[123doc] - Tai-lieu-giao-trinh-son-o-to.pdf

Chöông 1

CAÙC PHÖÔNG PHAÙP CHUAÅN BÒ BEÀ MAËT Sau khi hoïc xong chöông naøy caùc hoïc sinh coù khaû naêng: 1. Giaûi thích ñöôïc muïc ñích cuûa vieäc chuaån bò beà maët. 2. Phaân bieät ñöôïc caùc phöông phaùp chuaån bò beà maët. 3. Xaùc ñònh ñöôïc caùc vaät lieäu duøng trong chuaån bò beà maët. 4. Phaân tích ñöôïc taùc haïi cuûa sôn ñoái vôùi söùc khoûe vaø caùc bieän phaùp an toaøn trong phaân xöôûng sôn. 5. Giaûi thích ñöôïc caùc böôùc trong qui trình xöû lyù ban ñaàu. 6. Giaûi thích ñöôïc caùc böôùc trong qui trình baû matít. 7. Giaûi thích ñöôïc caùc böôùc trong qui trình sôn loùt beà maët.

KS. Nguyeãn Vaên Hoaøi Haän – ĐH Sư Phạm Kỹ Thuật Tp.HCM

1

I.

MUÏC ÑÍCH VAØ PHÖÔNG PHAÙP CHUAÅN BÒ BEÀ MAËT

1. Muïc ñích cuûa söï chuaån bò beà maët Chuaån bò beà maët laø moät thuaät ngöõ chung ñöôïc duøng ñeå moâ taû caùc hoaït ñoäng bao goàm phuïc hoài hö hoûng hoaëc söûa chöõa caùc taám voû xe ñeå taïo ra moät maët neàn cô baûn phuø hôïp cho lôùp sôn treân (sôn maøu). Muïc ñích chính cuûa söï chuaån bò beà maët nhö sau:

Baûo veä kim loaïi neàn

Choáng gæ vaø roã beà maët kim loaïi.

Caûi thieän tính baùm dính

Taêng tính baùm dính giöõa caùc lôùp.

Phuïc hoài hình daïng

Phuïc hoài hình daïng ban ñaàu baèng caùch laøm phaúng caùc veát loõm vaø veát xöôùc.

Laøm kín caùc beà maët

Traùnh haáp thuï vaät lieäu sôn ñöôïc duøng khi phun lôùp sôn maøu.

Muïc ñích chính cuûa söï chuaån bò beà maët

2. Caùc phöông phaùp chuaån bò beà maët Phöông phaùp chuaån bò beà maët coù caùc qui trình döôùi ñaây:


2

TAÁM VOÛ THAÂN XE BÒ HÖ HOÛNG

Loõm naëng

Loõm nheï

Söûa chöõa taám voû thaân xe

Maøi boùc lôùp sôn vaø maøi vaùt meùp sôn giaùp moái (Tính baùm dính)

Phun sôn loùt (Choáng gæ vaø taïo tính baùm dính)

Phun sôn loùt beà maët (Ñieàn ñaày caùc veát loõm. Traùnh haáp thuï sôn. Taïo tính baùm dính)

Maøi lôùp sôn loùt beà maët (Taïo tính baùm dính vaø phuïc hoài hình daïng)

Baû matít (Traùt ñaày veát loõm)

Boâi kheo laøm kín thaân xe (Choáng nöôùc vaøo)

Maøi ma tít (Phuïc hoài hình daïng)

Tieán haønh sôn maøu


3

TAÁM VOÛ XE ÑÖÔÏC THAY THEÁ Maøi beà maët (Taïo baùm dính)

Phun sôn loùt beà maët (Taïo tính baùm dính vaø laøm kín) Maøi lôùp sôn loùt beà maët (Taïo tính baùm dính vaø phuïc hoài hình daïng)

Boâi keo laøm kín thaân xe (Choáng nöôùc vaøo)

Tieán haønh sôn maøu

II. CAÙC VAÄT LIEÄU CHUAÅN BÒ BEÀ MAËT

Sôn loùt

Choáng gæ. Taïo baùm dính.

Ma tít

Ñieàn ñaày caùc choã loõm saâu. Taïo baùm dính.

Sôn loùt beà maët

Taïo beà maët baèng phaúng. Traùnh haáp thuï sôn. Taïo baùm dính.

Caùc vaät lieäu chuaån bò beà maët

1. Sôn loùt Sôn loùt coù caùc tính chaát sau: 

Choáng gæ.



Taêng tính baùm dính giöõa kim loaïi neàn (taám theùp) vôùi caùc lôùp tieáp theo.



Thoâng thöôøng, sôn loùt ñöôïc phun moät lôùp raát moûng vaø khoâng caàn maøi.

Sau ñaây laø caùc loaïi sôn loùt saün coù:


4

Sôn röûa

SÔN LOÙT

 Sôn röûa coøn goïi laø sôn axit, coù thaønh phaàn chính laø nhöïa vinyl butyric vaø chaát maøu croâm keõm choáng gæ, ñöôïc boå sung theâm chaát ñoùng raén laøm baèng axit phoâtphoric.  Sôn loùt ñöôïc sôn tröïc tieáp leân kim loaïi neàn nhaèm caûi thieän tính choáng gæ cuûa beà maët kim loaïi vaø tính baùm dính cuûa lôùp tieáp theo.  Coù hai loaïi: moät thaønh phaàn vaø hai thaønh phaàn. Tuy nhieân loaïi hai thaønh phaàn coù ñaëc tính choáng gæ vaø baùm dính toát hôn.

Sôn loùt l acquer (sôn daàu)

 Ñöôïc laøm töø nhöïa nitroâ cenluloâ vaø ankin.  Sôn loùt lacquer khoâ nhanh vaø deã söû duïng, maëc duø daëc tính choáng gæ vaø baùm dính khoâng toát baèng loaïi hai thaønh phaàn.

Sôn loùt Ureâthan

 Ñöôïc laøm töø nhöïa ankin.  Sôn loùt Ureâthan laø loaïi sôn hai thaønh phaàn vaø duøng chaát poâlisoâxilaùt laøm chaát ñoùng raén.  Noù coù ñaëc tính choáng gæ vaø baùm dính cao.

Sôn loùt Epoxy

 Laøm baèng nhöïa Epoxy.  Ñaây laø loaïi sôn hai thaønh phaàn vaø duøng amin laøm chaát ñoùng raén.  Noù coù ñaëc tính choáng gæ vaø baùm dính cao.

2. Matít Matít laø vaät lieäu traùt vaøo lôùp döôùi cuøng ñeå ñieàn ñaày caùc veát loûm saâu vaø taïo ra beà maët baèng phaúng. Coù caùc loaïi matit khaùc nhau ñöôïc söû duïng tuyø thuoäc vaøo chieàu saâu cuûa veát loõm vaø vaät lieäu ñöôïc aùp duïng. Thoâng thöôøng, dao baû matít ñöôïc duøng ñeå traùt lôùp daøy vaø ñieàn ñaày veát loõm, sau ñoù laøm phaúng baèng caùch maøi.


5

Ma tít poliexte

Ma tít

Ma tít Epoxy

Ma tít lacquer 3. Sôn loùt beà maët

 Laøm baèng nhöïa poliexte khoâng baûo hoaø.  Laø loaïi ma tít hai thaønh phaàn maø duøng chaát peroxit höõu cô laøm chaát ñoùng raén, tuyø theo vieäc aùp duïng.  Coù caùc chaát ñoän, matít naøy coù theå ñöôïc söû duïng ñeå taïo ra caùc lôùp daøy vaø deã maøi nhöng coù nhöôït ñieåm taïo ra beà maët xuø xì.  Laøm baèng nhöïa epoxy.  Laø loaïi matít hai thaønh phaàn maø duøng amin laøm chaát ñoùng raén.  Coù tính choáng gæ vöôït troäi vaø tính baùm dính tuyeät vôøi cuûa noù ñoái vôùi caùc vaät lieäu neàn khaùc nhau.  Thöôøng ñöôïc söû duïng ñeå söûa chöõa caùc chi tieát nhöïa.  Laø moät loaïi matít moät thaønh phaàn laøm baèng nitrocenlulo vaø moät nhöïa ankin hay nhöïa acrylic.  Chuû yeáu ñöôïc duøng ñeå söûa veát xöôùc, roã hay veát loõm nheï coøn laïi sau khi phun sôn loùt beà maët.

Lôùp sôn loùt beà maët laø lôùp thöù hai ñöôïc phun treân lôùp sôn loùt, matít vaù caùc tính chaát khaùc vaø noù coù tính chaát sau:   

Ñieàn ñaày caùc veát loõm nheï hay veát xöôùc giaáy. Traùch haáp thuï sôn maøu. Traùnh baùm dính giöõa lôùp döôùi vaø lôùp sôn maøu.

Khi söû duïng keát hôïp vôùi sôn loùt ñaõ noùi ôû trang tröôùc, sau ñaây laø caùc höôùng daãn töø caùc nhaø saûn xuaát sôn töông öùng cuûa noù. Laø moät thaønh phaàn laøm baèng nhöïa nitro cenluloâ, nhöïa ankin hay nhöïa acrylic ñöôïc söû duïng roäng raõi Sôn loùt beà maët vì noù deã duøng vaø do tính khoâ nhanh. Tuy nhieân, ñaëc tính bao phuû cuûa vaät lieäu naøy thaáp hôn caùc sôn loùt lacquer beà maët khaùc.

Sôn loùt beà maët Sôn loùt beà maët

ureâthan

Sôn loùt beà maët Amin ankin Phaûn öùng nhieät

Laøm baèng nhöïa polyexte, acrylic vaø ankin, noù laø loaïi hai thaønh phaàn vaø duøng polyizoâcinaùt laøm chaát ñoùng raén. Maët duø ñaëc tính bao phuû toát hôn, noù khoâ chaäm vaø caàn phaûi laøm khoâ cöôõng böùc vôùi nhieät ñoä saáp xæ 60o C. Nhìn chung chuùng ta hieåu raèng sôn loùt beà maët coù ñaëc tính khoâ nhanh hôn thì ñaëc tính bao phuû cuûa noù keùm hôn. Ñaây laø loaïi sôn loùt beà maët moät thaønh phaàn laøm töø nhöïa melamin vaø ankin, noù ñöôïc söû duïng laøm sôn loùt tröôùc khi sôn laïi nhöõng thaønh phaàn ñaõ saáy khoâ hoaøn toaøn. Caàn nung ôû nhieät ñoä 90- 120, nhöng coù ñaëc tính bao phuû gioáng nhö sôn xe môùi.


6

III. AN TOAØN LAO ÑOÄNG 1. Vaán ñeà söùc khoûe vaø an toaøn trong phaân xöôûng sôn Nhöõng tieâu chuaån cao veà söï giöõ veä sinh nhaø xöôûng laø neàn taûng cuûa vieäc xaây döïng vaø giöõ gìn moät moâi tröôøng laøm vieäc an toaøn. Vì vaäy, nghieâm chænh chuù yù ñeán vieäc giöõ gìn veä sinh chung cuûa phaân xöôûng sôn laø ñieàu raát quan troïng. 2. Doïn deïp nhaø xöôûng         

Giöõ troáng loái ñi trong xöôûng. Chaát thaûi vaø raùc caàn ñöôïc doïn khoûi khu vöïc laøm vieäc vaø nhaø kho ít nhaát moãi ngaøy moät laàn. Xaùc ñònh taát caû caùc ñoà ñöïng, thuøng chöùa. Ñöøng bao giôø ñeå dung moâi vaø sôn vaøo caùc thuøng chöùa khaùc coù nhaõn khoâng ñuùng vôùi saûn phaåm. Ñieàu naøy caàn ñöôïc ñaëc bieät chuù yù. Chæ duøng duïng cuï vaø thieát bò phuø hôïp. Phaûi chaéc chaén ñuùng ñöôïc giöõ gìn ñuùng caùch vaø ñöôïc baûo döôõng trong tình traïng toát. Khoâng huùt thuoác, aên uoáng hoaëc tröõ thöùc aên, nöôùc uoáng trong xöôûng sôn. Luoân giöõ gìn veä sinh caù nhaân ñuùng caùch. Röûa tay tröôùc khi aên, huùt thuoác hoaëc ñi veä sinh. Thay ñoà tröôùc khi veà nhaø. Khoâng caát giöõ quaàn aùo lao ñoäng chung vôùi quaàn aùo khaùc. Chaéc chaén taát caû caùc loái ra ñieàu troáng vaø coù ñaùnh daáu.

3. Nguy cô chaùy noå Laøm sao ñeå traùnh chaùy noå ?         

Caám moïi nguoàn löûa. Caám huùt thuoác. Caàn gaén ñuû baûng “Caám Huùt Thuoác“ trong xöôûng sôn. Traùnh moïi vieäc coù theå laøm phaùt sinh tia löûa. Khoâng ñöôïc haøn hoaëc maøi trong khu vöïc sôn. Duøng caùc moâ-tô vaø coâng taét coù thieát keá choáng noå (ñeå traùnh tia löûa ñieän phaùt sinh). Traùnh caùc va chaïm laøm phaùt sinh tia löûa. Thuøng chöùa dung moâi vaø duïng cuï ñieän phaûi ñöôïc noái ñaát. Khoâng ñeå dung moâi boát hôi. Phaûi chaéc chaén khu vöïc toàn tröõ vaø laøm vieäc phaûi ñöôïc thoâng baùo thaät toát.

Tuy nhieân ñeå phoøng nguy cô chaùy noå, caàn chuaån bò ñuû caùc loaïi bình chöõa chaùy thích hôïp:    

Neân ñeå chuùng ôû nhöõng nôi coù theå deå daøng laáy ñöôïc khi caàn. Moãi khu vöïc laøm vieäc neân coù ít nhaát hai bình. Kieåm tra bình chöõa chaùy haøng naêm ñeå chaéc chaén chuùng coøn laøm vieäc. Vieäc kieåm tra thöôøng xuyeân phaûi do moät cô sôû chuyeân moân hoaëc nhaø cung caáp bình tieán haønh. Ñaùnh daáu roõ raøng vò trí caùc bình chöõa chaùy. Toå chöùc huaán luyeän chöõa chaùy ít nhaát moãi naêm moät laàn. Phaûi chaéc chaén moïi nhaân vieân ñieàu ñöôïc höôùng daån ñaày ñuû veà quy trình choáng chaùy.


7





Thoâng baùo roõ nhöõng soá ñieän thoaïi caàn thieát trong tröôøng hôïp chaùy: PCCC, beänh vieän, xe cöùu thöông, baùc só, chính quyeàn ñòa phöông, coâng ty caáp nöôùc. Caùc thieát bò baùo chaùy töï ñoäng cuõng raát höõu duïng, giuùp ta phaûn öùng nhanh hôn khi coù chaùy. Neân laäp keát hoaïch hôïp taùc haønh ñoäng vôùi PCCC ñòa phöông, coù caû vieäc xaùc ñònh caùc saûn phaåm ñang söû duïng ñeå coù bieän phaùp phuø hôïp.

4. Nguy hieåm ñoái vôùi söùc khoûe 

 

Caùc khu vöïc phaûi ñöôïc thoâng gioù ñuùng möùc. Söï taäp trung cuûa buïi vaø caùc khí ñoäc haïi döôùi möùc tieâu chuaån (OELs). Trong ñieàu kieän laøm vieäc bình thöôøng vaø giöõ gìn veä sinh toát, chæ caàn moät heä thoáng thoâng gioù coù theå thay ñoåi toaøn boä khoâng khí nôi laøm vieäc khoaûng 05 laàn/ giôø laø ñuû ñeå giöõ möùc ñoä taäp trung thaáp hôn tieâu chuaån OELs. Phaûi maëc ñoà baûo hoä caù nhaân Ñeå traùnh hít phaûi khí ñoäc taäp trung ôû nhöõng nôi khoâng theå giöõ döôùi möùc OELs, caàn: - Duøng khaåu trang choáng buïi tröôùc khi ñaùnh nhaùm, ñaëc bieät khi ñaùnh nhaùm nhöõng saûn phaåm coù chöùa cromua keõm. - Khi taåy daàu môõ neân duøng maët naï phoøng ñoäc.

Caån thaän: 





Kieåm tra ñoä kín khít cuûa maët naï phoøng ñoäc. Nhöõng ngöôøi coù raâu hoaëc ria daøi coù theå khoâng mang ñöôïc maët naï naøy. Kieåm tra thôøi haïn söû duïng cuûa loïc. Thoâng thöôøng, loïc caàn ñöôïc thay theá sau 30 giôø söû duïng. Khi phun sôn neân duøng maët naï coù oáng hôi. Nhöõng ngöôøi laøm vieäc xung quanh cuõng phaûi ñöôïc baûo veä nhö vaäy. Toaøn boä nhöõng saûn phaåm coù chöùa isocyanate phaûi ñöôïc phun trong nhöõng phoøng sôn thieát keá thích hôïp hoaëc trong moät khu vöïc rieâng coù thoâng gioù toát ñeå traùnh buïi sôn lan ra nhöõng khu vöïc keá caän. Khoâng khí cung caáp cho maët naï coù oáng hôi caàn ñöôïc kieåm soaùt chaët cheõ veà löu löôïng vaø phaûi khoâng coù daàu môû vaø nhöõng chaát baån khaùc. Neân thöôøng xuyeân baûo trì maùy, kieåm tra loïc daàu vaø baàu laéng nöôùc. Ñeå traùnh tieáp xuùc vôùi da vaø maét, ñaëc bieät vôùi chaát aên moùn vaø kích thích, neân: - Duøng kính baûo hoä hoaëc taám che maët. - Giaøy baûo hoä. - Neân duøng 3 loaïi gaêng tay nhö sau:  Gaêng tay choáng dung moâi.  Gaêng tay vinyl choáng hôi vaø buïi.  Gaêng tay da loaïi beàn chaéc, ñeå traùnh muõi nhoïn kim loaïi.

Ngöôøi laøm vieäc phaûi luoân nghieâm tuùc giöõ veä sinh, thöôøng xuyeân röûa tay (nhaát laø cuoái ngaøy laøm vieäc). Trang bò baûo hoä caù nhaân caàn caát giöõ ñuùng caùch ôû nôi saïch seõ. Maët naï phoøng ñoäc caàn caát giöõ trong tuùi kín. Caàn kieåm tra loå thuûng treân gaêng tay cuû tröôùc khi duøng laïi. Vaø ñöøng queân: khoâng mang, tröõ, laøm thöùc aên hay huùt thuoác trong khu vöïc laøm vieäc vaø toàn tröõ sôn.


8

5. Duïng cuï baûo hoä lao ñoäng  Kính baûo hoä Kính baûo hoä baûo veä maét khoûi bò sôn, chaát pha sôn cuõng nhö matít hay caùc haït kim loaïi khi maøi baén vaøo maét.  Maët naï choáng ñoäc 

Maët naï choáng haït ñoäc

Hình 1.1 Kính baûo hoä

Maët naï choáng haït ñoäc ñöôïc söû duïng nhöõng nôi laøm vieäc coù haït khí ñoäc, nhö trong khi maøi matít. Coù hai loaïi maët naï choáng ñoäc. Loaïi ñôn giaûn duøng moät laàn vaø loaïi coù loïc coù theå thay theá. Baát cöù loaïi naøo khi duøng cuõng chuù yù giôøi haïn thôøi gian söû duïng cuûa noù.

