Win - Win - Win Model (papakonstantinidis Model)

1

Τοπική Αν άπ τυξη Μεθοδολογί α Win - win - win (Papak onstantinidi

s Model )

Βασ ικό εργα λε ίο σχημα τισ μού κο ινων ικού κ εφ αλ αίου Λε ωνίδα ς Α. Παπακ ωνσταν τι νίδη ς (Ph.D) Καθηγη τής

Το win -win -win Model (Papak onstant in idis Mode l)

έ χει ως στό χο να αποδείξει, μέσα από την τεκμηριωμένη έρευνα, ότι η τοπική ανάπτυξη σε ένα χώρο, έχει ως αφετηρία της τον σχηματισμό κοινωνικού κεφαλαίου/ ως προαπαιτούμενου κοινωνικής συνοχής και κατά συνέπεια, συναρτάται άμεσα με «δεσμούς» κοινωνικής εμπιστοσύνης μεταξύ των κατοίκωνπολιτών της Κοινότητας (“C” - Community) και ιδιαίτερα εκείνων που είναι λιγότερο αφοσιωμένοι στα κοινά /ο περιοριστικός παράγων (κατά J. J Rousseau).Για να γίνει αυτό, κρίνεται αναγκαία η προτεινόμενη μέθοδος winwin-win Η τοπική ανάπτυξη απομακρύνεται, έτσι από την οικονομίαπροσεγγίζει την κοινωνιολογία ως «πεδίο επιστημονικής έρευνας» Από την άποψη αυτή, το «διαπραγματευτικό παιχνίδι» εισάγεται ως βασικός χώρος μέσα στον οποίο συντελείται σταδιακά – με τη μορφή της ουσιαστικής και σταδιακής διαφοροποίησης από τους κανόνες του- η διαμόρφωση ενός νέου υποκειμένου (της Κοινότητας) , σαν το ουσιαστικό αποτέλεσμα μιας βαθιά συνειδητοποιημένης διεργασίας-ορίου σε τοπικό επίπεδο, της «ευαισθητοποίησης» των πολιτών κατοίκων αφενός μεν προς το επικρατέστερο τοπικό ήθος (Friedman-Weaver UCLA, 1978) αφετέρου δε προς την «ιδέα της συνεργασίας» μέσα από την αποδοχή/υιοθέτηση του «κεντρικού θέματος με ικανότητα συσπείρωσης». Η προτεινόμενη μεθοδολογία win-win-win (Papakonstantinidis Model, κατά τη Διεθνή Βιβλιογραφία) επιτρέπει την βήμα προς βήμα «ιστορική καταγραφή, μελέτη και ανάλυση της διαχρονικής εξέλιξης σχηματισμού επίκτητου κοινωνικού κεφαλαίου και την επίδραση αυτού πάνω στις δομές &λειτουργίες της κοινότητας προς την κατεύθυνση της ανάπτυξης αυτής, μέσα από

2 μετασχηματισμό γνώσης/πληροφορίας/συμπεριφοράς και κατ’ επέκταση «των ατομικών στρατηγικών νίκης» που διαμορφώνουν την κάθε απόφαση στο παιχνίδι της κυριαρχίας μέσα στη διαπραγμάτευση. Λέξεις-κλειδιά: διαφοροποίηση –επαναδιαπραγμάτευση σε τοπικό επίπεδο κανόνων της «διαπραγμάτευσης» / διαπραγμάτευση, κοινωνικό κεφάλαιο, κοινωνική συνοχή, ευαισθητοποίηση, τοπική ανάπτυξη

Το μοντέλο win-win-win προέκυψε ως αναγκαιότητα, από το επιτακτικό κοινωνικό αίτημα της αναζήτησης νέων μορφών οργάνωσης και λειτουργίας των κοινωνιών σε μια βάση περισσότερο ανθρώπινη και λιγότερο «συναλλακτική» - ιδιαίτερα εκείνων που παραμένουν απομονωμένες (ύπαιθρος χώρα, περιφέρεια) και που, αν συνεχίσουν να λειτουργούν κάτω από τους «άτεγκτους κανόνες» της «διαπραγμάτευσης» (βλέπε «αγοράς») είναι καταδικασμένες από την άποψη αυτής ακόμα της βιωσιμότητάς τους σε αυτή τη συγκεκριμένη «χρονική στιγμή» (περίοδο), καθώς οι οικονομίες του πλανήτη εισέρχονται η μία μετά την άλλη σε κατάσταση Ύφεσης (απόεπένδυση, από-πληθωρισμός, από-μείωση τιμών/ «ξεφούσκωμα των τιμών» μείωση ζήτησης/ κατανάλωσης, μείωση παραγωγής κοκ φθίνουσα σπειροειδής εξέλιξη κλπ). Από την άλλη, η επικαιρότητα των ημερών εστιάζει σε «αξίες» , που η άκρατη φιλελευθεροποίηση κυριολεκτικά περιφρονούσε κατά την περίοδο της κυριαρχίας των αγορών στη ζωή μας: Η συχνή – πυκνή επίκληση κυβερνητικών, φυσικών προσώπων, οργανισμών κλπ στην αναγκαιότητα επίδειξης «κοινωνικής ευαισθησίας», είτε «κοινωνικών αντανακλαστικών» από τις τράπεζες, με τις τελευταίες να αγνοούν κυριολεκτικά τις εκκλήσεις αυτές, σε πείσμα ολόκληρων κοινωνιών, κρατών κλπ, συνεχίζοντας τον ευδαιμονισμός της τρομακτικής κερδοφορίας της «αγοράς» , αδιαφορώντας για τον κοινωνικό περίγυρο, ενεργοποιεί πλέον τα αντανακλαστικά ολόκληρης της κοινωνίας, φέρνει την Κοινωνιολογία στο προσκήνιο της επιστημονικής σκέψης: Εισαγωγικά, ορίζουμε τις πηγές μας σε βασικούς όρους των κοινωνικών επιστημών, με κύρια την έννοια του κοινωνικού κεφαλαίου, και τα δίκτυα, που είναι το μεγάλα ζητούμενα της εποχής, προκειμένου να καταδειχθεί η πρόδηλη αντίθεση στο δόγμα «εμπιστευόμαστε τις αγορές» (και όχι τους ανθρώπους) , ένα δόγμα, που οδήγησε ολόκληρο τον πλανήτη στο σημείο που το οδήγησε, με μη ορατές ακόμα «συνταγές» της εξόδου από το τούνελ Από την καθαρά κοινωνιολογική οπτική, ο J. Coleman ως κοινωνικό κεφάλαιο περιγράφει την διαδικασία-διεργασία της συνεργασίας των φυσικών προσώπων η οποία ελαχιστοποιεί πιθανά διλήμματα, τα οποία εγείρονται είτε γεννιώνται ακριβώς από δίκτυα και κοινές δράσεις αυτών των φυσικών προσώπων Ο Glen Lοury (1977) χρησιμοποίησε τον όρο «κοινωνικό κεφάλαιο» για να περιγράψει μια δυναμική θεωρία διακριτικής μεταχείρισης, βασισμένης σε λογικές εισοδηματικές φυλετικές, μειονοτικές κλπ διαφορές, ενώ ο Putnam

3 (2000) περιγράφει το κοινωνικό κεφάλαιο σαν την βάση δημιουργίας κοινωνικών σχηματισμών, όπως τα δίκτυα Με τον όρο τοπική ανάπτυξη οι Friedman –Weaver (UCLA- 1978) -που κατά προσωπική εκτίμηση δίνουν τον πληρέστερο ορισμό- θεωρούν την βάση για ένα διακριτό τοπικό σύστημα αξιών, την αντίδραση του τοπικού πληθυσμού στο επικρατέστερο τοπικό ήθος, τις τοπικές αρχές και αξίες, μια ιδεολογία , τους τοπικούς κώδικες επικοινωνίας, τα ήθη τα έθιμα, παράγοντας ένα (τοπικό) περιβάλλον κοινωνικής συνοχής και εμπιστοσύνης, στο τοπικό επίπεδο. (το πρωτότυπο Friedman: “The base of an autonomous local development may be a discrete value system, an ideology, local people’s reaction to the dominant local principles (including local communication code, customs, culture), creating thus the “social cohesion environment” at local level. (SURP- Papakonstantinidis Model)

♦ Ο βραβευμένος με Nobel 1998 Ινδός καθηγητής Amartya Sen εισήγαγε της τρίτη έκφραση του ατομικισμού (η συλλογική- κοινωνική επιλογή), μέσα από την οποία το φυσικό πρόσωπο πραγματώνει το εγώ του (οι δύο ήδη γνωστές εκφράσεις ήταν «να περνάμε καλά» και «να πραγματώνουμε τις φιλοδοξίες μας», ανεξάρτητα από τον περίγυρο- βλέπε ενότητα )

Από την επιγραμματική αυτή σημειολογία που παρατέθηκε πιο πάνω, φαίνεται οι έννοιες «κοινωνικό κεφάλαιο» και «τοπική ανάπτυξη» να συγκλίνουν, ως σημειολογικοί όροι , ως εννοιολογικά περιεχόμενα, και σε τελική ανάλυση δείχνει ότι και οι δύο όροι είναι όροι της επιστήμης της κοινωνιολογίας, υπογραμμίζοντας παράλληλα την κάθετη αντίθεσή τους με την οικονομία της αγοράς (το δίκαιο του ισχυρού, μέσα στη διαπραγμάτευση, την οποιαδήποτε διαπραγμάτευση) Κατά προσωπική άποψη μόνον αυτή μπορεί να δώσει σήμερα επιστημονικά τεκμηριωμένες απαντήσεις που να αντέχουν στην κριτική σκέψη Ξεχασμένοι όροι στην αποθέωση της παγκοσμιοποίησης, όπως κοινωνικό κεφάλαιο, κοινωνική εμπιστοσύνη, κοινωνική συνοχή, κοινωνική ευαισθησία, δίκτυα, τοπική ανάπτυξη, κοινωνική ανάπτυξη, ανάπτυξη της κοινότητας κλπ έρχονται δυναμικά στο προσκήνιο, κάτω από την πίεση των νέων γεγονότων και ιδιαίτερα της αποτυχίας του lessez faire, lessez passer να ανταποκριθεί στις προσδοκίες εκατομμυρίων ανθρώπων, σε συνδυασμό με την σχεδόν τυφλή προσήλωση στο δόγμα «εμπιστευόμαστε τις αγορές», αλλά και τις δυνατότητες των μηχανισμών της να θεραπεύουν-χωρίς καμιά παρέμβασητις υστερήσεις, τα λάθη της αγοράς αυτής ( το αόρατο χέρι της αγοράς, κατά Adam Smith,- 1760, 1770) Στο βαθμό που η έννοια της «αγοράς» -και κατ’ επέκταση της παγκοσμιοποίησης, έχει εισβάλει με βίαιους ρυθμούς στην καθημερινότητά

4 μας, ολόκληρο το σύστημα αξιών/λειτουργίας τίθεται υπό διαπραγμάτευση: Θεμελιακές Αξιακές-πολιτισμικές έννοιες όπως «Θρησκεία, Οικογένεια, σχέσεις φύλων, σχέσεις γονέων-παιδιών, Παιδεία (με την καθολική του όρου έννοια), Ιστορία, Πολιτισμός , Δημοκρατία, Ανθρώπινα Δικαιώματα, Εργασία κλπ, αλλά και έννοιες όπως «Επικοινωνία» , Αντίληψη του Χώρου/Χρόνου, Σεβασμός, «Αξιακά Πρότυπα» επαναπροσδιορίζονται στη βάση μιας καθαρά «αγοραίας αντίληψης» ενός πρόσκαιρου συλλογισμού όπου παρελθόνπαρόν-μέλλον συμπυκνώνονται σε μια «στιγμιαία αντίδραση του τώρα, την «υπέρτατη στιγμή της ιστορίας» (Berger, 2005), βιώνοντας στον «χαοτικό χώρο» τον οποίο προσδιορίζει η αφηρημένη ιδέα της «αγοράς» (Yves Misseau, 2004) Το έλλειμμα κοινωνικής εμπιστοσύνης τίθεται έτσι ως επακόλουθο αυτής της «διπλής επιβολής» της παγκοσμιοποίησης στην καθημερινότητά μας (επίθεση στο χώρο και το χρόνο, κατά Ricardo Petrella 1999 μτφ/ τετράδια τοπικής αυτοδιοίκησης) Όμως, Οι Άνθρωποι έχουν ανάγκη να ορίσουν ρητά το σημείο που ακριβώς βρίσκονται. Σαν να τους καταδιώκει μια αβεβαιότητα ότι ίσως βρίσκονται στο πουθενά. Περιτριγυρισμένοι από τόσες αφηρημένες έννοιες έχουν ανάγκη να εφεύρουν τα «εφήμερα σημεία αναφοράς τους» (John Berger, 18.12.2005), ενώ ο «κλασσικός» διαχωρισμός του χρόνου σε παρελθόν- παρόν- μέλλον, έχει χάσει προ πολλού τη σημαντικότητά του. Αυτή η «διπλή συμπίεση του παρόντος χρόνου» από παρελθόν και μέλλον φαίνεται να οδηγεί στην υπερφόρτωση του παρόντος. Η έννοια του «κατεπείγοντος» διέλυσε κάθε υποψία προγραμματισμού και μακρόπνοου σχεδιασμού. «Η λογική της επείγουσας ανάγκης εκφράζει ταυτόχρονα την ανάπτυξη της λογικής της αγοράς –όπου όλα αποτιμώνται εδώ και τώρα- και την ιστορική αδυναμία που έχουμε να ανοιχτούμε προς το μέλλον με τη μορφή της επαγγελίας, κάτι, που συνιστά ηθική αδυναμία..» Z. Laidi (1997) H αντίληψή μας, πράγματι, έχει αλλάξει δραματικά τα τελευταία χρόνια. «..η απουσία προγραμματικού ορίζοντα μεταφράζεται με την αίσθηση ότι η αληθινή ζωή είναι πάντοτε αλλού πράγμα που προκαλεί τον πολλαπλασιασμό των σχεδίων: να τηρήσουμε μια δίαιτα, να κάνουμε ένα παιδί, να ξεκινήσουμε διακοπές, να πάρουμε μια άδεια...» (Ιβ Μισό, 2005) Οι κοινωνίες δείχνουν να απορυθμίζονται ως προς τον χρόνο και τον χώρο , όπου βιώνουμε ένα συμπυκνωμένο παρόν, χωρίς ένα τελικό σκοπό (Παπακωνσταντινίδης, 2000), που χαρακτηρίζεται από μια βραχυπρόθεσμη διαχείριση κρίσεων μέσα από μια έννοια αποσπασματικότητας (για παράδειγμα, η αντιμετώπιση της τρομοκρατίας, της γρίπης των πουλερικών, κλπ) Η παγκοσμιοποίηση θέτει τον Άνθρωπο σε μια κατάσταση άμυνας (απουσία κοινωνικής εμπιστοσύνης). Η παγκοσμιοποίηση εμφανίζεται έτσι ως ένα σύνολο καταναγκασμών, ή ευκαιριών , αλλά όχι ως ένα συλλογικό σχέδιο , ή ως ελπίδα . Επιβάλλεται σαν μια αναπόδραστη μοίρα , που γεννά φόβο και αυτό γιατί υποχρεώνει όλες τις κοινωνίες να αλλάξουν βαθειά, χωρίς, ωστόσο να συνδέει αυτή την επιταγή για αλλαγή, με κάποια θετική επαγγελία... Γεννιέται έτσι ένα «ωκεάνιο συναίσθημα» , το συναίσθημα του ότι «κάπου είμαστε χαμένοι» , μακρυά από τις συναισθηματικές μας αναφορές, αναφορές που διασφαλίζει το αγκυροβόλημά μας στη δική μας τοπική κοινωνία , με την μοναδικότητα και την πολιτιστική της ταυτότητα. Μέσα σε αυτό το χώρο η «Διαπραγμάτευση» είναι το πιο πολύτιμο στολίδι της (όπως ήταν ο «συγχρονισμός» στην εποχή της βιομηχανικής επανάστασης. Η «Διαπραγμάτευση» είναι η ουσία της σημερινής παγκοσμιοποίησης. Δεν ορίζει τι είναι ηθικό και τι όχι. Οριοθετεί μια

5 πραγματική κατάσταση εκ του αποτελέσματος. Δείχνει τον πιο ριψοκίνδυνο, τον πιο αποφασισμένο να σπάσει τη συμφωνία, τον οποίο «ορίζει» ως «νικητή». Μας εξηγεί απλά το «που πηγαίνει η κοινωνία» σύμφωνα με τις επιθυμίες του νικητή, του Ανθρώπου που εντελώς ψυχρά, εντελώς ορθολογικά υλοποιεί το δικό του στρατηγικό σχέδιο, εκμεταλλευόμενος την «μη αντίδραση», ή άλλως τη «μέγιστη αποστροφή στον κίνδυνο» των άλλων Ανθρώπων. Ωστόσο, το πιο σημαντικό στοιχείο που «εισάγει» η Διαπραγμάτευση στην ερμηνευτική ικανότητα της καθημερινής ζωής –εκεί ακριβώς που η μελέτη αυτή, νομίζω, πως συνεισφέρει στην επιστημονική σκέψη- έγκειται στην «απόπειρα» ερμηνείας του αποδεκτού ή μη αποδεκτού από την Κοινωνία (είτε από ένα ευρύτερο σύνολο , ή πιο «ποιητικά» ηθικού-μη ηθικού) στην άσκηση νομίμου δικαιώματος, ή άλλως στο «πως ασκώ το νόμιμο δικαίωμά μου, σε μια οποιαδήποτε διαπραγμάτευση». Ο Νομοθέτης, αδυνατώντας να εισέλθει σε αυτή τη λεπτομέρεια αρκείται στην «αφηρημένη» αναφορά του Αστικού Δικαίου, «τα καλά συναλλακτικά ήθη και τη συνήθη πρακτική» Σε επίπεδο «ανθρώπινων σχέσεων» αυτό όμως δεν είναι αρκετό Για να κατανοηθεί εξαρχής το τι επιχειρείται μέσα από την προσέγγιση αυτή, δίνεται εξαρχής μια πρώτη ιδέα των «λεπτών» διαχωριστικών γραμμών : • Στην αρχική εκδοχή (1928) της Θεωρίας των Παιγνίων (μέσα από την οποία επιχειρείται η ερμηνεία της Διαπραγμάτευσης) με τον τίτλο “zero sum two players game” , η σκέψη εστιάζει στην «ψυχροπολεμική αντίληψη» του «κερδίζω-χάνεις» (win-loose) με την έννοια ότι ο νικητής «τα παίρνει όλα» και ο χαμένος της διαπραγμάτευσης «τα χάνει όλα» • Στην ανατροπή αυτής της συλλογιστικής ο 22χρονος, μεταπτυχιακός τότε (1950) φοιτητής του Princeton University John Forbs Nash με μια 27 σελίδων διδακτορική διατριβή με τον τίτλο “The NonCooperative Games Theory” , μετέφερε το εστιακό σημείο της Διαπραγμάτευσης, από την τυπολογία, απευθείας στην «έκβαση της διαπραγμάτευσης» μέσα από χρησιμότητες/μερίδια: Σε μια «μη συνεργατική- ανταγωνιστική διαπραγμάτευση, μπορούν και τα δύο μέρη να κερδίζουν (win-win) , σημασία έχουν μόνο τα «μερίδια» της «συμφωνίας» που είναι μια μόνο από τις εκδοχές τέλους της διαπραγμάτευσης. Η επαναστατική αυτή σύλληψη άλλαξε το τοπίο της δυτικής σκέψης μέσα στην αγορά. Φώτισε την «Διαπραγμάτευση» ως το κεντρικό πεδίο της αντιπαράθεσης, δίδαξε πως και οι δύο ανταγωνιστές μπορούν να κερδίζουν, στρογγύλεψε τις γωνίες της στείρας αντιπαράθεσης, έκανε την Διαπραγμάτευση αποτελεσματική , δημιούργησε το πεδίο των trusts έδωσε νέα πνοή στην «καπιταλιστική αντίληψη» , κυριολεκτικά «δημιούργησε την βάση της παγκοσμιοποίησης», αλλά παράλληλα, φώτισε την σημασία αυτού που σήμερα ονομάζουμε απλά «συναλλαγή» (της μορφής τι μου δίνεις, τι σου δίνω) ανεξάρτητα από «αποδεκτές» για το κοινωνικό σύνολο θέσεις. Έτσι όμως εισήγαγε ένα «νέο πολιτισμό», πρωτόγνωρο στην αγορά-διαπραγμάτευση : Η έκβαση αυτής, αφορούσε απλά και μόνο τους δύο παίκτες-διαπραγματευτές, ανεξάρτητα από το περιεχόμενό της (αρκεί μόνο να μην προσκρούει στους Νόμους της οργανωμένης Κοινωνίας) Έτσι όμως, τα «μερίδια» δημιουργούσαν μια σειρά από

6

•

•

παράπλευρες ηθικές «απώλειες» (εξαρτήσεις, αποδοχή τετελεσμένων, αποδοχή θέσεων που προσέκρουσαν στα «πιστεύω» των ανθρώπων, μη ηθικές συμφωνίες (είτε μη αποδεκτές από την κοινωνία, χωρίς κανείς να διαμαρτύρεται -βλέπε ενοχικό δίκαιο- ωσάν το περιεχόμενο της διαπραγμάτευσης να αφορά αποκλειστικά και μόνο τους δύο «ανταγωνιστές-συναλλασσόμενους» και το ζητούμενο να ήταν απλά και μόνο η «μοιρασιά», ή άλλως τα «μερίδια» ( πιο κάτω τα επιμέρους στοιχεία της Διαπραγμάτευσης και η λειτουργία της αποδεικνύονται με μαθηματική τεκμηρίωση). Το περίεργο της ιστορίας, ήταν ότι ο Nash ήταν καθαρά μαθηματικός μεταπτυχιακός φοιτητής, δημιούργησε αυτή τη νοητική σύλληψη, για καθαρά μαθηματικούς σκοπούς και εν αγνοία του (επειδή από κει και πέρα νόσησε από φρενοβλάβεια) η «ιδέα» αυτή εφαρμόστηκε στο πεδίο των οικονομικών επιστημών, ο δε εμπνευστής έλαβε το βραβείο Nobel της Οικονομίας (και όχι Μαθηματικών -που δεν υπάρχει), μόλις το 1994 (44 χρόνια μετά) Για πάνω από μισό αιώνα, τώρα, η ιδέα Nash με την Διαπραγμάτευση ως κυρίαρχο πεδίο της παγκοσμιοποίησης λειτούργησε νομοτελειακά, κάνοντας αποτελεσματική την επενδυτική ροπή (όχι μόνο στον οικονομικό στίβο, αλλά και το πολιτικό, πολιτιστικό, κοινωνικό κλπ καταρρακώνοντας, με τον τρόπο αυτό ιδεολογίες, «ηθικές», «αξίες» status quo που λειτούργησαν επί αιώνες χωρίς να αμφισβητούνται (αξία της οικογένειας, για παράδειγμα) και ανατρέποντας γενικότερα «κατακτήσεις» του Ανθρώπου στο πεδίο των κοινωνικών σχέσεων (φιλία, αλληλεγγύη, πίστη αγωνιστικότητα, «πιστεύω» , σεβασμό / αυτοσεβασμό , ανώτερα αισθήματα, όπως θυσία) αλλά και συνδικάτα (εργασιακές σχέσεις κλπ) Εκεί νομίζω πως κάτι έπρεπε να κάνουμε, επαναφέροντας το «κοινωνικά αποδεκτό» (πιο ποιητικά, την «ηθική» ) στην καθημερινότητά μας, χωρίς να απομακρυνόμαστε από την Διαπραγμάτευση που παραμένει το κυρίαρχο πεδίο έκφρασης της ανθρώπινης δυναμικής Προσωπική εκτίμηση είναι πως σήμερα οι συνθήκες να σκεφτούμε την υπέρβαση της «διπολικής διαπραγμάτευσης» με τις στιγμιαίες συμμαχίες , την «κατάχρηση νόμιμου δικαιώματος» (στα πλαίσια της γκρίζας ζώνης/ της περιοχής που δεν καλύπτεται από το νομοθέτη) έχουν , πλέον ωριμάσει, ενώ ο κίνδυνος ακόμα και αυτής της επιβίωσης πάνω σε έναν πλανήτη που η ανθρώπινη δραστηριότητα κατέστησε σχεδόν αφιλόξενο, είναι πέρα από μια πιθανότητα μια σχεδόν βεβαιότητα και μάλιστα στο ορατό μέλλον Νομίζω, πως είναι η πιο κατάλληλη στιγμή να «3-μερίσουμε την Διαπραγμάτευση, δίνοντας έναν ρόλο στην «Κοινότητα» (το σύνολο των πνευματικών και ηθικών κατακτήσεων ολόκληρης της κοινωνίας με μια αποδοχή σχεδόν καθολική, ανεξάρτητα από θρήσκευμα, ιστορία, πολιτισμό, πολιτικό/οικονομικό σύστημα κλπ) Αυτό, λοιπόν που προτείνεται στην μελέτη αυτή είναι η αποδοχή στην κάθε απειροελάχιστη διαπραγμάτευση, της ύπαρξης/παρουσίας ενός τρίτου ή αόρατου εταίρου, της «Κοινότητας- Community / “C” factor) με όλες τις ιδιότητες, τα δικαιώματα, τις χρησιμότητες που έχουν τα υφιστάμενα δύο (2) μέρη της διαπραγματευτικής διαδικασίας Η ιδέα του 3-μερισμού βρίσκει τεράστια απήχηση στο φιλοσοφικό επίπεδο (τριαδικές θρησκείες, Πλωτίνος, Σωκρατική αντίληψη # της

7 «Αριστοτέλειας λογικής» κλπ) μέχρι την δομή μιας οργανωμένης κοινωνίας ( μεσαία αστική τάξη, μεσαίος (πολιτικός) χώρος κλπ ως ουσία , ως απορροφητήρας των εντάσεων /εξαρτήσεων/ δεσμεύσεων ενός καθαρά διπολικού συστήματος που λειτουργεί με χρησιμότητες/ μερίδια, «θέση» και συμφέροντα. Η «παρουσία» 3ου ή αόρατου εταίρου της διαπραγμάτευσης μεταξύ 2 εισάγει ένα «κράτημα» στους δύο «παίκτες-αντιπάλους» (που μπορεί να λέγεται «σεβασμός στο φυσικό περιβάλλον, σεβασμός στην προσωπικότητα του άλλου κλπ) Αυτή η «λείανση της Αριστοτέλειας λογικής» ίσως σημάνει μια ειρηνική ανατροπή του στείρου ορθολογισμού που οδήγησε την Ανθρωπότητα στα όσα αδιέξοδα της σημερινής ψυχρής εποχής της παγκοσμιοποίησης και της πληροφορίας (πχ οι τηλεοπτικές παραγωγές θα είχαν ένα διαφορετικό περιεχόμενο, αν γινόταν αποδεκτός ο τριμερισμός της διαπραγμάτευσης ανάμεσα στον τηλεοπτικό σταθμό “x” και τον τηλεοπτικό παραγωγό “y” Επειδή όμως, μια τέτοια «ειρηνική ανατροπή» σε παγκόσμια κλίμακα φαντάζει στις μέρες μας εξωπραγματική, επιλέγεται συνειδητά η τοπική κοινωνία , ως πρώτο βήμα εφαρμογής της ιδέας , επειδή αυτή η οργανωμένη οντότητα βρίσκεται πιο κοντά στο κύτταρο της κοινωνίας την «οικογένεια» , όπου οι σχέσεις απλουστεύονται Χρησιμεύει κάτι σαν «πείραμα» για την αποδοχή μιας ιδέας / μεθοδολογίας / υποδείγματος, που ναι μεν έχει αφετηρία του την ιδέα των Μη Συνεργατικών Παιγνίων του Nash, πλην όμως, επιχειρεί να την επεκτείνει σε μια κοινωνική απόδοση , με την προσθήκη ενός ακόμα “win” στα υφιστάμενα από τον Nash άλλα δύο: Έτσι, μέσα από αυτή την εργασία προκύπτει η αναγκαιότητα του “win-win-win” ως της κοινωνικής ανάγνωσης της Διαπραγμάτευσης, που πιστεύω ότι επαναφέρει την φιλοσοφία/ ηθική στην καθημερινότητά μας (σεβασμός, αξιοκρατία, θυσία, αλληλεγγύη, συνοχή, αυτοσεβασμός ηθική, πνευματικότητα, ενδιαφέροντα κλπ) Στην επιστημονική γλώσσα, η Διαπραγμάτευση είναι Θεωρία και μάλιστα, «Μη Συνεργασίας» αλλά σύγκρουσης. Αν και πρωτοπαρουσιάστηκε σαν «παιχνίδι», μόλις το 1928, νομίζω ότι θα καταστεί η μεγάλη ενοποιητική Θεωρία των κοινωνικών, των φυσικών αλλά και των φιλοσοφικών προσεγγίσεων του 21ου αιώνα Και αυτό, επειδή η «δεύτερη ανάγνωση» του μαθηματικού παιχνιδιού της στρατηγικής επιλογής και απόφασης (Θεωρία Παιγνίων) έδειξε πως μπορεί να ερμηνεύει πολύ περισσότερα πράγματα στο φυσικό και το κοινωνικό περιβάλλον από το πώς αποφασίζουμε , σε μια δεδομένη στιγμή, μια κίνηση σε ένα παιχνίδι. Από την άλλη, η «τοπική ανάπτυξη» -έννοια ουτοπική ρομαντική, ουμανιστική μέσα στην παγκοσμιοποίησηυποδείχνει το «που θέλουμε να πάμε την κοινωνία». Υποδηλώνει ένα όραμα άμεσα συνδεδεμένο με την ιστορία, το χώρο, τους λαούς και το συναίσθημα. Συνιστά πανανθρώπινη κραυγή διαμαρτυρίας απέναντι στην ισοπέδωση, την μη αποδοχή της χωρικής-γεωγραφικής – ιστορικής - πολιτιστικής και αισθητικής ιδιαιτερότητας. Δίνει μια «ιστορική συνέχεια» στον πολιτισμό μας Δίνει το «στίγμα» χώρου, χρόνου και αξιών. Μέσα από αυτή την οπτική, η τοπική ανάπτυξη προσεγγίζεται ως «φιλοσοφία», τρόπος ζωής και σκέψης αλλά και ως «απόκλιση» από τους άτεγκτους κανόνες της Διαπραγμάτευσης, όπου

