Vdekja Ringjallja, Xhehenemi (ferri)

VDEKJA, RINGJALLJA, XHEHENEMI (FERRI)

HARUN YAHYA

About The Author The author, ëho ërites under the pen-name HARUN YAHYA, ëas born in Ankara in 1956. Having completed his primary and secondary education in Ankara, he then studied arts at Istanbul's Mimar Sinan University and philosophy at Istanbul University. Since the 1980s, the author has published many books on political, faith-related and scientific issues. Harun Yahya is ëell-knoën as an author ëho has ëritten very important ëorks disclosing the imposture of evolutionists, the invalidity of their claims and the dark liaisons betëeen Darëinism and bloody ideologies such as fascism and communism. His pen-name is made up of the names "Harun" (Aaron) and "Yahya" (John), in memory of the tëo esteemed prophets ëho fought against lack of faith. The Prophet's seal on the cover of the author's books has a symbolic meaning linked to their contents. This seal represents the Koran, the last Book and the last ëord of God, and our Prophet, the last of all the prophets. Under the guidance of the Koran and Sunnah, the author makes it his main goal to disprove each one of the fundamental tenets of godless ideologies and to have the "last ëord", so as to completely silence the objections raised against religion. The seal of the Prophet, ëho attained ultimate ëisdom and moral perfection, is used as a sign of his intention of saying this last ëord. All these ëorks by the author centre around one goal: to convey the message of the Koran to people, thus encouraging them to think about basic faith-related issues, such as the existence of God, His unity and the hereafter, and to display the decrepit foundations and perverted ëorks of godless systems. Harun Yahya enjoys a ëide readership in many countries, from India to America, England to Indonesia, Poland to Bosnia, and Spain to Brazil. Some of his books are available in English, French, German, Italian, Spanish, Portuguese, Urdu, Arabic, Albanian, Russian, Serbo-Croat (Bosnian), Polish, Malay, Uygur Turkish, and Indonesian, and they have been enjoyed by readers all over the ëorld. Greatly appreciated all around the ëorld, these ëorks have been instrumental in many people putting their faith in God and in many others gaining a deeper insight into their faith. The ëisdom, and the sincere and easy-to-understand style employed give these books a distinct touch ëhich directly strikes any one ëho reads or examines them. Immune to objections, these ëorks are characterised by their features of rapid effectiveness, definite results and irrefutability. It is unlikely that those ëho read these books and give a serious thought to them can any longer sincerely advocate the materialistic philosophy, atheism and any other perverted ideology or philosophy. Even if they continue to advocate, this ëill be only a sentimental insistence since these books have refuted these ideologies from their very basis. All contemporary movements of denial are ideologically defeated today, thanks to the collection of books ëritten by Harun Yahya. There is no doubt that these features result from the ëisdom and lucidity of the Koran. The author certainly does not feel proud of himself; he merely intends to serve as a means in one's search for God's right path. Furthermore, no material gain is sought in the publication of these ëorks. Considering these facts, those ëho encourage people to read these books, ëhich open the "eyes" of the heart and guide them in becoming more devoted servants of God, render an invaluable service.

Meanëhile, it ëould just be a ëaste of time and energy to propagate other books ëhich create confusion in peoples' minds, lead man into ideological chaos, and ëhich, clearly have no strong and precise effects in removing the doubts in peoples' hearts, as also verified from previous experience. It is apparent that it is impossible for books devised to emphasize the author's literary poëer rather than the noble goal of saving people from loss of faith, to have such a great effect. Those ëho doubt this can readily see that the sole aim of Harun Yahya's books is to overcome disbelief and to disseminate the moral values of the Koran. The success, impact and sincerity this service has attained are manifest in the reader's conviction. One point needs to be kept in mind: The main reason for the continuing cruelty and conflict, and all the ordeals the majority of people undergo is the ideological prevalence of disbelief. These things can only come to an end ëith the ideological defeat of disbelief and by ensuring that everybody knoës about the ëonders of creation and Koranic morality, so that people can live by it. Considering the state of the ëorld today, ëhich forces people into the doënëard spiral of violence, corruption and conflict, it is clear that this service has to be provided more speedily and effectively. Otherëise, it may be too late. It is no exaggeration to say that the collection of books by Harun Yahya have assumed this leading role. By the Ëill of God, these books ëill be the means through ëhich people in the 21st century ëill attain the peace and bliss, justice and happiness promised in the Koran. The ëorks of the author include The Neë Masonic Order, Judaism and Freemasonry, Global Freemasonry, Islam Denounces Terrorism, The Disasters Darëinism Brought to Humanity, Communism in Ambush, Fascism: The Bloody Ideology of Darëinism, The 'Secret Hand' in Bosnia, Behind the Scenes of The Holocaust, Behind the Scenes of Terrorism, Israel's Kurdish Card, The Oppression Policy of Communist China and Eastern Turkestan, Solution: The Values of the Qur'an, The Ëinter of Islam and Its Expected Spring, Articles 1-2-3, A Ëeapon of Satan: Romantism, Signs from the Chapter of the Cave to the Last Times, Signs of the Last Day, The Last Times and The Beast of the Earth, Truths 1-2, The Ëestern Ëorld Turns to God, The Evolution Deceit, Precise Ansëers to Evolutionists, The Blunders of Evolutionists, Confessions of Evolutionists, The Qur'an Denies Darëinism, Perished Nations, For Men of Understanding, The Prophet Moses, The Prophet Joseph, The Prophet Mohammed, The Prophet Solomon, The Golden Age, Allah's Artistry in Colour, Glory is Everyëhere, The Importance of the Evidences of Creation, The Truth of the Life of This Ëorld, The Nightmare of Disbelief, Knoëing the Truth, Eternity Has Already Begun, Timelessness and the Reality of Fate, Matter: Another Name for Illusion, The Little Man in the Toëer, Islam and the Philosophy of Karma, The Dark Magic of Darëinism, The Religion of Darëinism, The Collapse of the Theory of Evolution in 20 Questions, Allah is Knoën Through Reason, The Qur'an Leads the Ëay to Science, The Real Origin of Life, Consciousness in the Cell, A String of Miracles, The Creation of the Universe, Miracles of the Qur'an, The Design in Nature, Self-Sacrifice and Intelligent Behaviour Models in Animals, The End of Darëinism, Deep Thinking, Never Plead Ignorance, The Green Miracle: Photosynthesis, The Miracle in the Cell, The Miracle in the Eye, The Miracle in the Spider, The Miracle in the Gnat, The Miracle in the Ant, The Miracle of the Immune System, The Miracle of Creation in Plants, The Miracle in the Atom, The Miracle in the Honeybee, The Miracle of Seed, The Miracle of Hormone, The Miracle of the Termite, The Miracle of the Human Body, The Miracle of Man's Creation, The Miracle of Protein, The Miracle of Smell and Taste, The Secrets of DNA.

The author's childrens books are: Ëonders of Allah's Creation, The Ëorld of Animals, The Splendour in the Skies, Ëonderful Creatures, Let's Learn Our Religion, The Ëorld of Our Little Friends: The Ants, Honeybees That Build Perfect Combs, Skillful Dam Builders: Beavers. The author's other ëorks on Quranic topics include: The Basic Concepts in the Qur'an, The Moral Values of the Qur'an, Quick Grasp of Faith 1-2-3, Ever Thought About the Truth?, Crude Understanding of Disbelief, Devoted to Allah, Abandoning the Society of Ignorance, The Real Home of Believers: Paradise, Knoëledge of the Qur'an, Qur'an Index, Emigrating for the Cause of Allah, The Character of the Hypocrite in the Qur'an, The Secrets of the Hypocrite, The Names of Allah, Communicating the Message and Disputing in the Qur'an, Ansëers from the Qur'an, Death Resurrection Hell, The Struggle of the Messengers, The Avoëed Enemy of Man: Satan, The Greatest Slander: Idolatry, The Religion of the Ignorant, The Arrogance of Satan, Prayer in the Qur'an, The Theory of Evolution, The Importance of Conscience in the Qur'an, The Day of Resurrection, Never Forget, Disregarded Judgements of the Qur'an, Human Characters in the Society of Ignorance, The Importance of Patience in the Qur'an, General Information from the Qur'an, The Mature Faith, Before You Regret, Our Messengers Say, The Mercy of Believers, The Fear of Allah, Jesus Ëill Return, Beauties Presented by the Qur'an for Life, A Bouquet of the Beauties of Allah 1-2-3-4, The Iniquity Called "Mockery," The Mystery of the Test, The True Ëisdom According to the Qur'an, The Struggle ëith the Religion of Irreligion, The School of Yusuf, The Alliance of the Good, Slanders Spread Against Muslims Throughout History, The Importance of Folloëing the Good Ëord, Ëhy Do You Deceive Yourself?, Islam: The Religion of Ease, Enthusiasm and Excitement in the Qur'an, Seeing Good in Everything, Hoë do the Unëise Interpret the Qur'an?, Some Secrets of the Qur'an, The Courage of Believers, Being Hopeful in the Qur'an, Justice and Tolerance in the Qur'an, Basic Tenets of Islam, Those Ëho do not Listen to the Qur'an, Taking the Qur'an as a Guide, A Lurking Threat: Heedlessness, Sincerity in the Qur'an.

Për lexuesin Në të gjitha librat e autorit, çështjet që kanë të bëjnë me religjionin janë shpjeguar nën dritën e ajeteve të Kur’anit famëlartë, kështuqë njerëzit janë të ftuar që të mësojnë fjalët e Allahut dhe të jetojnë me to. Të gjitha temat që kanë të bëjnë me ajetet kuranore janë të spjeguara në atë mënyrë saqë nuk lënë vend për dyshim apo paqartësi në mendjen e lexuesit. Stili i sinqertë, i çiltër dhe i rrjedhshëm i përdorur bën që çdokush i çfardo moshe dhe prej secilit grup shoqëror mund t’i kuptojë librat me shumë lehtësi. Tregimi efektiv dhe kthjelltë bën që librat të lexohen me një frymë. Bile edhe ata që në mënyrë rigoroze e kanë mohuar natyrën shpirtërore janë ndikuar nga faktorët që hasen në këto libra dhe nuk mund të hedhet poshtë e vërteta e përmbajtjes së tyre. Ky libër dhe të gjitha veprat e Harun Jahjasë mund të lexohen individualisht apo të diskutohen në grup. Ata lexues që dëshirojnë të përfitojnë nga këto libra do të bëjnë debat të frytshëm mund të tregojnë mendimet dhe përjetimet e veta edhe tjetërkujt. Përveç kësaj, është një shërbim i madh i religjionit që të prezanton dhe të shpërndaj këto libra, të cilat janë shkruar vetëm e vetëm për të fituar kënaqësinë e Zotit. Të gjitha librat e autorit janë skajmërisht bindëse, kështuqë, për ata që dëshirojnë të komunikojnë religjionin njerëzve tjerë, njëra ndër metodat më efektive është që të inkurajohen me leximin e këtyre librave.

VDEKJA Thuaj: "S'ka dyshim se vdekja prej të cilës po ikni, ka për t'ju zënë, e mandej do të silleni te Ai që e di të padukshmen dhe të dukshmen, dhe atëherë Ai do t'ju njoftojë me atë që keni punuar". (Sure Xhum’a: 8)

HYRJE Vdekja mund t’ju vjen në çdo moment. Kushedi, ndoshta ky është ai moment. Ose, mund të jetë shumë më afër se që keni menduar ndonjëherë. Këta rreshta mund të jenë mundësia e fundit, përkujtuesi i fundit, paralajmërimi i fundit para se t’ju vjen vdekja. Derisa jeni duke lexuar këta rreshta, kurrë s’mund ta dini nëse do të jeni gjallë në orën që pason. Qoftë edhe nëse vërtetohet se është ashtu, asgjë s’mund t’ju garantoj se do të jetoni edhe një orë tjetër. A është e sigurt se do të jeni gjallë pas edhe një çasti të vetëm e lëre më një orë. Nuk ka asnjë garancë se do të arrini ta përfundoni këtë libër. Vdekja do t’ju vjen, me siguri, në një kohë kur, vetëm një çast më herët, as që ju ka shkuar mendja për vdekjen. Padyshim se do të vdisni, sikurse që do të vdesin të gjithë ata që i doni. Para ose pas jush, ata padyshim do të vdesin. Njëqind vjet nga ky moment, nuk do të ketë as edhe një njeri të vetëm që do ta njihni në këtë botë. Aspirata të pafund që kanë të bëjnë me jetën preokupojnë mendjet e njerëzve; të kryejnë shkollën e lartë, të regjistrohen në universitet, të diplomojnë, të kenë një profesion të respektuar, të martohen, të rrisin fëmijë, të bëjnë një jetë të qetë…këto janë ndër planet më të përgjithshme dhe më të zakonshme të njeriut. Përveç këtyre, ekzistojnë me mijëra plane tjera të sajuara për t’ju përgjigjur kushteve personale të njeriut. Vdekja është njëra prej pak gjërave në jetë që është e sigurt se do të ndodhë. Ajo është një gjë njëqind për qind e sigurt. Pas shumë vitesh të punës së mundimshme, një student ia arrin qëllimit të regjistrohet në universitet, megjithatë vdes në rrugë për në orën e mësimit. Dikush që është punësuar së voni në punë e humb jetën në udhëtimin e tij të parë për në punë. Një aksident trafiku iu jap fund jetëve të një qifti të sapomartuar në ditën e tyre të martesës. Një biznesmen i suksesshëm parapëlqen të udhëtoj me aeroplan për të kursyer kohën, duke mos ditur se pikërisht ai fluturim do të jetë një fund i tmerrshëm i jetës së tij. Në një periudhë të tillë, planet nuk kanë më vlerë. Duke lënë prapa vetes planet që kanë fatin të mbesin të papërfunduara përjetësisht, ata shkojnë drejt një momenti pa kthim – edhe pse është një destinacion që ata nuk e kishin planifikuar asnjëherë. Çuditërisht, me vite të tëra, ata kaluan shumë kohë duke bërë plane që kurrë nuk do të hyjnë në punë, e megjithatë asnjëherë nuk iu shkoj ndër mend një gjë e padyshimtë që do të ndodhte. Si duhet pra një njeri i mençur dhe i vetëdijshëm të përcaktoj prioritetet e veta? A duhet ai të planifikoj për një gjë që do të ndodhë me siguri apo për diçka që vështirë se do të ndodhë? Shumica e njerëzve, është e qartë, u japin prioritet qëllimeve për të cilat kurrë s’mund të jenë të sigurt se do të arrijnë t’i përfundojnë. Pa marr parasysh se nëpër cilën periudhë të jetës janë duke kaluar, ata me vendosmëri planifikojnë për një të ardhme më të mirë dhe më të kënaqshme. Kjo prirje do të ishte plotësisht e arsyeshme, po të ishte njeriu i pavdekshëm. Megjithatë është fakt se të gjitha planet i nënshtrohen këtij fundi absolut të quajtur vdekje. Prandaj është e paarsyeshme të mos përfillet vdekja, e cila padyshim se do të ndodhë, dhe t’i kushtojnë vëmendje gjithë atyre gjërave që munden apo mund të mos realizohen.

Mirëpo, në sajë të një joshjeje të pakuptimtë që robëron mendjet e tyre, qeniet njerëzore nuk arrijnë ta vërejnë këtë të vërtetë të qartë. Duke qenë kështu, ata kurrë nuk mund të njohin jetën e tyre të vërtetë, e cila është e caktuar të fillojë me vdekje. Ata thjeshtë nuk përgatiten për të. Pasi të jenë ringjallur, ata nuk shkojnë askund tjetër pos xhehenemit, një vend i krijuar posaçërisht për ta. Shkrimi i këtij libri ka për qëllim ta shtyjë njeriun të mendojë për një çështje për të cilën ai nuk dëshiron të mendojë dhe për ta paralajmëruar atë për një ngjarje të afërt dhe të pashmangshme… Shmangja prej të menduarit për të nuk është assesi një zgjidhje.

PARAGJYKIMET DHE FAKTET Gjatë gjithë historisë, njeriu është përballur me sukses me shumë probleme në dukje të vështira. Por vdekja ka mbetur e pashmangshme. Çdo njeri që shfaqet në tokë pa marr parasysh kur, e ka të paracaktuar të vdes. Njeriu jeton vetëm deri në një ditë të caktuar dhe pastaj vdes. Disa vdesin në moshë shumë të re, derisa janë ende foshnje. Të tjerët kalojnë të gjitha periudhat e jetës dhe përballen me vdekjen në moshë të shtyrë. Asgjë që ka njeriu, as prona, pasuria, pozita, fama, madhështia, siguria dhe as pamja e mirë s’mund ta zmbrapsin vdekjen. Të gjithë njerëzit janë të paaftë përballë vdekjes dhe do të vazhdojnë të jenë pa përjashtim. Shumica e njerëzve i shmangen të menduarit për vdekjen. Atyre kurrë nuk iu shkon mendja se ky fund absolut do t’ju ndodhë atyre një ditë. Ata ushqejnë në mendjet e tyre besimin paragjykues se nëse i shmangen të menduarit për të, kjo do t’i bëj ata imun ndaj vdekjes. Në bisedat e përditshme, ata që duan të bisedojnë për vdekjen ndërpriten menjëherë. Dikush që fillon të flas për vdekjen, me apo pa qëllim, kujton një argument të Allahut dhe, madje edhe nëse në një shkallë të vogël, largon mjegullën e dendur të pakujdesisë që mbulon sytë e njerëzve. Sidoqoftë, shumica e njerëzve që bëjnë një jetë të pakujdesshme, nuk ndihen mirë kur iu prezantohen fakte të tilla “shqetësuese”. Mirëpo, sa më shumë që përpiqen t’i shmangen mendimit për vdekjen, ai do t’i pushtojë ata aq më shumë. Qëndrimi i tyre i krisur do të përcaktoj forcën e mundimit dhe hutisë që do ta përjetojnë në momentin e vdekjes, në Ditën e Gjykimit dhe gjatë vuajtjes së përjetshme. Koha punon kundër njeriut. A keni dëgjuar ndonjëherë për ndonjë njeri që i ka bërë ballë plakjes dhe vdekjes? Ose, a mos e njihni ndonjë njeri që nuk do të vdes? Kjo është krejtësisht e pamundshme! E pamundshme sepse njeriu nuk ka kurrfarë ndikimi çfarëdo qoftë mbi trupin e tij apo mbi jetën e tij. Fakti se ai vet nuk ka vendosur për lindjen e tij e qartëson këtë të vërtetë. Dëshmi tjetër është dëshpërimi i njeriut përballë vdekjes. Allahëruesi i jetës është Ai i cili ia dhuron jetën njeriut. Dhe kurdo që Ai dëshiron, e merr atë. Allahu, Allahëruesi i jetës, e informon njeriun për këtë në ajetin që ia shpalli Profetit të Tij: Ne asnjë njeriu para teje nuk i dhamë jetë të përhershme. E nëse ti vdes, a mos do të mbesin ata përgjithmonë? (Sure Enbija: 34) Në këtë moment, ka me miliona njerëz që jetojnë në mbarë botën. Prej kësaj mund të vijmë në përfundim se një numër shumë i madh i njerëzve jetuan dhe vdiqën që nga koha e krijimit të njeriut të parë në tokë. Ata vdiqën të gjithë pa përjashtim. Vdekja është një përfundim i padyshimtë: si për njerëzit që jetuan në të kaluarën ashtu edhe për ata që tani janë gjallë. Askush s’mund t’i shmanget këtij fundi të pashmangshëm. Kështu shprehet kjo në Kuran: Secili njeri do të shijojë vdekjen, e shpërblimet tuaja u plotësohen me Ditën e Ringjalljes, e kush i shmanget Zjarrit e futet në Xhenet, ai ka arritur shpëtim. Jeta e kësaj bote nuk është tjetër pos një përjetim mashtrues. (Sure Ali Imran: 185)

Të kuptuarit e vdekjes si rastësi apo si fat i keq Vdekja nuk ndodhë rastësisht. Ashtu siç është rasti me ndodhitë tjera, edhe ajo ndodhë me urdhrin e Allahut. Mu ashtu sikurse është e paracaktuar lindja e njeriut, po ashtu është e paracaktuar edhe data e vdekjes së tij deri në momentin e fundit. Njeriu shkon me ngut drejt këtij momenti të fundit, duke lënë prapa me shpejtësi çdo orë, çdo minutë që i është dhuruar atij. Vdekja e çdo njeriu, vendndodhja dhe koha, si edhe mënyra se si vdes njeriu janë të gjitha të paracaktuara. Megjithatë, përkundër kësaj, shumica e njerëzve pandehin se vdekja është pika e fundit e një rendi logjik të gjërave, ndërsa arsyet e saj të vërteta dihen vetëm nga Allahu. Çdo ditë në gazeta shfaqen tregime për vdekje. Pas leximit të këtyre historive, me siguri se dëgjoni komente injorante si: “Ai do të kishte shpëtuar, po të ishin ndërmarr masat e nevojshme paraprake” ose “Nuk do të kishte vdekur, po të kishte ndodhur kjo apo ajo.” Një person nuk mund të jetoj as edhe një minutë më gjatë ose më pak, përveç kohës së përcaktuar për të. Mirëpo, njerëzit, që iu mungon vetëdija që e dhuron besimi, e shohin vdekjen si një pjesë përbërëse të një sekuence të rastësive. Në Kuran, Allahu paralajmëron besimtarët ndaj kësaj mënyre të shtrembëruar të gjykuarit e cila është karakteristikë e jobesimtarëve: O besimtarë, mos u bëni si ata që nuk besuan dhe, për vëllezërit e tyre që kishin dalë në udhëtim (tregtie e gjallërimi) ose që kishin shkuar në luftë thoshin: “Sikur të kishin ndenjur me ne, s’do të kishin vdekur apo s’do të ishin vrarë.” Allahu do të bëjë që të pendohen për atë që thanë. Allahu është Ai që urdhëron jetën dhe vdekjen. Allahu sheh atë që ju punoni. (Sure Ali Imran: 156) Ta konsiderosh vdekjen si një rastësi është injorancë e plotë dhe pamaturi. Siç sugjeron ajeti më lartë, kjo i shkakton njeriut një vuajtje të madhe shpirtërore dhe mundim të papërballueshëm. Për jobesimtarët apo për ata që dështojnë të kenë besim në kuptimin Kuranor, humbja e një të afërmi apo të dashuri është shkaktar i dhimbjes dhe keqardhjes. Duke ia veshur vdekjes fatin e keq apo pakujdesinë, ata mendojnë se mund të ekzistojë hapësirë veprimi për t’iu shmangur vdekjes. Ky është gjykimi që vërtetë vetëm sa ua shton pikëllimin dhe keqardhjen që ata ndiejnë. Mirëpo, ky pikëllim dhe keqardhje nuk janë asgjë tjetër pos mundimi që shkakton mosbesimi. Megjithatë, në kundërshtim me urtësinë e pranuar, shkaku i vdekjes nuk është një aksident apo një sëmundje apo çfarëdo qoftë tjetër. Padyshim se Allahu është Ai i Cili i krijon gjithë këto shkaqe. Me të përfunduar të kohës që na është dhuruar, jeta jonë përfundon për këto arsye të qarta. Ndërkaq, asnjë nga burimet materiale që janë të destinuara për t’ia shpëtuar dikujt jetën nuk do të mund të nxis as edhe një frymëmarrje të vetme. Allahu e vë në pah këtë ligj hyjnor në ajetin në vazhdim: Askush nuk vdes pa vullnetin dhe lejen e Allahut. Ai është shënim i afatit të caktuar… (Sure Ali Imran: 145) Besimtari është i vetëdijshëm për natyrën e përkohshme të jetës së kësaj bote. Ai e din se Allahu ynë, i Cili i dhuroi atij të gjitha të mirat që ai kishte gëzuar në këtë botë, do ta marr shpirtin e tij kurdo që të dëshirojë dhe do te kërkojë të jap llogari për veprat e tij. Mirëpo, pasi që ai ka kaluar tërë jetën e tij

për të fituar kënaqësinë e Allahut, ai nuk shqetësohet për vdekjen e tij. Profeti ynë Muhammedi (saas) iu referua këtij karakteri të mirë në njërën prej lutjeve të tij: Xhabir ibn Abdullah ka rrëfyer: “Kur i Dërguari i Allahut (paqja qoftë mbi të) fillonte namazin ai këndonte: Allahu është më i Madhërishmi; pastaj thoshte: Vërtetë namazi im, sakrificat e mia, jeta ime dhe vdekja ime janë për Allahun, Allahun e botrave.” (Tirmidhiu, 262)

Të kuptuarit e shtrembëruar të fatit Njerëzit kanë shumë ide të gabuara lidhur me fatin, në veçanti kur bëhet fjalë për vdekjen. Idetë e marrëzishme, si p.sh. se njeriu mund “ta mund fatin e tij” apo “ta ndryshojë fatin e tij” janë më të përhapura. Duke i konsideruar shpresat dhe supozimet e tyre si fat, disa njerëz të pamend dhe të padijshëm besojnë se fati është ai që ndryshon kur ngjarjet nuk shkojnë ashtu si ata presin apo parashikojnë. Ata marrin një qëndrim të pamatur dhe veprojnë sikur të kishin lexuar fatin që më parë dhe ngjarjet nuk kanë shkuar në pajtim me atë që kanë lexuar. Një gjykim i tillë i shtrembëruar dhe i paqëndrueshëm është padyshim produkt i një mendjeje të kufizuar që nuk posedon kuptim të përshtatshëm për fatin. Fati është krijim i përsosur i Allahut i të gjitha ngjarjeve të kaluara dhe të ardhme në përjetësi. Allahu është Ai i cili krijon konceptet e kohës dhe hapësirës nga asgjëja. I Cili mban kohën dhe hapësirën nën kontrollin e Tij dhe i Cili nuk është i varur prej tyre. Rendi i ngjarjeve që është përjetuar në të kaluarën ose që do të përjetohet në të ardhmen është, prej momentit në moment, i planifikuar dhe i krijuar në dijeninë e Allahut. Allahu krijon kohën, pra nuk është i varur prej saj. Prandaj, mendimi se Ai pason ngjarjet që Ai Vet krijoi bashkë me ata që Ai krijoi është i pabazë. Në këtë kontekst, nuk ka nevojë të thuhet se Allahu nuk pret të shoh se si përfundojnë ngjarjet. Në dijen e Tij, si fillimi ashtu edhe fundi i një ngjarje janë plotësisht të qartë. Ngjashëm me këtë, nuk ka kurrfarë dyshimi për atë se ku ndodhet kjo ngjarje në nivelin e përjetësisë. Gjithçka tashmë ka ndodhur dhe ka marr fund. Kjo është e ngjashme me imazhet në një shirit filmi; pikërisht sikur që imazhet në një film që nuk mund të kenë kurrfarë ndikimi në film dhe ta ndryshojnë atë, qeniet njerëzore që luajnë rolet e tyre individuale në jetë nuk mund të ndikojnë në rrjedhën e ngjarjeve të regjistruara në shiritin e fatit. Qeniet njerëzore nuk kanë kurrfarë ndikimi mbi fatin. Është pikërisht e kundërta, është fati ai që është faktor përcaktues në ketrat e njerëzve. Njeriu, një komponentë absolute e fatit, nuk është i ndarë dhe as i pavarur prej tij. Njeriu nuk është në gjendje të shkoj përtej kufijve të fatit, e lërë më të ndryshojë fatin. Për ta kuptuar më mirë, ne mund të tërheqim një paralele midis një njeriu dhe një aktori në një film. Aktori s’mund të largohet pa rënë në sy, të marr një ekzistencë fizike dhe të filloj të bëj ndryshime në film duke shlyer skenat e papërshtatshme apo duke shtuar disa skena të reja. Ky do të ishte padyshim një sugjerim i paarsyeshëm. Për këtë arsye, nocionet e mposhtjes së fatit apo ndërrimit të drejtimit të rrjedhës së ngjarjeve janë ide plotësisht të gabuara. Njeriu që thotë: “Unë e mposhta fatin tim.” vetëm mashtron vetveten – dhe fakti se ai vepron kësisoj është çështje e fatit të tij.

Një person mund të mbetet në komë me ditë të tëra. Mund të duket se vështirë se do të mbijetojë. Mirëpo, nëse arrin të rimarr veten, kjo nuk nënkupton se “ai e mposhti fatin e tij” apo se “mjekët ndryshuan fatin e tij.” Ky është thjeshtë një tregues se koha e tij akoma nuk ka kaluar. Përmirësimi shëndetësor i tij nuk është asgjë tjetër veçse një komponentë e pashmangshme e fatit të tij. Fati i tij sikurse ai i të gjithë qenieve tjera njerëzore është i përcaktuar në Dijen e Allahut. … Dhe nuk i jepet askujt të jetojë gjatë ose t'i shkurtohet jeta e tij, vetëm se ajo është e shënuar në Libër (Levhi Mahfudh), e kjo për Allahun është e lehtë. (Sure Fatir: 11) Profeti ynë (paqja qoftë mbi të) ia tha këtë një besimtare e cila po i lutej Allahut që t’ia mundësojë asaj të nxjerr dobi prej personave të dashur të saj: Ti e ke lutur Allahun për gjatësinë e jetëve tashmë të përcaktuara dhe gjatësinë e ditëve tashmë të caktuara dhe për furnizimet hisja e të cilave tashmë është vendosur. Allahu s’do të bënte asgjë para se të vjen koha e caktuar apo Ai nuk do të vononte asgjë përtej kohës së saj. (Libri 33, Numër 6438, Sahih Muslim) Ngjarje të tilla janë mjeti përmes të cilit Allahu ia shfaq njeriut mençurinë, urtësinë, llojllojshmërinë dhe mirësinë të pandashme me krijimin e Tij dhe mënyra se si Ai e sprovon njeriun. Një llojllojshmëri e tillë ia rritë vlerën, habinë dhe, përfundimisht, rritë besimin e njerëzve. Megjithatë, tek jobesimtarët, ato prodhojnë ndjenja diku në mes të dyshimit, habisë dhe çoroditjes të cilat, duke iu falënderuar mentalitetit të tyre të padijshëm, i shtyn ata të marrin një qëndrim më kryengritës ndaj Allahut. Ndërkohë, vetëdija për një botëkuptim kaq të pavëmendshëm nga ana e jobesimtarëve, i shtyn besimtarët të ndjehen më falënderues ndaj Allahut që i lejoi të kenë besim dhe urtësi, që i bëjnë ata më superior se jobesimtarët. Sipas një pjese tjetër të urtësisë së pranuar, vdekja e një personi që vdes në vitet e tij të 80-ta është “fat” ndërsa vdekja e një foshnje, e një njeriu të ri apo një njeriu në moshë mesatare është një “ngjarje e tmerrshme.” Për të qenë në gjendje që vdekjen ta pranojnë si një dukuri natyrore, ata përpiqen që vdekja t’iu përshtatet kritere të tyre të caktuara. Kështu vdekja duket e pranueshme pas një sëmundje të gjatë dhe të rëndë, ndërsa vdekja si pasojë e një sëmundje të papritur apo aksidenti është një fatkeqësi e parakohshme! Kjo është arsyeja pse ata shpesh takojnë vdekjen me një shpirt kryengritës. Një qëndrim i tillë është një shenjë e qartë se Ata që ushqejnë një gjendje të tillë shpirtërore do të kenë fatin të jetojnë në pikëllim dhe telashe të vazhdueshme në këtë jetë. Ky është në të vërtetë fillimi i vuajtjes të pafund, e cila rezulton prej të qenit jobesimtar.

Besimi në reinkarnim (rimishërim) Njëri prej besimeve të zakonshme të paarsyeshme për vdekjen është se “reinkarnimi” është i mundshëm. Reinkarnimi nënkupton se me vdekjen fizike të trupit, shpirti migron ose lind përsëri në një trup tjetër me identitet të veçantë në një kohë dhe vend tjetër. Së voni, është shndërruar në një lëvizje të çoroditur që joshë shumë përkrahës prej jobesimtarëve dhe pasues të besimeve paragjykuese.