Hình 1.2 Maët naï choáng hôi ñoäc (Loaïi coù loïc) 

Hình1.3 Maët naï choáng hôi ñoäc (Loaïi duøng moät laàn)

Maët naï choáng hôi ñoäc

Maët naï choáng hôi ñoäc laø loaïi thieát bò ñeå baûo veä khí höõu cô (khoâng khí troän laãn vôùi hôi cuûa dung moâi höõu cô) khoûi bò hít vaøo phoåi qua mieäng hay muõi. Coù hai loaïi, loaïi coù ñöôøng oáng daån khí vaø moät loaïi coù loïc. Loaïi coù ñöôøng oáng daãn khí cung caáp khí saïch trong laønh vaøo maët naï qua oáng daãn khí. Loaïi coù loïc, ñöôïc trang bò moät baàu loïc than hoaït tính loïc ñeå haáp thuï khí höõu cô.

Hình 1.4 Maët naï choáng hôi ñoäc (Loaïi coù ñöôøng oáng daãn khí)


Hình 1.5 Maët naï choáng hôi ñoäc (Loaïi coù loïc)

9

Ñoái vôùi loaïi coù loïc, coù theå giôùi haïn ñoái vôùi khaû naêng loïc cuûa baáu loïc ñeå coù theå haáp thuï caùc chaát ñoäc. Neáu haáp thuï ñaõ ñöôïc baûo hoaø thì loïc seõ ñeå khoùi ñoäc xuyeân qua. Thôùi gian töø ñieåm loïc coøn môùi ñeán khi baûo hoaø ñöôïc goïi laø “Thôøi gian xuyeân thuûng”. Thôøi gian xuyeân thuûng cuûa baàu loïc than hoaït tính ñöôïc thay ñoåi theo maät ñoä khoùi. Ñieàu quan troïng khi söû duïng maët naï choáng ñoäc laø thay theá baàu loïc cuûa noù tröôùc khi ñeán haïn thôøi gian xuyeân thuûng. Chuù yù raèng vì khoâng khí coù ñoä aåm, neân khaû naêng haàp thuï cuûa baàu loïc baét ñaàu thaøi hoaù ngay khi môû baàu loïc ra. Moãi loaïi baàu loïc ñöôïc thieát keá cho moãi loaïi khí nhaát ñònh. Trong vieäc söûa chöõa oâtoâ, chaéc chaén phaûi ñöôïc duøng loaïi ñöôïc thieát keá cho dung moâi höõu cô. Coù moät soá maët naï choáng ñoäc khaùc ñöôïc laøm baéng vaûi moûng vaø coù caùc bon ñaõ hoaït hoaù, nhöng khoâng ñöôïc duøng thay cho maët naï choáng hôi ñoäc.

Hình 1.6 Khaåu trang choáng ñoäc

 Quaàn aùo vaø muõ cuûa thôï sôn: Hôn nöõa ñeå baûo veä cô theå cuûa thôï sôn khoûi bò sôn phun vaøo, ngoaøi ra noù coøn giaûm thieåu nhöõng aûnh höôûng cuûa buïi. Coù moät soá quaàn aùo baûo hoä ñöôïc laøm töø vaät lieäu choáng tónh ñieän. Hình 1.7 Quaàn aùo vaø muõ cuûa thôï sôn

 Gaêng tay Gaêng tay baûo veä tay cuûa baïn khi duøng maùy maøi hay khi vaän chuyeån caùc chi tieát thaân xe.

Hình 1.8 Gaêng tay


10

 Gaêng tay cao su Gaêng tay naøy duøng ñeå choáng thaám caùc dung dòch höõu cô vaøo da khi sôn. Ngoaøi ra gaêng tay cao su coøn ñöôïc duøng khi boâi keo laøm kín.

Hình 1.9 Gaêng tay cao su

 Giaøy baûo hoä (giaøy choáng tónh ñieän) Giaøy baûo hoä coù caùc taám kim loaïi boïc caùc ngoùn vaø baøn chaân. Coøn coù moät soá giaøy baûo hoä coù ñaët ñieåm choáng tónh ñieän.

Hình 1.10 Giaøy baûo hoä 6. Caùch söû duïng duïng cuï baûo hoä  Chuaån bò beà maët Muõ Kính baûo hoä Quaàn aùo baûo hoä Gaêng tay Giaøy baûo hoä Hình 1.11 Duïng cuï baûo hoä khi chuaån bò beà maët  Tieán haønh pha sôn hay chuaån bò beà maët (baû matít, laøm saïch môû) ñieàu chænh maøu Muõ Kính baûo hoä Maët naï choáng ñoäc loaïi coù loïc Quaàn aùo baûo hoä Gaêng tay cao su Giaøy baûo hoä

Hình 1.12 Duïng cuï baûo hoä khi pha sôn, ñieàu chænh maøu KS. Nguyeãn Vaên Hoaøi Haän – ĐH Sư Phạm Kỹ Thuật Tp.HCM

11

 Che beà maët Muõ Quaàn aùo baûo hoä Giaøy baûo hoä

Hình 1.13 Duïng cuï baûo hoä khi che beà maët

 Phun sôn Maët naï choáng ñoäc coù oáng daãn khí (loaïi truøm kín ñaàu) Quaàn aùo baûo hoä cho thôï sôn Gaêng tay cao su Giaøy baûo hoä (giaøy choáng tónh ñieän)

Hình 1.14 Duïng cuï baûo hoä khi phun sôn


12

IV. QUI TRÌNH CHUAÅN BÒ BEÀ MAËT 1. Xöû lyù ban ñaàu Baûng döôùi ñaây chæ ra quy trình thöïc hieän tröôùc khi baû matít, khi xöû lyù ban ñaàu moät taám bò hoûng

1. Xaùc ñònh sôn

5. Maøi vaùt meùp sôn giaùp moái

2. Ñaùnh giaù phaïm vi hö hoûng

6. Laøm saïch buïi vaø laøm saïch môõ

3. Söûa chöõa veát loõm treân beà maët kim loaïi neàn

7. Sôn loùt

4. Maøi boùc lôùp sôn

8. Quy trình baû matít

2. Xaùc ñònh sôn Xaùc ñònh sôn treân beà maët caàn sôn laø caàn thieát trong quaù trình söûa chöõa. Neáu lôùp sôn khoâng xaùc ñònh ñuùng, noù coù theå daãn ñeán haäu quaû nghieâm troïng khi sôn maøu. Ví duï, neáu taám maø baïn ñang söûa chöõa coù lòch söû tröôùc ñaây duøng loaïi sôn lacquer, chaát pha sôn chöùa trong sôn loùt beà maët hoaëc lôùp sôn maøu coù theå thaám vaøo lôùp sôn lackô ñaõ sôn tröôùc ñoù. Ñieàu naøy laøm cho beà maët ñöôïc sôn bò phoàng roäp. Ñeå traùnh vaán ñeà treân khoûi xaûy ra, loaïi sôn phaûi ñöôïc xaùc ñònh ñuùng ngay ôû thôøi ñieåm xöû lyù ban ñaàu. Phöông phaùp vaø ñieàu kieän xaùc ñònh: Noùi chung, khi nhuùng gieû vaøo chaát pha sôn lacquer vaø coï vaøo beà maët sôn laïi. Neáu sôn khoâng dính leân vaûi thì ñoù laø loaïi sôn eruthan, neáu sôn bò dính leân vaûi thì ñoù laø loaïi sôn lacquer. Maëc duø eruthan vaø sôn khoâ thoâng thöôøng khoâng chòu aûnh höôûng cuûa dung moâi, chuùng coù theà loang maøu ra moät vaøi loaïi sôn hay phai maøu, neáu lôùp sôn khoâng ñöôïc xöû lyù ñuùng hay neáu lôùp sôn ñaõ bò bieán chaát.


13

Hình 1.15 Phöông phaùp xaùc ñònh sôn

3. Ñaùnh giaù phaïm vi hö hoûng Ñaùnh giaù phaïm vi hö hoûng baèng caùch nhìn baèng maét hay sôø vaøo beà maët. Sau ñoù laäp keá hoaïch caùc böôùc caàn thieát ñeå söûa chöõa hö hoûng. (1) Ñaùnh giaù baèng caùch nhìn baèng maét Kieåm tra söï phaûn chieáu cuûa ñeøn neâ oâng leân beà maët ñeå ñaùnh giaù phaïm vi hö hoûng hoaëc kích thöôùt cuûa caùc vuøng bò aûnh höôûng. Ñieàu quan troïng laø kieåm tra toaøn boä khu vöïc hö hoûng ôû giai ñoaïn naøy. Ñieàu naøy laø vì raát khoù ñaùnh giaù chính xaùc hö hoûng moät laàn beà maët kim loaïi khi beà maët sôn coù theå bò aûnh höôûng. Thaäm chí moät bieán daïng raát nhoû coù theå quan saùt ñöôïc baèng caùch di chuyeån ñaàu cuûa baïn moät ít taïi thôøi ñieåm quan saùt taám.

Hình 1.16 Ñaùnh giaù phaïm vi hö hoûng baèng caùch nhìn baèng maét

(2) Ñaùnh giaù baèng caùch sôø vaøo beà maët Ñeo gaêng tay vaøo (toát nhaát laø loaïi baèng coát toâng) vaø sôø vaøo beà maët hö hoûng theo taát caû caùc höôùng, khoâng ñöôïc aán vaøo. Ñeàu naøy ñöôïc laøm baèng caùch taäp trung caûm giaùc leân baøn tay cuûa baïn. Ñeå coù theå tìm ra moät caùch chính xaùc nhöõng vuøng khoâng ñoàng ñieàu cuûa khu vöïc aûnh höôûng. Söï di chuyeån baøn tay phaûi roäng ra bao goàm caû khu vöïc khoâng bò hö hoûng, khoâng neân chæ sôø vaøo vuøng hö hoûng. Töông töï, moät soá khu vöïc hö hoûng deã caûm nhaän hôn baèng caùch di chuyeån baøn tay theo moät phöông.


14

Hình 1.17 Ñaùnh giaù phaïm vi hö hoûng baèng caùch sôø vaøo beà maët (3) Ñaùnh giaù baèng caùch duøng thöôùc thaúng Ñaët thöôùc thaúng leân vuøng khoâng bò hö hoûng phía ñoái dieän cuûa thaân xe vaø kieåm tra khe hôû giöõa beà maët vaø thöôùc thaúng. Sau ñoù, ñaët thöôùc leân beà maët hö hoûng vaø ñaùnh giaù söï khaùc nhau giöõa caùc khe hôû cuûa beà maët hö hoûng vaø khoâng bò hö hoûng.

Hình 1.18 Ñaùnh giaù phaïm vi hö hoûng baèng caùch duøng thöôùc thaúng 4. Söûa chöõa nhöõng choã loài ra treân beà maët taám Neáu tìm ra moät phaàn cuûa beà maët cao hôn beà maët bình thöôøng khi ñaùnh giaù hö hoûng, duøng ñoät hay buùa nhoïn goõ phaúng vuøng nhoâ leân, hay laøm loûm hôn beà maët bình thöôøng moät chuùt. Chuù yù: Neáu ñaäp löïc quaù maïnh thì laøm beà maët hö hoûng roäng hôn hay bieán daïng toaøn boä taám. Hình 1.19 Söûa chöõa nhöõng choã loài ra treân beà maët taám KS. Nguyeãn Vaên Hoaøi Haän – ĐH Sư Phạm Kỹ Thuật Tp.HCM

15

5. Maøi boùc lôùp sôn Moãi khi vuøng hö hoûng ñaõ bò va chaïm, raát coù theå söï baùm dính giöõa lôùp sôn vaø beà maët kim loaïi bò aûnh höôûng. Vì vaäy, caàn phaûi maøi bôùt lôùp sôn ñeå traùnh lôùp sôn bò bong ra sau naøy. Maøi boùc lôùp sôn ra khoûi vuøng hö hoûng duøng loaïi giaáy raùp coù ñoä raùp # 60 ñeán # 80 gaén leân maùy maøi taùc ñoäng ñôn.

Löu yù: Ñaët maùy maøi nhö chæ ra ôû hình veõ ñeå maøi lôùp sôn.

Hình 1.20 Maøi boùc lôùp sôn

Hình 1.21 Chuù yù khi maøi boùc lôùp sôn


16

6. Maøi vaùt meùp sôn giaùp moái Lôùp sôn ñöôïc maøi coù meùp daøy (coù baäc). Ñeå laøm cho meùp sôn roäng vaø nhaün, coù theå maøi meùp sôn ñeå taïo ra hôi doác moät chuùt baèng quy trình ñöôïc moâ taû döôùi ñaây, ñöôïc goïi laø maøi meùp sôn giaùp moái. Neáu khoâng laøm ñieàu naøy thì ñöôøng ranh giôùi seõ xuaát hieän sau khi phun lôùp sôn maøu.

Hình 1.22 Maøi vaùt meùp sôn giaùp moái Chuù yù: Neáu coù moät ñöôøng gaân beân caïnh, daùn baêng dính leân noù ñeå traùnh noù khoûi bò hoûng vaø ngaên cho khu vöïc söûa chöõa lan roäng ra khoâng caàn thieát trong quaù trình maøi vaùt meùp sôn giaùp noái.

Hình 1.23 Chuù yù khi maøi vaùt meùp


17

7. Laøm saïch buïi vaø môû (1) Laøm saïch buïi Duøng suùng thoåi buïi ñeå thoåi khí neùn leân treân beà maët ñeå laøm saïch buïi vaø haït maøi ra khoûi beà maët.

Hình 1.24 Laøm saïch buïi

(2) Laøm saïch môõ

Nhuùng gieû vaøo chaát laøm tan môõ vaø ñaët noù leân beà maët ñeå laøm öôùt beà maët. Khi daàu coøn laïi loang treân beà maët, lau noù baèng gieû khoâ vaø saïch. Neáu coøn baát cöù moät ít daàu treân beà maët kim loaïi, thì sau naøy seõ laøm sôn roäp vaø bong ra.

Hình 1.25 Laøm saïch môõ baùm treân beà maët 8. Phun sôn loùt Phun sôn loùt leân dieän tích beà maët kim loaïi loä ra ñeå ngaên cho noù khoûi bò gæ vaø caûi thieän ñoä baùm dính. Nhìn chung, ngöôøi ta duøng loaïi sôn loùt hai thaønh phaàn, maëc daàu saün coù caû loaïi moät vaø hai thaønh phaàn. Vì coù moät soá loaïi sôn loùt khoâng coù tính baùm dính toát vôùi matít, neân theo söï höôùng daãn cuûa nhaø saûn xuaát sôn ñeà aùp duïng ñuùng.

Hình 1.26 Phun sôn loùt KS. Nguyeãn Vaên Hoaøi Haän – ĐH Sư Phạm Kỹ Thuật Tp.HCM

18

Qui trình baû matít Thoâng thöôøng ngöôøi ta aùp duïng quy trình baû matít döôùi ñaây

Quy trình xöû lyù ban ñaàu

4. Laøm khoâ matít poâliexte

1. Kieåm tra löôïng matít poâliexte caàn duøng

5. Maøi matít poâliexte

2. Troän matít poâliexte

6. Maøi caùc veát xöôùc giaáy

3. Baû matít poâliexte

Beà maët keùm

Khoâng ñuû matít

9.

Beà maët toát Quy trình phun sôn loùt beà maët

a. Kieåm tra löôïng matít poliexte caàn duøng Xaùc ñònh xem caàn bao nhieâu löôïng matít poliexte ñöôïc duøng, ñaùnh giaù laïi phaïm vi hö hoûng, nhöng ôû thôøi ñieåm naøy khoâng sôø leân beà maët, vì vaäy khoâng ñöôïc ñeå laïi baát cöù moät veät daàu naøo treân beà maët caàn baû matít.


19

b. Troän matít poltyexte (b1) Laáy matít ra * Thöôøng caùc chaát thaønh phaàn cuûa matít laø dung moâi, nhöïa vaø chaát maøu taùch rôøi ñoäc laäp trong hoäp. Vì matít khoâng theå söû dụng ôû traïng thaùi taùch rôøi, noù phaûi ñöôïc troän ñeàu tröôùc khi laáy ra khoûi hoäp, aùp duïng töông töï ñoái vôùi chaát ñoùng raén. Boùp eùp tuyùp thaät ñeàu sao cho caùc chaát thaønh phaàn troän ñeàu tröôùc khi söû duïng. Chuù yù:  Ñaäy naép matít ngay sau khi söû duïng ngaên cho dung moâi khoûi bay hôi.  Neáu dung moâi ñaõ bay hôi heát vaø matít ñaëc laïi, ñoå theâm dung moâi vaøo trong hoäp. Hình 1.27 Caùch troän ñeàu matít vaø chaát ñoáng raén

* Boâi löôïng matít caàn thieát leân taám troän. Sau ñoù boå sung löôïng chaát ñoùng raén vöøa ñuû döïa treân tyû leä troän tieâu chuaån. Ñöøng laáy quaù nhieàu matít ra moät laàn, thaäm chí neáu baïn caàn baû matít treân dieän tích lôùn. Luùc ñaàu, chæ laáy ñuû löôïng matít baèng quaû tröùng, sau ñoù boå sung theâm neáu caàn. Hình 1.28 Caùch laáy matít vaø chaát ñoùng raéùn leân taám troän (b2) Troän Matít Duøng dao troän, khi troän caån thaän trong ñoäng taùc gaït, sao cho khoâng coù khí vaøo trong matít.


20

Hình 1.29 Caùch troän matít


21

c. Baû matít polixete (c1) Caùch caàm dao baû Khoâng coù caùch ñaët bieät naøo ñeå caàm dao baû, hình minh hoaï döôùi ñaây chæ ra moät caùch hieäu quaû ñeå ñieàu khieån dao baû cho ngöôøi thuaän tay phaûi.

Hình 1.30 Caùch caàm dao baû

(c2) Baû matít Khoâng baû nhieàu matít ngay moät laàn. Döïa vaøo vò trí vaø hình daïng cuûa vuøng caàn baû, toát nhaát laø baû matít qua moät vaøi laàn. 1. ÔÛ laàn ñaàu, giöõ dao baû gaàn nhö vuoâng goùc vaø mieát matít eùp vaøo beà maët laøm vieäc ñeå baû lôùp matít moûng vaø ñaûm baûo raèng matit ñieàn vaøo loã roã vaø thaäm chí caùc veát xöôùc nhoû nhaát ñeå taêng ñoä baùm dính. 2. Laàn thöù hai vaø thöù ba, nghieâng dao baû moät goùc khoaûng 35 ñeán 45o vaø baû löôïng matít nhieàu hôn möùc caàn thieát moät ít. Môû roäng daàn daàn dieän tích baû matít sau moãi laàn baû. Neân baû quanh caùc meùp moät lôùp moûng hôn, ñeå dao hôi nghieân moät chuùt ñeå khoâng taïo ra lôùp daøy ôû meùp. 3. Laàn baû cuoái cuøng, giöõ dao baû gaàn nhö aùp saùt xuoáng beà maët laøm vieäc vaø laøm phaúng beà maët. Hình 1.31 Caùch baû ma tít


22

(c3) Baû matít treân maët phaúng a. Baû moät lôùp moûng matít leân toaøn boä dieän tích caàn thieát.

Hình 1.32 Baû moät lôùp moûng leân toaøn boä dieän tích

b. Ñeå giaûm thieåu coâng söùc trong quaù trình maøi giai ñoaïn tieáp theo, haõy baû lôùp matít thöù hai khoâng ñöôïc taïo ra meùp daøy. Neáu dao baû ôû vò trí nhö hình veõ beân traùi, taùc duïng löïc leân ñænh cuûa dao baèng ngoùn tay troû cuûa baïn ñeåâ taïo ra lôùp matít moûng ôû treân ñænh.

