Virus Curs Us

virus+internet

09-08-2004

13:56

Page 1

Alles wat je moet weten over computervirussen en gevaren op het Internet

virus+internet

09-08-2004

13:56

Page 2

© Panda Software 2004. Alle rechten voorbehouden. Panda Software en het logo van Panda, zijn geregistreerde merken van Panda Software. Andere merken of logo’s zijn geregistreerde merken van hun respectievelijke eigenaars.

blz 2

virus+internet

09-08-2004

13:56

Page 3

INHOUD

Deel 1 • Computervirussen

Hoofdstuk 1: Hoe is het allemaal begonnen? 1. Hoe zijn computervirussen ontstaan en door wie zijn ze uitgevonden? 2. Waarom heten ze virussen? 3. De eerste virussen 4. Hoe simpel waren ze toen 5. Het grappige gedeelte 6. Praktische oefeningen Hoofdstuk 2: Wat je moet weten 1. Het is geen toverkunst, het is… 2. De koning van de programma’s 3. Computernetwerken 4. Internet, het Wereldwijde Web 5. Praktische oefeningen Hoofdstuk 3: Virussoorten 1. Virussen, wormen en Trojaanse paarden • Het is allemaal begonnen met virussen • Wormen • Trojaanse paarden • Wat je vandaag niet ziet, is er morgen nog steeds 2. Praktische oefeningen Hoofdstuk 4: Wat doen virussen? 1. Spectaculaire effecten 2. Weg met die fabeltjes 3. Praktische oefeningen Hoofdstuk 5: De meest bekende virussen 1. De gevaarlijke beer BugBear 2. Kournikova is niet alleen een tennisster 3. Liefde via e-mail 4. Alarm: CodeRed 5. En het blijft duren 6. Het virus dat het Internet overwon 7. De formule 1 onder de virussen 8. Praktische oefeningen Hoofdstuk 6: Hoaxes 1. Geloof er geen woord van… 2. Wie verdient er iets mee? 3. Wat moet je doen tegen hoaxes ? 4. Herken valse berichten 5. Praktische oefeningen Hoofdstuk 7: Langs waar komen virussen binnen? 1. Alle wegen leiden naar …. je computer 2. Vertrouw nooit je beste vriend 3. Opgepast met surfen 4. Voorzichtig met downloaden 5. GSM 6. Praktische oefeningen Hoofdstuk 8: Het meest doeltreffende wapen tegen virussen 1. Voorkomen is beter dan genezen 2. Altijd up to date 3. Als je het niet weet, vraag het dan 4. Praktische oefeningen

Alles wat je moet weten over computervirussen en gevaren op het Internet • blz 3

virus+internet

09-08-2004

13:56

Page 4

INHOUD

Deel 2 • Andere Internet bedreigingen

Hoofdstuk 1: Basisbegrippen 1. Malware … wat is dat voor iets? 2. De andere Internet gevaren 3. Verbrand je niet, gebruik een firewall 4. Praktische oefeningen Hoofdstuk 2: Zoveel e-mail 1. Wat is spam ? 2. Het is maar een e-mail, of toch niet… 3. Dit wel, dat niet 4. Praktische oefeningen Hoofdstuk 3: Inbelprogramma’s: Wie betaalt de rekening? 1. Een dure bedreiging 2. Hoe kan je ze stoppen? 3. Praktische oefeningen Hoofdstuk 4: Iemand houdt je in de gaten: Spyware 1. Slim en gevaarlijk 2. Tegen niemand iets zeggen 3. Praktische oefeningen Hoofdstuk 5: Opgepast voor hackers! 1. Wie zijn hackers? 2. Praktische oefeningen Hoofdstuk 6: Hacking tools 1. Discreet maar efficiënt 2. Waarom ik? 3. Vermijd problemen! 4. Praktische oefeningen Hoofdstuk 7: Chatten 1. Niet alles is goed op het Internet 2. De IRC oorlog 3. Verdedig jezelf 4. Praktische oefeningen Hoofdstuk 8: Grapjes 1. Ze zijn niet altijd zo grappig als ze er uitzien 2. Beter lachen dan huilen 3. Praktische oefeningen Hoofdstuk 9: Gaten in je computer? 1. Doe de deur op slot! 2. Eenvoudig en toch efficiënt 3. Praktische oefeningen

BIJLAGE Verklarende woordenlijst

blz 4

Computervirussen

virus+internet

09-08-2004

13:56

Page 5

Deel 1 – Computervirussen Hoofdstuk 1: Hoe is het allemaal begonnen? 1. Hoe zijn computervirussen ontstaan en door wie zijn ze uitgevonden? Virussen zijn niet ontstaan om kwaad te berokkenen, in tegendeel. In het begin dienden virussen enkel om spelletjes te spelen. Enkele jaren geleden ontwikkelden ingenieurs kleine programma’s die de eigenschap hadden om zichzelf te kopiëren. Het spel bestond erin om de programma’s naar zoveel mogelijk collega’s en vrienden door te sturen. De speler die het snelst alle computers kon bereiken, was de winnaar. 2. Waarom heten ze virussen? Een computervirus doet net hetzelfde als een griepvirus. Wanneer mensen besmet worden met een griepvirus, gaat het virus zich vermeenigvuldigen. Het virus gebruikt hiervoor het menselijk lichaam. Daarom ga je beginnen niezen en krijg je koorts. Computervirussen doen net hetzelfde. Om zichzelf te kopiëren, maken ze gebruik van computers die ze besmetten en op hetzelfde ogenblik schade toebrengen waardoor ze slecht gaan werken. 3. De eerste virussen De eerste virussen waren héél verschillend van elkaar. Sommigen richtten heel veel schade aan, terwijl anderen zich gewoon verspreidden zonder veel kwaad te doen. 4. Hoe eenvoudig waren ze toen! In het begin waren de computers helemaal nog niet zo ingewikkeld als vandaag. Er bestond toen nog geen Windows of Linux systeem en ook de beeldschermen hadden helemaal geen kleur. De pc en de programma’s waren toen veel minder complex dan vandaag. Van Internet of e-mail was helemaal geen sprake. De virussen die in het begin verspreid werden, waren veel gevoeliger en gemakkelijker op te sporen. 5. Het grappige gedeelte Hoewel virussen altijd schade aanrichten, bestaan er ook virussen die gemaakt zijn met de bedoeling grappig te zijn. Zo zijn er bijvoorbeeld virussen die vreemde voorwerpen zoals autootjes van links naar rechts over je scherm doen rijden zonder dat er iets stuk wordt gemaakt. Andere virusboodschappen beweren dan weer dat ze helemaal niet schadelijk zijn, maar dat ze je willen waarschuwen voor één of ander bestand dat niet in je computer thuishoort. Wanneer je dit bestand verwijdert, blijkt de computer niet meer te werken. 6. Praktische oefeningen