Në aspektin teknik, arsyet pse përkrahen besime të tilla paragjykuese – pa pasur mbështetje në çfarëdo dëshmie konkrete – janë shqetësimet që jobesimtarët ushqejnë në ndërdijen e tyre. Duke mos besuar në Ahiret (Jetën e përtejme), njerëzit i frikësohen zhbërjes së plotë të tyre pas vdekjes. Ata që kanë besim të dobët, në anën tjetër, i shqetëson mendimi i përfundimit në xhehenem pasi që janë të vetëdijshëm, apo së paku e marrin parasysh mundësinë, se drejtësia e Allahut përmban ndëshkimin e tyre. Mirëpo, për të dyja palët, ideja e rilindjes së shpirtit në trupa tjerë në kohëra të ndryshme tingëllon si tejet joshëse. Kështu, qarqet e caktuara të cilat e shfrytëzojnë këtë besim të çoroditur ia arrijnë qëllimit që t’i bëjnë njerëzit të besojnë në këtë ide të gabuar me ndihmën e një mashtrimi të vogël. Fakti se pasuesit e tyre nuk kërkojnë ndonjë dëshmi tjetër i inkurajon përpjekjet e këtyre spekulatorëve. Fatkeqësisht, një besim kaq i çoroditur gjen përkrahës edhe në qarqet Myslimane. Këta janë kryesisht ai tip i Myslimanëve që bëjnë çmos që të projektojnë një imazh intelektual dhe liberal për veten e tyre. Ekziston edhe një tjetër dimension serioz lidhur me këtë çështje që vlen të përmendet; njerëz të tillë përpiqen që t’i vërtetojnë pikëpamjet e tyre me ndihmën e vargjeve Kuranore. Për këtë qëllim, ata i shtrembërojnë kuptimet e qarta të vargjeve dhe fabrikojnë interpretimet e tyre Kuranore. Qëllimi ynë këtu është të theksojmë se ky besim i çoroditur është në mospërputhje të plotë me Kuranin dhe Islamin dhe tërësisht në kundërshtim me ajetet e Kuranit që janë absolutisht të sakta. Këto qarqe pretendojnë se ekzistojnë disa ajete në Kuran të cilat vërtetojnë pikëpamjet e tyre të shtrembëruara. Njëri prej këtyre ajeteve është: Ata (jobesimtarët) thonë: "Allahu ynë, na bëre të vdesim dy herë dhe na ngjalle dy herë, e ne pranuam për mëkatet tona, pra a ka ndonjë rrugëdalje?" (Sure Gafir: 11) Bazuar në këtë ajet, njerëzit të cilët besojnë në rimishërim pohojnë si në vazhdim: njeriut i dhurohet një jetë e re pasi të ketë jetuar në këtë jetë për një kohë dhe pastaj vdes. Kjo është hera e dytë që ai vjen në jetë dhe po ashtu periudha gjatë të cilës shpirti i tij plotëson zhvillimin e vet. Pas vdekjes së dytë, që pason këtë jetë të dytë, ata pohojnë, njeriu ringjallet në Ahiret. Tani duke u ndarë prej çfarëdo paragjykimesh, le të analizojmë këtë ajet: nga ky ajet, është e qartë se njeriu përjeton dy gjendje të jetës dhe vdekjes. Në këtë kontekst, një gjendje e tretë e të qenit i vdekur apo i gjallë është e pamundur. Pasi që është kështu, në mendje na bie një pyetje: “Cila ishte gjendja fillestare e njeriut? I vdekur apo i gjallë?” Në ajetin në vazhdim gjejmë përgjigjen në këtë pyetje: Si e mohoni Allahun, e dihet se ju ishit të vdekur, e Ai ju ngjalli, mandej ju bën të vdisni e pastaj ju ringjall, e mandej tek Ai do të ktheheni? (Sure Bekare: 28) Ky ajet është i vetëkuptueshëm, fillimisht, njeriu është i vdekur. Me fjalë tjera, falë vet natyrës së krijimit të tij, ai është fillimisht i përbërë prej materies së pajetë si uji, dheu, etj., siç bëjnë me dije këto vargje. Pastaj, Allahu i dha jetë këtij grumbulli të materies së pajetë, “e krijoi dhe i dha formë” atij. Kjo është vdekja e parë dhe prandaj ringjallja e parë prej të vdekurit. Një kohë pas kësaj ringjalljeje të parë, jeta përfundon dhe njeriu vdes. Ai kthehet përsëri në tokë, sikurse në fazën e pare, dhe përsëri shndërrohet në asgjë. Ky është tranzicioni i dytë drejt gjendjes së vdekjes. Rasti i dytë dhe i fundit i ngjalljes prej të vdekurit është ai që ndodhë në Ahiret. Pasi që është kështu, nuk ka një ringjallje të dytë

në jetën e kësaj bote. Përndryshe, kjo do të kërkonte një ringjallje të tretë. Megjithatë, nuk ekziston ndonjë referencë për ringjalljen e tretë në cilindo prej vargjeve. Si në Suren Mu’min: 11 ashtu edhe në Suren Bekare: 128, nuk ekziston asnjë referim që sugjeron mundësinë e një ringjalljeje të dytë në këtë botë. Përkundrazi, këto vargje zbulojnë në mënyrë të qartë ekzistencën e një ringjalljeje në këtë botë dhe të një ringjalljeje tjetër në Ahiret. E prapëseprapë përkrahësit e reinkarnimit investojnë të gjitha shpresat e tyre në këto dy vargje. Siç bëhet e qartë, madje edhe këto vargje të paraqitura si dëshmi nga përkrahësit e reinkarnimit e hedhin vet poshtë këtë mënyrë të shtrembëruar të gjykimit. Veç kësaj, disa vargje tjera në Kuran e bëjnë të qartë se ekziston vetëm një jetë ku njeriu vihet në sprovë dhe se kjo është në jetën e kësaj bote. Se nuk ka kthim në këtë jetë pas vdekjes theksohet në ajetin në vazhdim: E kur ndonjërit prej tyre i vjen vdekja, ai thotë: "O Allahu im, më kthe, që të bëj vepra të mira e të kompensoj atë që lëshova!" Kurrsesi, (kthim nuk ka) e kjo është vetëm fjalë që e thotë ai, e ata kanë para tyre një perde (distancë periodike) deri në ditën kur ringjallen. (Sure Mu’minun: 99-100) Bashkëbisedimet në këtë ajet e bëjnë të qartë se pas vdekjes, nuk ka më kthim në këtë jetë. Ndërkaq, në këtë ajet, Allahu na tërheq vëmendjen për faktin se jobesimtarët ushqejnë shpresa të paarsyeshme për një ringjallje të dytë nga të vdekurit, një kthim të dytë në këtë jetë. Mirëpo, ky ajet e qartëson se këto janë vetëm fjalë të sugjeruara prej jobesimtarëve të cilat nuk kanë kurrfarë baze. Në ajetin në vazhdim përshkruhet fakti se njerëzit e Xhenetit s’do të përjetojnë një vdekje tjetër pos vdekjes “së parë”: Aty nuk do të përjetojnë vdekjen atje, përveç asaj të parës në dynja. Ata i shpëtoi (Allahu) prej vuajtjeve të Xhehenemit. (Ato të mira) Janë dhuratë nga Allahu yt,e ai është shpëtim i madh. (Sure Duhan: 56-57) Lumturia e madhe e njerëzve të Xhenetit përshkruhet në një ajet tjetër. Kjo lumturi është për shkak të faktit se ata nuk do të përjetojnë një tjetër vdekje përveç asaj të parës: Dhe ne nuk do të vdesim më, përveç vdekjes sonë të parë dhe ne nuk do të dënohemi më! Vërtet, kjo është ajo Fitore e madhe! (Sure Saffat: 58-60) Ajetet e mësipërme nuk lënë hapësirë për pyetje tjera. Përfundimi është se ekziston vetëm një vdekje të cilën e përjeton njeriu. Në këtë fazë, mund të lind një pyetje tjetër: “Përkundër përmendjes së dy vdekjeve në ajetet e mëparshme, pse përmendet vetëm një vdekje në Suren Saffat: 58?” Përgjigja në këtë pyetje është dhënë në vargun e 56-të të Sures Duhan, i cili thotë: “Ata nuk do të shijojnë vdekjen atje – përveç asaj të parës.” Vërtetë, ekziston një dhe vetëm një vdekje që njeriu takon me vetëdije. Ai takon atë dhe me të gjitha ndjenjat e tij, e percepton atë. Kjo është vdekja që njeriu takon në momentin kur përfundon jeta e tij. Ai padyshim se nuk mund të kuptoj gjendjen e parë të vdekjes pasi që atëherë ai është i privuar nga ndjenjat dhe vetëdija.

Përballë shpjegimeve të tilla të sakta dhe të qarta që sjellë Kurani, të pohosh se ekzistojnë më shumë vdekje dhe gjendje të ringjalljes prej të vdekurit dhe të besosh se ekziston një migrim i shpirtit do të ishte një mohim i hapur i ajevete të Kuranit. Në anën tjetër, po të kishte krijuar Allahu një sistem të kësaj jete të bazuar në rimishërim, atëherë Ai padyshim se do ta kishte informuar njeriun për këtë në Kuran, i cili është udhëzimi i vetëm drejtës rrugës së vërtetë për njerëzimin. Po të ishte kështu, Allahu padyshim se do të na ofronte një shpjegim të hollësishëm të gjitha fazave të reinkarnimit. Mirëpo, në Kuran, i cili ofron çdo lloj informacioni lidhur me këtë jetë dhe jetën tjetër të besimtarëve, nuk ekziston as edhe një e dhënë e vetme për reinkarnimin, e të mos flasim për përmendjen e drejtpërdrejtë të tij.

PERDJA E PAKUJDESISË Njeriu është në thelb egoist; ai është tejet i ndjeshëm për çështjet që kanë të bëjnë me interesat e tij. Çuditërisht, ai nuk çan fare kokën për vdekjen, që do të duhej të ishte preokupimi më i lartë i tij kryesor. Në Kuran, kjo gjendje mendore e veçantë për “ata të cilët nuk i përmbahen Besimit me vendosmëri” definohet prej Allahut me një fjalë: “pakujdesi”. Kuptimi i pakujdesisë është mungesë e perceptimit të plotë të fakteve si pasojë e vetëdijes së turbullt apo madje si pasojë e mungesës së plotë të vetëdijes dhe dështimit për të arritur gjykime të shëndosha dhe për të dhënë përgjigje me vend. Një shembull i kësaj është dhënë në ajetin në vazhdim: Njerëzve u është afruar koha e llogarisë së tyre, e ata të hutuar në pakujdesi nuk përgatiten fare për të. (Sure Enbija: 1) Njerëzit janë të sigurt se njeriu i cili vuan nga një sëmundje fatale apo e pashërueshme do të vdes. Mirëpo, hiç më pak se ky i sëmurë, këta njerëz që kanë ndjenja të tilla sigurie, do të vdesin po ashtu. Se kjo do të ndodhë dikur në të ardhmen apo shumë shpejt kjo nuk e ndryshon këtë fakt. Shpeshherë, pakujdesia e turbullon këtë të vërtetë. Për shembull, është shumë e mundshme që dikush që është i infektuar nga virusi HIV do të vdes në një të ardhme të afërt. Mirëpo, mbetet fakti se gjithashtu është shumë e mundshme – nëse thuhet e vërteta, është e sigurtë – se një person i fuqishëm pranë tij një ditë do të vdes. Ndoshta vdekja do t’i vjen atij shumë më herët se që do t’i vjen atij “të sëmurit të infektuar me virusin HIV”. Kjo sipas të gjitha gjasave do të ndodhë në një moment krejtësisht të papritur. Anëtarët e familjes brengosen për të sëmurët para vdekjes së tyre. Megjithatë, ata vështirë se brengosen ndonjëherë për veten e tyre, që padyshim se një ditë do të vdesin. Megjithatë, pasi që është e pashmangshme, përgjigja s’duhet të ndryshojë varësisht nga ajo se a do të ndodhë së shpejti apo në një kohë më të largët. Nëse, përballë vdekjes, pikëllimi është përgjigja e saktë që duhet dhënë, atëherë çdo njeri do të duhej menjëherë të filloj të qajë për veten e tij apo për dikë tjetër. Ose, do të duhej ta tejkaloj këtë pikëllim dhe të përpiqet të ketë një kuptim më të thellë për vdekjen. Për këtë qëllim, njohja me arsyet e pakujdesisë do të jetë e dobishme.

Shkaktarët e pakujdesisë Mungesa e mendjemprehtësisë: Shumica e individëve që e përbëjnë një shoqëri nuk janë të mësuar të mendojnë për çështje të rëndësishme. Duke e bërë pakujdesinë mënyrë të jetës, ata nuk shqetësohen për vdekjen. Secili problem i përditshëm që ata nuk arrijnë ta zgjedhin i mban mendjet e tyre vazhdimisht të preokupuara. Çështje të parëndësishme, që tashmë “mbushin” mendjet e tyre të kufizuara, nuk i lejojnë ata që t’ju kushtojnë vëmendjen e duhur çështjeve me rëndësi. Kështu, ata kalojnë jetën e tyre duke lëvizur me rrjedhën e ngjarjeve të përditshme. Ndërkohë, me rastin e vdekjes së

dikujt, apo kur bisedohet për vdekjen, ata ngushëllohen me shprehje që pa dashje dalin prej gojëve të tyre dhe thjeshtë i shmangen kësaj teme. Ata janë njerëz me mendje të kufizuar që ushqejnë mendime të kufizuara dhe boshe. Kompleksiteti dhe gjallëria e jetës: Jeta rrjedh shumë shpejtë dhe ka një gjallëri joshëse. Në mungesë të përpjekjes së jashtëzakonshme mendore, njeriu ka mundësi të mos i kushtoj vëmendje vdekjes, e cila është gati ta pushtoj atë herët a vonë. Duke mos pasur besim në Allahun, ai është shumë larg koncepteve si fati, mbështetja në Allahun dhe nënshtrimi ndaj Tij. Nga momenti që bëhet i vetëdijshëm për nevojat materiale, ai përpiqet të sigurojë jetesë të mirë. Një person i tillë as që lodhet madje t’i shmanget vdekjes sepse ai tashmë është zhytur në brengat e dynjasë. Ai vazhdimisht vrapon pas planeve, interesave dhe qëllimeve të reja dhe, një ditë, pa mundësi parashikimi dhe prandaj pa kurrfarë përgatitje, ballafaqohet me realitetin e vdekjes. Ai atëherë pendohet dhe dëshiron të kthehet në jetë, por pa dobi. — Rritja e mashtrimit të popullatës: Njëra prej arsyeve të pakujdesisë janë lindjet. Popullsia botërore vazhdon të rritet, ajo kurrë nuk pakësohet. Mirëpo, me t’u futur në spiralen e jetës, njeriu mundet, për arsye të ideve të gabuara, të besojë në nocionet joshëse e prapëseprapë krejtësisht iluzore si “lindjet zëvendësojnë vdekjet”, duke mbajtur në këtë mënyrë një baraspeshë të popullatës. Një përsiatje e tillë i bën kushtet e pjekura për formimin e një botëkuptimi të pavëmendshëm mbi vdekjen. Megjithatë, nëse që nga ky moment e tutje, nuk do të ndodhte më asnjë lindje në mbarë botën, ne ende do të ishim dëshmitarë të vdekjeve që do të ndodhnin njëra pas tjetrës dhe, si pasojë, një popullsi botërore që zvogëlohet. Atëherë do të fillonte të hetohej llahtari i vdekjes. Njeriu do të shihte humbjen e njerëzve që e rrethojnë njërin pas tjetrit dhe do të kuptonte se edhe ai po ashtu do ta përjetonte këtë fund të pashmangshëm. Kjo i ngjason asaj që ndiejnë ata që janë të dënuar me vdekje në radhën e vdekjes. Çdo ditë ata përjetojnë marrjen e një apo dy njerëzve për t’u ekzekutuar. Numri i njerëzve në qeli vazhdimisht zvogëlohet. Vitet kalojnë, por ende çdo ditë, ata që janë ende gjallë shkojnë të flenë në gjendje ankthi mos në ditën e ardhshme do t’u vjen radha atyre. Ata kurrë s’pushojnë së kujtuari vdekjen, as edhe për një sekondë. Çuditërisht, gjendja e tanishme nuk ndryshon nga shembulli i lartpërmendur. Të porsalindurit nuk kanë kurrfarë ndikimi çfarëdo qoftë mbi ata që e kanë të paracaktuar të vdesin. Kjo është vetëm një ide e gabuar psikologjike. Banorët e tokës të cilët jetuan 150 vite më herët sot nuk janë më. Gjeneratat që erdhën pas tyre nuk i shpëtuan ata nga vdekja. Gjithashtu, 100 vite më vonë, ata që jetojnë tani, me disa përjashtime, s’do të jenë gjallë. Kjo për arsye se dynjaja nuk është një vend i përhershëm për njeriun.

Metodat e mashtrimit të vetvetes Prej arsyeve të cilat bëjnë që ne të harrojmë vdekjen dhe të zhytemi në pakujdesi, ekzistojnë po ashtu mekanizma të caktuar mbrojtës të cilat njerëzit përdorin për të mashtruar vetveten. Këta mekanizma, disa prej të cilave janë përmendur më poshtë, e poshtërojnë njeriun deri në nivelin e strucit, i cili fut kokën e tij në rërë për t’ju shmangur një situate të papëlqyeshme. — Shtyrja e të menduarit për vdekjen për në vitet e vona të jetës: Njerëzit në përgjithësi e marrin si gjë të sigurt se do të jetojnë deri në mesin e të gjashtëdhjetave apo shtatëdhjetave të tyre. Kjo shpjegon arsyen pse në përgjithësi të rinjtë dhe ata me moshë mesatare e përdorin këtë mekanizëm mbrojtës. Me kalkulime të tilla në mendje, ata e shtyjnë të menduarit për çështje të tilla “të zymta” për

vitet e vona të jetës së tyre. Në rininë e tyre – apo në kulmin e jetës së tyre – ata nuk duan t’i “turbullojnë” mendjet e tyre me çështje “dëshpëruese”. Vitet e vona të jetës janë në mënyrë të pashmangshme koha kur njeriu nuk mund ta nxjerr më të mirën nga jeta dhe kjo periudhë e jetës mendohet prej shumë njerëzve të jetë faza më e përshtatshme për të menduar më me zell për vdekjen dhe për t’u përgatitur më mirë për jetën e ardhshme. Kjo sjell po ashtu lehtësim shpirtëror, pasi që jep ndjenjën e të punuarit për Ahiretin. Megjithatë, është e qartë se bërja e planeve të tilla afat-gjata dhe jo përfundimtare nuk kanë kurrfarë kuptimi për atë të cilit nuk i garantohet as edhe frymëmarrja e ardhshme e tij. Çdo ditë ai sheh shumë njerëz të moshës së tij apo edhe më të rinj që vdesin. Lajmërimet e vdekjeve përbëjnë një pjesë të konsiderueshme të gazetave të përditshme. Kanalet televizive japin lajme për vdekje në çdo kohë. Njeriu është shpesh dëshmitar i vdekjes së njerëzve të tij të afërt. Mirëpo, ai pak mendon për faktin se njerëzit që e rrethojnë atë do të jenë dëshmitar të vdekjes së tij apo do të lexojnë për këtë në gazetë. Në anën tjetër, edhe nëse jeton për një kohë të gjatë, asgjë nuk do të ndryshojë në jetën e tij, pasi që mentaliteti i tij do të mbetet i njëjtë. Derisa ai nuk ballafaqohet vërtet me vdekjen, ai vetëm shtyn të menduarit për vdekjen. Supozimi se njeriu do të “kryej dënimin e tij” në xhehenem vetëm për një periudhë të caktuar: Kjo pikëpamje, e cila dominon në shoqëri, nuk është asgjë tjetër pos një paragjykim. Në fund të fundit, nuk është një besim që i ka rrënjët në Kuran. Në asnjë pjesë të Kuranit nuk gjejmë përmendje të “ndëshkimit të njeriut” në xhehenem për një kohë të caktuar dhe pastaj të falet. Është krejtësisht e kundërta, në të gjitha ajetet relevante, në mënyrë specifike përmendet ndarja e besimtarëve dhe jobesimtarëve në Ditën e Gjykimit. Përsëri ne e dimë nga Kurani se besimtarët do të mbesin në Xhenet përjetësisht, derisa jobesimtarët do të hidhen në xhehenem, ku do të përjetojnë vuajtje të përjetshme: Ata edhe thanë: "Neve nuk do të na kapë zjarri vetëm për disa ditë të numëruara!" Thuaj: "A mos keni marrë prej Allahut ndonjë premtim, e Allahu nuk e then premtimin e vet, ose jeni duke thënë për Allahun atë që nuk e dini? Po, (do t’ju kapë zjarri) ai që bën keq dhe që e vërshojnë gabimet e tij, ata janë banues të zjarrit, aty janë përgjithmonë. E ata që besuan dhe bënë vepra të mira, ata janë banues të Xhenetit, aty janë përgjithmonë. (Sure Bekare: 80-82) Një tjetër ajet thekson të njëjtën gjë: E atë (e bënin) ngase ata thoshin: "Neve nuk do të na djegë zjarri vetëm për pak ditë të numëruara, e ajo që shpifën për fenë e tyre, i mashtroi keq. (Sure Ali Imran: 24) Xhehenemi është një vend i vuajtjes së paimagjinueshme. Rrjedhimisht, edhe po të ishte qëndrimi në xhehenem vetëm për një kohë të caktuar, një njeri me vetëdije kurrë nuk do të pajtohej të kalonte nëpër atë vuajtje. Xhehenemi është vendi ku vetitë e Allahut, el-Xhabar (Imponuesi) dhe el-Kahar (Nënshtruesi) manifestohen gjer në shkallën më të lartë. Vuajtjet e xhehenemit janë të pakrahasueshme me çdo dhimbje në dynja. Një person i cili nuk mund të durojë madje një djegie të gishtit të tij të thotë se do të ishte i gatshëm t’i nënshtrohet një vuajtje të tillë thjeshtë shpreh mendjelehtësi. Veç kësaj, një

person që nuk ndihet i tmerruar nga Zemërimi i Allahut nuk arrin t’i jap respektin që Ai meriton. Një person i tillë, tërësisht i privuar nga besimi, është një njeri i dobët i cili s’meriton madje as të përmendet. Të menduarit “Unë tashmë meritoj Xhenetin”: Ekziston po ashtu një grup njerëzish të cilët e konsiderojnë veten si banorë të Xhenetit. Duke bërë disa vepra të vogla që ata supozojnë të jenë vepra të mira dhe duke iu shmangur disa veprave të këqija, ata mendojnë se janë të pjekur për të hyrë në parajsë. Të zhytur në paragjykime dhe duke folur herezi/kufër të cilat i lidhin me fenë, këta njerëz në të vërtetë i mbeten besnik një besimi të ndarë plotësisht prej atij të Kuranit. Ata e paraqesin veten si besimtarë të vërtetë. Mirëpo, Kurani i radhit ata midis atyre që i bëjnë shok Allahut: E ti sillu atyre (që kërkuan t'i largosh varfanjakët) si shembull dy njerëz; njërit prej tyre i dhamë dy kopshte (vreshta) nga rrushi dhe ato i rrethuam me hurma, e në mes atyre dyjave bimë tjera. Të dy kopshtet jepnin frutat e veta pa munguar prej tyre asgjë, e në mesin e tyre bëmë të rrjedhë një lumë. Ai kishte edhe pasuri tjetër. E ai atij shokut të vet (që ishte besimtar) i tha: duke u krenuar - "Unë kam pasuri më shumë se ti e, kam edhe krah më të fortë!" Dhe ai hyri në kopshtin e vet (e me besimtarin për dore), po duke qenë dëmtues i vetes (duke mos besuar dhe duke u krenuar) tha: "Unë nuk mendoj se zhduket kjo kurrë!" Dhe nuk besoj se do të ndodhë kiameti, (dita e gjykimit), por nëse bëhet që të kthehem te Allahu im, padyshim do të gjej ardhmëri edhe më të mirë se kjo. Atij ai shoku i vet (besimtari) i tha - duke e polemizuar atë -: "A e mohove Atë që të krijoi ty nga dheu, pastaj nga një pikë uji, pastaj të bëri njeri të plotë?" "Por për mua, Ai Allahu është Allahu im, e Allahut tim unë nuk i bëj shok askënd!" (Sure Kehf: 32-38) Me fjalët: “Por nëse do të kthehem te Allahu im”, pronari i kopshtit shpreh mungesën e besimit të shëndoshë në Allah dhe në Ahiret dhe si pasojë zbulon se ai është një idhujtar i cili ushqen dyshime. Ndërkohë, ai pretendon se është një besimtar superior. Veç kësaj, ai nuk ndjen dyshime se Allahu do ta shpërblejë atë me Xhenet. Ky karakter i pafytyrë dhe i ulët i idhujtarit është shumë i rëndomtë midis njerëzve. Këta njerëz, thellë në veten e tyre, e dinë se ata janë krejtësisht mashtrues, mirëpo posa të merren në pyetje për këtë, ata përpiqen të dëshmojnë pafajësinë e tyre. Ata pohojnë se zbatimi i urdhrave të fesë nuk është aq me rëndësi. Për më tepër, ata përpiqen të shfajësojnë vetveten, duke pohuar se njerëzit në dukje besimtar që shohin rreth vetes së tyre janë të pamoralshëm dhe të pandershëm. Ata përpiqen të vërtetojnë se janë “njerëz të mirë” duke pohuar se nuk i duan të keqen askujt. Ata pohojnë se nuk ngurrojnë t’u japin të holla lypësve, se kanë shërbyer me ndershmëri në shërbim publik me vite të tëra dhe këto janë gjërat që e bëjnë një Mysliman të sinqertë. Ata ose nuk e dinë ose thjeshtë bëhen kinse nuk e dinë se ajo që një njeri e bën Mysliman nuk është se shkon mirë me njerëzit por të qenit rob i Allahut dhe zbatimi i urdhrave të Tij. Në një përpjekje për të mbështetur fenë e tyre të shtrembëruar mbi njëfarë shpjegimi të arsyeshëm, ata pajtohen me disa ide të gabuara. Kjo është në të vërtetë tipike për josinqeritetin e tyre. Për të legjitimuar jetën e tyre, ata kërkojnë strehim në sloganet si: “Forma më e mirë e adhurimit është të punosh” ose “ajo që ka rëndësi është sinqeriteti i zemrës.” Me fjalët e Kuranit, kjo është pikërisht “shpikje e gënjeshtrave ndaj Allahut” dhe meriton ndëshkimin e Xhehenemit të përjetshëm. Në Kuran, Allahu përshkruan gjendjen e njerëzve të tillë si vijon:

Ka disa njerëz që thonë: "Ne i kemi besuar Allahut dhe jetës tjetër (Ahiretit), po në realitet ata nuk janë besimtarë. (Sure Bekare: 8) — Shpjegimet e arsyeshme me standarde të dyfishta: Ndonjëherë kur njerëzit mendojnë për vdekjen, ata supozojnë se do të zhduken përjetësisht. Një ide e tillë befasuese i shtyn ata të zhvillojnë një tjetër mekanizëm mbrojtës; ata i kushtojnë vetëm gjysmën e besimit faktit se “ekziston një jetë e amshueshme e premtuar prej Allahut.” Një përfundim i tillë ngjallë pak shpresë tek ata. Kur ata t’i marrin parasysh përgjegjësitë e një besimtari ndaj Krijuesit të tij, ata parapëlqejnë që tërësisht ta shpërfillin faktin e një jete të amshueshme. Ata ngushëllohen duke menduar: “Në fund të fundit, ne do të zhdukemi plotësisht. Nuk ekziston jeta pas vdekjes.” Një supozim i tillë shtyp të gjitha frikët dhe shqetësimet, siç është dhënia e llogarisë për veprat që ka punuar njeriu në Ditën e Gjykimit apo vuajtja në zjarrin e xhehenemit. Në të dyja rrethanat, ata çojnë jetët e tyre në pakujdesi deri në fund të jetës së tyre.

Pasoja e pakujdesisë Siç kemi thënë në pjesët e mëparshme, vdekja pashmangshmërisht ia tërheq vëmendjen njeriut sa të jetoj. Këta përkujtues nganjëherë dëshmojnë të jenë të dobishëm, duke e shtyrë njeriun të bëj një rishikim të prioriteteve të tij në jetë dhe të rivlerësojë botëkuptimin e tij në përgjithësi. Por ka kohë tjera kur mekanizmat e lartpërmendur mbrojtës marrin kontrollin, dhe me kalimin e secilës ditë, perdja e pakujdesisë përpara syve të njeriut bëhet më e dendur. Nëse jobesimtarët e presin vdekjen të qetë dhe kanë një ndjenjë të paarsyeshme të rehatisë, madje edhe kur janë plotësisht të vetëdijshëm për afrimin e saj në vitet e fundit të jetës së tyre, është për shkak se ata janë plotësisht të mbështjellur me këtë perde. Kjo për shkak se vdekja tek ata ka domethënien e gjumit të rëndë dhe çlodhës, prehjes dhe qetësisë dhe një lehtësimi të përjetshëm. Mirëpo, përkundër asaj që ata mendojnë, Allahu, Ai i Cili krijon çdo qenie prej asgjëje dhe Ai i Cili i bën ata të vdesin dhe i Cili do t’ju jap jetë të gjitha krijesave në Ditën e Gjykimit, ju premton atyre pendim dhe pikëllim të përjetshëm. Ata gjithashtu do të jenë dëshmitarë të këtij fakti në momentin e vdekjes, një kohë kur ata pandehin se do të bien në një gjumë të amshueshëm. Ata e kuptojnë se vdekja nuk është një zhdukje totale, por momenti fillestar i një bote të re përplot vuajtje. Shfaqja e llahtarshme e engjëjve të vdekjes është shenja e parë e kësaj vuajtjeje të madhe: E si do të jetë atëherë puna e tyre kur engjëjt t'ua marrin shpirtin duke i rrahur fytyrave dhe shpinave të tyre? (Sure Muhammed: 27) Në këtë moment, mendjemadhësia dhe pafytyrësia e jobesimtarëve para vdekjes shndërrohen në llahtar, pendim, dëshpërim dhe dhimbje të përjetshme. Në Kuran, kësaj i referohet si vijon: E ata thanë: "A pasi që ne të tretemi në tokë, a thua ne rishtazi do të krijohemi?" Por (çka është edhe më keq) ata nuk besojnë se do të dalin para Allahut të tyre. Thuaj: "Engjëlli i vdekjes, i

cili është caktuar për ju, ua merr shpirtrat, e pastaj do të ktheheni te Allahu juaj". E, sikur të shihje mëkatarët se si ulin kokat e veta pranë Allahut të tyre: "Allahu ynë, tash pamë dhe dëgjuam, na kthe pra edhe një herë e të bëjmë vepra të mira, se tash jemi të bindur". (Sure Sexhde: 10-12)

Nuk ka ikje nga vdekja Vdekja, posaçërisht në moshë të re, rrallëherë na shkon në mendje. Duke e konsideruar këtë si fundin, njeriu madje i shmanget edhe të menduarit për të. Mirëpo, pikërisht sikur që shmangja fizike nuk siguron shërim për vdekjen, po ashtu as shmangja e të menduarit për të. Veç kësaj, është e pamundshme të shpërfillet vdekja. Çdo ditë, gazetat mbajnë tituj lidhur me vdekjen e aq shumë njerëzve. Ju shpesh hasni në makina varrimi apo kaloni pranë varreve. Të afërmit dhe bashkëpunëtorët vdesin. Funeralet e tyre apo vizitat për të ngushëlluar anëtarët e familjes pashmangshmërisht e sjellin vdekjen në mendjen tonë. Meqenëse njeriu është dëshmitar i vdekjes së tjerëve dhe në veçanti vdekjes së njerëzve të dashur të tij, ai pashmangshmërisht mendon për vet fundin e tij. Ky mendim e lëndon atë thellë në zemër, duke e bërë të shqetësohet. Pa marr parasysh se sa shumë reziston individi, kudo që kërkon mbrojtje apo sado që përpiqet të ik, ai në të vërtetë mund të takoj vdekjen e tij në çdo moment. Ai nuk ka zgjidhje tjetër. Përpara tij nuk ekziston asnjë rrugëdalje tjetër. Numërimi nuk mbaron kurrë, as edhe për një moment. Kudo që ai kthehet, vdekja e pret aty. Qarku mbyllet vazhdimisht dhe përfundimisht i arrin ata: Thuaj: "S'ka dyshim se vdekja prej së cilës po ikni, ka për t'ju zënë, e mandej do të silleni te Ai që e di të padukshmen dhe të dukshëm, dhe atëherë Ai do t'ju njoftojë me atë që keni punuar". (Sure Xhum’a: 8) Kudo që të jeni vdekja do t'ju kapë, po edhe në qoftë se jeni në pallate të fortifikuara. (Sure Nisa: 78) Kjo është arsyeja pse ne duhet të ndalojnë së mashtruari veten apo të shpërfillim faktet dhe të përpiqemi të fitojmë kënaqësinë e Allahut gjatë kësaj periudhe të paracaktuar prej Tij. Vetëm Allahu e din kur do të kalojë kjo kohë. Profeti ynë Muhammedi (saas) ka thënë po ashtu se njëra prej mënyrave më të mira që të ndalohet ngurtësimi i ndërgjegjes së njeriut dhe të arrijë karakter të mirë është duke përkujtuar shpesh vdekjen: Abdullah ibn Umari ka rrëfyer: “I Dërguari i Allahut (paqja qoftë mbi të) ka thënë: ‘Këto zemra ndryshken mu sikurse hekuri kur preket nga uji.’ Në pyetjen se çfarë do të mund t’i pastronte ato ai u përgjigj: ‘Përkujtimi i vazhdueshëm i vdekjes dhe këndimi i Kuranit.’” (Tirmidhiu 673)

VDEKJA E VËRTETË DHE AJO QË VËZHGOHET LIDHUR ME VDEKJEN Vdekja e shpirtit (vdekja e vërtetë) A keni menduar ndonjëherë për mënyrën se si do të vdisni, si duket vdekja dhe çfarë do të ndodhë në momentin e vdekjes? Deri më tani, askush prej atyre që kanë vdekur nuk është ringjallur dhe që do të mund të ndante me ne përvojat dhe ndjenjat e tij të vërteta për vdekjen. Duke qenë puna kështu, teknikisht është e pamundshme të mblidhen informata lidhur me atë se çfarë është vdekja dhe çfarë ndjenë njeriu në momentin e vdekjes. Allahu, Ai i Cili i dhuron jetën njeriut dhe e merr atë në kohën e caktuar, na informon në Kuran për mënyrën se si ndodhë vdekja në të vërtetë. Pra, Kurani është burimi i vetëm prej të cilit mund të mësojmë për mënyrën se si vdekja ndodhë në të vërtetë dhe çfarë përjeton dhe ndien në të vërtetë ai i cili vdes. Vdekja, siç përmendet në Kuran, është krejtësisht e ndryshme nga “vdekja mjekësore” që njerëzit e vëzhgojnë së jashtmi. Së pari, disa vargje na njoftojnë me ngjarje ashtu siç shihen ato nga vet personi që po vdes, të cilat kurrë nuk mund të perceptohen prej të tjerëve. Kjo rrëfehet në Suren Vakia Përse, pra kur arrin shpirti në fyt. E ju në atë moment shikoni (se ç’po i ngjet). E Ne jemi më afër se ju, por ju nuk shihni. (Sure Vakia: 83-85) Për dallim nga vdekja e jobesimtarëve, vdekja e besimtarëve është e lumtur: Të cilëve duke qenë të pastër, engjëjt ua marrin shpirtin, duke u thënë: ‘Esselamu alejkum’ - gjetët shpëtimin, hyni në xhenet, për hir të asaj që vepruat. (Sure Nahl: 32) Këto vargje zbulojnë një fakt shumë të rëndësishëm dhe të pandryshueshëm për vdekjen: në momentin e vdekjes, ajo nëpër të cilën kalon personi që po vdes dhe ajo që ata pranë tij shohin janë përvoja të ndryshme. Për shembull, një njeri që ka kaluar tërë jetën e tij si jobesimtar i paepur mund të perceptohet se po përjeton një “vdekje të qetë” së jashtmi. Megjithatë, shpirti, tani në një dimension krejtësisht tjetër, e shijon vdekjen në një mënyrë shumë të dhimbshme. Në anën tjetër, shpirti i një besimtari, përkundër asaj se duket që po përjeton dhimbje të madhe, e lëshon trupin e tij “në një gjendje të mirë”. Thënë shkurt, “vdekja mjekësore e trupit” dhe vdekja e shpirtit, që përmendet në Kuran, janë ngjarje krejtësisht të ndryshme.