Hình 1.33 Baû lôùp thöù hai

c. Baû matít trong phaàn tieáp theo, phuû choàng leân phaàn baû thöù nhaát moät ít trong böôùc 2. Ñeå baû moät lôùp moûng ngay khi baét ñaàu ñi qua, tyø nheï dao vaø mieát dao saùt vaøo maët laøm vieäc. Sau ñoù, thoâi taùc duïng löïc vaø tröôït dao ngay cuøng thôøi ñieåm. Tieáp theo, tyø nheï leân dao baû ñeå taïo ra moät lôùp moûng ôû cuoái ñöôøng baû. Hình 1.34 Ñoä choàng mí giöõa caùc löôït baû

d. Laëp laïi böôùc 3 ôû treân cho ñeán khi phuû heát toaøn boä vuøng caàn baû.

Hình 1.35 Hình daïng sau khi baû xong


23

Löu yù:

Hình1.36 Chuù yù khi baû matít d. Saáy khoâ matít polyexte Matít ñaõ baû ñang öôùt seõ noùng leân thoâng qua nhieät phaûn öùng trong noù. Vì vaäy, thuùc ñaåy ñöôïc phaûn öùng laøm khoâ. Nhìn chung, coù theà maøi matít ñöôïc sau khi baû matít töø 20 ñeán 30 phuùt. Phaûn öùng beân trong matít seõ chaäm ñi ôû nhieät ñoä thaáp hay ñoä aåm cao, caàn moät thôøi gian daøi hôn ñeå laøm khoâ matít. Ñeå taêng nhanh quaù trình laøm khoâ matít, phaûi caàn nhieät boå sung, vì vaäy phaûi duøng maùy saáy hay ñeøn saáy hoàng ngoaïi. Hình 1.37 Saáy matít KS. Nguyeãn Vaên Hoaøi Haän – ĐH Sư Phạm Kỹ Thuật Tp.HCM

24

Chuù yù:  Neáu duøng ñeøn saáy hay maùy saáy ñeå nung noùng vaø saáy khoâ matít, chuù yù phaûi giöõ nhieät ñoä beà maët matít döôùi 50oc ñeå ngaên cho matít khoûi bong ra hay nöùt. Neáu beà maët quaù noùng khoâng theå sôø ñöôïc, thì khi ñoù nhieät ñoâ ñaõ quaù cao.

 Nhieät ñoä ôû vuøng matít moûng coù xu höôùng giöõ nhieät töông ñoái thaáp hôn sao voái vuøng matít daøy. Nhieät ñoä thaáp naøy seõ laøm kìm haõm phaûn öùng saáy cuûa vuøng moûng. Vì vaäy, phaûi luoân luoân kieåm tra caùc phaàn matít moûng ñeå xaùc ñònh ñieàu kieän saáy khoâ cuûa matít. Hình 1.38 Chuù yù khi saáy matít e. Maøi matít poâliexte Sau khi phaûn öùng laøm khoâ cuûa matít xaûy ra hoaøn toaøn, caùc choã khoâng caàn thieát ñöôïc maøi boû baèng maùy maøi hay duïng cuï maøi tay. Maëc duø, ngöôøi ta vaãn coù theà duøng loaïi maùy maøi taùc duïng keùp, nhöng trong phaàn naøy chæ mieâu taû maùy maøi coù taùc duïng quyõ ñaïo, laø loaïi duøng phoå bieán ñeå maøi matít. a. Gaén giaáy raùp coù ñoä raùp # 80 vaøo maùy maøi vaø maøi toaøn boä dieän tích baèng caùch di chuyeån töø sau ra tröôùc, töø beân naøy sang beân khaùc vaø taát caû caùc höôùng theo ñöôøng cheùo.

Chuù yù:  Tieán haønh maøi ngay sau khi phaûn öùng laøm khoâ xaûy ra hoaøn toaøn vaø nhieät ñoä cuûa noù haï xuoáng baèng nhieät ñoä trong phoøng. Neáu matít ñöôïc maøi tröôùc khi chöa nguoäi hoaøn toaøn, seõ gaây ra cong beà maët.  Ñeå traùnh vieäc taïo ra raõnh saâu quanh khu vöïc sôn, chæ maøi nhöõng vuøng coù baû matít (thöïc hieän theo böôùc 2)  Khoâng maøi haàu heát toaøn boä beà maët moät luôït, maø phaûi kieåm tra beà maët baèng caùch sôø hay duøng thöôùc thaúng tröôùc khi tieán haønh.  Khoâng neân taäp trung chæ maøi ñieåm loài, laøm hình daïng xung quang seõ bò bieán daïng. Vì vaäy, caùch maøi toát nhaát laø sau khi ñaõ maøi moät vaøi löôït thì maøi toaøn boä beà maët moät laàn. Hình 1.39 Caùch maøi matít baèng maùy maøi


25

b. Gaén giaáy raùp loaïi # 120 vaøo duïng cuï maøi baèng tay. Maøi caùc beà maët moät caùch caån thaän vöøa maøi vöøa kieåm tra beà maët baèng caùch sôø.

Löu yù: Di chuyeån duïng cuï maøi baèng tay nhaát nheï vaøo ñaàu hay ñaùy cuûa duïng cuï ñeå bieát ñöôïc hieän taïi baïn ñang maøi choã naøo. Chuù yù: Hoaøn thieän hình daïng cô baûn cuûa beà maët laøm vieäc ôû giai ñoaïn naøy.

Hình 1.40 Caùch maøi matít baèng duïng cuï chaø tay c. Gaén giaáy raùp coù ñoä raùp # 200 leân duïng cuï maøi baèng tay. ÔÛ giai ñoaïn naøy, truôùc heát maøi moät lôùp moûng phía beân ngoaøi cuûa vuøng baû matít ñeå caân baèng möùc sai leäch cuûa vuøng ngoaøi. f. Maøi veát xöôùc giaáy nhaùm Gaén giaáy raùp loaïi # 300 leân duïng cuï maøi tay vaø loaïi boû caùc veát xöôùc treân toaøn boä dieän tích. Chuù yù: o Maøi roäng hôn moät chuùt so vôùi dieän tích maøi tröôùc ñoù ñeå loaïi boû caùc veát xöôùc giaáy coøn laïi khi duøng giaáy raùp loaïi # 200. o Xung quanh vuøng matít phaûi ñöôïc maøi vaùt meùp. Löu yù: 

Laøm saïch thöôøng xuyeân Khi caùc haït maøi baùm vaøo giaáy raùp, laøm saïch caùc haït ñoù ñeå duy trì ñieàu kieän maøi toát nhaát.



Kieåm tra thöôøng xuyeân Kieåm tra tình traïng beà maët thöôøng xuyeân

Neáu beà maët matít ñaõ bò maøi quaù nhieàu, caùc ñieåm treân ñoù thaáp hôn beà maët bình thöôøng thì phaûi boå sung theâm matít baèng caùch baû laïi matít, saáy khoâ vaø maøi laïi.


26

Hình 1.41 Kieåm tra hình daïng baèng thöôùc thaúng

Hình 1.42 Kieåm tra ñoä nhaün baèng tay

g. Laøm saïch buïi vaø saïch môõ Duøng suùng khí neùn ñeå thoåi saïch buïi vaø caùc haït maøi ra khoûi beà maët matít. Ñaët suùng thoåi buïi gaàn beà maët matít, thoåi taát caû caùc maûng vôõ hay buïi, chuù yù laøm saïch caùc haït maøi ra khoûi caùc loã roã (treân maët matít) vaø caùc keõ nöùt khaùc. Thöïc hieän qui trình laøm saïch môõ nhö bình thöôøng.

h. Baû laïi matít poliexte

Hình 1.43 Laøm saïch buïi vaø saïch môõ

Baû theâm moät lôùp moûng ñeàu leân toaøn boä beà maët, vì neáu chæ baû vaøo nhöõng choã loõm thì caùc beà maët bình thöôøng khaùc seõ bò hoûng khi maøi.

Hình 1.44 Baû laïi matít poliexte


27

SÔN LOÙT BEÀ MAËT Sau khi quaù trình baû matít ñöôïc hoaøn taát vaø coù moät keát quaû toát, beà maët phaûi traûi qua quaù trình sôn loùt beà maët (taïo beà maët). Noù bao goàm hoaøn thieän beà maët, maøi boû caùc veát xöôùc, choáng ræ vaø laøm kín ñeà caûi thieän tính baùm dính cho lôùp sôn maøu (treân cuøng) toát hôn.

Quy trình sôn loùt beà maët

6. Saáy khoâ lôùp sôn beà maët

Toát

Roã, xöôùc khoâng chaáp nhaän ñöôïc 1. Laøm traày xöôùc ñeå caûi thieän tính baùm dính

7. Baû ma tít söûa chöûa nhoû

2. Laøm saïch buïi vaø môõ

8. Saáy khoâ phaàn ma tít vöøa söûa

3. Che caùc beà maët

9. Maøi lôùp sôn loùt beà maët

4. Pha sôn loùt beà maët

5. Phun sôn loùt beà maët

Beà maët khoâng chaáp nhaän ñöôïc

V.

Beà maët toát 10. Taïo veát xöôùc cho lôùp sôn maøu


Phun lôùp sôn maøu

28

1. Maøi nhaùm ñeå caûi thieän tính baùm dính Sôn loùt beà maët hay sôn tröïc tieáp leân beà maët sôn laïi, maø khoâng caàn chuaån bò theâm, thì tình baùm dính giöõa caùc lôùp seõ raát keùm, thöôøng gaây ra bong sôn khi coù löïc rung ñoäng vaø uoán. Vì vaäy, tröôùc khi phun theâm baát cöù loaïi lôùp sôn naøo, caùc veát xöôùc nhoû nhö ñöôïc taïo ra bôûi giaáy raùp phaûi ñöôïc laøm roõ hôn treân beà maët hoaït ñoäng cuõng nhö laøm taêng dieän tích beà maët cuûa noù, vì vaäy caûi thieän ñöôïc tính baùm dính. Quaù trình naøy ñöôïc goïi laø “laøm traày xöôùc” vaø quaù trình maøi vaùt meùp sôn giaùp moái ñöôïc thöïc hieän tröôùc khi baû matít cuõng laø moät phaàn cuûa quaù trình naøy.

Hình 1.45 Chaát löôïng lôùp sôn khi coù laøm traày vaø khoâng laøm traày Gaén giaáy raùp coù ñoä raùp # 300 leân maùy maøi taùc ñoäng keùp vaø maøi chuaån bò cho lôùp sôn beà maët. Vì sôn loùt beà maët seõ ñöôïc phuû leân toaøn boä vuøng matít, vuøng ñeåà laøm traày xöôùc neân roäng ra khoaûng 100mm so vôùi meùp ngoaøi cuûa vuøng matít.

Chuù yù:

Hình 1.46 Ñaùnh nhaùm beà maët baèng maùy maøi

 Ñeå traùnh vuøng sôn laïi lan roäng ra khoâng caàn thieát, khoâng ñöôïc taïo xöôùc doïc theo ñöôøng noái hay ñöôøng gaân, thaäm chí neáu ñoä roäng nhoû hôn 100mm  Chaéc chaén raèng ñoä nhaün boùng ñaõ ñöôïc maøi loaïi boû khoûi sôn. Neáu coù baát cöù vuøng naøo coøn coù ñoä nhaün boùng thì beà maët sôn ñaõ khoâng bò aûnh höoûng bôûi giaáy raùp.  Khi khoâng theå duøng ñöôïc maùy maøi thì maøi baèng tay baèng caùch duøng loaïi giaáy raùp coù ñoä raùp # 600. Hình 1.47 Chuù yù khi ñaùnh nhaùm beà maët KS. Nguyeãn Vaên Hoaøi Haän – ĐH Sư Phạm Kỹ Thuật Tp.HCM

29

2. Laøm saïch buïi vaø môõ Ñaëc bieät chuù yù khi loaïi boû caùc haït ra khoûi loã roã sôn hay caùc keû hôû khaùc, thoåi khí neùn vaøo beà maët cuõng nhö caùc khu vöïc laân caän. Duøng chaát laøm saïch môõ ñeå tieán haønh theo quy trình laøm saïch môõ bình thöôøng.

Hình 1.48 Laøm saïch buïi vaø môõ baùm treân beà maët 3. Che phuû Che caùc khu vöïc ñeå traùnh phun quaù sôn loùt khoâng caàn thieát.

Hình 1.49 Che phuû beà maët 4. Troän pha sôn loùt beà maët Tuaân theo höôùng daãn cuûa nhaø saûn xuaát, ñoå theâm chaát ñoùng raén vaøo sôn loùt beà maët Urethan vaø pha loaõng hoãn hôïp vôùi caùc chaát pha sôn, duøng caùc duïng cuï ño thích hôïp.

Caùc loaïi chaát pha sôn ñöôïc duøng theo nhieät ñoä cuûa moâi tröôøng (ví duï)

Hình 1.50 Caân vaø pha sôn loùt


30

5. Phun sôn loùt beà maët 1. Khuaáy hoãn hôïp sôn loùt beà maët, chaát ñoùng raén vaø chaát pha sôn thaät ñeàu baèng ñuõa thuyû tinh. Sau ñoù ñoå vaøo suùng phun sôn qua löôùi loïc.

2. Tröôùc heát haõy phun lôùp sôn loùt beà maët leân toaøn boä vuøng baû matít cho ñeán khi öôùt vuøng ñoù. Ñeàu chænh loã phun sôn bình thöôøng (ñöôøng kính loã phun sôn 1,5mm) AÙp suaát: 2-2.5 kg/cm2 o Khoaûng caùch suùng phun: 10-15 cm o

Hình 1.51 Ñoå sôn vaøo suùng vaø phun sôn leân vuøng baû matít.

3. Haõy ñôïi moät thôøi gian ñeå dung moâi trong lôùp sôn beà maët bay hôi (cho ñeán khi giaûm bôùt ñoä boùng).

4. Phun theâm töø hai ñeán ba lôùp sôn loùt beà maët nöõa, duøng kyõ thuaät sôn töông töï nhö ôû böôùc 2.

Hình 1.52 Chôø sôn bay hôi vaø tieáp tuïc sôn caùc lôùp tieáp theo


31

Chuù yù:  Moãi laàn phun sôn roäng hôn moät chuùt leân khu vöïc vöïc caàn sôn loùt.  Ñôïi ñuû khoâ sau moãi laàn sôn.  Seõ taïo ra meùp daøy neáu vuøng ñoù phun sôn quaù nhieàu, sôn loùt beà maët ñöôïc phun quaù nhieàu leân giaáy che nhö ôû phía beân phaûi cuûa hình veõ.  Neáu coù moät vaøi choã bò bieán daïng (veát loõm nheï) treân beà maët matít, phun löôïng sôn loùt beà maët vöøa ñuû leân ñeå phuû leân choã loõm, nhöng khoâng ñöôïc taïo ra chaûy sôn. Hình 1.53 Chuù yù khi sôn loùt beà maët

6. Saáy khoâ sôn loùt beà maët

1. Ñeå ñaûm baûo dung moâi ñaõ bay hôi hoaøn toaøn, hay theo chæ daãn cuûa nhaø saûn xuaát ñeå xaùc ñònh thôøi gian laéng sôn cuï theå khi duøng phöong phaùp saáy khoâ sôn cöôõng böùc nhö duøng ñeøn (thôøi gian khoâ sôn phoå bieán laø 5 ñeán 15 phuùt ôû nhieät ñoä 20 oc. 2. Saáy khoâ beà maët laøm vieäc theo höôùng daãn cuûa nhaø saûn xuaát ( xaáp xæ 15 ñeán 20 phuùt ôû nhieät ñoâ 60 oc; 90 ñeán 120 phuùt ôû nhieät ñoä 20 oc)

7. Baû matít söûa chöõa nhoû (1)

Hình 1.54 Saáy khoâ sôn loùt

Kieåm tra loã roå vaø caùc veát xöôùc maøi.

Sau khi matít khoâ loã roã hay caùc veát xöôùc maøi cuûa beà maët. Neáu coù, caùc khu vöïc aûnh höôûng ñöôïc baû laïi matít loaïi touch –up. (2)

Baû matít söûa chöõa nhoû.

Coù hai loaïi matít duøng ñeà söûa chöõa laïi: Loaïi moät thaønh phaàn vaø loaïi hai thaønh phaàn. Thoâng thöôøng duøng loaïi moät thaønh phaàn ñeåå baû laïi matít vì noù ñôn giaûn trong söû duïng.  Xuùc matít touch-up vaø ñaëc leân taám troän. Neáu laáy matít ra töø tuyùp, coù theå boùp matít ra tröïc tieáp leân muõi dao baû, nhö hình veõ sau. :


32

Hình 1.55 Laáy ma tít ra khoûi tuyùp 

Baû matít touch-up ñeå ñieàn vaøo caùc loã roã vaø caùc veát xöôùc.

Chuù yù:

Hình 1.56 Maøi matít söûa chöõa nhoû

 Mieát matít vaøo loã roã vaø veát xöôùc.  Thöôøng söûa baèng caùch baû lôùp matít moûng, vì noù seõ khoâ chaäm neáu lôùp daøy.  Coù raát nhieàu veát caàn phaûi söûa laïi, thì phaûi baû matít leân toaøn boä dieän tích caàn sôn loùt beà maët ñeå traùnh khoûi boû soùt moät vaøi choã. 8. Saáy khoâ matít söûa chöõa nhoû (touch – up) Saáy khoâ beà maët laøm vieäc theo höôùng daãn cuûa nhaø saûn xuaát, (thoâng thöôøng xaáp xæ 30 ñeán 40 phuùt ôû nhieät ñoâ 20 oc vaø 5 ñeán 10 phuùt ôû nhieät ñoä 60 oc). 9. Maøi lôùp sôn loùt beà maët Lôùp sôn loùt beà maët coù theå ñöôïc maøi öôùt hay maøi khoâ. Löïa choïn phöông phaùp toát nhaát döïa vaøo öu nhöôïc ñieåm cuûa töøng phöông phaùp ñoù. (1)

Maøi khoâ baèng tay

Gaén giaáy raùp coù ñoä raùp # 600 leân duïng cuï maøi baèng tay vaø maøi sôn loùt beà maët. Chuù yù: Vì giaáy raùp deã taéc, thöôøng xuyeân duøng phaàn öôùt cuûa giaáy raùp hay duøng choåi ñeå laøm saïch caùc haït maøi.


Hình 1.57 Maøi khoâ baèng tay

33

(2)

Maøi khoâ baèng maùy maøi

Gaén giaáy raùp coù ñoä raùp # 400 vaøo maùy maøi taùc ñoäng keùp vaø maøi lôùp sôn loùt beà maët. Löu yù: Khoâng thöïc hieän maøi khoâ baèng maøy maøi toaøn boä beà maët, vì vaäy ñeå hoaøn thieän coâng vieäc duøng duïng cuï maøi baèng tay. Hình 1.58 Maøi khoâ baèng maùy maøi (3)

Maøi öôùt baèng tay

Laøm öôùt vuøng ñöôïc maøi baèng mieáng muùt nhuùng vaøo nöôùc khi maøi loùt beà maët duøng duïng cuï maøi caàm tay vôùi giaáy raùp khoâng thaám nöôùc coù ñoä raùp # 600. Chuù yù: Sau khi maøi hôi nöôùc phaûi ñöôïc lau khoâ hoaøn toaøn. Hình 1.59 Maøi öôùt baèng tay (4)

Maøi öôùt baèng maùy maøi

Gaén giaáy raùp khoâng rhaám nuôùc coù ñoä raùp # 400 hauy cao hôn vaøo maùy maøi öôùt vaø maøi lôùp sôn loùt beà maët. Chuù yù: Neáu maùy maøi öôùt khoâng coù chöùc naêng caáp nöôùc töï ñoäng, thì phaûi laøm öôùt baèng mieáng muùt ñöôïc nhuùng nöôùc gioáng nhö caùch maøi öôùt baèng tay. Sau khi maøi phaûi laøm khoâ hoaøn toaøn hôi aåm . Khoâng theå maøi öôùt hoaøn toaøn dieän tích baèng maùy maøi öôùt, vì vaäy ñeå hoaøn thieän haõy duøng duïng cuï maøi öôùt caàm tay.