8 απουσιάζει / αδυνατεί η πολιτική βούληση για αποτελεσματική παρέμβαση «Η παγκοσμιοποίηση πρέπει να συνοδεύεται από παγκόσμιους κανόνες» (Walras, 1990) ωστόσο, σήμερα απουσιάζει το «πολιτικό αντίβαρο» Το αν επιλέγω συνειδητά την «τοπική κοινωνία» ως πεδίο αντιπαράθεσης με την παγκοσμιοποίηση, ερμηνεύεται από την εκτίμηση (α) των μικρών μεγεθών/μικρογραφίας του κόσμου, της «μικρότερης οργανικής/ λειτουργικής κοινωνίας», μετά την οικογένεια και (β) επειδή εκτιμώ ότι εκεί οι κώδικες επικοινωνίας, ο τοπικός πολιτισμός τα ήθη, τα έθιμα, κλπ μπορούν ακόμα να έχουν κάποιο λόγο ύπαρξης, μια ελπίδα σχηματισμού «επίκτητου κοινωνικού κεφαλαίου» που είναι η ατμομηχανή μιας άλλης ανάπτυξης, της «ενδογενούς και ολοκληρωμένης ανάπτυξης» που βασίζεται σε Αρχές και Αξίες διαφορετικές από εκείνες της Διαπραγμάτευσης και κατ’ επέκταση της παγκοσμιοποίησης. 1.1 Στόχος της ανάλυσης - μελέτης H μελέτη πολλαπλό στόχο: • Κατ’ αρχήν, κρίνοντας εκ του αποτελέσματος, «Διαπραγμάτευση» (με τους πολύ συγκεκριμένους κανόνες που την διέπουν) ως βασικός όρος της «Παγκοσμιοποίησης» και «Τοπική Ανάπτυξη» (όχι ως υποδομή, αλλά ως βαθύτερη έννοια που μπορεί να οδηγήσει στην υποδομή) είναι δύο έννοιες διαφορετικές ως προς την κίνηση, τον προσανατολισμό και την λειτουργία. Το ένα παραπέμπει το «που εστιάζουμε» στην οικονομία και το άλλο στο «που είναι αναγκαίο να εστιάσουμε», πέρα από σκοπιμότητες & ατομικές στρατηγικές νίκης . Άρα, πρώτος στόχος είναι να ορίσουμε την απόκλιση των δύο εννοιών • Στόχος δεύτερος της ανάλυσης αυτής, είναι να δοθεί στους μεταπτυχιακούς φοιτητές του Τμήματος Κοινωνιολογίας, πέρα από το νοηματικό περιεχόμενο των δύο όρων, ένα καινούργιο πεδίο μελέτηςδιερεύνησης αλλά ταυτόχρονα και ένα καλό (κατά τη γνώμη μου) μεθοδολογικό εργαλείο [το ονομάζουμε win-win-win και έτσι καθιερώθηκε στη διεθνή βιβλιογραφία από το 2002] ανάλυσης-μελέτης της σύνθεσης αυτών κάτω από μια εντελώς νέα οπτική γωνία : την διαμόρφωση ενός «χώρου» ανάδειξης της «κοινωνικής εμπιστοσύνης» ως κυρίαρχου στοιχείου της διαπραγμάτευσης που «λειαίνει τις γωνίες» της σύγκρουσης στην κάθε ανταλλαγή (τουλάχιστον στα όρια της τοπικής κοινωνίας, που αυτό είναι εφικτό/ πραγματοποιήσιμο) Στο όριο της σύνθεσης αυτής, και μέσα από την αριστοποίηση των ατομικών στρατηγικών νίκης, το σύστημα που προτείνεται οδηγεί την σύγκρουση στην καθαρή – απόλυτη συνεργασία των δύο «παικτών» • Στόχος τρίτος της ανάλυσης αυτής είναι να προσδιοριστούν οι θεμελιακές έννοιες «τοπική κοινωνία» και «τοπική ανάπτυξη» σε όρους «απόκλισης» -αν υπάρχει- από την βασική διαπραγματευτική διαδικασία Εκτιμάται πως αποδεικνύεται στην παρούσα εργασία, ότι «Ο ρυθμός διαφοροποίησης τοπικού-παγκοσμιοποιημένου(αγοραίου) στο όριό του διαμορφώνει ουσιαστικά, ένα καινούργιο υποκείμενο, με δική του ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ , ή άλλως μια «διακριτή οντότητα» την ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ (Παπακωνσταντινίδης 2008), ενώ την δυναμική διαδικασία

9

•

(συνεχή και αέναη) προς την διαμόρφωση της Τοπικής Κοινωνίας (ευαισθητοποίηση, σύγκλιση απόψεων, σύνθεση συνοχή) ονομάζω (Papakonstantinidis, 2008) ως «ΤΟΠΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ» Ως λογική συνέπεια του παραπάνω, είναι ο τέταρτος στόχος τον οποίο θέτει η ανάλυση αυτή : να αποδείξει ότι όταν η (τοπική) κοινωνία «κινείται» προς αυτή την κατεύθυνση, οι ενεργοί –πλέον(αφού συμμετέχουν) πολίτες-κάτοικοι του χώρου, μπορούν να «επαναδιαπραγματεύονται» ορισμένους από τους κανόνες της Διαπραγμάτευσης προς όφελος του χώρου τους, προσαρμόζοντας αυτούς στις τοπικές «ιδιαιτερότητες» (πολιτισμός, συνοχή, κώδικες επικοινωνίας, ήθη- έθιμα) ή και ακόμα να «θέτουν» τους δικούς τους όρους (υποδομές, οικονομικά ζητήματα κλπ) Με απλά λόγια, ενώ το «οικονομικό» προηγείται –συνήθως- της διαδικασίας συνοχής/ σχηματισμού κοινωνικού κεφαλαίου, αν μπορούσε να επιτευχθεί μια απλή αντιστροφή του υπάρχοντος συλλογισμού, ο «χώρος» ως «διακριτή οντότητα» θα μπορούσε να είναι πιο αποτελεσματική στις διεκδικήσεις της, μέσα στον ευρύτερο (ίσως και τον παγκόσμιο) χώρο της Διαπραγμάτευσης : Απόδειξη, οι 6-7 «καλές περιπτώσεις» που παραθέτει η συνολική εισήγηση στο κλείσιμο της αυτής. Σε καμιά περίπτωση δεν γίνεται αναφορά σε «καλές πρακτικές» που δήθεν θα μπορούσαν να εφαρμοστούν και σε άλλους τόπους, για τον απλό λόγο ότι ο κάθε τόπος είναι μοναδικός και ανεπανάληπτος με τις δικές του μικρές συνήθειες και ιδιαιτερότητες. Κάθε προσπάθεια ανάλογης εφαρμογής είναι καταδικασμένη σε αποτυχία Η «καλή περίπτωση» ΔΕΝ αντιγράφεται. Δεν αποδέχομαι ως επιστήμονας και άνθρωπος την «εξαγωγή πρακτικών, πολιτικών κλπ σε άλλους τόπους. Ο κάθε τόπος με τους Ανθρώπους του, αναζητά την δική του ταυτότητα μέσα ακριβώς από μια διεργασία που φτιάχτηκε για αυτόν ακριβώς τον σκοπό : Να τονίσει την ενδογενή διεργασία (προεργασία) σε ένα «χώρο» ( από τους ενοίκους μιας πολυκατοικίας, μέχρι το δημοτικό διαμέρισμα) προς την κατεύθυνση σχηματισμού κοινωνικού κεφαλαίου/ προαπαιτούμενου της συνοχής για να αναδείξει την δική του μοναδική & ανεπανάληπτη τοπική ταυτότητα

♦ Παράδειγμα: Όταν διασταυρωνόμαστε περπατώντας σε ένα πεζοδρόμιο, «ασυναίσθητα» ακολουθούμε τις «οδηγίες» ΚΟΚ έστω και αν δεν οδηγούμε. Κάνει ο ένας λίγο δεξιά. Κάνει ο άλλος λίγο αριστερά και δεν συγκρουόμαστε μεταξύ μας Δεν υπάρχει νόμος, ή κανόνας γι’ αυτή την αντανακλαστική συμπεριφορά Ξέρουμε, ότι όλοι θα περπατήσουμε, χωρίς να ενοχλήσουμε (κοινή αξία = win) O κάθε ένας περιπατητής (= διαπραγματευτής εν προκειμένω) δεν θα επιθυμούσε να συγκρούεται με άλλους περιπατητές (= win-win) Άρα εδώ έχουμε την πιο απλοϊκή εφαρμογή διαπραγμάτευσης win-

10 win-win, πολύ περισσότερο μάλιστα, καθώς αυτό γίνεται αντανακλαστικά, ασυναίσθητα σχεδόν (έχουμε τόσα να σκεφτούμε άλλωστε) Αυτό το μικρό παράδειγμα, σε μια διασταλτική ερμηνεία, μπορεί να χρησιμεύσει ως «πιλότος» για γενικεύσεις και μάλιστα με τεκμηριωμένη θέση- άποψη : Οι δύο «πεζοπόροι» που κινούνται από αντίθετες κατευθύνσεις πάνω σε ένα πεζοδρόμιο, δεν διακινδυνεύουν κάτι σημαντικό ατομικό τους, από το «να κάνουν λίγο στο πλάι» διευκολύνοντας ο ένας τον άλλον και ταυτόχρονα και την κυκλοφορία όλων των πεζών που κινούνται πάνω στο ίδιο πεζοδρόμιο : Σε αντίθετη, περίπτωση, θα πέφταμε ο ένας πάνω στον άλλο και θα είχαμε έριδες και διαρκώς τεταμένες καταστάσεις. Το «μυστικό» στην απλοϊκή αυτή περίπτωση, είναι ότι ο καθένας είναι τόσο πολύ απορροφημένος με τα δικά του προβλήματα, ώστε να περπατά σχεδόν μηχανικά, για να προλάβει κάτι ατομικό του, της επιχείρησης στην οποία εργάζεται, κάποια εργασία τέλος πάντων, είτε για «περίπατο». Σε κάθε περίπτωση, εκείνη τη στιγμή της «διασταύρωσης» , κανείς δεν είναι διατεθειμένος να «διαπραγματευτεί» τη θέση του στο πεζοδρόμιο, εκτός αν πρόκειται για γεγονός που προσβάλει την προσωπικότητά του, είτε πράγματι, «κάτι» (πχ ένα μηχανάκι παρκαρισμένο κάθετα στο πεζοδρόμιο) παρεμποδίζει πράγματι την απρόσκοπτη διέλευσή του. Η «ιδέα» εδώ , είναι ότι «οι θέσεις» των πεζών είναι περίπου αδιάφορες και χωρίς σημαντικές αποκλίσεις ισχύος (περίπου ισοδύναμες και με τον ίδιο σκοπό: να φτάσουν στον προορισμός τους) •

Σε μια διασταλτική ερμηνεία, του πιο πάνω απλοϊκού δείγματος, στις ακραίες περιπτώσεις χωρών όπου απλοϊκά , είτε όλοι είναι σχετικά πλούσιοι, είτε όλοι (είτε το μεγαλύτερο μέρος) σχετικά φτωχοί, (= χαμηλός συντελεστής αποκλίσεωνGINI) και άρα σχετικά αδιάφοροι και περίπου ισοδύναμοι κάτοικοι (παράδειγμα Σουηδία ως προς το πρώτο και Bangladesh, ως προς το δεύτερο) , φαίνεται ότι η «διαπραγμάτευση» περίπου τείνει στην οριακή-ιδανική μορφή της, τη μορφή της κοινωνικής διαπραγμάτευσης, όπως αναλύεται πιο κάτω.

Σε κάθε περίπτωση, αναζητούμε «φόρμες κοινωνικής εμπιστοσύνης», που είναι το μεγάλο ζητούμενο, εν μέσω κρίσης και μάλιστα της «χειρότερης οικονομικής κρίσης» (αν είναι πραγματική και όχι ένα ακόμα πολύ δυνατό κερδοσκοπικό παιχνίδι) Πιο κάτω, εντελώς επιγραμματικά, παρουσιάζονται σε πίνακα τα «δυνατά» σημεία των δύο αυτών διαμετρικά αντίθετων χωρών-μοντέλων , αλλά και το πώς η «κοινωνική εμπιστοσύνη» , από τη μια «διαχέεται» στην «τοπική κοινωνία» και από την άλλη, συνθέτει την κινητήρια δύναμη για «εντοπισμένη ανάπτυξη» , που μάλιστα με την «κληρονομικά καταγεγραμμένη συνήθεια παίρνει τα χαρακτηριστικά της «διατηρήσιμης- αειφόρου- βιώσιμης» SWEDEN Το Σουηδικό Μοντέλο

• •

BANGLADESH Microfinance- Micro-creditsGrameen credits Διαφάνεια όλων των Δάνεια σε «εξαθλιωμένους» πελάτες εγγράφων ιστορικό υπόβαθρο χωρίς την απαιτούμενη διασφάλιση Ισχυρό το «κεφάλαιο» & (υποθήκη- ενέχυρο) – εμπιστοσύνη ισχυρά εργατικά σωματεία

11 •

Ενιαία πολιτική μισθών (ίση αμοιβή για ίση εργασία) • Συναίνεση πολιτών • Τ. Α με ιδιωτικά κριτήρια • Ισχυρή συμμετοχή – Ενεργός πολίτης • Υψηλότερος βαθμός «κράτους πρόνοιας» (απουσία οικογένειας) • Υψηλότερο % συμμετοχής γυναικών (47% στη Βουλή , 9(21) Υπουργούς και 85% συμμετοχή στην Τ. Α • Ανεξαρτησία εν καιρώ ειρήνης ΕΠΙΔΟΣΕΙΣ • 1η χώρα στον κόσμο στο βαθμό Δημοκρατίας • 5η χώρα στον κόσμο στο βαθμό διαφάνειας • ΑΕΠ/ κεφαλή 39.100 Ευρώ • Συμβολή των υπηρεσιών στο ΑΕΠ 42.4% (2007) Ισχυρή τοπική - ισχυρή κεντρική Οριζόντια διοίκηση – κάθετη διοίκηση Σχέσεις συνεργασίαςΑποκεντρωμένη. Πρακτόρευση Free Commune (1985-1992) Αρχή της αυτό-οργάνωσης -= ΠΕΙΡΑΜΑ Οικονομική Αυτοτέλεια (όχι αυτονομία) Φροντίδα Ηλικιωμένων, ως δικαίωμα Κοινωνική Πολιτική= Δικαίωμα υψηλή άμεση φορολογία, Σουηδία 52%Ελλάδα 27% με αποτέλεσμα, η «πρόνοια» συνιστά δικαίωμα των Σουηδών και όχι υποχρέωση του Σουηδικού Κράτους προς τους Σουηδούς

Πλήρης εφαρμογή του win-win-win στην πράξη , ήτοι κέρδη για τα συμβαλλόμενα μέρη (πελάτες, οι οποίοι σε αντίθετη περίπτωση δεν θα έπαιρναν δάνεια, επειδή δεν διασφαλίζονται, λόγω έλλειψης περιουσιακών στοιχείων), κέρδος για την τράπεζα ( σε αντίθετη περίπτωση δεν θα έδινε δάνεια)

Win-win-win ως αποτέλεσμα

Win-win-win ως προϋπόθεση

Η «πίστη» συνίσταται στο γεγονός, ότι ναι μεν οι φτωχοί δεν διαθέτουν εξασφάλιση των δανείων, πλην όμως στην κατηγορία των φτωχών ανήκει όλος ο πληθυσμός. Η Grameen Bank θεωρεί τις «δεξιότητες των φτωχών χωρικών» ως εξασφάλιση (1) Πέρα από αυτό, υπάρχει όμως κάτι ακόμα πιο σημαντικό: το win-win-win Υπόδειγμα, το οποίο εκφράζεται ως “group-based, που αξιοποιεί το peerpressure” Πρόκειται για μια μορφή «πίεσης ομοιοπαθών, ομοιόβαθμων μέσα σε ομάδα» που διασφαλίζει πειθαρχία στους όρους- απόδοση (2) Σε κάθε άλλη πιθανή περίπτωση, ούτε η τράπεζα θα λειτουργούσε (πρόβλημα επιβίωσης, μεταξύ εξαθλιωμένων, αλλά ούτε οι χωρικοί του Bangladesh θα μπορούσαν να επιβιώσουν σε ένα περιβάλλον απόλυτης φτώχειας

Παπακωνσταντινίδης, 2008 Τα στοιχεία για την Σουηδία προέρχονται από την εργασία «Τοπική Αυτοδιοίκηση και το Σουηδικό Μοντέλο» του Αντώνη Μπατσιάκα της Εθνικής Σχολής Τοπικής Αυτοδιοίκησης- ΕΣΤΑ (2008)

12 1.2 Το σχέδιο/ σύλληψη : Βάση της Ανάλυσης/ σύνδεση με άλλα πεδία Η νοητική σύλληψη- πάνω στην οποία έχει βασισθεί η ανάλυση αυτή- αντλεί ερεθίσματα από τη σχετική με το θέμα βιβλιογραφία, με έμφαση δύο βασικές Θεωρίες (α) των Μη Συνεργατικών Παιγνίων (J.F.Nash) & (β) της Θεωρίας Σύγχρονης Καινοτομίας (M. M. Fischer).Δεν αρκείται όμως σε αυτές: αναζητεί «ισοδυναμίες» από τον κόσμο της φυσικής, της ψυχολογίας, των μαθηματικών, του φυσικού κόσμου, της βιολογίας, της πολιτικής και των κοινωνικών ρευμάτων , με ερείσματα στη σύγχρονη ιστορία την οποία επιχειρεί να ερμηνεύσει μέσα από την Διαπραγμάτευση (ως Θεωρία-ομπρέλα) Για παράδειγμα γίνεται λόγος πιο κάτω για «πύκνωση» της Διαπραγμάτευσης: Αν θεωρήσουμε το απλοϊκό από τον κόσμο των φυσικών επιστημών, ότι η πύκνωση της ενέργειας σε κάποιο σημείο από τα δισεκατομμύρια των συγκρούσεων στον συμπαντικό κόσμο, παράγει «ύλη» και η «ύλη» έχει όγκο- άρα μετατρέπεται από «ενέργεια» σε κάτι χειροπιαστό, σε «διακριτή οντότητα» , τότε έχουμε μια πολύ καλή ερμηνεία των οικονομικών σχέσεων: Εκείνος που πυκνώνει γύρω του (συσσωρεύει) την διαπραγμάτευση (που είναι μορφή ενέργειας) αποκτά μια διακριτή οντότητα , είναι ο «κεφαλαιοκράτης που συσσωρεύει» είναι εκείνος που ως διακριτή οντότητα μετέχει ενεργά στο διαπραγματευτικό παιχνίδι, με αξιώσεις, με δύναμη και με τάση «κυριαρχίας» απέναντι σε όλους τους άλλους που επιδιώκουν να τον «καταρρίψουν» για να πετύχουν την δική τους συσσώρευση. Εκείνος, πάλι, που μένει εκτός, περιθωριοποιείται- βγαίνει από το παιχνίδι- εγκαταλείπεται, αγνοείται Από την άλλη η διαρκής πύκνωση οδηγεί στη μαύρη τρύπα και την εξαφάνιση του σώματος από μια τρομακτική έλξη που ασκεί στην ύλη η «μαύρη τρύπα», με τα όσα τουλάχιστον ως σήμερα γνωρίζουμε. Μα και πάλι, στον κόσμο της κοινωνίας και της οικονομίας εκείνος που συγκεντρώνει δεν νοιώθει κάθε μέρα , λιγότερο ασφαλής από ό, τι την προηγούμενη ? Να ένα καλό ερώτημα από διαφορετικό γνωστικό πεδίο που βρίσκει εφαρμογή στην επιστήμη μας. Με την ίδια λογική αξιοποιούνται στην εισήγηση αυτή, γνώσεις από εντροπία (πληροφορία) και πιθανότητες (χρησιμότητα- πληροφορία) , ή από ψυχολογία που είναι αυτονόητο (αφού η διαπραγμάτευση βασίζει την αξία της στις συμπεριφορές των ανθρώπωνπαικτών, μέσα στην διαπραγμάτευση) Εξάλλου το σύνηθες «συγκρουσιακό περιβάλλον» μέσα στο οποίο ο Άνθρωπος αυτό-προσδιορίζεται από τις επιλογές του, είναι κατά βάση συγκρουσιακό, όπως είναι στα χρωμοσώματα (βιολογία) στον υπόλοιπο φυσικό-οργανικό κόσμο κλπ Κύριο μέλημα, σε οριζόντια διερεύνηση (τοπικό επίπεδο- χώρος) είναι η «πύκνωση ενέργειαςδημιουργία διακριτής οντότητας/ ταυτότητας η σύγκρουση που επιβεβαιώνει την «ταυτότητα», ο αγώνας κυριαρχίας & επιβίωσης. Αντλώντας ερεθίσματα από διαφορετικά γνωστικά πεδία σκέψης, το «σχέδιο μελέτης» -που συνιστά τη βάση του άρθρου/εισήγησης- συνοψίζεται στα ακόλουθα: • Εστίαση της μελέτης στην έννοια της «κοινωνικής εμπιστοσύνης» • Ορισμός της Διαπραγμάτευσης (συνδυασμός «μερίδια/χρησιμότητες) Ορισμός τοπικής ανάπτυξης στα πλαίσια-όρια της «Διαπραγμάτευσης» ( νοούμενης ως γενικής έννοιας-ομπρέλας) • Τοπική ανάπτυξη: Συνάρτηση Διαπραγμάτευσης/ παγκοσμιοποίησης • Τοπική ανάπτυξη ως απόκλιση από κανόνες της Διαπραγμάτευσης • Ρυθμός διαφοροποίησης, ως «δείκτης κοινωνικής εμπιστοσύνης»

13 • • •

•

• • •

Τοπική Κοινωνία ως «ταυτότητα»/ διακριτή οντότητα από «Δ» Βαθμός διαφοροποίησης «τοπικής κοινωνίας» από κανόνες της παγκοσμιοποίησης / έμφαση στην κοινωνική διάσταση της Τοπικής Αν Οριοθέτηση της «τοπικής ανάπτυξης» σε όρους κοινωνικού κεφαλαίου/ κοινωνικής συνοχής, στοιχείο εντελώς διαφορετικό από το «πεδίο» της περιφερειακής ανάπτυξης- Ανάδειξή της σε πεδίο κοινωνιολογικής διερεύνησης και όχι της επιστήμης της οικονομίας Απόρριψη του όρου «καλές πρακτικές», Αποδοχή του όρου «καλές περιπτώσεις» που είναι μοναδικές Δεν μεταφέρονται δεν αντιγράφονται σε άλλους τόπους- Δεν είναι «οικονομία» Δεν είναι επενδύσεις, ή υποδομές Είναι διαδικασία «κοινωνικής συνοχής» & σχηματισμού κοινωνικού κεφαλαίου (σχηματισμός «γνώσης» + μετατροπή σε συμπεριφορά &ατομικές στρατηγικές νίκης μέσα στη Διαπραγμάτευση Επαναδιαπραγμάτευση όρων της παγκοσμιοποίησης στο τοπικό επίπεδο (από ισχυρή θέση: Τριμερισμός της Διαπραγμάτευσης/ ΠΛΩΤΙΝΟΣ , η φιλοσοφική διάσταση : Η «αξία» της ενδιάμεσης θέσης, Μεσαία Αστική Τάξη: παράγοντας ισορροπίας (εφαρμογή win-win-win Η αναγκαιότητα «απορροφητήρα» των κοινωνικών κραδασμών, μέσω της ενδιάμεσης «θέσης» σε μια συγκρουσιακή (από τη φύση της) Διαπραγμάτευση : Η ιδέα συγκρότησης της «τοπικής κοινωνίας» πάνω στη δυναμική της σύγκρουσης, ως «ενδιάμεσης θέσης»

1.3 Μεθοδολογία βήμα προς βήμα της Ανάλυσης Ο φιλόδοξος αυτός στόχος, στην πλήρη έκφρασή του (στο όριό του) προσεγγίζεται μέσα από εναλλακτικές διόδους/ μονοπάτια, Η μελέτη αυτή προτείνει τα ακόλουθα: • Συνοπτική αναφορά στην τρέχουσα βιβλιογραφία, ιδιαίτερα εκείνη που εστιάζει στην «κοινωνική έκφραση» της τοπικής ανάπτυξης, ως δυναμικής διεργασίας κοινωνικού μετασχηματισμού : Σημαντικές «Σχολές» της θεωρητικής σκέψης (UCLA, Διεπιστημονικό Κέντρο της Βιέννης, η Ιταλική Σχολή, ο υπογράφων/ SHIELD Model κλπ) έχουν προϊδεάσει της επιστημονική κοινότητα πάνω στην αναγκαιότητα «διαφοροποίησης» της τοπικής ανάπτυξης από τους κανόνες της αγοράς, μέσα από την ίδια την Διαπραγμάτευση, το «στολίδι» της παγκοσμιοποίησης, αλλά και μέσα από τους ίδιους τους κανόνες της • Ανάλυση της Διαπραγμάτευσης – Η μαθηματική της έκφραση • Ο «εξαναγκασμός του πολίτη να είναι ελεύθερος» (J. J Rousseau) «Ο λιγότερο αφοσιωμένος στα κοινά» ως ο περιοριστικός παράγοντας μέσα στο «κοινωνικό συμβόλαιο»- Θέμα εμπιστοσύνης/ ο «φαύλος κύκλος των προσδοκιών» • Η πρόταση: Τριμερισμός Διαπραγμάτευσης, αντί του «διπολικού/ δυτικού τύπου συγκρουσιακού της status Η μεθοδολογία win-win-win (Papakonstantinidis Model, 2002) • Αναφορά στην αναγκαιότητα οριοθέτησης / προσδιορισμού της αναπτυξιακής διαδικασίας στο τοπικό επίπεδο, ως «βαθμού/ρυθμού διαφοροποίησης από την τυπική Διαπραγμάτευση, που οδηγεί σε

14

•

•

βελτίωση των δεικτών «κοινωνικής εμπιστοσύνης» (τόπος, ως μικρογραφία της παγκόσμιας κοινωνίας), πάνω στους οποίους εδράζεται η τάση «κοινωνικής συνοχής» & η διαδικασία σχηματισμού κοινωνικού κεφαλαίου: Η επιλογή της τοπικής κοινωνίας γίνεται συνειδητά, επειδή οι υπάρχοντες «κώδικες επικοινωνίας» διευκολύνουν την προσπάθεια και την απλοποιούν Η κινητοποίηση των πολιτών-κατοίκων γύρω από το «κεντρικό θέμα με ικανότητα συσπείρωσης» είναι το αποτέλεσμα, μάλλον, παρά το αίτιο αυτής της συνεχούς διεργασίας της ευαισθητοποίησης, που είναι το «εργαλείο» της προσέγγισης win-win-win: Αν η τοπική κοινωνία προσεγγίσει το όριο αυτό, τότε όλα τα υπόλοιπα (χρηματοδότηση, υποδομές , θεσμικά κλπ) προκύπτουν αυτοδίκαια , αυτόματα Η ιστορική ερμηνεία ανάδειξης της υγιούς «μεσαίας αστικής τάξης»/ του «μεσαίου χώρου» σε όρους πολιτικής έκφρασης/ συνιστά τυπική εφαρμογή τριμερισμού της διαπραγμάτευσης-όπως προτείνεται μέσα από το Υπόδειγμα win-win-winείναι μια καλή αναφορά στην αναγκαιότητα βελτίωσης των ρυθμών κοινωνικής εμπιστοσύνης: Με «πρωταθλήτρια» την Σκανδιναβία και ουραγό τον ευρωπαϊκό Νότο, η διεργασία οικοδόμησης σχέσεων κοινωνικής εμπιστοσύνης αναδείχνεται σε θεμελιακό στοιχείο προόδου & ανάπτυξης σε έναν χώρο ευρύτερο της τοπικής κοινωνίας. Απλά η τελευταία «χρησιμεύει» στην παρατήρηση (α) λόγω μικρών μεγεθών και (β) λόγω υφιστάμενων ήδη σχέσεων «συνοχής» που εύκολα μπορούν να βελτιωθούν Η ευρωπαϊκή διάσταση της «συνοχής» συνδεδεμένη με «κοινοτικά κονδύλια» ναι μεν δίνει ένα στίγμα, αλλά η λύση είναι αλλού Από την άποψη αυτή, η αναφορά στην αρχαία –κλασσική ελληνική σκέψη (υψηλά νοήματα, πνευματικότητα, αισθητική, μέτρο) δίνει μια καλύτερη οπτική γωνία στην προσέγγιση που επιχειρείται

1.4 Βασικές βιβλιογραφικές αναφορές Οι κύριες Θεωρητικές προσβάσεις στην Τοπική Ανάπτυξη που έχουν καταχωρηθεί στη βιβλιογραφία προέρχονται από την κριτική που άσκησε η επιστημονική σκέψη στη βασική θεωρία των «πόλων ανάπτυξης» του F. Perroux, ιδιαίτερα από τον συνδυασμό δύο (2) εναλλακτικών , ως προς τους «πόλους» προτάσεων, που διατυπώθηκαν σχεδόν ταυτόχρονα (1979) : A) το έργο «Territory and Function» των Καθηγητών John Friedman και Weaver του UCLA , Los Angeles B) το μοντέλο «Επιλεκτικό Χωρικό Κλείσιμο» των Stohr και Todtling του Διεπιστημονικού Κέντρου Περιφερειακής Ανάπτυξης της Βιέννης Και οι δύο «θέσεις» αφορούσαν μορφές «αγρoαστικής ανάπτυξης» για τις χώρες, κυρίως της Νοτιοανατολικής Ασίας. Στο “Territory and Function” οι Friedman & Weaver ,αφού ασκήσουν έντονη κριτική τους πόλους ανάπτυξης, προτείνουν την επαναφορά παλαιότερων απόψεων, περιφερειακού προγραμματισμού που έδιναν προτεραιότητα στην περιοχή και ειδικά στην «τοπικά προσδιορισμένη πολιτική κοινότητα» και όχι