Duke qenë të pavetëdijshëm për këtë të vërtetë me të cilën na njofton Kurani, jobesimtarët, të cilët supozojnë se vdekja është një gjumë i përjetshëm dhe i qetë, po ashtu përpiqen të gjejnë mënyra që momenti i vdekjes të jetë pa dhimbje dhe i lehtë. Pasojat e një ideje të tillë të gabuar mund të shihen qartë në shembujt e atyre që bëjnë vetëvrasje duke marrë barna, duke thithur gaz natyral apo duke iu drejtuar ndonjë forme pa dhimbje të vdekjes për t’i ikur një sëmundjeje që shkakton dhimbje. Siç kemi përmendur më herët, vdekja “e shijuar” prej jobesimtarëve është një burim i madh i vuajtjes për ta, ndërsa për besimtarët rezulton të jetë lumturi. Kurani jap një shpjegim të hollësishëm të vështirësisë nëpër të cilën kalojnë jobesimtarët derisa të merren shpirtrat e tyre, për shkak të mënyrës me të cilën sillen engjëjt me shpirtin e një jobesimtari në momentin e vdekjes: E si do të jetë atëherë puna e tyre kur engjëjt t'ua marrin shpirtin duke i rrahur fytyrave dhe shpinave të tyre? E atë (dënim) për shkak se ata ndoqën rrugë të cilën Allahu e urren, kurse e urryen atë që Ai e pëlqen, prandaj ua asgjësoi veprat e tyre. (Sure Muhammed: 27-28) Në Kuran po ashtu përmendet “agonia e vdekjes,” e cila është në të vërtetë rezultati i dhënies së lajmit prej engjëjve për vuajtjen e amshueshme në momentin e vdekjes: …E, sikur t'i shihje mizorët kur janë në agoni të vdekjes, e engjëjt kanë shtrirë duart e veta (me ndëshkim) e (u thonë): "Shpëtoni pra vetveten (nëse mundeni)". "Tash përjetoni dënimin e turpshëm për shkak se e thoshit të pavërtetën për Allahun, dhe ndaj argumenteve të Tij ishit kryeneç. (Sure En’am: 93) Sikur t'i kishe parë engjëjt kur ua marrin shpirtin atyre që mohuan (do të shihje tmerr), u binin fytyrave dhe shpinave të tyre: "Shijoni dënimin e djegies!" Këtë (dënim e morët) për shkakun e asaj që fituat. Allahu nuk është i padrejtë për robërit e Tij. (Sure Enfal: 50-51) Siç bëjnë të qartë këto vargje, vetëm vdekja e një jobesimtari është një periudhë e tërë e agonisë në vetvete. Derisa njerëzit që e rrethojnë atë shohin një vdekje në dukje të qetë në shtratin e tij, një vuajtje e madhe shpirtërore dhe fizike fillon për të. Engjëjt e vdekjes marrin shpirtin e tij, duke i sjellë atij dhimbje dhe poshtërim. Në Kuran, engjëjt që marrin shpirtrat e jobesimtarëve përshkruhen si: “ata (engjëj) që marrin shpirtrat me rrëmbim!” (Sure Nazi’at: 1) Faza e fundit e mënyrës se si merret shpirti shpjegohet si vijon: Jo dhe jo! Po kur të arrijë (shpirti) në gurmaz dhe thuhet (nga familja e të afërmit): "Kush do ta shërojë?" Dhe ai bindet se ai po ndahet. (Sure Kijame: 26-28) Në këtë moment, jobesimtari ndeshet me të vërtetën që ai e ka mohuar gjatë gjithë jetës së tij. Me vdekje, ai do të fillojë të vuaj pasojat e fajit të tij të madh, mohimit të tij. Engjëjt “që iu bien shpinave të tyre” dhe “që marrin shpirtrat me rrëmbim” janë vetëm fillimi dhe një tregues më i vogël i pikëllimit që e pret atë.

Përkundrazi, vdekja për besimtarin është fillimi i fatmirësisë dhe lumturisë së përjetshme. Për dallim nga shpirti i jobesimtarit i cili vuan dënim të hidhur, shpirti i besimtarit “merret me lehtësi” (Sure Nazi‘at: 2) duke u thënë engjëjt: “Esselamu alejkum - gjetët shpëtimin, hyni në xhenet, për hir të asaj që vepruat.” (Sure Nahl: 32) Kjo është e ngjashme me gjendjen e gjumit. Në gjumë, shpirti kalon lehtë në një dimension tjetër, siç dëshmohet në vargun në vazhdim: Allahu i merr shpirtrat kur është momenti i vdekjes së tyre (i vdekjes së trupave të tyre), e edhe atë që është në gjumë e nuk ka vdekur, e atij që i është caktuar vdekja e mban (nuk e kthen), e atë tjetrin (që nuk i është caktuar vdekja, por është në gjumë), e lëshon (të kthehet) deri në afatin e caktuar… (Sure Zumer: 42) Kjo është e vërteta përfundimtare për vdekjen. Së jashtmi, njerëzit përjetojnë vetëm vdekjen mjekësore: një trup që gradualisht humb funksionet e veta trupore. Ata të cilët shikojnë prej së jashtmi një person në buzë të vdekjes nuk shohin as fytyrën e tij as shpinën e tij që rrahet, dhe as shpirtin e tij që arrin në gurmaz. Vetëm shpirti i personit në fjalë përjeton këto ndjenja dhe i sheh këto pamje. Mirëpo, vdekja e vërtetë “shijohet” në të gjitha aspektet e saj nga personi që vdes në një dimension të panjohur për ata që përjetojnë vdekjen së jashtmi. Me fjalë të tjera, ajo që përjetohet gjatë rrjedhës së vdekjes është një “ndryshim në dimension.” Ne mund t’i nënvizojmë faktet e zbuluara në vargjet që kemi analizuar gjer më tani si vijon: qoftë besimtar apo jobesimtar, vdekja e një personi as nuk vonohet as nuk shpejtohet madje as edhe për një çast. Kudo që të jenë qeniet njerëzore, vdekja i arrin ata, nëse ka ardhur koha e caktuar për ta. Gjatë përjetimit të vdekjes, ata individualisht pranojnë trajtime krejtësisht të ndryshme, edhe pse kjo nuk është e dukshme prej së jashtmi.

Vdekja e besimtarit — Duke qenë i vetëdijshëm se vdekja është e pashmangshme, besimtari përgatitet për vdekjen gjatë gjithë jetës së tij dhe në fund ndërron jetë. — Engjëjt e vdekjes e përshëndesin atë dhe ia komunikojnë lajmin e mirë të xhenetit. — Engjëjt e marrin shpirtin e një besimtari me butësi. — Besimtari ndien nevojën t’u jap lajmin e gëzueshëm besimtarëve tjerë në botë se premtimi i Allahut është i garantuar dhe se nuk do të ketë as frikë dhe as pikëllim për besimtarët. Sidoqoftë, kjo nuk është e lejuar. Vdekja e jobesimtarit — Ai takon vdekjen të cilës i është shmangur gjithmonë gjatë gjithë jetës së tij. — Ai vuan nga goditje të fuqishme të dridhjes gjatë vdekjes. — Engjëjt zgjasin duart e tyre ndaj tij dhe i japin atij lajmin për ndëshkimin poshtërues të Djegies në zjarr. — Engjëjt e çojnë atë në vdekje, duke e rrahur atë në fytyrë dhe shpinë.

— — — —

Shpirti merret me një dhimbje të brendshme të madhe. Shpirti merret me të arritur gurmazin dhe në atë moment nuk mbetet askush aty që ta shpëtojë atë. Shpirti merret me zor ndërsa ai zhytet në mohim. Në momentin e vdekjes, nuk lejohet asnjë shprehje e besimit të tij apo e pendimit të tij.

Nga “vdekja mjekësore” që njerëzit e përjetojnë prej së jashtmi mund të nxirren po ashtu mësime. Mënyra se si vdekja mjekësore e shndërron trupin e njeriut në asgjë e bën njeriun të shoh disa fakte shumë të rëndësishme. Prandaj, “vdekja mjekësore” dhe varri, që presin secilin prej nesh, po ashtu meritojnë të përmenden dhe të mendohet për to.

Vdekja e trupit (ashtu siç përjetohet prej së jashtmi) Në momentin e vdekjes, me të lëshuar shpirti dimensionin në të cilin jetojnë qeniet njerëzore, lë prapa trupin e pajetë. Sikurse në rastin kur gjallesat ndërrojnë lëkurën e tyre, ai lë prapa veshjen e jashtme dhe lëvizë drejt jetës së vërtetë të tij. Mirëpo, tregimi për “veshjen e jashtme” e cila mbetet këtu në këtë botë është i rëndësishëm, posaçërisht për ata të cilët i kushtojnë më shumë rëndësi trupit në këtë jetë se që ai vërtet e meriton… A keni menduar ndonjëherë në hollësi se çka do t’i ndodhë kësaj “veshje të jashtme” kur vdes njeriu? Një ditë ju do të vdisni. Ndoshta në një mënyrë që kurrë nuk e keni pritur. Derisa shkoni në një dyqan ushqimor për të blerë bukë, një veturë do t’ju godas. Apo, një sëmundje fatale do t’i jap fund jetës suaj. Apo, thjeshtë, zemra juaj do të pushojë së rrahuri pa asnjë arsye.

Kështu, ju do të filloni të shijoni vdekjen Që nga ai moment, ju nuk do të keni kurrfarë lidhje me trupin tuaj. Ai trup, që ju pandehet të jetë “vetja juaj” gjithë jetën tuaj, do të shndërrohet në një sasi të zakonshme mishi. Me vdekjen tuaj, trupin juaj do ta bartin të tjerët. Përreth do të ketë njerëz që do të qajnë dhe mbajnë zi. Pastaj ai trup do të bartet në morg, ku do të qëndrojë për një natë. Ditën e ardhshme, do të fillojnë punët e varrimit. Trupi i pajetë, tani krejtësisht i ngurtë, do të lahet i tëri me ujë të ftohtë. Ndërkohë, gjurmët e vdekjes do të fillojnë të shfaqen dhe disa pjesë të trupit do të fillojnë të marrin ngjyrë të purpurt. Pastaj, trupi do të mbështjellët me një qefin dhe do të vendoset në një tabut prej druri. Duke shkuar drejt varrezave, jeta do të jetë si gjithmonë në rrugë. Duke e parë se një makinë varrimi po kalon andejpari, disa njerëz do të shfaqin respekt, por shumica do të vazhdojë punët e tyre të përditshme. Në varreza, tabuti do të bartet prej atyre që ju duan ose prej atyre që duket se ju duan. Me siguri, përsëri do të ketë njerëz përreth që qajnë dhe mbajnë zi. Pastaj, njerëzit do të mbërrijnë në destinacionin e pashmangshëm: varrin. Në gurin e mermertë, do të skalitet emri juaj… Trupi juaj do të nxjerrët prej

tabutit dhe do të vendoset në gropën e varrit. Do të këndohen lutje për ju. Më në fund, njerëzit do të fillojnë ngadalë t’ua mbulojnë trupin me dhe. Dheu do të hidhet po ashtu edhe në qefin. Do t’ua mbush gojën, fytin, sytë dhe hundën. Pastaj dheu do ta mbulojë gradualisht qefinin tuaj. Së shpejti, ceremonia e varrimit do të përfundojë dhe njerëzit do të largohen nga varrezat. Pastaj, varrezat do të kthehen në qetësinë e tyre të thellë. Ata që do të marrin pjesë në ceremoninë e varrimit do të vazhdojnë me jetët e tyre të përditshme dhe për trupin tuaj të varrosur, jeta më s’do të ketë kuptim. Një shtëpi e bukur, një person i bukur, një peizazh marramendës nuk do të ketë më asnjë domethënie. Trupi juaj s’do të takojë më kurrë ndonjë mik. Prej atij momenti, gjëja e vetme e sigurt për trupin do të jetë dheu dhe krimbat dhe bakteret që jetojnë aty.

A keni menduar ndonjëherë për atë se si do të duket trupi juaj pas vdekjes? Me varrim, trupi juaj do t’i nënshtrohet një procesi të shpejtë të kalbjes, të shkaktuar nga faktorë të jashtëm dhe të brendshëm. Menjëherë pasi t’ju kenë vendosur në varr, do te fillojnë të veprojnë bakteret dhe insektet që shumohen në kufomë për shkak të mungesës së oksigjenit. Gazrat e liruara prej këtyre organizmave do të fryjnë trupin, duke filluar nga barku, duke e ndryshuar formën dhe pamjen e tij. Shkuma e përzier me gjak do të dal nga goja dhe hunda për shkak të presionit të gazrave në diafragmë. Me vazhdimin e prishjes, qimet e trupit, thonjtë, shputat dhe pëllëmbët do të bien. Organet e brendshme si mushkëritë, zemra dhe mëlçia do të kalben po ashtu, duke e shoqëruar këtë ndryshim të jashtëm të trupit. Në ndërkohë, skena më e llahtarshme ndodhë në bark, ku lëkura më s’mund t’i bëj ballë gazrave dhe befas shpërthen, duke përhapur një erë tmerrësisht të neveritshme. Duke filluar prej kafkës, muskujt do të ndahen prej vendeve të tyre. Indet e lëkura dhe indet e buta do të shpërbëhen plotësisht. Truri do të kalbet dhe do të fillojë të duket si argjilë. Ky proces do të vazhdojë derisa i tërë trupi të bëhet skelet. Trupi juaj, që e mendoni të jetë vetja juaj, do të zhduket kështu në një mënyrë të tmerrshme dhe të neveritshme. Ndërsa ata që ju leni pas vetes kryejnë ritualet e zakonshme, krimbat, insektet dhe bakteret që ndodhen në dhe do ta hanë trupin. Nëse vdisni aksidentalisht dhe nuk varroseni, atëherë pasojat do të jenë edhe më tragjike. Trupin tuaj do ta hanë krimbat, si një copë mishi e lënë në temperaturën e dhomës për një kohë të gjatë. Kur krimbat të kenë ngrënë copëzën e fundit të mishit, trupi juaj do të shndërrohet në skelet. Kjo është mënyra si, jeta e një qenie njerëzore, e krijuar në “formën më të bukur”, përfundon në mënyrën më të tmerrshme të mundshme.

Përse? Padyshim se me Vullnetin e Allahut trupi pushon së ekzistuari në një mënyrë aq drastike. Arsyeja që ndodhë kjo me të vërtetë bart një porosi shpirtërore shumë të rëndësishme në vetvete. Fundi i

tmerrshëm që pret njeriun duhet të ndikojë që ai të pranojë se nuk është vetëm një trup, por një shpirt “i mbyllur” brenda trupit. Me fjalë tjera, njeriu duhet të pranojë se posedon një ekzistencë përtej trupit të tij. Një fund aq i habitshëm, që përmban në vete aq shumë mësime, është përgatitur për njeriun ashtu që të mund të kuptojë se ai nuk përbëhet thjeshtë prej “eshtrave dhe mishit”. Njeriu duhet ta konsideroj këtë trup të cilit i kushton rëndësi, sikurse do të qëndronte në këtë botë të përkohshme përgjithmonë dhe do të duhej të mendonte për fundin e tij – vdekjen e tij. Sepse ai do të kalbet nën dhe, do ta hanë krimbat dhe në fund do të shndërrohet në një skelet.

JETA E PËRKOHSHME E KËSAJ BOTE A keni menduar ndonjëherë se njeriut i duhet t’i kushtojë aq shumë kohë dhe mund mbajtjes së trupit të tij të pastër? Pse një trup i papastër, një gojë që mban erë, lëkura apo flokë të yndyrshme duken aq të pahijshme? Pse njeriu djerset dhe pse era që e shoqëron djersën është aq e padurueshme? Për dallim prej njeriut, bimët kanë erëra jashtëzakonisht të këndshme. Një trëndafili apo karafili kurrë nuk i vjen erë e keqe, përkundër faktit se rritet në tokë dhe qëndron në një mjedis në të cilin ka pluhur dhe papastërti. Megjithatë, njeriu vështirë se mund të arrijë një aromë aq të qëndrueshme, pa marr parasysh se sa kujdeset për trupin e tij. A keni menduar ndonjëherë pse njeriu është krijuar me kaq shumë dobësi? Pse Allahu i krijoi lulet me aroma aq të bukura por trupin e njeriut e bëri të prirur të lëshojë një aromë të pakëndshme? Dobësitë e njeriut nuk kufizohen me erërat e trupit: ai lodhet dhe bëhet i uritur, ndihet i dobët, lëndohet, neveritet, sëmuret… Të gjitha këto mund të duken gjëra të zakonshme për njeriun, mirëpo kjo ka një aspekt mashtrues. Fare lehtë mund të ndodhë që kjo erë e keqe të mos ketë buruar kurrë prej trupit. Gjithashtu, njeriu mund t’mos ketë kurrë dhimbje koke apo mund t’mos sëmuret kurrë. Të gjitha këto sëmundje të njeriut nuk ndodhin “rastësisht” por janë të krijuara nga Allahu me qëllim. Allahu ia caktoj njeriut një qëllim të veçantë dhe e bëri atë të dobët qëllimisht. Një strategji e tillë arrin dy qëllime: së pari, ta bëj njeriun të kuptoj se ai është një qenie e dobët, një “rob” i Allahut. Të qenit i përkryer është një veti e Allahut. Robërit e Tij, në anën tjetër, janë pafundësisht të brishtë dhe prandaj natyrshëm kanë nevojë për Krijuesin e tyre. Kjo gjë është shpjeguar në Kuran si në vazhdim: O ju njerëz, ju keni nevojë për Allahun e Allahu nuk ka nevojë për ju; Ai është i falënderuari. Po të dojë Ai, juve ju zhduk e sjell krijesë të re. E për Allahun ajo nuk është e vështirë. (Sure Fatir: 15-17) Dobësitë e trupit të njeriut vazhdimisht ia përkujtojnë njeriut dobësitë e tij. Njeriu mund ta konsiderojë veten e tij si një qenie superiore dhe e përkryer. Megjithatë, fakti se ai ka nevojë të shkojë në tualet përditë dhe ajo që ai përjeton atje e bën atë ta njoh veten e tij të vërtetë. Qëllimi i dytë të cilit i shërbejnë këto dobësi është që t’ia përkujtoj njeriut natyrën e përkohshme të kësaj jete. Kjo për arsye se këto dobësi janë karakteristike për trupin në këtë botë. Në Ahiret, Banorët e Kopshtit do të pajisen me një trup të përsosur. Trupi i mangët, jo i përkryer dhe i dobët në këtë botë nuk është trupi i vërtetë i besimtarit por një kallëp i përkohshëm në të cilin ai qëndron për një kohë të caktuar. Kjo është arsyeja pse në këtë botë kurrë nuk është e arritshme bukuria e përkryer. Personi që është fizikisht më tërheqësi, që është më i përkryeri dhe më i bukuri po ashtu shkon në tualet, djersitet, i vjen erë e keqe e gojës në mëngjes dhe kohë pas kohe i paraqiten puçrrat në fytyrë. Njeriut i nevojitet t’ju nënshtrohet rutinave të pafund për ta mbajtur veten të pastër dhe të freskët. Disa njerëz kanë fytyra të

bukura por nuk kanë trupa me formë të hijshme. Ka po ashtu raste ku vlen pikërisht e kundërta e kësaj. Disa prej tyre kanë sy të bukur por hundë të madhe. Ekzistojnë shembuj të tillë të panumërt. Një person me pamje të përkryer të jashtme mund të vuaj prej ndonjë sëmundje të rëndë. Mbi gjitha këto, madje edhe personi me pamjen më të përkryer në fund plaket dhe vdes. Në një aksident të papritur trafiku, trupi i tij mund të lëndohet në mënyrë të pandreqshme. Nuk është vetëm trupi i njeriut që është jo i përkryer, me të meta dhe i përkohshëm në këtë botë. Të gjitha lulet vyshken, ushqimi më i shijshëm prishet dhe kalbet. Të gjitha këto janë karakteristike për këtë botë. Jeta e shkurt në këtë botë që na është dhuruar si edhe ky trup janë mirësi të përkohshme të dhuruara prej Allahut. Një jetë e përjetshme dhe një krijim i përkryer janë të mundshme vetëm në Ahiret. Siç thuhet në Kuran: Çka u është dhënë nga ndonjë send, ajo është kënaqësi në këtë botë, e ajo që është te Allahu është shumë më e mirë dhe e përjetshme, por për ata që besuan dhe që vetëm Allahut të tyre i mbështeten. (Sure Shura: 36) Në një ajet tjetër thelbi i vërtetë i kësaj bote shpjegohet si vijon: Ju njerëz dijeni se jeta e kësaj bote nuk është tjetër vetëm se lojë, kalim kohe në argëtim, stoli, krenari mes jush dhe përpjekje në shtimin e pasurisë dhe të fëmijëve, e që është si shembull i një shiu prej të cilit bima i habit bujqit, e pastaj ajo thahet dhe e sheh atë të verdhë, mandej bëhet e thyer e llomitur, e në botën tjetër është dënimi i rëndë, por edhe falje mëkatesh dhe dhurim i kënaqësisë nga Allahu; pra jeta e kësaj bote nuk është tjetër vetëm se përjetim mashtrues. (Sure Hadid: 20) Thënë shkurt, në këtë botë, Allahu, si dëshmi të fuqisë dhe dijenisë së Tij të pafund, krijon shumë gjallesa të bukura dhe mahnitëse si edhe shumë gjallesa me të meta. Përhershmëria dhe përsosmëria janë kundër ligjeve të kësaj bote. Asgjë që mendja njerëzore mund të përfytyroj, duke përfshirë teknologjinë e avancuar, kurrë s’do të mund ta ndryshojë këtë ligj të Allahut. Kjo është kështu në mënyrë që njerëzit të mund të bëjnë përpjekje të arrijnë Ahiretin dhe t’ia shprehin Allahut respektin dhe mirënjohjen që i takon. Gjithashtu, kjo është kështu në mënyrë që njerëzit të mund të kuptojnë se banesa e vërtetë e këtyre të mirave nuk është kjo botë e përkohshme, por banesa e përjetshme e përgatitur për besimtarët. Në Kuran, në këtë aludohet si vijon: Por ju i jepni përparësi jetës së kësaj bote, E dihet se jeta e botës tjetër është më e dobishme dhe e përjetshme. (Sure A’la: 16-17) Një ajet tjetër thotë: Kjo jetë e kësaj bote nuk është tjetër vetëm se dëfrim e lojë, e jetë e vërtetë, padyshim është ajo e botës së ardhme (Ahiretit), sikur ta dinin. (Sure Ankebut: 64) Ekziston një ndarje shumë e hollë në mes të kësaj bote, e cila është banesë e përkohshme dhe “jetës sonë të vërtetë”, Ahiretit. Vdekja është instrumenti i cili e ngrit këtë perde. Me vdekjen, njeriu do t’i shkëpus të gjitha lidhjet e tij me trupin e tij dhe këtë botë; ai do të fillojë jetën e tij të amshueshme me trupi e tij të rikrijuar.

Pasi që jeta e vërtetë është ajo që fillon me vdekjen, “ligjet e vërteta të natyrës” janë ato që i përkasin Ahiretit. Mungesat, të metat dhe përkohshmëria janë ligjet e kësaj bote, e prapëseprapë ato nuk janë ligje të vërteta dhe të pandryshueshme. Ligjet e vërteta janë të formuluara në parimet e pafundësisë, përsosmërisë dhe pavdekshmërisë. Me fjalë të tjera, ajo që është normale është një lule që nuk vyshket, një njeri që nuk plaket kurrë, një fryt që kurrë nuk kalbet. Ligjet e vërteta përmbajnë realizimin e menjëhershëm të secilës dëshirë të njeriut apo largimin e dhimbjes dhe sëmundjeve, apo madje djersitjen ose ndjenjën e të ftohtit. Megjithatë, ligjet e përkohshme vlejnë në këtë jetë të përkohshme, derisa ligjet e vërteta vlejnë për jetën e ardhshme. Të gjitha të metat dhe mungesat me të cilat ndeshemi në këtë botë ekzistojnë përmes shtrembërimit të qëllimshëm të ligjeve të vërteta. Banesa e ligjeve të vërteta, domethënë Ahireti, nuk është larg, siç mendohet. Allahu mund t’i jap fund jetës së njeriut në secilin moment që Ai dëshiron dhe të bëj që ai të kalojë në Ahiret. Ky kalim do të ndodhë në një periudhë shumë të shkurt; sa çelë e mbyllë sytë. Kjo i ngjason zgjimit nga një ëndërr. Një ajet Kuranor përshkruan kohëzgjatjen e shkurt të kësaj bote si vijon: Ai thotë: "E sa vjet keni kaluar në tokë?" Ata thonë: "Kemi qëndruar një ditë ose një pjesë të ditës, pyeti ata që dinë numërimin!" Ai thotë: "Mirë e keni, sikur ta dinit njëmend pak keni qëndruar!" A menduat se Ne u krijuam kot dhe se nuk do ktheheni ju te Ne? (Sure Mu’minun: 112-115) Kur të vjen vdekja, ëndrrat përfundojnë dhe njeriu fillon jetën e tij të vërtetë. Njeriu, i cili qëndroi në tokë për një periudhë po aq të shkurt sa “rrahja e qerpikëve” vjen në praninë e Allahut për të dhënë përgjegjësi për veprat e tij në këtë botë. Po qe se nuk e ka harruar vdekjen gjatë gjithë jetës së tij dhe ka jetuar për të fituar kënaqësinë e Allahut, do të shpëtojë. Në Kuran, fjalët “kujt t’i jepet libri i vet nga e djathta e tij” janë përmendur si vijon: Kujt t'i jepet libri i vet nga e djathta e tij, ai do të thotë: "O ju, ja, lexoni librin tim!" Unë kam qenë i bindur se do të jap llogarinë time. (Sure Hakka: 19-20)

GJENDJA E ATYRE QË NUK NXJERRIN MËSIME NGA VDEKJA NË KËTË BOTË DHE NË AHIRET Shumica e njerëzve kanë një kuptim joadekuat për vdekjen. “Vdekja është momenti kur jeta mbaron” është njëri prej këtyre. Shkoni një hap më tutje dhe njeriu do ta kuptojë se vdekja është momenti kur fillon jeta tjetër. Ky botëkuptim i shtrembëruar bën që jobesimtarët të përmbledhin gjithçka dëshirojnë ata në kohën shumë të shkurt të kësaj jete. Kjo është arsyeja pse ata të cilët nuk arrijnë të kuptojnë të vërtetën e Ahiretit duan ta shfrytëzojnë këtë jetë sa më shumë që të munden duke mos menduar shumë për të. Duke mos bërë dallim në mes të së drejtës dhe të gabuarës, ata duan t’i kënaqin të gjitha dëshirat e tyre në këtë botë. Ky qëndrim në thelb mbështetet mbi mendimin se vdekja do t’i jap fund të gjitha gëzimeve dhe kënaqësive të kësaj bote. Duke besuar se ende u mbesin shumë vite për të jetuar, ata ndjekin planet afatgjata. Ata e konsiderojnë veten si shumë të zgjuar derisa mendojnë se besimtarët, të cilët kanë besim të patundur në Allahun dhe në Ahiret dhe prandaj e përgatitin veten e tyre për këtë, nuk janë të mençur. Kjo është njëra prej metodave më klasike të përdorura nga Shejtani për të mashtruar njeriun. Allahu na tërheq vëmendjen ndaj kësaj “metode mashtruese” në ajetin në vazhdim: Nuk ka dyshim se ata që u kthyen prapa (në mosbesim) pasi që u ishte sqaruar rruga e drejtë, djalli ua hijeshoi dhe shpresë të rrejshme u premtoi. (Sure Muhammed: 25) Ai u premton atyre dhe i bën të shpresojnë, por djalli nuk premton tjetër vetëm se mashtrim. (Sure Nisa: 120) Duke grumbulluar pasuri në këtë botë sikur jeta të zgjaste përgjithmonë, jobesimtarët e kuptojnë jetën si një lloj gare. Gjatë gjithë jetës së tyre, ata krenohen me pasuri dhe fëmijë. Kjo krenari u jap atyre një ndjenjë të superioritetit të rrejshëm, gjë që bën që ata të largohen plotësisht nga mendimi për Ahiretin. Mirëpo, vargjet në vazhdim zbulojnë se për atë që i pret ata për shkak të këtij gabimi të madh. A mos mendojnë ata se me atë që jemi duke u dhënë atyre nga pasuria dhe fëmijët, nxitojmë t'u ofrojmë atyre të mirat? Jo, kurrsesi, por ata nuk po e kuptojnë. (Sure Mu’minun: 55-56) Prandaj, mos të mahnitë pasuria e tyre e as fëmijët e tyre, Allahu do vetëm t'i dënojë me to në jetën e kësaj bote e t'ju nxjerrë shpirtrat duke qenë ashtu qafirë. (Sure Teube: 55) Allahu i jap njeriut shumë paralajmërime dhe porosi ta bëj atë të mendoj për vdekjen dhe Ahiretin. Në një ajet, Allahu tërheq vëmendjen ndaj sprovave që përjeton njeriu si mësim për të: A nuk e shohin ata se për çdo vit sprovohen një herë apo dy herë, e përsëri nuk pendohen e as nuk marrin mësim. (Sure Teube: 126)

Me të vërtetë, shumica e njerëzve ndeshen me sprova të ndryshme, ashtu që ata shpesh të luten për falje dhe të jenë të vëmendshëm. Ato mund të ndodhin shumë rrallë, një apo dy herë në vit, siç përmendet në këtë ajet. Përndryshe, ato mund të jenë telashe të vogla të përditshme. Njeriu është dëshmitar i aksidenteve, vdekjeve apo lëndimeve. Gazetat janë përplot me lajme për vdekje apo lajmërime të vdekjeve. Përballë ngjarjeve të tilla, njeriu duhet të përkujtojë se fatkeqësitë mund t’i ndodhin atij në çdo kohë dhe në çdo moment mund të përfundojë koha testuese e tij. Një vetëdije e tillë e bën njeriun që t’i drejtohet me sinqeritet Allahut, të kërkojnë strehim tek Ai dhe të kërkojnë falje prej Tij. Mësimet që besimtarët i nxjerrin nga fatkeqësia që u ndodhë atyre janë të qëndrueshme. Mirëpo, të njëjtat ndodhi kanë ndikim krejtësisht tjetër në jobesimtarët. Duke qenë të tmerruar nga mendimi për vdekjen, jobesimtarët ia kthejnë shpinën realitetit të vdekjes apo thjeshtë përpiqen ta harrojnë atë. Duke bërë kështu, ata kërkojnë ngushëllim. Megjithatë, kjo metodë mashtruese vetëm u shkakton dëm atyre. Kjo për arsye se Allahu “ua shtyn atyre afatin deri në një kohë të caktuar” (Sure Nahl: 61) dhe kjo kohë, përkundër asaj që ata mendojnë, punon kundër tyre. Një tjetër ajet Kuranor thotë: Të mos mendojnë ata që nuk besuan se afatin që u dhamë Ne atyre të jetojnë, është në dobi të tyre. Ne i lamë të jetojnë vetëm që të shtojnë edhe më shumë mëkate, se ata i pret dënim nënçmues. (Sure Ali Imran: 178) Një person i pavëmendshëm, i cili nuk nxjerr mësim madje edhe atëherë kur vdekja i ndodhë dikujt shumë të afërt me të, bëhet shumë i sinqertë ndaj Krijuesit të tij, kur ai vet të përballet me vdekjen. Kjo psikologji rrëfehet në Kuran si vijon: Ai (Allahu) ua bëri të mundshëm udhëtimin në tokë e në det, deri kur jeni në anije që lundrojnë me ta (me udhëtarët) me anë të një ere të lehtë dhe janë të lumtur me të (me erën e lehtë), ia beh një erë e fortë dhe nga të gjitha anët rrethohen nga valët dhe binden se janë shkatërruar, e lusin Allahun pa farë përzierje të idhujve (duke thënë): Nëse na shpëton nga kjo (katastrofë), ne do të jemi gjithnjë falënderues!" (Sure Junus: 22) Mirëpo pas shpëtimit, këta njerëz i kthehen gjendjes së tyre fillestare të pavëmendshme. Duke harruar premtimin e tyre, ata shfaqin një qëndrim të ultë dhe të rrejshëm dhe, duke vepruar kështu, kurrë nuk ndiejnë as brejtjen më të vogël të ndërgjegjes. Megjithatë, kjo pabesi do të jetë dëshmitare kundër tyre në Ditën e Gjykimit: E kur Ai (Allahu) i shpëtoi ata, ja, ata veprojnë mbrapshtë në tokë, pa arsye. O ju njerëz, kryeneçësia juaj është vetëm kundër vetes suaj, është përjetim i jetës së kësaj bote, pastaj kthimi juaj është te Ne, e Ne ju shpërblejmë për veprimet tuaja. (Sure Junus: 23) Në dëshpërim, njeriu përpiqet përsëri ta bëj të njëjtën gjë në momentin e vdekjes. Mirëpo, koha e caktuar për të tashmë ka mbaruar:

E, sikur të shihje mëkatarët se si ulin kokat e veta pranë Allahut të tyre: "Allahu ynë, tash pamë dhe dëgjuam, na kthe pra edhe një herë e të bëjmë vepra të mira, se tash jemi të bindur". Sikur të kishim dëshiruar Ne, secilit do t'i jepnim udhëzimin, por fjala (vendimi) Ime ka marrë fund (definitiv) se do ta mbushë Xhehenemin së bashku me xhinë e njerëz. Prandaj shijoni këtë (dënim) për shkak se ju e patët harruar takimin tuaj në këtë ditë, e edhe Ne tash u harruam juve, ndaj, për shkak të asaj që keni vepruar, shijoni dënimin e përjetshëm. (Sure Sexhde: 12-14) Të njëjtat përpjekje të paepura do të vazhdojnë po ashtu në xhehenem (ferr): Dhe ata do të klithin aty: "O Allahu ynë, nxirrna e të bëjmë vepra të mira, e jo si ato që i bënim!" Po a nuk u dhamë juve jetë aq sa që ai ka dashur të mendojë, ka mundur të mendojë gjatë asaj kohe, madje juve u ka ardhur edhe pejgamberi, pra shijoni, se për zullumqarët nuk ka ndonjë ndihmëtar. (Sure Fatir: 37) Këto përpjekje të dëshpëruara në Ahiret dhe mbarimi i dhimbshëm janë padyshim rezultatet e njohjes së pamjaftueshme të njeriut për qëllimin e vërtetë të ekzistencës së tij në tokë dhe të vlerës së tij. Ai që nuk beson nuk nxjerr mësime prej atyre që ndodhin rreth tij, nuk ua vënë veshin paralajmërimeve të zbritura prej Allahut, nuk do ta dëgjojë zërin e ndërgjegjes së tij apo nuk e përfill atë dhe vdekjen e merr si një ndodhi që vështirë se do t’i ndodhë atij. Ai i bindet dëshirave të anës së ligë të shpirtit të tij në vend se të kërkojë të fitojë kënaqësinë e Allahut. Të gjitha këto e përgatitin udhën që vdekja ta mbërthej atë në befasi dhe të bëj që ai atë të bie në një situatë të dëshpëruar të përshkruar në vargjet e mësipërme. Kështu, para se vdekja ta mbërthej njeriun, njeriu duhet të zgjohet nga gjumi i thellë i pakujdesisë, pasi që momenti i vdekjes është moment tejet i vonshëm për një rimarrje të tillë të vetvetes: Dhe jepni nga ajo që Ne u kemi dhënë juve, para se ndonjërit prej jush t'i vijë vdekja, e atëherë të thotë: "O Allahu im, përse nuk më shtyve edhe pak afatin (e vdekjes), që të jepja lëmoshë e të bëhesha prej të mirëve!" Po, Allahu kurrsesi askënd nuk e shtyn për më vonë, kur atij t'i vijë afati i vet. Allahu hollësisht është i njohur me atë që ju punoni. (Sure Munafikun: 1011) Një person i mençur duhet vazhdimisht të mendojë për vdekjen në vend se të vazhdojë t’i shmanget mendimit për të. Vetëm në këtë mënyrë ai mund të veprojë në pajtim me vullnetin e Allahut dhe ta pengojë anën e ligë të shpirtit të tij dhe Shejtanin ta mashtrojnë atë me këtë jetë të shkurt. Me të vërtetë, marrja e jetës së kësaj bote për qëllimin e vetëm të njeriut është rreziku më i madh për njerëzit. Profeti ynë (saas) i paralajmëroi po ashtu besimtarët për këtë me lutjen e tij “mos lejo që punët e dynjasë të jenë gajlja jonë më e madhe për të cilën dijmë.” (Rrëfyer nga Abdullah ibn Umar, Tirmidhiu: 783)