1. Welke virussen ken je? Ken je ook biologische virussen? 2. Groepsgesprek: Is een virus in je computer best grappig of hou je ze toch maar beter op een afstand?

Alles wat je moet weten over computervirussen en gevaren op het Internet • blz 5

virus+internet

09-08-2004

13:56

Page 6

Hoofdstuk 2: Wat je moet weten 1. Het is geen toverkunst, het is.... Neen, virussen zijn geen resultaat van een tovertrukje. Virussen zijn net hetzelfde als computerspelletjes of Windows toepassingen. Zij worden gemaakt door mensen. Hiervoor gebruiken zij vreemde woordcombinaties of rare tekens die men ook wel programmeertaal noemt. Diezelfde computertaal wordt zowel gebruikt voor het maken van spelletjes als voor het ontwerpen van virussen. 2. De koning van de programma’s Om te kunnen functioneren hebben computers een computerbrein nodig. Zonder dit brein zouden computers niet meer zijn dan een verzameling van elektronische elementen die niet functioneren. In computertaal heet dit brein "operating system" of wel het systeem dat nodig is om je computer te laten werken. Het bekendste systeem is Windows. Miljoenen computers over heel de wereld gebruiken dit systeem. Daarom kan je ook wel zeggen dat Windows de koning van de programma’s is. De meerderheid van de virussen verspreidt zich in computers met Windows systemen en besmetten zo miljoenen machines over de ganse wereld 3. Computernetwerken Soms hoor je wel eens dat een virus een heel netwerk heeft besmet. Een netwerk is een groep van computers die in verbinding staan met elkaar. Mensen die in een zelfde bedrijf werken, gebruiken het computernetwerk om informatie uit te wisselen of zij maken gebruik van dezelfde programma’s of printers. Er bestaan virussen die speciaal ontworpen zijn om een computernetwerk aan te vallen. Zulke virussen hoeven zich dan enkel in één computer van het netwerk te nestelen om zo de rest van de computers in het ganse bedrijf te besmetten. 4. Internet, het Wereldwijde Web Nu we weten wat een netwerk is, kunnen we ons een beeld vormen van het Internet. Het Internet is een verzameling van kleinere netwerken over de ganse wereld die allemaal met elkaar in verbinding staan. Daarom heet het ook het Wereldwijde Web. Dankzij Internet kunnen we dingen zien en lezen die zich langs de andere kant van de wereld bevinden. 5. Praktische oefeningen

1. Zoek verschillende CD roms en zoek uit of zij over een operating system beschikken of niet. 2. Identificeer of herken de zichtbare onderdelen van een computernetwerk. 3. Onderwerp groepsgesprek: Welke invloed heeft het Internet op jouw leven?

blz 6

Computervirussen

virus+internet

09-08-2004

13:56

Page 7

Hoofdstuk 3: Virussoorten 1. Virussen, wormen en Trojaanse paarden Eigenlijk zijn niet alle virussen hetzelfde. Bepaalde virussen gedragen zich anders. In realiteit zijn er 3 soorten computervirussen. • Het is allemaal begonnen met virussen Een virus is een echte plaaggeest. Hij kan door onoplettendheid van de gebruiker of via een stiekeme weg je computer binnen sluipen. Het resultaat is altijd even erg. Virussen zijn in staat zichzelf te kopiëren en te veranderen waarbij ze de gegevens die op de computer staan besmetten. • Wormen Wormen vinden reizen heel leuk. Zij maken er een echte sport van om zo snel mogelijk van de ene computer naar de andere te gaan. Terwijl ze dit doen gaan ze, in tegenstelling tot virussen geen schade aanrichten, maar gaan ze zich zoveel mogelijk kopiëren. Zonder iemand te hinderen, vermenigvuldigen ze zich supersnel en verspreiden ze zichzelf over zoveel mogelijk computers. Dit allemaal met de bedoeling om zoveel mogelijk plaats of geheugen in de computer in te nemen waardoor computergebruikers niet meer normaal kunnen werken. • Trojaanse paarden Ken je het verhaal van het Paard van Troje? Lang geleden waren de inwoners van Troje in oorlog met Griekenland. De stad Troje was omwald met enorme vestingmuren. De Grieken slaagden er maar niet in om de stad binnen te vallen. Om de stad binnen te raken, hadden de Grieken een listig plan bedacht. Ze zouden de Trojanen doen geloven dat ze zich terugtrokken. Om hun nederlaag toe te geven maakten de Grieken een enorm houten paard als geschenk aan de overwinnaars van de oorlog. De Trojanen haalden het houten paard binnen en begonnen aan hun overwinningsfeest. Wat de Trojanen niet wisten, was dat de Grieken verstopt zaten in het houten paard. Terwijl de Trojanen volop feest vierden, slopen de Griekse krijgers uit het houten paard en openden zij de poorten van stad. Zo slaagden de Grieken er toch in om de oorlog tegen Troje te winnen. Net zoals het paard van Troje zijn er virussen die zich door middel van een list in de computer nestelen. Trojaanse paarden zijn niet ontworpen om zichzelf te kopiëren of om gegevens te vernietigen. Zij worden onder andere gebruikt om paswoorden en ander waardevolle gegevens te stelen. • Wat je vandaag niet ziet, is er morgen nog steeds Virussen zijn niet de enige gevaarlijke computerprogramma’s. Zo zijn er de computer bommen die pas op bepaalde data in actie treden. Zij zijn zeker zo gevaarlijk als virussen en de schade die zij aanrichten is zeker zo groot.

