotów podobnych. Ma ten przepis bowiem na celu zapewnienie realizacji praw wynikaj"cych z art. 68 Konstytucji, tj. &wiadcze# z zakresu opieki zdrowotnej, op!acanych ze &rodków publicznych oraz zapobie$enie niemo$no&ci realizacji finansowania systemu ochrony zdrowia (przy braku mo$liwo&ci pozyskiwania &rodków z innych 'róde!, w ramach

prowadzonej

dzia!alno&ci),

a

w

konsekwencji

zapobie$enie

likwidacji

pracodawców. Tego rodzaju ograniczenie egzekucji jest niezb%dne w demokratycznym pa#stwie prawa i pozostaje w funkcjonalnym zwi"zku z realizacj" warto&ci wskazanych w art. 31 ust. 1 Konstytucji.

22

Nale$y podkre&li(, $e celem przyj%tego rozwi"zania, stanowi"cego formalnie przywilej egzekucyjny d!u$nika udzielaj"cego &wiadcze# z zakresu opieki zdrowotnej, nie jest w istocie ochrona tego$ d!u$nika, ale ochrona innych podmiotów – osób trzecich. Chodzi mianowicie przede wszystkim o podmioty korzystaj"ce ze &wiadcze# opieki zdrowotnej – osoby fizyczne, których zdrowie, a nawet niejednokrotnie $ycie mog!oby zosta( zagro$one w sytuacji ca!kowitego powstrzymania przep!ywu &rodków przeznaczonych na ochron% zdrowia. W tym kontek&cie nie mo$na zgodzi( si%, aby osoby trzecie ponosi!y skutki ekonomicznych problemów podmiotu &wiadcz"cego us!ugi z zakresu ochrony zdrowia, albowiem pozostawa!oby to w sprzeczno&ci z zasad" sprawiedliwo&ci spo!ecznej, znajduj"cej wsparcie w art. 68 Konstytucji. Projektowane rozwi"zanie nie narusza te$ istoty stosunku cywilnoprawnego !"cz"cego podmiot udzielaj"cy &wiadcze# opieki zdrowotnej z jego kontrahentem (wierzycielem). Za!o$enia o charakterze aksjologicznym wymuszaj" modyfikacj% tej cywilnoprawnej relacji; racje ekonomiczne wierzyciela musz" ust"pi( przed racjami zwi"zanymi z ochron" dóbr osobistych pacjentów takich jak $ycie i zdrowie. Podobn" technologi% rozwi"zania kolizji praw podmiotowych obserwowa( mo$na tak$e na przyk!adzie prawa w!asno&ci lokalu i praw najemców * w szeregu przyj%tych rozwi"za# w obowi"zuj"cym stanie prawnym * ekonomiczny interes w!a&ciciela ograniczany jest socjalnospo!ecznym interesem najemcy (np. uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego). Wskazane

przyczyny

o

charakterze

aksjologicznym

w

pe!ni

uzasadniaj"

projektowane wyró$nienie grupy d!u$ników udzielaj"cych &wiadcze# opieki zdrowotnej w kontek&cie wskazanego orzeczenia Trybuna!u Konstytucyjnego. Nale$y wskaza(, $e przedmiotowa kwestia by!a analizowana przez Rad% Legislacyjn", która stwierdzi!a, $e przepis ten spe!nia wszystkie kryteria zgodno&ci z Konstytucj" wskazane w cytowanym wyroku Trybuna!u Konstytucyjnego. W szczególno&ci nie dyskryminuj"c, ani $adnego d!u$nika (ma on zastosowanie wobec publicznych jak i niepublicznych ZOZ), ani te$ $adnego wierzyciela. Nie przyznaje równie$ $adnej kategorii podmiotów szczególnych uprawnie#. Wprowadzenie projektowanego ograniczenia egzekucji jest niezb%dne w celu nale$ytego wywa$enia realizacji praw podmiotowych, które pozostaj" w kolizji. Dodatkowo wskaza( nale$y, $e przepis pozostaje w bezpo&rednim zwi"zku z pozosta!ymi regulacjami dotycz"cymi wy!"cze# spod egzekucji, o których mowa

23

w art. 831 § 1 K.p.c. Sumy, &wiadczenia, prawa i wierzytelno&ci wymienione w tym przepisie nie podlegaj" egzekucji z uwagi na ich specjalne przeznaczenie lub specyficzny charakter. Zmiana art. 831 § 2 K.p.c. jest jedynie konsekwencj" dodania nowych punktów w § 1 tego przepisu. Uchylenie art. 831 § 3 wi"$e si% z opisanym wy$ej wyrokiem Trybuna!u Konstytucyjnego (sygn. akt P 5/05), przepis ten utraci! bowiem znaczenie normatywne na skutek derogacji wyrokiem Trybuna!u art. 831 § 1 pkt 4 K.p.c.