15 στη λειτουργικού χαρακτήρα ενσωμάτωση που προωθούν οι μηχανισμοί της αγοράς Υπάρχει μια καταπληκτική ομοιότητα στη σύλληψη και την διατύπωση της θέσης αυτής, με εκείνη της πρότασης των “Integrated Endogenous Local Development” (Papakonstantinidis, London School of Economics, 1996 και SHIELD Model Ρώμη, 1997 : « .....οι τοπικές κοινωνίες θα διαμορφώσουν ένα σύστημα παράλληλο προς την παγκοσμιοποίηση, τις λογικές και τους μηχανισμούς της αγοράς...όπου οι κοινωνικές, πανανθρώπινες αξίες και ιδιαίτερα, εθελοντική εργασία θα έχουν μεγαλύτερη σημαντικότητα...θα πρέπει να μετατρέψουμε το κίνητρο-κέρδος, σε κίνητρο-δημιουργία..» (Παπακωνσταντινίδης, 1996 & 1997 ) Οι Stohr και Todtling στο επιλεκτικό χωρικό κλείσιμο προτείνουν ένα είδος «περιφερειακού προστατευτισμού, απέναντι στις δυνάμεις της αγοράς, που θα προωθούσε η χωρική ισότητα στη βάση των μη υλικών στοιχείων της ποιότητας ζωής, της μικρής κλίμακας, της τοπικής αλληλεγγύης και της άμεσης πρόσβασης στους μηχανισμούς λήψης των αποφάσεων (βλ «Άμεση Δημοκρατία», Αρχαίας Ελλάδος)......... (Κωστή Χατζημιχάλη, «Περιφερειακή Ανάπτυξη και Πολιτική: Κείμενα από την διεθνή εμπειρία», Εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ, 1992) Στο ίδιο «μήκος» περίπου, ο Bagnasco «Tre Italie», 1977 αναφέρεται την ιδέα «ενδιάμεσης περιοχής» της «Τρίτης Ιταλίας» ανάμεσα στον πλούσιο Βορρά και τον φτωχό Νότο, με κύρια χαρακτηριστικά, την άτυπη οικονομία, την πολυαπασχόληση, τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, τα πυκνά τοπικά δίκτυα υπεργολαβιών Η Doreen Massey βλέπει την περιφερειακή διαφοροποίηση, στην έννοια του χωρικού καταμερισμού της εργασίας, δίνει την έμφαση στην απασχόληση των Γυναικών, όταν αναφερόμαστε στην τοπική ανάπτυξη . Κατά την Δρα Massey -που θεωρεί την γεωγραφική ανισότητα σαν ένα σχετικά ιστορικό φαινόμενο«οι νέες επενδύσεις στην κυρίαρχη οικονομική δραστηριότητα θα κατανεμηθούν γεωγραφικά, σε ανταπόκριση με τον δεδομένο τρόπο χωρικής διαφοροποίησης, εισάγοντας τον όρο έτσι του χωρικού καταμερισμού της εργασίας, όπου η «τοπική εργασία» δεν είναι δυνατόν να παρακολουθεί αυστηρά την αγορά Στο άρθρο του «Περιφερειακή Ανάπτυξη σε Αναπτυγμένες Χώρες: Ενδογενής ή Αυτάρκης;» o Αμερικανός Καθηγητής περιφερειακής Ανάπτυξης στο GSAUP-UCLA, John Friedman (1978) προχωρά ακόμα περισσότερο « ... η περιφερειακή αυτοδυναμία περιορίζεται .... και από την δυνατότητα της περιφέρειας να οδηγήσει εκεί που θέλει εκείνη, τις πολιτικές αντιπαραθέσεις με το πολυεθνικό κεφάλαιο και το κράτος......» Τα παραδοσιακά κριτήρια της «ανάπτυξης» πρέπει να αλλάξουν επειγόντως, γιατί πλέον είναι εντελώς ακατάλληλα για να κατευθύνουν μια κρατική πολιτική....π.χ κοινωνικό κόστος μόλυνσης του περιβάλλοντος, αδυναμία μέτρησης της εκτός στατιστικών εργασίας...κλπ Ο Καθηγητής καταλήγει στην «αυτάρκη ανάπτυξη», αλλά αξίζει να αναφέρω δύο (2) σημεία των εκτιμήσεων που κάνει στο άρθρο αυτό, τα οποία καταχωρώ αυτούσια, με «πιστή» μετάφραση από το αγγλικό κείμενο. Νομίζω πως συνιστούν πολύ ισχυρή τεκμηρίωση των δικών μου συλλογισμών Σημείο A «..... σε αυτό το ανταγωνιστικό πλαίσιο, οι περιθωριοποιημένες περιφέρειες (βλέπε «μικρές τοπικές κοινωνίες υπαίθρου» της Ευαισθητοποιημένης Κοινωνίας) τείνουν να είναι περισσότερο ευάλωτες από

16 εκείνες που βρίσκονται στα βασικά σταυροδρόμια της παγκόσμιας οικονομίας. Η διαπραγματευτική τους δύναμη, απέναντι στις διεθνείς εταιρίες και το κράτος είναι μικρότερη από αυτή , των ανά τον κόσμο, μεγάλων αστικών περιφερειών, από την βιωσιμότητα των οποίων εξαρτάται η επιτυχία του κεφαλαίου να διευθύνει την παγκόσμια οικονομία . Οι περιθωριοποιημένες περιφέρειες υστερούν των αστικών, στο ότι έχουν μικρότερη πολιτική δύναμη και λιγότερους πόρους να συνεισφέρουν στην παγκόσμια παραγωγή. Το κεφάλαιο, η εργασία και η πληροφόρηση χορηγούνται και αφαιρούνται από αυτές τις περιφέρειες σύμφωνα με τις προθέσεις, κυρίως , εξωτερικών παραγόντων, που δεν έχουν καμμία ευθύνη απέναντι στις περιφερειακές κοινότητες. Μία περιθωριοποιημένη περιφέρεια, που προσπαθεί να προωθήσει τη δική της ανάπτυξη, γρήγορα ανακαλύπτει ότι το τοπικό και το μικρό δεν είναι μόνο όμορφο, αλλά και αδύναμο...» Σημείο Β «Η βάση για μια αυτοδύναμη ανάπτυξη είναι ένα σύνολο από κοινωνικές αξίες -μια ιδεολογία- η οποία με τη σειρά της μπορεί να χρησιμοποιηθεί για μια ριζική κριτική της υπάρχουσας κατάστασης. Και επειδή τέτοιες αξίες είναι απαραίτητες για την αντίδραση στο επικρατέστερο ήθος, το έργο που βασίζεται σε αυτές μπορεί να χαρακτηριστεί ριζοσπαστικό. Μολονότι δεν υπάρχουν δύο ομάδες που θα τις καταλάβουν , ακριβώς όμοια, η πιθανότητα είναι μεγάλη στο πλαίσιο της αυτοδύναμης ανάπτυξης, να επιλεγούν από τις παρακάτω: - έναν προσανατολισμό που θα δίνει προτεραιότητα στις βασικές και πνευματικές ανάγκες των ανθρώπων - μία ηθική , που θα τονίζει τις αρμονικές και ανεκτικές σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων και του φυσικού περιβάλλοντός τους. - την κοινωνική αναγνώριση της αξίας της εθελοντικής εργασίας σε νοικοκυριά και κοινωνία -τον εκδημοκρατισμό του κεφαλαίου, όσον αφορά την «εσωτερική του λογοδοσία» ως προς τους εργαζόμενους αλλά και την αντίστοιχη «εξωτερική του λογοδοσία» ως προς τις κοινότητες και τις περιοχές - την ισχυρή προτίμηση στις μη ιεραρχικές μορφές κοινωνικής οργάνωσης - την τοπική αυτοδιοίκηση -την ισότητα στην πρόσβαση των βάσεων της κοινωνικής δύναμης (επιπλέον χρόνος, γνώση, δεξιότητες, οργανώσεις, όργανα παραγωγής και υγείας.... Η αυτοδύναμη ανάπτυξη είναι ένας τρόπος για να ενεργοποιηθεί κάποιος πολιτικά...Υιοθετεί την ενότητα θεωρίας και πράξης.......σε ένα κοινωνικό κίνημα που ξεχύνεται πέρα από περιφερειακά όρια, για να πετύχει μια χαλαρή και ελαστική στάση απέναντι στο διεθνές κεφάλαιο και την πολιτεία........» Coleman (1988): « το κοινωνικό κεφάλαιο περιγράφει τις διαδικασίες συνεργασίας των ατόμων που ελαχιστοποιούν τα διλήμματα γύρω από την ομαδική και ατομική δράση/ εμπιστοσύνη που αναπτύσσεται μέσα στα δίκτυα, διάχυση πληροφοριών, πλαίσιο λειτουργίας κοινωνικών δικτύων βάσει του οποίου διαμορφώνεται ο κώδικας συμπεριφοράς των μελών του (ατομικό μέσα από συλλογικό = αυτοεκτίμηση +κοινωνικοποίηση)

17 Κοντά σε αυτές τις «θέσεις», η διεθνής βιβλιογραφία περιλαμβάνει το «Υπόδειγμα της Ευαισθητοποιημένης Τοπικής Κοινωνίας» (1996) του γράφοντος όπου «...οι πολίτες-κάτοικοι του μικρού τόπου ευαισθητοποιούνται στην ιδέα της δημιουργικής συνεισφοράς (ενεργοί πολίτες) μιας ομαδικότητας αυτόνομων προσωπικοτήτων με κριτική σκέψη, που δρουν μέσα από βαθμούς ψυχικής ελευθερίας και αρμονίας και επικοινωνούν απλά, ανθρώπινα, στα πλαίσια μιας κοινής τοπικής συνείδησης & τοπικής συνοχής, χωρίς απώλεια βαθμών ελευθερίας Η Τοπική Κοινωνία συνιστά τη μικρότερη συνεκτική κοινωνική ομάδα, αμέσως μετά την οικογένεια. Κατά συνέπεια, ως λειτουργία, βρίσκεται πολύ πιο κοντά στην ανθρώπινη επικοινωνία, παρά στην «οικονομική συναλλαγή» της αγοράς . Το κίνητρο-κέρδος, μπορεί να γίνει στη μικρή τοπική κοινωνία, «κίνητρο-δημιουργία». Η «συναλλαγή» μπορεί να γίνει «ανθρώπινη επικοινωνία», μέσα από την διαπραγμάτευση Έτσι η προσέγγιση της τοπικής κοινωνίας, ως «αναπτυξιακής λειτουργίας», καθίσταται ανθρωποκεντρική. Η μελέτη της Τοπικής Ανάπτυξης και των Στρατηγικών της, αποκτά πλέον μια βαθύτερη φιλοσοφική διάσταση, στο κατώφλι του 21ου αιώνα, ως βαθμός διαφοροποίησης από την «Δ» Συνοπτικά:







Friedman (1978): «..Η βάση για μια αυτοδύναμη ανάπτυξη είναι ένα σύνολο από κοινωνικές Αξίες-μια Ιδεολογία… η αντίδραση των πολιτών-κατοίκων στο επικρατέστερο τοπικό ήθος τις βασικές πνευματικές ανάγκες/ την ηθική που θα τονίζει ανεκτικές σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων / κοινωνική αναγνώριση/ συνοχή/ ισχυρή προτίμηση στις μη ιεραρχικές μορφές κοινωνικής οργάνωσης…» Coleman (1988): « το κοινωνικό κεφάλαιο περιγράφει τις διαδικασίες συνεργασίας των ατόμων που ελαχιστοποιούν τα διλήμματα γύρω από την ομαδική και ατομική δράση/ εμπιστοσύνη που αναπτύσσεται μέσα στα δίκτυα, διάχυση πληροφοριών, πλαίσιο λειτουργίας κοινωνικών δικτύων βάσει του οποίου διαμορφώνεται ο κώδικας συμπεριφοράς των μελών του (ατομικό μέσα από συλλογικό = αυτοεκτίμηση +κοινωνικοποίηση) Putnam (2000): το κοινωνικό κεφάλαιο ως συστατικό στοιχείο κοινωνικών μορφωμάτων (πχ δίκτυα)

1.5 Αναφορές από άλλα γνωστικά αντικείμενα, πλην κοινωνικών επιστημών—χρήσιμα, ωστόσο στη ΣΥΝΘΕΣΗ – ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ του Υποδείγματος win-win-win Ως προς τη Θεωρία των Μη Συνεργατικών Παιγνίων (The Non Cooperative Games Theory)J. F. Nash (1950, Βραβείο Nobel, 1994) έχουμε (επιγραμματικά) : • Δύο διακριτά μέρη με διακριτά αντίθετες προσδοκίες • Κίνητρο, η προσδοκία ΑΤΟΜΙΚΟΥ ΟΦΕΛΟΥΣ/δράσηαντίδραση

18 • • • • • • • • •

• • • •

Δυσπιστία/αμφιβολία ως προς προθέσεις/συμπεριφορά του άλλου- ΦΑΥΛΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΠΡΟΣΔΟΚΙΩΝ J.J Rousseau Φυσική ροπή του Ανθρώπου βελτίωσης της ατομικής του θέσης (αυτοτελώς, είτε μέσω «εξαθλίωσης του γείτονα) ή άλλως, η «τάση της κυριαρχίας» Η τάση του ανταγωνισμού (διαπραγμάτευσης) /στρατηγική Η τάση κυριαρχίας/επικράτησης του ενός πάνω στον άλλο Η τάση κατάταξης (ranking) με βάση ένα κριτήριο επιλογής Η επιλογή/απόφαση- το στρατηγικό σχέδιο κυριαρχίας Ο σεβασμός του κάθε μέρους στον ορθολογισμό του άλλου Δεν μετανιώνω (εκ των υστέρων) για τις επιλογές μου H Διαπραγμάτευση οδηγείται (ως ανάλυση/ έρευνα,NASH) κατευθείαν στην έκβαση(payoffs), με δύο μόνο πιθανές εκδοχές ΤΕΛΟΥΣ : είτε Συμφωνία, είτε τη «Μη συμφωνία» Χρησιμότητες/Μερίδια σε στιγμιαία ανακλαστικά συνεργασίας (ως μέρος ευρύτερου στρατηγικού σχεδίου νίκης) Χρησιμότητα-στρατηγική οδηγούν σε μοναδικό σημείο ισορροπίας (the Nash equilibrium point) = συμφωνία που «κλειδώνει σε αυτό ακριβώς το σημείο Μέγιστη αποστροφή στο ρίσκο-χαμένος σε μερίδια συμφωνίας, ενώ αντίθετα Μέγιστο ρίσκο- κερδισμένος στα μερίδια συμφωνίας (utility vs shares)

Όσον αφορά την τρίτη αφετηρία βιβλιογραφικής αναφοράςαναζήτησης στοιχείων τεκμηρίωσης της βάσης του προτεινόμενου υποδείγματος, αναφέρονται Παπακωνσταντινίδης (2002- 2008 : 77 δημοσιευμένες- αναγνωρισμένες εργασίες σε όλο το φάσμα της σχετικής διεθνούς βιβλιογραφίας, με έμφαση στις χώρες της Ν. Α Ασίας (Ινδία, Φιλιππίνες, Κίνα, Μπαγκλαντές κλπ, μέσα από σταδιακές προσεγγίσεις, διαφόρων οπτικών «γωνιών» του αυτού θέματος , όπως,         

Χώρος-κοινότητα (territory-community)- όριο προσέγγισης Δυναμική αντίληψη του χώρου (hypercube / MATRIX) ως ορίου διαδοχικών όρων ευαισθητοποίησης Η καμπυλότητα της Διαπραγμάτευσης-«μαύρη τρύπα» Η «πύκνωση» της ενέργειας στη «Δ» -ορισμός ατομικότητας Η «καταδίκη» της αέναης συσσώρευσης/ πύκνωσης/ ατομικό Η Διαπραγμάτευση ως «ιδεολογία» της παγκοσμιοποίησης Ο ατομικισμός ως «ιδεολογία» -η εξάρτηση ως συντήρηση Ο πολιτιστικός μεσαίωνας κυριαρχίας της ύλης στο πνεύμα Χρησιμότητα: Ο φόβος της «μη συμφωνίας»

19   

Το πρόβλημα-1: Η διαιώνιση της κοινωνικής αδικίας/ ανισότητας Το πρόβλημα-2: Το δίκαιο του ισχυρού υπέρτερο του Δικαίου Το πρόβλημα-3: Άρρυθμη «κατασκευή τόπων» /Αδυναμία πολιτικής παρέμβασης –Κατάρρευση Αξιακού Συστήματος

Τέλος, όσον αφορά την τέταρτη –και τελευταία- «πηγή» αναζήτησης στοιχείων επιστημονικής τεκμηρίωσης της προτεινόμενης ολοκληρωμένης πρότασης , καλύπτοντας παράλληλα ένα minimum από το φάσμα πιθανών εφαρμογών, η μελέτη εστιάζει βασικά στον πολύ σημαντικό εκπρόσωπο της «διάχυσης βιομηχανικής τεχνολογίας , μέσω «νευρώνων» , τον καθηγητή Μ. Μ. Fischer (2000) και την πολύ σημαντική Θεωρία “New Innovation Theory” από την οποία η παρούσα εργασία «δανείζεται» λογικές και «συνδυασμούς» που ναι μεν προορίζονται από τον «κατασκευαστή τους» για άλλη χρήση, πλην όμως, συνιστούν «συστατικά στοιχεία τεκμηρίωσης της σημασίας της «ευαισθητοποίησης», της «κοινωνικοποίησης» του ατόμου και μέσω αυτών της λογικής winwin-win που «οδηγεί», είτε μπορεί-σήμερα ειδικά που αμφισβητείται στη βάση του το οικοδόμημα- ΔΟΓΜΑ «εμπιστευόμαστε τις αγορές» - να οδηγήσει σε εναλλακτικά σχήματα, μεταξύ των οποίων εκτιμώ ότι «ισχυρή προτίμηση και αποδοχή έχει η προτεινόμενη κοινωνική διαπραγμάτευση Μεταξύ των χρήσιμων – αναγκαίων για την επιστημονική στήριξη του Υποδείγματος win-win-win, σημαντική θέση κατέχουν :              

O Σχηματισμός Γνώσης- Η ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ (ως μορφή ενέργειας) Η «παράγωγος» πληροφορία ως συνδυασμός πρωτογενούς γνώσης- Μετασχηματισμός Γνώσης σε Συμπεριφορά Η συμπεριφορά μέσα στη Διαπραγμάτευση ως η άμεση συνέπεια παραγώγου γνώσης π[ου οδηγεί σε «συμπεριφορές μέσα στην Δ Επίκτητο κοινωνικό κεφάλαιο ως Γνώση/ Πληροφορία Κοινωνικοποίηση του ατόμου, μέσω ευαισθητοποίησης Εισαγωγή της «κοινωνικής διαπραγμάτευσης», ως «ιδέας» Δικτύωση ως μέσο δημιουργίας τοπικής ανάπτυξης Ευαισθητοποίηση ως συνέπεια/ αποτέλεσμα «τριμερισμού» της Διαπραγμάτευσης, αλλά και ως αίτιο του τριμερισμού της «Δ» Η «Κοινότητα» ως σύνολο πνευματικών/ηθικών Αξιών/Ικανοτήτων Εισαγωγή της Κοινότητας ως του τρίτου (αόρατου εταίρου) της «Δ Κοινωνική Αγορά vs Διαπραγμάτευσης/Παγκοσμιοποίησης Τριμερισμός χρησιμοτήτων/μεριδίων (Κοινότητα, ο 3ος εταίρος) Η απροσδιοριστία συμπεριφορών ως ερέθισμα της τέχνης Ο ρόλος της τέχνης+ φιλοσοφίας στην δημιουργία κοινωνικού κεφαλαίου

20

1.6 Η Διαπραγμάτευση Ωστόσο, κεντρική θέση στην εργασία αυτή κατέχει η «Διαπραγμάτευση» και μέσα από αυτήν, «η μοιρασιά», δηλαδή το τελικό αποτέλεσμα της διαπραγμάτευσης, έτσι ψυχρά, απόλυτα λογικά και χωρίς αίσθηση δικαίου-ηθικής. Εκεί εστιάζεται ο στόχος αυτής της εργασίας: Μέσα από μια αφαιρετική δομή-προσέγγιση, επιχειρείται –ίσως για πρώτη φορά- να δοθεί ένα «κοινωνικό στίγμα» μέσα από ένα «αθώο παιχνίδι» και τη Θεωρία που το συνοδεύει, την «Θεωρία των Μη Συνεργατικών Παιγνίων»- (NonCooperative Games, J. F Nash, 1950-51) Ο Nash - που ας σημειωθεί έγραψε το μνημειώδες «Non-Cooperative Game” ως μαθηματική και όχι ως κοινωνική, ή οικονομική διατριβή, το 1950- δεν μας υπαγορεύει το τι είναι ηθικό και τι όχι, αλλά απλά και μόνο «πηγαίνει» κατ΄ ευθείαν στη «συμφωνία» και περίπου «περιγράφει» εντελώς ψυχρά το «που κλειδώνει». Κατ’ ανάγκη, λοιπόν, επίκεντρο και στόχος της μεθοδολογικής μας ανάλυσης είναι «η συμφωνία», «η μοιρασιά», καθώς «εκεί» εντοπίζεται η διαχρονικήιστορική ερμηνευτική ικανότητα της Διαπραγμάτευσης Δεν παρεμβαίνουμε, δηλαδή, στο έργο Nash, αλλά στην «κοινωνική ανάγνωσηNash» σε μια προσπάθεια να εισάγουμε αυτό που θα αποκαλούσαμε, σήμερα ως «κοινωνική αγορά» (social market), με την εκτίμηση ότι η παγκόσμια αγορά χρειάζεται και παγκόσμιους κανόνες για να λειτουργήσει στα πλαίσια αυτού που ο Adam Smith είχε αποκαλέσει ως «καλή κοινωνία».(1760) Η προσέγγιση στο έργο αυτό, έχοντας ως «στόχο» την «συμφωνία» - την τελική, δηλαδή, έκβαση της διαπραγμάτευσης- επιχειρεί να εισάγει αυτήν ακριβώς την «λογική» της τελικής έκβασης της διαπραγμάτευσης (το «που κλειδώνει μία συμφωνία» ) «..προκειμένου να ερμηνεύσει την ιστορική εξέλιξη μέσα από την «συμφωνία» της διαπραγμάτευσης…» (Παπακωνσταντινίδης, 2006) Θα μπορούσε κανείς , με αρκετή δόση αισιοδοξίας να θεωρήσει την «ανάγνωση της διαπραγμάτευσης» σαν κάτι αντίστοιχο της «Μαρξιστικής ανάλυσης» , η οποία ερμηνεύει την ιστορική εξέλιξη μέσα από την «αντιπαράθεση» πραγματικών σχέσεων και όχι ιδεατών , όπως έκανε ο Hegel , που υπήρξε ο δάσκαλος του Marx αλλά και σαν κάτι αντίστοιχο της «ταξικής πάλης» που –σήμερα- ίσως θα μπορούσε να θεωρηθεί ως «υποσύνολο» της συγκρουσιακής, σε επίπεδο τάξεων, διαπραγμάτευσης. Επιπρόσθετα στο έργο τούτο επιχειρείται να δοθεί μια , τεκμηριωμένη προσέγγιση στα ερωτήματα για την αδικία, την ανισότητα στις ευκαιρίες, τη φτώχεια, την υπανάπτυξη Η εργασία αυτή υιοθετεί την «επαγωγική μέθοδο» , με στοιχεία «Διαλεκτικής» Ξεκινά από τα μικρά τα καθημερινά και με συνεχείς επεκτάσεις και διασταλτικές ερμηνείες καταλήγει στο γενικό Σε αυτή την διαδρομή, επιχειρεί να στοιχειοθετήσει και να τεκμηριώσει εντελώς αντίθετες θέσεις, που προκύπτουν πάνω στην «κριτική» που ασκεί στο διπολικά δομημένο

21 σύστημα. Το «σμίξιμο» των δύο αντίθετων τάσεων και προσεγγίσεων, οδηγεί σε σύνθεση που με τη σειρά της προτείνεται ως «νέα θέση» κ.ο.κ Στο στόχο αυτής της διερεύνησης είναι δύο διαμετρικά αντίθετες υπαρκτές «θέσεις»: 1. Η θέση της μέγιστης αποστροφής στον κίνδυνο να «σπάσει» μία συμφωνία και 2. Η θέση του μέγιστου δυνατού κινδύνου (του μέγιστου ρίσκου) αλλά και της ψυχικής ικανότητας του να αναλάβει κάποιος αυτό το «ρίσκο» μέσα στην διαπραγμάτευση. Μέσα σε αυτό το σύστημα των δύο ακραίων θέσεων, η εργασία αυτή προβαίνει βήμα προς βήμα, στην «κοινωνική ανάγνωση της διαπραγμάτευσης», σε μια προσπάθεια να την καταστήσει «εργαλείο» ερμηνείας γεγονότων, επιλογών, αποφάσεων, (ακόμα και των καθημερινών, όπως είναι η «συμπεριφορά- επιλογές» ενός ατόμου μέσα στο κυκλοφοριακό πρόβλημα μιας μεγαλούπολης) Η ερμηνευτική ικανότητα της «ανάγνωσης της διαπραγμάτευσης» μπορεί να αξιοποιηθεί σε βάθος χρόνου (ως ιστορική ερμηνεία γεγονότων) Με αυτό το σκεπτικό:  Τίθεται οντολογικά το θέμα της «διαπραγμάτευσης» στην κάθε της έκφραση  Γίνεται η ιστορική αναγωγή της διαπραγμάτευσης με στρατηγική, νοούμενης ως «παιγνιο-θεωρητικής παγίδας», σε σχέση με το «πρόβλημα εμπιστοσύνης»  Προσεγγίζονται οι έννοιες των «φαύλου κύκλου προσδοκιών» και εξάρτησης  Προσεγγίζονται οι συνιστώσες της «δημιουργίας γνώσης», μέσα από την «Σύγχρονη Θεωρία της Καινοτομίας», με την σύνθεσή τους, η οποία «οδηγεί» σε συμπεριφορές και στρατηγικές επιλογές  Ορίζονται οι έννοιες της «χρησιμότητας» και της «διανομής» (μοιρασιά)  Ορίζεται η «πληροφορία» ως απόρροια του σχηματισμού «γνώσης»  Εισάγεται η «πληροφορία» στην διαπραγμάτευση, είτε ως στοιχείο «ισχύος», είτε ως στοιχείο «αβεβαιότητας» (μεγαλύτερη πληροφορίαμικρότερη πιθανότητα)  Εισάγεται η «ευαισθητοποίηση» στην πληροφορία ως «μία μεταβλητή» που αίρει την αβεβαιότητα, την μετατρέπει από «ατελή γνώση» σε «ολοκληρωμένη πληροφορία» και οδηγεί το άτομο στην «κοινωνικοποίηση»  Εισάγεται η έννοια της «στρατηγικής επιλογής και απόφασης»  Τίθεται το βασικό πρόβλημα της «διανομής» της «μοιρασιάς» που απορρέει από κάθε διαπραγμάτευση και παράλληλα, δίνεται μια πρώτη δεοντολογική προσέγγιση  Αναζητούνται τα αίτια πρόκλησης ανισότητας σε παγκόσμιο επίπεδο, στη κάθε της έκφραση, μέσα από το εργαλείο της διαπραγμάτευσης , ιδωμένης εκ του αποτελέσματος (χρησιμότητα-μοιρασιά, κατά την Θεωρία Nash)  Συνάγονται τα συμπεράσματα της εργασίας, πάνω στα οποία ο συγγραφέας στηρίζει τις προτάσεις του (τριμερισμός διαπραγμάτευσης, τρι-πολικό σύστημα, τρι-πολισμός της λογικής σκέψης, τριπολισμός λογισμικού κλπ)  «Εισάγεται» το τρίτο μέρος της διαπραγμάτευσης, «ο αόρατος εταίροςσυνομιλητής», ή «ο αόρατος διαπραγματευτής» στην διαπραγμάτευση

22 μεταξύ ΔΥΟ (2) «αντίθετων συμφερόντων», με στόχο να «λειάνει» την συγκρουσιακή ατομικιστική λογική. Πρόκειται για αυτό που ονομάζουμε «κοινό στόχο» : Σήμερα , ειδικά μπορούμε να εντοπίσουμε πιο ξεκάθαρα «κοινούς στόχους», όπως είναι ο στόχος της επιβίωσης, σε ένα πλανήτη, που τείνει να γίνεται όλο και περισσότερο αφιλόξενος για τον Άνθρωπο εξαιτίας ακριβώς αυτής της «ατομικιστικής» αντίληψης που επικρατεί 1.7 Αναγκαιότητα της «κοινωνικής ανάγνωσης» της Διαπραγμάτευσης Η «Διαπραγμάτευση» δείχνει να είναι η μεγάλη ενοποιητική θεωρία του 21ου αιώνα, στο βαθμό που το ανταγωνιστικό πλαίσιο των ανθρώπινων σχέσεων στη σκληρότερη έκφρασή του συνιστά την κυρίαρχη λογική αυτού του αιώνα, την παγκοσμιοποίηση. Η αναφορά στην παγκοσμιοποίηση ως βασικής έκφρασης του 21ου αιώνα, θα συνιστούσε πλεονασμό, αν αυτή περιοριζόταν αυστηρά στο χώρο της οικονομίας. Από τη στιγμή, όμως, που η παγκοσμιοποίηση των οικονομιών διαπερνά τα στενά πλαίσια της συγκεκριμένης κοινωνικής επιστήμης και γίνεται μέρος- κομμάτι της καθημερινότητάς μας , γίνεται ιδεολογία, τρόπος έκφρασης, ψυχολογίας και τρόπος σκέψης / συμπεριφοράς , επηρεάζει βαθύτατα την πνευματική και κοινωνική υπόσταση του Ανθρώπου, δημιουργεί πρότυπα για τις επερχόμενες γενιές, επιφέρει ανατροπές στις μέχρι σήμερα σταθερές της κοινωνίας μας, «επιτίθεται» (R. Petrella) στον «χώρο» και τον «χρόνο», επιχειρώντας διεύρυνση του πρώτου και συρρίκνωση του δεύτερου, τότε δεν είναι δυνατόν να αγνοηθεί ούτε ως παγκόσμιο, ούτε και ως καθαρά ιστορικό γίγνεσθαι –και μάλιστα καθοριστικό τρεχουσών και μελλοντικών εξελίξεων. Κεντρικό στοιχείο του παγκόσμιου και ιστορικού αυτού φαινομένου –γιατί περί φαινομένου πρόκειται- είναι η διαπραγμάτευση και όχι η «αγορά» (όπως τουλάχιστον είχε προσδιοριστεί στη διάρκεια της βιομηχανικής εποχής) και μάλιστα η διαπραγμάτευση μέσα σε ένα πολύ σκληρό ανταγωνιστικό πλαίσιο [ πέρα από το πλαίσιο της «καλής κοινωνίας» του Adam Smith ] Μια ασυνήθιστη δύναμη υποχρεώνει σε μια συμπεριφορά πέρα από δομημένες σταθερές, σαν να ξεκινά ο «πολιτισμός» από σήμερα. Ο Alvin Toffler (The Third Wave) αναφέρεται στην απότομη διακοπή της ιστορίας «Ζούμε την ασυνέχεια του πολιτισμού... νομίζω πως γεννήθηκα στο μέσο της ιστορίας.. όσα γεγονότα συσσωρεύτηκαν στις δύο τελευταίες δεκαετίες, δεν είχαν συσσωρευτεί 3000 χρόνια πριν από τα τέλη του 20ού αιώνα..». Η «αγοροποίηση» της ανθρώπινης και της κοινωνικής ζωής αγγίζει θεσμούς, λειτουργίες, ηλικίες , καταστάσεις, δίνοντας στην ζωή μας μια επιταχυντική ώθηση, που ενισχύει την προσωρινότητα , την συναισθηματική αστάθεια, την αβεβαιότητα. Η επιστημονική κοινότητα είναι κατηγορηματική: «..Ανατρέπει σχεδιασμούς, προσδοκίες, δημιουργεί την αίσθηση ότι το καλό είναι πάντα αλλού, επιφέρει τον πολλαπλασιασμό των σχεδίων μας...(Z.Laidi,1997).. «..ο χώρος κατοικίας έχει μετατραπεί σε χώρο εργασίας και ο χώρος εργασίας σε χώρο κατοικίας»(Juliet Schor 2000) «Μέσα στο χώρο που προσδιορίζουν οι αφηρημένες έννοιες αγοράς έχουμε διαρκώς την ανάγκη προσδιορισμού του εφήμερου σημείου αναφοράς μας..» (Berger, 2005) Από τη στιγμή που η διαπραγμάτευση εκφράζει την παγκοσμιοποίηση, γεννιέται αυτόματα η αναγκαιότητα της κοινωνικής της ανάγνωσης, πολύ δε περισσότερο, καθώς πυκνώνουν οι εναντίον της ενστάσεις, που έχουν να κάνουν με την παγκοσμιοποίηση των οικονομιών, ως φαινόμενο από τη μια και την κοινωνική αλληλεγγύη, τις αξίες και τα οράματα της ανθρωπότητας την άλλη, με ό, τι αυτές