Alles wat je moet weten over computervirussen en gevaren op het Internet • blz 7

virus+internet

09-08-2004

13:56

Page 8

2. Praktische oefeningen

1. Hoeveel soorten computervirussen bestaan er? 2. Zoek overeenkomsten tussen een computervirus en een biologisch virus. 3. Groepsgesprek: Vind je de namen "virus", "worm" en "Trojaans paard" gepast? Waarom?

Hoofdstuk 4: Wat doen virussen? 1. Spectaculaire effecten Er zijn virussen die de computer geen kwaad berokkenen, maar die enkel een vreemd bericht of een grappige afbeelding op je computerscherm doen verschijnen. Er zijn natuurlijk ook virussen die heel gevaarlijk kunnen zijn. Denk maar aan de virussen die alle gegevens die op je harde schijf (het computergeheugen) verwijderen. Andere virussen beletten dan weer de toegang tot het Internet of tot je favoriete games. 2. Weg met die fabeltjes Het is belangrijk om te weten wat een bepaald virus met je computer doet. Maar nog belangrijker is het om te weten wat een virus niet doet. Maar al te vaak zijn er computergebruikers die jou vertellen dat ze een computervirus ontdekt hebben die verschrikkelijke dingen doet terwijl dit helemaal niet waar is. Volgende beweringen zijn echte verzinsels; • Computervirussen kunnen ook mensen ziek maken. • Virussen maken computers stuk. 3. Praktische oefeningen

1. Hoe zou je trachten om je scherm stuk te maken? Je mag hiervoor enkel instructies ingegeven met het toetsenbord? 2. Welke computergegevens zou je het minst graag verliezen? En waarom? 3. Groepsgesprek: Waarom vinden mensen verhaaltjes uit over virussen?

Hoofdstuk 5: De meest bekende virussen 1. De gevaarlijke beer Bugbear In 2002 was Bugbear één van de meest gevaarlijke wormen. Deze worm gebruikt e-mail en gedeelde netwerkbestanden om zichzelf te verspreiden. Heel akelig daarbij is dat hij al datgene wat je intypt kan onthouden. Zo kunnen hackers te weten komen wat je

blz 8

Computervirussen

virus+internet

09-08-2004

13:56

Page 9

allemaal hebt ingetypt. Dit is een heel gevaarlijke iets als je bedenkt dat sommige mensen betalingen via het Internet uitvoeren en daarbij dus hun kredietkaartnummer ingeven. 2. Kournikova is niet alleen een tennisster Het Kournikova virus wordt via e-mail verspreid en wekt de indruk dat de ontvanger een mooie foto te zien krijgt van de populaire tennisster. Alleen krijgt de ontvanger na het dubbelklikken geen foto te zien, maar installeert hij een virus dat zich dankzij de nieuwsgierigheid van de ontvanger van de betreffende e-mail weer verder kan verspreiden. 3. Liefde via e-mail In mei 2000 is er een e-mail die het onderwerp "Loveletter" draagt. De ontvanger denkt hierbij dat het over een liefdesbrief gaat. Maar niets is minder waar! Van zodra de ontvanger op de e-mail klikt om het te openen, verspreidt het virus zich. 4. Alarm: CodeRed Hoewel virussen meestal tot doel hebben om enkel alleenstaande computers aan te vallen, is het CodeRed virus speciaal ontworpen om grote computers in bedrijven (ook wel servers genaamd) te besmetten. CodeRed is moeilijk te verwijderen van de server. Eenmaal het zich op een server geïnstalleerd heeft, gaan computers in het bedrijfsnetwerk zichzelf automatisch afsluiten of blokkeren. 5. En het blijft duren Virussen leven normaal gezien maar een beperkte tijd. Maar sommige zijn zo hardnekkig dat ze overal blijven opduiken. In 2002 worden wereldwijd meer dan 800.000 signaleringen genoteerd door de Klez worm. Klez probeert om de antiviurssoftware van de computer uit te schakelen waardoor veel computers met de worm blijven zitten en er steeds meer en andere virussen de computer kunnen besmetten. Zo komt er natuurlijk nooit een einde aan die ellende. 6. Het virus dat het Internet overwon SQLSlammer is een historisch virus. Net zoals CodeRed is SQLSlammer ontworpen om zich te verspreiden in computers van bedrijven. Het virus verspreidt zich razendsnel (in enkele uren over de ganse wereld) en heeft tot gevolg dat het Internet voor een tijdje uitvalt. 7. De formule 1 van de virussen Als er een wedstrijd onder de virussen zou bestaan, dan zou het Mydoom virus zeker en vast winnen. In héél korte tijd slaagde Mydoom er in om miljoenen computers te besmetten. Mydoom is ontdekt op maandag 26 januari 2004. Deze worm verspreidt zich zowel via e-mail alsook via Kazaa. De belangrijkste schade die de worm aanricht, is het openen van een achterdeurtje in de computer waarmee de virusschrijver later controle kan uitoefenen op het getroffen systeem. 8. Praktische oefeningen

1. Geef een naam van een bekend virus. 2. Groepsgesprek: denk je dat je door een virus te schrijven bekend wordt als iemand die iets goeds gedaan heeft?