24

OCENA SKUTKÓW REGULACJI

I.

Wskazanie podmiotów, na które oddzia!uje projekt Regulacje zawarte w projekcie dotycz" wszystkich uczestników post%powania – to

znaczy zarówno stron w procesie, jak i uczestników post%powania nieprocesowego oraz post%powania egzekucyjnego (d!u$ników i wierzycieli), jak równie$ organów procesowych (s"dów) oraz innych podmiotów dzia!aj"cych w post%powaniu cywilnym (rzecznicy interesu publicznego, pe!nomocnicy itd.). Przepisy te odnosz" si% tak$e do samorz"dów zawodowych zrzeszaj"cych osoby wykonuj"ce zawody uprawniaj"ce do &wiadczenia pomocy prawnej (adwokaci, radcowie prawni).

II.

Konsultacje Projekt ustawy zosta! przedstawiony do zaopiniowania Pierwszemu Prezesowi S"du

Najwy$szego, Przewodnicz"cemu Krajowej Rady S"downictwa, Prezesowi Naczelnej Rady Adwokackiej, Prezesowi Krajowej Rady Radców Prawnych, Prezesowi Krajowej Rady Komorniczej, Helsi#skiej Fundacji Praw Cz!owieka i Stowarzyszeniu Amnesty International Polska. Pierwszy Prezes S"du Najwy$szego zg!osi! uwagi do projektowanych zmian w art. 831 § 1 i 2 K.p.c. * obejmuj"cego katalog wy!"cze# spod egzekucji. W"tpliwo&ci wzbudzi!o ograniczenie egzekucji z wierzytelno&ci przypadaj"cych d!u$nikowi z bud$etu pa#stwa lub NFZ, okre&lonych w przepisach o &wiadczeniach opieki zdrowotnej, co stanowi ukryt", po&redni" dyskryminacj% wi%kszo&ci d!u$ników w porównaniu z publicznymi zak!adami opieki zdrowotnej. Uznano, i$ argumenty podniesione w uzasadnieniu projektu trudno uzna( za wyra'nie przes"dzaj"ce o konstytucyjno&ci proponowanej regulacji prawnej. W tym zakresie uzasadnienie projektu zosta!o uzupe!nione o dodatkowe argumenty. Pierwszy Prezes S"du Najwy$szego podda! tak$e pod rozwag% wykre&lenie art. 831 § 3 K.p.c. Propozycja ta jest konsekwencj" utraty mocy obowi"zuj"cej art. 831 § 1 pkt 4 K.p.c. w zwi"zku z wyrokiem Trybuna!u Konstytucyjnego z dnia 9 stycznia 2007 r. (sygn. akt P 5/05). Uwag% t% uwzgl%dniono. Pierwszy Prezes S"du Najwy$szego wskaza! te$, $e w przedstawionym projekcie wymaga rozwa$enia potrzeba znowelizowania art. 91 K.p.c. dotycz"cego zakresu

25

umocowania wynikaj"cego z mocy prawa przez dodanie do tego artyku!u w punkcie pierwszym po s!owach „skargi o wznowienie post%powania” zwrotu „skargi kasacyjnej, skargi o stwierdzenie niezgodno&ci z prawem prawomocnego orzeczenia, za$alenia do S"du Najwy$szego”. Tego rodzaju regulacja nawi"zywa!aby do pierwotnej wersji art. 91 K.p.c., wed!ug której umocowanie z mocy prawa obejmowa!o podanie o rewizj% nadzwyczajn". Prowadzi!oby te$ do wydatnego uproszczenia czynno&ci s"dowych i procesowych stron podejmowanych w zwi"zku z wymienionymi w propozycji &rodkami zaskar$enia. Uwaga ta nie zosta!a uwzgl%dniona, poniewa$ problematyka pe!nomocnictwa procesowego w ogólno&ci wybiega poza zakres projektowanej regulacji, która ograniczona jest do zagadnienia pomocy prawnej z urz%du. Ponadto wskaza( nale$y, $e w uchwale sk!adu siedmiu s%dziów z dnia 5 czerwca 2008 r., III CZP 142/07, Biul. SN 2008, nr 6, s. 7, S"d Najwy$szy przyj"!, i$ pe!nomocnictwo procesowe nie obejmuje z samego prawa umocowania do wniesienia skargi kasacyjnej i udzia!u w post%powaniu kasacyjnym oraz postanowi! nada( uchwale moc zasady prawnej. Uchwa!a ta zosta!a wyczerpuj"co uargumentowana i stanowi ostateczne rozstrzygni%cie w"tpliwo&ci zachodz"cych w praktyce s"dowej co do zakresu zwolnienia od kosztów i pe!nomocnictwa procesowego. Przyj%te w niej rozwi"zanie koresponduje z traktowaniem post%powania ze skargi kasacyjnej jako odr%bnej sprawy w uj%ciu techniczno-procesowym i uwypukla szczególn" funkcj% S"du Najwy$szego w ramach nadzoru pozainstancyjnego. Przemawiaj" za nim tak$e wskazane w uzasadnieniu wzgl%dy celowo&ciowe. Z racji krótkiego czasu od powzi%cia uchwa!y, która w ocenie SN powinna oddzia!ywa( wy!"cznie na przysz!o&(, z punktu widzenia stabilno&ci kodeksu nie wydaje si% obecnie po$"dane podejmowanie przez ustawodawc% przeciwnego rozstrzygni%cia. Nale$y te$ zwróci( uwag%, $e projektowany art. 118 § 2 K.p.c. wyra'nie okre&la, $e obowi"zek zast%powania strony wynikaj"cy z ustanowienia trwa do prawomocnego zako#czenia post%powania, a tym samym nie obejmuje post%powania ze skargi kasacyjnej. Prezes Krajowej Rady Komorniczej zg!osi! uwagi do projektowanych zmian w art. 829 pkt 8 i art. 831 § 1 pkt 7 i § 2 K.p.c. * dotycz"cych katalogu wy!"cze# spod egzekucji. Zastrze$enia wzbudzi!y u$yte w art. 829 pkt 8 K.p.c. sformu!owania: „nale$"ce do d!u$nika”