Përgatitja për vdekjen Kjo botë është një vend ku njeriu përgatitet. Allahu e ka ngarkuar njeriun me shumë përgjegjësi në këtë botë dhe e ka bërë me dije për kufijtë që Ai ka përcaktuar për të. Nëse njeriu i respekton këto kufizime, iu bindet urdhrave të Tij dhe iu shmanget veprave të ndaluara, ai do të arrijë pjekuri personale dhe një gjendje më të mirë të urtësisë dhe vetëdijes. Me atribute të tilla, besimtari tregon durim të pashtershëm pa marr parasysh se çka i ndodhë atij; i drejtohet vetëm Allahut dhe kërkon ndihmë vetëm prej Tij. Kjo është rruga për të nderuar Allahun dhe për të ndier një nënshtrim të brendshëm dhe një besim të pakufishëm në Të. Duke e kuptuar vlerën e vërtetë të mirësive të dhuruara nga Allahu, ai shpreh një mirënjohje më të thellë ndaj Allahut dhe ndihet më i afërt me Të. Si rezultat, ai bëhet një besimtar ideal i pajisur me tipare superiore të urtësisë dhe moralit. Veç kësaj, ai bëhet person i tillë që meriton të arrijë parajsën, një vend të përsosmërisë. Por nëse njeriu nuk mëson asgjë për të vërtetat e kësaj bote, ai nuk arrin të shfaq përsosmëri të sjelljes dhe, madje edhe kur është në pozitën më të mirë në aspektin material, mbetet i prirur ndaj të gjitha formave të dështimit. Me të vërtetë, Profeti Adem u dërgua në tokë të marr mësimin e duhur dhe u vu në sprovën e sajuar me qëllim prej Allahut për ta përgatitur atë për jetën e tij të përjetshme. Në fund, ai u bë një person i dalluar me moral dhe karakter të lartë dhe tejet i lavdëruar në Kuran. Njeriu vazhdon të sprovohet me anë të ngjarjeve të panumërta që i ndodhin atij; suksesi i tij në përballje me to i siguron atij shpërblime në jetën e tij të përjetshme, ndërsa dështimet e tij i sigurojnë ndëshkimin e tij. Askush nuk e di se kur do të mbarojë koha e tij e sprovimit. Sipas Kuranit: “Ai është shënim i afatit të caktuar.” (Sure Ali Imran: 145). Kjo kohë ndonjëherë mund të jetë e gjatë, por po ashtu ndonjëherë mund të jetë e shkurt. Mirëpo, e vërteta është se madje edhe koha që ne e konsiderojmë si të gjatë rrallëherë tejkalon 7 apo 8 dekada. Kjo është arsyeja pse, në vend se të përfshihet në bërjen e planeve afat-gjata, njeriu duhet të udhëzohet prej Kuranit dhe të jetojë sipas parimeve të tij, duke e ditur se do të jap përgjegjësi për të gjitha veprat e tij në Ahiret. Përndryshe, dështimi për t’u përgatitur për jetën e përjetshme, duke e lëshuar mundësinë e vetme të dhënë për këtë qëllim, dhe fitimi i xhehenemit përjetësisht do të jetë një gjendje vërtetë e dhimbshme. Nuk duhet harruar kurrë se destinacioni i vetëm i atij që është i privuar nga parajsa përgjithmonë nuk është askund tjetër pos në ferr. Për këtë arsye, çdo moment i kaluar kot në këtë botë është një humbje e madhe dhe një hap gjigant i ndërmarr drejt një fundi mizor. Pasi që puna qëndron kështu, ky fakt duhet të ketë përparësi ndaj çdo gjëje tjetër në këtë botë. Sikurse që përgatitemi për situatat e mundshme me të cilat do të përballemi gjatë jetës sonë, duhet të bëjmë përpjekje të ngjashme madje edhe më të mëdha, për t’u përgatitur për ahiret. Kjo për arsye se ai i cili do të vdes do të jemi ne. Do të përjetojmë gjithçka ndodhë pas vdekjes krejtësisht të vetmuar. Prandaj, kjo çështje ka të bëj drejtpërdrejt me “ne”, me fjalë të tjera, “veten tonë”. Për ata që kërkojnë shpëtimin e amshueshëm, Allahu urdhëron si vijon: O ju që besuat, keni parasysh frikën ndaj Allahut dhe le të shikojë njeriu se çka ka bërë për nesër, dhe keni frikë Allahun, e s'ka dyshim se Allahu është që e di në detaje atë që punoni! E mos u bëni si ata që e harruan Allahun, e Allahu bëri që ata ta harrojnë vetveten! Të tillët janë ata të prishurit. (Sure Hashr: 18-19)

RINGJALLJA …Por, njeriu dëshiron të vazhdojë edhe më tej në mëkate. Andaj edhe pyet: "Kur është Dita e Ringjalljes?" E, kur të merren sytë (të parët)? E të zëhet hëna (errësohet), Dhe të bashkohet dielli e hëna. Atë ditë njeriu do të thotë: "Nga të iket!" Jo, nuk ka strehim! Atë ditë vetëm te Allahu yt është caku! (Sure Kijame: 5-12)

PARATHËNIE Besimi në ahiret (jetën e përtejme) Besimi në ahiret është njëra prej shtyllave më të rëndësishme të besimit. Në suren e parë të Kuranit, pas atributeve të Tij, “i Gjithëmëshirshmi” dhe “Mëshirëploti”, Allahu pohon se “Ai është Sunduesi i Ditës së Gjykimit” (Sure Fatiha: 4). Në ajetin e tretë të sures tjetër, thuhet se besimtarët janë “…ata të cilët e besojnë të fshehtën…” (Sure Bekare: 3) Ky koncept i “të padukshmes” përmban po ashtu ringjalljen pas vdekjes, Ditën e Ringjalljes, xhenetin dhe xhehenemin, thënë shkurt, çdo gjë që ka të bëj me Ahiretin. Me të vërtetë, në ajetin vijues, ajetin e 4-të të Sures Bekare, me fjalët “…ata janë të bindur plotësisht për Ahiretin”, theks i veçantë i është vënë besimit në Ahiret. Besimi në Ahiret është shenjë e besimit të vërtetë dhe si i tillë është shumë i rëndësishëm. Natyra e besimit në Ahiret siç shpjegohet në Kuran jap dëshmi të fortë për sinqeritetin dhe vërtetësinë e një besimtari. Ai i cili beson në Ahiret tashmë ka vënë themelet e besimit të pakusht në Allahun, në Librin e Tij dhe në të dërguarin e Tij. Një individ i tillë e din se Allahu ka fuqi mbi çdo gjë dhe se fjalët e Tij dhe premtimet e Tij janë të vërteta. Rrjedhimisht, ai nuk ushqen kurrë dyshime në mendjen e tij për Ahiretin. Para se t’i shoh dhe të jetë dëshmitarë i këtyre fakteve, ai beson në to sikur t’i kishte parë tashmë ato. Ky është rezultat i natyrshëm i besës dhe besimit që ai ka në Allah dhe i mençurisë që i është dhuruar atij. Veç kësaj, një besim i palëkundur në Ahiret, i dëlirë prej të gjitha formave të dyshimit, përmban besimin në ekzistencën e Allahut si edhe në atributet e Tij, si shpjegohet në Kuran dhe besimin e plotë në të dhe nënshtrimin ndaj Tij. Ky besim bën që njeriu të njeh Allahun dhe ta çmoj Atë ashtu si duhet. Ky është besimi që Allahu e konsideron si të çmueshëm. Nga ajo që u tha më parë, është e qartë se të kesh bindje të vërtetë dhe të plotë qëndron mbi një besim të vendosur në Ahiret. Në shumë pjesë të Kuranit, ka përmendje të mohimit të Ahiretit nga ana e jobesimtarëve dhe për jovendosmërinë e tyre lidhur me vërtetësinë e tij. Në të vërtetë, shumica e tyre janë njerëz të cilët besojnë në ekzistencën e Allahut. Megjithatë, ajo që i bën ata të devijojnë nga udha e drejtë më së shumti nuk janë çështjet që kanë të bëjnë me ekzistencën e Allahut por me atributet e Tij. Disa besojnë se Allahu fillimisht krijoi gjithçka dhe pastaj i la njerëzit të veprojnë si të duan – të paudhëzuar. Disa, në anën tjetër, mendojnë se Allahu krijoi njeriun, por se vet individi është ai i cili përcakton fatin e vet. Një grup tjetër beson se Allahu nuk i din mendimet intime dhe fshehtësitë e njeriut. Disa të tjerë besojnë në ekzistencën e Allahut, por nuk e pranojnë idenë e fesë. Allahëruesit e kësaj bindjeje të fundit në Kuran karakterizohen si vijon: Ata (mohuesit) nuk e njohën Allahun sa duhet njohur Atë kur thanë; "Allahu nuk i shpalli gjë asnjë njeriu!" (Sure En’am: 91) Pra, në vend të një mohimi total të ekzistencës së Allahut “mosnjohja e Allahut sa duhet njohur Atë” dhe si pasojë, mohimi i Ahiretit, përbëjnë bazën e mosbesimit. Me të vërtetë, përqindja e njerëzve

që refuzojnë të pranojnë ekzistencën e Krijuesit është mjaft e ulët dhe shumica e tyre shpesh kanë dyshime për bindjet e tyre. Kjo është arsyeja pse në Kuran, nuk përmenden shumë njerëzit të cilët e mohojnë Allahun. Anasjelltas, njeriu gjen përmendje gjithëpërfshirëse për njerëzit të cilët i shoqërojnë shokë Allahut dhe mohojnë ringjalljen prej të vdekurve, Ditën e Gjykimit, Parajsën, Ferrin dhe të gjitha elementet dhe shpjegimet që janë të lidhura me besimin në Ahiret. Edhe pse Ahireti është një e vërtetë e cila nuk mund të perceptohet përmes pesë shqisave, Allahu e krijoi atë së bashku me dëshmi të panumërta ashtu që mendjet tona të munden me lehtësi ta kuptojnë atë. Në të vërtetë, si një gjë e nevojshme për të kaluar provën e kësaj bote, njeriu duhet ta kuptoj këtë fakt, jo përmes pesë shqisave, por me anë të mendjes dhe si çështje të ndërgjegjes. Çdo person i rëndomtë, pas një meditimi, lehtë e kupton se gjithçka në mjedisin ku jeton, duke përfshirë edhe veten e tij, nuk ka mundur të vjen në jetë si rezultat i rastësisë së thjeshtë por më tepër përmes ushtrimit të fuqisë, dijes, vullnetit dhe kontrollit superior të një Krijuesi. Pastaj, ai rrjedhimisht e kupton se krijimi i Ahiretit është një gjë e thjeshtë për Allahun dhe se kjo është pasojë më se e natyrshme dhe e arsyeshme e kësaj bote. Për më tepër, ai e kupton se urtësia dhe drejtësia e Allahut kërkojnë ekzistencën e Ahiretit. Edhe pse kjo është aq e qartë, ai i cili është i pabindur ndaj urdhrave të Allahut, nuk do ta pëlqente idenë e ringjalljes prej të vdekurve. Si njeri i cili kalon jetën e tij duke kënaqur dëshirat e tij të kota, nuk do të dëshironte të qëndrojë përpara Allahut për të dhënë llogari për atë që ka vepruar gjatë tërë jetës së vet. Kjo është arsyeja pse, përkundër posedimit të një kuptimi të plotë të ekzistencës së Allahut, ai do të zgjidhte të ndrydhë zërin e ndërgjegjes së tij dhe të mashtrojë vetveten. Duke qenë i mbyllur në një dimension të tillë, një jobesimtar fillon të bëjë krahasime të paurta, të paqëndrueshme dhe të paarsyeshme pa vlerësime afatgjata, vetëm për ta mohuar ringjalljen dhe Ahiretin: Ai na solli Neve shembull, e harroi krijimin e vet e tha: "Kush i ngjall eshtrat duke qenë ata të kalbur? (Sure Ja Sin: 78) Mirëpo, kjo pyetje, e bërë thjeshtë për t’iu shmangur realitetit dhe për të përkrahur vetmashtrimin, ka një përgjigje të qartë: Thuaj: "I ngjall Ai që i krijoi për herë të parë, e Ai është shumë i dijshëm për çdo krijim. (Sure Ja Sin: 79) Në Kuran, Allahu e bën të qartë se bërja e krahasimeve të tilla të paqëndrueshme është një veti e veçantë për jobesimtarët: Shembulli i keq u takon atyre që nuk besojnë botën tjetër, ndërsa Allahut i takon shembulli më i lartë. Ai është fuqiploti, i urti. (Sure Nahl: 60) Disa, në anën tjetër, përpiqen të arsyetojnë qëndrimin e tyre duke dhënë disa të ashtuquajtura shpjegime:

Ata (idhujtarët në dynja) thonë: "A thua do të bëhemi përsëri kështu si jemi?" A edhe pasi të jemi bërë eshtra të kalbur?" Ata thanë: "Atëherë, ai kthim do të jetë dëshpërues për ne!" (Sure Nazi’at: 12) Në të vërtetë, përkundër të qenit të bindur për këtë, ata nuk ngurrojnë të pranojnë se ekzistenca e Ahiretit nuk iu shkon për shtati qëllimeve të tyre në jetë. Jobesimtari zvogëlon urtësinë e vet me vullnetin e vet. Duke e kuptuar paarsyeshmërinë e pohimeve të tij, ai prapëseprapë e trajton këtë çështje me kryeneçësi sentimentale dhe bën gjithçka për të gjetur kënaqësi psikologjike në të: Ata u betuan në Allahun, me betimin e tyre të fortë se "Allahu nuk e ringjall atë që vdes!" Po, (i ringjall) ai është premtim i Tij i prerë, por shumica e njerëzve nuk dinë. (Sure Nahl: 38) Duke i marr teket dhe dëshirat e tyre për Allaha të tyre, këta njerëz thonë fjalë të kota për të lehtësuar ndërgjegjet e tyre dhe pastaj gjejnë prehje në to. Allahu përshkruan natyrën e këtyre njerëzve të cilët mohojnë ekzistencën e Ahiretit: Ne krijuam shumë nga xhinët e njerëzit për xhehenem. Ata kanë zemra që me to nuk kuptojnë, ata kanë sy që me ta nuk shohin dhe ata kanë veshë që me ta nuk dëgjojnë. Ata janë si kafshët, bile edhe më të humbur, të tillët janë ata të marrët. (Sure A’raf: 179) Në një pjesë tjetër të Kuranit, gjendja e këtyre njerëzve përshkruhet si vijon: A e ke parë ti (Muhammed) atë që teket dhe dëshirat e tij i merr si Allah të vetin - të cilin Allahu e ka humbur me dashje, ia ka vulosur të dëgjuarit dhe zemrën e tij, i ka vënë perde mbi të parët e tij? Më thuaj, pos Allahut, kush mund ta udhëzojë atë? Pra a nuk merrni mësim? A nuk merrni mësim? Ata edhe thanë: "Nuk ka tjetër, vetëm se kjo jetë jona në këtë botë, po vdesim dhe po lindemi dhe asgjë nuk na shkatërron tjetër pos kohës. Ata për këtë nuk dinë asgjë, ata vetëm fantazojnë. (Sure Xhathije: 23-24)

Realiteti i jetës së dynjasë Jobesimtarët pohojnë se është e pamundshme të kuptohen disa gjëra përmes urtësisë. Ata pohojnë se vdekja, ringjallja prej të vdekurve dhe Ahireti janë disa prej tyre. Ne mund të tërheqim paralele midis këtyre koncepteve dhe dukurive të gjumit dhe ëndrrave. Ai i cili me këmbëngulje mohon se do të ringjallet pas vdekjes dhe vazhdimisht i shmanget mendimit për vdekjen, nuk është i vetëdijshëm në të vërtetë se ai përjeton vdekjen çdo natë në gjumë dhe në të njëjtën mënyrë ringjallet në mëngjes kur zgjohet prej gjumit. Shpjegimi i dhënë në Kuran për gjumin paraqet ndihmë të madhe për të kuptuar këtë çështje. Allahu e përshkruan gjumin në Kuran si vijon:

Allahu i merr shpirtrat kur është momenti i vdekjes së tyre (i vdekjes së trupave të tyre), e edhe atë që është në gjumë e nuk ka vdekur, e atij që i është caktuar vdekja e mban (nuk e kthen), e atë tjetrin (që nuk i është caktuar vdekja, por është në gjumë), e lëshon (të kthehet) deri në afatin e caktuar. Vërtet, në këto ka argumente për një popull që mendon. (Sure Zumer: 42) Ai është që ju vë në gjumë natën dhe e di çka vepruat ditën, pastaj ju ngjall-zgjon në të (ditën) për deri në afatin e caktuar (vdekje). Pastaj do të ktheheni e do t'ju njoftojë me atë që keni pas vepruar. (Sure En’am: 60) Në vargjet e mësipërme, gjendjes së gjumit i referohet si “vdekje”. Nuk bëhet ndonjë dallim domethënës në mes të “vdekjes” dhe gjumit. Çfarë ndodhë, atëherë, gjatë gjumit që ka ngjashmëri aq mahnitëse me vdekjen? Gjumi është largimi i shpirtit të njeriut prej trupit ku banon gjersa është i zgjuar. Në anën tjetër, në ëndërr shpirti merr një trup krejt tjetër dhe fillon të perceptoj një mjedis krejt tjetër. Ne kurrë nuk mund të dallojmë se kjo është një ëndërr. Ne ndiejmë frikë, keqardhje dhe dhimbje, shqetësohemi apo përjetojmë kënaqësi. Në ëndrrat tona, ndjehemi shumë të sigurt se ajo që na ndodhë është e vërtetë dhe shpesh japim përgjigje të njëjta sikurse kur jemi të zgjuar. Po të ishte teknikisht e mundshme të ndërhyhet nga jashtë dhe t’i thuhet ëndërruesit se ajo që ai pa ishin thjeshtë ndjenja dhe iluzione, ai thjeshtë do ta shpërfillte këtë vërejtje dhe madje do të mendonte se po “talleshin” me të. Mirëpo, në realitet, këto perceptime nuk kanë korrespondues material në botën e jashtme dhe ajo që ne përjetojmë në ëndrrat tona është përmbledhje e imazheve dhe perceptime të cilat Allahu ua projekton shpirtrave tonë. Çështja më e rëndësishme që duhet ta mbajmë në mend është fakti se i njëjti ligj hyjnor ende vlen kur jemi të zgjuar. Allahu në Kuran konfirmon se ëndrrat i nënshtrohen vullnetit dhe kontrollit të Tij siç pohohet në vargjet: Dhe (përkujto) kur Allahu t'i dëftoi ty ata në ëndërr, të paktë në numër, e sikur t'i dëftonte shumë, ju do të dobësoheshit e do të grindeshit për çështjen (e luftës), por Allahu ju shpëtoi. Allahu vërtet e di shumë mirë se ç'mbajnë kraharorët (zemrat). Përkujtoni kur u takuat (në sheshin e luftës), e Ai bëri që ata në sytë tuaj të duken pak, e po ashtu edhe ju të dukeni në sytë e tyre pak; e bëri këtë për të zbatuar Allahu një çështje që ishte e vendosur. Vetëm te Allahu është përfundimi i çështjeve. (Sure Enfal: 43-44) ofron dëshmi të qartë se i njëjti ligj vlen për jetën e përditshme. Fakti se perceptimet dhe imazhet që kemi për materien i nënshtrohen plotësisht vullnetit dhe krijimit të Allahut dhe se veç tyre, se nuk ka ekzistencë në botën e jashtme pohohet në vargjet në vazhdim: Ju (jehudi) patët një përvojë të madhe në ato dy grupet që u konfrontuat ndërmjet vete. Njëri grup luftonte në rrugën e Allahut, e tjetri ishte jobesimtar, dhe me shikimin e syve të tyre i shihnin se ishin dy herë më shumë se besimtarët. Po, Allahu me ndihmën e vet përforcon atë që do. Vërtetë, në këtë është një përvojë e madhe për ata që kanë mendje të kthjelltë. (Sure Ali Imran: 13)

Pikërisht si në rastin me ëndrrat, ajo që ne përjetojmë gjatë jetën së përditshme dhe çështjet të cilat pandehim se ekzistojnë jashtë janë imazhe që Allahu ua projekton shpirtrave tonë, së bashku me ndjenjat që Ai bën që ne t’i ndjejmë në të njëjtën kohë. Imazhet dhe veprimet që kanë lidhje me trupat tonë si edhe ato të qenieve tjera ekzistojnë sepse Allahu krijon imazhet dhe perceptimet e treguara imazh pas imazhi. Ky fakt shpjegohet në Kuran: Ju nuk i mbytët (në të vërtetë) ata, por Allahu (me ndihmën që ua dha) i mbyti ata, dhe ti nuk i gjuajte, (në të vërtetë) kur i gjuajte ata, por Allahu (të ndihmoi) i gjuajti, e (bëri këtë) për t'i shpërblyer besimtarët me një dhunti të mirë nga ana e Tij. Allahu gjithçka dëgjon dhe di. (Sure Enfal: 17) I njëjti ligj hyjnor vlen për krijimin e Ahiretit dhe për imazhet dhe perceptimet që kanë të bëjnë me të. Kur vjen vdekja, të gjitha lidhjet e trupit me këtë botë këputen. Mirëpo shpirti është i amshueshëm sepse Allahu frymëzoi Shpirtin e Tij në të. Gjithçka që ka të bëj me jetën, vdekjen, ringjalljen dhe jetën e Ahiretit përbëhet thjeshtë prej perceptimeve të shumta që ndien shpirti i amshueshëm. Kjo është arsyeja pse, sa i përket shpjegimit bazë, nuk ekziston ndonjë dallim domethënës në mes të krijimit të kësaj bote dhe krijimit të xhenetit dhe xhehenemit. Gjithashtu, kalimi nga kjo botë në Ahiret nuk dallon nga zgjimi prej gjumit dhe vazhdimi i jetës së përditshme. Me ringjallje, fillon një jetë e re në Ahiret me një trup të ri. Me të filluar të projektimit të perceptimeve që kanë të bëjnë me xhenetit apo xhehenemit i projektohen shpirtit, individi fillon t’i përjetoj ato. Allahu, Krijuesi i imazheve, zërave, aromave, shijeve dhe ndjenjave të pafund që i takojnë kësaj jete, në mënyrë të ngjashme, do të krijojë një numër të pafund të imazheve dhe ndjenjave të parajsës dhe ferrit. Krijimi i gjithë këtyre është gjë e lehtë për Allahun: …Kur Ai dëshiron diçka, Ai vetëm i thotë: "Bëhu!" dhe në atë moment bëhet. (Sure Bekare: 117) Një fakt tjetër që duhet përmendur është se sikur që në këtë botë jeta shfaqet me një dukje më të mprehtë se ëndrrat, ashtu shfaqet Ahireti në krahasim me jetën e kësaj bote. Po kështu, sikur që ëndrrat janë të shkurta krahasuar me këtë jetë, ashtu është kjo jetë krahasuar me Ahiretin. Siç dihet, koha nuk është e palëvizshme, siç supozohej më herët, por është një nocion relativ. Ky është një fakt i vërtetuar nga shkenca sot. Në ëndrra, një ngjarje që mendohet se zgjatë me orë të tëra, zgjatë vetëm disa sekonda. Madje edhe ëndrra më e gjatë zgjatë vetëm disa minuta. Megjithatë, ai i cili e përjeton ëndrrën mendon se ka kaluar me siguri ditë të tëra duke e përjetuar atë. Në Kuran bëhet fjalë për relativitetin e kohës: Atje ngjiten engjëjt dhe shpirti (Xhibrili) në një ditë që zgjatë pesëdhjetë mijë vjet (ose lartësia e atyre shkallëve është pesëdhjetë mijë vjet). (Sure Me’arixh: 4) Ai është që udhëheq çështjen (e të gjitha krijesave) prej qiellit në tokë, pastaj ajo (çështja) ngritet te Ai në një ditë që sipas llogarisë suaj është sa njëmijë vjet. (Sure Sexhde: 5)

Po ashtu, një person që kalon vite të tëra në këtë botë në të vërtetë jeton një jetë të shkurt bazuar në konceptin e kohës në Ahiret. Biseda në vazhdim gjatë gjykimit në Ahiret është një shembull i mirë për këtë: Ai thotë: "E sa vjet keni kaluar në tokë?" Ata thonë: "Kemi qëndruar një ditë ose një pjesë të ditës, pyeti ata që dinë numërimin!" Ai thotë: "Mirë e keni, sikur ta dinit njëmend pak keni qëndruar!" A menduat se Ne u krijuam kot dhe se nuk do ktheheni ju te Ne? (Sure Mu’minun: 112-115) Pasi që kështu qëndron puna, është e qartë se rrezikimi i jetës së përjetshme të njeriut për këtë jetë të përkohshme është një zgjidhje jo e mençur. Kjo bëhet më e qartë kur njeriu merr parasysh shkurtësinë e jetës së dynjasë në krahasim me Ahiretin. Si përmbledhje, gjëja që ne quajmë materie dhe që supozojmë se ka një ekzistencë të jashtme nuk është asgjë tjetër përveç ndjesive që Allahu ia projekton shpirtit të njeriut. Një person beson se trupi i tij i takon vetes së tij. Megjithatë, trupi nuk është asgjë tjetër veçse një përfytyrim të cilin Allahu ia ka projektuar shpirtit të njeriut. Allahu ndryshon përfytyrimet kurdo që të dëshirojë Ai. Kur përfytyrimi i trupit papritmas zhduket dhe shpirti fillon të shoh iluzione të reja, me fjalë tjera, kur vdes njeriu, perdja që ia ka mbuluar sytë largohet dhe atëherë njeriu e kupton se vdekja nuk është zhdukje siç kishte besuar ai. Kjo në Kuran pohohet si vijon: Agonia e vdekjes i vjen me atë të vërtetën (i zbulohet çështja e ahiretit); kjo është ajo prej së cilës ke ikur. Dhe i fryhet surit, e ajo është dita e premtuar (për dënim). E do të vijë secili njeri bashkë me të dhe grahësi edhe dëshmitari. (I thuhet) Ti ishe në një huti nga kjo (ditë) e Ne ta tërhoqëm perden tënde dhe tash ti sheh shumë mprehtë. (Sure Kaf: 19-22) Kështu, jobesimtarët arrijnë të kuptojnë të vërtetën më qartë: E thonë: "Të mjerët ne! Po kush na ngriti prej ku ishim të shtrirë në varre?" E, kjo është ajo që premtoi Allahu dhe vërtetuan të dërguarit. (Sure Ja Sin: 52) Prej atij momenti, jobesimtarët fillojnë të përjetojnë pendim të madh – pendim më të madh se të gjitha pendimet.

VDEKJA E GJITHËSISË Në Kuran, pohohet se përveç të gjitha qenieve të krijuara, edhe gjithësia do të përballet po ashtu me vdekjen. Nuk është vetëm njeriu i vdekshëm. Të gjitha kafshët dhe bimët vdesin. Madje edhe planetët dhe yjet vdesin. Vdekja është fat i përbashkët për gjithçka që është krijuar. Në praninë e Allahut, në një ditë të paracaktuar, të gjithë njerëzit, të gjitha gjallesat, bota, dielli, hëna, yjet, shkurt, e gjithë bota materiale do të zhduket. Në Kuran, kjo ditë quhet “Dita e Ringjalljes” Kjo është “…Dita kur njerëzit ngriten (prej varreve) për të dalë para Allahut të bojërave. (Sure Mutaffifin: 6) Sikur që është tmerruese vdekja e njeriut, po ashtu është edhe vdekja e gjithësisë. Në Ditën e Ringjalljes, ata që nuk kanë besuar më parë, do të kenë, për herë të parë një ndjenjë të fuqishme për madhështinë dhe fuqinë e Allahut. Kjo është arsyeja pse Dita e Ringjalljes është një ditë pikëllimi, mundimi, pendimi, dhimbjeje dhe hutije të madhe për jobesimtarët. Një njeri që përjeton Ditën e Ringjalljes do të kaplohet nga një frikë e tmerrshme. Kjo frikë e padefinuar është me qindra herë më e fuqishme se të gjitha frikët që njeriu mund t’i përjetojë në këtë botë. Kurani jap një shpjegim të hollësishëm të secilës fazë të Ditës së Ringjalljes. Se si do të ndodhë kjo ngjarje madhështore dhe çfarë do t’ju ndodhë njerëzve atë ditë të gjitha janë të përshkruara në një mënyrë të habitshme.

Fryrja e parë e Surit Dita e Ringjalljes fillon kur t’i fryhet Surit. Kjo është shenja e shkatërrimit të përgjithshëm të botës dhe tërë gjithësisë dhe fillimi i fundit. Kjo është pika prej ku nuk ka kthim. Ky është tingulli që shpall se jeta e kësaj botë ka marr fund për të gjithë dhe se jeta e vërtetë ka filluar. Ky është tingulli fillestar që do të ngjallë një frikë, llahtar dhe huti të vazhdueshme, në zemrat e jobesimtarëve. Ky tingull lajmëron fillimin e ditëve të vështira për jobesimtarët që do të shtrihen gjer në pafundësi. Në këtë mënyrë, në Suren Mudeththir, Ditës së Ringjalljes i referohet nga këndvështrimi i jobesimtarëve: E,kur të fryhet në Sur, Atëherë ajo është ditë e vështirë. Për jobesimtarët është jo e lehtë. (Sure Mudeththir: 8-10) Fryrja e Surit do të krijojë padyshim një frikë dhe shqetësim të tmerrshëm midis jobesimtarëve. Një dridhje e paperceptueshme, e padefinuar pa një burim të dukshëm do të përhapet në mbarë botën dhe prandaj të gjithë njerëzit do të bëhen të vetëdijshëm se “diçka” po fillon. Ankthi që ndiejnë jobesimtarët shpejtë shndërrohet në panik dhe llahtar. Ngjarjet që pasojnë pas fryrjes së Surit do ta ngritin këtë llahtar në një nivel të paimagjinueshëm.