Alles wat je moet weten over computervirussen en gevaren op het Internet • blz 9

virus+internet

09-08-2004

13:56

Page 10

Hoofdstuk 6: Hoaxes 1. Geloof er geen woord van Je hebt zeker en vast al eens een bericht gezien waarin de verzender van de e-mail jou waarschuwt voor een gevaarlijk virus. Maar al te vaak zijn deze waarschuwingen vals. De leugens die via e-mail verstuurd worden heten "hoaxes" en datgene wat ze vertellen is jammer genoeg onjuist. Vaak zal men jou in de e-mail aanraden om bepaalde bestanden te verwijderen. Het enige resultaat dat je hiermee bekomt is dat de computer niet meer werkt net omdat je bepaalde bestanden hebt verwijderd. 2. Wie verdient er iets mee? Sommige mensen gebruiken hoaxes om in 1 keer veel e-mail adressen te bekomen. Deze adressen worden op hun beurt gebruikt om reclameboodschappen naartoe te zenden. Het is natuurlijk ook mogelijk dat men hoaxes maakt enkel en alleen om een grapje uit te halen. 3. Wat moet je doen tegen Hoaxes? Wanneer je een hoax ontvangt, moet je hem verwijderen. Je mag hem ook niet verder doorsturen naar andere mensen want dan loop je alleen maar het risico dat de hoax zich verder verspreidt. 4. Herken valse berichten! Hoaxes herkennen is veel eenvoudiger dan het op het eerste gezicht lijkt. Volg onderstaande stappen en je herkent ze zonder problemen: • Als er over een virus wordt gesproken, zal men altijd trachten om jou te overtuigen dat het hier over het meest gevaarlijke en meest gemene virus ooit gaat. • Vaak worden ook bekende namen van grote bedrijven genoemd. Denk hierbij maar Microsoft. • In sommige gevallen, zegt men dat je een cadeautje of geld ontvangt wanneer je het bericht naar zoveel mogelijk mensen verstuurt. 5. Praktische oefeningen

1. Vraag: Wat is het meest ongeloofwaardige verhaal dat je ooit al gehoord hebt? 2. Groepsgesprek: Voor wie levert het vertellen van leugens profijt op?

Hoofdstuk 7. Langs waar komen virussen binnen? 1. Alle wegen leiden naar … je computer Als Internet en e-mail niet zouden bestaan, dan zouden virussen niet veel kans krijgen om binnen te geraken in computers. Virussen zouden zich dan enkel via diskettes of CD roms kunnen verspreiden. Maar met de komst van het Internet hebben zich vele deuren geopend voor de virussen. Vandaag de dag komen de meeste virussen binnen via e-mail. Ook Internet downloads van muziek, spelletjes of films zijn heel gevaarlijk. Daarbij komt nog dat het Internet eigenlijk een groot netwerk is van veel

blz 10

Computervirussen

virus+internet

09-08-2004

13:56

Page 11

computers, waardoor ook andere personen in je computer kunnen binnendringen. Zo zijn er de hackers of met andere woorden, de mensen die trachten in je computer binnen te breken. Zij gaan jouw gegevens stelen of zelfs vernietigen. Om dit te kunnen doen, plaatsen zij eerst een Trojaans paard op je computer waarbij ze daarna de controle van je computer overnemen. 2. Vertrouw nooit je beste vriend Beeld je in dat iemand aan je beste vriend een geweldig spelletje heeft uitgeleend. Jouw vriend vond het zo’n geweldig spelletje dat hij het op zijn beurt aan jou uitleent. Pas dan goed op, want zonder dat jij of je vriend het beseffen, installeren jullie misschien wel een virus op de computer. Je weet immers nooit zeker aan wie het spelletje al is uitgeleend. 3. Opgepast met surfen Het Internet is dé deur voor virussen om binnen te raken op je computer. De documenten die van het Internet gedownload kunnen worden zijn één van de meest gemakkelijke en favoriete middelen om virussen op je computer te krijgen. Het doet er niet toe dat je een bekend programma download of niet. Het is de site van waar je download die belangrijk is. Iedereen met goede maar ook met slechte bedoelingen heeft immers toegang tot diezelfde site. 4. Voorzichtig met downloaden Je kent zeker en vast wel mensen die P2P programma’s gebruiken om bestanden met muziek, games of video’s uit te wisselen. Denk maar aan eMule, KaZaA, WinMx,... Als je geen virussen op je computer wilt krijgen, laat je deze programma’s best links liggen. Veel virussen zijn zo geprogrammeerd dat ze zich enkel langs deze weg verspreiden. De virusschrijvers gebruiken namen van liedjes of films om surfers te laten geloven dat dit de echte bestanden zijn. Van zodra je deze bestanden downloadt, installeer je het virus in plaats van het liedje waar je op zoek naar was. 5. GSM Op dit ogenblik is er maar 1 virus gekend dat mobiele telefoons heeft besmet. Maar je kan er van op aan dat in de toekomst meer en meer gsm’s besmet zullen raken met virussen. De schade valt hier dus nog mee en voorlopig hoef je je hierover nog niet veel zorgen te maken.