oraz „d!u$nik udzielaj"cy &wiadcze# opieki zdrowotnej” – sformu!owania te

usuni%to z projektu i przeredagowano tre&( art. 829 pkt 8 K.p.c. Odno&nie do art. 831 § 1 pkt 7 i § 2 K.p.c. zg!oszono postulat, aby uregulowa( zasady prowadzenia egzekucji przez wierzycieli placówek zdrowia na wzór egzekucji prowadzonej przez wierzycieli przeciwko

26

Skarbowi Pa#stwa. Uwaga ta, jako prowadz"ca do w"tpliwego z punktu widzenia Konstytucji wyró$nienia zak!adów opieki zdrowotnej, nie zosta!a uwzgl%dniona. Prezes Naczelnej Rady Adwokackiej zg!osi! uwagi do projektowanych zmian w art. 132 (wskazuj"c, $e brak jest podstaw do obci"$ania profesjonalnych pe!nomocników procesowych obowi"zkami s"dów), 139 (zbyt nieprecyzyjna konstrukcja przepisu i postulat skre&lenia nakazu umieszczania zawiadomienia na drzwiach adresata), 144 (obawa przed poszerzeniem uprawnie# referendarzy), 163 § 1 (zbyt wysoka warto&( grzywny, uwaga zg!oszona te$ przez Prezesa Krajowej Rady Radców Prawnych) i 193 § 21 (pisemna forma zmiany powództwa, uwaga zg!oszona te$ przez Prezesa KRRP). Uwaga NRA dotycz"ca art. 132 jest niezasadna. Proponowane rozwi"zanie przejmuje sprawdzone rozwi"zanie z post%powania w sprawach gospodarczych. Oczywiste s" korzy&ci wynikaj"ce z tego rozwi"zania, w szczególno&ci przyspieszenie post%powania, co le$y w najlepszym interesie stron. Podobnie niezasadna jest uwaga odnosz"ca si% do art. 144. W projektowanej regulacji chodzi bowiem o odci"$enie s%dziów od czynno&ci niezwi"zanych bezpo&rednio z merytorycznym rozstrzyganiem spraw jako wymiarem sprawiedliwo&ci. Uwag% NRA dotycz"c" art. 139 – odno&nie do operatora publicznego lub innego uprawnionego operatora pocztowego uwzgl%dniono, podobnie jak uwag% dotycz"c" art. 163 § 1. Natomiast wymóg z art. 139 § 1 dotycz"cy umieszczenia zawiadomienia w drzwiach adresata nale$y traktowa( jako nieodzowny dla mo$liwo&ci skorzystania z dor%czenia „w inny sposób”. Odno&nie do uwagi w zakresie art. 193 § 21, to nie zosta!a ona uwzgl%dniona. W projekcie chodzi bowiem o to, aby s%dzia dysponowa! od razu sformu!owanym w odpowiedni sposób zmienionym powództwem. Prezes

Krajowej

Rady

Radców

Prawnych

w

swoich

uwagach

wniós!