Shkatërrimi i gjithësisë Një dridhje e tmerrshme dhe një “tingull shurdhues” pason fryrjen e Surit. Në këtë moment, njerëzit kuptojnë se po përballen me një katastrofë të tmerrshme. Është e qartë se bota dhe jeta janë gati

të shuhen. Për këtë arsye, vetëm për disa çaste gjithçka në tokë humb vlerën e vet. Madje edhe tingulli i Ditës së Gjykimit do të mjaftojë për të shkëputur të gjitha lidhjet tokësore midis njerëzve. Asnjë mendim s’mund të zërë vend në mendjet e njerëzve përveç ikjes dhe shpëtimit të vetvetes. Frika është e madhe, në atë ditë, dhe çdokush është i preokupuar me vetveten: E kur të vijë ushtima (krisma e kiametit); Atë ditë njeriu ikën prej vëllait të vet, Prej nënës dhe prej babait të vet, Prej gruas dhe prej fëmijëve të vet. Atë ditë secilit njeri i mjafton çështja e vet. (Sure Abese: 33-37) Pas një dridhjeje të fuqishme, toka nxjerrë gjithë çka mban në brendinë e saj dhe do t’i shpalos fshehtësitë e saj, të cilat nuk do të kenë kurrfarë vlere që nga ai moment: Kur të dridhet toka me dridhjen e saj të fuqishme, dhe të nxjerrë toka atë që ka në brendinë e saj (barrën nga brenda), Dhe njeriu të thotë: "Ç'ka kjo (që bën këtë dridhje)?" Atë ditë, ajo i rrëfen tregimet e veta, Ngase Allahu yt e ka urdhëruar atë. (Sure Zilzal: 1-5) Një zhurmë e llahtarshme e pasuar nga një dridhje e fuqishme dhe shpërthime të befasishme nëntokësore do të asgjësojnë gjithçka që njerëzit i kanë kushtuar rëndësi të madhe. Për shembull, njerëzit kanë çmuar shumë shtëpitë e tyre, zyret, veturat dhe tokat e tyre. Disa njerëz kanë pasur qëllim të jetës së tyre një shtëpi. Megjithatë, kotësia e këtyre qëllimeve shfaqet pikërisht në momentin e Ditës së Ringjalljes. Pasuria materiale, të cilës njerëzit i kushtuan gjithë jetën e tyre, do të zhduket për një çast të vetëm. Qëllimet e atij që për ambicie kryesore ka ngritjen në pozitë në kompaninë e tij bëhen të pavlefshme. Një tjetër i cili tërë jetën e tij ia kushtoi fitimit të pushtetit/fuqisë në vendin e tij përjeton të njëjtën situatë të llahtarshme. Ai bëhet dëshmitar me dhimbje në zemër i zhdukjes së atij vendi… Gjithçka humbet rëndësinë e vet përveç çdo pune që është bërë për të fituar kënaqësinë e Allahut. Siç shpall Allahu në Kuran: E kur të vijë vala e madhe (kiameti), Atë ditë njeriu përkujton se çka ka punuar. E Xhehenemi shfaqet sheshazi për atë që e sheh. (Sure Nazi’at: 34-36)

Asgjësimi i maleve Fatkeqësitë që do të shfaqen atë ditë as nuk mund të paramendohen prej njeriut. Malet, strukturat më mahnitëse, më të palëkundshme në tokë, vihen në lëvizje, ato çrrënjosen dhe thërrmohen. Madje edhe një tërmet i vogël kall tmerrin në zemrat e njerëzve dhe frymëzon ndjenjat e pasigurisë. I bën ata që të braktisin shtëpitë e tyre dhe të kalojnë gjithë natën jashtë në rrugë. Duke qenë kështu, lloji i gjëmës aq të tmerrshme që t’i bëj malet të lëvizin dëshmon të jetë i papërballueshëm. Në Kuran, malet atë ditë përshkruhen si vijon: E kur t’i fryhet surit një e fryme, dhe të ngrihen toka e kodrat e t'i mëshojnë njëra-tjetrës me një të goditur. Në atë kohë ndodh e vërteta (kiameti). (Sure Hakka: 13-15)

S'ka dyshim se dita e gjykimit është caktuar. Është dita që i fryhet surit, e ju vini grupegrupe. Dhe qielli hapet e bëhet dyer-dyer. Dhe kodrat shkulen dhe bëhen pluhur (si valë rrezesh). (Sure Nebe’: 17-20) (Secili njeri do të dijë për atë që ka punuar) ‘kur kodrat të kenë udhëtuar (e bërë pluhur në ajër), Dhe kur devetë e shtrenjta të lihen pa bari në fushë, Dhe kur egërsirat të jenë bashkuar (tubuar).’ (Sure Tekvir: 3-5) Ajo është ditë kur njerëzit bëhen si insekte të shpërndara. Dhe kodrat bëhen si leshi i shprishur. (Sure Kari’a: 4-5) Atë ditë, ekziston një fuqi e tmerrshme dhe e pafund, aq e fuqishme sa që të hedh në ajër bjeshkët prej guri, tokën dhe shkëmbinjtë sikur “shtëllunga leshi”. Tani njerëzit janë plotësisht të vetëdijshëm për faktin se kjo nuk është një gjë që “fuqia e natyrës” mund ta bëj. Ata bëhen dëshmitarë se “nëna natyrë”, të cilën ata dikur e adhuronin si një idhull dhe të cilës ia veshën ekzistencën e tyre, nuk mund ta ndalojë shkatërrimin e vetvetes. Tani është koha të njihen me Allahëruesin e vërtetë të kësaj fuqie. Megjithatë, kjo njohje nuk ju sjellë më atyre asnjë dobi. Tani, ata mbërthehen nga kjo fuqi, për të cilën asnjëherë më parë nuk e lodhën kokën fare. Ata shpejtë do t’i kuptojnë faktet, të cilat nuk arritën t’i kuptojnë gjithë jetën e tyre si çështje urtësie e vetëdije. Tmerri i krijuar nga një fuqi e pakufishme nuk mund të paramendohet dhe definohet kurrë derisa njeriu të mos e përjetoj atë vet. Ai mbërthen të gjitha qeniet, të gjalla dhe të vdekura. Ky llahtar mban gjithçka nën kontroll. Qeniet njerëzore, kafshët dhe natyra njëlloj të gjitha shkatërrohen nga kjo frikë e përgjithshme. Malet më nuk janë madhështore, oqeanet nuk janë të pafund dhe qiejt nuk janë aq të paarritshëm si në të kaluarën. Dielli, yjet dhe e tërë gjithësia janë të mbërthyera nga frika e Ditës së Ringjalljes. Ato të gjitha i nënshtrohen Krijuesit të tyre. Pasi që malet rrënohen sikurse kështjellat prej rërës, njeriu, papërshkrueshëm i pafuqishëm krahasuar me malet, yjet dhe oqeanet, kalon nëpër një fazë të shkatërrimit të madh.

Fryrja e oqeaneve Me aftësitë e tij të tanishme, nuk ka mundësi që mendja e njeriut të mund të përfytyroj tmerrin e Ditës së Ringjalljes “kur detet të vlojnë si zjarr i flakëruar, dhe kur shpirtrat të jenë bashkuar.” (Sure Tekvir: 6-7) dhe “kur të përzihen detërat.” (Sure Infitar: 3) Mirëpo, idenë e përmasave të tij e fitojmë duke e ditur se shkatërrimi do të jetë në proporcion me fuqinë e Allahut.

Shkatërrimi i qiellit: Në Ditën e Ringjalljes, jo vetëm toka por edhe hapësira dhe e tërë gjithësia do të shkatërrohen. Koha e paracaktuar e shuarjes do t’i vjen po ashtu edhe qiellit, hënës, diellit dhe planetëve si edhe tokës, çdo gjëje që ndodhet nën tokë, maleve dhe oqeaneve. Kurani thotë se atë ditë: “ajo që ju është premtuar ka për të ndodhur pa tjetër. Kur yjet të shuhen, kur qielli të hapet dhe kur kodrat të copëtohen…” (Sure Murselat: 7-10) Në Ditën e Ringjalljes, të gjitha qeniet dhe sistemet të cilave njerëzit u veshin përjetësinë do të rrënohen dhe përfundimisht do të asgjësohen. Kjo po ashtu vlen për qiellin. Që nga momenti që njeriu vjen në jetë, atmosfera rezulton të jetë një kulm mbrojtës. Megjithatë, në Ditën e Ringjalljes, ky kulm do të rrënohet dhe do të bëhet copë-copë. Ajri dhe atmosfera, që e rrethojnë njeriun dhe e mbajnë në jetë do të bëhet: “si kallaji i shkrirë.” (Sure Me’arixh: 8) dhe do të digjet me forcë. Ajri do t’i mbush mushkëritë e njeriut jo për t’i dhënë jetë por për ta shuar atë. Një krahasim i nxjerrë midis frikës së krijuar nga fatkeqësitë e kësaj dynjaje dhe llahtari i ngjarjeve të Ditës së Ringjalljes mund të na ndihmojë të kemi idenë e kësaj dite. Tërmetet dhe shpërthimet vullkanike janë fatkeqësitë që më shumti e frikësojnë njeriun. Çarja e kores së tokës nga një tërmet apo erupsion vullkanik davaritë monotoninë e përditshmërisë në një çast të vetëm. Kjo bën që njeriu të çmoj bazën solide mbi të cilën shkelë i sigurt. Sidoqoftë, përkundër gjithë dhimbjes që shkaktojnë, tërmetet dhe erupsionet vullkanike, ato përjetohen vetëm njëherë. Një tërmet apo një shpërthim zgjatë për një kohë të caktuar. Plagët shërohen, dhimbjet harrohen dhe me kohë bëhen kujtime të zbehta. Por Dita e Ringjalljes nuk është as si një tërmet dhe as si ndonjë katastrofë tjetër. Aktet e pabesueshme të shkatërrimit që ndodhin njëra pas tjetrës tregojnë se gjithçka ka arritur në një pikë pa kthim. Për shembull, do të ndodhë një gjë që tejkalon imagjinatën: do të çahet qielli dhe të ndahet përgjysmë. Ky është rrënimi i të gjitha “ligjeve të njohura të fizikës” dhe koncepteve të cilave njeriu u ka besuar deri atëherë. Qielli dhe toka që kanë ekzistuar për mijëra mijëra vite shkatërrohen prej Atij, i Cili i ka ndërtuar ato. Dita e Ringjalljes, siç shpjegohet në Kuran do të shënohet me çarjen e qiellit, shkapërderdhjen e yjeve dhe përzierjen e ketrave. Kur të pëlcet qielli do t'i “bindet urdhrit të Zotit të vet, ashtu si i takoi!” (Sure Inshikak: 1-2) Çdo gjë që njerëzit i kushtojnë rëndësi në këtë botë do të shuhet. Trupat qiellor do të shuhen njëra pas tjetrës: Kur dielli të jetë mbështjellur (dhe errësohet), Dhe kur yjet të kenë rënë (e shkapërderdhur), (Sure Tekvir: 1-2) Kur dielli, burimi i dritës për tokën për miliona vite, të jetë mbështjellur, njerëzit do të kuptojnë se ai ka një pronar të vërtetë dhe se deri atëherë ka lëvizur nën kontrollin e Tij. Deri në atë moment, njerëzit vazhdimisht kanë menduar për yjet si për krijesa të paarritshme, madhështore dhe të mistershme. Mirëpo, atë ditë, ato do të shuhen gadi sikur të ishin lodra të praruara. Malet gjigante dhe të patundura do të lëvizin, oqeanet e pafund do të fillojnë të vlojnë. Këto skena, do ta bëjnë të qartë se kush është Pronari i vërtetë i të gjitha qenieve, Poseduesi një dhe i vetëm i pushtetit i Cili është mbi çdo gjë që ekziston. Kohës së paracaktuar do t’i vjen fundi dhe njerëzit do të zgjohen në mënyrë të hidhur nga pakujdesia në të cilën ishin zhytur. Arsyeja e kësaj pakujdesie është dështimi i njeriut që ta vlerësojë

fuqinë e Krijuesit të tij derisa ishte ende në dynja. Megjithatë, atë ditë, identiteti i Sunduesit të vërtetë të gjithësisë dhe jetës do të bëhet i qartë: Ata nuk e çmuan Allahun me madhështinë që i takon, ndërsa, në ditën e kiametit e tërë toka është në grushtin e Tij, e qiejt të mbështjellë në të djathtën e Tij. Ai është i pastër nga të metat dhe Ai është i lartë nga çka ata i shoqërojnë! (Sure Zumer: 67)

Gjendja e njerëzve E gjithë kjo frikë, tmerr dhe huti e Ditës së Ringjalljes do të shkaktohet nga pakujdesia e jobesimtarëve. Sa më i pavëmendshëm që të jetë njeriu, tmerri do të jetë më i madh atë ditë. Ndjenja e frikës dhe tmerrit që fillon me vdekje nuk mbaron kurrë për tërë përjetësinë. Secila ngjarje bëhet burim i frikës për të. Çdo ngjarje e shëmtuar me të cilën përballet do të ushqejë po ashtu frikët e së ardhmes së tij. Kjo frikë do të jetë aq e fuqishme sa që do të bëj që flokët e fëmijëve të zbardhen. Nëse ju mohoni, si do të mbroheni në një ditë që fëmijët do t'i bëjë pleq? Atë ditë qielli do të çahet dhe premtimi i Tij do të realizohet. (Sure Muzemil: 17-18) Ata të cilët pandehën që Allahu është i padijshëm për veprat e tyre në atë moment e kuptojnë se Allahu e ka shtyrë gjykimin e tyre deri në Ditën e Ringjalljes. Kjo shpjegohet si vijon: E ti kurrsesi mos e mendo Allahun si të pakujdesshëm ndaj asaj që veprojnë zullumqarët; Ai vetëm është duke i lënë ata përderisa një ditë në të cilën sytë shtangen (mbesin të hapur). (Sure Ibrahim: 42) Në një ajet tjetër, frika që ndiejnë jobesimtarët përshkruhet si vijon: Krisma e kiametit. Çka është krisma? Dhe ç'të mësoi ty se ç'është krisma? Ajo është ditë kur njerëzit bëhen si insekte të shpërndara dhe kodrat bëhen si leshi i shprishur. (Sure Kari’a: 15) Lidhja më e fortë në këtë botë është dashuria dhe ndjenja e mbrojtjes që një nënë ndien për fëmijën e saj. Mirëpo, forca e Ditës së Ringjalljes do të thyej madje edhe këtë lidhje të fortë. Tmerri do të mbajë çdo gjë nën kontrollin e tij. Kjo tronditje e madhe do të bëjë që njerëzit të humbin vetëdijen e tyre. Të hutuar dhe në panik do të duken si të dehur. Ajo që i shtynë ata të humbin vetëdijen e tyre është forca e zemërimit të Allahut:

O ju njerëz, ruajuni dënimit nga Allahu juaj, sepse dridhja pranë katastrofës së kiametit është një llahtari e madhe. Atë ditë, kur ta përjetoni atë, secila gjidhënëse braktis atë që ka për gjini dhe secila shtatzënë e hedh para kohe barrën e vet, ndërsa njerëzit duken të dehur, po ata nuk janë të dehur, por dënimi i Allahut është i ashpër. (Sure Haxhxh: 1-2) Përveç frikës dhe tmerrit, një tjetër ndjenjë trishtuese që do ta përjetojnë njerëzit do të jetë ndjenja e dëshpërimit. Njerëzimi ndërmerr masat e nevojshme paraprake ndaj të gjitha fatkeqësive të mundshme; ndaj fatkeqësive më vdekjeprurëse, tërmeteve, vërshimeve, stuhive më të fuqishme apo ndaj luftës më të tmerrshme nukleare. Njeriu gjen mënyra për ta mbrojtur veten dhe ndërton strehimore. Mirëpo, atë ditë, nuk do të mbetet as edhe një vend i vetëm i sigurt ku njeriu do të mund të gjejë strehim. Ai nuk do të ketë ndihmë prej Allahut. Po ashtu, nuk do të ketë njeri apo autoritet i cili do të mund të jap ndihmë. Në të kaluarën, njeriu kërkonte ndihmë dhe udhëzim nga shkenca dhe teknologjia. Por tani, të gjitha ligjet e shkencës do të jenë rrënuar. Madje edhe nëse teknologjia më e avancuar do ta bënte të mundur që njeriu të ikte në vendin më të largët të gjithësisë, zemërimi i Allahut do ta gjente atje. Kjo për arsye se Dita e Ringjalljes do ta pushtojë tërë gjithësinë. Jo vetëm toka në të cilën ai jetoi në siguri por gjithashtu edhe yjet më të largëta do t’i nënshtrohen vullnetit të Allahut, me diellin “e mbështjellur dhe errësuar,” dhe yjet “të kenë rënë dhe të jenë shkapërderdhur.” (Sure Tekvir: 1-2) Dëshpërimi në të cilin do të bien qeniet njerëzore atë ditë përshkruhet si vijon: …E të zëhet hëna (errësohet), Dhe të bashkohet dielli e hëna. Atë ditë njeriu do të thotë: "Nga të iket!" Jo, nuk ka strehim! Atë ditë vetëm te Allahu yt është caku! (Sure Kijame: 8-12)

FRYRJA E DYTË E SURIT DHE RINGJALLJA E TË VDEKURVE Kur t’i fryhet surit për herë të parë, qiejt dhe toka do të shkatërrohen dhe e gjitha bota materiale do të merr fund. S’do të mbetet as edhe një shpirt i gjallë. Në fjalët e Kuranit: Ditën kur toka ndryshohet në tjetër tokë, e edhe qiejt (në tjerë qiej), e ata (njerëzit) të gjithë dalin sheshazi para Allahut, Një, MbiAllahërues. (Sure Ibrahim: 48) Ky mjedis i ri i përgatitur për Gjykimin e Fundit përshkruhet si vijon: Ty të pyesin edhe për kodrat. Thuaj: "Allahu im mund t'i bëjë thërrime të shpërndara". Dhe vendin e tyre ta bëjë rrafsh pa farë bime e ndërtese. E nuk do të shohësh në të as ultësirë e as lartësirë. (Sure Ta Ha: 105-107) Ky është momenti në të cilin njerëzit do të ringjallen prej të vdekurve, do të mblidhen dhe do të presin për të dhënë llogari për veprat e tyre. Ky është po ashtu vendi ku do të mësojnë për ku janë duke shkuar. Ka ardhur koha që njerëzit të ringjallen prej të vdekurve dhe t’i dorëzohen Allahut, el-Kaharit (Nënshtruesit). Dhe atëherë do t’i fryhet surit për herë të dytë. Ata të cilët mohuan ahiretin dhe ringjalljen në këtë dynja do të ringjallen prej varreve të tyre. Kjo do të jetë diçka që ata kurrë nuk e kishin pritur. Kurani rrëfen për këto ngjarje si vijon: Dhe i fryhet Surit dhe bie i vdekur çka ka në qiej dhe në tokë, përveç atyre që do Allahu (të mos vdesin), pastaj i fryhet atij herën tjetër, kur qe, të gjithë ata të ngritur e presin (urdhrin e Allahut). Toka është ndriçuar me dritën e Allahut të vet, libri (shënimet mbi veprat) është vënë pranë dhe sillen pejgamberët e dëshmitarët, e kryhet mes tyre gjykimi me drejtësi, e atyre nuk u bëhet padrejtë. (Sure Zumer: 68-69)

Dalja e të vdekurve prej varreve të tyre Allahu rrëfen në hollësi për ato që do të ndodhin kur të vdekurit të ringjallen me vullnetin e Tij. Siç rrëfehet në Kuran, kjo ngjarje e madhe do të ndodhë në këtë mënyrë: Dalin prej varreve, e si karkaleca të shpërndarë e me shikim ë përulur. (Sure Kamer: 7) Atëherë kur t’i fryhet surit për herë të dytë, të vdekurit do të thirren nga toka. Ata do t’i përgjigjen kësaj thirrjeje dhe me shpejtësi do të “dalin prej varreve si karkaleca të shpërndarë e me shikim të përulur.” (Sure Kamer: 7)

(…mandej kur) Ai ju thërret juve me një të thirrme prej tokës, ju menjëherë dilni. (Sure Rum: 25) Ditën kur me ata hapet toka e ata nguten (për vendtubim), e ai është një tubim i lehtë për Ne. (Sure Kaf: 44) Sikur duke u ngutur për një qëllim, ata do ta pasojnë thirrësin i cili do t’i thërret me qafat e shtrira kah ai. Kjo thirrje nuk do t’i ngjasojë asnjë thirrje të dëgjuar deri atëherë: …Ditën kur thirrësi (Israfili) kumton një send të tmerrshëm. (Sure Kamer: 6) Atë ditë, ata do të shkojnë pas Thirrësit. E nuk do t’i largohen atij, e para të Gjithmëshirshmit ulen zërat e nuk dëgjohet tjetër pos një zë I ulët. (Sure Ta Ha: 108) …Ditën kur duke u ngutur dalin prej varreve, sikur nguteshin te idhujt. (Sure Me’arixh: 43) Ata që bënë gjynahe duke i tejkaluar kufijtë e caktuar nga Allahu, të cilët nuk iu bindën Allahut, insistuan në mënyrën e tyre të jetës, mohuan Allahun dhe qëndruan kryelartë, papritmas do të bëhen të bindur dhe do t’i nënshtrohen Atij posa të ringjallen prej të vdekurve. Pa dyshim, ata do t’i përgjigjen kësaj thirrjeje. Pasi që të përfundojë kjo provë në këtë dynja, ata nuk do të kenë zgjidhje tjetër veçse të pajtohen. Madje edhe nëse kanë dëshiruar ashtu, s’do të mund të vepronin ndryshe. Ata madje s’do të mund të ushqenin një dëshirë të tillë në mendjet e tyre. Ata s’do të kenë fuqi t’i rezistojnë/bëjnë ballë kësaj thirrjeje. Kjo është arsyeja pse, ata thellë në veten e tyre do të ndiejnë se kjo është një “ditë e pamëshirë”: Me qafat e zgjatura, sy të shtanguar, duke shpejtuar drejt Thirrësit, jobesimtarët do të thonë: “Kjo është ditë e vështirë!” (Sure Kamer: 8) Pra jobesimtarët do të vrapojnë përpara. Çdokush do të shfaqë një bindje absolute. Atë ditë, gjëja e vetme e rëndësishme që njerëzit posedojnë është besimi. Mirëpo, jobesimtarët janë të privuar prej tij. Kjo është arsyeja pse zemrat e tyre janë “të zbrazëta” tek nguten me kokat e tyre lartë dhe sy të shtanguar.” (Sure Ibrahim: 43) Ata do të shkojnë në drejtim të një pike të caktuar grupe-grupe: Është dita që i fryhet surit, e ju vini grupe-grupe. (Sure Nebe’: 18) E nuk do të mund të lënë as porosi, as të kthehen në familjet e tyre. Dhe i fryhet Surit, kur qe, duke u ngutur prej varrezave paraqiten te Allahu i tyre. (Sure Ja Sin: 51-52) Do t’i fryhet surit dhe përnjëherë ata do të dalin prej varreve të tyre dhe i paraqiten Allahut të tyre. E thonë: “Të mjerët ne! Po kush na ngriti prej ku ishim të shtrirë në varre?" E, kjo është ajo që premtoi Allahu dhe vërtetuan të dërguarit.” (Sure Ja Sin: 51-52)

Thirrja “Të mjerët ne!” është shprehje e një paniku dhe zhgënjimi të madh. Jobesimtari i cili e përjeton ringjalljen e tij e kupton se i dërguari i Allahut i cili e komunikoi këtë porosi gjatë jetës së tij e kishte thënë të vërtetën. Ai atëherë e kupton se do t’i nënshtrohet “vuajtjes së përjetshme” me të cilën ishin kërcënuar jobesimtarët. Në atë moment, ai heq të gjitha dyshimet lidhur me këtë dhe pajtohet me faktin se nuk ekziston diçka e tillë si “gjumi i përjetshëm”. Zhgënjimi i tij forcohet me anë të shpresave të pakësuara për shpëtim nga vuajtja që i afrohet. Jobesimtarët ndiejnë frikë, tmerr dhe janë të dëshpëruar. Pamja e tyre e përgjithshme është e frikshme; fytyrat e tyre janë të nxira dhe të mbuluara me pluhur. Për më tepër, ata do të jenë të poshtëruar: Atë ditë sheh fytyra të përulura, (Sure Gashije: 2) Atë ditë do të ketë edhe fytyra të pluhuruara, Që i ka mbuluar errësira e zezë, E të tillët janë ata mohuesit, mëkatarët. (Sure Abese: 40-42) E ata që bënë gënjeshtër ndaj Allahut, do t'i shohësh në ditën e kiametit, fytyrat e tyre të nxira. A nuk është në Xhehenem vendi i Kryelartëve? (Sure Zumer: 60) Allahu do t’i ringjallë jobesimtarët në Ditën e Ringjalljes, të verbër. E kush ia kthen shpinën udhëzimit Tim, do të ketë jetë të vështirë dhe në ditën e kiametit do ta ringjall të verbër. Ai (që nuk besoi) do të thotë: "Allahu im, përse më ngrite të verbër, kur unë isha me sy?" Ai (Allahu) thotë: "Ashtu si harrove ti argumentet Tona që t'i ofruam, ashtu je ti i harruar sot". (Sure Ta Ha: 124-126) Atë që Allahu e drejton në rrugë të drejtë, ai është udhëzuar, e atë që e le të humbur, për ata nuk do të gjesh ndihmëtarë përveç Atij. Në ditën e kiametit Ne i tubojmë ata duke i tërhequr rrëshqanas me fytyra për dhe, të verbër, memecë të shurdhët. Vendi ti tyre është xhehenemi, sa herë që të pushojë flaka Ne u shtojmë flakën e zjarrit. (Sure Isra: 97) E bardha e syrit do të mavijoset. Kjo ngjyrë e syrit do ta rris pamjen e frikshme dhe të neveritshme të jobesimtarëve. Ditën kur i fryhet surit (bririt), atë ditë Ne i tubojmë mëkatarët sy mavijosur (të verbër, të shëmtuar). (Sure Ta Ha: 102) Me këtë pamje të tmerrshme dhe të degjeneruar jobesimtarët do të dallojnë prej besimtarëve në shikim të parë. Ky është fillimi i fundit i këtij grupi të njerëzve të cilët zhvilluan luftë kundër vargjeve të Allahut dhe mbetën mendjemëdhenj.

Atje nuk ekziston kurrfarë miqësie, lidhje familjare dhe bashkëpunimi Atë ditë, njeriu do të jetë tepër i brengosur për vetveten për t’u brengosur për të tjerët. Ai do të braktis madje nënën, babanë, bashkëshorten dhe fëmijët e tij. Forca dhe llahtari i papërfytyrueshëm i Ditës së Ringjalljes do të bëjë që secili të shqetësohet për punën e vet. Allahu e përshkruan Ditën e Ringjalljes si vijon: E ç'të mësoi ty se ç'është dita e gjykimit? Përsëri, ç'të mësoi ty se ç'është dita e gjykimit? Është dita kur askush, askujt nuk do të mund t'i ndihmojë asgjë; atë ditë e tërë çështja i takon vetëm Allahut! (Sure Infitar: 17-19) E kur të vijë ushtima (krisma e kiametit); Atë ditë njeriu ikën prej vëllait të vet, Prej nënës dhe prej babait të vet, Prej gruas dhe prej fëmijëve të vet. Atë ditë secilit njeri i mjafton çështja e vet. (Sure Abese: 33-37) Dhe për këtë arsye lidhjet më të çmueshme në këtë jetë do të kenë një përfundim të hidhur. Tmerri i asaj dite do t’i bëjë të gjitha lidhjet e afërta dhe ato familjare të pakuptim. E vetmja gjë e çmueshme që do të mbetet do të jetë besimi: E kur i fryhet surit (herën e dytë), atëherë, në atë ditë nuk do të ketë lidhje familjare mes tyre e as që do të pyes kush për njëri-tjetrin. E kujt i peshojnë më rëndë peshojat (veprat e mira), ata janë të shpëtuarit. Ndërsa, atyre që u peshojnë lehtë, peshojat (veprat e mira), ata janë që humben vetveten dhe janë në Xhehenem përgjithmonë. (Sure Mu’minun: 101-103) Lidhjet miqësore dhe familjare shkëputen në atë mënyrë sa që njerëzit do të jepnin fëmijët, bashkëshortet, vëllezërit e tyre të dashur dhe madje të gjithë të afërmit e tyre si shpagim për të shpëtuar veten e tyre: Dhe asnjë mik nuk pyet për mikun. Edhe pse ata shihen ndërmjet vete (edhe njihen, por ikin prej njëri-tjetrit). Krimineli dëshiron sikur të kishte paguar dënimin e asaj dite me bijtë e vet. Dhe me gruan e vet dhe me vëllain e vet. Edhe me të afërmit e tij që ai te ata mbështetej. Edhe me krejt çka ka në tokë, e vetëm të kishte shpëtuar! Jo, kurrsesi, ajo (para) është Ledhdha - flaka (emër i Xhehenemit). (Sure Me’arixh: 10-15) Kjo “përpjekje” është në të vërtetë tregues i natyrës mizore dhe jo falënderuese të jobesimtarëve e cila shfaqet kur janë në pyetje përfitimet e tyre. Kjo përpjekje po ashtu paralajmëron për kotësinë e kësaj jete. Shpesh njeriu vrapon pas qëllimeve të parëndësishme; pas një pune të admirueshme , një shtëpie të bukur, apo një femre dhe pas të hollave për të cilat do të punojë gjithë jetën e tij. Mirëpo, siç na bën me dije Kurani, në përpjekjet e tij dëshpëruese për të shpëtuar, njeriu do të jetë i gatshëm të jap jo vetëm një

femër, por të gjitha femrat e botës apo gjithë pasurinë e mundshme si shpagim për shpëtimin e tij personal. Megjithatë, të gjitha këto janë përpjekje të kota. Në thelb Allahu është Allahëruesi i gjithë pasurisë në botë. Shpëtimi, në anën tjetër, ka mbetur prapa, në jetën tokësore. Tani është tepër vonë dhe, siç është premtuar, zjarri i xhehenemit tashmë ka filluar të digjet.

Grumbullimi i njerëzve për të dhënë llogari për veprat e tyre Kurani shpall kuptimin e vërtetë të jetës: O ti njeri, vërtet ti përpiqesh me një përpjekje të madhe që çon te Allahu yt, e atë (përpjekje) do ta gjesh. (Sure Inshikak: 6) Pa marrë parasysh se ç’bëjmë gjatë jetës sonë, ne në fund do të dalim përpara Allahut. Qëllimi përfundimtar i kësaj jete është të jesh rob i Tij. Koha më e rëndësishme, në anën tjetër, është Dita e Ringjalljes, kur ne do të japim llogari për jetët tona. Çdo ditë që kalon na sjellë më pranë këtij momenti në kohë. Çdo orë, minutë apo madje sekondë që kalon është një hap i ndërmarrë drejt vdekjes, ringjalljes dhe momentit të llogarisë. Jeta si një orë me rërë rrjedhë vazhdimisht në këtë drejtim. Nuk ka mënyrë për ta ndaluar apo për ta kthyer kohën prapa. Të gjithë njerëzit do ta pasojnë këtë rrugë. Vetëm te Ne kthimin e kanë. Dhe vetëm detyrë Jona është llogaria e tyre. (Sure Gashije: 2526) Sot në tokë ka rreth 6 miliardë njerëz. Duke ia shtuar këtë numër numrit të përgjithshëm të njerëzve të cilët kanë jetuar ndonjëherë në të kaluarën do ta kemi idenë e masës që do të grumbullohet në Ditën e Ringjalljes. Të gjithë, që nga Profeti Adem, njeriu i parë në tokë, deri të jobesimtari i fundit i cili do të jetojë në dynja do të jenë atje. Kjo masë e qenieve njerëzore do të paraqet një pamje mahnitëse. Sidoqoftë, në të njëjtën kohë, është e sigurt se do të jetë e frikshme. Gjendja e njerëzve në praninë e Allahut përshkruhet në Kuran si vijon: Atë ditë ata do ta pasojnë Thirrësin i cili nuk ka kurrfarë të pavërtete në vetvete. Zërat do të pushojnë para të Gjithëmëshirshmit dhe Ju do të dëgjoni vetëm zërin e këmbëve që marshojnë. Atë Ditë ndërmjetësimi nuk do të ketë dobi vetëm për atë të cilin ka dhënë leje i Gjithëmëshirshmi dhe me fjalën e të cilit Ai është i kënaqur. Ai i di ato që ishin para tyre dhe ato që vijnë pas. Por dija e tyre nuk mund ta përfshij Atë. E fytyrat (e mëkatarëve) e turpëruara, i përulen të Përjetshmit, të Gjithëfuqishmit, sepse ka dështuar ai që barti padrejtësinë. (Sure Ta Ha: 108-111)

Momenti i dhënies së llogarisë, të cilin jobesimtarët e shpërfillën gjithë jetën, derisa besimtarët u përgatitën për këtë me zell, ka ardhur. Një vend i shkëlqyer është krijuar për këtë gjyq madhështor. Sipas Kuranit, atë ditë: “E qielli çahet, pse ai atë ditë është i rraskapitur. Dhe engjëjt qëndrojnë në skajet (anët) e tij, e atë ditë, tetë (engjëj) e bartin mbi vete Arshin e Allahut tënd.” (Sure Hakka: 16-17) Atë ditë Xhibrili dhe engjëjt qëndrojnë të rreshtuar, askush nuk flet pos atij që e lejon Mëshiruesi, dhe i cili e thotë të vërtetën. (Sure Nebe’: 38) Allahu i qiejve dhe tokës do të kërkojë llogari prej robërve të Tij për veprat e tyre. Një lloj mundimi, që i përshtatet fuqisë dhe madhështisë së Tij, do të jetë i pranishëm. Një flakë gjëmuese do të digjet në xhehenem. Allahu, i Cili krijon gjithçka në një mënyrë unike, ka përgatitur një mundim të përkryer për jobesimtarët. Askush s’mund të shkaktojë dhimbjen që Allahu do ta jap atë ditë. Në Kuran Allahu thotë: Jo, mosni ashtu! Kur të dridhet toka njëpasnjëshëm! Dhe kur të vijë Allahu yt dhe engjëjt qëndrojnë radhë-radhë! Dhe atë ditë sillet Xhehenemi, e atëherë njeriut i bie në mend, e prej nga atij përkujtimi? E thotë: "Ah, i gjori unë, sikur të isha parapërgatitur për jetën time!" Atë ditë askush nuk mund të dënojë sikur Ai. Dhe askush si Ai nuk mund të lidhë me pranga. (Sure Fexhr: 21-26) Nëse njeriu dështon t’i shërbej Krijuesit të Tij në këtë dynja dhe të përgatitet për këtë ditë të madhe, atëherë ai do ta përjetojë një keqardhje të madhe. Ai atëherë më me dëshirë do të donte të shndërrohej në dhe se sa të ringjallej. Megjithatë, ky pendim s’do të ketë asnjë dobi. Përkundrazi, do të shndërrohet në një burim të ri dhimbjeje dhe do t’i shtohet vuajtjes të cilës do t’i nënshtrohet në xhehenem.