Hình 1.60 Maøi öôùt baèng maùy maøi

34

(5)

Kieåm tra beà maët sau khi maøi

Neáu beà maët ñöïoc maøi ñoàng ñeàu, matít vaø lôùp kim loaïi neàn khoâng loùi ra thì quy trình maøi lôùp sôn beà maët ñöôïc coi laø hoaøn taát.

Chuù yù: Neáu sau khi maøi, beà maët bò quaù möùc ñeå loä matit hay loaïi neàn, thì chaát löôïng beà maët (ñoä raùp beà maët) seõ bò aûnh höôûng do haáp thuï sôn. Ñieàu naøy cuûng taïo ra gæ. Neáu ñieàu naøy xaûy ra, quay laïi giai ñoaïn phun sôn loùt vaø laøm laïi töø ñaàu.

Hình 1.61 Kieåm tra beà maët sau khi maøi 10. Laøm xöôùc beà maët ñeå chuaån bò cho lôùp sôn maøu (treân cuøng) Böôùc tieáp theo khi maøi lôùp sôn loùt beà maët laø phun lôùp sôn maøu. Tuy nhieân, dieän tích ñoù phaûi ñöôïc laøm xöôùc nheï ñeå chuaån bò cho sôn maøu. Laøm xöôùc nheï laø böôùc quan troïng trong giai ñoaïn baû matít vaø phun sôn loùt beà maët vì neáu khoâng coù noù, sôn seõ bò bong ra sau naøy. (1) Maøi laïi caû taám Maøi toaøn boä taàm khi maøi lôùp sôn loùt beà maët. Beà maët ñöôïc sôn coù ñoä nhaáp nhoâ gioáng nhö voû cam. Khi duøng giaáy raùp ñeå maøi phaúng beà maët laøm vieäc seõ loaò boû ñöôïc ñoä nhaáp nhoâ voûû cam. Khoâng theå ñaït ñöôïc chaát löôïng sôn cuoái cuøng toát neáu tröôùc heát khoâng loaïi boû nhaáp nhoâ daïng voû cam treân beà maët laøm vieäc.

Hình 1.62 Maøi laïi caû taám


35

Chuù yù : Phaûi laøm xöôùc nheï ñeà loaïi boû ñöôïc ñoä boùng treân toaøn boä beà maët. Neáu coù baát cöù vuøng naøo ñoä boùng beà maët vaãn coøn, thì beà maët chöa bò aûnh höôûng bôûi xöôùc cuûa giaáy raùp vaø nhaáp nhoâ kieåu voû cam chöa ñöôïc loaïi boû. Hình 1.63 Chuù yù khi laøm xöôùc beà maët (2) Sôn laïi vuøng nhoû treân taám Sau khi maøi sôn loùt beà maët, duøng hôïp chaát ñaùnh boùng vaø gieû ñeå maøi xöôùc nheï roäng hôn khoaûng 300mm so vôùi vuøng ñaõ sôn loùt beà maët. Laøm xaây xöôùc khoâng laøm maát ñoä nhaáp nhoâ, nhöng ñeå laïi caùc veát xöôùc nhoû treân beà maët. Vì phaàn goùc cuûa taám ñaäm maøu seõ ñược phun moät lôùp moûng, keát quaû nhaän ñöôïc toát nhaát laø nhaáp nhoâ beà maët ñöôïc giöõ laïi Hình 1.64 Sôn laïi vuøng nhoû treân taám nguyeân veïn. Chuù yù: Trong khi maøi lôùp sôn loùt beà maët, khoâng caàn thieát phaûi môû roäng dieän tích vôùi veát xöôùc.

Hình 1.65 Chuù yù khi laøm xöôùc beà maët 11. Phun sôn loùt beà maët treân moät taám môùi Khi thay theá moät taám môùi, toaøn boä taám phaûi ñöôïc phun lôùp sôn loùt beà maët tröôùc khi phun lôùp sôn treân cuøng. Caùc böôùc bao goàm phun sôn loùt beà maët leân taám môùi gioáng nhö aùp duïng phun sôn loùt töøng phaàn vaø ñöôïc moâ taû nhö sau. Phöông phaùp phun veà cô baûn laø gioáng nhö phun lôùp sôn treân cuøng.

Laøm xöôùc nheï

Laøm saïch buïi vaø môõ

Pha sôn loùt beà maët

Phun sôn loùt beà maët


Saáy khoâ sôn loùt beà maët

Maøi lôùp sôn loùt beà maët

36

Chöông 2

SÖÛ DUÏNG SUÙNG PHUN SÔN Sau khi hoïc xong chöông naøy caùc hoïc sinh coù khaû naêng: 1. Giaûi thích ñöôïc nguyeân lyù hoaït ñoäng cuûa suùng phun sôn. 2. Phaân bieät ñöôïc caùc loaïi suùng phun sôn vaø öu nhöôïc ñieåm cuûa töøng loaïi. 3. Giaûi thích ñöôïc caáu taïo cuûa suùng phun sôn. 4. Phaân tích ñöôïc caùc kyõ thuaät khi söû duïng suùng phun sôn nhö: Caùch caàm suùng, chænh suùng, di chuyeån suùng. 5. Giaûi thích ñöôïc qui trình röûa suùng vaø baûo quaûn suùng.


37

I.

GIÔÙI THIEÄU SUÙNG PHUN SÔN

1. Nguyeân lyù hoaït ñoäng vaø phaân loaïi  Suùng phun sôn Suùng phun sôn duøng khí neùn ñeå phun sôn döôùi daïng söông muø leân beà maët.

Hình 2.1 Thí nghieäm veà nguyeân lyù cuûa suùng phun sôn  Nguyeân lyù phun sôn Nguyeân lyù phun sôn gioáng nhö moät suùng phun. Khi khí neùn thoaùt ra caùc loã khí treân naép khí (Air Cap), aùp suaát aâm (ñoä chaân khoâng) ñöôïc taïo ra ôû ñaàu hoïng suùng (fluid tip), noù huùt sôn töø coác sôn. Sau ñoù sôn bò huùt naøy phun ra döôùi daïng söông muø, ví coù khí neùn taïi caùc loã treân naép khí.

Hình 2.2 Caáu taïo cuûa ñaàu hoïng suùng sôn


38

 Phaân loaïi Suùng phun sôn ñöôïc chia thaønh 3 loaïi sau:   

Loaïi sôn töï chaûy Loaïi huùt sôn Loaïi neùn sôn (baèng khí neùn)

Hình 2.3 Caùc loaïi suùng phun sôn  Öu nhöôïc ñieåm cuûa töøng loaïi Loaïi

Phöông phaùp cung caáp sôn

Öu ñieåm

Nhöôïc ñieåm

Loaïi sôn töï chaûy

Coác sôn ñöôïc ñaët phía treân Söï thay ñoåi cuûa löôïng sôn hoïng cuûa suùng sôn. thoaùt ra ñöôïc duy trì beù nhaát, vì coù söï thay ñoåi ñoä Sôn ñöôïc cung caáp ñeán ñaàu nhôùt cuûa sôn. hoïng suùng baèng chính troïng löôïng cuûa sôn, cuõng nhö löïc huùt döôïc taïo ra ôû ñaàu hoïng suùng sôn.

Loaïi huùt sôn

Coác sôn ñöôïc ñaït ôû döôùi hoïng Phuø hôïp cho vieäc phun Suùng naëng do dung löôïng cuûa suùng sôn. Sôn ñöôïc cung sôn treân nhöõng vuøng laøm cuûa coác sôn lôùn caáp baèng löïc huùt ñöôïc taïo ra vieäc lôùn vì dung löôïng cuûa


Khoâng phuø hôïp cho vieäc hoaït ñoäng sôn lieân tuïc treân nhöõng vuøng laøm vieäc lôùn vì dung löôïng cuûa coác sôn nhoû.

39

Loaïi neùn sôn

ôû ñaàu hoïng suùng sôn.

coác sôn lôùn.

Bình sôn vaø suùng sôn taùch rôøi nhau. Sôn ñöôïc neùn trong bình sôn nhôø khí neùn, hoaëc bôm vaø cung caáp ñeán suùng phun sôn.

Phuø hôïp cho hoaït ñoäng Khoâng phuø hôïp cho vieäc phun sôn lieân tuïc treân dieän sôn nhoû. roäng. Noù coù theå ñöôïc söû duïng vôùi loaïi sôn coù ñoä nhôùt cao.

2. Caáu taïo

Hình 2.4 Caáu taïo cuûa suùng phun sôn (loaïi huùt)  Vít ñieàu chinh löu löôïng sôn 

Ñieàu chænh löôïng thoaùt ra cuûa sôn baèng caùch ñieàu chænh ñoä dòch chuyeån cuûa lim. Nôùi loûng vít ñieàu chænh laøm taêng löu löôïng thoaùt ra vaø xieát chaët vít laøm giaûm löu löôïng thoaùt ra.



Xieát chaët hoaøn toaøn vít ñieàu chænh seõ bòt hoaøn toaøn doøng sôn.

Hình 2.5 Vít ñieàu chænh löu löôïng sôn KS. Nguyeãn Vaên Hoaøi Haän – ĐH Sư Phạm Kỹ Thuật Tp.HCM

40

 Vít ñieàu chænh ñoä xoøe 

Ñieàu chænh hình daïng cuûa veät sôn. Nôùi loûng vít taïo ra veät sôn hình oâvan. Xieát chaët vít taïo ra veät sôn hình troøn hôn.



Veät sôn hình oâvan phuø hôïp hôn ñoái vôùi vieäc phun sôn treân vuøng laøm vieäc lôùn. Veät sôn hình troøn phuø hôïp ñoái vôùi vieäc phun sôn treân vuøng laøm vieäc nhoû.

Hình 2.6 Vít ñieàu chænh ñoä xoøe  Vít ñieàu chænh khí 

Ñieàu chænh aùp suaùt khí. Nôùi loûng vít ñieàu chænh laøm taêng aùp suaát khí, vaø xieát chaët laøm giaûm aùp suaát khí. Xieát chaët hoaøn toaøn vít ñieàu chænh thì ngaên khoâng cho khí chaïy qua.



Neáu aùp suaát khí khoâng ñuû seõ laøm giaûm ñoä mòn cuûa sôn, neáu aùp suaát khí quaù lôùn laøm cho nhieàu sôn baén ra ngoaøi yù muoán , vì vaäy toán nhieàu sôn .

Hình 2.7 Vít ñieàu chænh khí  Ñaàu hoïng suùng sôn (Fluid tip) Hoïng suùng sôn ñeå ño vaø höôùng sôn töø suùng vaøo doøng khí. Ñaàu hoïng suùng coù hình coân, khi kim tieáp xuùc vôùi maët coân naøy, thì sôn khoâng chaûy qua ñöôïc. Khi sôn thoaùt ra, löôïng thoaùt ra phuï thuoäc vaøo ñoä môû cuûa ñaàu hoïng suùng khi kim di chuyeån so vôùi ñaàu hoïng suùng. Ñeå ñieàu khieån ñuùng sôn caùc loaïi vaø ñoä nhôùt khaùc nhau cho löôïng sôn yeâu caàu ra khoûi naép chuïp ñaàu suùng vôùi caùc vaän toác aùp duïng khaùc nhau ,ñaàu hoïng suùng ñöôïc taïo thaønh caùc kích thöôùt khaùc nhau. Loaïi


41

ñaàu hoïng suùng ñöôïc söû duïng phoå bieán nhaát trong sôn boùng laø loaïi 1,3mm. Vì naép khí, ñaàu hoïng suùng vaø kim suùng sôn aûnh höôûng ñeán chaát löôïng cuûa veát sôn vaø sôn boùng, chuùng laøm thaøn h moät boä phaän vaø ñöôïc xem nhö boä voøi phun. Caùc ñieåm vaàn quan taâm khi chon naép khí, kim suùng sôn vaø ñaàu hoïng suùng. 1) Loaïi sôn vaø ñoä nhôùt 2) Model suùng 3) Vaän haønh suùng 4) Chaát löôïng sôn boùng

Hình 2.8 Caáu taïo ñaàu hoïng suùng sôn  Naép khí  Naép khí xaû khoâng khí giuùp xeù sôn thaùnh caùc tia nhoû mòn. Naép khí coù caùc loã khí sau. Moãi loã coù moät chöùc naêng khaùc nhau: Loã khí trung taâm, loã khí ñieàu khieãn ñoä xoeø cuûa sôn vaø loã khí xeù sôn thaønh tia nhoû. Loã khí trung taâm taïo ra ñoä chaân khoâng taïi ñaàu hoïng suùng vaø phun sôn. Loã khí ñieàu khieån ñoä xoeø duøng löïc khí neùn ñeã vaïch ra hình daïng cuûa veät sôn.  Caùc loã xeù sôn thaønh tia nhoû thuùc ñaåy söï phaân taùn sôn thaønh tia nhoû mòn.

Hình 2.9 Caùc loã khí treân naép khí

Hình 2.10 Soá loã taùn sôn vaø tính naêng cuûa suùng phun sôn  Caùc chöùc naêng khaùc nhau ñeå thay ñoåi höôùng cuûa hình daïng veät sôn, noù ñöôïc ñieàu khieån baèng caùch xoay naép khí.


42

Hình 2.11 Xoay naép khí ñeå thay ñoåi höôùng cuûa hình daïng veät sôn  Coø suùng Keùo coø suùng laøm cho khí vaø sôn phun ra. Coø suùng hoaït ñoäng thaønh hai giai ñoaïn, keùo nheï coø suùng seõ môû van khí, chæ coù khoâng khí ñöôïc phun ra. Keùo coø suùng theân nöõa laøm cho kim suùng sôn môû, laøm cho sôn phun ra cuøng vôùi khoâng khí. Kieåu caáu taïo naøy ñöôïc thieát keá ñeå caùc tia nhoû mòn cuûa sôn ñöôïc oån ñònh ñoàng ñeàu khi keùo coø suùng.

Hình 2.12 Caùch keùo coø suùng


43

II. KYÕ THUAÄT PHUN SÔN 

Caùch caàm suùng phun sôn

Ñeå sôn oån ñònh maø khoâng bò meät, baïn neân duy trì tö theá thoaûi maùi, khoâng neân goø boù (thaû loûng) vai, khuyûu tay vaø caùnh tay ñeå giöõ suùng sôn. Nhìn chung suùng sôn ñöôïc caàm baèng ngoùn caùi, ngoùn tay troû vaø ngoùn tay uùt, coøn coø suùng ñöôïc keùo baèng ngoùn giöõa vaø ngoùn aùp uùt.

Hình 2.13 Caùch caàm suùng sôn 

Di chuyeån suùng phun sôn

Coù 4 ñieåm quan troïng trong vieäc di chuyeån suùng phun sôn nhö sau : (1) Khoaûng caùch töø suùng phun ñeán beà maët caàn phun (2) Goùc cuûa suùng phun (3) Toác ñoä di chuyeån (4) Löôït sôn choàng nhau Boán ñieåm naøy ñöôïc duy trì thöôøng xuyeân ñeå sôn ñaït ñöôïc keát quaû toát. (1) Khoaûng caùch suùng sôn  Khoaûng caùch giöõa suùng sôn vaø beà maët taám ñöôïc sôn (laøm vieäc).  Neáu taám sôn ñöôïc ñaët quaù gaàn beà maët caàn sôn, löôïng sôn lôùn hôn seõ phun ra taïo ra lôùp sôn daøy hôn gaây chaûy sôn. Ngöôïc laïi, neáu suùng sôn ñaët quaù xa, löu löôïng seõ ít vaø seõ taïo ra lôùp sôn moûng vaø coù beà maët nhaùm (xuø xì). Hình 2.14 Aûnh höôûng cuûa khoaûng caùch suùng sôn ñeán chaát löôïng beà maët sôn KS. Nguyeãn Vaên Hoaøi Haän – ĐH Sư Phạm Kỹ Thuật Tp.HCM

44

 Khoaûng caùch lyù töôûng ñöôïc xaùc ñònh theo loaïi sôn, suùng sôn vaø phöông phaùp sôn ñöôïc söû duïng. Tuy nhieân, thoâng thöôøng khoaûng caùch töø 100 - 200mm laø phuø hôïp cho vieäc phun maøu solid. Töông töï, ñeå ñaït ñöôïc ñoä boùng sôn ñoàng ñeàu, ñeàu quan troïng laø duy trì khoaûng caùch khoâng ñoåi, thaäm chí khi sôn caùc beà maët khoâng ñoàng ñeàu, nhö chæ ra döôùi ñaây.

Hình 2.15 Khoaûng caùch töø suùng sôn ñeán beà maët caàn sôn (2) Goùc cuûa suùng phun sôn  Goùc phun sôn laø goùc taïo bôûi giöõa suùng vaø beà maët sôn. Suùng phun sôn phaûi ñöôïc ñaët vuoâng goùc vôùi beà maët phun sôn, keå caû phöông thaúng ñöùng vaø phöông ngang, ngöôïc laïi, beà maët sôn seõ khoâng ñeàu.  Phöông ngang:

Hình 2.16 Goùc cuûa suùng phun sôn theo phöông ngang


45

 Phöông thaúng ñöùng:

Hình 2.17 Goùc cuûa suùng phun sôn theo phöông thaúng ñöùng Vò trí maø baïn ñöùng ñoùng vai troø quan troïng ñeå giöõ suùng phun sôn vuoâng goùc vôùi beà maët sôn. Vì suùng di chuyeån cuøng vôùi vai nhö moät ñieåm töïa, baïn phaûi ñöùng sao cho vai cuûa baïn caàm suùng ñoái dieän vôùi taâm cuûa taám caàn sôn. Vaø caùc chaân cuûa baïn caùch xa nhau ra, moät khoaõng roäng hôn beà roäng cuûa vai moät chuùt. Ñaàu goái cong nheï

Chæ duøng moät ty khi sôn, neân baïn phaûi di chuyeån thaân ngöôøi töø beân naøy sang beân khaùc, laáy hoâng baïn laøm ñieåm töïa.

Hình 2.18 Caùch ñöùng trong khi sôn (3) Toác ñoä cuûa haønh trình qua laïi  Toác ñoä di chuyeån suùng phun sôn ñöôïc goïi laø toác ñoä cuûa haønh trình. Neáu toác ñoä cuûa haønh trình laø thaáp thì lôùp sôn seõ daøy, neáu toác ñoä cuûa haønh trình cao thì lôùp sôn seõ moûng. Neáu toác ñoä haønh trình khoâng ñeàu seõ taïo ra lôùp sôn khoâng ñeàu. Toác ñoä haønh trình khoaûng töø 900 ñeán 1200mm/s laø phuø hôïp cho söûa chöõa chung.  Muoán cho sôn boùng ñeïp, ñieàu quan troïng laø quan saùt kyõ thuaät duøng suùng sôn toát, nhö khoaûng caùch ñaët suùng phun sôn, toác ñoä haønh trình vaø löôïng thoaùt sôn hôïp lyù. Neáu khoâng coù söï caân baèng trong keát hôïp ba nhaân toá treân, thì coù theå aûnh höôûng ñeán chaát löôïng sôn boùng. Neáu thay ñoåi moät trong ba nhaân toá naøy, thì caùc nhaân toá coøn laïi phaûi thay ñoåi moät caùch töông öùng. 