o przeredagowanie tre&ci projektowanych art. 117 § 1, 2 i 3 (przez pomini%cie s!ów „przez s"d”), art. 1171 § 1 i 5 (kwestia sk!adania i oceny o&wiadczenia o stanie maj"tkowym), art. 118 § 2 i 5 (zakres pe!nomocnictwa oraz odmowa sporz"dzenia skargi kasacyjnej), dodanie zarówno do art. 117 jak i do art. 118 kolejnych § 7, skre&lenie w projektowanym art. 1171 K.p.c. § 6, jak równie$ zmian% art. 9 pkt 2 i art. 102 ust. 1 ustawy o kosztach s"dowych w sprawach cywilnych. Powy$sze uwagi motywowano: konieczno&ci" zwi%kszenia precyzji u$ytej terminologii, umo$liwieniem prawid!owej interpretacji przepisów i ich uproszczeniem, wykluczeniem mo$liwo&ci zakwestionowania przez s"d potrzeby ustanowienia pe!nomocnika z urz%du w przypadku przymusu adwokackiego (radcowskiego), a tak$e unikni%ciem przewlek!o&ci post%powania. W uwagach zaproponowano tak$e tre&( nowego rozporz"dzenia 27

wykonawczego w sprawie okre&lenia wzoru o&wiadczenia o stanie rodzinnym, maj"tku, dochodach i 'ród!ach utrzymania osoby fizycznej ubiegaj"cej si% o zwolnienie od kosztów s"dowych oraz o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego w post%powaniu cywilnym. W konkluzji zaaprobowano opiniowany projekt ustawy, wskazuj"c jednak$e na jego braki w zakresie oceny skutków regulacji – w przedmiotowym zakresie projekt zosta! uzupe!niony. Nie mo$na podzieli( powy$szych uwag KRRP w zakresie art. 117 § 1, 2 i 3, poniewa$ jedno z za!o$e# projektu polega na tym, $eby strona, która uprzednio zosta!a zwolniona przez s"d od kosztów s"dowych w ca!o&ci lub w cz%&ci, mog!a ubiega( si% o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego bez potrzeby dodatkowego wykazywania stanu ubóstwa. Nie jest jednak uzasadnione rozci"ganie tej mo$liwo&ci tak$e na strony zwolnione od kosztów s"dowych z mocy ustawy (por. art. 117 § 6 w obecnym brzmieniu). St"d te$ projektowany art. 117 traktuje odmiennie podmioty zwolnione od kosztów s"dowych przez s"d oraz niezwolnione od kosztów w tym trybie. J%zykowa wyk!adnia tego przepisu nie powinna nasuwa( $adnych w"tpliwo&ci. Proponowana w uwagach KRRP korekta prowadzi!aby natomiast do tego, $e wynikaj"cy z art. 117 § 2 i 3 obowi"zek wykazania stanu ubóstwa odnosi!by si% tylko do osób niezwolnionych od kosztów s"dowych, co w konsekwencji oznacza!oby, $e osoby zwolnione od kosztów s"dowych z mocy ustawy nie s" nim obj%te. Niezasadne s" te$ uwagi dotycz"ce w"tpliwo&ci interpretacyjnych odniesionych do rezygnacji ze stwierdzenia, $e uznanie sk!adanego o&wiadczenia za dostateczne do ustanowienia adwokata lub radcy prawnego zale$y od s"du (obecny art. 117 § 7). Powy$sze motywowane jest bowiem wol" unikni%cia rozbie$no&ci mi%dzy regulacj" K.p.c. dotycz"c" ustanowienia adwokata przez s"d i sposobem unormowania zwolnienia od kosztów s"dowych w przepisach u.k.s.c. W tej ostatniej ustawie pomini%to przedmiotowe sformu!owanie (por. art. 102 u.k.s.c.). Mo$na rozwa$a(, czy rezygnacja ta by!a uzasadniona. Praktyka nie sygnalizuje jednak powa$niejszych w"tpliwo&ci zwi"zanych z tym rozwi"zaniem. Przedstawiony w uwagach KRRP sposób interpretacji art. 102 u.k.s.c., zak!adaj"cy, $e do uzyskania zwolnienia od kosztów s"dowych wystarczaj"ce jest z!o$enie niewadliwego o&wiadczenia, prowadzi!by do skutków niemo$liwych do zaakceptowania i dlatego jest nie do przyj%cia. Skoro wi%c ewentualna w"tpliwo&( zwi"zana ze stosowaniem art. 102 u.k.s.c. w obecnym brzmieniu jest w prosty sposób mo$liwa do wyeliminowania w drodze uznanych metod interpretacji, to nieuzasadniona by!aby kolejna zmiana tekstu prawnego i „reanimacja” dawnego brzmienia przepisu. Oznacza to w konsekwencji, $e dla zachowania jednolito&ci