Alles wat je moet weten over computervirussen en gevaren op het Internet • blz 11

virus+internet

09-08-2004

13:56

Page 12

6. Praktische oefeningen

1. Langs welke wegen kunnen virussen in computers geraken? 2. Hoe kan een Trojaans paard zich installeren zonder dat je er iets van merkt? 3. Groepsgesprek: Vind je het de moeite om allerlei bestanden te downloaden van het Internet als je nadenkt over de mogelijke nadelige gevolgen?

Hoofdstuk 8: Het meest doeltreffende wapen tegen virussen 1. Voorkomen is beter dan genezen Na het lezen van de voorgaande hoofdstukken zou je nu toch al iets meer moeten weten over wat computervirussen zijn, hoe ze werken en wat ze allemaal doen. Wat je zeker en vast moet weten, is dat er geen reden tot paniek is om aangevallen te worden door virussen als je jezelf maar voldoende beschermt. Net zoals er virusschrijvers zijn, zijn er ook mensen die zich dag en nacht bezig houden met het bestrijden van deze beestjes. De programma’s die virussen tegenhouden, noemt men antivirus programma’s. Zij sporen virussen op en vernietigen ze nog voordat ze de kans krijgen om schade aan te richten. Op het ogenblik dat je een e-mail binnenkrijgt met daarin een worm, zal het antivirus programma de worm detecteren en verwijderen. Zo ben je zeker dat jouw e-mail virusvrij blijft. 2. Altijd up-to-date Nu je weet hoe je jezelf kan beschermen tegen virussen, moet je toch nog altijd aandacht hebben voor hen! Het is niet omdat je computer uitgerust is met een antivirus programma dat alle virussen tegen worden gehouden. Waarom niet? Omdat er heel veel mensen over heel de wereld virussen maken en er dus constant nieuwe virussen opduiken. Het antivirus programma moet steeds uitgerust zijn met de laatste nieuwe antivirus bestanden. Om er zeker van te zijn dat dit het geval is, programmeer je je antivirus programma zodanig dat het automatisch de nieuwe antivirus bestanden downloadt. 3. Als je het niet weet…. vraag het dan! Stel je voor dat je antivirus om de één of andere reden niet up-to-date is, of dat je de eerste bent die een nieuw virus ontvangt. Telkens als je iets vreemds merkt met je computer of je ontvangt een e-mail van iemand die je niet kent, moet je voorzichtig zijn. Zoek iemand die je kan helpen en raad kan geven. Zo vermijd je nare verrassingen. 4. Praktische oefeningen

Groepsgesprek; Zijn volgende beweringen juist of fout: 1. Als je een antivirus programma installeert op je computer, ben je voldoende beschermd tegen virussen. 2. Elke dag verschijnen er nieuwe virussen 3. Wanneer je een vreemde e-mail ontvangt, moet je hem zeker openen.

blz 12

Andere

Internet

Bedreigingen

virus+internet

09-08-2004

13:56

Page 13

Deel 2 – Andere Internet Bedreigingen Hoofdstuk 1: Basisbegrippen 1. Malware….wat is dat voor iets? Malware, wat een raar woord! Je zal heel vlug merken dat niet alleen virussen een gevaar vormen. In dit 2de deel zal je zien dat er heel veel mensen plezier beleven aan het pesten van andere mensen. In feite zijn er de laatste tijd zo veel nieuwe programma’s die jouw computer schade berokkenen dat we ze omschrijven als "software" die slecht is voor de computer. Het woord slecht in het latijn betekent "malus". Als we beide woorden software en malus samenvoegen, ontstaat het woord "malware". 2. De andere Internet gevaren Er is reeds 1 type van malware dat je kent, namelijk virussen. Maar er zijn nog vele andere soorten die slecht zijn voor je computer zoals; • Spyware: dit zijn programma’s die al je handelingen op de computer nauwlettend in de gaten houden. Zij sturen deze informatie op hun beurt door aan mensen met slechte bedoelingen. • Jokes: dit zijn programma’s die vervelende grapjes met je proberen uit te halen. • Spam: dit is vervelende en ongevraagde reclame die je via e-mail ontvangt. • Inbelprogramma’s: deze programma’s gaan de modem (apparaat dat een verbinding legt tussen de computer en het Internet) van jouw computer verbinden met dure 0900 of 0800 betaalnummers waardoor je veel meer moet betalen voor de telefoonverbinding. • Software lekken: dit zijn gaten in de software die gebruikt worden door hackers om de computer binnen te geraken. • Hacking tools: dit zijn programma’s die hackers helpen om de computer binnen te sluipen 3. Verbrand je niet, gebruik een firewall Om te verduidelijken hoe een pc door een firewall wordt beschermd, kan je je computer vergelijken met een middeleeuws kasteel. Dit kasteel heeft maar liefst 63.355 poorten. Via deze poorten wordt contact gelegd met de buitenwereld om te communiceren met het Internet, e-mails te versturen en te ontvangen of bestanden te downloaden. Het risico zit in het feit dat al deze poorten standaard open staan en dat er bovendien geen poortwachters zijn die het in- en uitgaande verkeer controleren. Hackers of virussen kunnen deze poorten gemakkelijk openen en binnenkomen in je computer. Om dit tegen te gaan, maak je gebruik van een firewall. Met behulp van een firewall bepaal je zelf welke poorten je opent of sluit.

Alles wat je moet weten over computervirussen en gevaren op het Internet • blz 13

virus+internet

09-08-2004

13:56

Page 14

4. Praktische oefeningen

1. Is een antivirus voldoende om je computer te beschermen tegen alle gevaren van het Internet? 2. Hoeveel soorten malware kan je vinden? 3. Groepsgesprek; Heb je ooit al malware ontvangen?