Moái quan heä giöõa ba nhaân toá naøy ñöôïc chæ ôû baûng sau


46

Löôïng sôn

Khoaûng caùch Toác ñoä haønh suùng phun sôn trình qua laïi

Lôùn

Xa

Bình thöôøng

Nhoû

Xa

Chaäm

Lôùn

Gaàn

Nhanh

Nhoû

Gaàn

Bình thöôøng

(4) Löôït sôn choàng nhau  Khi sôn ñöôïc phun ra khoûi suùng phun sôn, noù phun ra nhö hình veõ beân phaûi, taïo ra moät lôùp sôn gaàn ôû caùc caïnh beân ngoaøi moûng hôn lôùp sôn ôû giöõa.  Ñeå ñaït ñöôïc lôùp sôn ñoàng ñeàu, caàn phaûi phun sôn coù chieàu daøy ñoàng ñeàu. Vì vaäy, chieàu roäng phaàn choàng nhau phuø hôïp laø xaáp xæ ½ ñeán 2/3 cuûa veät sôn.

Hình 2.20 Löôït sôn choàng nhau 2/3

Hình 2.19 Löôït sôn choàng nhau 1/2

Ñieàu quan troïng laø cung caáp veät sôn tieáp giaùp toát vaø ñoàng ñeàu. Phaàn khoâng ñoàng ñeàu nhö ô hình B döôùi ñaây seõ taïo ra chieàu daøy lôùp sôn khoâng ñoàng ñeàu vaø coù theå taïo ra loãi sôn.


47

Hình 2.21 Caùc löôït sôn choàng nhau toát vaø khoâng toát Hôn nöõa, neáu baïn phaûi di chuyeån daàn daàn töø vò trí ñöùng ñeán vò trí ngoài xoåm, thì baïn ñeå cheânh leäch suùng sôn xuoáng phía döôùi.

Hình 2.22 Caùch di chuyeån daàn daàn töø vò trí ñöùng ñeán vò trí ngoài xoåm III.

RÖÛA SUÙNG PHUN SÔN Suùng phun sôn luoân luoân ñöôïc giöû saïch sau khi söû duïng. Neáu suùng phun sôn khoâng ñöôïc röûa, sôn seõ baùm cöùng leân suùng vaø suùng seõ khoâng theå duøng laïi ñöôïc nöõa. Vì vaäy, caøng ngaøy seõ caøng teä neáu coù loãi trong phöông phaùp röûa suùng phun sôn, daãn ñeán chöùc naêng cuûa suùng keùm vaø daån ñeán roø tæ sôn. Phöông phaùp laøm saïch ñuùng ñöôïc chæ ra döôùi ñaây.


48

a) Röûa suùng loaïi töï chaûy

Hình 2.23 Caùc böôùc röûa suùng sôn loaïi töï chaûy


49

Laøm saïch naép khí baèng baøn chaûi, caån thaän traùnh laøm hoûng naép khi laøm saïch, vì tình traïng cuûa caùc loã khí aûnh höôûng raát lôùn ñeán trình traïng cuûa veát sôn, traùnh söû duïng caùc duïng cuï nhö kim, daây hay choåi saét. khi sôn khoâ, nhuùng naép khí vaøo chaát pha sôn (lacquer) ñeå laøm meàm sôn vaø lau saïch naép khí. Duøng gieû saïch, lau saïch chaát pha sôn coøn laïi vaø laép laïi naép khí. Ñoå moät ít dung moâi röûa vaùo coác sôn, löôïng dung moâi röûa naøy traùnh cho ñöôøng thoaùt sôn khoûi bò taéc.

Hình 2.24 Röûa naép khí

b) Röûa suùng phun loaïi huùt sôn

Hình 2.25 Caùc böôùc röûa suùng sôn loaïi huùt KS. Nguyeãn Vaên Hoaøi Haän – ĐH Sư Phạm Kỹ Thuật Tp.HCM

50

Chöông 3

PHA SÔN, ÑIEÀU CHÆNH MAØU VAØ CAÙC PHÖÔNG PHAÙP PHUN SÔN Sau khi hoïc xong chöông naøy caùc hoïc sinh coù khaû naêng: 1. Giaûi thích ñöôïc muïc ñích cuûa vieäc pha maøu. 2. Phaân tích ñöôïc caùc maøu cô baûn, ñaëc tính cuûa aùnh saùng vaø ñaëc tính cuûa caùc nguoàn saùng thöôøng söû duïng trong quaù trình pha maøu nhö: maët trôøi, ñeøn daây toùc, ñeøn neâoâng. 3. Xaùc ñònh ñöôïc caùc duïng cuï caàn thieát khi pha maøu hay khi phun sôn. 4. Giaûi thích ñöôïc qui trình pha maøu vaø chænh maøu. 5. Phaân bieät ñöôïc caùc phöông phaùp phun sôn. 6. Giaûi thích ñöôïc nguyeân nhaân cuûa caùc loãi sôn khi phun sôn.


51

I.

MUÏC ÑÍCH CUÛA PHA MAØU Pha maøu laø moät quaù trình maø hai hay ba maøu sôn ñöôïc troän vôi nhau ñeå taïo ra moät maøu mong muoán. Quaù trình naøy laø caàn thieát vì coù hôn 100 maøu khaùc nhau ñaõ ñöôïc söû duïng treân caùc loaïi xe Toyota ngaøy nay. Khi soá maøu naøy ñöôïc keát hôïp vôùi nhau vaø chuùng ñöôïc söû duïng treân 500 loaïi xe khaùc nhau coù maøu saéc khaùc nhau. Toång soá caùc maøu treân thò tröôøng seõ trôû neân lôùn hôn khi boå sung theâm caùc maøu ñaõ ñöôïc caùc nhaø saûn xuaát oâtoâ aùp duïng. Vì vaäy, thöïc teá khoâng theå löu giöõ caùc maøu ñoù trong kho ñeå phuïc vuï cho muïc ñích söûa chöõa. Do vaäy nhaø saûn xuaát sôn cung caáp moät soá loaïi sôn chæ chöùa moät soá maøu cô baûn vaø danh saùch pha maøu theo soá caùc loaïi maøu cô baûn vaø tyû leä pha maøu cuûa chuùng. Caàn thieát ñeå taïo ra caùc loaïi maøu sôn khaùc nhau. Sau ñoù nhaø saûn xuaát cung caáp coâng thöùc pha maøu naøy (baûng tyû leä pha maøu) cho ngöôøi söû duïng sôn, goàm caû phaân xöôûng söûa chöõa. Thôï sôn tham khaûo baûng naøy ñeå taïo ra maøu sôn mong muoán. Trong lyù thuyeát pha maøu, ngöôøi ta goïi “pha maøu theo phöông phaùp caân”, quaù trình naøy taïo ra ñöôïc maøu sôn thích hôïp, ngoaøi ra coøn coù quaù trình khaùc goïi laø “pha chænh maøu”. Trong quaù trình naøy, maøu sau khi thöïc hieän ôû quaù trình pha maøu theo phöông phaùp caân ñöôïc pha ñeå ñaït ñöôï c maøu gioáng vôùi maøu mong muoán. Thôï sôn nhôø vaøo maét cuûa hoï ñeå ñaùnh giaù söï khaùc nhau giöõa maøu theo phöông phaùp caân vaø maøu mong muoán vaø boå sung theâm maøu cô baûn khi caàn.

Hình 3.1 Töø caùc lon maøu goác pha ra maøu mong muoán


52

II. HIEÅU BIEÁT VEÀ PHA MAØU a) Nhaän bieát maøu Loaïi caûm giaùc gioáng nhö muøi vò vaø aâm thanh, maøu saéc laø moät caûm giaùc ñöôïc taïo ra bôûi caùc soùng aùnh saùng ñaäp vaøo maét. Tôùi maét, aùnh saùng ñöôïc truyeàn ñeán thaàn kinh thò giaùc vaø sau ñoù ñeán naõo, ôû ñaây noù ñöôïc caûm nhaän nhö maøu. Vì vaäy, khoâng theå tìm thaáy baát cöù moät maøu naøo khi khoâng coù aùnh saùng chieáu vaøo hay trong boùng toái. Hình 3.2 Nhaän bieát maøu b) Ñaëc tính cuûa aùnh saùng AÙnh saùng laø moät loaïi soùng vaø aùnh saùng maët trôøi bao goàm caùc tia coù böôùc soùng khaùc nhau. Tuy nhieân, khoâng phaûi caùc tia ñieàu nhìn thaáy baèng maét. Chæ nhöõng aùnh saùng coù böôùc soùng töø 380 ñeán 780 nm coù theå nhìn thaáy ñöôïc. Caùc soùng naøy ñöôïc goïi laø “caùc tia nhìn thaáy” Caùc tia nhìn thaáy coù caùc maøu ñaëc bieät maø cuï theå laø böôùc soùng cuûa noù. Vì taát caû caùc tia nhìn thaáy thöôøng ñaäp vaøo maét cuøng luùc, laøm chuùng ta caûm nhaän chuùng nhö laø aùnh saùng traéng. Tuy nhieân khi moät tia saùng traéng ñi qua moät laêng kính, noù taùch ra thaùnh caùc tia coù böôùc soùng khaùc nhau, taïo moät daõy saùng goïi laø “quang phoå”, coù phaïm vi töø maøu tím ñeán maøu ñoû.

Hình 3.3 Ñaëc tính cuûa aùnh saùng c) Caùc loaïi maøu Maøu ñöôïc chia thaønh hai loaïi ñöôïc moâ taû nhö sau, maøu cuûa nguoàn saùng vaø maøu cuûa vaät theå.


53

Maøu nguoàn saùng

AÙnh saùng (maøu) ñöôïc phaùt ra bôûi chính baûn thaân cuûa vaät theå, nhö maët trôøi, boùng ñeøn, neán…

Maøu vaät theå

Maøu ñöôïc caûm nhaän nhö maøu saéc cuûa vaät theå, khi aùnh saùng töø nguoàn saùng ñöôïc phaûn xaï tôùi noù, nhö möïc sôn, kính maøu, chaát loûng coù maøu…

Phaân loaïi maøu

(1)

Caùc maøu cô baûn cuûa aùnh saùng

Caùc tia nhìn thaáy coù theå phaân loaïi theo böôùc soùng cuûa noù, böôùc soùng ngaén, trung bình vaø daøi. Töông öùng vôùi soùng ngaén thì xuaát hieän ôû daûi maøu xanh döông (hay tím xanh), aùnh saùng ôû daûi trung bình xuaát hieän maøu xanh laù (maøu vaøng) vaø böôùc soùng ôû daûi soùng daøi xuaát hieän maøu ñoû. Ba maøu naøy ñöôïc goïi laø ba maøu cô baûn cuûa aùnh saùng vaø aùnh saùng goàm taát caû caùc böôùc soùng xuaát hieän maøu traéng. Hình 3.4 Caùc maøu cô baûn cuûa aùnh saùng (2)

Ba maøu cô baûn

Nhìn chung veà cô baûn taát caû caùc maøu cuûa vaät theå coù theå coù theå ñöôïc taïo ra baèng caùch keát hôïp töông ñoái giöõa caùc maøu ñoû, vaøng vaø xanh. Caùc maøu naøy ñöôïc goïi laø “ba maøu cô baûn” vaø khi keát hôïp vôùi nhau thì noù trôû thaønh maøu ñen.

Hình 3.5 Ba maøu cô baûn


54

d) Caùc maøu cuûa vaät theå xuaát hieän nhö theá naøo Khi aùnh saùng roïi leân moät vaät theå, noù coù theå phaûn xaï hay haáp thuï leân beà maët. Lyù do cuûa töøng vaät theå xuaát hieän ñeå coù maøu cuï theå laø vì böôùc soùng cuûa aùnh saùng maø töøng vaät theå coù theå phaûn xaï hay haáp thuï hay ñoåi töø vaät theå naøy sang vaät theå khaùc. Ví duï, tuyeát coù maøu traéng vì noù phaûn xaï caùc böôùc soùng trong taát caû caùc daûi soùng ngaén, trung bình vaø daøi. Than coù maøu ñen vì noù haáp thuï taát caû caùc daûi soùng daøi. Quaû taùo xuaát hieän maøu ñoû vì noù haáp thuï taát caû caùc daûi soùng ngaén vaø trung bình vaø chæ phaûn xaï soùng daøi.

Hình 3.6 Giaûi thích vì sao quaû taùo xuaát hieän maøu ñoû

Maøu cuûa xe xuaát hieän moät caùch khaùc nhau döôùi caùc ñieàu khieån chieáu saùng khaùc nhau, nhö aùnh saùng maët trôøi, aùnh saùng ñeøn neâoâng, aùnh saùng ñeøn ñieän. Söï khaùc nhau laø do söï phaân boá caùc böôùc soùng ñöôïc phaùt ra töø nguoàn aùnh saùng (xem ñoà thò döôùi ñaây). Ví duï, neáu xe maøu ñoû ñöôïc di chuyeån töø aùnh saùng maët trôøi tôùi aùnh saùng ñeøn ñieän, maøu ñoû seõ xuaát hieän ñaäm hôn. Ñieàu naøy laø vì, ñoä saùng trong aùnh saùng maët trôøi coù böôùc soùng töông ñoái ñoàng ñeàu, coùn aùnh saùng ñöôïc phaùt ra töø boùng ñeøn nghieâng veà phía daûi soùng daøi. Trang tröôùc moâ taû caùch maø vaät theå phaûn xaï ra aùnh saùng coù daûi böôùc soùng daøi thì xuaát hieän maøu ñoû. Töông töï, boùng ñeøn ñieän coù töông ñoái nhieàu böôùc soùng coù daûi soùng daøi, thí xuaát hieän maøu ñoû hôn.

Hình 3.7 Döôùi caùc nguoàn saùng khaùc nhau thì maøu xe xuaát hieän cuõng khaùc nhau


55

(1)

Söï phaân boá böôùc soùng cuûa aùnh saùng maët trôøi.

Hình 3.8 Söï phaân boá böôùc soùng cuûa aùnh saùng maët trôøi (2)

Söï phaân boá böôùc soùng cuûa aùnh saùng ñeøn ñieän

Hình 3.9 Söï phaân boá böôùc soùng cuûa aùnh saùng ñeøn ñieän (3)

Söï phaân boá böôùc soùng cuûa aùnh ñeøn neâoâng

Hình 3.8 Söï phaân boá böôùc soùng cuûa aùnh saùng ñeøn neâoâng KS. Nguyeãn Vaên Hoaøi Haän – ĐH Sư Phạm Kỹ Thuật Tp.HCM

56

e) Ba thuoäc tính cuûa maøu saéc Soá löôïng maøu treân theá giôùi khoâng theå ñeám ñöôïc. Bao goàm ñoû, xanh nöôùc bieån, vaøng, traéng vaø ñen. Khi chuùng ta noùi maøu ñoû, nghóa laø maøu ñoû töôi, ñoû choùi hay ñoû thaãm vaø ñoû ngoøm. Thaäm chí qua caùc maøu khoâng theå ñeám heát, baát cöù moät trong caùc maøu ñoù ñaët vaøo moät khe ôû hình veõ döôùi ñay ñöôïc goïi laø maøu solid. Maøu solid ñöôïc taïo neân töø ba ñaëc tính khaùc nhau goïi laø saéc maøu, giaù trò vaø saéc ñoä (xem trang maøu). Maøu duø hình thöùc maøu töông ñoài phöùc taïp do söï phaân caáp cuûa saéc ñoä maøu thay ñoåi theo saéc maøu. Cuõng nhö giaø trò, ñaây laø moät coâng cuï höõu ích ñeå hieåu bieát söï thay ñoåi saéc maøu giaù trò vaø saéc ñoä.

Hình 3.9 Bieåu ñoà maøu


57

(1) Saéc maøu Haàu heát chuùng ta ñeàu caûm nhaän maøu cuûa laù laø maøu xanh vaø maøu cuûa nöôùc bieån laø maøu xanh döông. Maëc duø nhìn gaàn maøu laù cuûa caây hoa hueä khaùc vôùi maøu laù cuûa caây hoa tulip caùc laù nhìn chung laø maøu xanh. Chöa coù ai khaúng ñònh maøu laù cuûa caùc laù treân laø maøu ñoû hay vaøng. Thuoäc tính maø chuùng ta coù theå phaân loaïi maøu saéc trong chöùc naêng naøy goïi laø saéc maøu. Hình 3.10 Saéc maøu (2) Giaù trò maøu Maøu coù theå laù maøu ñoû choùi nhö maøu cuûa bình cöùa hoaû hay ñoû thaãm nhö quaû taùo. Ví chuùng ta quan saùt maøu saéc cuûa vaät theå quanh chuùng ta, chuùng ta phaùt hieän raèng chuùng thay ñoå theo ñoä saùng thaäm chí saéc maøu cuûa noù coù theå nhö nhau. Thuoäc tính maø chuùng ta phaân loaïi saéc maøu theo ñoä saùng goïi laø giaù trò maøu.

(3) Saéc ñoä Thaäm chí saéc maøu vaø giaù trò cuûa noù laø nhö nhau, maøu cuûa quaû chanh xuaát hieän choùi hôn maøu cuûa quaû leâ. Thuoäc tính maø chuùng ta coù theå phaân loaïi maøu saéc theo ñoä choùi cuûa noù, khoâng phuï thuoäc vaøo saéc maøu vaø giaù trò maøu goïi laø saéc ñoä. Hình 3.11 Giaù trò maøu vaø saéc ñoä Tuy nhieân khoâng phaûi taát caû caùc maøu ñeàu coù ñuû 3 thuoäc tính treân. Caùc maøu nhö maøu traéng, maøu xaùm hay maøu ñen, khoâng coù saéc maøu hay saéc ñoä ñöôïc goïi laø voâ saéc. Ngöôïc laïi, maøu maø coù taát caû 3 thuoäc tính ñöôïc goïi laø coù saéc.


58

Tham khaûo: Voøng troøn saéc maøu Khi caùc maøu taùch bieät nhau nhö maøu vaøng vaø maøu xanh khi pha troän chuùng trôû thaønh maøu vaøng_xanh. Töông töï, khi maøu vaøng troän vôùi maøu ñoû trôû thaønh maøu vaøng - ñoû (maøu cam). Theo chöùc naêng naøy, saéc maøu ñöôïc noái laïi vôùi nhau taïo thaønh voøng troøn ñöôïc goïi laø voøng troøn saéc maøu.

Hình 3.12 Voøng troøn maøu saéc III. CAÙC DUÏNG CUÏ PHA MAØU a) Bình chöùa Trong soá caùc bình kim loaïi hay nhöïa ñöôïc duøng ñeå ñöïng sôn, thì loaïi duøng moät laàn laøm baèng poâlieâtilen laø ñöôïc söû duïng roäng raõi ngaøy nay.

Hình 3.13 Bình chöùa b) Ñuõa khuaáy sôn Ñuõa laøm baèng kim loaïi hay nhöïa, ñöôïc duøng ñeå khuaáy ñeàu matít, sôn loùt beà maët hay lôùp sôn ngoaøi cuøng (sôn maøu). Moät soá ñuõa khuaáy coù ghi vaïch chia, noù raát tieän lôïi cho vieäc ño chaát ñoùng gaén ñuùng. Ñuõa khuaáy laøm baèng teflon deã söû duïng vì sôn khoâng dính leân noù vaø deã lau saïch sau khi söû duïng. . Hình 3.14 Ñuõa khuaáy sôn


59

c) Maùy khuaáy sôn Duïng cuï raát tieän lôïi cho vieäc troän vaø ñoå sôn. Nhöïa, dung moâi vaø chaát maøu trong sôn taùch rôøi nhau sau khi pha vì chuùng coù tyû troïng rieâng khaùc nhau. Vì vaäy, sôn caán ñöôïc troän ñeàu tröôùc khi söû duïng. Moät maùy khuaáy coù theå quay baèng ta, coù moät tay quay treân moãi bình khuaáy, hay loaïi chaïy baèng ñieän ñöôïc daãn ñoäng töï ñoäng baèng moâ tô ñieän.