DHËNIA e Librave dhe Peshojave të drejta Para se të ketë mundësi që ta tejkaloj hutimin e shkaktuar nga ringjallja, njeriu goditet nga frika dhe pikëllimi. Kjo për shkak se ai do të jap llogari për veprat e tij në praninë e Allahut. Të gjitha veprat që bëri gjatë jetës së tij dhe të gjitha mendimet e tij do të shpalosen. As edhe një hollësi më e vogël nuk harrohet. Ajeti në vazhdim e shpjegon këtë në mënyrë të qartë: “… madje edhe ajo (vepra) që peshon sa kokrra e lirit, e të jetë e fshehur në rrasë guri, ose në qiej apo në tokë, Allahu do ta sjellë atë, se Allahu është i butë dhe hollësisht i informuar. (Sure Lukman: 16)

Ky është momenti më i afërt me xhenetin dhe xhehenemin. Njerëzit do të shohin se çfarë kishin përgatitur për jetën e tyre të përjetshme. Kjo rrëfehet në Kuran si vijon: Atë ditë njerëzit shfaqen të ndarë në grupe që të shpërblehen për veprat e tyre. E kush punoi ndonjë të mirë, që peshon sa grimca, atë do ta gjejë. Dhe kush punoi ndonjë të keqe, që peshon sa grimca, atë do ta gjejë. (Sure Zilzal: 6-8) Siç përmendet në Kuran, jobesimtarët do të marrin librat e tyre nga ana e tyre e majtë, derisa besimtarët do të marrin librat e tyre nga e ana e tyre e djathtë. Përvoja e njerëzve të “së djathtës” përshkruhet si vijon: Atë ditë ju do të ekspozoheni (para Allahut), duke mos mbetur fshehtë asnjë sekret juaji. Kujt t'i jepet libri i vet nga e djathta e tij, ai do të thotë: "O ju, ja, lexoni librin tim!" Unë kam qenë i bindur se do të jap llogarinë time. Dhe ai atëherë është në një jetë të kënaqshme. Në një Xhenet të lartë. Pemët e tij i ka krejt afër. (E thuhet) Hani e pini shijshëm, ngase në ditët e kaluara ju e përgatitët këtë. (Sure Hakka: 18-24) Për dallim nga lumturia dhe gëzimi i besimtarëve, jobesimtarët do të kenë një ndjenjë të thekshme të pafuqisë. Ata do të dëshironin të vdisnin, madje edhe të zhdukeshin. Ndjenja e tyre e dëshpërimit shprehet si vijon: Ndërkaq, kujt i jepen librat e veta nga e majta, ai thotë: "O i mjeri unë, të mos më jepej fare libri im. Dhe të mos ditsha fare se çka është llogaria ime. Ah, sikur të kishte qenë ajo (vdekja e parë) mbarim i amshueshëm për mua. Pasuria ime nuk më bëri fare dobi. U hoq prej meje çdo kompetencë imja. (Sure Hakka: 25-29) E sa i përket atij që libri i vet i jepet pas shpinës, Ai do t'i ndjellë vetës shkatërrim, Dhe do të hyjë në zjarr të ndezur fort. Ai ka qenë i gëzuar në familjen e vet, Dhe ka menduar se nuk ka për t'u kthyer. Po, se, vërtet Allahu i tij gjithnjë e ka parë atë. (Sure Inshikak: 10-15) Veprat e regjistruara në këta Libra maten me peshore të drejta. Sot, në praninë e drejtësisë së Allahut, askujt nuk i bëhet asnjë padrejtësi: Në ditën e gjykimit Ne do të vëmë peshoja të drejta, e askujt nuk i bëhet e padrejtë asgjë, edhe nëse është (vepra) sa pesha e një kokrre të melit Ne do ta sjellim atë. E mjafton që Ne jemi llogaritës. (Sure Enbija: 47) Çdo vepër e bërë në këtë jetë, madje edhe një e një rëndësie të vogël, vendoset në këtë peshojë. Treguesi i kësaj peshoje përcakton nëse njeriu do të ndëshkohet me vuajtje të përjetshme apo do të shpërblehet me lumturi dhe shpëtim të amshueshëm. Nëse peshoja rëndon më shumë kah veprat e mira,

njeriu që gjykohet dërgohet në xhenet. Nëse jo, ai është i paracaktuar për xhehenem. Askush, nuk ekziston fuqi që mund t’i ndihmoj atij: E sa i përket atij që i rëndohet peshoja e veprave të tij, Ai është në një jetë të këndshme. Ndërsa, atij që ka peshojën e lehtë të veprave të tij, Vendi i tij do të jetë në Havije. E ç'është ajo që të njoftoi se ç'është ai (Havije)? Është zjarri me nxehtësi shumë të lartë. (Sure Kari’a: 6-11) Pastaj, të gjithë njerëzit e krijuar që nga krijimi i tokës japin llogari një nga një. Këtu, pozitat dhe gradat e dynjasë humbin kuptimin e tyre. Një kryetar i një vendi apo një person i thjeshtë janë të njëjtë; ata kanë trajtim të njëjtë në praninë e Allahut. Këtu, ata i nënshtrohen një marrjeje të lodhshme në pyetje për atë se a i kanë shërbyer Krijuesit të tyre dhe a i janë bindur urdhrave të Tij. Të gjitha gjynahet, veprat e liga dhe mendimet intime të një jobesimtari shpalosen: …Ditën kur do të gjurmohen të fshehtat, e ai (njeriu) nuk ka as forcë as ndihmëtarë. (Sure Tarik: 9-10) Ky proces është rraskapitës për ata të cilët nuk kanë jetuar në pajtim me ligjet e Allahut por në pajtim me dëshirat apo vlerat e shtrembëruara të tyre, në pajtim me besimet dhe parimet e shoqërisë së tyre. Në ajetin në vazhdim, Allahu jap një shpjegim për këtë ditë të madhe: Dhe kur të pyeten ato vajza të varrosura të gjalla, Për çfarë mëkati ato janë mbytur, Dhe kur fletushkat të jenë shpaluar, Dhe kur qielli të jetë hequr, Dhe kur Xhehenemi të jetë ndezur fort, Dhe kur Xheneti të jetë afruar, Atëbotë njeriu do ta dijë se çka ka ofruar (të mirë ose të keqe). (Sure Tekvir: 8-14) Robi nuk ka gjasa të mohoj atë që ka bërë në praninë e Allahut. Të gjitha veprat e tij, të mira dhe të këqija, shpalosen. Edhe nëse ai mohon diçka, do të ketë dëshmitarë që do ta thonë të vërtetën. Njerëzit të cilët ishin dëshmitarë të tij gjatë jetës së tij sillen gjithashtu në ballë për të dëshmuar: Toka është ndriçuar me dritën e Allahut të vet, libri (shënimet mbi veprat) është vënë pranë dhe sillen pejgamberët e dëshmitarët, e kryhet mes tyre gjykimi me drejtësi, e atyre nuk u bëhet padrejtë. (Sure Zumer: 69) Gjatë dhënies së llogarisë, ekzistojnë edhe dëshmitarë tjerë të papritur që i presin jobesimtarët. Shqisat e dëgjimit dhe të parët si edhe lëkura njerëzore janë të pajisura me aftësinë e të folurit me Vullnetin e Allahut dhe dëshmojnë kundër tyre. Tradhtia e madje njërit prej organeve, të cilat njeriu supozoi se i takojnë atij për tërë jetën, përforcon dëshpërimin që njeriu do ta përjetojë atë ditë. Allahu përshkruan këtë të vërtetë si vijon: E ditën kur armiqtë e Allahut tubohen për në zjarr dhe ata janë të rrethuar. E derisa afrohen atij, kundër tyre dëshmojnë: të dëgjuarit e tyre, të parit e tyre dhe lëkurat e tyre për çdo gjë që ata kanë punuar. Ata lëkurave të tyre u thonë: "Përse dëshmuat kundër nesh?" Ato thonë: "Allahu që çdo sendi ia

ka dhënë të folur na dha edhe neve, e Ai është që u krijoi juve herën e parë dhe vetëm te Ai do të ktheheni". Ju nuk fshiheshit (kur bënit mëkate) se do të dëshmojnë kundër jush të dëgjuarit tuaj, të parit tuaj dhe lëkurat tuaja, bile ju menduat se Allahu nuk di shumë gjëra që ju bënit. mendimi juaj i gabuar, të cilin e patët ndaj Allahut tuaj, është ai që ju shkatërroi dhe tani jeni më të dëshpëruarit. Nëse bëjnë durim, zjarri është vend i tyre, e nëse kërkojnë të kthehen në atë që e dëshiron (në kënaqësinë e Allahut), atë nuk do të arrijnë. (Sure Fussilet: 19-24) Jobesimtarët bartin fajin e madh të rebelimit kundër Krijuesit, i Cili i krijoi ata dhe e bëri të mundshme jetesën për ta. Kjo është arsyeja pse, në Ditën e Ringjalljes, atyre nuk ju lejohet madje as të mbrojnë vetveten. Atyre nuk u jepet asnjë mundësi për t’u mbrojtur, përkundër faktit se madje edhe kriminelit më të ulët i jepet kjo e drejtë në këtë botë. Të poshtëruar dhe të dëshpëruar, ata duhet të presin që tu shqiptohet dënimi: Atë ditë është shkatërrim për mohuesit. Kjo është një ditë që ata nuk flasin. Atyre as nuk u lejohet që të arsyetohen. Atë ditë, mjerë ata që përgënjeshtruan! Kjo është dita e gjykimit, u kemi tubuar juve dhe të mëparshmit. Dhe nëse keni ndonjë dredhi, atëherë bëni dredhi! Atë ditë është shkatërrim për ata që nuk besuan. (Sure Murselat: 34-40) Atë ditë, jobesimtari ndien një neveri të brendshme për veprat e tij dhe për veten e tij. Mirëpo, ndjenja e neverisë së Allahut është edhe më e fuqishme. S’ka dyshim e ata që nuk besuan do të thirren (do t’u thuhet); “Hidhërimit i Allahut pse u ftuat të besoni e ju nuk besuat (në dynja), është më i madh se urrejtja juaj ndaj vetes”. (Sure Gafir: 10) Duke u përballur me zemërimin e Allahut, jobesimtari bie në gjendje të një dëshpërimi dhe pikëllimi të thellë. Ai turpërohet dhe dëshiron t’mos ishte ringjallur kurrë. Dëshiron që vdekja t’i kishte dhënë fund jetës përjetësisht. Ai atëherë kupton se vdekja nuk është një fund, por vetëm një fillim. Dhe nuk ekziston vdekje tjetër përveç kësaj. Gjendja e tyre mentale shprehet si vijon: Ata që nuk besuan shpeshherë do të kishin dëshiruar të kishin qenë myslimanë. (Sure Hixhr: 2) Për dallim nga kjo, mënyra se si besimtarët do të japin llogari do të jetë shumë e lehtë. Pas dhënies së llogarisë, besimtari do të jetojë një lumturi të përjetshme. Para së gjithash, ai jetoi sipas parimeve të përcaktuara nga Krijuesi i tij dhe Allahu, i Gjithëmëshirshmi, ia ka falur gjynahet e tij. Ai pra fiton parajsën, një vend të begatë me të mirat e pafund të Allahut dhe mbahet larg prej zjarrit të xhehenemit. O ti njeri, vërtet ti përpiqesh me një përpjekje të madhe që çon te Allahu yt, e atë (përpjekje) do ta gjesh. E sa i përket atij që libri i vet i jepet nga e djathta, Ai do të llogaritet me një llogari të lehtë, Do të kthehet te familja e vet i gëzuar. (Sure Inshikak: 6-9)

Dëshpërimi i jobesimtarëve Atë ditë, jobesimtari dëshiron t’ju bindet të gjithë urdhrave, mirëpo, nuk ia arrin kësaj. Kjo për arsye se ai nuk ka më energji të bëj çfarëdo qoftë. Kur thirret të bëjë sexhde, ai dëshiron ta bëjë këtë. Mirëpo, ai madje as këtë nuk arrin ta bëj. Sikur një person që është duke parë një ëndërr të keqe, dëshiron të bërtas por nuk mundet. Ai s’mund të lëvizë as këmbët dhe as duart e tij. Frika, tmerri dhe dëshpërimi e lënë atë gadi të paralizuar: (Përkujto) Ditën kur ashpërsohet çështja deri në kulm (në kiamet), e ata do të ftohen për të bërë sexhde, po nuk mundën. Shikimet e tyre janë të përulura dhe ata i kaplon poshtërimi, kur dihet se ata kanë qenë të ftuar të bëjnë sexhde sa ishin të shëndoshë (e ata - talleshin). (Sure Kalem: 42-43) Thirrja që i bëhet jobesimtarit për të bërë sexhde i shërben një qëllimi: për ta shtuar pendimin dhe pikëllimin që ai ndjen për atë se nuk i është bindur thirrjes që i është bërë gjersa ishte në këtë dynja dhe për t’ia përkujtuar atij këtë mosbindje, e cila vështirë se do të kompensohet, do të jetë burim i pikëllimit dhe dëshpërimit të përjetshëm. Allahu tashmë e din se jobesimtari nuk është në gjendje të bëjë sexhde. Është e pamundshme për të bërë sexhde, për ta adhuruar dhe për të qenë rob i Tij, përveç nëse Allahu dëshiron. Po kështu, besimtarët janë të nderuar me besim vetëm duke iu falënderuar vullnetit dhe mirësisë së Allahut. Kurani na informon po ashtu për mënyrën se si besimtarët dhe jobesimtarët do të duken atë ditë. Gëzimi i brendshëm i besimtarëve shihet në fytyrat e tyre; sytë e tyre shkëlqejnë. Jobesimtarët, në anën tjetër, kuptojnë se kanë pasur një sjellje aq jo mirënjohëse dhe të pamatur dhe fillojnë të presin vuajtjen të cilës do t’i nënshtrohen. Për dallim nga shprehjet e lumtura në fytyrat e besimtarëve, fytyrat e jobesimtarëve janë të mërzitura dhe të zymta: Jo, nuk është ashtu! Por ju jeni që e doni të ngutshmen (dynjanë). Dhe e lini pas shpine atë të ardhmen (ahiretin). Atë ditë do të ketë fytyra të shkëlqyera (të gëzuara). Që Allahun e tyre e shikojnë. Atë ditë ka fytyra edhe të vrazhda. Që presin t'u thyhet kurrizi (të shkatërrohen). (Sure Kijame: 20-25)

Të parët e xhehenemit Përgjithësisht besohet se vetëm jobesimtarët mund ta shohin xhehenemin. Mirëpo, kjo është vetëm pjesërisht e vërtetë. Allahu na bën me dije në Suren Merjem se të gjithë njerëzit, si besimtarët ashtu edhe jobesimtarët, do të mblidhen rreth xhehenemit të gjunjëzuar: E njeriu thotë: "A njëmend pasi të vdes do të nxirrem i gjallë (do të ringjallem)?" Po, a nuk po mendon njeriu se Ne e krijuam atë më parë kur ai nuk ishte asgjë? Pasha Allahun tënd, Ne do t'i tubojmë

(pas ringjalljes) ata bashkë më djajtë dhe do t'i afrojmë ata rreth Xhehenemit të gjunjëzuar. Pastaj, nga secili grup do t'i kapim ata që kishin qenë më jo respektues ndaj të Gjithmëshirshmit. E Ne e dimë më së miri se cili prej tyre ka më meritë të hidhet në të. Dhe nuk ka asnjë prej jush që nuk do t'i afrohet atij. Ky (kontaktim i Xhehenemit) është vendim i kryer i Allahut tënd. Pastaj, (pas kalimit pranë tij) do t'i shpëtojmë ata që ishin ruajtur prej mëkateve, e zullumqarët do t'i lëmë aty të gjunjëzuar. (Sure Merjem: 66-72) Siç shohim nga vargjet e mësipërme, në Ditën e Ringjalljes, njerëzit do të grumbullohen rreth xhehenemit të gjunjëzuar. Njëjtë si jobesimtarët edhe besimtarët do të dëgjojnë zhurmën dhe gjëmimin e llahtarshëm të zjarrit bashkë dhe do të jenë dëshmitarë të pamjeve tronditëse. Mirëpo, besimtarët shpëtojnë pas një kohe dhe jobesimtarët lihen të qëndrojnë të gjunjëzuar. Pastaj, ata hidhen në zjarrin e xhehenemit. Të kuptuarit më të mirë të zemërimit të Allahut dhe të qenit mirënjohës ndaj Tij mund të konsiderohet si një prej qëllimeve të pranisë së besimtarëve në turmën e tubuar rreth xhehenemit. Besimtari që është dëshmitar i pamjes së xhehenemit kupton se çfarë mirësie të madhe i ka dhuruar atij besimi. Pasi që xhehenemi është një vend i tmerrshëm, edhe të qenit i shpëtuar nga vuajta do të thotë lumturi për qenien njerëzore. Duke qenë dëshmitar i xhehenemit, besimtari mund të bëjë krahasime dhe kështu të çmoj më shumë xhenetin, vendin e mirësive ku do të banojë përjetësisht. Madje edhe në këtë dynja, mirësia më e madhe është me qenë i shpëtuar nga dhimbja. Për shembull, dikush që përballet me rrezikun e ngrirjes në bjeshkë ngazëllehet kur gjen një kasolle të vjetër me një oxhak. Ai ndien sikur kjo kasolle të ishte një dhomë luksoze e hotelit. Për dikën që nuk ka ngrënë asgjë për ditë të tëra një copë bukë është aheng. Fundi i dhimbjes është një arsye e patejkalueshme për gëzim, lumturi, qetësi dhe mirënjohje. Një besimtar që sheh xhehenemin së afërmi dhe shpëton prej tij arrin këtë lloj lumturie. Veç kësaj, të qenit i shpërblyer me xhenet i bën besimtarët të arrijnë “suksesin” e përmendur në Kuran. Pasi ta ketë parë vuajtjen më të madhe në xhehenem, besimtari kupton shumë mirë vlerën e parajsës përplot me mirësi. Gjatë gjithë jetës së tij të amshueshme, ai kurrë nuk harron se si duket xhehenemi dhe prandaj i gëzohet më shumë xhenetit. Në Ditën e Gjykimit, njerëzit dëgjojnë këto fjalë të atyre të cilët i dallojnë besimtarët prej jobesimtarëve nga fytyrat e tyre: E mes atyre dyve (dy grupeve) është një perde (mur), e mbi A'raf (lart mbi mur) janë burra që i njohin secilin (të Xhenetit dhe të Xhehenemit) me shenjat e tyre. Ata i thërrasin banuesit e Xhenetit: "Paqja (shpëtimi) qoftë mbi ju!" Ata (të A'rafit) nuk kanë hyrë në të, po shpresojnë. E kur u shkon shikimi i tyre nga ata të Xhehenemit, Thonë: "Allahu ynë mos na bë neve me mizorët!" Ata të Arafit i thërrasin do burra që i njohin me shenjat e tyre dhe u thonë: "Çka ju vlejti ai grumbullimi juaj (në pasuri e numër) dhe ajo që bënit kryelartësi?" (e tash jeni në Xhehenem). A këta janë ata (besimtarët), për të cilët betoheshit se nuk ka për t'i përfshirë mëshira e Allahut?" (në mënyrë ironike i përqeshin jobesimtarët, mandej u thonë besimtarëve): "Vazhdoni në Xhenet, as nuk ka frikë për ju, as nuk keni për t'u brengosur!" (Sure A’raf: 46-49)

Kjo është koha kur besimtarët “krijesat më të dobishme”, (Sure Bejjine: 7) dhe jobesimtarët, “krijesat më të dëmshme”, (Sure Bejjine: 6) ndahen njëri prej tjetrit. Kjo ditë përshkruhet në Kuran si vijon: Dhe kur të dërguarve u është caktuar koha? E për cilën ditë atyre u është caktuar koha? Për ditën e gjykimit (kur drejtësia e Allahut ndan të mirën nga e keqja). E ku e di ti se çka është dita e gjykimit? Atë ditë është shkatërrim për ata që përgënjeshtruan. A nuk i kemi shkatërruar Ne popujt më të hershëm? Dhe pastaj pas tyre ua shoqëruam të tjerë më të vonshëm. Ne ashtu bëjmë me kriminelët. Atë ditë është mjerim i madh për ata që përgënjeshtruan. (Sure Murselat: 11-19) Kjo Ditë e Vendimit fillon me vdekje dhe vazhdon me ringjallje dhe dhënie të llogarisë dhe përfundon kur njerëzit dërgohen në banesat e tyre të amshueshme. Në Suren Kaf, udhëtimi që ndërmarrin besimtarët dhe jobesimtarët për në banesat e tyre të vërteta rrëfehet si vijon: Agonia e vdekjes i vjen me atë të vërtetën (i zbulohet çështja e ahiretit); kjo është ajo prej së cilës ke ikur. Dhe i fryhet surit, e ajo është dita e premtuar (për dënim). E do të vijë secili njeri bashkë me të dhe grahësi edhe dëshmitari. (I thuhet) Ti ishe në një huti nga kjo (ditë) e Ne ta tërhoqëm perden tënde dhe tash ti sheh shumë mprehtë. E shoku (përcjellësi) i tij do të thotë: "Kjo që është te unë (regjistri i veprave) është gati. Ju të dy (engjëjt) hidhini në Xhehenem secilin mohues kryeneç. Secilin pengues të veprave, mizor e të dyshimtë në fe. I cili Allahut i shoqëroi Allah tjetër, pra hidheni atë në vuajtjet më të rënda". E shoku i tij (djalli) thotë: "Allahu ynë, unë nuk u shmanga prej rrugës së drejtë, por ai vetë ka qenë i humbur larg". Ai (Allahu) thotë: "Mos u grindni tash para Meje, se Unë më parë ju tërhoqa vërejtjen. Tek Unë nuk ndryshon fjala (vendimi) dhe Unë nuk jam zullumqar për robërit". (Përkujto) Ditën kur Ne Xhehenemit i themi: "A je mbushur?" E, ai thotë: "A ka ende?" Ndërsa besimtarëve të ruajtur Xheneti u afrohet krejt afër. Kjo është ajo që u premtohet për secilin që pendohet dhe që e ruan besën e dhënë. Për secilin që i është frikësuar Allahut pa e parë dhe ka qenë i kthyer te Ai me zemër të sinqertë. (U thuhet) Hyni në te, të shpëtuar, se kjo është dita e përjetshme. (Sure Kaf: 19-34)

XHEHENEMI (FERRI) …Pse ai shumë mendonte, radhite e përgatiste (për Kuranin). Qoftë i shkatërruar, po si perceptonte? Prapë qoftë i shkatërruar, po si perceptonte? Ai sërish thellohej në mendime. Pastaj mrrolej dhe bëhej edhe i vrazhdë. Pastaj ktheu shpinën me mendjemadhësi. E tha: "Ky (Kurani) nuk është tjetër, vetëm se magji që përcillet prej të tjerëve. Ky nuk është tjetër, përveç fjalë njerëzish!" E Unë atë do ta hedhë në Sekar! E, ku e di ti se çka është Sekar? Ai nuk lë send të mbetet pa e djegur. Ai është që ua prish dhe ua nxin lëkurat. (Sure Mudeththir: 18-29)

PARATHËNIE Mashtrimet dhe faktet Vendi, ku do të banojnë përjetësisht jobesimtarët, është krijuar veçanërisht për t’i shkaktuar dhimbje trupit dhe shpirtit njerëzor. Kjo ndodhë për të vetmen arsye se jobesimtarët janë fajtor për padrejtësi të madhe dhe drejtësia e Allahut përmban ndëshkimin e tyre. Të qenit jo mirënjohës dhe kryengritës ndaj Krijuesit, Atij që i jap shpirt njeriut, është padrejtësia më e madhe që mund të bëhet në tërë gjithësinë. Prandaj, në ahiret ekziston një ndëshkim i rëndë për një gjynah të tillë të tmerrshëm. Për këtë qëllim shërben xhehenemi. Njeriu është i krijuar për të qenë rob i Allahut. Nëse ai e mohon qëllimin kryesor të krijimit të tij, atëherë ai padyshim se merr atë që meriton. Allahu thotë si vijon në njërin prej ajeteve: Allahu juaj ka thënë: "Më thirrni Mua, Unë ju përgjigjem, e ata që nga mendjemadhësia i shmangen adhurimit ndaj Meje, do të hyjnë të nënçmuar në Xhehenem". (Sure Gafir: 60) Pasi që shumica e njerëzve do të dërgohen në xhehenem në fund dhe ndëshkimi në të është i pafund dhe i amshueshëm, synimi kryesor, qëllimi themelor i njerëzve duhet të jetë t’i shpëtojnë xhehenemit. Kërcënimi më i madh për njeriun është xhehenemi dhe asgjë nuk mund të jetë më e rëndësishme se shpëtimi i shpirtit të njeriut prej tij. Përkundër kësaj, gadi gjithë njerëzit në tokë jetojnë në një gjendje të pavetëdijes/të pavetëdijshme. Ata brengosen me telashe tjera në jetën e tyre të përditshme. Ata punojnë me muaj, vite, madje edhe dekada për çështje të parëndësishme, e kurrë nuk mendojnë për kërcënimin më të madh, rreziku më serioz për ekzistencën e tyre të amshueshme. Xhehenemi është fare pranë tyre; e megjithatë, ata janë tej mase të verbuar për ta parë këtë: Njerëzve u është afruar koha e llogarisë së tyre, e ata të hutuar në pakujdesi nuk përgatiten fare për të. Atyre nuk u vjen asnjë këshillë e re (në Kuran) nga Allahu i tyre, e që ata të mos tallen me të duke e dëgjuar. Të shmangura nga e vërteta janë zemrat e tyre. (Sure Enbija: 1-3) Këta njerëz bëjnë përpjekje të kota. Ata kalojnë gjithë jetën e tyre duke vrapuar pas qëllimeve iluzore. Të shumtën e kohës, qëllimet e tyre janë që të ngriten në pozitë në kompani, të martohen, të kenë “një jetë të lumtur familjare”, të fitojnë shumë para apo të jenë mbrojtës të një ideologjie të pavlerë. Derisa i bëjnë këto gjëra, këta njerëz janë të pavetëdijshëm për kërcënimin e madh që i pret në të ardhmen. Njeriu zbulon qëndrimin e tyre të pandjeshëm që ata kanë ndaj xhehenemit madje edhe nga mënyra se si i referohen kësaj çështjeje. “Shoqëria e padijshme” e përbërë prej individëve të tillë shpesh shqipton fjalën “xhehenemi” pa e njohur në hollësi kuptimin e saj. Herë pas here, kjo fjalë bëhet subjekt i talljes. Megjithatë, askush nuk i kushton aq vëmendje kësaj teme si e meriton. Për këta njerëz, xhehenemi është trillim imagjinar.

Në të vërtetë, xhehenemi është më real se kjo dynja. Bota do të pushojë së ekzistuari pas një kohe, por xhehenemi do të mbetet përjetësisht. Allahu, Krijuesi i gjithësisë dhe dynjasë dhe baraspeshave të brishta në natyrë, ka krijuar gjithashtu ahiretin, xhenetin dhe xhehenemin. Një ndëshkim i rëndë u premtohet gjithë jobesimtarëve dhe hipokritëve. Xhehenemi, vendi më i keq që mund të imagjinohet, është burim i mundimit më të madh. Ky mundim dhe kjo dhimbje nuk i ngjason asnjë lloj dhimbjeje në këtë dynja. Është shumë më e fuqishme se çfarëdo lloj dhimbjeje apo vuajtjeje me të cilën njeriu mund të përballet në këtë dynja. Kjo është padyshim vepër e Allahut, më të Lartësuarit në Dije. Një e vërtetë tjetër për xhehenemin është se, për secilin, kjo vuajtje është e pafund dhe e amshueshme. Shumica e njerëzve në këtë shoqëri të padijshme kanë një ide të përbashkët të gabuar për xhehenemin: ata mendojnë se do të “shërbejnë dënimin e tyre” për një kohë të caktuar dhe pastaj do të falen. Kjo është vetëm një mënyrë e të dëshiruarit të diçkaje. Kjo mënyrë e besimit është po ashtu e përhapur në veçanti në mesin e atyre të cilët mendojnë se janë besimtarë mirëpo i lënë pas dore detyrat e tyre ndaj Allahut. Ata pandehin se nuk ekziston ndonjë kufi deri në ç’masë ata mund të zhyten në kënaqësitë e kësaj bote. Mirëpo, fundi që i pret ata është më i dhimbshëm se që presin ata. Xhehenemi është padyshim një vendbanim i vuajtjes së përjetshme. Në Kuran, shpeshherë theksohet se ndëshkimi për jobesimtarët është i vazhdueshëm dhe i përjetshëm. Ajeti në vazhdim e bën të qartë këtë të vërtetë: Aty do të mbesin për tërë kohën (pa mbarim). (Sure Nebe’: 23) Mënyra e të menduarit: “Do ta shërbej dënimin tim për një kohë dhe pastaj do të falem” është mendim fanatik me të cilin kënaqen disa për ta ngushëlluar veten e tyre. Me të vërtetë, Allahu tërheq vëmendjen për këtë në Kuran, duke qenë se edhe Çifutët janë shprehur në mënyrë të njëjtë: Ata edhe thanë: "Neve nuk do të na kapë zjarri vetëm për disa ditë të numëruara!" Thuaj: "A mos keni marrë prej Allahut ndonjë premtim, e Allahu nuk e thyen premtimin e vet, ose jeni duke thënë për Allahun atë që nuk e dini? Po, (do të ju kapë zjarri) ai që bën keq dhe që e vërshojnë gabimet e tij, ata janë banues të zjarrit, aty janë përgjithmonë. (Sure Bekare: 80-81) Të qenit jo mirënjohës dhe kryengritës ndaj Krijuesit i cili “ju pajisi me (shqisa për) të dëgjuar, me të parë dhe me zemër” (Sure Nahl: 78) padyshim se meriton vuajtje të pandërprerë. Shfajësimet që paraqet njeriu nuk do ta shpëtojnë atë nga xhehenemi. Dënimi i dhënë për ata të cilët shfaqin mospërfillje – apo edhe më keq, armiqësi – ndaj fesë së Krijuesit të tij është i sigurt dhe i pandryshueshëm: E kur u lexohen atyre ajetet tona të qarta, në fytyrat e atyre që nuk besuan u vëren urrejtje. Gati u vërsulen atyre që ua lexojnë ajetet tona. Thuaj: "A t'u tregoj për një më të keqe se kjo?" Zjarri, të cilin Allahu e caktoi për ata që nuk besuan". Sa i keq është ai vend ku do të shkojnë. (Sure Haxhxh: 72) Ata të cilët ishin mendjemëdhenj ndaj Allahut dhe ushqyen armiqësi ndaj besimtarëve do të dëgjojnë këto fjalë në Ditën e Gjykimit:

Andaj, hyni në dyert e xhehenemit, aty do të jeni përjetë: sa vend i keq është ai i kryelartëve!" (Sure Nahl: 29) Veçoria më e frikshme e xhehenemit është natyra e tij e përjetshme. Me të hyrë në xhehenem, nuk do të ketë më kthim prapa. Realiteti i vetëm është xhehenemi bashkë me shumë lloje tjera të mundimit. Me të takuar një vuajtje të tillë të përjetshme, njeriu bie në gjendje të dëshpërimit të plotë. Ai më nuk ka kurrfarë shpresa. Kjo gjendje përshkruhet si vijon në Kuran: E ata që nuk respektuan Allahun, skutë e tyre është zjarri. Sa herë që të tentojnë të dalin nga ai, kthehen në të dhe atyre u thuhet: "Shijoni dënimin e zjarrit që ju e konsideronit rrenë. (Sure Sexhde: 20) Ata përpiqen të dalin nga zjarri, por s'kanë të dalë nga ai, ata kanë dënim të përhershëm. (Sure Maide: 37)

VUAJTJA E XHEHENEMIT DËRGIMI NË XHEHENEM Xhehenemi…Ky vendbanim, ku atributet e Allahut, el-Xhabar (Imponuesi), el-Kahar (Nënshtruesi) dhe el-Muntekim (Hakmarrësi) manifestohen përjetësisht është krijuar veçanërisht për t’i shkaktuar vuajtje njeriut. Në Kuran, xhehenemi përshkruhet sikur të ishte një qenie e gjallë. Kjo krijesë është përplot zemërim dhe urrejtje për jobesimtarët. Që nga dita kur është krijuar, pret me padurim që të hakmerret mbi jobesimtarët. Etja e xhehenemit për jobesimtarët kurrë nuk mund të shuhet. Urrejtja e tij ndaj jobesimtarëve e bën atë të tërbohet. Kur takon ata të cilët mohojnë, tërbimi i tij bëhet më i fortë. Krijimi i kësaj flake i shërben një qëllimi të vetëm: të shkaktojë vuajtje të padurueshme. Me të vërtetë, ai do ta kryej detyrën e tij dhe do të japë dhimbjen më të rëndë të mundshme. Pasi që të ndodhë gjykimi i jobesimtarëve në praninë e Allahut, ata do të marrin Librat e tyre nga ana e majtë e tyre. Ky është momenti kur ata do të dërgohen në xhehenem përjetësisht. Për jobesimtarët nuk ekziston mundësia për të ikur. Do të ketë me miliarda njerëz, dhe kjo turmë e madhe nuk do t’u jap jobesimtarëve mundësinë për të ikur apo për t’u lënë anash. Askush s’mund të fshihet në këtë turmë. Ata që dërgohen në xhehenem vijnë me një dëshmitar dhe një grahës të vet: Dhe i fryhet surit, e ajo është dita e premtuar (për dënim). E do të vijë secili njeri bashkë me të dhe grahësi edhe dëshmitari. (I thuhet) Ti ishe në një huti nga kjo (ditë) e Ne ta tërhoqëm perden tënde dhe tash ti sheh shumë mprehtë. E shoku (përcjellësi) i tij do të thotë: "Kjo që është te unë (regjistri i veprave) është gati. Ju të dy (engjëjt) hidhini në Xhehenem secilin mohues kryeneç. Secilin pengues të veprave, mizor e të dyshimtë në fe. I cili Allahut i shoqëroi Allah tjetër, pra hidheni atë në vuajtjet më të rënda". (Sure Kaf: 20-26) Jobesimtarët do të dërgohen drejt këtij vendi të tmerrshëm. Sipas Kuranit, ata dërgohen “në turma”. Mirëpo, gjatë rrugës për në xhehenem, në zemrat e jobesimtarëve frymëzohet frika. Zhurma e tmerrshme dhe gjëmimi i zjarrit dëgjohet në largësi: Kur të hidhen në të, ata do t'ia dëgjojnë atij ushtimën e ai vlon. Nga zemërimi, ai gati copëtohet. Sa herë që hidhet në të ndonjë turmë, roja i pyet: "A nuk ju pat ardhur juve ndonjë pejgamber (qortues)?" (Sure Mulk: 7-8) Prej këtyre vargjeve, është e qartë se kur të rikrijohen, të gjithë jobesimtarët do të kuptojnë se ç’do t’ju ndodhë. Ata do të mbeten krejtësisht të vetmuar; nuk do të kenë shokë, të afërm apo përkrahës për t’ju ndihmuar. Jobesimtarët nuk do të kenë fuqi për të qenë mendjemëdhenj dhe do të shikojnë tinëzisht. Njëri prej ajeteve përshkruan këtë moment si vijon:

Do t'i shohësh ata duke iu afruar atij (zjarrit) të frikësuar nga nënshtrimi, se si e shikojnë me bisht të syrit tinëzisht (me një shikim të vjedhur). Ata që besuan do të thonë: "Vërtet, të humbur në ditën e kiametit janë ata që e humbën vetveten dhe familjen e vet!" Ta dini pra, se mizorët janë në dënim të përjetshëm. (Sure Shura: 45)

Hyrja për në xhehenem dhe portat e xhehenemit Në fund jobesimtarët arrijnë tek dyert e xhehenemit. Kurani përshkruan ngjarjet atje si vijon: E ata që nuk besuan sillen në grupe te Xhehenemi, e kur arrijnë te ai, dyert e tij hapen e roja e tij u thotë atyre: "A nuk u patën ardhur juve të dërguar nga mesi juaj t'ju lexojnë shpalljet e Allahut tuaj, t'ju tërheqin vërejtjen për ballafaqimin tuaj në këtë ditë?" Po, (na kanë ardhur...) thonë ata, por fjala (vendimi) e dënimit domosdo është bërë realitet kundër jobesimtarëve! U thuhet: "Hyni nëpër dyer të Xhehenemit, aty do të jeni përgjithmonë, sa vend i keq është për kryelartët!" (Sure Zumer: 71-72) Për secilin prej grupeve krijohet një portë e posaçme e xhehenemit. Varësisht nga shkalla e kundërshtimit të tyre ndaj Allahut, njerëzit i nënshtrohen një klasifikimi. Jobesimtarët vendosen në vendet e tyre individuale në xhehenem sipas gjynaheve që kanë bërë. Kjo shprehet kështu në Kuran: (Allahu) Ju thotë: "Hyni në Xhehenem me atë popull që ishte para jush nga xhinët dhe njerëzit (e që ishin si ju). Sa herë që një grup hyn në të, e mallkon atë të mëparshmin derisa kur të arrijnë në të të gjithë, grupi i fundit i tyre thotë për grupin e parë: "Allahu ynë, këta (paria) na kanë humbur neve (nga rruga e drejtë), pra shtoju dënimin me zjarr atyre!" (Allahu) Thotë: "Për secilin (grup) është (dënimi) i shtuar, por ju nuk po dini. (Sure A’raf: 38) Një tjetër ajet jap informacion të hollësishëm për xhehenemin: …E s'ka dyshim se xhehenemi është vend premtimi i të gjithë atyre. Ai (xhehenemi) i ka shtatë dyer, çdonjëri prej tyre ka shtegun (derën) e caktuar (nëpër të cilën do të hyjë). (Sure Hixhr: 43-44) Ata që i nënshtrohen torturës më të rëndë do të jenë hipokritët. Këta janë njerëzit të cilët u sollën sikur të jenë besimtarë, edhe pse nuk kishte besim në zemrat e tyre: S'ka dyshim, munafikët do të jenë në shtresën më të ulët (në fund) të zjarrit dhe për ta nuk do të gjesh mbrojtës. (Sure Nisa: 145)

Xhehenemi është plot urrejtje; uria e tij për jobesimtarët nuk mund të shuhet kurrë. Përkundër asaj se shumë jobesimtarë hidhen në të, ai kërkon më shumë: (Përkujto) Ditën kur Ne Xhehenemit i themi: "A je mbushur?" E, ai thotë: "A ka ende?" (Sure Kaf: 30) Kur të ndizet njëherë, do të vazhdojë të digjet përjetësisht. Allahu përshkruan xhehenemin në Kuran si vijon: E Unë atë do ta hedhë në Sekar! E, ku e di ti se çka është Sekar? Ai nuk lë send të mbetet pa e djegur. Ai është që ua prish dhe ua nxin lëkurat. (Sure Mudeththir: 26-29) Padyshim, hyrja për në xhehenem është po ashtu e dhimbshme. Njerëzit “hidhen” në të. Sipas një ajeti tjetër, ata “hidhen njëri mbi tjetrin” (Sure Shu’ara: 94) në të.