Hoofdstuk 2: Zo veel e-mail 1. Wat is spam? Spam is reclame die je ontvangt via e-mail zonder dat je dat gevraagd hebt. Eigenlijk is spam een merknaam van een voedselfabrikant; het is een soort ham in een blikje. Daarnaast wordt de naam spam ook gebruikt in een sketch van Monthy Python waarin Vikings steeds het woord spam roepen zonder dat iemand daar om gevraagd heeft. De combinatie van deze 2 heeft ervoor gezorgd dat de ongevraagde mail die je steeds maar opnieuw ontvangt "spam" heet. 2. Het is maar een e-mail, of toch niet... Misschien denk je nu dat spam helemaal niet erg is en dat het gewoon iets vervelends is en niets meer. Toch kan spam ook gevaarlijk zijn. Elke dag versturen mensen miljoenen spam e-mails terwijl deze mails virussen of gevaarlijke programma’s kunnen bevatten. 3. Dit wel, dat niet Als je denkt dat die 4 of 5 spam mails per dag niet veel te betekenen hebben, moet je maar eens denken aan grote bedrijven met 3000 mensen. Vermeenigvuldig nu die 5 spam mails per dag met 3000 mensen. Dit betekent zo’n 15.000 spam berichten per dag! Voor grote bedrijven vormt spam wel degelijk een probleem omdat deze berichten ervoor zorgen dat mensen hun werk niet maar naar behoren kunnen uitvoeren. Om dit probleem aan te pakken, worden computersystemen in bedrijven tegenwoordig uitgerust met ‘content filtering’. Dit systeem gaat ervoor zorgen dat bepaalde e-mails met reclame boodschappen in de tekst het bedrijfsnetwerk niet meer binnen komen. 4. Praktische oefeningen

1. Heb je al reclameberichten ontvangen? Hoeveel? 2. Wat moet je doen als je spam ontvangt? 3. Groepsgesprek; Hoe kunnen mensen die spam versturen, geld verdienen?

Hoofdstuk 3: Inbelprogramma’s; wie betaalt de rekening? 1. Een dure bedreiging Inbelprogramma’s zijn heel gevaarlijk omdat ze niet enkel schade aanrichten, maar ook omdat ze de telefoonrekening de hoogte in jagen. Eerst en vooral moet je het volgende begrijpen. Wanneer je verbinding legt met het Internet, maak je

blz 14

Andere

Internet

Bedreigingen

virus+internet

09-08-2004

13:56

Page 15

gebruik van een telefoonverbinding. Eigenlijk belt je computer naar een telefoonnummer dat zich op zijn beurt verbindt met een server (een grote computer) en deze server verbindt je door met het Internet. De servers hebben speciale telefoonnummers zodanig dat wanneer je inbelt hetzelfde bedrag betaalt dan wanneer je naar een vriend zou telefoneren. Zo zijn er dus virussen die het nummer van jouw inbelprogramma wijzigen waardoor je via een speciaal duur nummer naar de server belt. Zonder dat je het zelf beseft, maak je een dure Internet connectie en moet je dus heel veel geld betalen om op Internet te surfen. 2. Hoe kan je ze stoppen? Omdat dit een ernstig probleem is, heeft men een methode ontwikkeld om ze te stoppen. Het gaat hier over een programma dat het nummer waarmee jij inbelt onthoudt. Wanneer er dan een inbelprogramma jouw nummer tracht te wijzigen, krijg je een waarschuwing. Deze waarschuwing vraagt je of je wil inbellen met dit nieuwe "dure" nummer. Als je zo’n waarschuwing krijgt, vraag dan hulp om dit op te lossen. Want het kan hier over veel geld gaan. 3. Praktische oefeningen

1. Controleer het nummer dat je modem meestal gebruikt om in te bellen op het Internet. 2. Heb je ooit al een inbelprogramma gedownload op je computer? Welk nummer was dit? 3. Groepsgesprek; Denk je dat het de moeite is om dure telefoonrekeningen te betalen enkel en alleen omdat je niet voorzichtig was met Internet downloads?

Hoofdstuk 4: Iemand houdt je in de gaten: Spyware 1. Slim en gevaarlijk Spyware is één van de meest verspreide soorten van malware. Deze programma’s zijn speciaal ontworpen om na te gaan wat je allemaal doet en vooral wanneer je op het Internet surft. Zij houden informatie bij over de webpagina’s die je bezoekt, de tijd dat je surft of het soort computer dat je hebt. Zonder dat je het weet, sturen de spyware programma’s de verzamelde informatie door naar andere mensen. Zij gaan deze informatie gebruiken om je spam te sturen of om op jouw computer in te breken. 2. Tegen niemand iets zeggen! Om zichzelf te installeren op computers, verbergen spyware programma’s zich in andere programma’s zoals probeerversies van games. Samen met het spel installeer je dan de spyware. Eigenlijk is het helemaal niet zo moeilijk om je te beschermen tegen spyware. Je moet enkel een programma aanschaffen dat spyware programma’s opspoort en verwijdert.

Alles wat je moet weten over computervirussen en gevaren op het Internet • blz 15

virus+internet

09-08-2004

13:56

Page 16

3. Praktische oefeningen

1. Welke acties bespioneren spyware programma’s? 2. Hoe geraakt spyware op je computer? 3. Groepsgesprek; Vind je het OK om Internet surfers te bespioneren zodat zij enkel die reclame ontvangen over de onderwerpen die hen interesseren?