23 μπορούν να εκφράσουν σήμερα στην αυγή του 21ου αιώνα (Papakonstantinidis, 2005) 1.8 Παγκοσμιοποίηση: Κοινωνικό Συμβόλαιο ή παιγνιο-θεωρητική παγίδα; Με αυτό το σκεπτικό, η ενότητα τούτη επιχειρεί να ανοίξει έναν ευρύτερο διάλογο γύρω από το «ατομικό» , το «συλλογικό» και τη «διαπραγμάτευση» , ου επιστρατεύοντας συνδυασμένη γνώση 17 έως και 20ού αιώνα, από τα κλασσικά έργα των J. J. Rousseau , Karl Marx, John F. Nash με κριτική ματιά στη σημερινή κοινωνία και την τυπολατρία σε φόρμες επιτηδευμένης «δημοκρατίας» με στόχο την κοινωνική συναίνεση Μέσα από υποδειγματική προσέγγιση και αφαιρετική σύνθεση, δίνονται ερεθίσματα εναλλαγής στρατηγικών , δείχνοντας την επικινδυνότητα της σύμπτωσης του ατομικού με το συλλογικό , αλλά παράλληλα αναδείχνοντας την αξία της ενσωμάτωσης του κοινωνικού στη διαπραγματευτική συμπεριφορά. Μέσα από τον «φαύλο δεσμό των προσδοκιών», η ουτοπική μετάβαση από το αγοραίο στο αξιακό, μπορεί να μην είναι λύση, αλλά δίνει το στίγμα μιας κοινωνίας που ίσως θελήσει να επαναιεραρχήσει τις προτεραιότητές της. Η ιστορική αναδρομή στο «Κοινωνικό Συμβόλαιο» J.J Rousseau, 1762 –έστω και αποσπασματικά- είναι αναπόφευκτη, δίνοντας το στίγμα της επίπλαστης ατομικής ελευθερίας, στην πρώτη παράγραφο του κλασσικού του έργου «Ο Άνθρωπος γεννήθηκε ελεύθερος, αλλά παντού είναι αλυσοδεμένος» για να συνεχίσει πιο κάτω «..Σε ένα γνήσιο κοινωνικό συμβόλαιοόπως είχε οραματισθεί ο Rousseau, - οι Άνθρωποι θα αντάλλαζαν (κλασσική μορφή διαπραγμάτευσης) την απώλεια βαθμών της ανεξαρτησίας τους, με μια καλύτερη ελευθερία την «πολιτική ελευθερία». Αυτός ο ορισμός της πολιτικής ελευθερίας θέτει ένα πρόβλημα: Ενώ εύκολα μπορεί να συμφωνηθεί ότι ένας άτομο είναι ελεύθερο μόνο αν είναι πιστός στους νόμους, τους οποίους θέτει στον εαυτό του, αυτό συμβαίνει διότι το άτομο είναι ένα μόνο πρόσωπο με μία μόνο βούληση Η κοινωνία αντιθέτως αποτελείται από πολλά άτομα με πολλές βουλήσεις και η σύγκρουση μεταξύ βουλήσεων είναι γεγονός το οποίο διαπιστώνεται από την πανανθρώπινη εμπειρία Τα Κοινωνικά Συμβόλαια τίθεται από το λαό υπό τη συλλογική του ιδιότητα ως κυριάρχου και εφαρμόζεται από το λαό υπό την ατομική του ιδιότητα ως υπηκόου Ο Rousseau, πιστεύει ότι τέτοιοι νόμοι δεν μπορούν να είναι άδικοι, επειδή είναι αδιανόητο ένας λαός να θεσπίσει άδικους νόμους για τον εαυτό του. Τίθεται έτσι το παράδοξο του «εξαναγκασμού του Ανθρώπου να είναι ελεύθερος………» Στην ουσία , ο Rousseau, είναι ένας παιγνιο-θεωρητικός φιλόσοφος: Κυριολεκτικά κινείται ανάμεσα στο «ατομικό» και το «συλλογικό αγαθό» . Διαπιστώνει την δυσκολία του «συλλογικού» , μέσα από την προσδοκία, αλλά και την «καχυποψία» του ότι ενώ το ίδιο το άτομο ενδεχομένως μπορεί να αποδεχθεί το συλλογικό, το ίδιο το άτομο αναρωτιέται, αν ο «άλλος» μπορεί να είναι «το ίδιο πιστός», με τον ίδιο. Επισημαίνει το ασυμβατικό, το α-συμβιωτικό και το επικίνδυνο, ανάμεσα στο «ατομικό», το «συλλογικό» και την «σύμπτωση» των δύο Αυτό εκμεταλλεύεται ο «Ηγεμόνας» – κατά Μακιαβέλλι- που κυριολεκτικά «διαχειρίζεται» τις προσδοκίες των «υπηκόων» , ώστε να ελαχιστοποιούνται οι φυγόκεντρες δυνάμεις και έτσι να διατηρεί την εξουσία του πάνω σε αυτούς. Κατά τον Rousseau το Κοινωνικό Αγαθό δεν μπορεί να εξυπηρετηθεί σε κλίμα απαισιοδοξίας και μιζέριας ( της μορφής «σκέφτομαι να υπηρετήσω το συλλογικό καλό, υπό τον όρο να συμπεριφερθούν όμοια οι συμπολίτες μου...) Για τον Rousseau η τύχη των

24 συλλογικών στόχων εξαρτιόταν από τις προσδοκίες των πολιτών, όσον αφορά τη συμπεριφορά των συμπολιτών τους και ιδίως εκείνων που είναι λιγότερο αφοσιωμένοι στα Κοινά(ο περιοριστικός παράγοντας) Το ερώτημα λοιπόν που τίθεται είναι «Ατομικό, ή συλλογικό»; To ατομικό – ως τώρα τουλάχιστον- έχει βασικό εκφραστή την λογικής της επιχείρησης και μάλιστα της πολυεθνικής επιχείρησης, οι αρχές της οποίας τείνουν να εισχωρήσουν στην καθημερινή μας ζωή, σήμερα. Το «συλλογικό» δεν φαίνεται να εκπροσωπείται από κάτι σημαντικό (πέρα από ευχολόγια) στην αυγή του 21ου αιώνα. Απουσιάζουν τα μεγάλα οράματα. Δεν φαίνεται να υπάρχει καν ούτε στα συνδικάτα, ούτε στο εθνικό κράτος ούτε στα μεγάλα σχήματα, όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση. Καθώς όλες οι μορφές «παρέμβασης» στην οικονομία φαίνεται να έχουν αποτύχει, αναζητούνται οι εναλλακτικές μορφές οργάνωσης/ παραγωγής των κοινωνιών. 1.9 Στοιχεία Διαπραγμάτευσης- Χρησιμότητας Το τι παρακινεί τους Ανθρώπους να διαπραγματεύονται, ορίζεται μέσα από:  την καθαρά ιστορική προσέγγιση, ή προσέγγιση των ιστορικών καταβολών της διαπραγμάτευσης, δηλαδή από που προέκυψε η ανάγκη για διαπραγμάτευση, την αρχέγονη ενστικτώδη συγκρουσιακή κατάσταση την οποία ιστορικά φαίνεται ότι διαδέχθηκε, την φυσική ροπή της ανταλλαγής, σε συνδυασμό με την φυσική ροπή της βελτίωσης της ατομικής θέσης , που ερευνούν οι ιστορικοί κοινωνιολόγοι. &  την αναζήτηση των κινήτρων της διαπραγμάτευσης (ανάγκεςχρησιμότητα) Θα πρέπει να τονιστεί ότι ο όρος «Διαπραγμάτευση» περιλαμβάνει ένα πολύ ευρύτερο νοηματικό περιεχόμενο από αυτό που της αποδίδει ο αγοραίος προσδιορισμός της. Κάθε ενέργεια που περιέχει δράση-αντίδραση, εντάσσεται στη διαπραγμάτευση Για παράδειγμα, σχέσεις ερωτευμένων, σχέσεις συζύγων, στιγμιαίες σχέσεις οδηγών αυτοκινήτων κατά την κίνηση των οχημάτων (κυκλοφοριακό),σχέσεις δασκάλων-μαθητών, σχέσεις εξάρτησης μισθωτώνεργοδοτών(βλ συλλογικές συμβάσεις) όλες οι κοινωνικές σχέσεις, ο αθλητισμός (όσο υπάρχει το κίνητρο της νίκης) , όλα τα ιστορικά γεγονότα (πόλεμοι, αποκλεισμοί, δολοπλοκίες, αυτοκρατορίες, άνοδος και πτώση καθεστώτων, ακόμα και τα ιστορικά έργα , τα κείμενα, τα καλλιτεχνήματα αλλά και η προβολή και πλήθος άλλων ανθρώπινων δράσεων ανάγονται στην διαπραγμάτευση. Και αυτό, επειδή η «Διαπραγμάτευση» διαθέτει και τα τρία στοιχεία της τέχνης της κυβερνητικής» (στόχο-διεύθυνση, που είναι η «επικράτηση» αμφίδρομη επικοινωνία , μέσα από δράση-αντίδραση, αυτό το οποίο, πιο κάτω, ονομάζουμε «στιγμιαία ανακλαστικά νίκης», ή στρατηγικές συμπεριφορές και την «εντολή» , αυτό που αποκαλούμε «επιλογή» και «απόφαση» ). Σε κάθε περίπτωση, η διαδικασία της διαπραγμάτευσης, ορίζεται μέσα από: 1. είτε της βήμα-προς βήμα προσέγγισης, πράγμα που επί δεκαετίες δεν φαίνεται να οδήγησε σε τυποποίηση ή μοντελοποίηση της διαπραγμάτευσης 2. είτε του ορισμού της εκ του αποτελέσματος, δηλαδή, από την έκβαση της διαπραγμάτευσης, που ενδέχεται να είναι η συμφωνία , είτε η μη συμφωνία δηλαδή το σπάσιμο της συμφωνίας .Το 1950, ο μόλις 22χρονος J. F. Nash,

25 πέτυχε –μέσα από την επίλυση ενός πολύπλοκου παιγνιοθεωρητικού μαθηματικού προβλήματος- να δώσει έστω άθελά του, αυτή την διάσταση, σε μια προσπάθεια να απαντήσει στα «παίγνια μηδενικού αθροίσματος» των von Neumann και Oscar Morgestern (“win-loose games” / zero-sum, two players games) Αυτή η μαθηματική κόντρα που βρήκε νικητή τον Nash και του χάρισε 44 χρόνια αργότερα το βραβείοNobel Οικονομίας (και όχι Μαθηματικών, για τα οποία δεν υπάρχει Nobel) άλλαξε τη ροή ολόκληρου του συλλογισμού , ενώ σήμερα (2005) δείχνει να συνιστά την βασική ενοποιητική θεωρία των κοινωνικών επιστημών, από τη στιγμή που η ερμηνευτική της ικανότητα φαίνεται να ξεπερνά ακόμα και εκείνη της καθαρά μαρξιστικής ανάλυσης. (ταξική πάλη, ως υποσύνολο της συγκρουσιακής διαπραγμάτευσης) Από κει και πέρα, εξετάζονται τα βασικά στοιχεία της «έκβασης» (payoff) της διαπραγμάτευσης, που είναι «η χρησιμότητα» και τα «μερίδια» που αντιστοιχούν στον καθένα από τους διαπραγματευτές, μετά το «κλείσιμο της συμφωνίας» Η χρησιμότητα είναι έννοια που περικλείει την καθαρά υποκειμενική εκτίμηση. Δεν συγκρίνεται Δεν γενικεύεται, δεν έχει τα χαρακτηριστικά ενός μετρήσιμου μεγέθους, με τρόπο αντικειμενικό Ωστόσο, συμβολικά καταχωρούμε «μονάδες χρησιμότητας», χωρίς αναγωγή, χωρίς καμία συγκριτική ή άλλη αξία . Οι μονάδες χρησιμότητας απλά εκφράζουν «βαθμούς φόβου» του να μην «κλείσει», τελικά, η συμφωνία. Απεναντίας, τα «μερίδια» είναι μια αντικειμενική – ορατή και μετρήσιμη έννοια

1.10 Η Θέση : Διαπραγμάτευση/ παγκοσμιοποίηση Στην αυγή του 21ου αιώνα τα πράγματα χειροτέρεψαν ακόμα περισσότερο : Εκείνος που είχε την οικονομική δύναμη στη συγκεκριμένη στιγμή, αποκτούσε αυτόματα τεράστια διαπραγματευτική δύναμη υπαγορεύοντας πλέον –μέσω διαφόρων καναλιών , όπως ΜΜΕ, opinion makers, επικοινωνιολόγους, marketing, δημοσκοπήσεις και πλήθος άλλων «τεχνικών»- συγκεκριμένες συμπεριφορές κοινωνικής συναίνεσης, «παίζοντας» κυριολεκτικά με την διαχείριση προσδοκιών των διαπραγματευτικά αδύναμων: Αντλώντας το βασικό ερέθισμα από τη «Θεωρία των Μη Συνεργατικών Παιγνίων» του Νομπελίστα 1994 John Forbs Nash (1950), η διαπραγμάτευση στο έργο τούτο εμφανίζεται σαν ένα παιχνίδι με δύο (τουλάχιστον) παίκτες που έχουν αντίθετα συμφέροντα και προσδοκίες, ο καθένας επιδιώκει τη μεγιστοποίηση του ατομικού του μεριδίου, ανεξάρτητα από την χρησιμότητα που μπορεί να αποκομίσει από την διαπραγματευτική διαδικασία, σκέφτονται το ίδιο ορθολογικά ο καθένας, δεν υποτιμά ο καθένας από τους δύο τον αντίπαλό του, κάνει τις επιλογές του στη βάση ενός «σχεδίου νίκης, χωρίς προσυμφωνημένη συμμαχία αλλά πάνω στα στιγμιαία ανακλαστικά συνεργασίας» (εκείνης δηλαδή της πολύ συγκεκριμένης στιγμής) δεν μετανιώνει, εκ των υστέρων για τις επιλογές του αυτές. Ο Nash-που είναι μαθηματικός- δεν καταπιάνεται με την τυπολογία της διαπραγμάτευσης Δεν

26 αγγίζει καν την κοινωνιολογία, την ηθική, τη θρησκεία Ορίζει τον «νικητή» εκ του αποτελέσματος (και αυτή είναι η σημαντική ανατροπή απέναντι στα παίγνια μηδενικού αθροίσματος της μορφής «νικητής-ηττημένος υποχρεωτικά). Κύριο χαρακτηριστικό του «νικητή» είναι ότι είναι ψυχρός, ορθολογιστής, ριψοκίνδυνος και «αδιάφορος» από το αν η διαπραγμάτευση καταλήξει σε «συμφωνία» είτε σε «μη συμφωνία» δηλαδή σε διαφωνία, σπάσιμο της διαπραγμάτευσης. Η «νίκη» του αποτυπώνεται σε ποσοστά, είτε σε μερίδια της τελικής συμφωνίας, ώστε και οι ΔΥΟ να κερδίζουν (win-win) [ αντίθετα, στα παίγνια μηδενικού αθροίσματος(1928) δεν προβλέπονταν «μερίδια» κέρδους» Ο νικητής έπαιρνε το 100% και ο άλλος «0%», είχαμε την πλήρη επικράτηση του νικητή πάνω στον ηττημένο]. Από την άλλη εκείνος που εκδηλώνει μέσα στη διαπραγμάτευση αποστροφή στο ρίσκο (και δυστυχώς είναι εκείνος που έχει πάντα την μεγαλύτερη ανάγκη, η διαπραγμάτευση να καταλήξει σε συμφωνία, ή άλλως, η διαπραγμάτευση έχει γι’ αυτόν την μεγαλύτερη χρησιμότητα ) κατά τεκμήριο «χάνει στα μερίδια» Αποδέχεται να κλείσει η συμφωνία «όσο-όσο» που λέει ο λαός μας, αρκεί να «κλείσει» Έτσι δημιουργείται και αναπαράγεται η ΑΔΙΚΙΑ στον πλανήτη, αφού ο διαπραγματευτικά ισχυρός σχεδόν πάντα ενεργεί χωρίς πίεση, σε αντίθεση με τον «αδύνατο», επιβάλλοντας πάντα τις δικές του επιλογές , ακόμα και αν αυτές είναι εντελώς παράλογες και άδικες Το σχήμα που βλέπετε δείχνει μια τυχαία μοιρασιά στη βάση των πιο πάνω

27

1. 11 Η Διαπραγμάτευση στην πράξη ΠΙΝΑΚΑΣ 1 Τυχαία «Μοιρασιά» μεταξύ “A” και “B” Μερίδιο Α (%) 100 90 80 70 60 50 40 30

Μερίδιο Β (%) 0 10 20 30 40 50 60 70

Χρησιμότητα A

Χρησιμότητα B

0 1 5 10 16 23 31 44

83 78 70 68 60 52 50 40

Χρησιμότητα AXB

0 78 350 680 960 1196 1550 1760 (max) 20 80 55 30 1650 10 90 70 18 1260 0 100 81 0 0 J.F. Nash (1950) «φώτισε» την τελική συμφωνία (payoff) ανεξάρτητα από προσωπικές προσδοκίες

1.11.1 Παρατηρήσεις στα συμπεράσματα του πίνακα τυχαίας μοιρασιάς

•

Η Χρησιμότητα είναι καθαρά υποκειμενική εκτίμηση. Δεν συγκρίνεται Δεν γενικεύεται, δεν έχει τα χαρακτηριστικά ενός μετρήσιμου μεγέθους, με τρόπο αντικειμενικό

•

Οι «μονάδες χρησιμότητας» απλά εκφράζουν «βαθμούς φόβου» του να μην «κλείσει», τελικά, η συμφωνία

•

Αν ο «Α» επιθυμεί «διακαώς» να «κλείσει» η συμφωνία από αυτό καθεαυτό το αποτέλεσμα της συμφωνίας (δηλαδή στο «που κλείνει» η συμφωνία), τότε θα αποδεχόταν πιο εύκολα από τον «Β» κάθε μορφή συμφωνίας, αρκεί να γίνει (να ολοκληρωθεί) Αυτό σημαίνει ότι θα αποδεχόταν «μερίδιο» από τη συμφωνία, κατώτερο των αρχικών του προσδοκιών.

28

•

Απεναντίας, αν ο «Β» είναι σχετικά αδιάφορος αν θα «κλείσει» η συμφωνία ή όχι, ρισκάροντας και να μην καταλήξει η διαπραγμάτευση σε συμφωνία, τότε είναι βέβαιο ότι αυτός ο «Β» θα λάβει μεγαλύτερο μερίδιο από την συμφωνία.

•

Στο παράδειγμά μας της «τυχαίας μοιρασιάς» η συμφωνία καταλήγει να «κλείσει» στο 30-70 με τον «Β» να λαμβάνει υπερδιπλάσιο μερίδιο από τον «Α» που επιθυμεί να «κλείσει» η συμφωνία από την συγκεκριμένη διαπραγμάτευση, περισσότερο από ό, τι ο «Β» (η χρησιμότητα του «Α» 44 είναι μεγαλύτερη από την χρησιμότητα του «Β» 40

•

Από αυτό το απλοϊκό παράδειγμα της τυχαίας διανομής -μοιρασιάς, το θέμα της «κοινωνικής αδικίας» ανάγεται σε θέμα διαπραγμάτευσης, με τον αδικούμενο να βρίσκεται σε μόνιμη κατάσταση «άμυνας» και να «χάνει» διαρκώς, από έναν διαπραγματευτή συναισθηματικά ψυχρό, αδιάφορο απέναντι στην «συμφωνία» και τις συνέπειές της για τους άλλους ανθρώπους, με έντονο ατομικισμό, εγωισμό, που κάνει κατάχρηση της «ισχύος» του μέσα στη διαπραγμάτευση, οικειοποιούμενος για δικό του όφελος, την «άμυνα», ή την «υποχωρητικότητα του «αντιπάλου» [ Παπακωνσταντινίδης-e-school, TEIKAL, 2004] : Η «ανάγνωση» της διαπραγμάτευσης μπορεί –μέσα από αυτό το πρίσμα- να καταστεί «εργαλείο» ερμηνείας –ακόμα και ιστορικής ερμηνείας- γεγονότων, καταστάσεων , στο βαθμό που η ζωή είναι από τη φύση της «συγκρουσιακή» , «ανταγωνιστική», πλην όμως και «συνεργατική» και μάλιστα «αρμονικά συνεργατική» όπου αυτό «επιβάλλεται» για την συνέχειά της.

•

Η «κατάταξη χρησιμοτήτων» στο παράδειγμά μας απλά και μόνο εκφράζει την άριστη στιγμιαία αντίδραση των δύο διαπραγματευτών που φαίνεται να καταλήγει σε συμφωνία σε εκείνο το σημείο που το γινόμενο των «μονάδων» χρησιμότητας γίνεται μέγιστο (max) ήτοι, το «σημείο» 1760 = (44x40)

•

Η άριστη στιγμιαία αντίδραση μέσα στη διαπραγμάτευση εκφράζει «μονάδες» άριστης στρατηγικής (σύνθεση επιλογών + αποφάσεων) τόσο από τον «Α» όσο και από τον «Β» ακριβώς επειδή οι «διαπραγματευτές κινούνται σε ένα πλαίσιο ανταγωνιστικό», «συγκρουσιακό» , όπου ο καθένας από τους δύο δεν εμπιστεύεται τον άλλον Άρα, τίθεται και θέμα «εμπιστοσύνης» των Ανθρώπων μεταξύ τους, κάτι που καθιστά την «διαπραγμάτευση» περίπου ως «γρίφο» : Το να αποτολμήσει κανείς την «κοινωνική προσέγγιση» μέσα από την διαπραγμάτευση, δείχνει παρακινδυνευμένο επιστημονικά, αν και φαίνεται να είναι αν όχι η μοναδική, τουλάχιστον μία από τις ελάχιστες προσεγγίσεις που έχουν απομείνει για την οικοδόμηση αυτού που ονομάζουμε «κοινωνική αγορά»

29 •

Στο σημείο που «κλειδώνει» η διαπραγμάτευση και «γίνεται» συμφωνία, φαίνεται ότι ο «Α» απολαμβάνει 44 (υποθετικές) μονάδες χρησιμότητας και ο «Β» 40 (υποθετικές) μονάδες χρησιμότητας, δηλαδή είναι σχετικά αδιάφορο, οι μονάδες χρησιμότητας του ενός είναι σχεδόν ίσες με τις μονάδες χρησιμότητας του άλλου, πράγμα που σημαίνει ότι οι συμφωνίες , περίπου «κλειδώνουν» σε σχετικά «αδιάφορες» και συναισθηματικά «ψυχρές» θέσεις. Είναι μάλλον το αποτέλεσμα καθαρού ατομικισμού και ψυχρού εγωισμού, και λιγότερο θέμα πραγματικής ανάγκης, πραγματικής χρησιμότητας. Η “virtual reality” αναγκαιότητα της εποχής μας, κάνει να «φαίνονται σημαντικά» , τα πιο ασήμαντα προϊόντα –«σκουπίδια» κυριολεκτικά- για τα οποία βρίσκονται αγοραστές , για να τα «αγοράσουν» (είτε είναι βιομηχανική παραγωγή, είτε τηλεοπτική, είτε «πληροφορική» παραγωγή)

1. 12 Η Συνάρτηση Χρησιμότητας Ας υποθέσουμε ότι η Συνάρτηση Χρησιμότητας f(u) δίνεται ως κατωτέρω: Χρησιμότητα για τον “A” Ua= x & Χρησιμότητα για τον “B” Ub= (100-x) • Τότε η τιμή του “x” (x*), που μεγιστοποιεί την συνάρτηση Χρησιμότητας , δίνεται από την πρώτη παράγωγο της f (u) , ή άλλως της f (x) , δηλ f’(x) • Το άθροισμα των χρησιμοτήτων γίνεται μέγιστο, όταν το γινόμενο των τιμών που εκφράζουν τις χρησιμότητες των ατόμων αυτών, γίνεται μέγιστο (max) • Κατ΄ αναλογία –θα το δείξουμε πιο κάτω- το γινόμενο των τιμών των χρησιμοτήτων εκφράζει το γινόμενο των «τιμών» των «στρατηγικών επιλογών» Pi, Qi, Ri ...που κάνουν τα άτομα αυτά μέσα στην διαπραγμάτευση (με την «τολμηρή» υπόθεση ότι είμαστε σε θέση να τους δώσουμε «τιμές», και ότι οι στρατηγικές επιλογές είναι μετρήσιμες εκ του αποτελέσματος, δηλαδή της ικανοποίησης – χρησιμότητας και των μεριδίων που δίνουν στους εμπνευστές τους) • Ο Nash περιέγραψε το «διαπραγματευτικό πρόβλημα» , όχι μέσα από τις «προσδοκίες» όπως έκαναν οι προκάτοχοί του (κάτι που άλλωστε είναι εντελώς υποκειμενικό-μη μετρήσιμο) αλλά κατευθείαν μέσα από την έκβαση-συμφωνία (pay-off of the bargain) , μέσα από στρατηγικές νίκης που αντανακλούσαν χρησιμότητες Pi x Qix→ Ua + Ub = max, τις οποίες επιχειρεί να μεγιστοποιήσει στο μοναδικό (κατά Nash) σημείο ισορροπίας [“An n-person game is a set of n players or positions each with an associate finite set of pure strategies and corresponding to each player i a payoff function pi which maps the set of all n-tuples of pure strategies into the real numbers” showed that, a unique solution exists that maximizes the product of the participants utilities . [John Forbs Nash, 1951 “Non Cooperative Game Theory] Είναι, δηλαδή: f(x) = x (100-x)k ,

30 f’(x) =0 ↔ [ x (100-x)k ]’ = 0 ↔ x*% = [ (100/k+1)] % Αναλυτικότερα: Ua = x, Ub = (100-x)k ↔ Ua + Ub = max → [ x(100-x)k]΄ = 0 ↔ { Παράγωγος γινομένου: (a b)’ = a’ b + a b’ } ↔ k x’ (100-x) + x [ (100-x)k]’ = 0 ↔ k 1(100-x) + x k (100-x)k-1 = 0 ↔ k-1 xk (100-x) = - 1(100-x)k ↔ k-1 x k (100-x) = - 1 (100-x)k-1 (100-x)1 ↔ 1 xk = (100-x) (100-x)10k-1 : [- 1 (100-x)k-1] Υποθέτοντας ότι (100-x) # 0, τότε xk = 100-x ↔ xk + x =100 ↔ x(k+1) = 100

x = 100 / (k+1) όπου “k” είναι ο «ρυθμιστής της μοιρασιάς» • •

Αν k=1, τότε η συμφωνία «κλείνει» στο 50-50, Αν k<1 ή k>1, τότε είτε «Α» είτε ο «Β» κερδίζει μεγαλύτερο μερίδιο από την συμφωνία στην οποία καταλήγει η διαπραγμάτευση (και αντίστοιχα, ο «άλλος» παίρνει μικρότερο μερίδιο, ακριβώς επειδή επιθυμεί περισσότερο από τον πρώτο την κατάληξη της διαπραγμάτευσης σε συμφωνία: Αυτό, συμβαίνει ανεξάρτητα από το ποιος έχει δίκαιο και ποιος όχι. Αυτό είναι το μεγάλο ζητούμενο της εποχής μας. Είναι λοιπόν, η «κοινωνική αδικία» εγγενής αδυναμία του συστήματός μας, αλλά και γενικότερα, της διαπραγμάτευσης. Αναμφίβολα, η Μαρξιστική Ανάλυση θέτει το συνολικό