28

regulacji kodeksowej i zawartej w u.k.s.c. celowe jest pozostanie przy dotychczas proponowanym brzmieniu art. 1171 § 1. W &wietle uznanych metod interpretacji niezasadne jest te$ dodawanie do art. 117 kolejnego § 7. Co do uwag odniesionych do art. 118 § 5 to w uwagach KRRP nie wyja&niono, dlaczego obowi"zek przed!o$enia s"dowi dowodu, $e adwokat lub radca prawny uprzednio zawiadomi! stron% o braku podstaw do sporz"dzenia skargi kasacyjnej i przes!a! jej stosown" opini%, mia!by przyczynia( si% do „usprawnienia ekonomii post%powania”. S"d nie kontroluje spe!nienia tego obowi"zku. Ponadto projektowane brzmienie art. 118 § 5 statuuje w sposób jednoznaczny obowi"zek zawiadomienia o braku podstaw do sporz"dzenia skargi kasacyjnej tak s"du, jak i stron. Sugerowana w uwagach zmodyfikowana tre&( tego przepisu wyra$a natomiast obowi"zek zawiadomienia stron w sposób po&redni – mo$na o nim wnioskowa( jedynie z powinno&ci do!"czenia do zawiadomienia kierowanego do s"du dowodu uprzedniego przes!ania go stronie. Tego typu po&rednie kreowanie powinno&ci nak!adanych na pe!nomocnika nie pozostaje w zgodzie z dobr" praktyk" legislacyjn". Proponowane w uwagach KRRP rozci"gni%cie obowi"zku zast%powania strony tak$e na post%powanie kasacyjne wywo!ywa!oby konsekwentnie potrzeb% obj%cia nim tak$e innych &rodków zaskar$enia wnoszonych po uprawomocnieniu si% orzeczenia i kreuj"cych odr%bn" spraw% w rozumieniu procesowym, jak na przyk!ad skarga o wznowienie post%powania. Rozwi"zanie takie nie by!oby zasadne. Ponadto nale$y zauwa$y(, $e zgodnie z uchwa!" sk!adu siedmiu s%dziów SN z dnia 5 czerwca 2008 r., III CZP 142/07 (Biul. SN 2008, nr 6, s. 7) z zastrze$eniem skargi o wznowienie post%powania, do zakresu pe!nomocnictwa procesowego nie wchodz" czynno&ci procesowe dotycz"ce post%powania, które mo$e si% toczy( po uprawomocnieniu si% orzeczenia, w tym post%powania kasacyjnego. Na!o$enie na adwokata lub radc% prawnego ustanowionego w post%powaniu instancyjnym obowi"zku sk!adania skargi kasacyjnej by!oby zatem niespójne z zakresem przys!uguj"cej mu kompetencji do dzia!ania w post%powaniu na podstawie art. 91 w zw. z art. 118 § 1. Rozci"gni%cie proponowanego w projekcie mechanizmu odmowy sporz"dzenia skargi kasacyjnej i skargi o stwierdzenie niezgodno&ci z prawem prawomocnego orzeczenia na przypadek sporz"dzania przez pe!nomocnika ustanowionego przez s"d za$alenia do S"du Najwy$szego nie by!oby uzasadnione. Sytuacje te nie s" bowiem porównywalne. Ponadto zauwa$y( nale$y, $e projektowana regulacja stanowi realizacj% wskazówek wynikaj"cych z orzecze# Europejskiego Trybuna!u Praw Cz!owieka wydanych w sprawach przeciwko Polsce (Staroszczyk przeciwko Polsce, skarga nr 59519/00 i Sia!kowska przeciwko Polsce, skarga nr 8932/05). Wynikaj"ca z tych orzecze# potrzeba zmiany istniej"cych regulacji 29