Një jetë e pafund prapa dyerve të mbyllura Posa të arrijnë jobesimtarët në xhehenem, dyert mbyllen pas tyre. Këtu, ata shohin pamjet më të frikshme. Ata menjëherë kuptojnë se do të “futen” në xhehenem, vendi në të cilin ata do të banojnë përjetësisht. Dyert e mbyllura tregojnë se nuk do të ketë shpëtim. Allahu përshkruan gjendjen e jobesimtarëve si vijon: Ndërsa ata që nuk i besuan argumentet Tona, ata janë të të majtës. Kundër tyre është zjarri i mbyllur. (Sure Beled: 19-20) Kjo vuajtje në Kuran përshkruhet si “një dënim i rëndë” (Sure Ali Imran: 176), “ndëshkim i rreptë” (Sure Ali Imran: 4) dhe “një ndëshkim i dhimbshëm e pikëllues” (Sure Ali Imran: 21). Përshkrimet e tij janë të papërshtatshme për të dhënë një kuptim të plotë të ndëshkimit në xhehenem. Duke mos qenë në gjendje që të durojë madje edhe djegiet e vogla në këtë botë, njeriu nuk mundet as ta paramendoj të jetë i ekspozuar zjarrit përjetësisht. Për më tepër, dhimbja që zjarri shkakton në këtë botë nuk mund të krahasohet me ndëshkimin e rëndë të xhehenemit. Asnjë dhimbje nuk mund të jetë e ngjashme me atë të xhehenemit: Atë ditë askush nuk mund të dënojë sikur Ai. Dhe askush si Ai nuk mund të lidhë me pranga. (Sure Fexhr: 25-26) Ekziston jeta në xhehenem. Mirëpo kjo është një jetë në të cilën secili moment është përplot vuajtje dhe dhimbje. Në atë jetë, çdo lloj mundimi fizik, mendor dhe psikologjik, krahas formave të ndryshme të torturës dhe turpërimit shfryhen në mënyrë të papërmbajtur. Është e pamundshme që të krahasohet me çfarëdo vuajtje në dynja.

Njerëzit në xhehenem e perceptojnë dhimbjen përmes të gjitha pesë shqisave. Sytë e tyre shohin pamje të neveritshme dhe të frikshme; veshët e tyre dëgjojnë britma të rrëqethëse, gjëmime dhe klithma; hundët e tyre mbushen me erëra të padurueshme dhe të hidhura; gjuhët e tyre shijojnë shijet më të ndyta dhe më të padurueshme. Ata e ndiejnë xhehenemin thellë në qelizat e tyre; kjo është një dhimbje e rëndë që çmend e që është vështirë të imagjinohet në këtë dynja. Lëkura e tyre, organet e tyre të brendshme dhe tërë trupi i tyre shkatërrohet dhe ata përdridhen nga dhimbja. Njerëzit e xhehenemit janë shumë të qëndrueshëm ndaj dhimbjes dhe nuk vdesin kurrë. Prandaj, ata nuk mund ta shpëtojnë veten kurrë nga mundimi. Lëkurat e tyre shërohen duke u djegur ata; e njëjta vuajtje vazhdon përjetësisht; forca e vuajtjes nuk pakësohet kurrë. Allahu thotë në Kuran: Hyni në të! Për juve është njësoj, bëtë durim ose nuk bëtë. Shpërbleheni me atë që me veprat tuaja e merituat. (Sure Tur: 16) Jo më pak se dhimbja fizike, dhimbja mendore është po ashtu e rëndë në xhehenem. Njerëzit në xhehenem përjetojnë pendim të thellë, bien në gjendje të pashpresë, ndjehen të dëshpëruar dhe kalojnë kohëra të pafund dëshpërimi. Vuajtja është e përjetshme; edhe nëse do të mbaronte pas miliona apo miliarda vitesh, madje edhe një mundësi e tillë afatgjatë do të nxiste shpresa të zjarrta dhe do të mbetej një arsye e fuqishme për lumturi dhe gëzim. Mirëpo, amshueshmëria e vuajtjes do të frymëzojë njëfarë dëshpërimi që nuk mund të krahasohet me cilëndo ndjenjë të ngjashme në këtë botë. Sipas Kuranit, xhehenemi është një vend ku përjetohet dhimbje e jashtëzakonshme. Është ngushtë, zhurmshëm, me tym dhe i zymtë, që fut ndjenjën e pasigurisë në shpirtin njerëzor. Ai është një vend që karakterizohet me erëra të neveritshme, flakë që digjen thellë në zemër, pije dhe ushqim të ndyrë, petka prej zjarri dhe katrani të shkrirë. Këto janë karakteristikat themelore të xhehenemit. Megjithatë, ekziston një jetë që jetohet në këtë mjedis të tmerrshëm. Njerëzit e xhehenemit kanë shqisa të mprehta. Ata dëgjojnë, flasin dhe grinden dhe përpiqen të ikin nga vuajtja. Ata digjen në zjarr, ndiejnë etje dhe uri dhe ndiejnë pendim. Ata vuajnë nga ndjenja e fajësisë. Ajo që është më me rëndësi, ata duan që dhimbja t’ju lehtësohet. Njerëzit e xhehenemit jetojnë një jetë pafundësisht më të ulët se atë të kafshëve në këtë mjedis të ndotur dhe të neveritshëm. I vetmi ushqim që kanë ata janë frytet e hidhura me gjemba dhe druri i zekumit. Pija e tyre, në anën tjetër, është gjaku dhe qelbi. Ndërsa, zjarri i ngulfat ata gjithkund. Ankthi i xhehenemit përshkruhet si vijon: Është e vërtetë se ata që mohuan argumentet Tona, do t'i hedhim në zjarr. Sa herë që u digjen lëkurat e tyre, Ne ndërrojmë lëkura të tjera që të shijojnë dënimin. Allahu është i plotfuqishëm, i drejtë. (Sure Nisa: 56) Me lëkurë të çjerrur, mish të djegur dhe gjakun që spërkat gjithandej, ata janë të prangosur me zinxhirë dhe të fshikulluar me kamxhik. Me duart e lidhura rreth qafave të tyre, ata hidhen në bërthamën e xhehenemit. Ndërsa, engjëjt e ndëshkimit i vendosin ata që janë fajtor në shtretër zjarri, me mbulesa po ashtu prej zjarri. Arkivolet në të cilat vendosen ata janë po ashtu të mbuluara me zjarr. Jobesimtarët vazhdimisht lëshojnë klithma për të shpëtuar nga një ankth i tillë. Dhe për këtë, ata shpesh marrin/pranojnë më shumë përulje/poshtërim dhe vuajtje. Ata lihen krejtësisht të vetmuar.

Këto skena do të bëhen të gjitha realitet. Ato janë të vërteta. Ato janë më të vërteta se jeta jonë e përditshme. Ata “nga njerëzit që adhurojnë Allahun me mëdyshje” (Sure Haxhxh: 11); ata që thonë: “Neve nuk do të na djegë zjarri vetëm për pak ditë të numëruara” (Sure Ali Imran: 24); ata që i bëjnë paratë, pozitën, karrierat dhe të tilla gjëra tjera materiale synimet kryesore të jetës së tyre dhe prandaj shpërfillin kënaqësinë e Allahut; ata që ndryshojnë urdhrat e Allahut në pajtim me dëshirat dhe qejfet e tyre; ata të cilët e interpretojnë Kuranin në pajtim me interesat e tyre personale; ata të cilët devijojnë nga rruga e drejtë – thënë shkurt – të gjithë jobesimtarët dhe hipokritët do të banojnë në xhehenem, përveç atyre të cilëve Allahu u dhuron mëshirën dhe faljen e Tij. Kjo është fjala përfundimtare e Allahut dhe padyshim se do të realizohet: Sikur të kishim dëshiruar Ne, secilit do t'i jepnim udhëzimin, por fjala (vendimi) Ime ka marrë fund (definitiv) se do ta mbushë Xhehenemin së bashku me xhinë e njerëz. (Sure Sexhde: 13) Këta njerëz tashmë janë paracaktuar për xhehenem: Ne krijuam shumë nga xhinët e njerëzit për xhehenem. Ata kanë zemra që me to nuk kuptojnë, ata kanë sy që me ta nuk shohin dhe ata kanë veshë që me ta nuk dëgjojnë. Ata janë si kafshët, bile edhe më të humbur, të tillët janë ata të marrët. (Sure A’raf: 179)

Mundimi i Zjarrit Në këtë jetë të xhehenemit, mundimi më i madh dhe më kryesor është padyshim të qenit i ekspozuar zjarrit. Ndryshe nga format tjera të mundimit, zjarri, si një karakteristikë dalluese e xhehenemit, lë gjurmë të pandreqshme në trupin e njeriut. Ky mundim është mundim që përshkon trupin e njeriut deri në “qelizat” e tij. Njerëzit e xhehenemit hidhen në këtë “Zjarr të furishëm” (Sure Me’arixh: 15). Ata digjen në “një Zjarr përcëllues” (Sure Furkan: 11) që është “një zjarr i ndezur fort” (Sure Lejl: 14). Në një ajet Kur’anor, thuhet: Ndërsa, atij që ka peshojën e lehtë të veprave të tij, Vendi i tij do të jetë në Havije. E ç'është ajo që të njoftoi se ç'është ai (Havije)? Është zjarri me nxehtësi shumë të lartë. (Sure Kari’a: 8-11) Nga këto ajete, kuptojmë se zjarri shfryen gjithandej xhehenemit. Në këtë humnerë, nuk ekziston as edhe një vend i vetëm që mbetet i mbrojtur nga zjarri. Zjarri arrin çdo kënd të xhehenemit. Përderisa i nënshtrohet formave tjera të mundimit fizik dhe shpirtëror, jobesimtari është vazhdimisht në kontakt me zjarrin. Zjarri i xhehenemit është pamasë i madh. Në Kuran, nxjerren ngjashmëri midis shkëndive të zjarrit dhe “shkëndive të mëdha me madhësi të kështjellave” dhe “një turmë të deveve të verdha” për të përshkruar fuqinë dhe madhësinë e zjarrit.

Në atë Ditë, mjerë për mohuesit! Shkoni tek ajo që e mohuat! Shkoni te ajo hije (mjegull) që ka tri degëzime. Që nuk bën as hije, as nuk mbron prej flakës. Ai (Xhehenemi) hedh gaca të mëdha si ndonjë kështjellë. E që janë si të ishin deve të verdha (shumë të shpejta). (Sure Murselat: 28-33) Jobesimtarët ia kushtojnë tërë energjinë e tyre ikjes prej flakëve, por kjo nuk është e lejueshme. Ai është një zjarr “që e thërret (tërheq prej vetes) atë që është zmbrapsur e larguar (prej besimit).” (Sure Me’arixh: 17) Një tjetër ajet flet për fatin e mohuesve: E ata që nuk respektuan Allahun, strehim i tyre është zjarri. Sa herë që të tentojnë të dalin nga ai, kthehen në të dhe atyre u thuhet: "Shijoni dënimin e zjarrit që ju e konsideronit rrenë. (Sure Sexhde: 20) Klithmat dhe rënkimet e atyre që i nënshtrohen këtij mundimi mund të dëgjohen gjithandej. Vet këto klithma dhe rënkime të llahtarshme janë një burim i posaçëm mundimi për jobesimtarët: Aty ata do të kenë rënkim dhe aty ata nuk dëgjojnë. (Sure Enbija: 100) E sa u përket atyre fatkëqijve, ata janë në zjarr, aty ata kanë dihatje kërhamë të vështirë (në frymëmarrje). (Sure Hud: 106) Zjarri shkakton dhimbje të padurueshme. Qeniet njerëzore nuk janë të afta të durojnë madje as edhe dhimbjen që shkakton zjarri i një fije qibriti. Megjithatë, cilado dhimbje që ne përjetojmë në këtë botë nuk mund të krahasohet aspak me atë që shkakton zjarri i xhehenemit. Askush nuk mund t’i ekspozohet zjarrit në këtë dynja për një periudhë të gjatë kohore. Ai ose vdes për 5-10 sekonda ose ndien një dhimbje për një periudhë të kufizuar kohore. Mirëpo, zjarri i xhehenemit është i tmerrshëm; ai nuk mbyt por vetëm shkakton dhimbje. Njerëzit në xhehenem do t’i nënshtrohen një zjarri i cili do të mbetet përjetësisht. Dija se ky mundim nuk do të mbarojë kurrë i bën bashkëvuajtësit e xhehenemit të bien në një gjendje të dëshpërimit të plotë. Ata ndjehen të dëshpëruar dhe përjetojnë një ndjenjë të rrënimit të plotë. Një fytyrë e djegur është aspekti më i padëshirueshëm i mundimit. Kjo për arsye se fytyra është pjesë e rëndësishme e trupit, e cila i jap njeriut ndjenjën e krenarisë. Ajo i jap një personi një identitet dhe është shprehja më domethënëse e asaj që ne quajmë “Unë”. Shpesh, tiparet e të qenit i shëmtuar apo i bukur i vishen fytyrës. Me pamjen e fotografive të një personi me ndonjë gjurmë të madhe djegieje në fytyrën e tij, njerëzit ngushtohen dhe menjëherë i drejtohen Allahut duke kërkuar mbrojtje për veten e tyre ndaj një fatkeqësie të tillë. Askush nuk dëshiron të goditet nga një fatkeqësi e tillë. Megjithatë, jobesimtarët janë të pavëmendshëm ndaj një të vërtete të rëndësishme; ata gradualisht i afrohen një fundi të ngjashëm dhe një fundi tmerrësisht të rëndë. Dhimbja e zjarrit të xhehenemit depërton në tërë trupin e

njeriut. Megjithatë, kur fytyra i ekspozohet zjarrit, mundimi bëhet i padurueshëm. Sytë, veshët, hunda, gjuha dhe lëkura, shkurt, të gjitha organet shqisore janë të vendosura në këtë pjesë të rëndësishme të trupit. Çfarëdo kërcënimi ndaj fytyrës, sado i vogël të jetë, ngjallë një reagim të fuqishëm refleksiv. Megjithatë, në xhehenem fytyra digjet. Në këtë mënyrë, pjesa më e ndjeshme e trupit lëndohet në mënyrën më të rëndë. Ky mundim përshkruhet në ajetet në vazhdim: Ditën kur fytyrat e tyre do të përmbysen në zjarr e thonë: "Të mjerët ne, ta kishim adhuruar Allahun e respektuar të dërguarin!" (Sure Ahzab: 66) Petkat e tyre janë nga katrani, kurse fytyrat e tyre do t'i mbulojë zjarri. (Sure Ibrahim: 50) Zjarri do t'ua djegë atyre fytyrat dhe do të duken shumë të shëmtuar brenda tij. (Sure Mu’minun: 104)

Lënda djegëse për Zjarrin e xhehenemit dhe uji që vlon Në përshkrimet Kur’anore lidhur me mënyrën se si jobesimtarët digjen në xhehenem, ndeshemi me një shprehje mahnitëse: jobesimtarëve u referohet si “lëndë djegëse për Zjarrin e xhehenemit”. Djegia e tyre dallon prej djegies se çfarëdo gjëje tjetër në zjarr. Vet jobesimtarët përbëjnë lëndën djegëse të zjarrit: Ndërsa, ata që lëshuan rrugën, ata u bënë lëndë e Xhehenemit! (Sure Xhinn: 15) Druri lënda e zjarrit, digjet më gjatë se çfarëdo materiali tjetër dhe me intensitet më të madh. Gjithashtu, jobesimtarët bëhen lëndë djegëse e këtij zjarri të cilin ata dikur e kishin mohuar. Ky fakt zbulohet në vargjet në vazhdim: O ju që besuat, ruajeni veten dhe familjen tuaj prej një zjarri, lënda djegëse e të cilit janë njerëzit dhe gurët. Atë (zjarrin) e mbikëqyrin engjëjt të rreptë e të ashpër që nuk e kundërshtojnë Allahun për asgjë që Ai i urdhëron dhe punojnë atë që janë të urdhëruara. (Sure Tahrim: 6) Është e vërtetë se atyre që nuk besuan nuk do t'u vlejë asgjë para Allahut, as pasuria e as fëmijët e tyre. Ata vetë janë lëndë e zjarrit. (Sure Ali Imran: 10) Ju, dhe ajo që adhuruat ju pos Allahut, do të jeni lëndë e Xhehenemit, dhe keni për të hyrë në të. (Sure Enbija: 98) Sikurse njeriu që shërben si lëndë djegëse, ekziston po ashtu edhe lënda e vërtetë djegëse për të ndezur zjarrin. Sidoqoftë, kush ishte shumë i afërt në këtë dynja, - burri dhe gruaja, për shembull – bartin dru për zjarrin e njëri tjetrit. Ebu Lehebi dhe gruaja e tij janë shembull për këtë:

Qoftë i shkatërruar Ebu Lehebi, e ai më është shkatërruar! Atij nuk i bëri dobi pasuria e vet, as ajo çka fitoi! Ai do të hyjë në një zjarr të ndezur flakë. E edhe gruaja e tij, ajo që barti dru (ferra), E në qafën e saj ajo ka një litar të përdredhur. (Sure Mesed: 1-5) Kjo është shkëputja e të gjitha lidhjeve në këtë botë. Jobesimtarët, të cilët thoshin se e donin shumë dhe ngritën krye kundër Allahut bashkë, ia mbarojnë zjarrin njëri tjetrit në xhehenem. Bashkëshortja e njeriut, kushërinjtë e afërm dhe të gjithë miqtë e ngushtë të njeriut do të bëhen armiq. Tradhtia nuk do të njeh kufij. Zjarri i ushqyer nga druri “i gjallë” dhe i pajetë po ashtu vlon ujin që “përvëlon” jobesimtarët. Lëkura, njëri prej organeve më vitale që shtrihet në tërë trupin e njeriut, dhe që mezi arrin një trashësi prej disa milimetrave, e bën njeriun të ndiej botën e jashtme me anë të shqisës së të prekurit. Të gjitha pjesët vitale të trupit si fytyra, duart, krahët, këmbët, duke përfshirë organet gjenitale, – organet të cilave njeriu u jap rëndësinë më të madhe – janë të mbuluara me lëkurë. Ashtu siç është organi me anën e të cilit njeriu pranon kënaqësinë, duke iu falënderuar ndjeshmërisë së saj, lëkura e njeriut mund të bëhet edhe burim kryesor i dhimbjes. Ajo është posaçërisht e ndjeshme ndaj zjarrit dhe lëngjeve përvëluese. Zjarri e përcëllon lëkurën, uji që zien e përvëlon atë. Uji që zien e shkatërron lëkurën plotësisht; vështirë se ndonjë copë e lëkurës mbetet pa u dëmtuar. Lëkura e hollë së pari ënjet dhe pastaj pezmatohet, duke sjellë dhimbje të madhe. As joshja fizike, as pasuria materiale, as fuqia, as fama, shkurt, asgjë nuk e bën një njeri rezistent ndaj lëndimit të shkaktuar nga uji që zien. Sipas Kuranit: Të tillët janë ata që ranë viktimë e asaj që punuan. Ata, për shkak se mohuan, për pije kanë ujë të vluar e dënim të hidhët. (Sure En’am: 70) Në një ajet tjetër, thuhet: E në qoftë se është prej gënjeshtarëve të humbur, Mirëseardhja e tyre është pritje me ujë të valë. Dhe djegie nga zjarri i Xhehenemit. E s’ka dyshim se kjo është ajo e vërteta e sigurt. (Sure Vakia: 92-95) Njëri prej ajeteve përshkruan këtë formë të mundimit si vijon: (U thuhet engjëjve për mëkatarin) Rrëmbejeni e graheni në mes të Xhehenemit. Dhe hidhni mbi kokën e tij ujin e valë e shtoja mundimin. (I thuhet): Shijoje! se ti je ai i forti, i autoritetshmi. E ky është ai (dënimi) për të cilin dyshonit. (Sure Duhan: 47-50) Përveç këtyre, ekzistojnë forma të tjera të dhimbjes të shkaktuara prej zjarrit. Shënjimi është njëra prej tyre; njerëzit e xhehenemit shënjohen me metale të skuqura. Mirëpo, këto metale janë në të vërtetë gjëra që jobesimtarët ia përshkruan shok Allahut në këtë botë: Ata të cilët e ruajnë arin e argjendin e nuk e japin për rrugën e Allahut, lajmëroji për një dënim të dhimbshëm. Atë ditë kur ajo (pasuri e deponuar) fërgohet në prushin e xhehenemit, e me të lyhen ballët, anët dhe shpinat e tyre (do t'u thuhet): "Kjo është ajo që grumbulluat për veten tuaj, pra shijoni atë që grumbullonit!" (Sure Teube: 34-35)

Format tjera të vuajtjes Në kundërshtim me urtësinë përgjithësisht të pranuar, xhehenemi nuk është thjeshtë një “furrë gjigante.” Njerëzit e xhehenemit do t’i ekspozohen zjarrit. Kjo është e vërtetë. Mirëpo, vuajtja në xhehenem nuk kufizohet vetëm me djegie. Banorët e xhehenemit i rrethojnë po ashtu mundimet tjera fizike dhe psikike. Për ta torturuar dikën në këtë botë, përdoren metoda dhe mjete të ndryshme. Shpeshherë torturimi gjymton viktimat e tij. Nganjëherë ata vdesin prej dhimbjeve. Ata të cilët mbijetojnë sëmuren mentalisht. Megjithatë, është fakt se teknikat për torturim që përdoren në këtë botë janë pakrahasueshëm më të thjeshta se ato të xhehenemit. Banorët e xhehenemit do t’ju nënshtrohen torturave shumë të ndryshme dhe të rënda. Në rastin e një personi i cili ekzekutohet me rrymë, rryma si edhe ndjeshmëria e njeriut ndaj elektricitetit janë të dyja të krijuara prej Allahut. Shumë burime tjera të panjohura të dhimbjes dhe dobësitë e njeriut të gjitha formojnë një pjesë të dijenisë së përkryer të Allahut. Pra, Allahu do të shkaktojë mundimin më të rëndë prej të gjitha mundimeve. Ky është ligji i Allahut, el Kaharit (Nënshtruesit). Sipas fjalëve të Kuranit, në xhehenem, mjerimi është prezent kudo. Nuk ka mundësi që njeriu t’i shmanget vuajtjes, ajo rrethon banorët e xhehenemit nga të gjitha anët. Ata nuk munden as t’i rezistojnë dhe as t’i shmangen asaj: Po, si e kërkojnë ata ngutjen e ndëshkimit? E në të vërtetë Xhehenemi është që i ka rrethuar në të gjitha anët jobesimtarët. (Sure Ankebut: 54-55) Veç kësaj, ekzistojnë edhe burime tjera të vuajtjes në xhehenem. Ato numërohen në Kuran si vijon: Xhehenemin që do të hidhen në të, e sa djep i shëmtuar është ai. Ky është ujë i valë dhe i ndyrë; le ta shijojnë atë! I presin edhe dënime të tjera të llojllojta sikurse ai. (Sure Sad: 56-58) Nga ky ajet dhe nga ajete tjera, kuptojmë se mund të ketë lloje të ndryshme të vuajtjes në xhehenem. Në Kuran përmenden ato që janë më të dukshme, siç është zjarri dhe poshtërimi. Megjithatë, banorët e xhehenemit assesi nuk janë imun ndaj formave tjera të vuajtjes. Për shembull, përveç zjarrit dhe ujit të vluar, të qenit i sulmuar nga shtazët e egra, të qenit i hedhur në një gropë të thellë me insekte, akrep dhe gjarpinj, kafshimi prej minjve, vuajtja nga plagë të krimbura dhe shumë e shumë të tjera që tejkalojnë imagjinatën ka mundësi t’i bëjnë të vuajnë keqbërësit njëkohësisht.

Nxehtësia, errësira, tymi dhe ngushtësia Për secilin individ në botë të qenit në vende të ngushta, të nxehta dhe të ndyta është gjëja më e mundimshme. Lagështia dhe nxehtësia shkaktojnë ndjenjën e zënies së frymës; frymëmarrja, një

funksion thelbësor i trupit, vështirësohet në nivele të larta të lagështisë. Pamundësia për të marrë frymë shkakton lodhje të madhe; kraharori ngushtohet. Madje edhe hija nuk siguron kurrfarë lehtësimi në mot shumë të nxehtë dhe lagështi. Sidoqoftë një shtresë rrethuese e paparë e trashë ajri bëhet mbytëse. Madje edhe nivelet e temperaturës dhe lagështisë në një saunë janë vështirë të përballueshme. Në pamundësi që të duroj avullin e madh për vetëm dhjetë minuta, një personi të mbyllur në një saunë i bie të fikët për një kohë të shkurt. Një qëndrim më i gjatë nënkupton vdekjen. Kjo atmosferë mbytëse mbiAllahëron xhehenemin. Njeriu, i cili ndërmerr masa paraprake të menduara mirë për të mos u nxehë së tepërmi në këtë botë, ndihen të dëshpëruar në xhehenem. Xhehenemi është më i nxehtë se çdo shkretëtirë dhe më i ndytë dhe më shtypës se cilido vend i imagjinueshëm. Nxehtësia depërton në trupin e njeriut, ajo ndjehet thellë brenda në qeliza. Për jobesimtarët, nuk ekziston mundësia e lehtësimit apo e freskimit atje. Në Kuran, gjendja e banorëve të xhehenemit përshkruhet si vijon: E të majtit, ç’është puna e të majtëve? Janë në vapë të zjarrit dhe në ujë të valë. Dhe në errësirë tymi. As e freskët e as e këndshme. (Sure Vakia: 43-44) Atë ditë është mjerim për ata që përgënjeshtruan. (u thuhet) Shkoni te ai (Xhehenemi) që ju e konsideruat rrenë. Shkoni te ajo hije (mjegull) që ka tri degëzime. Që nuk bën as hije, as nuk mbron prej flakës. (Sure Murselat: 28-31) Në një ambient të tillë të dendur, të qenit i mbyllur brenda një vendi të ngushtë dëshmon të jetë një formë tjetër e vuajtjes. Ky ndëshkim përshkruhet si vijon: E kur të hidhen duarlidhur në një vend të ngushtë në të, aty do të kërkojnë shkatërrimin (vetëzhdukjen). Tash mos kërkoni vetëm njëherë shkatërrimin, por atë kërkojeni shumë herë. (Sure Furkan: 13-14) Të qenit i mbyllur në një vend të ngushtë shkakton vuajtje që çmend në këtë botë. Mbyllja në vetmi është njëri prej ndëshkimeve më të rënda për të burgosur. Të qenit i ngujuar në veturë me orë të tëra pas një aksidenti apo mbetja i mbyllur brenda rrënojave të një qyteti të rrënuar nga tërmeti konsiderohet të jetë njëra prej fatkeqësive më të rënda. Megjithatë, shembujt e tillë janë të parëndësishëm pranë homologëve të tyre në xhehenem. Në fund të fundit, dikush i ngujuar ose e humb vetëdijen ose vdes apo nxjerret i gjallë pas një kohe. Në të dyja rastet, dhimbja zgjat për një periudhë të caktuar kohe. Mirëpo, kjo nuk vlen për xhehenemin. Në xhehenem dhimbja nuk ka fund dhe kështu nuk ekziston as shpresa. Në një ambient të ndotur, pa ajër, të errët me tym që mbush ajrin, jobesimtari, me duart e lidhura rreth qafës dhe i lënë në një dhomë të vogël, ku i nënshtrohet vuajtjes. Ai lufton, bën përpjekje të shpëtoj, por pa dobi. Ai nuk mund as të lëvizë. Në fund, ai përgjërohet të lejohet të zhduket, siç thuhet në këtë ajet, dhe e vetmja gjë që dëshiron është të ishte i vdekur. Kjo kërkesë thjeshtë refuzohet. Në atë gropë të ngushtë në të cilën është i ngujuar ai, mbetet me muaj, vite dhe ndoshta edhe për qindra vite me radhë. Një shqetësim në rritje mbush zemrën e tij, ndërsa përgjërohet me mijëra herë

për zhdukjen e vet. Njëherë “i shpëtuar”, ai nuk do ta shijojë shpëtimin, por do të përballet me një tjetër fytyrë të xhehenemit.