31 πρόβλημα στις σωστές του διαστάσεις, όταν «καταπιάνεται» με τον όρο της «εμπορευματοποίησης» που είχε αποδοθεί από την τότε αστική οικονομία σε ... «θεϊκές δυνάμεις» Ο Marx υποστήριξε, ότι «η παραπανιστή αξία από τον κύκλο της εμπορευματοποίησης δεν γεννιέται μέσα από την κυκλοφορία των εμπορευμάτων, αλλά με την κυκλοφορία εμπορευμάτων. Η «παραπανιστή αξία» που ο Marx αποκάλεσε «υπεραξία κεφαλαίου» δεν είναι περισσότερη αξία στα χέρια του εμπόρου, αλλά προέρχεται από την ελάττωση των αξιών στα χέρια των άλλων ανθρώπων (των καταναλωτών). To ζήτημα της κοινωνικής αδικίας ανάγεται έτσι σε ζήτημα, λιγότερης ή περισσότερης «κοινωνικής ευαισθησίας» και λιγότερης ή περισσότερης «κοινωνικής υπευθυνότητας» Εκείνος «που δεν υπολογίζει» , που «ρισκάρει» πάντα «κερδίζει αν παίζει έξυπνα» Σε όλο αυτό το «παιχνίδι της διαπραγμάτευσης» χρειάζεται ένα προσόν: Η «συναισθηματική ψυχρότητα» το «μη δέσιμο» με ανθρώπους, καταστάσεις, χώρους, τόπους , γεγονότα.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 2.1 Η κοινωνικοποίηση της Διαπραγμάτευσης: 2.1.1 ΠΡΟΤΑΣΗ: Εισαγωγή του παράγοντα “C” (Κοινότητα) Πίνακας 2 Προτεινόμενη «Μοιρασιά» μεταξύ “A , “B” και “C” Μερίδ Α (%) 90 80 70 60 50

Μερίδ Β (%) 4 13 22 31 40

Χρησ Α

Χρησ Β

Χρησ AXB

Χρησ C

Χρησ AXBXC

71 140 340 640 960

Μερίδ C (%) 6 7 8 9 10

1 2 5 10 16

71 70 68 64 60

1 2 3 4 5

52 40

1196 1240

9 8

4 3

71 280 1020 2560 4800 max 4784 3720

41 32

50 60

23 31

23 14

70 80

40 50

24 12

960 600

7 6

2 1

1920 600

32 ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ- 2007

2.1.2 Μαθηματική Ανάλυση της πρότασης (ανάλυση συμβόλων) : •

•

•

•

•

•

Με το σύμβολο “C” αποτυπώνεται η έννοια «Κοινότητα» (Community) ως το τρίτο ή το «αόρατο» μέρος» της Διαπραγμάτευσης, που λαμβάνει χώρα μεταξύ ΔΥΟ (2) Διαπραγματευτών-παικτών, που έχουν αντίθετα συμφέροντα, αξιώνοντας και αυτή (η Κοινότητα (τοπική ή παγκόσμια) το «μερίδιό της, από μια διαπραγμάτευση που γίνεται μεταξύ των ΔΥΟ «αντιπάλων» (έτσι όπως έχει προσδιοριστεί να λειτουργούν μέσα στο καθαρά ανταγωνιστικό «περιβάλλον» , με κεντρικό στόχο την «κυριαρχία» πάνω στον «αντίπαλο». Με την έννοια «Κοινότητα» υπονοείται το σύνολο των «αξιών» του πανανθρώπινου πολιτισμού. Διαχρονικές και πανανθρώπινες αξίες σεβασμού, δικαιοσύνης, προστασίας του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος. Βαθύς σεβασμός στην ανθρώπινη υπόσταση και αξιοπρέπεια , βαθύς σεβασμός στην προσωπικότητα του «άλλου» , την διαφορετικότητα δίνουν το στίγμα των «Ανθρώπινων κατακτήσεων» διαχρονικά, δίνοντας στην κάθε «διαπραγμάτευση» μια έννοια «πολιτικής» , ένα «ήθος» , μια «ηθική» πέρα από το «θεσμοθετημένο» (Το Δίκαιο των Θεών επικαλείται η Αντιγόνη στην ομώνυμη αρχαία τραγωδία για να θάψει το νεκρό αδελφό της, ενάντια στο Δίκαιο των Ανθρώπων, που της το απαγορεύει). Η «Κοινότητα» στην βασική μας πρόταση συνθέτει μια «βασική ψυχολογική ενσωμάτωση», που δεν υπόκειται σε «κανόνες» , αλλά ξεπερνά τις δοσμένες παραμέτρους ενός «στατικού κόσμου» , μιας «σταθερής αντίληψης», πίσω από τις πολεμίστρες των οποίων οχυρώνεται, όχι απλά μια κοινωνική τάξη (Marx) αλλά μια γενικότερη αντίληψη άκρατου ατομικισμού, εγωιστικής υπεροχής και «κυριαρχίας» πάνω στον οποιονδήποτε «αντίπαλο», μιας καθαρά υλιστικής προσέγγισης, αυτό που σήμερα αποκαλούμε «παγκοσμιοποίηση, γενικώς και όχι μόνο οικονομική» Έτσι η «Κοινότητα», ως ισότιμος εταίρος «κόβει»-κατά μία έννοια- ένα ποσοστό-μερίδιο από τα μερίδια των «μονομάχων», ένα «μερίδιο» που της ανήκει αποκλειστικά. Η αντίληψη και κατανόηση αυτού του «μεριδίου» , μόλις πρόσφατα αρχίζει να γίνεται αισθητό από την παγκόσμια κοινότητα. Έπρεπε να προηγηθούν φυσικές καταστροφές, απώλειες ανθρώπινων ζωών, καταπάτηση ανθρώπινων δικαιωμάτων, στο όνομα κάποιου «δογματισμού σκέψης», για να ευαισθητοποιηθεί η «κοινή γνώμη» , ή για την ακρίβεια, «ο κάθε απλός πολίτης», πως πέρα το «ατομικό» υπάρχει και «κάτι άλλο» , που μάλιστα ΔΕΝ μπορεί να έχει «αγοραία έκφραση» Όσο μικρότερα είναι τα μερίδια των «μονομάχων, «Α» και «Β» τόσο «αυξάνει» το μερίδιο της «C” δηλαδή της Κοινότητας, το κοινωνικού συνόλου (εκφρασμένου σε όρους σεβασμού στο φυσικό περιβάλλον, τον πολιτισμό την ιδιαιτερότητα γενικά τον σεβασμό στον πολιτισμό και τις κατακτημένες αξίες, που λαμβάνονται υπόψη ΜΕΣΑ στη διαπραγμάτευση .Αυτό απαιτεί-αξιώνει τη μέγιστη ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗ, υπό τη μορφή της «ολοκληρωμένης πληροφορίας», που εισάγεται στην διαπραγμάτευση, ως συμπεριφορά, ως ήθος, ως ηθική, ως ένα «κράτημα» στις ατομικές

33

•

•

•

• •

διεκδικήσεις, για καθένα από τους μονομάχους στην αρένα του άκρατου ανταγωνισμού και των πιέσεων αυτού πάνω στην «καθημερινή μας ζωή» Όσο πιο ολοκληρωμένη είναι η πληροφορία (που σημαίνει ότι η «γνώση» και οι συνδυασμοί της έχουν «εφοδιαστεί» , ή έχουν «συμπληρωθεί» με την έννοια της ευαισθητοποίησης) , τόσο τα «μέρη» της διαπραγμάτευσης έχουν ένα «κράτημα» αβεβαιότητας για την τελική έκβαση, επειδή ενσωματώνουν την αντίληψη του «αυτοπεριορισμού» ( «Ελευθερία» είναι δράση μαζί με τον αυτοπεριορισμό της- Κορνήλιος Καστοριάδης) Ακριβώς αυτός ο αυτοπεριορισμός, των διαπραγματευτών έχει σαν αποτέλεσμα να μειώνονται τα «μερίδια» αυτών και αντίστοιχα να αυξάνει το μερίδιο της κοινότητας, του κοινωνικού συνόλου, πράγμα που είναι η παγκόσμια απαίτηση, το παγκόσμιο αίτημα της εποχής μας- κάτι σαν επαναδιαπραγμάτευση του «Κοινωνικού Συμβολαίου», που τόσο έχουμε ανάγκη όλοι μας σήμερα. Η «χρησιμότητα» είναι μια καθαρά υποκειμενική υπόθεση Δεν είναι μετρήσιμη. Έχει να κάνει με «απροσδιοριστία», εξαρτώμενη αποκλειστικά από προσωπικούς ψυχολογικούς χαρακτήρες, DNA, ατομικές ή επίκτητες καταβολές. Στα παραδείγματά μας (Πίνακες 1 και 2) απλά χρησιμοποιήσαμε «μονάδες» αποκλειστικά και μόνο για να δώσουμε ένα «μέγεθος φόβου» μήπως δεν πραγματοποιηθεί η συμφωνία. Πράγματι, υπάρχουν «συμφωνίες» που κάποιοι τις θέλουν πολύ περισσότερο από κάποιους άλλους και μάλιστα είναι διατεθειμένοι να τις «κλείσουν» ακόμα και αν δεν ικανοποιούν τις αρχικές τους προσδοκίες . Ο πατέρας που επείγεται να κάνει καλά το παιδί του, δεν υπολογίζει «κόστος θεραπείας» Άρα στην «διαπραγμάτευσή του με τον γιατρό, είναι ένας διαπραγματευτής αδύναμος. Το ίδιο και ο οικογενειάρχης που επείγεται να στεγάσει την οικογένειά του σε σπίτι. Το ίδιο και ένα μικρός κράτος που επείγεται να κάνει ειρήνη με το ισχυρό κράτος που το απειλεί με πόλεμο. Το ίδιο και η επιχείρηση που επείγεται να πάρει δάνειο για να επιβιώσει Το ίδιο και ο υπάλληλος που επείγεται να πάρει την προαγωγή του Όλοι αυτοί οι «διαπραγματευτές» , στην ουσία βρίσκονται «στο έλεος» του άλλου μέρους , είναι σχεδόν εξαρτημένοι από τις επιλογές του «άλλου» που ασφαλώς το εκμεταλλεύεται, κάνει κατάχρηση της διαπραγματευτικής του δύναμης, εκείνη τη συγκεκριμένη στιγμή την βασικής διαπραγμάτευσης Αντίθετα το άλλο μέρος της διαπραγμάτευσης-εκείνος που δεν επείγεταιδιαθέτει την «ψυχρότητα» της σκληρής διαπραγμάτευσης. Οσφραίνεται την ευκαιρία, καταλαβαίνει ότι μπορεί να κερδίσει από παντού, διατηρώντας αυτή τη συναισθηματική του ψυχρότητα Ρισκάρει , όπως ο χαρτοπαίκτης, ξέρει ότι μπορεί να βγει χαμένος, από την διαπραγμάτευση πλην όμως «μπλοφάρει», «τα παίζει όλα για όλα» όπως λέει ο λαός μας Αυτός ο τύπος ανθρώπου είναι σχεδόν πάντα κερδισμένος από μια διαπραγμάτευση Αυτή λοιπόν η κατάταξη «χρησιμοτήτων» εκφράζει απλά «βαθμούς φόβου» απέναντι στο «ενδεχόμενο να μην καταλήξει η διαπραγμάτευση σε συμφωνία» Είναι μάλλον «συμβολική» κατάταξη και λιγότερο επιστημονική Η «μοιρασιά» γίνεται λογικά εκεί που φαίνεται να μεγιστοποιείται το γινόμενο των χρησιμοτήτων (κάτι που εκφράζεται και από το γινόμενο των ατομικών στρατηγικών νίκης) - Στην πράξη, η μοιρασιά καταλήγει εκεί που «επιτρέπει» ο «κυρίαρχος του παιχνιδιού» Στο παράδειγμα που

34 παραθέτουμε και είναι εντελώς διαφορετικό από το παράδειγμα Nash , έχουμε «εισάγει» ένα «κράτημα» ως το αποτέλεσμα της ευαισθητοποίησης που αποτυπώνεται ως «ολοκληρωμένη πληροφορία», με τους μηχανισμούς δημιουργίας ή και μετατροπής γνώσης που αναλύσαμε πιο πάνω- κάτι που έχει άμεση επίπτωση στις ανθρώπινες συμπεριφορές. Νομίζω ότι με το σκεπτικό αυτό, η διαπραγμάτευση τίθεται ως βάση όλων των άλλων παρεμβάσεων, ανάπτυξης , κοινωνικοποίησης, πολιτισμού, σε τελική ανάλυση 2.1.3 Μαθηματική Τεκμηρίωση-η Κοινότητα ως ο αόρατος» ή «3ος » εταίρος της Διαπραγμάτευσης Έστω, , a, b Διαπραγματευτές και “c” ο αόρατος Εταίρος, η ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ (ως το σύνολο των προσδοκιών όλων των ανθρώπων του χώρου) Ας ορίσουμε τότε τις «χρησιμότητες» ή για την ακρίβεια τις «συναρτήσεις χρησιμότητας»: Ua = x Uc = lx, όπου l = είναι ένα μέρος, ή ένα ποσοστό του “x”, (της χρησιμότητας ενός Ub = (100-x-lx)k Γίνεται φανερό, σύμφωνα με την περίπτωση του Πίνακα «1» ότι :Ua + Ub + Uc = max → x [ (100-x-lx) k ]’ = 0 ↔ x’ (100-x-lx)k + x [(100-x-lx)k]’ = 0 ↔ 1(100-x-lx)k + xk (100-x-lx)k-1= 0 ↔ xk (100-x-lx)k-1 + 1(100-x-lx) k = 0 ↔ xk (100-x-lx)k-1 + 1(100-x-lx)k-1(100-x-lx) = 0 ↔ xk (100-x-lx)k-1 = -[1(100-x-lx)k-1(100-x-lx)] αν (100-x-lx) # 0, then xk = -[ (100-x-lx)] ↔

X = 100 / (k+1+l) Αυτός ο «ΤΥΠΟΣ-ΑΛΓΟΡΙΘΜΟΣ» θέτει το τεράστιο πρόβλημα ελλείμματος εμπιστοσύνης, αλλά ταυτόχρονα και μια «προοπτική ξεπεράσματος» αυτού, μέσα

35 από την Ευαισθητοποίηση, και την «ενσωμάτωση της ευαισθητοποίησης» στην καθημερινή μας συναλλακτική πρακτική Αν k=0 , l = 0, τότε καθένας από a, b, c “διαπραγματευτές» μπορεί να κερδίσει το 100% της μοιρασιάς (ολόκληρο το υπό διανομή αγαθό) Ανk=1 , l=0 τότε καθένας από τους a & c μπορεί να κερδίσει το 50% και κάποιος από τους ΤΡΕΙΣ (3) διαπραγματευτές ”να μην κερδίσει τίποτα (o “b”) Αν k=1 , l=1 τότε καθένας από τους a, b and c “διαπραγματευτές» μπορεί να κερδίσει το 33.33 % (ίσα μερίδια) ΙΔΑΝΙΚΗ ΔΙΑΝΟΜΗ – η αξία του «ΜΕΤΡΟΥ» της αρχαίας ελληνικής κλασικής σκέψης Αν k>1, l>1 τότε “a” and “b” ενδέχεται να αποκομίσουν μερίδιο >33.33%, αλλά ΠΑΝΤΑ υπάρχει «μερίδιο» για την κοινότητα, το κοινωνικό σύνολο - “C” , που μπορεί (σε μεταφυσικό επίπεδο) να είναι ΘΕΟΣ Αν k<1, l<1 τότε το μερίδιο της Κοινότητας έστω “c” είναι ασφαλώς >50% πράγμα που δείχνει έντονα μια ευαισθητοποιημένη κοινωνία. Άρα Lim Pi (&) Qi (&) Ri (&) = max Pi Qi Ri i→∞ δηλ,«το πώς μετατρέπω μια «λογική στρατηγικής αντιπαράθεσης» αποτυπωμένη σε «ατομικές στρατηγικές νίκης» στην ΑΠΟΛΥΤΗ καθαρή μορφή συνεργασίας, μέσα από τους ίδιους τους κανόνες της Διαπραγμάτευσης [ μετατροπή σε «τρι - μερσμό της Διαπραγμάτευσης που δίνει μία ελπίδα για το «αύριο», μια «ιδέα του ΜΕΤΡΟΥ» στη ζωή μας]

Η μελέτη αυτή εισάγει μια «ιδέα» κοινωνικής(win-win-win) ανάγνωσης της διαπραγμάτευσης κατά Nash: Δεν επιχειρεί να ανατρέψει, απλά «λειαίνει τις γωνίες» της σύγκρουσης, «εισάγοντας» τρίτο (ή αόρατο) ισότιμο και ισάξιο μέρος σε μια διαπραγμάτευση μεταξύ ΔΥΟ παικτών: την ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ- “C” , ως ένα σύνολο Αξιών, Συμπεριφοράς, Ηθικής, με γενικότερη / παγκόσμια ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ+ ΔΟΚΙΜΑΣΜΕΝΗ αποδοχή Η εισαγωγή ΤΡΙΤΟΥ σε διαπραγμάτευση μεταξύ ΔΥΟ θα συνιστούσε φραστικό πυροτέχνημα, αν δεν συνοδευόταν από μια πρακτική & ουσιαστική –και όχι συμβολική- μετατροπή του φαντασιακού σε πραγματικό: την εισαγωγή της ευαισθητοποίησης, ως στοιχείου που ολοκληρώνει την ατελή πληροφορία αλλά και ως μιας συνεχούς και επίπονης διαδικασίας βημάτων προς ένα όριο στο οποίο συγκλίνουν από διαφορετικές κατευθύνσεις δύο-τουλάχιστον- διαδικασίες, η διαδικασία της κοινωνικοποίησης και η διαδικασία προσδιορισμού της έννοιας «τοπική κοινωνία» (ως αναβαθμισμένη διαδικασία τοπικής συνάθροισης μονάδων με αποκλίνοντα ενδιαφέροντα-κάτι που δεν οδηγεί πουθενά)αλλά επιπλέον καθιστά την διαπραγματευτική θέση της Κοινότητας “C” σεβαστή στους ΔΥΟ βασικούς διαπραγματευτές

36

Αυτός ο μετασχηματισμός γνώσης -πληροφορίας- συμπεριφοράς προκύπτει αβίαστα από την λεγόμενη «Σύγχρονη Θεωρία Καινοτομίας» (Modern Innovation Theory- MM Fischer, 2001) Στο Σχήμα (2) εμφανίζονται οι διαδικασίες μετασχηματισμού γνώσης σε πληροφορία και από εκεί σε συμπεριφορές – συμπεριφορές που αξιοποιούνται –ιδίως- μέσα στην διαπραγματευτική διαδικασία :

Σχήμα 2 Σχηματοποίηση τύπων γνώσης- συμπεριφορές

Τύπος Γνώσης-1

Τύπος Γνώσης-2

Σύνθεση

Συμπεριφορά που προκύπτει

σιωπηλή

σιωπηλή

συμπαθητική

Κοινωνικοποίηση

σιωπηλή

Κωδ/μένη

Διαισθητική

Εξωτερίκευση

Κωδ/μένη

σιωπηλή

διαδικαστική

Εσωτερίκευση

Κωδ/μένη

Κωδ/μένη

Συστηματική

Δικτύωση

συμπαθητική

Συστηματική

Διαισθητική

Ευαισθητοποίηση

Συστηματική

Συστηματική

Διαδικαστική

Στρατηγική

Παπακωνσταντινίδης, 2003

37

Η συμφωνία «κλειδώνει» στο σημείο εκείνο, στο οποίο το γινόμενο των χρησιμοτήτων των τριών πλέον μερών (αντί των δύο) γίνεται μέγιστο, win-win-win / Είναι δηλαδή (βασική εξίσωση) : Lim Pi (&) Qi (&) Ri (&) = max Pi Qi Ri i→ ∞

Μια διμερής διαπραγμάτευση+ ευαισθητοποίηση των διαπραγματευτών στις μεταξύ τους σχέσεις [μεταβολή του περίγυρου, με την εισαγωγή της «κοινότητας» ως 3ου ΜΕΡΟΥΣ της ] παίρνει τη μορφή ως το Σχήμα 2:

Σχήμα 2 A

Β

C

38

Η τοπική κοινωνία –η μικρότερη οργανική και λειτουργική κοινωνική ομάδα αμέσως μετά την οικογένεια- είναι το βασικό πεδίο αναφοράς μας. Και αυτό επειδή θα μπορούσε-λόγω μεγέθους και κυρίως λόγω των εσωτερικών σχέσεων που αναπτύσσονται σε αυτή, να λειτουργεί ως «πείραμα» για μεγαλύτερους σχεδιασμούς: Την ίδια λειτουργία που έχει το «παιδικό παιχνίδι» για την γνωριμία του παιδιού με τον κόσμο των μεγάλων, έχει για το έργο τούτο, η τοπική κοινωνία για την κοινωνικοποιημένη διαπραγμάτευση (win-win-win) που επιχειρούμε να εισάγουμε στο σύστημα επειδή, η παγκοσμιοποίηση έπρεπε(αλλά δεν διαθέτει στην πράξη) παγκόσμιους κανόνες προκειμένου να έχει ένα νόημα με ανθρώπινο χαρακτήρα, άλλως υποβαθμίζεται στα όρια του χάους, που με μαθηματική ακρίβεια οδηγεί σε αυτοκαταστροφή –και μάλιστα νωρίτερα από αναμενόμενο

2.3 Η Αντίθεση: Τοπική Ανάπτυξη Κατ’ ανάγκη, δημιουργούμε μια «αντίθεση» , την οποία ονομάζουμε μεν «τοπική ανάπτυξη» αλλά την προσδιορίζουμε ως «επαγγελία» ως «όραμα» και μάλλον στην ιδανική- σχεδόν- ουτοπική της διάσταση : Αυτήν την ορίζουμε σαν μια διαδικασία διαδοχικών βημάτων μετασχηματισμού της κοινωνίας προς το όριο της ευαισθητοποίησης των κατοίκων-πολιτών στο επικρατέστερο τοπικό ήθος … ένα σύνολο από Αξίες μια ιδεολογία μια αντίδραση των πολιτών –κατοίκων στο επικρατέστερο τοπικό ήθος, τη διαφάνεια τη λογοδοσία του κεφαλαίου … ..(Friedman-Weaver, UCLA, 1978 “Territory and Function”) Αυτό το όριο προσδιορίζει την ολοκληρωμένη έννοια της Κοινότητας (territory-community) σε αντίθεση με την τοπική συνάθροιση μονάδων που δρουν ατομικά και διαπραγματεύονται ο καθένας το ατομικό του όφελος, επιχειρώντας να το μεγιστοποιήσει σε βάρος των συμφερόντων των άλλων ανθρώπων που συμμετέχουν στην ίδια διαπραγμάτευση Κατ’ αρχήν για να έχουμε μια υποψία «τοπικής κοινωνίας» χρειάζονται- κατά τη γνώμη μου- τρία πράγματα, η εδαφική ενότητα (χώρος), οι κάτοικοι με μια κάπως πιο σταθερή χρονικά διαμονή στην εδαφική αυτή ενότητα και η «συνδετική κόλλα» αυτών, η κοινωνική συνοχή. Ετυμολογικά, στην ιδανική του αποτύπωση, «κοινωνός» σημαίνει συμμέτοχος . Συμμετέχω στη χαρά, το πόνο, τη λύπη ενός άλλου ανθρώπου. Συμμετέχω στη κοινή προσπάθεια για να κάνουμε τον «μικρό- χώρο» μας καλύτερο, την ποιότητα της ζωής μας καλύτερη, για να βελτιώσουμε τις μεταξύ μας σχέσεις. Στο σημείο αυτό, υπάρχει μια αντίθεση: Στο βαθμό, που η σημερινή κατάσταση τοποθετεί την έννοια της «επιχείρησης» στο επίκεντρο του οικονομικού (και όχι μόνο) ενδιαφέροντος, φαίνεται πως η έννοια αυτή έχει υποκαταστήσει –πλέον- την φυσική έννοια της «κατοικίας» και της «τοπικής κοινωνίας» Αυτή είναι η «διαστροφή» της εξέλιξης: Στα μεγάλα, τουλάχιστον αστικά κέντρα και τις μητροπόλεις, οι άνθρωποι, περνούν το μεγαλύτερο μέρος της μέρας τους μέσα στο χώρο της εργασίας τους. Μηδενίζουν τον «ελεύθερο χρόνο» τους τον οποίο φυσιολογικά θα δαπανούσαν στο χώρο της κατοικίας τους και μαζί

39 με αυτόν μηδενίζουν την πιθανότητα να ενεργοποιηθούν πλέον ως ενεργοί πολίτες μέσα στο χώρο αυτό. Η επιχείρηση γίνεται στην ουσία «κατοικία» Οι άνθρωποι κυριολεκτικά εξαντλούνται (καταναλώνονται) μέσα στα όρια της επιχείρησης. Οι μεγάλες επιχειρήσεις διαθέτουν μια σειρά από «ευκολίες» (βλ «χαρούμενη υπεραπασχόληση» της βιβλιογραφίας –J. Stohr) Ο σκοπός είναι προφανής: H επιχείρηση θέλει να κάνει τους εργαζόμενους να νοιώθουν σαν στο σπίτι τους και ακόμα καλύτερα. Έτσι όμως (Juliet Stohr) αυτοί αποκόβονται από το φυσικό τους περιβάλλον (οικογένεια, σπίτι, γειτονιά, τοπική κοινωνία) Μέσα από την ανάλυση του ΔΕΥΤΕΡΟΥ αυτού μέρους επιχειρείται η καταγραφή της αντίθετης εικόνας, της «τοπικής κοινωνίας/ τοπικής ανάπτυξης στην ιδανική της αποτύπωση (τόπος, τοπική ανάπτυξη, τοπική συλλογική επιλογή τοπική επιχειρηματική ικανότητα, τοπικό σχέδιο, τοπικό παραγωγικό σύστημα, ενδογενής ανάπτυξη πετυχημένα παραδείγματα τοπικής ανάπτυξης κλπ με όλες τις θεωρητικές και εμπειρικές κατασκευές που το συνοδεύουν Ακόμα τίθενται ιστορικά θέματα των καταβολών της Αστικής Ανάπτυξης και της έως σήμερα εξέλιξής της. Στην ουσία η μελέτη εστιάζει ή άλλως εξιδανικεύει την «αντίθεση» (τοπική ανάπτυξη) για καθαρά εκπαιδευτικούς σκοπούς, αξιοποιώντας την τρέχουσα βιβλιογραφία στο μέγιστο δυνατό σημείο, με επιλεκτικές αναφορές στα σύγχρονα προγράμματα Leader , ΟΠΑΑΧ, ΟΠΑΑΣΑ, αγγίζοντας ακόμα και θέματα χωροταξίας (Ρυθμιστικά Σχέδια, Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια και ακόμα θέματα περιβάλλοντος και αναπλάσεων πόλεων, χωρίς να τα αναλύουμε. Ακόμα αναλύεται η «Μέθοδος Leader» ως εργαλείο χρήσιμο σε άλλους χώρους (όπως, για παράδειγμα, πολιτικά κόμματα, οργάνωση επιχείρησης κλπ) 2.4 Η Σύνθεση: Η Τοπική Ανάπτυξη ως πλαίσιο της Διαπραγμάτευσης Η «σύνθεση» δύο εννοιών ασύμβατων και α-συμβιωτικών όπως είναι η «Διαπραγμάτευση» και η «Τοπική Ανάπτυξη», στηρίζει την τελική μου πρόταση, μια πρόταση που ενδεχόμενα θα συζητηθεί και ευρύτερα. Κατ’ αρχή, όπως ακριβώς το παιδικό παιχνίδι συνιστά μια εικόνα μέλλοντος για το παιδί, έτσι και η «τοπική κοινωνία» επιλέγεται συνειδητά, επειδή τα μικρά μεγέθη ευνοούν την κατανόηση όχι μόνο της διαπραγμάτευσης αλλά και της συνδεσμολογίας «διαπραγμάτευσης» και «τοπικής ανάπτυξης» , φωτίζοντας την έννοια της «τοπικής κοινωνίας» με τα διακριτά χαρακτηριστικά της, την δική της ταυτότητα. Είδαμε πιο πάνω, ότι η κυρίαρχη Διαπραγμάτευση αλλοιώνει νοήματα και καταστάσεις και ακυρώνει το «αυτονόητο». Αυτό είναι ιδιαίτερα έντονο στην ύπαρξη των τοπικών κοινωνιών σταθερής βάσης/σημείου αναφοράς. Βιώνουμε την «ασυνέχεια της ιστορίας», με τον «τόπο» ως διαπραγματευτικά αδύναμο να εξαφανίζεται μέσα στο ωκεάνιο σύστημα και μαζί με αυτόν, ολόκληρη την φιλοσοφία που τον περιβάλλει. Η κυρίαρχη Διαπραγμάτευση έχει μερίδιο ευθύνης. Υποδεικνύει τον «αδίστακτο» , τον πιο αποφασισμένο «να σπάσει η συμφωνία» τον οποίο αναγορεύει ως «νικητή στα μερίδια» (λέμε, «πήρε τη μερίδα του λέοντος», ανεξάρτητα από το αν έχει δίκαιο ή όχι). Δυστυχώς, ακόμα και αυτή η νομοθεσία (η όποια νομοθεσία, εθνικήυπερεθνική) παρά την λεπτομερειακή καταγραφή των περιπτώσεων, αδυνατεί να υπεισέλθει στο βάθος της διαπραγμάτευσης, αφήνοντας κάποια σημεία στην καλή βούληση (αυτά που αποκαλούσαμε κάποτε ως «καλά συναλλακτικά ήθη») Ένα μεγάλο μέρος της διαπραγμάτευσης μένει «εκτός» της ανθρώπινης ρύθμισης και «επαφίεται» στην καλή (ή την κακή) πίστη των