Hình 3.15 Maùy khuaáy sôn d) Caân pha maøu Caân ñöôïc duøng ñeå caân troïng löôïng sôn giuùp tính toaùn tyû leä troän hôïp lyù. Ñeå thöïc hieän pha maøu chính xaùc haõy duøng caân ño ñoä gia taêng 0,1 g. Hình 3.16 Caân pha maøu e) Coâng thöùc maøu Moät baûng ñöôïc xuaát baûn bôûi nhaø saûn xuaát sôn, quy ñònh tyû leä caùc maøu cô baûn cho soá maøu thöïc teá.

f) Taám thöû

Hình 3.17 Coâng thöùc maøu

Moät taám baèng thieát moûng, taám töø tính hay theû baèng giaáy ñöôïc söû duïng cho vieäc so maøu. g) Loø saáy Laø moät thieát bò saáy (nhanh) cöôõng böùc taàm thöû

Hình 3.18 Loø saáy KS. Nguyeãn Vaên Hoaøi Haän – ĐH Sư Phạm Kỹ Thuật Tp.HCM

60

h) Ñeøn duøng ñeå pha maøu Moät loaïi ñeøn coù taát caû caùc böôùc soùng gaàn nhö aùnh saùng maët trôøi, noù coù theà ñöôïc duøng ñaët döôùi aùnh saùng maët trôøi, ban ñeâm hay khi trôøi möa.

Hình 3.19 Ñeøn saáy

IV. QUY TRÌNH PHA MAØU (CAÙC MAØU SOLID) Phaàn naøy moâ taû quy trình pha maøu baèng phöông phaùp caân vaø chænh maøu.

Caân

Phun sôn leân taám thöû

Queát sôn leân taám thöû

So maøu

So saùnh maøu

Xaùc ñònh maøu cô baûn caàn thieát

Xaùc ñònh maøu cô baûn caàn thieát

Boå sung theâm löôïng caàn thieát

Boå sung theâm löôïng caàn thieát

Thöïc hieän sôn leân xe

Hình 3.20 Qui trình pha maøu KS. Nguyeãn Vaên Hoaøi Haän – ĐH Sư Phạm Kỹ Thuật Tp.HCM

61

1. Pha maøu theo phöông phaùp caân a) Xaùc ñònh maõ maøu sôn Maõ maøu sôn teân xe Toyota thöôøng ñöôïc xaùc ñònh baèng 3 soá treân taám teân beân trong khoang ñoäng cô. Vò trí chính xaùc cuûa taám teân naùy thay ñoåi theo töøng loaïi xe. Caùc maøu hai toâng ñöôïc xaùc ñònh theo maõ gaén keùm theo söï keát hôïp ñaëc bieät. Caùc maõ maøu xe rieâng trong söï keát hôïp phaûi tra trong baûn tin dòch vuï veà maøu ñöôïc xuaát baûn bôûi nhaø saûn xuaát. Soá ñaàu tieân trong baûn maøu ba soá chæ ra nhoùm maøu maø ñöôïc lieät keâ döôùi ñaây: Soá ñaàu Nhoùm maøu sôn

0 Traéng

1 Xaùm Baïc

2

3

Ñen (hai toâng maøu)

Ñoû

4 Naâu Be

5

6

7

Vaøng

Xanh laù

Xanh ñaäm

8

9 Xanh döông

Tím

b) Tyû leä pha maøu cô baûn Sau khi maõ maøu cho maøu sôn mong muoán ñaõ ñöôïc xaùc ñònh, tyû leä troän maøu cuûa noù phaûi ñöôïc tra trong coâng thöùc maøu ñöôïc xuaát baûn bôûi nhaø saûn xuaát.

Hình 3.22 Tyû leä pha maøu cô baûn c) Troän caùc maøu cô baûn a) Ñaõ coù bình chöùa phaûi tính ñeán löôïng sôn, chaát ñoùng raén vaø chaát pha sôn seõ ñöôïc duøng.

Hình 3.23 Bình chöùa khi pha sôn

b) Chuaån bò caân, xem xeùt taøi lieäu höôùng daõn vaän haønh cho töøng caân cuï theå, vì quy trình vaän haønh caân thay ñoåi theo töøng loaïi. Hình 3.24 Caân pha sôn KS. Nguyeãn Vaên Hoaøi Haän – ĐH Sư Phạm Kỹ Thuật Tp.HCM

62

c) Chuaån bò maøu cô baûn ñeå söû duïng, maøu cô baûn phaûi ñöôïc troän ñeàu baèng caùch quay thanh khuaáy, vì chaát maøu cuûa noù coù xu höôùng laéng ôû döôùi ñaùy.

Hình 3.25 Chuaån bò caùc maøu cô baûn

d) Ñoå maøu cô baûn vaøo bình chöùa. Vaø toát nhaát laø tröôùc heát phaûi nghieâng bình, keùo daàn daàn cho sôn chaûy töø töø. Neáu keùo caàn tröôùc thì löôïng sôn lôùn seõ ñoå ra ñoät ngoät khi nghieâng bình. Ñieàu chænh löôïng sôn ôû cuoái quaù trình ñoå, doøng sôn phaûi ñöôïc ñeàu chænh caän thaän khi aán caàn cuûa bình. Löu yù: Maëc duø troïng löôïng cuûa maøu sôn thay ñoåi tuyø theo maøu, moät gioït maøu coù troïng löôïng xaáp xæ 0,03g.

Hình 3.26 Ñoå maøu cô baûn vaøo bình chöùa e) Sau khi ñaõ boå sung taát caû caùc maøu, troän sôn baèng ñuõa khuaáy sao cho taïo ra maøu sôn ñoàng ñeàu. Löu yù: Neáu sôn dính vaøo maët beân trong cuûa bình, thì duøng ñuõa khuaáy gaït sôn ra khoûi thaønh bình.

2. THÖÛ MAØU

Hình 3.27 Khuaáy sôn

Toán quaù nhieàu thôøi gian ñeå phun sôn moãi khi kieåm tra maøu cuûa noù, vôùi phöông phaùp thöû maøu sôn coù theå deå daùng kieåm tra baéng caùch söû duïng moät thanh ñeå boâi trôn taám thöû maøu. Trong tröôøng hôïp sôn solid, quy trình tieát kieäm thôøi gian naøy ñöôïc laäp laïi cho ñeán khi ñöôïc maøu gioáng maøu mong muoán. Kieåm tra cuoái cuøng cuûa maøu phaûi ñöôïc thöïc hieän baèng caùch phun.


63

a) Boâi trôn taám thöû, duøng thanh Teflon Löu yù:  Neáu maøu cuûa lôùp neàn loä ra thì khoù ñaùnh giaù ñöôïc maøu ñuùng cuûa sôn. Neáu sôn laø loaïi deã loä lôùp neàn thì phun moät lôùp moûng, ñeå noù khoâ vaø phun tieáp lôùp thöù hai. Coù kyõ thuaät khaùc ñöôïc duøng laø toaøn boä mieáng thöû ñaõ ñöôïc phun tröôùc.  Neáu maãu sôn ñöôïc boâi baèng thanh troän quaù moûng thì raát khoù so maøu chính xaùc. Phaûi chaéc chaén raèng moãi caïnh cuûa dieän tích ñöôïc boâi trôn ít nhaát laù 30mm.

Hình 3.28 Boâi trôn taám thöû duøng thanh Tefon

b) Sau khi ñaït ñöôïc thôøi gian laéng sôn, ñaët taám thöû vaøo loø saáy. Chuù yù: Khoaûng thôøi gian tröôùc khi saáy khoâ, maø ñeå dung moâi trong sôn bay hôi ñöôïc goïi laø “thôøi gian laéng sôn”. Sau thôøi gian laéng, ñaët taám thöû vaøo loø saáy. Neáu laøm khoâng ñuùng thöù töï naøy, thì caùc loã nhoû xuaát hieän treân beà maët sôn ñöôïc goïi laø roã sôn.

Hình 3.29 Saáy sôn

3. So maøu a) Ñieàu kieän so maøu

Ba ñieàu kieän ñöa ra döôùi ñaây phaûi ñöôïc thöïc hieän cho quaù trình so maøu ñuùng.

Loaïi vaø ñoä saùng cuûa aùnh saùng Moâi tröôøng

Tình traïng beà maët

Vaät theå

Maøu xung quanh


Côõ maøu

Vò trí

64

Goùc nhìn

Phöông phaùp

Khoaûng caùh nhìn

Ngöôøi nhìn so maøu  Loaïi vaø cöôøng ñoä aùnh saùng Trong pha maøu, loaïi aùnh saùng laø raát quan troïng. Thoâng thöôøng, maøu cuûa vaät theå ñöôïc xem laø maøu cuûa noø khi ñöôïc nhìn thaáy döôùi aùnh saùng maët trôøi. Vì vaäy, söï pha maøu ñöôïc thöïc hieän toát nhaát döôùi aùnh saùng ban ngay. Neáu phaûi laøm ban ñeâm khi trôøi ñang möa, neân duøng ñeøn pha maøu. Ñoä saùng laø quan troïng ñoái vôùi so maøu cuõng nhö taàm quan troïng cuûa tính chaát aùnh saùng. Khoâng ñöôïc so maøu döôùi aùnh saùng môø, hay tröïc tieáp döôùi aùnh saùng maët trôøi quaù saùng. Neân ñeå cöôøng ñoä saùng töø 1500 ñeán 3000 lux. Tuy nhieân, ñoä saùng luoân thay ñoåi theo giaù trò maøu (Color value). ÔÛ ngaøy heø, vuøng gaàn cöûa soå khoâng loä ra tröïc tieáp giöõa aùnh saùng maët trôøi coù ñoä saùng trung bình, ñoä saùng xaáp xæ 2000 lux. Tham khaûo Chuùng ta ñaõ trình baøy veà maøu cuûa vaät theå thay ñoåi theo söï khaùc nhau cuûa nguoàn saùng (hay söï khaùc nhau veà böôùc soùng aùnh saùng). Töông öùng nhö vaäy, hai vaät theå taùch rôøi maø ñöôïc caûm nhaän coù moät maøu xaùc ñònh, döôùi nguoàn aùnh saùng ñaëc bieät. Coù theå coù hai maøu khaùc nhau hoaøn toaøn döôùi nguoàn aùnh saùng khaùc nhau. Hieän töôïng naøy goïi laø “Hieän töôïng metame”. AÙnh saùng cuûa boùng ñeøn thöôøng coù soá tia saùng ôû böôùc soùng ngaén lôùn hôn soá tia saùng ôû böôùc soùng trung bình vaø böôùc soùng daøi. Chuùng ta khaûo saùt raèng coù hai hoäp A va B xuaát hieän cuøng moät maøu döôùi aùnh saùng boùng ñeøn ñieän thöôøng. Ñieàu ñoù coù theå laø ôû hoäp A coù soá tia ôû daûi soùng ngaén (xaáp xæ 400nm) phaûn chieáu nhieàu hôn hoäp B. Tuy nhieân, hoäp A xuaát hieän cuøng maøu vôùi hoäp B bôûi vì khoâng ñuû soá luôïng tia soùng ngaén phaùt ra töø boùng ñeøn ñeå phaûn chieáu leân hoäp A. Khi quan saùt döôùi aùnh saùng maët trôøi hai hoäp cuøng maøu, thì hoäp A seõ xuaát hieän maøu ñoû tía (purplish) vì maët trôøi phaùt ra nhieàu tia ôû daûi soùng ngaén hôn. Hình3.30 Hieän töôïng metame


65

 Maøu saéc cuûa caùc vaät xung quanh Maøu cuûa caùc xe khaùc vaø caùc böùc töôøng ñoâi khi seõ phaûn xaï leân caùc taám thöû sôn caàn ñöôïc so maøu. Khi ñieàu ñoù xaûy ra, maøu coù theå xuaát hieän khaùc vôùi maøu thöïc cuûa noù. Do ñoù, ñieàu quan troïng laø phaûi thöïc hieän so maøu ôû nhöõng nôi maø noù khoâng bò aûnh höôûng cuûa caùc maøu khaùc. Vì vaäy, caùc böùc töôøng phoøng so maøu neân sôn baèng maøu voâ saéc. Hình 3.31 Maøu saéc cuûa caùc vaät xung quanh  Ñieàu kieän beà maët Ñieàu quan troïng laø maãu ñeå so maøu phaûi coù ñoä boùng xaùc ñònh vaø khoâng phai maøu. Neáu taám voû xe bò loãi do phaán vaø caùc ñieàu kieän thoaùi hoaù khaùc thì phaûi ñaùnh boùng baèng hôïp chaát ñaùnh boùng tröôùc khi thöïc hieän so maøu.

Hình 3.32 Ñieàu kieän beà maët

 Kích thöôùc cuûa mieáng thöû Söï so maøu seõ raát khoù khaên neáu mieáng thöû quaù nhoû. Dieän tích thöû toái thieåu laø 30*30mm ñoá vôùi loaïi duøng ñuõa khuaáy boâi leân mieáng thöû vaø 200*100mm ñoái vôùi loaïi duøng suùng phun.

Hình 3.33 Kích thöôùc cuûa mieáng thöû

 Vò trí Caùc maãu thöû ñaët caøng gaàn nhau caøng toát ñeå so saùnh vaø caùc mieáng thöû vaø maãu phaûi cuøng naèm treâm moät maët phaúng.

Hình 3.34 Vò trí ñaët maãu thöû


66

 Goùc nhìn Moät soá loaïi sôn xuaát hieän maøu khi ñaõ quan saùt ôû moät goùc ñoä nhaát ñònh, nhöng laïi xuaát hieän maøu khaùc nhau hoaøn toaøn khi quan saùt töø caùc goùc khaùc. Caùc maãu sôn phaûi ñöôïc quan saùt ít nhaát töø ba goùc khaùc nhau, môùi coù theå so saùnh ñuùng maøu. Goùc nhìn maø baïn nhìn thaáy tia phaûn xaï töø beà maët sôn ñöôïc goïi laø “goùc tröïc tieáp”. Goùc nhìn maø tia saùng ñaäp vaøi cuûa baïn goïi laø “goùc giaùn tieáp”

Hình 3.35 Caùc goùc nhìn khi so maøu

 Khoaûng caùch nhìn Khoaûng caùch nhìn khaùc nhau tuyø theo vaät so saùnh. So saùnh vaät lôùn thì phaûi ñöùng xa hôn so vôùi so saùnh vaät nhoû.

Hình 3.36 Khoaûng caùch nhìn khi so maøu  Ngöôøi so maøu (quan saùt) Ngöôøi thöïc hieän so saùnh maøu laø ngöôøi phaûi coù khaû naêng phaùt hieän maøu bình thöôøng. Pheùp thöû maûng saéc maøu duøng ñeå kieåm tra söï phaùt trieån maøu cuûa con ngöôøi.

Hình 3.37 Ngöôøi pha maøu phaûi coù khaû naêng phaùt hieän maøu bình thöôøng

b) Quy trình so saùnh maøu 

So saùnh, phaûi ñaët mieáng thöû maøu gaàn thaân xe.

Löu yù: Baét ñaàu hoïc caùch so saùnh, ñeå deå daøng hôn, tröôùc heát thaùo moät cho tieát nhoû treân beà maët sau ñoù thaùo moät chi tieát caøng gaàn vuøng hö hoûng caøng toát.


Hình 3.38 Ñaët mieáng thöû maøu gaàn thaân xe 67

 Söï so saùnh maøu khoâng theå ñaït ñöôïc chính xaùc neáu maãu thöû bò baån. Cho chaát ñaùnh boùng vaøo gieû vaø ñaùnh boùng beà maët khoâng ñöôïc taïo theâm veát xöôùc treân beà maët.

Hình 3.39 Lau saïch maãu thöû  Ñaët mieáng thöû beân treân mieáng muø. Caû mieáng thöû vaø mieáng maãu neân ñaët treân moät maët phaúng vaø khoâng coù khe hôû giöõa chuùng. So saùnh maøu seõ khoù khaên hôn, neáu coù khe hôû giöõa hai mieáng.

Hình 3.40 Caùch ñaët maãu thöû  Chieáu saùng leân caùc mieáng thöû ñeå so saùnh maøu. Khi söû duïng ñeøn pha maøu, thì phaûi ñieàu chænh khoaûng caùch giöõa maøng vaø caùc mieáng thöû, ñeå cung caáp ñoä saùng phuø hôïp. Khoaûng caùch lyù töôûng laø töø mieáng thöû ñeán maët baïn baèng moät caùnh tay.

Hình 3.41 Chieáu saùng ñeå so saùnh maøu  So saùnh maøu nhìn töø höôùng tröïc tieáp, vuoâng goùc vaø giaùn tieáp.

Hình 3.42 Caùc höôùng nhìn khi so maøu


68

4. Xaùc ñònh maøu bò thieáu Neáu keát quaû nhaän ra raéng maøu thöû khoâng gioáng maøu cuûa xe. Neân caàn phaûi xaùc ñònh maøu boå sung theân vaø boå sung theân maøu ñeå ñaït ñöôïc keát quaû mong muoán. Quaù trình naøy ñöôïc goïi laø pha chænh maøu (Fine Color Matching) noù laø moät quaù trình voøng troøn so saùnh vaø boå sung sôn laãp ñi laäp laïi cho ñeán khi ñaït ñöôïc maøu cuûa xe. Maøu solid chæ ra ôû hình 5 ñaõ ñöôïc chuyeån thaønh hình caàu ôû hình 1 ñeå â laøm noäi dung deå hieåu hôn, maëc duø noù khoâng theå dieån taû chính xaùc moät maøu solid cuï theå hình 2 chæ ra maët caét ngang cuûa maøu so lid hình 1, maët caét ngang qua taâm hình caàâu, maët caét naøy seõ raát coù lôïi trong vieäc trong vieäc xaùc ñònh ra maøu cô baûn maø sôn bò thieáu, ví duï, khi pha maøu sôn ñoû neáu vuøng treân quaû caàu gioáng maøu xe laø ñieåm A vaø maøu sôn baïn ñaõ chuaån bò laø ñieåm B thì baïn seõ nhaän thaáy raèng hoãn hoäp maøu chuaån bò cuûa baïn laø maøu ñoû nhaït hôn (xanh ñaäm hôn) vaø vaøng ñaäm hôn (xanh nhaát) so vôùi maøu cuûa xe. Töông öùng, baïn seõ phaùt hieän ra raèng haõy boå xung theâm maøu ñoû, hoãn hôïp seõ trôû neân ñoû ñaäm hôn vaø gaàn vôùi maøu xe hôn vaø theâm maøu xanh döông thì maøu vaøng trong hoãn hôïp seõ nhaït ñi, nhöng vì loaïi traïng thaùi boå sung (trang 17), neân hoãn hôïp maøu seõ môø ñuïc hoaøn toaøn, tuy nhieân, chuù yù raèng treân thöïc teá maët caét naøy khoâng ñöôïc duøng ñeå ñaùnh giaù moät caùch chính xaùc söï khaùc nhau veà giaù trò maøu (hính 1), theo phöông thaéng ñöùng giöõa maøu xe vaø maøu maãu, nhöng ñoù laø kinh nghieäm ruùt ra töø thöïc teá.