zosta!a

osadzona

wyra'nie

w

specyficznym

kontek&cie

skargi

kasacyjnej

jako

nadzwyczajnego &rodka zaskar$enia i dotyczy tylko tej sytuacji. Co si% natomiast tyczy proponowanych zmian w art. 1171 § 6 i art. 9 pkt 2 u.k.s.c., akceptuj"c uzasadnienie uwag przedstawionych przez KRRP, zasadne wydaje si% sprecyzowanie wytycznych co do tre&ci aktu wykonawczego zawartych w projektowanym art. 1171 § 6 – w takim te$ zakresie zmodyfikowano ten przepis. Oddzielna grupa uwag KRRP dotyczy!a art. 144 (konieczno&( zmiany art. 147 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. * Prawo o ustroju s"dów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070, z pó'n. zm.) w zakresie nowych uprawnie# referendarzy), 303 i 304 (zarz"dzenie przes!uchania obu stron, co do tego samego faktu pod przysi%g", spowoduje ten skutek, $e albo o kilkaset procent wzro&nie wykrywalno&( przest%pstwa fa!szywych zezna# z art. 233 § 1 K.k., albo wzro&nie liczba post%powa# dyscyplinarnych wobec s%dziów, którzy nie b%d" powiadamiali organów &cigania o stwierdzeniu mo$liwo&ci pope!nienia przest%pstwa, uchybiaj"c obowi"zkowi z art. 304 § 2 K.p.k.). Uwagi te s" niezasadne. Art. 147 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. * Prawo o ustroju s"dów powszechnych stanowi, $e referendarze s"dowi i starsi referendarze s"dowi s" zatrudniani do wykonywania okre&lonych w ustawach czynno&ci: nie wymienia si% ich rodzaju, nie jest wi%c potrzebna nowelizacja. Natomiast co do art. 303 i 304 z uzasadnienia samej uwagi wynika, $e zrygoryzowanie dowodu z przes!uchania stron mo$e zwi%kszy( walory dowodowe tego &rodka. Krajowa Rada S"downictwa zg!osi!a uwagi do projektowanych zmian w art. 117 § 3 (kwestia zdolno&ci s"dowej), 1171 § 6 (postulat uj%cia ca!okszta!tu przepisów z zakresu pomocy prawnej w jednej, odr%bnej, ustawie), 1173 § 2 (w"tpliwo&( dotycz"ca zbyt d!ugiego dwutygodniowego terminu), 1191 K.p.c. i art. 9 pkt 2 u.k.s.c., 131 § 3 i 4 (propozycja wprowadzenia obowi"zku uzyskania zgody prezesa s"du na tworzenie i znoszenie s"dowej s!u$by dor%czeniowej przez Ministra Sprawiedliwo&ci oraz wprowadzenia jednego rozporz"dzenia wykonawczego w skali ca!ego kraju), 132 (rozszerzenie zakresu podmiotowego na strony post%powa# antymonopolowych oraz regulacyjnych, które s" reprezentowane przez pracowników merytorycznie zorientowanych odno&nie do stosownych regulacji prawnych), 326 § 1 (zmiana art. 326 § 1 wprowadza ograniczenie co do mo$liwo&ci odraczania og!oszenia wyroku, jednak$e projekt nie przewiduje $adnej sankcji na wypadek niedochowania przewidzianych rygorów). Odno&nie do sugestii KRS dotycz"cej mo$liwo&ci uj%cia ca!okszta!tu przepisów z zakresu pomocy prawnej w jednej, odr%bnej, ustawie, nale$y stwierdzi(, $e jest to mo$liwe 30

do rozwa$enia w ramach ca!o&ciowych zmian modelu pomocy prawnej w sprawach cywilnych, co wykracza poza ramy niniejszego projektu. Co do u$ycia okre&lenia „zdolno&( s"dowa” w art. 117 § 3 projektu * w miejsce terminu „zdolno&( prawna”, to termin ten koresponduje w wi%kszym stopniu z faktem, $e przedmiotem projektowanych przepisów s" czynno&ci podejmowane przez podmioty post%powania cywilnego, w ramach którego o podmiotowo&ci decyduje walor zdolno&ci s"dowej, nie za& zdolno&ci prawnej. Propozycja KRS rozszerzenia obowi"zku sk!adania o&wiadczenia o stanie maj"tkowym wed!ug ustalonego wzoru równie$ na osoby prawne wydaje si% niezasadna, w praktyce bowiem informacje wskazane w o&wiadczeniu okazuj" si% nierzadko niewystarczaj"ce dla rozstrzygni%cia wniosku, a zarazem osoby prawne mog" wykazywa( stan ubóstwa zró$nicowanymi &rodkami, w zale$no&ci od profilu swojej dzia!alno&ci. Nie uwzgl%dniono równie$ uwagi dotycz"cej art. 132. Wymienione w uwadze post%powania nale$" do post%powa# w sprawach gospodarczych, w których obowi"zuje zasada bezpo&redniego dor%czania pism procesowych mi%dzy stronami reprezentowanymi przez profesjonalnych pe!nomocników. Ustawodawca nie widzia! jednak podstaw do tego, aby z profesjonalnymi pe!nomocnikami zrówna( wymienione w uwadze urz%dy. Ocen% t% nale$y podtrzyma(. Podobnie niezasadna jest uwaga dotycz"ca art. 326 § 1. Sankcji nie sposób przewidzie( w K.p.c., poniewa$ mo$e mie( ona tylko charakter pozaprocesowy. Uwaga KRS dotycz"ca art. 1173 § 2, jako zasadna zosta!a uwzgl%dniona. W miejsce dwutygodniowego terminu do wyznaczenia adwokata lub radcy prawnego przez w!a&ciw" okr%gow" rad% adwokack" lub rad% okr%gowej izby radców prawnych wprowadzono termin tygodniowy. Uwag% dotycz"c" art. 131 § 4 równie$ uwzgl%dniono. Pozosta!e uwagi zg!oszone w ramach konsultacji spo!ecznych mia!y w istocie charakter redakcyjny i dotyczy!y projektowanych rozwi"za# w zakresie dor%cze#. Projektowana ustawa zosta!a zamieszczona w Biuletynie Informacji Publicznej (na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwo&ci (www.ms.gov.pl)) zgodnie z przepisami ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o dzia!alno&ci lobbingowej w procesie stanowienia prawa (Dz. U. Nr 169, poz. 1414). +aden podmiot nie zg!osi!, w trybie wy$ej wymienionej ustawy, zainteresowania udzia!em w pracach nad przedmiotowym projektem.