40 συναλλασσομένων (με την ευρύτερη του όρου έννοια). Αφαιρώντας το κομμάτι της «νομικής-νομοθετικής» ρύθμισης (που και αυτή είναι μια ανθρώπινη κατασκευή με ό, τι αυτό συνεπάγεται) εκείνο που απομένει είναι η «καθαρή ανθρώπινη συμπεριφορά» που εκδηλώνεται προς τα έξω με την διαπραγμάτευση. Εκεί εστιάζουμε την δική μας προσέγγιση. Σύμφωνα με τα όσα αναλύθηκαν πιο πάνω, η «τοπική κοινωνία» ως μια πιλοτική έκφραση του «κόσμου» του παγκόσμιου μπορεί και πρέπει να αποτελέσει το πεδίο πειραματισμού εναλλακτικών στρατηγικών προσέγγισης. Μι από αυτές είναι και η προτεινόμενη : Τι λέμε εδώ, κάνοντας μια ΣΥΝΘΕΣΗ όλων όσων καταχωρίστηκαν πιο πάνω; Λέμε, ότι μέσα από μια διαδικασία ευαισθητοποίησης –που μπορεί να αρχίσει από μέσα (ενδογενής) και να «αγγίξει» τον απλό τον Άνθρωπο της τοπικής κοινωνίας – είναι δυνατή μια αντιστροφή «Διαπραγμάτευσης» και «Τοπικής Ανάπτυξης» Η δεύτερη γίνεται «πλαίσιο» και η πρώτη «εργαλείο» της αναπτυξιακής διαδικασίας. Με απλά λόγια, επιχειρούμε να σπάσουμε την «δυσπιστία» ανάμεσα στους ανθρώπους που λίγο-πολύ είναι μεταξύ τους γνωστοί , να «λειάνουμε» τη σύγκρουση , είτε ακόμα παραπέρα, να αποδείξουμε ότι η άριστη ατομική στρατηγική (για τον καθένα από μας) οδηγεί αναπόφευκτα στην καθαρή συνεργασία Αυτό είναι το κυρίαρχο μήνυμα αυτού του βιβλίου . Αυτό επιχειρήσαμε να δείξουμε και στη μαθηματική του έκφραση Η συγκρουσιακή κατάσταση μπορεί να αφορά μεγαλύτερες ενότητες, αλλά όχι την τοπική κοινωνία Η σύγκρουση μέσα στην τοπική κοινωνία είναι περιττή πολυτέλεια Αντίθετα, αναβαθμίζοντας την τοπική κοινωνία σε ισότιμο συνομιλητή στην κάθε διαπραγμάτευση που λαμβάνει χώρα μεταξύ ΔΥΟ ανθρώπων/ αντιπάλων, (το προτεινόμενο win-win-win) έχουμε πλέον μια τριμερή αντί της καθαρά συγκρουσιακής διμερούς διαπραγμάτευσης Και αυτό είναι το μεγάλο κέρδος αλλά και το μήνυμα του βιβλίου που παρουσιάζουμε σήμερα. Η τοπική μας κοινωνία δεν είναι εχθρός μας, αλλά ισότιμος συνομιλητής, με όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που προσδίδουμε στον «διαπραγματευτή» Μέσα από μια καθαρά ορθολογική, ψυχρή λογική, αν ο καθένας από εμάς αλλά και η «Κοινότητα»- “C” επιδιώκει τη μεγιστοποίηση του ατομικού του οφέλους, τότε ένα άριστο σημείο ισορροπίας υπάρχει –πέρα από δογματισμούς, συμμαχίες και επιμέρους συνεργασίες: Η ΑΠΟΛΥΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ανάμεσα σε ΤΡΕΙΣ διαπραγματευτές . Ο «τρίτος ή αόρατος εταίρος» της διαπραγμάτευσης βρίσκεται μέσα στο μυαλό μας, είναι ένα «κράτημα» στην καταχρηστική άσκηση του διαπραγματευτικού μας δικαιώματος Με απλά λόγια δεν εξαντλούμε στον «αντίπαλο» την διαπραγματευτική μας υπεροχή Αφήνουμε ένα κομματάκι για αυτό που ονομάζουμε πανανθρώπινες αξίες, ηθική, καλά συναλλακτικά ήθη, ίσως και «ΘΕΟ» Ήδη η «Φύση», το φυσικό περιβάλλον μας κρούει τον κίνδυνο .. περιθώρια ατομικισμού μέσα στο μικρό-χώρο δεν υπάρχουν επειδή οι αδυσώπητοι κανόνες της αγοράς αργά ή γρήγορα θα μας εξαφανίσουν , θα μας ισοπεδώσουν Ο τριμερισμός της διαπραγμάτευσης (της κάθε διαπραγμάτευσης) εκτιμώ ότι θα επαναφέρει στο τραπέζι των συζητήσεών μας, τις αξίες μας, την ηθική μας, τη συλλογικότητα της δράσης μας –πέρα από προσυμφωνημένα σχήματα , ιδεολογίες , πολιτικές Θα μπορούμε πάλι να λέμε «το χωριό μας» και να αναφερόμαστε σε ένα σταθερό σημείο των συναισθηματικών μας αναφορών. Αν το πετύχουμε (έστω και ως κατεύθυνση σε ένα όριο , το όριο της «ευαισθητοποίησης» ) τότε έχουμε πετύχει το μεγαλύτερο και ουσιαστικότερο βήμα προς την ΤΟΠΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Γιατί

41 «τοπική ανάπτυξη» δεν είναι απλά να έχουμε καλούς δρόμους, καλά σπίτια, καλή αγορά , ή να φέρουμε πολλούς τουρίστες ή απλά και μόνο «να περνάμε καλά» Η τοπική ανάπτυξη είναι κάτι πολύ βαθύτερο που δένεται με συμπεριφορές, ήθη-έθιμα, πολιτισμό ταυτότητα Αγγίζει τα όρια της φιλοσοφίας Ακουμπά συνειδήσεις Η τοπική ανάπτυξη δεν είναι ΑΡΙΘΜΟΙ Είναι τρόπος ζωής, τρόπος έκφρασης, τρόπος συμπεριφοράς Αν πετύχουμε αυτά τα λίγα, όλα τα άλλα έρχονται μόνα τους 2.5 Το κίνητρο Το πώς θα λειτουργήσει μελλοντικά η αυθύπαρκτη αυτή σφαίρα κοινωνικής έκφρασης , με την έννοια μιας εναλλακτικής Στρατηγικής Ανάπτυξης, φαίνεται καθαρά στο «Διάγραμμα ροών» που παραθέτουμε ευθύς αμέσως, παίρνοντας για παράδειγμα, το «κεντρικό θέμα με ικανότητα συσπείρωσης», το οποίο συνιστά «εργαλείο» κοινωνικής συνοχής στον τόπο. Στην ερμηνεία αυτών των ροών, στηρίζεται η λειτουργία της Ολοκληρωμένης Ενδογενούς Τοπικής Ανάπτυξης Αυτή η στρατηγική ανάπτυξης πηγάζει από τις ανάγκες των κατοίκων των τοπικών κοινωνιών και όχι ως το αποτέλεσμα των μηχανισμών της αγοράς. Πράγματι, η Θεωρία αλλά και η Εμπειρία (όπως έδειξε η εφαρμογή της Κοινοτικής Πρωτοβουλίας Leader εδώ και 20 χρόνια τώρα στη χώρα μας, διαθέτει εργαλεία και μηχανισμούς όπου οι κάτοικοι μιας τοπικής κοινωνίας μπορούν δραστηριοποιηθούν συλλογικά, γύρω από μια «ιδέα» έτσι που η δράση του ενός να πολλαπλασιάζει το αποτέλεσμα του άλλου Μέσα από ένα απλό «κεντρικό θέμα με ικανότητα συσπείρωσης» αναδεικνύονται τοπικές δεξιότητες και τοπικές ικανότητες που ούτε θα μπορούσαμε να φανταστούμε Μέσα από την διαδικασία ευαισθητοποίησης/ συνεργασίας αυτές οι ικανότητες εκδηλώνονται: Εκείνο που απομένει είναι να τις αναγνωρίσουμε, να τις χειροκροτήσουμε, να τις αποδεχτούμε και να τις ενσωματώσουμε τελικά στη ζωή μας Αυτό, από μόνο του θέλει θάρρος, ελευθερία, και κυρίως αυτοσεβασμό Το win-win-win Υπόδειγμα που προτείνουμε βρίσκει εκεί ακριβώς την απόλυτη έκφρασή του Μας υποδείχνει μια έκφραση συνοχής, μια σύγκλιση, ένα όραμα για ένα καλύτερο κόσμο που θέλουμε Το αν, αυτό το όραμα είναι το αποτέλεσμα διαπραγμάτευσης , αυτό συμβαίνει επειδή είμαστε διαφορετικές προσωπικότητες με διαφορετικές προσδοκίες Ωστόσο, το γεγονός ότι δίνουμε μια ευκαιρία στο να το συζητήσουμε και καλόπιστα να αναζητήσουμε σημεία σύγκλισης και συνοχής καθιστά το «εργαλείο» αυτό από μόνο του πολύ χρήσιμο, ειδικά σήμερα όπου οι ατομικές στρατηγικές νίκης, οι εξαρτήσεις και τα συνακόλουθά του έχουν αλλοιώσει τον κώδικα επικοινωνίας μας αλλά και αυτή την ίδια την έννοια των λέξεων που χρησιμοποιούμε. ΣΧΗΜΑ -ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΡΟΩΝ Κεντρικό Θέμα με Ικανότητα Συσπείρωσης [ Κ.Θ.Ι.Σ]

Τοπικές Ικανότη

Ηγετική Ικανότη

Κ.Θ.Ι.Σ

Ιδιότητες

Ενεργός Δημιουργία Ενεργοποίησ συμμετοχή η Ενδογενούς Σύγκλιση ατομικών στρατηγικών σε ένα κοινό Ψυχολογίας των πολιτώνΔυναμικού τοπικό στόχο Ομάδας (με επικοινωνία/συνοχή) Ρόλοι

42

ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ - 2000

Εξάλλου , πέρα από την κοινωνιολογική-εξηγητική ερμηνεία, παρουσιάζεται για πρώτη φορά με το έργο τούτο η «μαθηματική έκφραση της σύνθεσης» μέσα από απλές συναρτήσεις «χρησιμότητας» και «ανάπτυξης», τις οποίες αναζητούμε στο όριό τους (βλέπε πρώτη παράγωγο= εφαπτομένη) ως το γράφημα που ακολουθεί Γράφημα Σύνθεσης Διαπραγμάτευσης και Τοπικής Ανάπτυξης Α

Β

43

Στο γράφημα Α , το «σημείο κορεσμού» της Χρησιμότητας (Utility) u(x)’ = 0 συμπίπτει στο γράφημα Β με το οριακό-υψηλότερο επίπεδο της Ανάπτυξης (Growth) g(x) , /με lim g(x) = g(x)’ ð ∞ Σε αυτό ακριβώς το σημείο «κλειδώνει η συμφωνία» σε μία Διαπραγμάτευση ανάμεσα σε δύο που αποκομίζουν χρησιμότητα από την μεταξύ τους διαπραγμάτευση όπου συνυπολογίζουν την Κοινότητα) και την Κοινότητα που πετυχαίνει σε αυτό το σημείο –σημείο μέγιστης δυνατής χρησιμότητας-τη δική της Ανάπτυξη.

2.5 ΠΡΟΣΘΕΤΗ Τεκμηρίωση της σύλληψης των τριών (3) πόλων διαπραγμάτευσης, μέσα από άλλες 3-πολικές θεωρήσεις της βιβλιογραφίας Amartya Sen- Nobel Prize 1998 : H κοινωνική επιλογή ως 3η έκφραση ατομικισμού Στον «Πλούτο των Εθνών» ( ο πλήρης τίτλος είναι «An Inquiry into the Nature and the Causes of the Wealth of Nations»-1770 ) , o Adam Smith (1723-1790) , έκανε ορισμένες βασικές υποθέσεις, προκειμένου να στηρίξει τη θέση της «αόρατης λειτουργίας» των μηχανισμών της ελεύθερης Αγοράς. Μεταξύ των υποθέσεων, περιλαμβάνονται οι εξής : 1. Οι Άνθρωποι έχουν μια ισχυρή ροπή να καλυτερεύουν συνεχώς τη ζωή τους 2. Κάθε Ανθρώπινη μονάδα επιδιώκει το ατομικό της όφελος και σκέφτεται ανά πάσα στιγμή, ορθολογικά. Οι υποθέσεις αυτές, με αυστηρή οικονομική διατύπωση, για τη στήριξη, ή, τη δικαιολόγηση των μηχανισμών αγοράς, ξεπέρασαν κάθε προσδοκία επαλήθευσης. Κυριάρχησαν στη ζωή του Ανθρώπου. Ούτε ο ίδιος ο Adam Smith θα φανταζόταν , πως οι οικονομικές του αυτές υποθέσεις , διαχρονικά θα αναδείχνονταν σε κυρίαρχο τρόπο ανθρώπινης σκέψης. Αν ζούσε σήμερα, θα έβλεπε, ίσως έκπληκτος, πως δεν υπάρχει πλέον ούτε μία ανθρώπινη ενέργεια, που να μην κυριαρχείται από τις δύο αυτές υποθέσεις της ελεύθερης αγοράς. Οι τάσεις αυτές, από μόνες τους, δεν έχουν κάτι το

44 μεμπτό. Απεναντίας, τονίζουν την προσωπικότητα της ανθρώπινης ύπαρξης. Είναι φυσικό οι Άνθρωποι να θέλουν να καλυτερεύουν διαρκώς τη ζωή τους και είναι λογικό να επιδιώκουν, με τον πιο ορθολογικό τρόπο, το ατομικό τους όφελος. Από τη στιγμή, όμως, που ο «συνδυασμός» αυτός διοχετεύθηκε, μέσω της «ελευθερίας των συναλλαγών», στη χρηματική «αποτύπωση» της καταξίωσης -και μάλιστα, χωρίς ιδιαίτερα ηθικά ερείσματα-ο ατομικισμός , στον οποίο εστιάζεται η κριτική μας, ήταν αναμενόμενος, σχεδόν βέβαιος. Και αυτό, γιατί, η ανθρώπινη κοινωνία δεν διαθέτει -σήμερα, τουλάχιστον- κάποιο κριτήριο κοινωνικής και ψυχολογικής καταξίωσης, ισχυρότερο του χρήματος. Το τελευταίο μπορεί να αποκτήσει ο καθένας, με οποιονδήποτε τρόπο και άρα να καταξιωθεί, έστω και αν δεν αξίζει να καταξιωθεί Αυτή η άκριτη επιλογή καταξίωσης , που δεν συνοδεύτηκε από εσωτερική διεργασία (για την ακρίβεια, δεν «βρέθηκε» χρόνος για εσωτερική διεργασία) οδήγησε στην ψυχολογική υπεροχή και από εκεί, στον ΑΤΟΜΙΚΙΣΜΟ Για να κατανοηθεί καλύτερα ο συλλογισμός αυτός, αξίζει να δούμε μια εναλλακτική της οικονομικής, ερμηνεία του συνδυασμού των φυσικών τάσεων του Ανθρώπου. Ίσως φανεί σαν λογοπαίγνιο, ίσως να ηχεί περίεργα σήμερα, επειδή έχουμε αποδεχτεί μια συγκεκριμένη κατεύθυνση της ζωής μας, αλλά, ενδεχομένως, να αποδεικνυόταν ακόμα πιο ορθολογική η σκέψη πως η καλυτέρευση της ζωής του κάθε ανθρώπου περνά υποχρεωτικά από την καλυτέρευση της ζωής του κάθε συνανθρώπου του, αφού βρίσκεται σε μια αμφίδρομη σχέση μαζί του. Σε αυτό το συλλογισμό, το «ατομικό όφελος» πηγάζει από την ενέργεια που ξοδεύει για το σκοπό αυτό. Το «ατομικό όφελος» , τότε, είναι χαρά συνεισφοράς και δημιουργίας, ίσως, ισχυρότερο , ψυχολογικά, αυτού που σήμερα βαφτίζουμε με το όνομα αυτό. Αν αποδεχόμαστε το συλλογισμό του Freud, ότι «η σκέψη αποτελεί δοκιμαστική δράση» τότε μπορούμε να προσεγγίσουμε, έστω επιφανειακά, κάποιους από τους μηχανισμούς που διαμορφώνουν μια συμπεριφορά ατομικισμού. Είναι φανερό, ότι η «σκέψη» προηγείται της «συμπεριφοράς». Είναι κατά κάποιο τρόπο μια «δοκιμή» της συμπεριφοράς και μάλιστα, κοινωνικά ανέξοδη. Δεν υπάρχει, δηλαδή, κοινωνικό κόστος μιας οποιασδήποτε πράξης, επειδή κάποιος απλά και μόνο σκέφτηκε να την πραγματοποιήσει. Κοινωνικό κόστος υπάρχει, από τη στιγμή κατά την οποία την πραγματοποιεί. Επομένως, η προσέγγισή μας στη συμπεριφορά ατομικισμού (αυτή που φαίνεται και κρίνεται από την κοινωνία) περνά σε ένα άλλο επίπεδο : Αυτό της «σκέψης ατομικισμού» που δεν είναι ορατό, ούτε μπορεί να κριθεί από την κοινωνία. Στο επίπεδο αυτό, υπάρχει κατά τον Freud η σύγκρουση ανάμεσα στο ατομικιστικό «εγώ» και το κοινωνικό «υπερεγώ». Το πρώτο, «συγκροτείται» , κατά κάποιο τρόπο από πρωτόγονα αισθήματα, επιθυμίες, πόθους κλπ, τα οποία θα εκδηλώνονταν ανεξέλεγκτα, αν δεν υπήρχε το «κοινωνικό κράτημα». Το δεύτερο, συγκροτείται από τα «πρέπει» της κοινωνικής συμπεριφοράς, μιας συμπεριφοράς που διδάσκεται. Η παρατήρηση αυτή παραπέμπει στην παιδική ηλικία. Ο Καθηγητής Κοινωνικής Ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Δυτικού Οντάριο, Benjamin Singer υποστηρίζει ότι για το μικρό παιδί, «....ο εαυτός του αποτελεί, εν μέρει, μία ανάδραση , από αυτό που είναι προς αυτό που γίνεται......Ο στόχος του παιδιού είναι η μελλοντική ευκρινής εικόνα του ρόλου του, η κατανόηση αυτού που επιθυμεί να είναι , σε διαφορετικές μελλοντικές περιόδους..........Αυτή η μελλοντική ευκρινής εικόνα του ρόλου,

45 τείνει να οργανώνει και να δίνει ένα νόημα στο πρότυπο ζωής που αναμένεται να αποδεχτεί.......» Ο Singer υποστηρίζει ότι «κάθε Άνθρωπος έχει στο μυαλό του , τη σημερινή εικόνα του εαυτού του, αλλά, επίσης, και ένα σύνολο εικόνων του εαυτού του, όπως θα επιθυμούσε να είναι μελλοντικά. Αυτή η «προβολή» του εαυτού του λειτουργεί σαν μαγνήτης που έλκει τον Ανθρωπο στην κάθε σημερινή του λειτουργία............». Οι παρατηρήσεις αυτές του Καθηγητή Benjamin Singer , μας δίνουν μια καταπληκτική ευκαιρία να προσεγγίσουμε ορισμένες από τις πτυχές του ατομικισμού, μέσα από την έννοια της «προβολής του εαυτού μας σε μελλοντικές , επιθυμητές εικόνες» Οι «εικόνες» αυτές, λογικά, πρέπει να είναι το αποτέλεσμα της σύγκρουσης του «εγώ» με το «υπερεγώ». Το τελευταίο θέτει τους περιορισμούς στις επιθυμίες του πρώτου. Παράλληλα, όμως, συνεισφέρει στη δημιουργία της εικόνας και μάλιστα της «επίκτητης εικόνας» του μελλοντικού εαυτού μας. Αυτό σημαίνει, απλά, πως «δανειζόμαστε» παραστάσεις οικείες από το παρόν για να κτίσουμε την μελλοντική εικόνα του εαυτού μας. Όταν το μικρό παιδί λέει «Θα γίνω αεροπόρος, όταν μεγαλώσω» δανείζεται οικείες παραστάσεις από το παρόν, για να δημιουργήσει προβολές του εαυτού του στο μέλλον. Επομένως, αν το ατομικό «εγώ» του παιδιού τοποθετεί τον εαυτό του στο επίκεντρο της αναζήτησής του, το κοινωνικό «υπερεγώ» το βοηθά να κατανοήσει τη σχέση του με τους άλλους ανθρώπους στο χώρο. Αυτό όμως, είναι κάτι που διδάσκεται , ή που μπορεί να διδαχτεί . Για την ακρίβεια, αυτό που «μεταφέρεται» σαν γνώση και σαν εμπειρία, είναι ο τρόπος σκέψης και λειτουργίας του, μέσα σε μια οργανωμένη κοινωνία. Όσο πιο «επιδερμική» είναι η διεργασία της μεταφοράς τρόπου σκέψης, τόσο περισσότερο ισχυροποιείται το «εγώ» του Ανθρώπου, στη σύγκρουσή του με το «υπερεγώ». Απεναντίας, αν ο χαρακτήρας του Ανθρώπου διαμορφώνεται μέσα από λογικές εσωτερικής διεργασίας, αυτοελέγχου, αυτοκριτικής και αυτογνωσίας, το «υπερεγώ» του γίνεται ισχυρότερο, με ενσωματωμένα τα «πρέπει», έτσι που να συνιστούν ελεύθερες επιλογές. Οι μελλοντικές εικόνες του εαυτού του, αν δεν θα είναι περισσότερο κοινωνικοποιημένες, σίγουρα θα περιέχουν λιγότερο ατομικισμό. Ανήκω στην κατηγορία εκείνων, που πιστεύουν ότι τα πάντα στη φύση έχουν προορισμό και πως τίποτα δεν είναι τυχαίο. Δεν πιστεύω στη τύχη, το τυχαίο, τα τυχερά παιχνίδια. Διατυπώνοντας, λοιπόν προσωπική άποψη, νομίζω, ότι οι μελλοντικές εικόνες του εαυτού μας προσδιορίζονται καίρια από τον προορισμό του καθενός, σε συνδυασμό με το επίκτητο, την μεταφορά τρόπου σκέψης, την διδασκαλία Πάντα σύμφωνα με τον ίδιο συλλογισμό, νομίζω, πως η άκριτη αποδοχή του τυχαίου , οδηγεί στον ατομικισμό, αλλά αυτό βέβαια συνιστά μια υπόθεση που δεν είναι δυνατόν να αποδειχτεί, σήμερα, τουλάχιστον. Αυτό, όμως που μπορεί να αποδειχτεί -δεν συνιστά υπόθεση αλλά βεβαιότητα- είναι η στενή συσχέτιση ατομικισμού και σημερινής εποχής, ή, για την ακρίβεια, «σημερινής λειτουργίας». Το παράδειγμα του φούρναρη που ετοιμάζει ψωμιά για τον εαυτό του και όχι για τους άλλους, σήμερα, περικλείει το πνεύμα ατομικισμού της εποχής μας. Αυτό πάλι, με τη σειρά του, συσχετίζεται με τους ρυθμούς της ανθρώπινης ζωής και την μεταβατικότητα,

46 «την προσαρμογή, δηλαδή, στη νέα προσωρινότητα» : Στην εποχή των πιο βιολογικών ρυθμών προσαρμογής, ο Άνθρωπος διέθετε την «πολυτέλεια» -έστω και με λιγότερη γνώση- της πιο συνειδητοποιημένης ζωής, της πιο κοινωνικοποιημένης λειτουργίας. Από τη στιγμή που ο ρυθμός της ζωής του επιταχύνθηκε, η «πολυτέλεια» αυτή χάθηκε. Δεν υπάρχει χρόνος να σκεφτεί τίποτα περισσότερο από τον εαυτό του, τη δική του επιβίωση, μέσα στον ανελέητο ανταγωνισμό. Δεν έχει σημασία αν είναι έμπορος, ακαδημαϊκός, πολιτικός, ή υπάλληλος. Οι κανόνες της ελεύθερης αγοράς διαπέρασαν μέσα σε αυτή την καθημερινή ζωή, την οικογενειακή ζωή, τη σεξουαλική ζωή, την εκπαιδευτική ζωή. Ο νόμος προσφοράς-ζήτησης αποδείχτηκε ισχυρότερος από τις αξίες και τα όποια στεγανά, καταρρέουν το ένα μετά το άλλο. Στις «κοινωνίες της μιας χρήσης», με τους γρήγορους ρυθμούς, τα πάντα αποτυπώνονται σε «χρηματικές μονάδες» Όλα έχουν μία «τιμή». Εκείνος που είναι σε θέση να καταβάλει την τιμή αυτή, την κατάλληλη χρονική στιγμή, το timing, γίνεται αυτόματα «κυρίαρχος». Αποκτά την «κοινωνική υπεροχή» και την «ψυχολογική υπεροχή». Ο ατομικισμός «έρχεται» σαν φυσικό επακόλουθο, σε συνδυασμό, με την έλλειψη επικοινωνίας. Ας κάνουμε την υπόθεση ότι πάνω στον Πλανήτη υπάρχουν ΤΡΕΙΣ (3) μόνο ΑΝΘΡΩΠΟΙ Τότε, αν δεχτούμε ότι και οι ΤΡΕΙΣ ενεργούν με ένα «δυτικού τρόπου πρότυπο σκέψης» , καθένας από αυτούς θα επιχειρεί να βελτιώνει διαρκώς την ατομική του θέση, έναντι των άλλων δύο. Έστω, ότι ο «ένας» από αυτούς, ο «γενετικά, διανοητικά κλπ ισχυρότερος» παίρνει το προβάδισμα. Όσο χρονικό διάστημα, αυτός ο «ένας» , ο πλέον ευφυής, ή, ο πιο δυνατός, ή, αυτός που διαθέτει τις περισσότερες πληροφορίες (η «πληροφορία» είναι δύναμη), έχει το προβάδισμα, συνεχίζει να αποκομίζει ατομικά οφέλη, σε βάρος των άλλων δύο. Η κυριαρχία του στο διάστημα αυτό δεν αμφισβητείται. Με το δεδομένο ότι η πληροφόρηση είναι απεριόριστη, μπορεί να μεγαλώνει μέχρι το άπειρο (ως μορφή ενέργειας, αυξάνει όσο ξοδεύεται, σύμφωνα με το 2ο Θεώρημα Carno- Θερμοδυναμική) όπως επίσης και η ευφυία, και η δύναμη, σε κάποια χρονική στιγμή, ο ένας από τους άλλους δύο (ή και οι δύο) με την συνεχή επανάληψη γίνονται εξίσου ικανοί με τον πρώτο, που είχε το «προβάδισμα». Έστω, ότι ο ένας από αυτούς βελτιώνει πιo γρήγορα τις ικανότητές του, ενώ ο πρώτος έχει εξαντλήσει ήδη τα όρια βελτίωσης. Τότε αρχίζει να αμφισβητεί το προβάδισμα, ή την κυριαρχία του πρώτου, τουλάχιστον σ’ αυτόν τον ίδιο. Με δεδομένη την ευφυία τους, ο πρώτος, λογικά θα προτείνει στον δεύτερο, συνεργασία, την οποία, λογικά θα αποδεχτεί αυτός. Η συνεργασία των δύο στοχεύει, βασικά, στην επιβίωση και συνεχή βελτίωση της θέσης τους, σε βάρος του τρίτου. Όταν και ο τρίτος κάνει το ίδιο, τότε ΔΥΟ είναι τα ενδεχόμενα: Α) είτε η καθαρή σύγκρουση τριών ισάξιων «αντιπάλων», καθένας από τους οποίους επιδιώκει να μεγιστοποιεί συνεχώς το ατομικό όφελος και να βελτιώνει την ατομική του κατάσταση, οπότε, στην κάθε περίπτωση σύγκρουσης είναι και οι ΤΡΕΙΣ καταδικασμένοι , επειδή καθένας από αυτούς έχει την ανάγκη των άλλων δύο, για να πραγματώσει την επιδίωξή του. Β) είτε η καθαρή, ισότιμη- κατ’ ανάγκη- συνεργασία , μεταξύ των τριών ισάξιων. Η συνεργασία αυτή θα προέλθει όχι σαν το αποτέλεσμα ...ξαφνικής συμπάθειας, αλλά σαν αναγκαιότητα επιβίωσής τους : καθένας από τους ΤΡΕΙΣ γνωρίζει πλέον, πολύ καλά, ότι η δική του συμπεριφορά και αντίδραση διαμορφώνει ολόκληρο το «σκηνικό επιβίωσης» και για τους ΤΡΕΙΣ. Από την

47 άποψη αυτή, καθένας από τους ΤΡΕΙΣ, πολύ δύσκολα θα φανταζόταν την ατομική του επιβίωση, σαν κάτι «έξω από την ΟΜΑΔΙΚΗ επιβίωση»-ΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΗ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗ (ή εξαναγκασμός σε εμπιστοσύνη) Ισχυρότερη τεκμηρίωση δίνεται από τον βραβευμένο με το Nobel Οικονομίας 1998, Ινδό καθηγητή, στα πεδία οικονομίας & φιλοσοφίας Amartya Sen (γέννηση Νοε 1933), με τις θέσεις του πάνω στα οικονομικά της ευημερίας (Welfare Economics) και την Θεωρία της Ανάπτυξης του Ανθρώπου (Human Development Theory) , έχοντας επιρροές από John Rawls. Ο βραβευμένος Amartya Sen, καθηγητής στα Πανεπιστήμια Harvard, Cornell, Cabridge και άλλα (πχ Delhi School of Economics) ανέπτυξε και τεκμηρίωσε πειστικά την θεωρία της «κοινωνικής επιλογής» την οποία και ανέδειξε ως την τρίτη και σημαντικότερη έκφραση του ατομικισμού. Ο Sen, εργαζόμενος πάνω στο «Θεώρημα του Αδύνατου» (Impossibility Theorem) όπως αυτό εκφράστηκε από τον Kenneth Arrow (RAND Corporation) τεκμηρίωσε ότι όλοι οι γνωστοί, ως τώρα κανόνες επιλογής - απόφασης που συνιστούν μόνο μια πλειοψηφία ( τα δύο τρίτα του status quo) και όχι το όλον αναμφίβολα αναντίρρητα συγκρούονται με την βασική δημοκρατική αντίληψη της κοινωνικής αντίδρασης. Σε αυτήν ακριβώς την τρίτη έκφραση του ατομικισμού στηρίζει η παρούσα εργασία τη δική της μικρή συνεισφορά, προκειμένου να θεμελιώσει την προτεινόμενη εναλλαγή (εναλλακτική προσέγγιση) σκέψης μέσα στη Διαπραγμάτευση με τη Μεθοδολογία “win-win-win” προκειμένου να κάνει την υπέρβαση στον συγκρουσιακό ατομικισμό (win-win) , δίνοντας «ρόλο» στο 3ο είτε «μη ορατό» μέρος της κάθε διαπραγμάτευσης : Αυτό το τρίτο μέρος της κάθε διαπραγμάτευσης, αποκαλούμε με τον όρο «η Κοινότητα» (the “C” factor) ενσωματώνοντας σε αυτήν το Αξιακό μας σύστημα, τον πολιτισμό μας, το σύνολο των διαχρονικών κατακτήσεων του Ανθρώπου. Με αυτό το μεθοδολογικό εργαλείο επιχειρούμε την εναλλακτική προσέγγιση κρίσεων, μέσω της ερμηνείας-ανάλυσης αλλά και προσπάθειας ανατροπής/ επίλυσης συγκρούσεων στην καθημερινότητα CONFLICT RESOLUTIONΣυγκεκριμένα, ο Amartya Sen (αναφέρεται επί λέξει στο Παπακωνσταντινίδης, 2005 «Στρατηγική της Οικονομικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης»,/ ΔΑΡΔΑΝΟΣ σελίδες 120-121, υποσημείωση) επεχείρησε να αποκαταστήσει στο συνολικό του έργο, την έννοια ατομικισμός, δίνοντας τρεις εναλλακτικές ερμηνείες- εκφράσεις του , ήτοι (α) «να περνάμε καλά, ανεξαρτήτως του τι συμβαίνει γύρω μας», (β) «να προωθούμε τις προσωπικές μας φιλοδοξίες, με κάθε μέσο έστω και αν καταστρέφουμε την προσωπικότητα άλλων ανθρώπων γύρω μας»- αυτά ήταν ήδη γνωστά (τα 2/3 , κατά Sen του εγωισμού) Ο Amartya Sen πρόσθεσε την τρίτη- και ισχυρότερη, από κοινωνική άποψη και από άποψη Δημοκρατίας- «έκφραση» του ατομικισμού ήτοι (γ) την έννοια της «κοινωνικής επιλογής» (collective choice) : Αυτό – κατά τον Sen- σημαίνει πως ο Άνθρωπος μπορεί να εκδηλώσει τον ατομικισμό του και με μια τρίτη διάσταση, την διάσταση της «κοινωνικής επιλογής».