Hình 3.43 Voøng troøn maøu KS. Nguyeãn Vaên Hoaøi Haän – ĐH Sư Phạm Kỹ Thuật Tp.HCM

69

Ñieåm quan troïng trong pha maøu laø xaùc ñònh ñöôïc maøu cô baûn maø hoãn hôïp (maãu maøu) bò thieáu. Trong quaù trình naøy tröôùc heát caûm giaùc cuûa baïn laø quan troïng nhaát. Ñieàu naøy laø vì baïn caàn nhieàu thôøi gian hôn ñeå xaùc ñònh ra maøu thieáu, maét baïn phaûi laøm quen nhieàu hôn vôùi maãu sôn, vaán ñeà khoù xaùc ñònh. Ñaây laø quaù trình raát khoù cho ngöôøi baét ñaàu hoïc vieäc, vì vaäy ñeå ñeán khi baïn coù khaû naêng xaùc ñònh ñöôïc nhöõng maøu cô baûn ñang thieáu, baïn coù theå söû duïng quy trình döôùi ñaây.

(1) Ñaët coác baèng löôïng maøu cô baûn ñeå theâm vaøo sôn. Ñoå moät ít (5-10cc) hoãn hôïp sôn vaøo caùc coác naøy.

(2) Ñoå moät ít löôïng maøu cô baûn rieâng leû vaøo moãi coác naøy, troän ñeàu moãi coác. Khi boå sung theâm caùc maøu cô baûn naøy, ñaëc bieät chuù yù nhöõng maøu coù tyû leä thaáp. Neáu ñoå theâm quaù nhieàu, thì hoãn hôïp seõ coù maøu khaùc hoaøn toaøn. Hình 3.44 Ñaët soá coác baèng löôïng maøu cô baûn

Ví duï: Neáu 1g maøu traéng vaø 1g sôn ñen ñoå vaøo 100g sôn coù tyû leä hoãn hôïp nhö beân traùi, 1g sôn Vaøng:5% maøu traéng theâm vaøo sôn khoái löôïng toång hôïp seõ taêng töø 90 Xanh:4% leân 91g, vì toång maøu traéng trong sôn khoâng thay ñoåi Ñen: 1% nhieàu, neân maøu sôn seõ thay ñoåi ít. Tuy nhieân, theâm 1g maøu ñen vaøo khoái löôïng toång hôïp taêng 1 ñeán 2g, gaáp ñoâi tyû leä maøu ñen trong sôn, vì vaäy laøm cho hoãn hôïp maøu seõ ñen hôn nhieàu (thay ñoåi nhieàu), (töông töï nhö taêng maøu traéng leân töø 90g ñeán 180g). Traéng: 90%

Hình 3.45 Ñoå maøu sôn cô baûn vaøo caùc coác

(3) Duøng phöông phaùp taïo maãu thöû baèng thanh khuaáy, boâi caùc hoãn hôïp töø caùc coác thöû naøy leân caùc mieáng thöû rieâng leû vaø xaùc ñònh mieáng naøo gaàn gioáng vôùi maøu yeâu caàu. Neáu ñoå theâm quaù nhieàu maøu cô baûn vaøo sôn, taïo thaønh hoãn hôïp khoâng thích hôïp cho so saùnh maøu thì chuaån bò laïi hoãn hôïp khaùc.


70

Chuù yù: Ñeå so saùnh maøu cuûa mieáng thöû vôùi maøu chuaån, phaûi kieåm tra coù bao nhieâu mieáng thöû môùi khaùc vôùi mieáng thöû tröôùc ñoù. Sau khi coù moät soá kinh nghieäm ôû caùc böôùc laëp laïi naøy, baïn seõ coù khaû naêng ñoaùn ñöôïc maøu naêng seõ thay ñoåi khi ñoå theâm caùc maøu cô baûn vaøo sôn. Khi ñoù, baïn khoâng caàn thöïc hieän quy trình ñaõ neâu treân.

Hình 3.46 Phöông phaùp taïo maãu thöû baèng thanh khuaáy 5. Boå sung theâm moät löôïng maøu caàn thieát Ñoå theâm moät löôïng maøu cô baûn vaøo sôn ñaõ ñöôïc pha maøu theo caùch caân maøu, duøng thanh khuaáy ñeå taïo maãu so saùnh maøu. Duøng phöông phaùp taïo maãu thöû baèng thanh khuaáy. Boâi moät lôùp sôn öôùt leân phaàn hoãn hôïp sôn tröôùc ñoù. Noù seõ theå hieän möùc ñoä thay ñoåi hieäu quaû cuûa maøu sôn boå sung. Neàu maøu sôn mong muoán chöa ñaït ñöôïc thì boå sung maøu cô baûn ñaõ choïn töøng ít moät, laïi boâi leân mieáng thöû vaø so saùnh. Sau khi pha chænh maøu keát thuùc hoaøn toaøn vôùi maøu cô baûn naøy, thì tìm xem maøu cô baûn tieáp theo maøu maø sôn coøn thieáu. Sau khi baïn ñaõ löïa choïn caùc maøu cô baûn bò thieáu, nhöng khoâng bieát laø bao nhieâu moãi loaïi ñeå boå sung theâm vaøo sôn goác (pha theo phöông phaùp caân). Thì thöïc hieän nhö moâ taû döôùi ñaây.


Hình 3.47 Boâi sôn leân taám thöû

71

(1) Chuaån bò 3 hay 4 coác ñoå sôn theo phöông phaùp caân, ño moät löôïng baèng nhau vaøo caùc coác, sau ñoù cho moät ít maøu cô baûn ñaõ choïn cho vaøo coác treân, roài thay ñoåi löôïng maøu töøng ít moät töø ñôït naøy ñeán ñôït tieáp theo vaø troän ñeàu chuùng. Phaûi chaéc chaén nhôù löôïng maøu cô baûn ñaõ theâm vaøo coác.

Hình 3.48 Roùt sôn ra caùc coác rieâng lẻ (2) Duøng phöông phaùp taïo maåu baèng thanh khuaáy, boâi trôn vaø chuaån bò leân caùc mieáng thöû vaø xaùc ñònh xem maøu naøo gaàn gioáng nhaát ñoái vôùi maøu mong muoán.

(3) Boå sung theâm maøu cô baûn vaøo maøu hoãn hôïp sau cho tyû leä cua noù gioáng nhö tyû leä trong quaù trình thöû mẫu gioáng nhaát ñoái vôùi maøu yeâu caàu, ñaõ noùi ôû böôùc (1).

Hình 3.49 Taïo maãu so saùnh vaø boå sung maøu coøn thieáu

6. Phun sôn Phöông phaùp duøng thanh khuaáy ñeå taïo ra lôùp sôn daøy maø keát quaû coù söï thay ñoåi maøu lôùn sau khi saáy khoâ, gaây khoù khaên trong vieäc ñaùnh giaù maøu moät caùch chính xaùc. Ví vaäy, pha chænh maøu, sôn caàn phaûi phun.

(1) Ñoå xaáp xæ 15g sôn cho moãi mieáng thöû. Tuaân theo höôùng daãn cuûa nhaø saûn xuaát sôn, boå sung vaø troän chaát ñoùng raén vaø chaát pha sôn.


Hình 3.50 Pha sôn ñeå phun leân taám thöû

72

(2) Phun leân taám thöû cuøng ñieàu kieän nhö khi phun sôn leân xe thöïc teá. Ñeå traùnh hieän töợng sơn phuû khoâng hoaøn toaøn leân taám thöû, daùn baêng keo ñen traéng vaø sôn beà maët cho ñeán khi khoâng nhìn thaày maøu cuûa baêng keo.

Hình 3.51 Phun sôn leân taám thöû (3) Tieán haønh quy trình saáy khoâ töông töï nhö caùch tieán haønh cho quaù trình taïo mieáng thöû baèng thanh khuaáy vaø boå sung maøu cô baûn maø hoãn hôïp thieáu. Caùc loaïi sôn neân kieåm tra baèng caùch phun sau khi chuùng ñaõ ñaït ñöôïc maøu mong muoán. Khi thöïc hieän so saùnh maøu treân xe, duøng moät khung töø tính ñaõ bò caét ôû giöõa ñeå taïo vuøng nhìn thaáy thích hôïp vaø giöõ caû mieáng thöû vaø beà maët sôn cuûa xe ñuùng kích thöôùc. Beà maët cuûa khung töø tính khoâng ñöôïc boùng hoaëc phaùt saùng maø phaûi coù maøu voâ saéc.

Hình 3.52 So maøu treân xe thöïc teá

7. Hoaøn thieän vieäc pha maøu Xaùc ñònh ra maøu gaàn gioáng laø raát khoù, laø moät quyeát ñònh quan troïng. Thöïc teá, coù moät ñieåm maø chuùng ta coù theå chaáp nhaän maøu nhö maøu gaàn gioáng noù, khoâng gaây ra vaán ñeà, maëc daàu maøu sôn gaàn nhaát vôùi maøu xe cuûa xe laø toát nhaát. Duøng duïng cuï so maøu seõ cho keát quaû lyù töôûng, maø thöïc teá söï khaùc nhau veà soá maøu. Nhöng neáu khoâng coù duïng cuï, baïn phaûi döïa vaøo maét cuûa mình. Baét ñaàu quaù trình hoïc cuûa baïn, toát nhaát nhôø caøng nhieàu ngöôøi giuùp baïn quyeá t ñònh ñieàu naøy caøng toá. Kiểm tra keát quaû vaø nhaän ñöôïc söï hieåu bieát cuûa pha maøu.


73

V. CAÙC PHÖÔNG PHAÙP PHUN SÔN 1. Sô löôïc veà sôn  Muïc ñích cuûa sôn Sôn laø moät quaù trình phun sôn döôùi daïng chaát loûng leân moät vaät theå, ñeå taïo ra moät lôùp moûng sau ñoù laøm khoâ ñeå taïo ra moät lôùp moûng cöùng hay “lôùp sôn”.

Hình 3.53 Muïc ñích cuûa sôn 

Baûo veä

Caùc vaät lieäu nhö theùp, nhoâm, goã, beâtoâng vaø nhöïa bò xuoáng caáp hay hö hoûng moät caùch deã daøng do aên moøn. Vaø khoâng coù tuoåi thoï cao neáu vaãn giöõ nguyeân traïng thaùi ban ñaàu cuûa chuùng. Tuy nhieân, beà maët cuûa caùc vaät lieäu naøy coù theå baûo veä nhôø sôn, noù ngaên khoûi hö hoûng vaät lieäu vaø keùo daøi thôøi gian söû duïng. Vì vaäy, muïc ñích chính cuûa sôn laø baûo veä vật theå khoûi bò aûnh höôûng cuûa caùc yeàu toá beân ngoaøi. Hình 3.54 Chöùc naêng baûo veä cuûa sôn 

Chöùc naêng thaåm myõ vaø nhaän bieát

Sôn taïo ra maøu, ñoä boùng cho vaät theå, caûi thieän ñöôïc tính thaåm myõ cuûa chuùng vaø aûnh höôûng ñeán söï hấp daãn cuûa saûn phaåm. Nhaän bieát qua maøu saéc cuõng laø moät chöùc naêng cuûa sôn nhö xe cöùu hoaû vaø xe cöùu thöông ñöôïc sôn maøu sôn maøu sôn ñaëc bieät ñeå phaân bieät vôùi caùc maøu xe khaùc. Maëc duø coù nhieáu caùch khaùc nhau ñeå caûi thieän hình thöùc beân ngoaøi cuûa vaät theå, nhöng khoâng coù caùch naøo ñôn giaûn hôn vaø gaây aán töôïng öu vieät hôn sôn.

Hình 3.55 Chöùc naêng thaåm myõ vaø nhaän bieát


74

2. Caùc thaønh phaàn cuûa sôn Sôn laø moät chaát loûng coù ñoä nhôùt cao, sôn coù caùc thaønh phaàn nhö ñöôïc neâu ra döôùi ñaây, khi chuùng ñöôïc hoøa troän vôùi nhau taïo thaønh moät hôïp chaát ñaëc seät ñoàng nhaát. Sôn thöôøng ñöôïc pha loaõng vôùi chaát pha sôn ñeå deã söû duïng. ÔÛ tröôøng hôïp loaïi sôn hai thaønh phaàn thì ñöôïc boå sung theâm chaát ñoùng raén (Hardener).

Keo nhöïa

Chaát loûng coù ñoä nhôùt vaø trong suoát, taïo thaønh moät maøng. Nhöïa boå sung theâm ñoä boùng, ñoä cöùng vaø ñoä baùm dính cuûa sôn.

Chaát maøu

Boät coù maøu ñöôïc cho vaøo sôn. Noù khoâng hoøa tan trong nöôùc hay dung moâi.

Dung moâi

Chaát loûng hoaø tan nhöïa vaø nhaèm muïc ñích deã hoaø troän chaát maøu vaø nhöïa. Noù bay hôi nhanh ngay khi sôn ñöôïc phun

Sôn

Chaát phuï gia

Nhieàu chaát khaùc nhau ñöôïc boå sung vaøo sôn vôùi soá löôïng nhoû ñeå caûi thieän ñaëc tính cuûa sôn, theo muïc ñích vaø öùng duïng cuûa sôn.

Coù nhieàu loaïi sôn khaùc nhau, “sôn boùng” laø sôn khoâng coù chaát maøu trong thaønh phaàn cuûa sôn. Sôn boùng ñöôïc phun leân lôùp treân cuøng ñeå boå sung theâm ñoä boùng cho maøu metallic vaø baûo veä caùc haït maøu metallic vaø mica.

Hình 3.56 Caùc thaønh phaàn cuûa sôn a) Keo nhöïa Nhöïa laø thaønh phaàn chính cuûa sôn, nhìn chung noù laø chaát loûng coù ñoä nhôùt vaø trong suoát taïo ra moät lôùp sôn sau khi sôn leân vaät theå ñöôïc laøm khoâ. Tính chaát cuûa nhöïa coù aûnh höôûng tröï c tieáp ñeán ñaëc tính cuûa sôn nhö ñoä cöùng, söùc caûn dung moâi vaø söï thay ñoåi cuûa thôøi tieát. Vaø aûnh höôûng ñeán chaát löôïng nhö ñoä nhaáp nhoâ beà maët, ñoä boùng, deã söû duïng cuõng nhö thôøi gian khoâ sôn. Nhöïa trong sôn ñöôïc chia ra laøm caùc loaïi sau:


75

 Phaân loaïi theo vaät lieäu 

Nhöïa thieân nhieân

Chuû yeáu ñöôïc chieát ra töø caùc loaïi caây, loaïi nhöïa naøy coù thaønh phaàn phaân töû cao vaø ñöôïc duøng ñeå ñaùnh veùcni. Loaïi nhöïa naøy khoâng ñöôïc söû duïng trong saûn phaåm coâng nghieäp saûn xuaát haøng loaït. Hình 3.57 Nhöïa thieân nhieân 

Nhöïa toång hôïp

Laø loaïi nhöïa nhaân taïo coù thaønh phaàn phaân töû cao. Do coù saûn löôïng lôùn, haàu heát caùc loaïi sôn hieän ñaïi chuû yeáu ñöôïc laøm töø nhöïa nhaân taïo.

 Phaân loaïi theo hoaù hoïc 

Nhöïa deûo noùng   



Hình 3.58 Nhöïa toång hôïp

Nhöïa deûo noùng ñoùng raén thoâng qua söï bay hôi cuûa dung moâi, khoâng coù phaûn öùng hoùa hoïc xaûy ra. Khi ñöôïc nung noùng, nhöïa deûo noùng seõ meàm ra bieán thaønh daïng loûng. Chuùng coù ñoä linh hoaït cao vaø deã hoaø tan trong dung moâi. Nhöïa deûo noùng ñieån hình laø: Nitrcenlulo, Cenluloâ Axeâtaùt butin Acrilic vaø Niloâng.

Nhöïa phaûn öùng nhieät 



Khi nhöïa phaûn öùng nhieät ñöôïc nung noùng hay xuùc taùc, chuùng ñoùng cöùng qua phaûn öùng hoaù hoïc, khi ñaõ ñoùng raén, chuùng khoâng theå tan ra baèng nung noùng laïi. Nhöïa phaûn öùng nhieät nhìn chung cöùng vaø raát khoù tan. Nhöïa phaûn öùng nhieät Amino Alkin, nhöïa hai thaønh phaàn Poâli Urethan, acrilic, Epoxy laø caùc loaïi nhöïa ñieån hình cuûa loaïi naøy.

b) Chaát maøu  Chaát maøu laø loaïi haït raát nhoû khoâng hoaø tan trong nöôùc, baûn thaân noù khoâng dính vaøo caùc vaät theå khaùc. Tuy nhieân, noù coù theå dính vôùi caùc vaät theå khaùc khi chuùng ñöôïc troän vôùi nhöïa vaø caùc thaønh phaàn khaùc trong sôn.  Chaát maøu ñöôïc chia ra laøm moät soá loaïi theo muïc ñích söû duïng cuûa noù:


76

Haït coù maøu

Boå sung maøu vaøo lôùp sôn vaø taêng ñoä beàn va ñaäp cuûa sôn.

Haït maøu saùng

Boå sung ñoä oùng aùnh cuûa maøu metallic vaø maøu pearl cho lôùp sôn.

Haït ñoän

Boå sung ñoä beàn vaø ñoä seät cuûa lôùp sôn, taêng ñoä nhôùt cuûa noù vaø ngaên ñoä laéng cuûa sôn.

Haït choáng gæ

Chuû yeáu duøng cho lôùp sôn loùt döôùi cuøng ñeå choáng gæ.

Haït giaûm boùng

Duøng ñeå giaûm ñoä boùng cuûa lôùp sôn, loaïi haït naøy ñöôïc troän vôùi sôn khi muoán giaûm boùng theo yeâu caàu.

Chaát maøu

c) Dung moâi vaø chaát pha sôn  Dung moâi laø moät chaát loûng hoaø tan nhöïa vaø hoaø troän chaát maøu vôùi nhöïa trong quaù trình cheá taïo sôn. Thoâng thöôøng ñöôïc troän vôùi caùc maøu cô baûn.  Chaát pha sôn ñöôïc duøng ñeå pha loaûng maøu sôn cô baûn coù ñoä (loaõng) ñoä nhôùt thích hôïp cho sôn. Dung moâi vaø chaát pha sôn bay hôi khi saáy khoâ vaø khoâng coøn laïi trong lôùp sôn.

Hình 3.59 Dung moâi vaø chaát pha sôn  Coù nhieàu loaïi nhöïa ñöôïc söû duïng khaùc nhau trong sôn. Vaø cuõng coù nhiều loaïi dung moâi ñể hoaø tan caùc loaïi nhöïa ñoù. Moãi loaïi sôn coù moät loaïi chaát pha sôn ñaëc bieät, ñöôïc laøm töø moät soá loaïi dung moâi vaø ñöôïc quy ñònh cuï theå ñeå söû duïng cuøng vôùi loaïi sôn töông öùng. Hôn nöõa, moät soá chaát pha sôn laïi chöùa caùc dung moâi khaùc nhau vaø coù tyû leä hoãn hôïp pha khaùc nhau, sao cho ngöôøi söû duïng coù theå löïa choïn chất pha sôn theo toác ñoä bay hôi thích hôïp nhaát ñoái vôøi nhieät ñoä moâi tröôøng ñaëc bieät.