Hoofdstuk 5: Opgepast voor hackers! 1. Wat is een hacker? Een hacker is iemand die veel van computers weet en die veel tijd doorbrengt in het doorgronden van de computerveiligheid. Jammer genoeg zijn ze ook geïnteresseerd in computers van andere mensen. Zij zoeken een weg om in te breken in de computer van anderen. Vaak snuffelen zij een beetje rond, veranderen een paar dingetjes of maken bepaalde bestanden onklaar. Zij geven zichzelf een heleboel namen. Zo zijn er de goede hackers die beweren dat zij niets stuk doen, maar alleen rondsnuffelen. Sommige maken ook brokken, dit zijn de crackers. Tenslotte zijn er nog de lammers. Zij weten eigenlijk niet zo veel, maar zij apen gewoon de echte hackers na en trachten gegevens te stelen of dingen stuk te maken. De politie lacht in geen geval met deze brokkenmakers. Er bestaan zelfs speciale politie-eenheden die constant het Internet in het oog houden op zoek naar hackers. Je weet dus wat je moet doen om uit de problemen te blijven!

2. Praktische oefeningen

1. Hoe goed ben jij beschermd tegen hackers? 2. Ga op jouw computer op zoek naar die bestanden die jou iets meer vertellen over de activiteit van jouw computer. Zulke bestanden noemt men "logs". Vraag hulp aan je leerkracht als je ze niet kan vinden. 3. Groepsgesprek Verdienen hackers bewondering voor datgene wat ze doen?

blz 16

Andere

Internet

Bedreigingen

virus+internet

09-08-2004

13:56

Page 17

Hoofdstuk 6: Hacking Tools 1. Discreet maar efficiënt Hackers maken gebruik van programma’s om hen te helpen. Deze programma’s noemt men hacking tools. 2. Waarom ik? Hackers gebruiken de hacking tools of hacking middelen om zich een toegang te verschaffen tot de computer van anderen. Hoewel je denkt dat er op jouw computer geen waardevolle informatie staat, kunnen bepaalde toegangscodes van games of bepaalde e-mail accounts wel handig zijn voor hen. Het kan zelfs zo ver gaan dat ze jouw computer gebruiken om bepaalde aanvallen op andere computers uit te voeren. Zodat het lijkt alsof jij de hacker bent. 3. Vermijd problemen! Soms lijkt het alsof hacking tools alleen maar fun is. Het beste wat je met deze dingen kan doen, is afblijven. Zo vermijd je problemen en blijft je computer vrij van hacking tools. 4. Praktische oefeningen

1. Vindt de oorsprong van het woord hacker. Van waar denk je dat het woord komt? 2. Groepsgesprek; Zijn hackers goede mensen?

Hoofdstuk 7: Chatten 1. Niet alles is goed op het Internet Op het Internet kan je veel pret beleven. Je kan e-mails versturen naar vrienden, je kan games spelen met mensen die zich aan de andere kant van de wereld bevinden of je kan met een heleboel mensen op hetzelfde ogenblik chatten. Je mag wel één ding niet vergeten! Je ziet niet met wie je te maken hebt. Sommige chatters willen soms meer dan alleen maar chatten. Soms vragen ze je naam, je adres of zelfs je telefoonnummer. Je mag NOOIT je persoonlijke gegevens geven langs het Internet. Van zodra je je ongemakkelijk begint te voelen of er worden jou dingen gevraagd die je niet leuk vindt, vertel het dan ONMIDDELLIJK aan een volwassene of stop het gesprek.

Alles wat je moet weten over computervirussen en gevaren op het Internet • blz 17

virus+internet

09-08-2004

13:56

Page 18

2. De IRC oorlog IRC staat voor Internet Relay Chat. Via IRC kunnen mensen die aangesloten zijn op het Internet met elkaar chatten. Soms willen mensen jou kwaad berokkenen en dan kunnen zij dit doen via IRC. Zij kunnen jou letterlijk bombarderen met mails zodat jouw computersysteem bezwijkt onder de mails en het systeem stopt met functioneren. 3. Verdedig jezelf Om mensen met slechte bedoeling te stoppen terwijl je aan het chatten bent, moet je jezelf en je computer zoveel mogelijk trachten te beschermen. Het Internet is heel leuk, maar zit ook vol gevaren. Daarom moet je een soort van muur tussen je computer en het Internet bouwen die kwaadaardige figuren buiten houdt. Zo’n muur heet in computertaal een "firewall". Het beste wat je kan doen is je computer uitrusten met een persoonlijke firewall. Ook de meeste bedrijven schermen hun bedrijfsnetwerk af met een firewall. 4. Praktische oefeningen 1. Link de woorden uit kolom 1 met de woorden uit kolom 2 IRC

Antivirus en Firewall

Messenger

Instant Messenger

Eudora

Internet browser

Netscape

Chatten

Internet Explorer

E-mail

Platinum Internet Security

5. Groepsgesprek

Wat zou je doen als je voelt dat iemand je lastig valt of als iemand persoonlijke informatie van jou wenst tijdens het chatten?

Hoofdstuk 8: Grapjes 1. Ze zijn niet altijd zo grappig als ze er uitzien Het Internet laat je verschillende dingen ontdekken, zelfs grapjes die jij op jouw beurt dan weer kan doorsturen naar vrienden. Maar sommige grapjes zijn eigenlijk helemaal niet zo grappig. Er zijn grapjes die beweren dat ze je waarschuwen voor virussen en die jou voorstellen om bepaalde bestanden te verwijderen of een andere naam te geven. Stel je voor de paniek en de problemen als je bepaalde vitale bestanden van je systeem verwijdert? Zonder het zelf te beseffen heb je je computer onklaar gemaakt en zit je dik in de problemen. Denk dus maar 2 keer na voordat je bepaalde grappen of adviezen opvolgt.

blz 18

09-08-2004

13:56

Page 19

2. Praktische oefeningen

Groepsgesprekken 1. Vind je de Internet grapjes leuk? 2. Zou jij er pret aan beleven om zo’n grap naar een vriend te sturen?