48 Πέρα από την καλοπέραση και τις προσωπικές φιλοδοξίες, ο Άνθρωπος καταξιώνεται (ή άλλως εκφράζει- πραγματώνει τον ατομικισμό του) μέσα στο κοινωνικό σύνολο, μέσα από την κοινωνική συνεισφορά , την προσφορά στο κοινωνικό σύνολο , ακόμα και αν ΔΕΝ καλύπτει τις άλλες δύο εκφράσεις, χωρίς να κατά νου την ανταποδοτική λογική του προσωπικού οφέλους, στο πλαίσιο μιας συναλλαγής.

Στα έργα του (Poverty and Famines: An Essay on Entitlement and Deprivation, 1981, Human Development Report (UN, 1980), “Equality of What” & “ More than 100 Million Women are Missing” (στο New York Review of Books , 1980-1982 και άλλα πολλά) ανέλυσε και κατέδειξε ότι ο λιμός συμβαίνει όχι μόνο από έλλειψη τροφής, αλλά επίσης και από τις ανισότητες που δημιουργούνται / ανακύπτουν μέσα στους μηχανισμούς διανομής τροφίμων, κάτι που βίωσε προσωπικά ο ίδιος ο Sen (βιωματική εμπειρία, όταν ήταν 9 ετών) και που τον ώθησε να αναδείξει την έκφραση της κοινωνικής επιλογής του ατομικισμού. Επίσης στο «100 εκατομμύρια Γυναίκες Αγνοούνται» κατέδειξε την αδυναμία των μηχανισμών αναζήτησης αγνοουμένων γυναικών αλλά και της «μη έκφρασης κοινωνικής επιλογήςευαισθησίας» σε ένα τόσο σοβαρό θέμα, όπως το να αγνοείται μια ανθρώπινη ύπαρξη και μάλιστα Γυναίκα. Ειδικότερα, στο έργο του Poverty and Famines -επηρεασμένος από την προσωπική βιωματική εμπειρία, στην ηλικία των 9 ετών στη Βεγγάλη- παρουσίασε δεδομένα, μέσα από τα οποία εμφανίζεται ότι η προμήθεια τροφίμων ήταν επαρκής και έγκαιρη, πλην όμως ορισμένες κατηγορίες πολιτών , όπως ακτήμονες (χωρίς κλήρο) καλλιεργητές γης προμηθευτές αστικών υπηρεσιών π.χ κουρείς (haircutters) και άλλοι δεν διέθεταν τα αναγκαία οικονομικά- χρηματικά μέσα για να τα αποκτήσουν καθώς η τιμή ανέβηκε απότομα, γεγονός που αποδόθηκε σε παράγοντες που είχαν να κάνουν-τότε- με την Βρετανική κατάκτηση, τον εξ αυτού του γεγονότος, πανικού της αγοράς κλπ όλα αυτά συνδεδεμένα με τον πόλεμο στην περιοχή. Ο Amartya Sen εστίασε σε ένα πλήθος κοινωνικών και οικονομικών παραγόντων, όπως κάμψη ημερομισθίων, αύξηση κόστους ζωής και τιμών των τροφίμων και κακό σύστημα διανομής- διάθεσης των αγαθών. Αυτά τα θέματα τον οδήγησαν να προχωρήσει σε μια διαστρωμάτωση μεταξύ ομάδων πληθυσμού μέσα στην τοπική κοινωνία και να μελετήσει , αναλύσει τα ευρήματα αυτής της έρευνας, η οποία κατέδειξε την σύγκρουση μεταξύ θετικής και αρνητικής ελευθερίας, πάνω στην οποία στήριξε τα συμπεράσματά του, αναφορικά με την Τρίτη διάσταση- έκφραση του ατομικισμού- κάτι που του χάρισε 17 χρόνια αργότερα, το Nobel Οικονομίας (1998) Στο “Human Development Report” που εκδόθηκε από τον ΟΗΕ (Αναπτυξιακό Πρόγραμμα) το 1980, γίνεται μια κατάταξη (ranking) των χωρών , με βάση ένα φάσμα οικονομικών & κοινωνικών δεικτών , ένα έργο που αποδίδεται εξ ολοκλήρου στη συνεισφορά του Sen ,στη βάση της «κοινωνικής επιλογής» . Αυτή η κατάταξη επέτρεψε σε πρακτικό επίπεδο την μέτρηση της φτώχειας , ως ποσοτικό μέγεθος. Στην «Ισότητα του Γιατί?» ο Sen τεκμηριώνει το επιχείρημα του γιατί οι Κυβερνήσεις θα έπρεπε να αναμετρηθούν/ συγκριθούν με τις συνεκτικές ικανότητες των πολιτών και αποδίδει την αποτυχία (των Κυβερνήσεων) στο γεγονός ότι η «εκ των άνω προς τα κάτω ανάπτυξη» (η από το κέντρο προς την περιφέρεια) βλάπτει

49 (χαλκεύει = trump) τα ανθρώπινα δικαιώματα , στο βαθμό που ο προσδιορισμός τους παραμένει εν αμφιβόλω (δεν ορίζονται ξεκάθαρα δηλαδή οι χώροι ελευθερίας που αντιστοιχούν στον καθένα, κάτι που θα επέτρεπε πιο ξεκάθαρους ρόλους και δράσεις μέσα στην κοινωνία Η εκπληκτική «προσέγγιση των ικανοτήτων» που κάνει εστιάζεται στην έννοια της θετικής ελευθερίας που εκδηλώνει ένα πρόσωπο με τρόπο ενεργητικό παρά ως αρνητική ελευθερία κάτι που (δυστυχώς) είναι σύμφυτο στην επιστήμη των οικονομικών. Με τον τρόπο αυτό, αντιδρά με τον πιο ουσιαστικό τρόπο σε αυτό που υποστηρίζεται σε πολλά από τα έργα του συγγραφέα της εργασίας, (βλ Παπακωνσταντινίδης 2002, 2005 & 2008) ότι δηλαδή «η οικονομία και ειδικότερα η οικονομική ανάπτυξη είναι επιστήμη για την ευημερία των ανθρώπων και όχι επιστήμη της μιζέριας , των δυσοίωνων προβλέψεων, της στέρησης και των συνεχών περιορισμών. Από τα πιο πάνω που επιλεκτικά σταχυολογήθηκαν από το τεράστιο έργο του Amartya Sen, διαπιστώνεται- είναι αλήθεια μια ευχάριστη έκπληξη, για την εργασία αυτή και όλες όσες προηγήθηκαν από τον ίδιο συγγραφέα- μια περίπου «ταυτότητα απόψεων» αλλά από διαφορετική προσέγγιση : απλά επισημαίνονται εδώ ομοιότητες-διαφορές αλλά και δυναμικές που ενισχύουν την πεποίθηση ότι η μεθοδολογία “win-win-win” είναι προς την σωστή κατεύθυνση Ειδικότερα, ο τριαδικός χαρακτήρας της «σύλληψης» στη σκέψη του μεγάλου αυτού οικονομολόγου-φιλοσόφου, αγγίζει κυριολεκτικά τη δική μας νοητική σύλληψη (Papakonstantinidis Model): • 3-πολική έκφραση του ατομικισμού (Amartya Sen), 3-πολική έκφραση της διαπραγμάτευσης ( Papakonstantinidis Model, 2002- SW ) • Η κοινωνική επιλογή (social choice), στο επίκεντρο της ανάλυσης Sen ως «ενδιάμεσο στοιχείο» που συνενώνει και ολοκληρώνει τις άλλες δύο γνωστές εκφράσεις του ατομικισμού, από τη μια. Η συμπερίληψη της Κοινότητας ως του τρίτου ή αόρατου μέρους της διαπραγμάτευσης, ως ένα «κράτημα», είτε ως ένα minimum ανοχής/αποδοχής και ευγένειας στις συμπεριφορές μεταξύ των δύο βασικών διαπραγματευτών (κάτι σαν τα «καλά συναλλακτικά ήθη» των περασμένων καιρών) , σαν ΑΥΤΟ που ξεχωρίζει το άνθρωπο από την ενστικτώδη ζούγκλα, το συναίσθημα επιβολής/ κυριαρχίας που κρύβει μέσα του για τον «αντίπαλο» (όπως θέλει να βλέπει κάποιος εκείνον που έχει απέναντί του), από την άλλη (Papakonstantinidis Model) . • Η 3η έκφραση του ατομικισμού, ως συνεισφορά στη βασική ο Δημοκρατική αντίληψη (Sen) από τη μια. Το τρίτο ( 3 ), ή αόρατο μέρος της διαπραγμάτευσης (της κάθε διαπραγμάτευσης μεταξύ ΔΥΟ) ως απορροφητήρας της συγκρουσιακής λογικής και ως στοιχείο επίλυσης κρίσεων/ συγκρούσεων (conflict resolution) από την άλλη. • Η κοινωνική επιλογή (3η έκφραση ατομικισμού) ως στοιχείο αυτόεκτίμησης / έκφρασης ατομικισμού (Sen) από τη μια, ως στοιχείο ενδιάμεσης έκφρασης (μεταξύ καλοπέρασης και άκρατης προώθησης ατομικών φιλοδοξιών) από τη μια. To τρίτο “win” (Papakonstantinidis Model) ως κάτι που έρχεται να προστεθεί στα δύο που τέθηκαν με την Θεωρία των Μη Συνεργατικών Παιγνίων (J.F. Nash) ως «κάτι» που αντιπροσωπεύει προσδοκίες/μερίδια/ χρησιμότητες της Κοινωνίας ως συνόλου, ενός συνόλου που, άλλως δεν μπορεί, είτε δεν έχει την δυνατότητα να εκφραστεί ως ισότιμος διεκδικητής στη διαπραγμάτευση, αν και εκφράζει «μια συνεκτική οντότητα». Αυτή η

50

•

οντότητα –αν ήταν εφικτό να αντιπροσωπεύεται από ένα «πρόσωπο» με φυσική- υλική υπόσταση, θα έπρεπε να επιδιώκει πλήρη κυριαρχία επί των άλλων δύο φανερών διαπραγματευτών που έχουν αντίθετα συμφέροντα, που σχεδιάζουν και υλοποιούν στρατηγικές νίκης, βασισμένες στα στιγμιαία «αντανακλαστικά νίκης» σε ένα καθαρά διαντιδραστικό παιχνίδι, όπως είναι η κάθε διαπραγμάτευση (ακόμα και οι προσωπικές σχέσεις). Η «παρουσία» τρίτου μεταξύ των δύο, δρώντας ως απορροφητήρας της σύγκρουσης, υπόκειται σε όλους τους τυπικούς κανόνες μιας τυπικής διαπραγμάτευσης (προσδοκίες, χρησιμότητες, μερίδια κλπ, στρατηγικές νίκης κλπ) Η θέση του 3ου μέρους εμφανίζεται έτσι, ηθικά ισχυρότερη των δύο φανερών διαπραγματευτών. Και αυτό γιατί (α) συνιστά τον ενδιάμεσο κρίκο μεταξύ των δύο φανερών διαπραγματευτών (β) αντιπροσωπεύει το σύνολο των ανθρώπινων κατακτήσεων, τους άλλους (την υπόλοιπη κοινωνία) που δεν μετέχουν φανερά στην διαπραγμάτευση, αλλά και το αξιακό μας σύστημα, αυτό δηλαδή που αποκαλούμε «ανθρώπινος πολιτισμός» (γ) χρησιμεύει, ως εργαλείο σκέψης και συμπεριφοράς, για την επίλυση συγκρούσεως, είτε κρίσεως που προκύπτουν από την συγκρουσιακή λογική της αγοράς (παγκοσμιοποίηση). Η 3η έκφραση του ατομικισμού (κοινωνική επιλογή) αναδεικνύει την έννοια της «θετικής ενεργητικής ελευθερίας», κινητοποιώντας τις συνεκτικές ικανότητες / αξιοσύνη (concrete capabilities) της κοινωνίας συνεισφέροντας τα μέγιστα στην Δημοκρατία και την κοινωνία (Amartya Sen) από τη μια. Ο 3ος – αθέατος πόλος της διαπραγμάτευσης (η Κοινότητα, οι «υπόλοιποι», το σύστημα αξιών, ο πολιτισμός) αναδείχνει τον αυτοσεβασμό, την «ικανότητα της υποχώρησης» , την θετική ενεργητική ελευθερία, κινητοποιώντας τα αντανακλαστικά ολόκληρης της κοινωνίας σε μια , εκ των πραγμάτων αποδοχή (θετική ενέργεια) αντί της απόρριψης (αρνητική ενέργεια) μέσα από αυτό που ονομάζουμε «η λανθάνουσα ικανότητα του καθενός στο κάτι» /innate inclination , κατά τη διεθνή ορολογία – Papakonstantinidis Model [ παρομοιάζεται με το αυθόρμητο και όχι το κατασκευασμένο από την TV «λαϊκό αίσθημα» , το «χορό» της Αρχαίας Ελληνικής Τραγωδίας ] Αυτός ο «ρόλος» ενεργοποιεί την κοινωνία τη συλλογική ικανότητα, τη συλλογική ευφυΐα τα αντανακλαστικά της, σε τελική ανάλυση.

♦

51

3. ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ Από την ανάλυση που προηγήθηκε, η Μεθοδολογία win-win-win φαίνεται : Α. να συγκλίνει προς την «λογική της ανάλυσης» του Δανού Καθηγητή G. Swensen αναφορικά με τους «Δείκτες Κοινωνικής Εμπιστοσύνης» και της αξία τους, πάνω στην οικονομική πρόοδο και σταθερότητα μιας χώρας, αλλά και τη σημασία τους πάνω στο σχηματισμό επίκτητου κοινωνικού κεφαλαίου –που είναι το προαπαιτούμενο κοινωνικής συνοχής σε έναν χώρο- το χαμηλό επίπεδο διαφθοράς και την απλούστευση των γραφειοκρατικών διαδικασιών το χαμηλό κόστος των παρεχόμενων από το Κράτος υπηρεσιών προς τους πολίτες, την οριοθέτηση «πλαισίου» οργανωμένης κοινωνίας, μέσα στο οποίο οι πολίτες αντιλαμβάνονται τις υποχρεώσεις τους, αλλά επίσης διεκδικούν τα δικαιώματά τους, οικοδομούν εμπιστοσύνη μεταξύ τους, αλλά και με το κράτος, ενώ επισημαίνει τον κίνδυνο που συνεπάγεται η απουσία κοινωνικής εμπιστοσύνης ακόμα και σε θέματα «πολιτειακής εκτροπής» . Ακόμα προκύπτει ότι η μεθοδολογία win-win-win είναι σε θέση να προσεγγίσει από την δική της οπτική δείκτες κοινωνικής εμπιστοσύνης, ή για την ακρίβεια ενσωμάτωσης της προοπτικής της κοινωνικής δικαιοσύνης & αλληλεγγύης, στις μεταξύ τους συναλλαγές και με το κράτος, απλά και μόνο «μετρώντας» τον βαθμό διαφοροποίησης, από την ψυχρή συγκρουσιακή λογική της στείρας (για το κοινωνικό σύνολο) διαπραγμάτευσης μεταξύ δύο «παικτών/ διαπραγματευτών που έχουν αντίθετα συμφέροντα (θέσεις) σε μια «Δ» Β. Να ερμηνεύει με πειστικά επιχειρήματα, το τι κοινό μπορεί να συνδέει, χώρες με τεράστιες διαφορές σε όρους ανάπτυξης, ποιότητας ζωής, υγιεινής κλπ , όπως είναι η Σουηδία και το Μπαγκλαντές : Η μεθοδολογία “win-winwin” (Papakonstantinidis Model, σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία) ερμηνεύει –πειστικά- το «γιατί» οι δύο αυτές διαμετρικά αντίθετες χώρες, εμφανίζουν υψηλό βαθμό κοινωνικής εμπιστοσύνης (η μία χώρα ως «αποτέλεσμα» πολιτιστικών-κληρονομικά καταγεγραμμένων κατακτήσεων,

52 ενώ η δεύτερη ως «όρο επιβίωσης» (απλά καταχωρούνται εδώ τα οριακά παραδείγματα, με κοινή συνεκτική τις μικρές εισοδηματικές αποκλίσεις (χαμηλό δείκτη Gini) Γ. Να ερμηνεύει σε μεγάλο βαθμό (α) την επιτυχία ορισμένων περιοχών να πετυχαίνουν μόνες τους, με αξιοποίηση των ενδογενών δυνάμεων τη δική τους ανάπτυξη, διατηρώντας παράλληλα την ταυτότητα του χώρου τους και (β) το γιατί ένα επιτυχημένο παράδειγμα είναι μοναδικό και είναι μάλλον αδύνατον να εφαρμοστεί ως έχει σε μια άλλη περιοχή είτε χώρο, όπως είναι αδύνατον να μπορεί να εφαρμόζεται μια «δυτικού τύπου» δημοκρατία σε μια περιοχή με διαφορετικές καταβολές, διαφορετικό πολιτισμό ήθη-έθιμα και παράδοση Δ. Να ερμηνεύει (όχι πάντα θετικά) σε σημαντικό βαθμό την έννοια της «κοινωνικής συνοχής» στο ευρωπαϊκό επίπεδο και το πώς αυτή τη συνοχή την αντιλαμβάνονται οι λαοί της Ευρώπης

Α. Δείκτες κοινωνικής εμπιστοσύνης/ Άμεση εφαρμογή win-win-win: Ο Δανός καθηγητής G. Swensen πέτυχε μέσα από έναν σύνθετο αλγόριθμο να μετρήσει/ ποσοτικοποιήσει σε «δείκτες» το βαθμό κοινωνικής εμπιστοσύνης σε 85 χώρες (αναπτυγμένες και μη) Στα σχόλιά του, περιγράφει και εξαίρει την σημασία αυτού του δείκτη στην οικονομική ανάπτυξη ως εξής: ΔΕΙΚΤΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗΣ Social Confidence Indicators G. Swensen (Δανία, 2006) • •

• • • • • • •

Το κοινωνικό κεφάλαιο ως προσδιοριστικός παράγοντας του κράτους ευημερίας Βαθμός εμπιστοσύνης των πολιτών ως «κοινωνικό κεφάλαιο» Χαμηλό επίπεδο διαφθοράς συνεπάγεται αυθόρμητη οικοδόμηση εμπιστοσύνης μεταξύ των συναλλασσόμενων / βλ win-win-win Κατανόηση του ότι «οι κανόνες εφαρμόζονται σε όλους/ ισονομία» Οικοδόμηση «κοινωνικής εμπιστοσύνης» Κοινωνική εμπιστοσύνη, ως παράγοντας οικονομικής ανάπτυξης Διευκόλυνση ροής πληροφοριών : συμβολή Κ. Ε > Παιδείας Απλούστευση γραφειοκρατικών διαδικασιών Έλλειψη κοινωνικής εμπιστοσύνης οδηγεί σε «Πολιτειακές εκτροπές» ( Ολοκληρωτικά καθεστώτα κλπ)

ΠΙΝΑΚΑΣ 1 ΔΕΙΚΤΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗΣ

53 Δείκτες κοινωνικής εμπιστοσύνης (85 χώρες ) α/α

Χώρα

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44

Δανία Νορβηγία Σουηδία Φινλανδία Ολλανδία Νέα Ζηλανδία Καναδάς Αυστραλία Ινδονησία Ισλανδία Β. Ιρλανδία Ελβετία ΗΠΑ Ιαπωνία Βιετνάμ Ιρλανδία Ταϊλάνδη Ινδία Ταϊβάν Αίγυπτος Μ. Βρετανία Γερμανία Ισπανία Μαυροβούνιο Αυστρία Νότια Κορέα Ιταλία Βέλγιο Ρωσία Λευκορωσία Ουκρανία Βουλγαρία Ιορδανία Τσεχία Χονγκ-Κονγκ Δομινικανή Δημοκρατία Λουξεμβούργο Πακιστάν Αλβανία Ουγγαρία Λιθουανία Μεξικό Αρμενία Εσθονία

Δείκτης Μ. Ο 64.5 63.9 62.3 56.4 53.9 52.6 47.0 46.9 46.7 45.3 43.9 42.1 42.1 42.0 41.4 41.2 38.9 38.3 38.2 37.9 36.9 36.1 33.6 33.0 32.8 32.5 31.4 31.4 31.2 30.5 29.1 28.6 27.7 27.5 26.8 26.5 26.0 25.7 25.7 25.6 25.2 25.1 24.7 24.5

54 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 Μέσος Όρος

Σερβία ΕΛΛΑΔΑ Μαρόκο Ισραήλ Γαλλία Πολωνία Νιγηρία Σιγκαπούρη Γκάνα Νότια Αφρική Μπαγκλαντές Βοσνία Σλοβακία Κροατία Αργεντινή Μάλτα Χιλή Αζερμπαϊτζάν Ουρουγουάη Λετονία Γεωργία Μολδαβία Σλοβενία Πορτογαλία Ρουμανία Βενεζουέλα Ελ Σαλβαδόρ Πουέρτο Ρίκο Ζιμπάμπουε Αλγερία ΠΓΔΜ Κολομβία Τουρκία Μαλαισία Εκουαδόρ Τανζανία Περού Ουγκάντα Κόστα-Ρίκα Φιλιππίνες Βραζιλία -

UN Statistics/ G. Swensen, 2006

24.3 23.7 23.5 23.5 23.3 22.8 22.7 22.5 22.4 22.2 22.2 22.0 21.9 21.0 20.8 20.7 20.5 20.5 20.4 19.2 18.7 18.4 18.2 15.7 15.0 14.8 14.6 14.3 11.9 11.2 10.9 10.8 10.4 10.3 9.5 8.1 7.8 7.6 7.4 6.6 4.8 28.1

55

Β. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ WIN-WIN-WIN ΣΟΥΗΔΙΑ- ΜΠΑΓΚΛΑΝΤΕΣ- ΠΙΝΑΚΑΣ SWEDEN Το Σουηδικό Μοντέλο

BANGLADESH Microfinance- Micro-creditsGrameen credits • Διαφάνεια όλων των Δάνεια σε «εξαθλιωμένους» πελάτες εγγράφων ιστορικό υπόβαθρο χωρίς την απαιτούμενη διασφάλιση • Ισχυρό το «κεφάλαιο» & (υποθήκη- ενέχυρο) – εμπιστοσύνη ισχυρά εργατικά σωματεία • Ενιαία πολιτική μισθών (ίση Πλήρης εφαρμογή του win-win-win στην πράξη , ήτοι κέρδη για τα αμοιβή για ίση εργασία) συμβαλλόμενα μέρη (πελάτες, οι • Συναίνεση πολιτών οποίοι σε αντίθετη περίπτωση δεν θα • Τ. Α με ιδιωτικά κριτήρια έπαιρναν δάνεια, επειδή δεν • Ισχυρή συμμετοχή – Ενεργός διασφαλίζονται, λόγω έλλειψης πολίτης περιουσιακών στοιχείων), κέρδος για • Υψηλότερος βαθμός «κράτους την τράπεζα ( σε αντίθετη περίπτωση πρόνοιας» (απουσία δεν θα έδινε δάνεια) οικογένειας) • Υψηλότερο % συμμετοχής γυναικών (47% στη Βουλή , 9(21) Υπουργούς και 85% συμμετοχή στην Τ. Α • Ανεξαρτησία εν καιρώ ειρήνης ΕΠΙΔΟΣΕΙΣ Η «πίστη» συνίσταται στο γεγονός, ότι η • 1 χώρα στον κόσμο στο ναι μεν οι φτωχοί δεν διαθέτουν εξασφάλιση των δανείων, πλην όμως βαθμό Δημοκρατίας η • 5 χώρα στον κόσμο στο στην κατηγορία των φτωχών ανήκει όλος ο πληθυσμός. Η Grameen Bank βαθμό διαφάνειας θεωρεί τις «δεξιότητες των φτωχών • ΑΕΠ/ κεφαλή 39.100 Ευρώ

56 •

Συμβολή των υπηρεσιών στο ΑΕΠ 42.4% (2007) Ισχυρή τοπική - ισχυρή κεντρική Οριζόντια διοίκηση – κάθετη διοίκηση Σχέσεις συνεργασίαςΑποκεντρωμένη. Πρακτόρευση Free Commune (1985-1992) Αρχή της αυτό-οργάνωσης -= ΠΕΙΡΑΜΑ Οικονομική Αυτοτέλεια (όχι αυτονομία) Φροντίδα Ηλικιωμένων, ως δικαίωμα Κοινωνική Πολιτική= Δικαίωμα υψηλή άμεση φορολογία, Σουηδία 52%Ελλάδα 27% με αποτέλεσμα, η «πρόνοια» συνιστά δικαίωμα των Σουηδών και όχι υποχρέωση του Σουηδικού Κράτους προς τους Σουηδούς

χωρικών» ως εξασφάλιση (1)

Win-win-win ως αποτέλεσμα

Win-win-win ως προϋπόθεση

Πέρα από αυτό, υπάρχει όμως κάτι ακόμα πιο σημαντικό: το win-win-win Υπόδειγμα, το οποίο εκφράζεται ως “group-based, που αξιοποιεί το peerpressure” Πρόκειται για μια μορφή «πίεσης ομοιοπαθών, ομοιόβαθμων μέσα σε ομάδα» που διασφαλίζει πειθαρχία στους όρους- απόδοση (2) Σε κάθε άλλη πιθανή περίπτωση, ούτε η τράπεζα θα λειτουργούσε (πρόβλημα επιβίωσης, μεταξύ εξαθλιωμένων, αλλά ούτε οι χωρικοί του Bangladesh θα μπορούσαν να επιβιώσουν σε ένα περιβάλλον απόλυτης φτώχειας

Παπακωνσταντινίδης, 2008 Τα στοιχεία για την Σουηδία προέρχονται από την εργασία «Τοπική Αυτοδιοίκηση και το Σουηδικό Μοντέλο» του Αντώνη Μπατσιάκα της Εθνικής Σχολής Τοπικής Αυτοδιοίκησης- ΕΣΤΑ (2008)

Γ- ΚΑΛΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ (ΟΧΙ ΚΑΛΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ) •

Λατινική Αμερική: Στη διάρκεια της δεκαετίας του 80 και του 90 τα «Προγράμματα Διαρθρωτικής Προσαρμογής- SAP τα οποία εφαρμόστηκαν σε ολόκληρη τη Λατινική Αμερική , είτε ακόμα η Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου(από το 2000 και ύστερα) είχαν από ασήμαντη έως μηδαμινή επίδραση πάνω στο «στοίχημα» της βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσης των κατοίκων των φτωχών περιοχών Την ίδια τύχη είχαν τα προγράμματα των Ηνωμένων Εθνών, υπό την αιγίδα του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (IMF) Όλα αυτά είχαν σαν τελικό αποτέλεσμα την δημιουργία εξαιρετικά αρνητικού κλίματος αλλά και απογοήτευσης μεταξύ των τοπικών πληθυσμών Ωστόσο, και παρά το εξαιρετικά αρνητικό κλίμα στη Λατινική Αμερική, συνέβη κάτι μοναδικό /σε πείσμα της αρνητικής οικονομικής συγκυρίας : Στα Uro Islands/ Λίμνη Titicaca/ Σύνορα Περού-Βολιβίας (L.Llambi, 2006): Αυτά τα «νησιά» είναι πλωτά