III. Skutki spo!eczno-gospodarcze 1. Wp!yw na finanse publiczne, w tym na bud$et pa#stwa i dochody jednostek samorz"du terytorialnego 31

Projekt b%dzie mia! wp!yw na wysoko&( wydatków z bud$etu pa#stwa w cz%&ci 15 * S"dy powszechne w postaci zwi%kszenia wydatków w rozumieniu art. 40 ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 249, poz. 2104, z pó'n. zm.). Z jednej strony, w pewnym zakresie z wprowadzeniem projektowanych regulacji wi"za( si% b%dzie konieczno&( poniesienia dodatkowych wydatków z bud$etu, z drugiej za& strony, wynika( z nich b%dzie pewne ograniczenie wydatków. Dodatkowe koszty wi"za( si% b%d" z utworzeniem przewidzianej w projekcie s"dowej s!u$by dor%czeniowej. Przepisy przewiduj"ce utworzenie takiej s!u$by nie przewiduj"

obowi"zku

jej

wprowadzenia

naraz

we

wszystkich

s"dach.

Zgodnie

z projektowan" zmian" art. 131 K.p.c., s!u$ba b%dzie tworzona odr%bnie dla ka$dego s"du – decyzj" Ministra Sprawiedliwo&ci na uzasadniony wniosek prezesa tego s"du. Wydaj"c decyzj% o utworzeniu s"dowej s!u$by dor%czeniowej Minister Sprawiedliwo&ci kierowa( si% b%dzie m.in. mo$liwo&ciami sfinansowania z bud$etu pa#stwa zwi"zanych z tym wydatków. Za!o$y( te$ nale$y, $e proces ten odbywa( si% b%dzie stopniowo. Do pewnego zwi%kszenia wydatków ponoszonych z bud$etu pa#stwa na sfinansowanie kosztów nieodp!atnej pomocy prawnej w post%powaniu cywilnym przyczyni( si% mo$e przewidziana w projekcie zmiana zasad udzielania takiej pomocy. Nie jest wprawdzie mo$liwe oszacowanie wysoko&ci takich dodatkowych wydatków, jednak$e za!o$y( nale$y, i$ nie b%d" one znaczne – z uwagi na fakt, $e zmiany w tym zakresie zasadniczo polega( b%d" jedynie na wprowadzeniu mo$liwo&ci ubiegania si% o przyznanie nieodp!atnej pomocy prawnej niezale$nie od zwolnienia od kosztów s"dowych. Dlatego te$ dodatkowe wydatki dotyczy( b%d" jedynie tych przypadków, w których strona jest w stanie ponie&( koszty s"dowe, jednak$e nie by!aby w stanie ponie&( kosztów pomocy prawnej, przy czym wysoko&( wydatków z bud$etu pa#stwa z tego tytu!u ogranicza( si% b%dzie do stawek okre&lonych w przepisach odr%bnych. Oszacowanie takich kosztów uniemo$liwia fakt, $e informacji o liczbie dotychczas wnoszonych wniosków o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego nie mo$na pozyska( ze sprawozda# statystycznych s"dów, brak jest te$ mo$liwo&ci oszacowania wydatków z uwagi na brak danych na temat &redniej wysoko&ci wynagrodzenia osób &wiadcz"cych nieodp!atn" pomoc prawn". Mo$liwy jest równie$ ewentualny spadek poziomu dochodów oraz wzrost wydatków z uwagi na wprowadzenie ustawowego zwolnienia osób ubezw!asnowolnionych z obowi"zku uiszczenia kosztów s"dowych w sprawach o uchylenie lub zmian% ubezw!asnowolnienia