77

d) Phuï gia Baûng döôùi ñaây lieät keâ caùc chaát phuï gia khaùc nhau ñöôïc boå sung vaøo sôn ñeå caûi thieän ñaëc tính cuûa sôn cuõng nhö ñaëc tính cuûa lôùp sôn. Phuï gia

Chöùc naêng

Chaát deûo hoaù

Boå sung ñoä deûo cuûa lôùp sôn

Ñoä phaân taùn chaát maøu

Taêng ñoä phaân taùn chaát maøu vaø ngaên khoâng cho chaát maøu keát noái vôùi nhau

Ngaên caûn laéng sôn

Ngaên cho chaát maøu khoûi laéng xuoáng ñaùy cuûa bình sôn, baèng caùch ngaên khoâng cho chuùng taùch khoûi nhöïa vaø dung moâi.

Ngaên caûn söï taùch maøu

Ngaên caûn söï taùch maøu vaø thöôøng ñöôïc lieân keát vôùi sôn goàm coù caùc chaát maøu coù kích thöôùc haït khaùc nhau hay troïng löôïng rieâng khaùc nhau

Chaát sang baèng

Ñeå sôn chaûy vaø taïo ra lôùp sôn ñeàu khoâng coù veát chaûy hay bong

Chaát choáng suûi boït

Ngaên cho tuùi khí troän laãn vôùi sôn khi phun sôn. Khoûi ñoïng laïi trong lôùp sôn döôùi daïng boït khí.

Chaát haáp thuï tia cöïc tím

Haáp thuï tia cöïc tím ñeå ngaên cho lôùp sôn khoûi bieán chaát qua söï phaûn chieáu cuûa aùnh saùng maët trôøi. Sôn coù caùc nguyeân nhaân nhö nöùt, maát maøu coù theå laø do aùnh saùng maët trôøi.

e) Chaát ñoùng raén Khi duøng loaïi sôn hai thaønh phaàn, phaûi boå sung theâm chaát ñoùng raén. Theâm thaønh phaàn chính vaøo loaïi sôn 2 thaønh phaàn, chaát ñoùng raén phaûn öùng vôùi caùc phaân töû cuûa thaønh phaàn chính vaø taïo ra caùc phaân töû lôùn hôn, caùc maïch voøng. Hôïp chaát lsocynate ñöôïc duøng laøm chaát ñoùng raén cuûa sôn Urethane.

Hình 3.60 Chaát ñoùng raén KS. Nguyeãn Vaên Hoaøi Haän – ĐH Sư Phạm Kỹ Thuật Tp.HCM

78

3. Duïng cuï sôn  Suùng phun sôn Suùng phun sôn laø moät duïng cuï duøng ñeå phun sôn baèng caùch phun moät hoãn hôïp sôn vaø khoâng khí döôùi daïng tia xeù nhoû. Suùng phun sôn coù nhieàu hình daïng khaùc nhau ñeå thích nghi vôùi caùc nhu caàu söû duïng khaùc nhau.

Loaïi

Phöông phaùp cung caáp sôn

Öu ñieåm

Nhöôïc ñieåm

Coác sôn ñöôïc ñaët phía treân Söï thay ñoåi cuûa löôïng hoïng cuûa suùng sôn. sôn thoaùt ra ñöôïc duy trì beù nhaát, vì coù söï Loaïi Sôn ñöôïc cung caáp ñeán ñaàu sôn töï hoïng suùng baèng chính troïng thay ñoåi ñoä nhôùt cuûa sôn. chaûy löôïng cuûa sôn, cuõng nhö löïc huùt döôïc taïo ra ôû ñaàu hoïng suùng sôn.

Khoâng phuø hôïp cho vieäc hoaït ñoäng sôn lieân tuïc treân nhöõng vuøng laøm vieäc lôùn vì dung löôïng cuûa coác sôn nhoû.

Coác sôn ñöôïc ñaït ôû döôùi hoïng Phuø hôïp cho vieäc phun Suùng naëng do dung löôïng Loaïi cuûa suùng sôn. Sôn ñöôïc cung sôn treân nhöõng vuøng cuûa coác sôn lôùn huùt sôn caáp baèng löïc huùt ñöôïc taïo ra ôû laøm vieäc lôùn vì dung ñaàu hoïng suùng sôn. löôïng cuûa coác sôn lôùn.

 Giaù treo caùc chi tieát sôn Giaù treo duøng ñeå treo caùc chi tieát vöøa vaø nhoû ñeå phun sôn. Noù ñaëc bieät coù ích khi sôn söôøn xe, naép capoâ, cöûa vaø caùc chi tieát coù theå thaùo ra ñöôïc.

Hình 3.61 Giaù treo caùc chi tieát sôn


79

 Chaát taåy daàu môû Chaát taåy daàu môû laø moät dung moâi hyñroâ caùcbon beùo goác daàu moû. Noù coù hieäu quaû laøm tan môõ, silicon vaø buïi baån baùm treân beà maët vaät theå. Chaát taåy môõ chæ coù hieäu quaû laøm tan caùc chaát treân, chuùng seõ trôû veà traïng thaùi ban ñaàu sau khi chaát taåy môõ ñaõ khoâ. Vì vaäy, caùc phaàn töû khoân g mong muoán phaûi ñöôïc taåy saïch baèng gieû tröôùc khi chaát taåy daàu môõ khoâ. Hình 3.62 Chaát taåy daàu môõ  Gieû lau Gieû laø moät vaät lieäu daïng löôùi nhuùng trong veùcni. Nhaèm lau saïch caùc vuøng moät caùch nheï nhaøng. Ñöôïc duøng ñeå laøm saïch caùc maûnh vuïn, buïi vaø caùc haït maøi.

 Bình chöùa

Hình 3.63 Gieû lau

Trong soá caùc bình kim loaïi hay nhöïa duøng ñeå ñöïng sôn, thì loaïi duøng moät laàn laøm baèng polieâtilen laø ñöôïc söû duïng roäng raõi ngaøy nay.

Hình 3.64 Bình chöùa  Thanh khuaáy sôn Ñuõa ñöôïc laøm baèng kim loaïi hay nhöïa, ñöôïc duøng ñeå khuaáy ñeàu matít, sôn loùt beà maët hay sôn lôùp treân cuøng. Moät soá thanh khuaáy coù ghi vaïch chia neân raát tieän lôïi trong vieäc ño löôøng chaát ñoùng raén ñuùng. Thanh khuaáy laøm baèng Teflon laø deã söû duïng vì sôn khoâng dính leân noù vaø deã lau saïch khi söû duïng. Hình 3.65 Thanh khuaáy sôn KS. Nguyeãn Vaên Hoaøi Haän – ĐH Sư Phạm Kỹ Thuật Tp.HCM

80

 Pheãu loïc sôn Pheãu loïc sôn laø moät loïc ñöôïc söû duïng ñeå loïc caùc taïp chaát ra khoûi sôn. Noù coù caùc daïng löôùi khaùc nhau ñeå phuø hôïp vôùi caùc loaïi sôn khaùc nhau, nhaèm traùnh löôùi loïc khoûi bò taéc. Ví duï, loaïi loïc löôùi daøy duøng cho sôn goác metallic hay sôn loùt beà maët.

Hình 3.66 Pheãu loïc sôn

 Duïng cuï ño ñoä nhôùt Sôn phaûi ñöôïc pha loaõng vôùi chaát pha sôn ñeán moät ñoä nhôùt thích hôïp môùi phun sôn vì ñoä nhôùt ôû traïng thaùi ban ñaàu cuûa sôn laø quaù cao neân khoâng theå sôn baèng suùng phun sôn. Ño ñoä nhôùt cuûa sôn baèng duïng cuï ño ñoä nhôùt.

Hình 3.67 Duïng cuï ño ñoä nhôùt  Caân Caân duøng ñeå caân troïng löôïng chaát pha sôn tyû leä vôùi troïng löôïng cuûa sôn.

Hình 3.68 Caân 4. Chuaån bò ñeå sôn lôùp treân cuøng Tröôùc khi sôn maøu phaûi coù chuaån bò nhö sau. Caùc böôùc chuaån bò coù theå ñöôïc chia thaønh hai nhoùm: ñeå sôn vaø chuaån bò sôn ñeå phun. Laøm saïch buoàng sôn

Thoåi khí neùn vaøo xe

Hoaøn taát vieäc chuaån bò ñeåû sôn maøu

Thoåi khí vaøo quaàn aùo thôï sôn

Ñoå hoãn hôïp sôn vaøo suùng sôn

Laøm saïch Daàu môõ

Laøm saïch buoàng sôn

Pha vôùi chaát pha sôn (ñieàu chænh ñoä nhôùt)

Troän chaát ñoùng raén


81

a) Laøm saïnh buoàng sôn Duøng suùng laøm saïch buïi, thoåi buïi vaø caùc maûnh vôû töø beân trong buoàng sôn (bao goàm caû treân traàn) tröôùc khi ñöa xe vaøo buoàng sôn. Hôn nöõa, nöôùc ôû saøn ngaên khoâng cho buïi thoåi bay laãn vaøo trong khoâng khí, vì vaäy traùnh ñöôïc caùc vaán ñeà nhö taïo ra “ saïn sôn “ treân beà maët sôn.

Hình 3.69 Laøm saïch buoàng sôn

b) Thoåi saïch xe baèng khí neùn Duøng suùng laøm saïch buïi thoåi khí neùn vaøo beà maët vaø vuøng laân caän ñeå chaéc chaén raèng caùc vuøng ñoù ñaõ ñöôïc saïch buïi, baån vaø nöôùc. Laøm saïch hoaøn toaøn buïi ôû caùc khe hôû giöõa naép capoâ, haønh lyù vaø caùc tai xe.

Hình 3.70 Thoåi saïch xe baèng khí neùn Chuù yù:  Thoåi buïi ra khoûi caùc khe hôû giöõa caùc taám, duøng khí neùn coù aùp suaát lôùn hôn moät chuùt so vôùi aùp suaát khi phun sôn, neáu khoâng laøm saïch hoaøn toaøn buïi, buïi hay baån seõ xuaát hieän treân beà maët khi phun vaø taïo ra “saïn sôn“.  Phaûi chuù yù traùnh phun sôn vaøo nhöõng vuøng khoâng caàn sôn, vaø chaéc chaén raèng baêng dính che khoâng bò bong.  Khi xe ñaõ ñöôïc laûm saïch buïi thì caàn phaûi sôn ngay, neáu khoâng buïi seõ baùm laïi treân xe.


82

c) Laøm saïch quaàn aùo cuûa thôï sôn Traùnh giaáy buïi vaø caùc maûnh vôû leân xe, thôï sôn maëc quaàn aùo baûo hoä vaø phaûi duøng suùng thoåi buïi khí neùn ñeå laøm saïch buïi hay maûnh vôû tröôùc khi baét ñaàu sôn.

Hình 3.72 Laøm saïch quaàn aùo thôï sôn d) Laøm saïch môõ Duøng gieû saïch ñöôïc nhuùng vaøo chaát laøm tan môõ, lau beà maët taám ñeå laøm öôùt khu vöïc ñoù. Duøng gieû saïch vaø lau taát caû daàu coøn ñoïng laïi, tröôùc khi chuùng khoâ.

Löu yù: Neáu coøn daáu ñoïng laïi treân taám kim loaïi, chuùng seõ gaây neân roäp hay bong sôn. Hình 3.73 Laøm saïch môõ e) Laøm saïch baèng mieáng gieû dính Tröôùc khi phun sôn maøu, lau saïch buïi moät caùch nheï nhaøng ôû vuøng ñöôïc sôn baèng mieáng gieû dính.

Löu yù: Tröôùc khi duøng mieáng gieû môùi, giaêng noù ra hoaøn toaøn vaø sau ñoù gaáp noù laïi moät caùch ñeïp maét, laøm cho noù deã phuø hôïp hôn vôøi caùc ñöôøng vieàn meùp cuûa vaät theå. Phôi khoâ mieáng gieû ôû trong boùng raâm trong thôøi gian moät hay hai ngaøy, neáu noù quaù dính. Khoâng ñeå môõ ñoïng laïi treân beà maët, noù seõ gaây leân roäp sôn sau naøy, khoâng ñöôïc taùc duïng löïc quaù lôùn khi lau khu vöïc ñöôïc sôn.


Hình 3.74 Laøm saïch baèng mieáng gieû dính

83

f) Pha chaát laøm ñoùng raén (Cho loaïi sôn hai thaønh phaàn) Ñieàu quan troïng laø phaûi tuaân theo caùc höiôùng daãn cuûa nhaø saûn xuaát. Nhaèm caân ñong chính xaùc chaát ñoùng raén tröôùc khi pha sôn. Neáu khoâng tuaân thuû ñuùng böôùc naøy seõ xaûy ra caùc hö hoûng khaùc nhau: bong sôn, nöùt hay taïo ra caùc veát ñoïng nöôùc. Quy trình ñeå pha chaát ñoùng raén ñöôïc phaân ra nhö baûng döôùi ñaây. Tröôùc khi pha phaûi ñoïc caùc höôùng daãn cuûa nhaø saûn xuaát sôn nhaèm xaùc ñònh xem tyû leä pha troän theo troïng löôïng hay theo theå tích. Neáu theo troïng löôïng thì duøng caân. Neáu theo theå tích, thì duøng coác hay thöôùc ño ñaëc bieät.

Theo troïng löôïng

Hình 3.75 Pha chaát ñoùng raén

Duøng caân

Qui trình pha chaát ñoùng raén Duøng coác ño Theo theå tích Duøng thöôùc ño ñaëc bieät

g) Pha chaát pha sôn (ñieàu chænh ñoä nhôùt) Ñoä nhôùt cuûa sôn ôû traïng thaùi ban ñaàu laø quaù cao neân khoâng theå aùp duïng cho suùng phun sôn ñöôïc. Vì vaäy, sôn phaûi ñöôïc pha loaõng vôùi chaát pha sôn ñeå ñieàu chænh ñoä nhôùt cho phuø hôïp vôùi söï phun, pha loaõng sôn cuøng loaïi chaát pha sôn nhö ñöôïc chæ ñònh cuûa nhaø saûn xuaát sôn.

Hình 3.76 Pha chaát pha sôn


84

Quy trình pha chaát pha sôn

Ñoä nhôùt

Duøng coác ño

Tyû leä troïng löôïng

Duøng caân

Tyû leä theå tích

Duøng thöôùc ño ñaëc bieät

h) Ñoå hoãn hôïp sôn sau khi pha vaøo caùc suùng phun sôn (1) Duøng ñuõa khuaáy, khuaáy ñeàu hoãn hôïp goàm sôn chaát ñoùng raén vaø chaát pha sôn.

Hình 7.77 Khuaáy ñeàu sôn

(2) Ñaët coác sôn döôùi loïc sôn vaø ñoå sôn qua loïc. Neáu ñaõ ñoå heát sôn trong coác, sôn coù theå roø ræ qua oáng thoâng hôi cuûa coác. Ñeå traùnh ñieàu ñoù xaûy ra, khoâng ñöôïc ñoå nhieàu hôn ¾ coác sôn. Hình 3.78 Ñoå sôn vaøo suùng qua loïc

(3)

Ñoùng naép cuûa coác sôn moät caùch chaéc chaén.

Hình 3.79 Ñoùng naép coác sôn


85

VI. LOÃI XUAÁT HIEÄN TRONG QUAÙ TRÌNH SÔN VAØ SAÁY KHOÂ 1) Loãi saïn sôn Buïi hay coù haït vaät laï dính treân beà maët sôn. Trong khi thaáy ngay khi sôn ñöôïc goïi laø saïn sôn. Hôn nöõa noù vaãn ñöôïc taïo ra töø beân ngoaøi, nhöõng haït naøy cuõng coù theå coù trong baûn thaân cuûa sôn.

Hình 3.80 Loãi saïn sôn 2) Loãi nhaên voû cam Moät lôùp khoâng ñeàu gioáng voû cuûa traùi cam, loãi naøy xaûy ra khi sôn khoâ quaù nhanh tröôùc khi caân baèng (di chuyeån cuûa beà maët phaúng). Noù cuõng coù aûnh höôûng cuûa caû ñieàu kieän aùp duïng vaø hieàu daøy lôùp sôn.

Hình 3.81 Loãi nhaên voû cam 3) Loãi chaûy sôn Chaûy ñöôïc gaây ra do sôn quaù nhieàu laøm sôn chaûy xuoáng vaø khoâ laïi.

Hình 3.82 Loãi chaûy sôn


86

4) Loãi hoá sôn Haït loõm xuoâùng ñöôïc taïo ra khi daàu hay nöôùc ñaåy lôùp sôn leân hay taïo ra choå roãng do sôn khoâng theå taïo ra ñöôïc lôùp sôn treân daàu vaø nöôùc.

Hình 3.83 Loãi hoá sôn 5) Loãi roäp sôn Coù hai loaïi roäp sôn coù theå xaûy ra. Moät laø do dung moâi trong lôùp sôn öôùt thaám vaùo lôùp sôn cuõ, laøm cho sôn cuõ chaûy beân trong, vì vaäy taïo ra roäp teân beà maët sôn maøu. Hai laø khi sôn treân cung meàm ra vaø giaõn nôû do nhieät, sau ñoù taïo roäp khi noù nguoäi.

Hình 3.84 Loãi roäp sôn

6) Loãi maéc caù sôn Khuyeát taät naøy xuaát hieän khi caùc veát loõm hình pheãu ñöôïc hình thaønh ôû beà maët sôn. Nguyeân nhaân laø do beà maët khoâng ñöôïc laøm saïch ñuùng qui ñònh tröôùc khi sôn hoaëc treân beà maët ñöôïc sôn coøn soùt laïi caùc loaïi daàu hoaëc silicon.

Hình 3.85 Loãi maéc caù sôn


87

7) Loãi veát matít Veát matít xaûy ra khi matít xuaát hieän treân beà maët lôùp sôn treân cuøng. Khi coù phoàng roäp giöõa lôùp sôn cuõ vaø matít khaùc nhau, dung moâi cuûa lôùp treân cuøng gaây neân roäp sôn doïc theo phaán meùp sôn giaùp moái, vì vaäy xuaát hieän veát matít.

Hình 3.86 Loãi veát matít 8) Loãi veát xöôùc maøi Caùc veát xöôùc maøi trong lôùp sôn cuõ seõ lan ra vaø xuaát hieän treân lôùp sôn treân cuøng thaám vaøo caùc lôùp döôùi ñoù.

Hình 3.87 Loãi veát matít 9) Loãi khaùc maøu sôn Khuyeát taät naøy xuaát hieän khi maøu cuûa khu vöïc ñöôïc söûa chöõa khaùc vôùi khu vöïc keà beân. Nguyeân nhaân coù theå laø do ñieàu chænh maøu khoâng chính xaùc hay troän sôn khoâng kó, hoaëc laø caùc ñieàu kieän cuûa vieäc sôn khoâng thích hôïp.

Hình 3.87 Loãi khaùc maøu sôn


88

[123doc] - Tai-lieu-giao-trinh-son-o-to.pdf

Overview

More details

Related Documents

[123doc] - Benh-an-nhi-b.docx

123doc-hoa-phan-tich-dinh-tinh-pps.pdf

[123doc] - Huong-dan-thiet-ke-aveva-pdms.pdf

[123doc] - Giay-a4-co-dong-ke-adf.docx

[123doc] - Giao-trinh-solidworks-2017-full.pdf

[123doc] - Mang-may-tinh-bai-tap.doc

More Documents from ""

Developingceos.spring2018.pdf

Ts_136101v140300p.pdf

Theroleoftacitknowledgeingroupinnovation.pdf

[123doc] - Tai-lieu-giao-trinh-son-o-to.pdf

10yeuto