57

•

•

φτιαγμένα από ένα είδος καλαμιού Σε ένα από αυτά τα «νησιά» , το TAQUILE, οι γυναίκες που ζούσαν εκεί, πληροφορήθηκαν από μία γυναίκα –εμπειρογνώμονα του IFAD , (Οργανισμό του ΟΗΕ) στα μέσα του 1999, για την δυνατότητα δημιουργίας «γυναικείων συνεταιρισμών χειροτεχνίας» επεξεργασίας μαλλιού και παραγωγής μάλλινων ρούχων. Το αξιοπερίεργο της υπόθεσης ήταν ότι οι γυναίκες αυτές , χωρίς καμιά μόρφωση, χωρίς προηγούμενη εμπειρία, πέτυχαν να δημιουργήσουν σε πολύ σύντομοι διάστημα ένα «σύστημα» μικροβιοτεχνιών επεξεργασίας μαλλιού, γύρω από την δραστηριότητα «επεξεργασία μαλλιού», ως «κεντρικό θέμα με ικανότητα συσπείρωσης» (ως το σχήμα, πιο πάνω) να εδραιωθούν στην εγχώρια αλλά και τη διεθνή αγορά με εξαγωγές, ενώ οπουδήποτε αλλού, στον ευρύτερο χώρο, επιχειρήθηκε το ίδιο ή παραπλήσιο απέτυχε Περιοχή Αμβρακικού (Β-Δ Ελλάδα) Μια ομάδα τοπικής Δράσης που προϋπήρχε της Κοινοτικής Πρωτοβουλίας Leader (πριν από το 1991) με την ονομασία Εταιρία Ανάπτυξης Αμβρακικού (ΕΤ.ΑΝ.ΑΜ Α. Ε ) πέτυχε σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα να εδραιώσει το δικό της «κεντρικό θέμα με ικανότητα συσπείρωσης» αναδείχνοντας την περιοχή του Αμβρακικού Κόλπου ως μοναδικού ευρωπαϊκού υδροβιότοπου, αναβαθμίζοντας την τουριστική / αγροτουριστική εικόνα της στον ευρωπαϊκό ανταγωνισμό παραπλήσιων χώρων, πετυχαίνοντας την πλήρη αξιοποίηση του χώρου μέσα από ευρωπαϊκές και μη χρηματοδοτήσεις : Περιοχή από τις πλέον φτωχές της Ελλάδος και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με τάσεις πληθυσμιακής φυγής/ εγκατάλειψης, πέτυχε να σταθεροποιήσει τον κόσμο της, προτάσσοντας την «ευαισθητοποίηση» του τοπικού πληθυσμού, δίνοντας δείγματα ότι μπορεί ο κάτοικος να την εμπιστευθεί : Η ΕΤΑΝΑΜ Α.Ε πετυχαίνοντας την ενσωμάτωση της τοπικής συνείδησης στον πληθυσμό, κυριολεκτικά μεταμόρφωσε, μια φθίνουσα περιοχή σε περιοχή ανάπτυξης και προόδου Το παράδειγμά της, δεν μπόρεσαν να το εφαρμόσουν «ακριβώς» άλλες περιοχές, αν και η ΕΤΑΝΑΜ συνιστούσε σύμφωνα με την ΕΕ (βλέπε Leader Magazine / 2000) «καλή πρακτική» Η δημιουργία «δεσμών εμπιστοσύνης μεταξύ κατοίκων αλλά και ανάμεσα σε κατοίκους και ΕΤΑΝΑΜ οδήγησε στην ενσωμάτωση «κοινοτικής συνείδησης μεταξύ κατοίκων-Αρχών κλπ , καθαρή εφαρμογή της Μεθοδολογίας win-win-win που οδήγησε στο θεαματικό αυτό αποτέλεσμα. Κεντρική Ελλάδα- Αναπτυξιακή Καρδίτσας (ΑΝ. ΚΑ Α.Ε) Πολύ πιο φανερή –όσο και θεαματική- ήταν η εφαρμογή της μεθοδολογίας win-win-win σε ένα από τα πιο ορεινά και φτωχά τμήματα της ελληνικής επικράτειας, την ορεινή (υψόμετρο 1600 μ) Καρδίτσα , στις παρυφές των Αγράφων Η ΑΝ. ΚΑ Α. Ε συνειδητοποιώντας την απελπιστικά αρνητική εξέλιξη της περιοχής, με όλους τους οικονομικούς δείκτες σε καθαρά φθίνουσα πορεία έκανε δύο πολύ σημαντικές κινήσεις στρατηγικής (α) προσδιόρισε τη λίμνη Πλαστήρα (το μοναδικό φυσικό/τεχνητό, από το 1928 ) πόρο της περιοχής ως «κεντρικό θέμα με ικανότητα συσπείρωσης)» αναπτύσσοντας όλες τις δράσεις της γύρω ή με επίκεντρο αυτή τη

58 τεχνητή λίμνη και (β) προχώρησε πρώτη αυτή ανάμεσα σε όλες τις Ομάδες Τοπικής Δράσης στην σύναψη/ εφαρμογή ενός Τοπικού Συμφώνου Ποιότητας (μια άτυπη «συμφωνία κυρίων» , χωρίς ποινές, ρήτρες κλπ) , σύμφωνα με το οποίο οι παρεχόμενες υπηρεσίες προς τους επισκέπτες θα έπρεπε να διατηρούν ένα ελάχιστο επίπεδο ποιότητας. Ένα «κουτί παραπόνων» από τους επισκέπτες, ήταν το μοναδικό «στοιχείο αρνητικής διάκρισης» : Αυτό το στοιχείο ήταν καταλυτικό, στη δημιουργία/ ενσωμάτωση κοινοτικής συνείδησης μεταξύ των λιγοστών κατοίκων – Μια «συμφωνία κυρίων» (μεθοδολογία win-win-win) αποδείχτηκε εξαιρετικά αποτελεσματική στη συνολική διαδικασία αντιστροφής της αρνητικής εξέλιξης του χώρου σε μια άκρως επικερδή συνολική δράση. Το εισόδημα αυξήθηκε κατακόρυφα, η πληθυσμιακή εκροή μετατράπηκε σε εγκατάσταση νέων ανθρώπων, ανάπτυξη νέων επαγγελμάτων , η ποιότητα ζωής βελτιώθηκε σημαντικά, σε αντίθεση με τα «Άγραφα της Ευρυτανίας» , όπου αν και υπάρχει γειτνίαση με την περιοχή δράσης/ ευθύνης της ΑΝ. ΚΑ η αρνητική εξέλιξη τείνει να εξαφανίσει από τον χάρτη ολόκληρο το Νομό • Λατινική Αμερική- Ottavalo (Περιοχή Ίνκας-Περού) Αν και ολόκληρη η χώρα δοκιμάζεται από φτώχεια , οι 20.000 κάτοικοι της συγκεκριμένης περιοχής απολαμβάνουν σημαντικό εισόδημα και ποιότητας ζωής (L.Llambi, 2006) Η αιτία αυτής της «εξαίρεσης» πρέπει να αναζητηθεί στο ονομαστό «Κασμίρι του Ottavalo” (Ottavalenio Cashmere) : Στη δεκαετία του 50 ένας αγρονόμος με γνώσεις «υφαντικής τεχνικής» ήλθε από τη Σκωτία και εγκαταστάθηκε στην περιοχή Αυτός ο άνθρωπος «δίδαξε» την τεχνική αυτή στους ντόπιους και γρήγορα τα υφαντά του Ottavalo διείσδυσαν στην διεθνή αγορά μέσω του συνδυασμού «εξαιρετική ποιότητα/ χαμηλό κόστος παραγωγής Οι ντόπιοι έδειξαν εμπιστοσύνη (win-win-win) τόσο στον Σκωτσέζο αυτό, όσο και μεταξύ τους , ενώ παράλληλα αναγνώρισαν σε αυτό το υφαντό / κασμίρι το δικό τους «κεντρικό θέμα με ικανότητα συσπείρωσης» Το παράδειγμα αυτό δεν κατάφεραν να «μιμηθούν» άλλες περιοχές κοντινές στο Ottavalo , αν και διέθεταν την ίδια πρώτη ύλη . Μέσα από τέσσερα (μόλις) παραδείγματα, σε διαφορετικές περιοχές του πλανήτη, καταγράφεται η μεθοδολογία win-win-win μέσα από δημιουργία δεσμών εμπιστοσύνης, αλλά και ενεργού δράσης γύρω από ένα «θέμα» (flag theme) που οι κάτοικοι αναγνωρίζουν ως «κεντρικό με ικανότητα συσπείρωσης» , δηλαδή θέμα που συγκεντρώνει τοπικές δυνάμεις, αντί να τις διασκορπίζει Αυτό φαίνεται να «πετυχαίνει» επιλεκτικά, τοπικά ανατρέποντας τη λογική των μεγάλων σχεδιασμών και των «καλών πρακτικών» (που τις εφαρμόζει κάποιος ως έχουν σε έναν άλλο τόπο

59

Δ- ΣΧΗΜΑΤΑ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑΣ F (u)

60

ΠΑΡΑΓΩΓΟΣ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗΣ ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑΣ ΣΗΜΕΙΟ ΤΗΣ ΕΦΑΠΤΟΜΕΝΗΣ= ΚΟΡΕΣΜΟΣ Lim [ f’ (u) = 0

5 4,5 4

f (u) = u

3,5

f(u)

3 2,5 2 1,5 1

f ′(u) = k

0,5

1 2 u

0 0

5

10 u

15

20

61

ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ 2008

Ρυθμός Διαφοροποίησης από την συγκρουσιακή αντίληψη της Διαπραγμάτευσης= Παγκοσμιοποίησης [ απομάκρυνση από Α, Β ]

A

win – win - win R* Conflict



B

ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ- 2008

62

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ – ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Από την ανωτέρω ανάλυση προκύπτουν (επιγραμματικά): 

WIN-WIN-WIN



Η Τοπική Ανάπτυξη ως το όριο του βαθμού απόκλισης (R*) από την τυπική Διαπραγμάτευση, με τους «άτεγκτους/ ψυχρούς κανόνες» , την αμείλικτη δύναμη, την «κατάχρηση νομίμου δικαιώματος» στη πράξη



… από την σύγκρουση στη συνεργασία, με συμμετοχή της Κοινωνίας- C … από την ανταγωνιστικότητα ως στόχου .. στη λείανση των γωνιών σύγκρουσης, την αμοιβαία κατανόηση θέσεων, την μη κατάχρηση δικαιώματος …από τις ατομικές στρατηγικές νίκης στο σχηματισμό επίκτητου κοινωνικού κεφαλαίου ….ως συνειδητής επιλογής ….από το κοινωνικό κεφάλαιο στην κοινωνική εμπιστοσύνη… από εκεί στη συνειδητοποίηση του «μέλους ομάδας» με συγκεκριμένους χαρακτήρες (υπευθυνότητες/ δικαιώματα) …από την «ομάδα» στην τοπική ανάπτυξη ως του ορίου της διαδικασίας ευαισθητοποίησης Από την «ισοπέδωση» στην μοναδικότητα/ ταυτότητα του χώρου και του κοινωνικού του κεφαλαίου & κοινωνικής συνοχής ως



 

 

ως βασικό μεθοδολογικό εργαλείο-μέσα στη Διαπραγμάτευσησχηματισμού κοινωνικού κεφαλαίου/ αποκατάστασης κοινωνικής εμπιστοσύνης/ δημιουργίας συνθηκών κοινωνικής συνοχής

63

 







 





προαπαιτούμενα της τοπικής ανάπτυξης (ένα βήμα πριν τις υποδομές Από τις «καλές πρακτικές» στις «καλές περιπτώσεις» Από την «ατομική πύκνωση» μέσω «ατομικών στρατηγικών νίκης και στιγμιαία ανακλαστικά συνεργασίας και την εσωστρέφεια, στην κοινωνική επιλογή, τον «ενεργό πολίτη» , την ενεργό συμμετοχή Από την λογική της απομάκρυνσης από τους κανόνες της συγκρουσιακής λογικής της Διαπραγμάτευσης – ή έστω της μη συνεργατικής / ατομικής στρατηγικής νίκης, βασισμένης σε «στιγμιαία ανακλαστικά συνεργασίας» (ευκαιριακές συμμαχίες) – στο διαχρονικό «πέρασμα» σε ένα διαφορετικό επίπεδο αντίληψης / συν-αντίληψης του εαυτού μας και των γύρω μας , μέσα από την διαδικασία της «κοινωνικοποίησης» , διαδικασίας, η οποία στο όριό της διαμορφώνει επίκτητο κοινωνικό κεφάλαιο, κοινωνική συνοχή & τελικά (στο όριό της) την ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ Το «όχημα» αυτής της «διαδρομής» είναι η ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗ, το όριο της οποίας προσδιορίζει μια εναλλακτική αντίληψη της ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ , με σεβασμό στο φυσικό περιβάλλον, τους άλλους ανθρώπους-κατοίκους του συγκεκριμένου τόπου , την ΚΟΙΝΩΝΙΑ με τις διαχρονικές/πανανθρώπινες Αξίες της , καθολικά αποδεκτές, σε όλες τις κοινωνίες ΤΕΛΟΣ, Από την «ισοπέδωση» στην μοναδικότητα/ ταυτότητα του χώρου και του κοινωνικού του κεφαλαίου & κοινωνικής συνοχής ως προαπαιτούμενα της τοπικής ανάπτυξης (ένα βήμα πριν τις υποδομές Από τις «καλές πρακτικές» στις «καλές περιπτώσεις» Από την «ατομική πύκνωση» μέσω «ατομικών στρατηγικών νίκης και στιγμιαία ανακλαστικά συνεργασίας και την εσωστρέφεια, στην κοινωνική επιλογή, τον «ενεργό πολίτη» , την ενεργό συμμετοχή Από την λογική της απομάκρυνσης από τους κανόνες της συγκρουσιακής λογικής της Διαπραγμάτευσης – ή έστω της μη συνεργατικής / ατομικής στρατηγικής νίκης, βασισμένης σε «στιγμιαία ανακλαστικά συνεργασίας» (ευκαιριακές συμμαχίες) – στο διαχρονικό «πέρασμα» σε ένα διαφορετικό επίπεδο αντίληψης / συν-αντίληψης του εαυτού μας και των γύρω μας , μέσα από την διαδικασία της «κοινωνικοποίησης» , διαδικασίας, η οποία στο όριό της διαμορφώνει επίκτητο κοινωνικό κεφάλαιο, κοινωνική συνοχή & τελικά (στο όριό της) την ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ Το «όχημα» αυτής της «διαδρομής» είναι η ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗ, το όριο της οποίας προσδιορίζει μια εναλλακτική αντίληψη της ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ , με σεβασμό στο φυσικό περιβάλλον, τους άλλους ανθρώπους-κατοίκους του συγκεκριμένου τόπου , την ΚΟΙΝΩΝΙΑ με τις διαχρονικές/πανανθρώπινες Αξίες της , καθολικά αποδεκτές, σε όλες τις κοινωνίες

64

∞ Καθηγητής Λεωνίδας Α. Παπακωνσταντινίδης τ. Διευθυντής ΣΔΟ ΤΕΙ-Κ / ΔΙΟΙΚΟΥΣΑ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΕΙ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ 2008- ΝΟΕ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Arrow Kenneth Debrew Gerard: “Existence of an Equilibrium for a Competitive Economy” Econometrica, v 22 1954 Arnstein G. (1991) “Public Participation” , The Edge Publishing, N.Y Aumann Robert “Game Theory” in Eatwell John, Murrey Milgate & P.Newman Editions – The New Pugrave Dictionart of Economics, v 2 London, Mc Millan Press, 1987. pp 460-482 Bagnasco A (1977) “Tre Italy: La Problematica Territoriable dello Svillupo Italiano”- II Mulino Bologna, 1977 Bagnasco M (1981) “Tre Italy”- special issue :European Regionalist Association BarqueroA-Vasquez A (1991) “Sectorial Diversification in Rural Areas: Problems and Potentials- UCG / International Center for Development Studies, special issue Baumol William (1997) “ Microeconomics Principles and Policy” Dryden Press, 1997 Berger,John (2005)Points on Political Orientation - Le Monde Diplomatique18.11.2005 Bernheim Douglas B. “Rationalizable Strategic Behavior” Econometrica, v 52, 1984 pp 1007-1028

65 Calvert Randall (1995)The Rational Choice Theory of Social Institutions Cabridge Univ Press

NY

Cinneide M. O’ (1991) “Points on what Rural Areas are” Development Studies Press, University College Galway (U.C.G) IRL

Center for

Cinneide M. O’ (1991) “Points on what Rural Areas are” Development Studies Press, University College Galway (U.C.G) IRL

Center for

Chomsky Noam (1973) “Media Control” M. I. T Press, special issue 1973 Chun Youngub etc “Bargaining Econometrica, v 58, 1990 pp 951-959

wint

Uncertain

Disagreement

Points”

Clark G (1994) “Onions are my Husband: Survival and Accumulation by West African Market Women” Chicago, IL : University of Chicago Press Coleman J (1988) “Social Capital in the Creation of Human Capital “ American Journal of Sociology 94 Supplement S 95-S120 University of Chicago Crawford Vincent etc :” Theory and Experiment in the Analysis of Strategic Interaction “ Econometric Society Monographs, Cambridge University Press, 1997 Delors J “Annual Report 1992” European Commission, E. U European Union(2007) “Third Report of Economic and Social Cohesion” EU publications, pp 2-5 & 32-35 Filinis Kostas (1973) “Games Theory”, KEIMENA Ed, 1972 Athens Gr Fischer M.M (2002) ”Learning in neural spatial intervention models: A statistical perspective” Journal of Geographical Systems, issue 4 (3) p.p 30-38 Friedmann J and Weaver C (1979) “Territory and Function” U.C.L.A Press (U.S) Frienman Milton “ Essays in Positive Economics” University of Chicago Press, 1953 Gannon Agnes (1990) “Rural Development-Strategic Objectives”F.A.O Ed, Vienna, Grossman Gene etc “ Strategies Trade Policy : a Survey of Issues and Early Analysis – Special Papers in International Economics. April, 1985 Guillaumaud J (1963) “Cybernetique et Materialism Dialectique” trnsl Iridanos Ed Harms Hans (1997) “Citizen Participation-A Response to the Crisis of the Representative Democracy” International Sociological Association (I.S.A) –special issue, Toronto Canada. Harsanyi John “ Games with Randomly Disturbed Payoffs’ International Journal of Games Theory, v 2 -1973 pp 1-23 Horn Nancy (1994) Cultivating Customers : Market Women in Harare, Zimbabwe” , Boulder, C. O : Lynne Rienner House-Midamba B. and Ekechi F (1995): “ African Market Women and Economic Power: The Role of African Woman in Economic Development” Westport CT: Greenhood Press Isard W(1956)“Location and Space Economy: A General Theory relating to industrial location, market areas, land use, trade and urban structure” Oxford Press, NY Kamitza R (1994) “Structural Adjustment without a Human Face” Southern Africa: Political and Economic Monthly 7 (6): p.p 11-12 Katseli Luca (1979) “Motivating the Indigenous Human Force” Greek Ministry of National Economy –annual report Kerepeszki István (2003): “Capacity Building by Non-financial support of SMEs”. Hungarian Academy of Sciences, Regional Studies Department special issue

66 Kokossis Charis and al. Greece trnsl, p.p 322-325

(2002) “Sustainable Rural Tourism” Papazissis Ed,

Kottarides K-Siriounis G (2002) John Nash: Games Theory” ΕVRASIA Ed , 2002 Krougman Paul (2003) “European Future in the Age of Globalisation” Athens, Greece: The “Economist Conference”-2003 Kuhn H.W and Nasar S. (2001) “The essential John Nash” Princeton University Press, pp. 31, 43, 56, 85-89, 99-103 . Lachewski Lutz (2003) “Micro businesses Networks and Rural Development Agencies: a Paradoxical Relationship” special issue, The Hungarian Academy of Sciences, Department of Regional Studies, Nov Lados M (2003) “Report on SMEs local capacities building” –special issue-Nov 2003, Hungarian Academy of Sciences, Department of Regional Studies.- head of the Department Laidi Zaki (2000) “Malaise dans la Mondalisation”, Texuel Ed, 1997 LEADER Magazine (1999-2993/ σχόλια, επικαιρότητα) Lelea Margareta (2000) University Press

“Capacity Building” California

(U. S) California

Marinoff Lou (1999) “Platonas no Prozak” N.Y Edition MacGaffey Jannet (1987) “Entrepreneurs and Parasites: The Struggle for Indigenous capitalism in Zaire” Cabridge: Cabridge University Press Martinat Stanislav (2001) “Virtual Enterprise: A Model of Information” , Institute of Geonics-special issue, Czech Republic Massey D and McDowell L (1987) “Women Territory”, Dep of Geography-The Oxford University Press Meyer T (2000) –presentation on future economy perspectives, to Ministers and multi-national managers / “G8” (group eight”) – Davos, Monde Diplomatique, 2000 Misseau Yves, 2005: “End of Shining Future”- Monde Diplomatique, 29.11.05) Moseley M. “Towards a Knowledge Society in an Enlarged European Union”, p.4 ” –special issue, Hungarian Academy of Sciences, 2003 (Nov) Μπατσιάκας Αντώνης (2008) «Τοπική Αυτοδιοίκηση και το Σουηδικό Μοντέλο», Εθνική Σχολή Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΕΣΤΑ) Nash John Forbs (1951) “Non Co-operative Game”/Princeton University Ed, Princeton Neuman (von) & Morgenstern (1947) “Game Theory and Economic Behavior” –The Princeton University Press U. S Osirim Mary J (2003) “Carrying the Burdens of Adjustment and Globalization” International Sociology, volume 18, number 3, Sept.2003 Papandreou Dimitris (2007) “Networking as a tool of making Local Development’s Forms useful to Local Government level (trnsl-GREEK) : The Aegean University/ Dept of Sociology (post graduate level) Papakonstantinidis L.A , (1996) “The Strategy of Development”, MAREL-NIKAS Ed, Vol II, trnsl. Athens Gr. Papakonstantinidis L.A (1997) The S.H.I.E.L.D Model, International Sociological Association (I.S.A) Special Issue (R.C 26) Toronto Canada, AND “Channel View Publications, Bristol, U.K (2003) Papakonstantinidis, 2000) “ The Strategy of Local Development (Vo II, pp 6-7, 26-29, 30, 44-49, 66) Papakonstantinidis L. A (2002) “The Sensitized Community” Typothito Edition, Ath trnsl Papakonstantinidis L.A (2003“The Strategy of Economic and Regional Development” Typothito

67 Papakonstantinidis L. A (2003, Nov) “Building the Social Capital and Local Capacities in Rural Areas” – special issue of Hungarian Academy of SciencesDepartment of Regional Studies, Nov, 2003 Papakonstantinidis L. A (2004) “Sensitization and Involvement the Community: A Rural Tourism Application of the win-win-win Model” Review of Economic Sciences”-TEIEP, issue 6 Papakonstantinidis L.A (2004) “Knowledge Creation and the win-win-win model” Scientific Review of Applied Economics TEIPI Ed, Jan 2004 Papakonstantinidis L.A (2004, Jan) “Rural Tourism: win-win-win” Journal of Hospitality and Tourism” , issue 2 , India Papakonstantinidis L.A (2004, Febr) “ Digital Economy and Hyper-cube space” “Journal of Applied Economics and Management”, issue 1, India Papakonstantinidis- Lagos“Integrated Total Quality Management and Sustainable Development” [Lagos D, Papakonstantinidis L.A] Journal of Hospitality and Tourism Volume 1, issue 1, /2003 pp 64-82, ISSN 0972-7787 www.johat.com Papakonstantinidis L.A (2003) “Digital Economy and Hyper-cube: New Applied Economics in Managing a Local Government Organization : A Proposal” Journal of Applied Economics and Management, Volume 1, issue 1,/ 2003, pp 17-34, ISSN 09728937, JAEM- INSTITUTE OF ECONOMICS AND FINANCE, Bundelkhand University, Jansi Papakonstantinidis L.A (2004)“Sensitization as a form of knowledge creation and the Win-Win-Win Model…” Scientific Review of Applied Research, Vol VIII, No 2 /2003, pp 89-108, ISSN 1106-4110 Papakonstantinidis L.A (2004) “Rural Tourism: Win-Win-Win- case study Women Cooperative Gargaliani”, Journal of Hospitality and Tourism Volume 1, issue 2, /2003 pp 49-70, ISSN 0972-7787 www.johat.com Papakonstantinidis L.A (2004) “Sensitization and Involving the Community. A Rural Development Application of the Win-Win-Win Model” Review of Economic Research 6/2004 pp 177-192 Papakonstantinidis L.A (2005) “Operations Management by a hyper-cube & win-win-win perspective: A Local Development Approach” Journal of Applied Economics and Management, Volume 2, issue 2,/ 2004, pp 111-130, ISSN 0972- 8937, JAEM- Institute of Economic and Finance Bundelkhand University, Jansi Papakonstantinidis L.A (2005)“Win-Win-Win Model and Sensitization Process”-Journal of Space and Community- Hungarian Academy of Sciences/Regional Studies Dpt Papakonstantinidis L.A(2005) “Forecasting the Tourism Impact through the 2008 Messinian Thruway- Simple Linear Regression, the Holt-Winters Method and Sensitization”- (part of the Book) New Facets of Tourism Management ABHIJEET PUBLICATIONS (Dr Robinet Jacob- The Editor) Delhi 110 094 ISBN 81-88683-70-1 && “14”- pp194-258 Papakonstantinidis L.A (2002) “The win-win-win model” – “Developing Sustainable Rural Tourism” Thematic guide- chap 7.9 –“Euracademy Guide”, Gotland-Sweden, www.euracademy.org. Papakonstantinidis L.A (2003) “Building the Social Capital and Local Capacities in Rural Areas- The Animation Process”2003 [ Hungarian Academy of Sciences, Centre for Regional Studies] Gyor-Hungary “Euracademy Guide” –p 15 Papakonstantinidis L.A 2004) “Sensitization & the win-win-win model: An answer to Globalization’s Impact on Local Communities and Common Perceptions of the World Tendencies- Case Study : Community Redefinition- Tychero Evros- ISA Ed. Papakonstantinidis L.A (2004) New trends in Regional Policy: Territory-Space Definition by a 3-level Bargaining Approach- The Win-Win-Win Model. Case Study: The LEADER EU Initiative Application in Greece” “Regional and Rural Development Interface” Babes-Bolyai University, Faculty of Economics – Cluj-Napoca Romania, European Program “Reabalk European Project”. Papakonstantinidis L.A (2005) “Le migration economique polonaise dans quelque lieux du Peloponnese” I.S.A. Ed

68 Papakonstantinidis L.A (2005) “Networking SMEs: A win-win-win approach ISA Ed special issue “Networks and Partnerships for 'Learning Regions' in everyday practice”Papakonstantinidis L.A (2004) “ Bargaining win-win-win Model and the Hypercube (the MARTIX concept) Dimension” – Journal of Applied Economic & Management vol 1 issue 1, JENSEN, India Papakonstantinidis L.A (2007) “Bargaining Problem and Local Development” Gutenberg, (trnsl –GREEK) Athens, 2007 Papakonstantinidis L.A (2007) “Clustering & Networking SMEs in Rural Areas & win-win-win Model” ISA – World Congress’s minutes, Durban South Africa (July, 2006) Papakonstantinidis L.A (2008) Win-Win-Win Methodology on Rural Tourism Activities / Good Practices from Greece” The Asian Journal of Hospitality and Tourism (AJHT) – v1/iss 1 – Santo Tomas University Manila Philippines , pp 95-120 Papakonstantinidis L.A (2008) “Win-Win-Win Model for South Peloponnesus” The Tourist and Travel International Journal ( draft approved) (J. ITTM) Papakonstantinidis L.A (2008) “Bargaining as the basic Globalization Ideology” Review of Social Sciences –Dec 2008- draft (approved) Papakonstantinidis (2008) “Local Development Approach: Building Social Capital by a win - win- win methodology” The Scientific Urban and Regional Planning (S. U. R. P) – The Aegean University special edition Papakonstantinidis L.A (2008) "Forecasting the tourist impact based on GINI Index: Flexible development policies" Journal ITTM / India (Vol.1 No.2) pages 4857. Perroux F “Economic Space: Theory and Application- Regional Development and Planning” A Reader, Cambridge- Mass, 1964 Petrella Ricardo (2001) “Globalization impact on space-time (trnsl) Local Government Journal , Athens, Greece, Nov 2001 Putnam R (2000) “Bowling Alone the Collapse and Revival of American Community- New York Simon and Schuster, based Development – The case of Mining Areas in Orissa India” Draft paper Social capital Initiative South Asia Infrasructure Unit….” Ramonet Ignacio “Mondalisation et les perspecives sociale dans l’economie glolale” trnsl- Monde Diplomatique, Aug, 2000 Robertson C. (1997) “Trouble showed the Way: Women, Men and Trade in the Nairobi Area 1890-1990” Bloomington: Indiana University Press Schor Juliet (2000) “The Over-worked American” Le Monde Diplomatique (trnsl) Stochr W and Todtling F (1979) “Spatial Equality : some antithesis to current regional development doctrine” H. Folms Ed. Stochr W and Taylor R. (1981) “Development from Above, or Below ?” WileyChichester Ed, 1981 Swensen T (Danmark-2008) “Confidence Indicators”- Danish pubications Tagieff Pierre Antre (2000) The end of shining future- (Monde Diplomatique, 2000) Toffler Alvin “Future Shock” trnsl, KAKTOS Ed, 1996 Torga Miguel (1996) “ Humanity and Globalization : different terms to start with”- Monde Diplomatique, 1996 Torreta Gullietta (1997) “Sociological Aspects in the Human Resources Management inside the Public Administration” I (I.S.A) R.C 26 , special issue, Toronto Canada Thomson William, Bargaining Theory : the Axiomatic Approach, Academic Press, Thomson William, Lensberg TeIje, The Axiomatic Theoιy of Bargaining With a Variable Number of Agents, Cambridge University Press, 1989.

69 van Damme Eri.c, "111e Nash Solution is Optima1", Journa1 of Economic The ΟιΥ, ν. 38, 1986, ρρ. 128-140. van Damme Eric, Stability and Perfection οη Nash Equilibria, New York and Ber1in: Springer-Verlag, 1987, second edition, 1991. Varoufakis Yanis, Young , Conf1ict in Economics, Hemel Hempstead: Wheatsheaf and New York: St Martin's Press, 1990. Varoufakis Yanis, Rationa1 Conflict, Oxford: Blackwel1, 1991. Varoufakis Yanis, GamesTheory Critical Perspectives, ν. Ι-Ν, London: Routledge, 2001. νοn Neumann John, "Zur Theorie der Gesel1schaftsspiele", Mathematische Anna1en, ν. 100, 1928, ρρ. 295-320; translated by Sonya Bargamann in Α. W. Tucker and R. D. Luce, editors, "Contributions to the Theory of Games", ν. Ν, Anna1s of Mathematics, Study Νο. 40, Princeton, New Jersey: Prince ton University Press, 1959. νοn Neumann John, Morgenstem Oscar, Theoιy of Games and Economic Behavior, Princeton University Press, 1944 (second edition, 1947. third edi tion, 1953). Wiener Norbert (1948) Cybernetics (trnsl) – Guillaumad- part of the book (1974) Wilkinson Kenneth(1991) “Social Stabilisation: The Role of Rural Society”International Center for Development Studies –U.C.G –IRL, special issue,1991 Walras S.(1980) “Global Rules for a Global Ecobal Economy” N.Y Ed Yitzak Samuel (1997) ”The Changing Realm of Organisations: New Challenges for Sociological Practice” International Sociological Association (I.S.A –R.C 26), special issue, Toronto Canada Yusuni Net “Mapping Social Business”, 2008 (www.yusuni.org ) Zahareas Emil (1986)”Globalization and Employment” Oikonomikos Tahydromos, issue 22 1986