Hoofdstuk 9: Gaten in de computer? 1. Doe de deur op slot! Computer programma’s en bepaalde toepassingssystemen zijn niet altijd perfect beschermd. Soms zijn er manieren om binnen te komen zonder dat iemand dit merkt. Je kan het vergelijken met een spion die tracht binnen te geraken in een zwaar bewapend gebouw om geheime informatie te stelen. 2. Eenvoudig maar efficiënt Om software lekken te dichten, moet je de nieuwsbrieven van de software makers (vb. Microsoft) in het oog houden. Zij brengen op regelmatige tijdstippen "patches" uit. Patches kan je vergelijken met pleisters. Deze kan je gebruiken om de lekken te dichten. Het beste wat je kan doen is 1 of 2 maal per week naar de website van grote software makers surfen om te controleren of zij nieuwe patches hebben uitgebracht. 3. Praktische oefeningen

1. Ga naar de website van een software maker en update je software met de laatste nieuwe versie. 2. Ga naar de website van je favoriete game en controleer of er geen updates zijn van je game. 3. Groepsgesprek; Wanneer er een software lek ontdekt is, is het beter om iedereen zo snel mogelijk te verwittigen. Wat denk je van deze stelling, als je rekening houdt met het feit dat hackers dit bericht ook lezen?

Andere

Internet

Bedreigingen

virus+internet

Alles wat je moet weten over computervirussen en gevaren op het Internet • blz 19

virus+internet

09-08-2004

13:56

Page 20

Bijlage

CHAT Kletsen op het Internet op speciale websites of via programma’s als mIRC en ICQ.

DIALER Een middel, een voorziening waarmee je via een telefoonlijn en een (dial-up) modem een verbinding tot stand brengt met een andere computer, meestal het Internet.

FIREWALL Soft- of hardware die je Internetverkeer in het oog houdt en je computer afschermt tegen ongewenst bezoek. Niet iedereen krijgt zomaar toegang tot je pc. Eerst moet er goedkeuring gegeven worden. Omgekeerd geldt hetzelfde: bepaalde software wil graag het Net op, maar dat lukt met een firewall pas als je dat uitdrukkelijk toelaat.

FLOOD Dit is een constante stroom van grote berichten die naar de computer gestuurd worden met de bedoeling de werking van de computer stil te leggen.

HACKER Iemand die op andermans computer inbreekt.

HACKING TOOL Dit is een programma dat door een hacker wordt gebruikt om binnen te breken in computers van andere mensen.

HOAX Een hoax is eigenlijk geen virus, maar een vals bericht dat je wil waarschuwen voor een virus dat niet bestaat.

IRC IRC staat voor Internet Relay Chat en via het IRC kunnen mensen chatten met elkaar.

MALWARE Dit is de verzameling voor alle programma’s, documenten of berichten die een negatief effect hebben op de gebruikers van IT systemen.

blz 20

Verklarende

woordenlijst

virus+internet

09-08-2004

13:56

Page 21

PROGRAMMEERTAAL Deze taal is een geheel van bevelen, instructies en regels die gebruikt worden om programma’s te schrijven.

COMMUNICATIEPOORT Dit zijn punten in de computer langs waar informatie uitgewisseld wordt. De gegevens kunnen langs daar de computer binnen of buitengaan.

NETWERK Een netwerk is een verzameling van computers die met elkaar in verbinding staan. Zo kan je printers "delen", programma’s op andere computers laten draaien of toegang krijgen tot bestanden op andere computers.

SERVER Een server is een computer die binnen een netwerk een aantal taken mogelijk maakt. De machines die op de server zijn aangesloten, worden clients (klanten) genoemd. Sommige servers stellen programma’s ter beschikking aan hun clients, anderen zorgen voor het samen gebruiken van Internet of printers.

SPAM Spam is een verzamelnaam voor ongewenste e-mail. Dit kan reclame zijn, of 10 maal dezelfde boodschap van dezelfde persoon. Vaak probeert men de mensen kwaad te berokkenen bij het versturen van spam.

SPYWARE Spyware is software die mee wordt gedownload met een ander programma, veelal gratis software of demoversies van games. Spyware nestelt zich stilletjes in je computer. Deze spionagesoftware kan je IP-adres, persoonlijke gegevens en informatie over je surfgedrag verzamelen en doorsturen naar bijvoorbeeld reclamemensen die de informatie gebruiken om je "gepaste" reclame te sturen.

TROJAANS PAARD Dit is een klein programmaatje dat zich vermomt als een onschuldige screensaver of iets dergelijks om de beveiliging van je computer te omzeilen. Eens zo’n Trojaans Paard aan het werk is, kan het iemand toegang geven tot je computer.

VIRUS Een virus of computervirus is ontworpen om (voornamelijk) programma’s en documenten aan te tasten ofwel te besmetten. Meestal betekent dit dat een bestand, maar soms zelfs de volledige inhoud van de computer wordt beschadigd of gewist of dat bepaalde programma’s niet goed meer functioneren. Een virus is geen op zichzelf staand programma, maar een stukje software dat zich vrijwel onzichtbaar vasthecht aan andere software. Niet alle virussen zijn te verwijderen, dus voorkomen is beter dan genezen.

WORM Een worm is hetzelfde als een virus, met dat verschil dat een worm constant kopieën van zichzelf maakt.

Alles wat je moet weten over computervirussen en gevaren op het Internet • blz 21

virus+internet

09-08-2004

13:56

Page 22

Nota’s

blz 22

virus+internet

09-08-2004

PANDA SOFTWARE BENELUX

Mechelen Campus Schaliënhoevedreef 20d 2800 Mechelen België

Stephensonweg 14 4207 HB Gorinchem Nederland

WWW.PANDASOFTWARE.COM

13:56

Page 24