32

(art. 3 pkt 1 projektu), brak jest jednak jakichkolwiek danych pozwalaj"cych oszacowa( t% wysoko&(. Jednocze&nie nale$y jednak mie( na uwadze, $e cz%&( wprowadzanych rozwi"za# mo$e przyczyni( si% do zmniejszenia wysoko&ci wydatków ponoszonych obecnie w cz%&ci 15 bud$etu pa#stwa. W&ród tych uregulowa# mo$na przyk!adowo wymieni(: ! art. 132 § 1 K.p.c., który wprowadza dla adwokatów i radców prawnych obowi"zek dor%czania sobie nawzajem pism procesowych, z jednoczesn" sankcj" w postaci zwrotu pisma przez s"d, o ile do pisma nie zostanie do!"czony dowód dor%czenia albo dowód wys!ania przesy!k" polecon" (zmniejszenie wydatków z tytu!u dor%czania pism), ! rozszerzenie przypadków dokonywania czynno&ci procesowych przez s"d na posiedzeniu niejawnym, ! modyfikacje przeprowadzenia dowodu z przes!uchania stron, ! modyfikacje regulacji dotycz"cych mediacji, ! zmiany w zakresie dokonywania dor%cze#. Niemo$liwym jest jednak okre&lenie rozmiaru tych oszcz%dno&ci z uwagi na brak jakichkolwiek danych. Pozosta!e zmiany przewidziane w projekcie nie b%d" skutkowa!y zwi%kszeniem wydatków z bud$etu pa#stwa, natomiast wi"za( si% z nimi mo$e realne ograniczenie wydatków wynikaj"ce z uproszczenia post%powania i wyeliminowania zb%dnych czynno&ci s"du podejmowanych w jego toku.

2. Wp!yw na rynek pracy, konkurencyjno&( gospodarki i przedsi%biorczo&(, w tym na funkcjonowanie przedsi%biorstw oraz sytuacj% i rozwój regionalny Zmiany przewidziane w projekcie nie b%d" mia!y wp!ywu na rynek pracy, natomiast mog" si% one przyczyni( – dotyczy to zw!aszcza regulacji maj"cych na celu usprawnienie i przyspieszenie post%powania – do poprawy konkurencyjno&ci gospodarki oraz poprawy warunków funkcjonowania przedsi%biorczo&ci, przez skrócenie czasu rozpoznawania spraw przez s"dy. Natomiast zmiany maj"ce na celu zabezpieczenie prawid!owego wykonywania &wiadcze# opieki zdrowotnej finansowanych ze &rodków publicznych oraz zapewnienie d!u$nikom, pobieraj"cym &wiadczenia z pomocy spo!ecznej ustawowego zwolnienia spod egzekucji tych$e &rodków, wi"$" si% z pewnym ograniczeniem mo$liwo&ci uzyskania przez

33

wierzycieli realnego zaspokojenia roszcze# w wyniku egzekucji. Jednak$e w tym przypadku za wprowadzeniem takich rozwi"za# przemawiaj" istotne wzgl%dy spo!eczne. Wej&cie w $ycie projektowanych rozwi"za# nie b%dzie mia!o wp!ywu na sytuacj% i rozwój regionalny.

IV. Zgodno&( z prawem Unii Europejskiej Zakres regulacji zawartych w projekcie nie jest obj%ty prawem Unii Europejskiej.

04/02zb

34

.r)

a:

:..,:i,\{ i'

URZĄD KOMITETU INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ SEKRETARZ KOMITETU INTEGRACJ] EUROPEJSKIEJ SEKRETARZ STANU Mikoł ajDowgielewicz N,linMD/B@ne/DPtma Warszawa,dniał

kwietnia2oo9 r.

Pan Nl aciej Berek Sekretarz Radv Ministrów opinia o zgodnoś ciz prawem Unii Europejski ej projektu ustg}ł ,yo zmianie ustawy _ Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw sporządzona na podstawie a r t . 9 p k t 3 w z w . z a r t . 2 u s t . 1 p k t 2 i u s t .2 p k t 2 a u s t a w yz d n i a 8 s i e r p n i a1 9 9 6r . o Komitecie Integracji Europejskiej (Dz. U. Nr 106, poz. 494) przez Sekretarza Kornitetu lntegracji Europejskiej Mikolaja Dowgieleu'icza SzanownyPanie Ministrze, W związku z przedł ozonymprojektem ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cyw,ilnegooraz niektórych innych ustaw (pismo z dnia 6,04.2009r., nr RM.10-54-09)' pozwalamsobiertryrazićnastępują cą opinię: Przedmiot projektu ustawy nie jest objęty prawem Unii Europejskiej.

Z powa anien'

Do uprzeimeiwiadomoś ci: Pan Zbigniew Wrona PodseketarzStanu ill tnisterslwoSprawiedIiwoś ci

,:iAB'I..IET SĘ KFET'I i: :A I!r't]Y i',!. sTBÓ;ry '''_..."..

-0('n s 2009

.... ...,,...,.(.I:. . .