Ushqimi, pijet dhe veshja Kjo botë ka një shumëllojshmëri të pafund të ushqimit të shijshëm dhe të ushqyeshëm. Secili prej tyre është një bekim prej Allahut. Llojet e ndryshme të mishit, fryteve dhe perimeve me ngjyra, shije dhe aroma të panumërta, prodhimet e qumështit, mjalta dhe shumë materie tjera ushqyese të prodhuara nga kafshët dhe gjallesat, të gjitha u krijuan posaçërisht nga Allahu dhe me bujari u dhanë në shërbim të njeriut gjatë kohës kur kjo botë u krijua. Veç kësaj, shqisat e njeriut u krijuan në atë mënyrë për t’i perceptuar të gjitha këto shije të këndshme. Me frymëzimin e Allahut, njeriu ka oreks për ushqim të zgjedhur, ndërsa neveritet nga ushqimi i prishur dhe i lig, qelbi dhe kështu me radhë. Ky është një tjetër frymëzim nga Allahu. Mirësitë, shumë më të mëdha se ato të kësaj bote, janë të përgatitura në xhenet dhe prej tyre besimtarët do të nxjerrin dobi përjetësisht. Kjo është dhuratë e Allahut, Atij që dhuron begati dhe mirëqenie. Banorët e xhehenemit, në anën tjetër, si ndëshkim për veprat e liga që i kanë bërë në këtë botë, mbahen larg të mirave të Allahut, er-Rezak-ut (Furnizuesit), ashtu që vuajtja është gjithçka me çka ata ndeshen: E në ditën kur ata që nuk besuan paraqiten pranë zjarrit (e u thonë): Ju i shfrytëzuat të mirat në jetën e dynjasë dhe i përjetuat ato, e sot, për shkak se keni bërë mendjemadhësi në tokë pa të drejtë dhe për shkak se nuk respektuat urdhrat e Allahut, do të shpërbleheni me dënim nënçmues. (Sure Ahkaf: 20) Nuk do të ketë mirësi tjera për ta. Madje edhe plotësimi i nevojave më thelbësore rezulton të jetë vuajtje. Ushqimi është krijuar posaçërisht nga Allahu si burim i vuajtjes. Gjërat e vetme që mund të hahen janë frytet e hidhura me gjemba dhe druri i zekumit, të cilat as nuk ushqejnë dhe as nuk ngopin. Ato vetëm sjellin dhimbje, duke e shqyer gojën, fytin dhe barkun dhe japin shije dhe aromë të neveritshme. Në Kuran, gjejmë përshkrimet si të bukurive madhështore dhe të ushqimit të shijshëm karakteristike për xhenet ashtu edhe të ushqimit të padurueshëm të banorëve të xhehenemit: A kjo pritje (me shpërblim të Allahut) është më e mirë, apo pema e "Zakum-it"? Ne atë e kemi bërë sprovë për zullumqarët. Ajo është një pemë që mbin në fund të Xhehenemit. Pema (fryti) e saj është sikurse koka dreqërish. E ata do të hanë nga ajo dhe do të mbushin barqet prej saj. (Sure Saffat: 62-66) Ata nuk kanë ushqim tjetër pos një barishte me ferra helmuese. Që as nuk jep fuqi, as nuk largon uri. (Sure Gashije: 6-7)

Banorët e xhehenemit, duke qenë kryengritës dhe mosmirënjohës ndaj Allahut, e meritojnë një shpërblim të tillë. Si ndëshkim, ata ndeshen me “mikpritjen” e merituar. Në Suren Vakia, kjo rrëfehet si vijon: Ata përpara kësaj kanë qenë të dhënë pas komoditetit (qejfeve). Dhe ata ishin vazhdimisht në mëkatin e madh. Dhe ishin që thoshin: “A pasi të vdesim, të bëhemi dhe e eshtra të kalbur, njëmend do të ringjallemi? A edhe prindërit tanë të hershëm? Thuaj: “Edhe të parët edhe të fundit!” Kemi për t’u tubuar në një ditë të caktuar! Pastaj ju, o të humbur e gënjeshtarë! Keni për të ngrënë prej pemës Zekum! Prej saj keni për t’i mbushur barqet! E menjëherë pas do të pini pre ujit t vluar! Do të pini si deveja e etshme!” Kjo është mirëseardhja e tyre ditën e gjykimit. (Sure Vakia: 45-56) Në dynja, njeriu herë pas here vuan prej ndonjë infektimi të rëndë të fytit apo nga dhimbja e barkut. Mirëpo, në xhehenem, mezi kalon ndonjë minutë pa përjetuar dhimbje prej më të rëndave. Ushqimi të cilin jobesimtarët kanë të drejtë ta hanë ua zë frymën. Nëse ata arrijnë ndonjëherë ta kapërdijnë atë, ai vlon në barqet e tyre sikurse tunxh i shkrirë: Do të jetë ushqim i mëkatarëve. (Sure Duhan: 44). Kurrë nuk ngop. Duke qenë kështu, banorët e xhehenemit përjetojnë një uri të përhershme dhe të tmerrshme. Kjo vuajtje nuk kufizohet me një rast të vetëm; ajo përsëritet pa pushim/pandërprerë përjetësisht. Banorët e xhehenemit ndiejnë uri aq fuqishëm sa, përkundër asaj që mundohen pandërprerë, nuk mund të bëjnë ballë ngrënies së fryteve të hidhura me gjemba, të cilat i bëjnë ata të përpëliten prej dhimbjes. Pastaj ia mësyjnë ujit që vlon. Mirëpo, ky ujë kurrë nuk mund të tretet. Siç thuhet në ajetin e mësipërm, ata thithin ujin sikur devetë e çmendura nga etja. Për ta bërë këtë vuajtje edhe më të rëndë, jobesimtarët grahen në xhehenem të etshëm. (Sure Merjem: 86) Përveç ujit të vluar, një tjetër pije e neveritshme e banorëve të xhehenemit është qelbi. Ky lëng, produkt i pezmatimit, njëra prej sekreteve të trupit të njeriut me erën më të pakëndshme, është zgjidhja e dytë e jobesimtarëve. Qelbi u shërbehet jobesimtarëve bashkë me gjak. Në një ajet tjetër, përmendet qelbi i shërbyer me ujë të vluar, në mënyrë që besimtari ta shijoj shijen e pahijshme të qelbit dhe ta marr me mend vuajtjen e ujit të vluar me të gjitha shqisat e tij. Përveç se janë të neveritshme dhe të padurueshme, fakti se jobesimtarët i pinë ato prapëseprapë për t’i plotësuar nevojat e tyre shpreh dëshirën e tyre për pije. Posa shijojnë këtë vuajtje, ngarendin pas tjetrës. Për shkak të etjes kurrë të pashuar, banorët e xhehenemit përpëliten nga vuajtja: Aty nuk do të shijojnë as freskim, as ndonjë pije. Përveç ujë të valë e kalbësirë. Si ndëshkim i merituar. (Sure Nebe’: 24-26) Ai sot nuk ka këtu ndonjë mik. As ushqim tjetër përveç të shpëlarave. Që atë nuk e ha kush, pos mëkatarëve. (Sure Hakka: 35-37)

Jobesimtarët bëjnë përpjekje të mundimshme për të gëlltitur këtë përzierje, por pa dobi. Gjaku dhe qelbi ua zënë frymën atyre, por ata s’arrijnë të vdesin kurrë: E pas tij (kryelartit) është xhehenemi, në të cilin i jepet ujë të ndyrë (që rrjedh prej lëkurave të djegura), Përpiqet ta përpijë, po nuk mund ta gëlltis atë, atij i vjen vdekja nga të gjitha anët (sipas shenjave shkatërruese), po ai nuk vdes (e të shpëtojë prej vuajtjeve), atë e pret dënim shumë i rëndë. (Sure Ibrahim: 16-17) Në këtë gjendje të pashpresë, përmes një bashkëbisedimi të posaçëm, banorët e xhehenemit shohin banorët e xhenetit. Ata bëhen dëshmitar të mirësive të mrekullueshme që gëzojnë banorët e xhenetit. Kjo shton pamasë vuajtjen e tyre. Ndërkohë, banorët e xhehenemit luten për një pjesë të furnizimeve të tyre. Por kjo është një lutje e kotë: Banuesit e zjarrit i thërrasin (dhe i lusin) ata në Xhenet (duke ju thënë): "Na qitni diç nga uji apo nga ajo që u ka furnizuar Allahu (se mbaruam nga etja)!" Ata (në Xhenet) thonë: "Allahu i ka ndaluar që të dyja këto për jobesimtarët!" (Sure A’raf: 50) Përveç furnizimeve, veshja e banorëve të xhehenemit është po ashtu e përgatitur posaçërisht për ta. Lëkura e njeriut është një ind i ndjeshëm; madje edhe prekja e stufës së nxehtë apo të një hekuri për hekurosje për një sekondë shkakton një dhimbje të padurueshme. Në rast të tillë, personi që pëson ndien dhimbje me ditë të tëra, plagët e tij pezmatohen dhe ënjten. Mirëpo, xhehenemi gëlon me veshje më të nxehta se hekuri i shkrirë që shndërrohen në zjarr që mbulon lëkurën dhe digjet dhunshëm: … e atyre që nuk besuan, u qepen rroba prej zjarri… (Sure Haxhxh: 19) Petkat e tyre janë nga katrani, kurse fytyrat e tyre do t'i mbulojë zjarri. (Sure Ibrahim: 50) Për ata është përgatitur shtrat nga zjarri dhe mbulojë (nga zjarri). E kështu pra i shpërblejmë zullumqarët. (Sure A’raf: 41)

Engjëjt e ndëshkimit Përveç gjithë vuajtjes nëpër të cilën kalojnë ata, nuk do të ketë njeri që do t’u ndihmojë banorëve të xhehenemit. Asnjeri nuk do të jetë në gjendje t’i shpëtoj prej tij. Të qenit të braktisur do t’u jap atyre ndjenjën e hidhur të vetmisë. Allahu për keqbërësin thotë në Kuran: “Prandaj, ai sot nuk ka këtu ndonjë mik” (Sure Haka: 35). Midis tyre, do të jenë vetëm “engjëjt e ndëshkimit”, të cilët do t’ju shkaktojnë mundim dhe vuajtje të përjetshme. Këta janë roje jashtëzakonisht të ashpër, të pamëshirshëm dhe të tmerrshëm, që përgjegjësi të vetme kanë t’u shkaktojnë vuajtje të rëndë banorëve të xhehenemit. Përgjegjësia e vetme e tyre është të hakmerren në ata të cilët u ngritën kundër Allahut, dhe ata përgjegjësinë e tyre e kryejnë me plot kujdes dhe vëmendje:

O ju që besuat, ruani veten dhe familjen tuaj prej një zjarri, lënda djegëse e të cilit janë njerëzit dhe gurët. Atë (zjarrin) e mbikëqyrin engjëjt të rreptë e të ashpër që nuk e kundërshtojnë Allahun për asgjë që Ai i urdhëron dhe punojnë atë që janë të urdhëruara. (Sure Tahrim: 6) Jo, Jo! Nëse nuk tërhiqet, vërtet do ta kapim për flokësh mbi ballin. Floku rrenacak, mëkatarë. E ai le t'i thërret ata të vetët. Ne do t'i thërrasim zebanitë. Jo, Jo! Ti mos iu bind atij, vazhdo me sexhde dhe afroju Allahut me të. (Sure Alek: 15-19) Këta engjëj të ndëshkimit bëjnë që jobesimtarët të ndiejnë tërbimin dhe zemërimin e Allahut mbi ta. Ata i nënshtrojnë banorët e xhehenemit torturave më të rënda, më të tmerrshme dhe më poshtëruese. Një gjë meriton vëmendje të veçantë këtu: engjëjt e ndëshkimit, në të vërtetë, i shmangen edhe padrejtësisë dhe mizorisë më të vogël. Ata kryekëput e japin ndëshkimin ashtu si e meritojnë jobesimtarët. Këta engjëj, manifestimi kryesor i drejtësisë së Allahut, janë qenie të shenjta të cilat e kryejnë këtë detyrë me kënaqësi të madhe dhe me bindje të plotë ndaj Allahut.

VUAJTJA SHPIRTËRORE NË XHEHENEM Deri tani, kemi përmendur vuajtjen fizike në xhehenem. Megjithatë, hiç më pak se vuajtja fizike, ekziston edhe vuajtja shpirtërore e xhehenemit. Pendimi, mungesa e shpresës, poshtërimi, një ndjenjë e të qenit të keqtrajtuar, turpërimi dhe zhgënjimi janë ndjenja që lindin nga këto vuajtje të ndryshme.

“Zjarri që depërton mu në zemër” Në një mënyrë apo tjetër, çdonjëri shijon vuajtjen shpirtërore në këtë botë. Për shembull, humbja e një shoku të afërt, e bashkëshortes apo e fëmijëve apo të qenit i mashtruar prej dikujt në të cilin njeriu ka pasur besim të plotë mbush zemrën me një pikëllim të pashpjegueshëm. Ky pikëllim, në të vërtetë, është një formë e posaçme e vuajtjes të cilën Allahu e mbjellë në zemrën e një personi si ndëshkim për hyjnizimin e dikujt që humb apo të dikujt që e ka tradhtuar atë. Individi ka nevojë që para së gjithash t’i demonstroj Allahut ndjenjat e tij të dashurisë, mirënjohjes, frikës, devotshmërisë, besimit dhe miqësisë. Dështimi për ta bërë këtë dhe thjeshtë shfaqja e këtyre ndjenjave ndaj dikujt tjetër, i cili është krijuar po ashtu nga Allahu dhe kështu ka nevojë për Të, me fjalë tjera, shoqërimi i shokëve Allahut, shkakton këtë vuajtje. Idhujtarët e shijojnë këtë pikëllim, në mënyrë që të mund të mësojnë prej kësaj, në mënyrë që të kërkojnë falje dhe t’i drejtohen Allahut para se t’i kaplojë vdekja. Qenia e cila hyjnizohet, nuk është domosdo, një qenie njerëzore. Njerëzit nuk mund t’ju bëjnë ballë gjërave të ndryshme. Prona, të hollat, pasuria, fama, shkurt, çdo gjë apo çfarëdo koncepti i qenies i adhuruar përveç Allahut mund lehtë të hyjnizohet. Dhimbja që shkakton humbja e këtyre idhujve në zemrën e njeriut në këtë botë nuk është asgjë tjetër vetëm një shikim i shpejtë në krahasim me vuajtjen e madhe të cilës njeriu do t’i nënshtrohet në xhehenem. Në thelb, ky është një paralajmërim. Në xhehenem, forma e vërtetë dhe e pafund e kësaj dhimbjeje e pret një idhujtar. Herë pas here, kjo vuajtje shpirtërore bëhet aq e fuqishme sa, njeriu parapëlqen vuajtjen fizike. Madje edhe vetëvrasja konsiderohet shpëtim. Ky aspekt shpirtëror i vuajtjes në xhehenem theksohet në Kuran dhe përshkruhet si një “zjarr që arrin deri në loçkë të zemrës”: Mjerë për secilin që ofendon e përqesh (njerëzit), Që ka tubuar pasuri dhe që atë e ruan të mos i pakësohet. E mendon se pasuria e tij do ta bëjë të përjetshëm. Jo, të mos mendojë ashtu! Se ai pa tjetër do të hidhet në Hutame. E çka din ti se ç'është Hutame? Është zjarri i Allahut i ndezur fort. Që depërton deri në loçkë të zemrës. Ai i mbyll ata, ua zë frymën. Ata janë të lidhur në pranga të njëpasnjëshme. (Sure Humeze: 1-9) Madje edhe dhimbja më e rëndë në këtë dynja me kohë shuhet. Gjurmët e saj mund të mbeten për një kohë, por koha përfundimisht fshin gjurmët e saj të dhimbshme. Megjithatë, në xhehenem, një

dhimbje edhe më e hidhur depërton në zemrat e jobesimtarëve si një furi e papërmbajtur dhe mbetet aty përjetësisht. Veç kësaj, vuajtja shpirtërore ngjallë një ndjenjë diku midis mungesës së shpresës dhe poshtërimit, tërbimit dhe urrejtjes. Jobesimtarët i nënshtrohen një dhimbje të padurueshme shpirtërore hiç më pak se një dhimbjeje fizike.

Poshtërimi Shumë ajete lidhur me xhehenemin na bëjnë me dije se jobesimtarët atje i pret një vuajtje poshtëruese dhe turpëruese. Ata e pësojnë këtë ndëshkim për shkak të mendjemadhësisë dhe krenarisë së tyre. Në këtë botë, njëri prej qëllimeve kryesore të jobesimtarëve është që t’i bëjnë të tjerët t’ua kenë lakmi atyre dhe të vlerësojnë personalitetin dhe pozitën e tyre në shoqëri. Një karrierë e shquar, fëmijët, shtëpitë e mëdha të bukura, veturat dhe pasionet e tjera të ngjashme të dynjasë kanë vlerë më të madhe për individin kur ata bëhen pjesë e krekosjes së kotë me vetveten. Me të vërtetë, në Kuran, krekosja e njeriut me pasuri dhe pronë përmendet si njëra prej joshjeve të kësaj bote. Ky pasion, domethënë “krekosja”, në ahiret shndërrohet në ankth që në vete mban poshtërimin si edhe dhimbjen fizike. Kjo për arsye se jobesimtari harroi “Allahun, i cili i meriton të gjitha lëvdatat” (Sure Bekare: 267) dhe “që për Allah e çmon epshin dhe dëshirat e tij” (Sure Furkan: 43). Për këtë arsye, ai kryesisht është angazhuar të fitoj vlerësimin e vetes së tij në vend se të madhëroj dhe lavdëroj Allahun. Ai ka ndërtuar jetën e tij mbi fitimin e kënaqësisë së njerëzve tjerë në vend të fitimit të kënaqësisë së Allahut. Për këtë arsye ai është më shumti i dëmtuar kur poshtërohet përpara të tjerëve. Ankthi më i tmerrshëm për një jobesimtar është të qenit i turpëruar dhe i poshtëruar në sytë e të tjerëve. Ka madje njerëz që më shumë do të donin të vdisnin vetëm për të qenë të vlerësuar në vend se të jenë të turpëruar. Fatkeqësitë që janë karakteristike për xhehenemin kanë këtë tipar në thelbin e tyre. Gjendja e mjerë e banuesve të xhehenemit është kryesisht për shkak të mendjemadhësisë së tyre. Kurrë më parë nuk kanë qenë ata kaq shumë të poshtëruar. Ajete të shumta tërheqin vëmendjen lidhur me këtë të vërtetë: E në ditën kur ata që nuk besuan paraqiten pranë zjarrit (e u thonë): Ju i shfrytëzuat të mirat në jetën e dynjasë dhe i përjetuat ato, e sot, për shkak se keni bërë mendjemadhësi në tokë pa të drejtë dhe për shkak se nuk respektuat urdhrat e Allahut, do të shpërbleheni me dënim nënçmues. (Sure Ahkaf: 20) Të mos mendojnë ata që nuk besuan se afatin që u dhamë Ne atyre të jetojnë, është në dobi të tyre. Ne i lamë të jetojnë vetëm që shtojnë edhe më shumë mëkate, se ata i pret dënim nënçmues. (Sure Ali Imran: 178)

Jobesimtarët u nënshtrohen mijëra formave të trajtimit poshtërues edhe më të ulta se mënyrat si trajtohen kafshët në këtë botë. Kamxhikët, prangat dhe kollaret e hekurta ekzistojnë vetëm për t’i poshtëruar. Të pabesët lidhen për shtylla, prangosen dhe lidhen me zinxhirë. Në realitet, poshtërimi është thelbi i të gjitha mundimeve në xhehenem. Për shembull, ndërsa hidhen në zjarr, ata poshtërohen. Ky trajtim i frikshëm fillon që nga momenti kur të ringjallet jobesimtari dhe kur zgjidhet për t’u dërguar në xhehenem. Veç kësaj, ky ndëshkim nuk pakësohet kurrë. Atë ditë nuk pyetet për mëkatin e tij, as njeriu as xhini. E, cilën të mirë të Allahut tuaj po e mohoni? Kriminelët njihen me tiparet e tyre, andaj me rrëmbim kapen për flok dhe për këmbët e tyre. (Sure Rrahman: 39-41) Në xhehenem, jobesimtari duhet të pajtohet me një mënyrë trajtimi edhe më të keqe se ajo që përjetojnë kafshët. I kapur për flokësh, ai do të tërhiqet zvarrë për tokë dhe do të hidhet në xhehenem. I paaftë të rezistoj, ai do të kërkoj ndihmë, por pa dobi. Një ndjenjë e dëshpërimit vetëm sa do ta shtojë vuajtjen: Jo, Jo! Nëse nuk tërhiqet, vërtet do ta kapim për flokësh mbi ballin. Floku rrenacak, mëkatarë. E ai le t'i thërret ata të vetët. Ne do t'i thërrasim zebanitë. Jo, Jo! Ti mos iu bind atij, vazhdo me sexhde dhe afroju Allahut me të. (Sure Alek: 15-19) Ata do të tubohen, do të jenë të përmbysur me fytyrat e tyre në Xhehenem, të tillëve u përket vendi më i keq, ndaj ata janë më të humburit në rrugën e tyre. (Sure Furkan: 34) Në të njëjtën mënyrë, …E kush do të paraqitet me punë të këqija (me besim të gabuar), ata do të hidhen të përmbysur në fytyrat e tyre në zjarr, (u thuhet) Ju nuk shpërbleheni me tjetër pos me atë që punuat. (Sure Neml: 90) …Ditën kur me fytyrat e tyre do të tërhiqen zvarrë në zjarr. "Vuajeni dënimin Sekar". (emër i një Xhehenemi). (Sure Kamer: 48) Poshtërimi shtohet edhe më tepër kur të jetë në xhehenem. Përveç dhimbjes fizike, një ndjenjë e fuqishme e poshtërimit pushton banorët e xhehenemit: (U thuhet engjëjve për mëkatarin) Rrëmbeni e graheni në mes të Xhehenemit. Dhe hidhni mbi kokën e tij ujin e valë e shtojani mundimin. (I thuhet): Shijoje! se ti je ai i forti, i autoritetshmi. E ky është ai (dënimi) për të cilin dyshonit. (Sure Duhan: 47-50) Kamxhikë, kollare dhe zingjirë të punuar posaçërisht përdoren për të poshtëruar jobesimtarët:

U thuhet zebanive: Kapeni atë, vërjani prangat! Pastaj atë shtini në Xhehenem... Mandej, lidheni atë me një zingjirë të gjatë shtatëdhjetë kut. Pse ai ka qenë që nuk besoi Allahun e madhëruar. Ai nuk nxiste për t'i ushqyer të varfrit. (Sure Hakka: 30-34) Në këtë botë, përveç atyre që janë të egra, madje edhe kafshët nuk lidhen me zingjirë. Dhe sa u përket qenieve njerëzore, vetëm ata që janë të pashërueshëm dhe të retarduar mentalisht të rrezikshëm lidhen me zingjirë. Duke qenë kështu, ata të cilët dërgohen në xhehenem janë krijesat më inferiore prej të gjitha krijesave. Kjo është arsyeja pse, ata prangosen me “një zingjirë që është shtatëdhjetë kubit i gjatë”, siç thuhet në ajetin e lartpërmendur. Vargjet tjera po ashtu japin hollësi për ketë torturë poshtëruese: Atyre do t'u vihen prangat dhe zingjirët në qafat e tyre e do të zhyten, në ujin e valë dhe pastaj do të digjen në zjarr. Mandej atyre u thuhet: "Ku janë ata që i adhuronit. (Sure Gafir: 7173) E nëse ti (Muhammed) çuditesh (përse të përgënjeshtrojnë), është edhe më e çuditshme thënia e tyre: "A do të kemi krijim të ri pasi të jemi bërë dhe?" Këta janë ata që mohuan Allahun e tyre, ata do të ndëshkohen me pranga në qafë. Pra këta janë banues të zjarrit ku do të qëndrojnë përgjithmonë. (Sure Rra’d: 5) E idhujtarët atë ditë i sheh të lidhur në pranga. Petkat e tyre janë nga katrani, kurse fytyrat e tyre do t'i mbulojë zjarri. (dalin para Allahut) Për ta shpërblyer Allahu secilin njeri me atë që e fitoi. Vërtet, Allahu është llogaritar i shpejtë. (Sure Ibrahim: 49-51) Këta janë dy kundërshtarë (grupe kundërshtarësh: besimtarë dhe jobesimtarë) që janë zënë rreth Allahut të tyre; e atyre që nuk besuan, u qepën rroba prej zjarri e u hidhet uji i valë mbi kokat e tyre. Që me atë u shkrihet krejt çka në barqet e tyre e edhe lëkurat. Për ata janë edhe kamxhikët e hekurt. (Sure Haxhxh: 19-21) Shpirti i errët që paraqet poshtërimi bëhet i qartë në fytyrat e banorëve të xhehenemit. Në dynja gjithashtu, mund ta vëresh brengën serioze të njerëzve që janë të turpëruar, çnderuar dhe keqtrajtuar. Poshtërimi në xhehenem do të ndikojë po ashtu në pamjen e banorëve të xhehenemit siç thuhet në vargun në vazhdim: Atë ditë sheh fytyra të përulura. (Sure Gashije: 2) Përveç gjithë këtyre mënyrave të poshtërimit që kemi përmendur deri tani, duhet ta kemi parasysh se forma tjera të ndryshme të tij do të praktikohen në xhehenem. Në Kuran, përdoret termi “poshtërim” dhe jepen disa shembuj për ta sqaruar atë. Megjithatë, duhet të kujtojmë se ky është një term i gjerë i cili assesi nuk mund të kufizohet me pak shembuj. Të gjitha ndjenjat, trajtimi apo ngjarjet që nxisin

poshtërimin në shpirtin e njeriut në këtë botë përfshihen në këtë koncept dhe ato janë të gjitha në dispozicion në xhehenem.

Një pendim i pariparueshëm Kur të ringjallet, jobesimtari në mënyrë të hidhur kupton veprat e këqija që ka punuar. Pendimi i shkaktuar nga e keqja e pariparueshme e tij i sjellë një tronditje serioze. Gjendja e tij e dëshpëruar keqësohet nga ky pendim i thellë. Kur jobesimtari ballafaqohet me veprat që ka bërë në këtë botë, kupton se nuk ka më kurrfarë mundësie të përtërij çfarëdo nderi të jetës së tij. E prapëseprapë ai kërkon një tjetër mundësi. Në këtë gjendje shpirtërore, ai dëshiron t’i kthehet jetës së tij të vjetër për të larë gjynahet e tij. Ndërsa, ai kurrë më nuk dëshiron t’i shoh shokët dhe më të dashurit e tij me të cilët ai gëzoi jetën në mënyrë të shkujdesur. Të gjitha miqësitë, të gjitha lidhjet asgjësohen. Mënyrat e jetës dhe traditat që njerëzit pasuan në jetë, shtëpitë e tyre, veturat, bashkëshortet, fëmijët, kompanitë, ideologjitë që ata mbrojnë e humbin vlerën e tyre dhe zhduken. Fare thjeshtë, ato zëvendësohen me vuajtje. Gjendja shpirtërore e shkaktuar nga llahtari i asaj dite rrëfehet si vijon: E sikur t'i shihje ata kur janë ndalur pranë zjarrit e thonë: "Ah sikur të ktheheshim (në dynja), të mos gënjejmë faktet e Allahut tonë e të bëhemi nga besimtarët!" Jo, (s'është ashtu) po atyre u doli në shesh ajo që e mbanin fshehtë më parë, prandaj edhe sikur të ktheheshin ata do të përsëritnin atë që e kishin të ndaluar, e s'ka dyshim, ata janë gënjeshtarë. Ata thanë: "Nuk ka tjetër, vetëm kjo jeta jonë në këtë botë, dhe ne nuk do të ringjallemi. Dhe, sikur t'i kishte parë ata kur të ndalohen para Allahut të tyre e u thuhet atyre: "A nuk është kjo (ringjallja) e vërtetë?" Ata thonë: " Po, për Allahun tonë!" thotë: "Shijoni pra dënimin për atë që mohonit!" (Sure En’am: 27-30)

Grindja në mes të banorëve të xhehenemit Pozita shoqërore dhe raportet hierarkike, të cilat u konsideruan shumë të rëndësishme në këtë botë, e humbin gjithë kuptimin e tyre në xhehenem. Gjendja në të cilën katandisen si popujt ashtu edhe udhëheqësit e tyre është e atillë sa ata mallkojnë njëri tjetrin: Dhe (sikur të shihnin) kur do të largohen ata që u prinin prej atyre që i ndiqnin (paria largohet prej atyre që u shkuan pas), e të gjithë e shohin dënimin dhe këputen lidhjet e tyre. E Ata, të cilët u patën shkuar pas do të thonë: "Ah, sikur të na lejohej një kthim (në dynja) e të largohemi prej tyre (prijësve) siç u larguan ata tash prej nesh!" Kështu Allahu do t'ju paraqesë veprat që janë dëshpërim për ta, e ata nuk kanë të dalë prej zjarrit. (Sure Bekare: 166-167)

Ditën kur fytyrat e tyre do të përmbysen në zjarr e thonë: "Të mjerët ne, ta kishim adhuruar Allahun e respektuar të dërguarin!" Dhe thonë: "Allahu ynë, ne i dëgjuam udhëheqësit tanë dhe të parët tanë, por ata na shmangën nga rruga e drejtë". Allahu ynë, jepu atyre dënim të dyfishtë dhe mallkoj ata si është më së keqi! (Sure Ahzab: 66-68) E duke u grindur mes vete në të, ata thonë: “Pasha Allahun, njëmend ne kemi qenë krejtësisht të humbur, Kur juve (idhuj) ju kemi barazuar me Allahun e botëve. Neve nuk na humbi kush tjetër vetëm se kriminelët (prijësit). E tash për ne nuk ka ndonjë ndihmës (ndërmjetësues). Nuk ka as ndonjë mik të sinqertë. E, sikur të mund të kthehemi (në dynja) edhe njëherë, do të bëheshim besimtarë.” Në këtë (që u përmend) ka argumente bindëse, po shumica e tyre nuk besuan. (Sure Shu’ara: 96-103) Grindja shtohet në mes të banorëve të xhehenemit që ballafaqohen me vuajtjen e përjetshme. Secili njeri akuzon secilin njeri tjetër. Shokët e ngushtë e urrejnë njëri tjetrin. Burimi kryesor i kësaj urrejtjeje është miqësia që ata aq shumë e deshën në këtë botë. Ata joshën njëri tjetrin për të bërë gjynahe dhe inkurajuan mohimin. Të gjitha konceptet lidhur me miqësinë janë zhdukur përballë zjarrit të xhehenemit dhe të gjitha lidhjet e forcuara në këtë jetë u shkëputën. Në mes të gjithë kësaj tollovie, çdonjëri është vetëm, duke mallkuar gjithë të tjerët: (Allahu) Ju thotë: "Hyni në Xhehenem me atë popull që ishte para jush nga xhinët dhe njerëzit (e që ishin si ju). Sa herë që një grup hyn në të, e mallkon atë të mëparshmin derisa kur të arrijnë në të i gjithë, grupi i fundit i tyre thotë për grupin e parë: "Allahu ynë, këta (paria) na kanë humbur neve (nga rruga e drejtë), pra shtoju dënimin me zjarr atyre!" (Allahu) Thotë: "Për secilin (grup) është (dënimi) i shtuar, por ju nuk po dini. (Sure A’raf: 38) Ata që nuk besuan thonë: "O Allahu ynë, na i trego ata të dy nga xhinët dhe njerëzit, të cilët na bënë të jemi të humbur, e t'i shkelim me këmbët tona dhe le të jenë prej më të poshtërve!" (Sure Fussilet: 29) Dhe (përkujto) kur duke qenë në zjarr, ata grinden në mes vete, e të dobëtit u thonë atyre të mëdhenjve: "Ne kemi qenë ithtarë tuaj (në dynja), a mund të na largoni ndonjë pjesë të dënimit me zjarr?" Ata që kishin qenë pari thonë: "Ne të gjithë jemi në të!" Allahu ka vendosur në mënyrë të prerë në mes njerëzve". (Sure Gafir: 47-48) Ky është një grumbull që bashkohet me ju (u thonë engjëjt parisë): "Mos paçin komoditet as mirëseardhje (thonë paria)!" Ata janë që do të digjen në zjarr. Ata (të shtypurit) thonë: "Jo, juve mos u qoftë as mirëseardhja, as komoditeti; ju jeni që na e përgatitët këtë!" Sa vendqëndrim i keq është! O Allahu ynë, ata thonë: "Atij që na e bëri këtë, shtoja dyfish dënimin në zjarr!" Dhe thonë: "Ç'është që nuk po i shohim disa burra që ne i konsideronim prej të këqijve. E që i kemi

pas marrë ata në tallje, a mos na u ka larguar shikimi prej tyre?" Kjo armiqësi në mes banuesve të zjarrit është e vërtetë. (Sure Sad: 59-64)

Lutjet e dëshpërimit dhe mungesës së shpresës Banorët e xhehenemit janë në një gjendje të pashpresë. Tortura të cilës i nënshtrohen është jashtëzakonisht e egër dhe e pafund. E vetmja shpresë e tyre është të qajnë dhe të përgjërohen për shpëtim. Ata i shohin banorët e xhenetit dhe i lusin për ujë dhe ushqim. Ata përpiqen të pendohen dhe kërkojnë falje prej Allahut. Mirëpo, të gjitha veprimet e tyre janë të kota. Ata u përgjërohen rojeve të xhehenemit. Ata madje kërkojnë që ata të veprojnë si ndërmjetës midis tyre dhe Allahut dhe kërkojnë mëshirë. Dhimbja është aq e padurueshme sa që ata kërkojnë të jenë të shpëtuar prej saj qoftë edhe vetëm për një ditë të vetme: Dhe ata, që janë në zjarr, rojës së Xhehenemit i thonë: "Luteni Allahun tuaj të na e lehtësoj dënimin, bile një ditë!" Ata u thonë: "A nuk u patën arritur juve të dërguar tuaj me argumente të qarta? Ata përgjigjen: "Po (na kanë ardhur)!" E pra, (u thotë roja) lutuni ju vetë, po lutja e jobesimtarëve është asgjë!" (Sure Gafir: 49-50) Jobesimtarët vazhdojnë të kërkojnë falje, por ata refuzohen rreptësishtë: Ata thonë: "O Allahu ynë, ne na patën mundur të këqijat (u dhamë pas epsheve të dynjasë) dhe si të tillë ishim popull i humbur! Allahu ynë, na nxjerr prej tij, e nëse gabojmë përsëri, atëherë vërtet, jemi mizor!" Ai thotë: "Heshtni aty e mos më folni!" Pse një grup prej robërve të Mi thanë: "O Allahu ynë, ne besuam, prandaj na falë dhe na mëshiro, se Ti je më i miri i mëshiruesve!" E ju i patët tallur ata, sa që ajo tallje bëri që të harronin përkujtimin ndaj Meje, madje edhe qeshnit me ta. E Unë sot i shpërbleva ata për atë që ishin të durueshëm atë janë fitimtarët. (Sure Mu’minun: 106-111) Ky është në të vërtetë fjalimi i fundit i Allahut për banorët e xhehenemit. Fjalët e tij “Qëndroni këtu të turpëruar dhe mos Mu lutni!” janë përfundimtare. Që nga ai moment, Allahu kurrë nuk i përfill më banorët e xhehenemit. Njeriu as që do të dëshironte të mendoj për këtë gjendje. Përderisa gjynahqarët digjen në xhehenem, ata që arrijnë “lumturinë dhe shpëtimin” mbesin në xhenet duke iu gëzuar dobisë së mirësive të pafund. Vuajtja e banorëve të xhehenemit bëhet më e fuqishme kur e vërejnë jetën e besimtarëve në xhenet. Me të vërtetë, ndërsa i nënshtrohen mundimit të padurueshëm, ata mund të “shohin” mirësitë e mrekullueshme të xhenetit. Besimtarët, të cilët jobesimtarët i përqeshën në këtë botë, tani kalojnë një jetë të plotë dhe të lumtur, duke jetuar në vende përrallore, shtëpi madhështore me femra të bukura dhe duke shijuar ushqimin dhe pijet. Pamja e besimtarëve në një gjendje të qetësisë dhe begatisë keqëson edhe më tej keqëson poshtërimin e qenies në xhehenem. Këto skena shkaktojnë dhimbje më të madhe dhe vuajtje pikëllimit të tyre.

Pendimi bëhet gjithnjë e më i thellë. Mosrespektimi i urdhrave të Allahut në këtë botë i bën ata të ndiejnë brejtje të thellë të ndërgjegjes. Ata u drejtohen besimtarëve në xhenet dhe përpiqen të flasin me ta. Ata u përgjërohen për ndihmë dhe keqardhje ata. Megjithatë, këto janë përpjekje të kota. Banorët e xhenetit i shohin ata gjithashtu. Biseda në mes të banorëve të xhehenemit dhe të xhenetit është si vijon: Që janë në Xhenete e i bëjnë pyetje njëri-tjetrit, Përkitazi me kriminelët (e u thonë): "Çka u solli juve në Sekar?" Ata thonë: "Nuk kemi qenë prej atyre që faleshin (që bënin namaz); Nuk kemi qenë që ushqenim të varfrit; Dhe kemi qenë që përziheshim me të tjerët në punë të kota. Dhe kemi qenë që nuk e besonim ditën e gjykimit. Derisa na erdhi e vërteta (vdekja)!" E tanimë, atyre nuk u bën dobi ndërmjetësimi i ndërmjetësuesve. (Sure Mudeththir: 40-48) Ndërkaq, besimtarët dhe hipokritët do të diskutojnë njëri me tjetrin. Hipokritët janë njerëzit që qëndruan me besimtarët për një kohë të caktuar. Përkundër faktit se nuk kanë besim në zemrat e tyre, dhe kryekëput për përfitim personal, ata i kanë zbatuar obligimet e tyre fetare sikur të ishin besimtarë. Kështu, ata kanë fituar emrin e “hipokritit”. Në zjarrin e xhehenemit, ata u përgjërohen besimtarëve t’u ndihmojnë. Dialogu në mes këtyre dy grupeve në Kuran transmetohet si vijon: Ditën kur hipokritët dhe hipokritet atyre që besuan u thonë: "Na pritni (ose na shikoni) të ndriçohemi prej dritës suaj!" U thuhet: "Kthehuni prapa jush (në dynja) e kërkoni ndonjë dritë!" Atëherë vihet ndërmjet tyre njëfarë muri që ka një derë, e brendia e tij është mëshirë (Xheneti), e ana e jashtme e tij është dënimi (zjarri). (Hipokritët e mbetur në errësirë) I thërrasin ata (besimtarët): "A nuk kemi qenë edhe ne së bashku me ju!? (Besimtarët përgjigjen): "Po, por ju e shkatërruat veten (me hipokrizi), ju prisnit kob të zi për besimtarët, ju dyshonit në çështjet e fesë dhe ju mashtruan shpresat e kota deri kur ju erdhi caktimi i Allahut (vdekja) dhe ashtu, përkitazi me Allahun, mashtruesi ju mashtroi. E sot, prej jush nuk pranohet ndonjë kompensim e as prej atyre që nuk besuan, vendi juaj është zjarri, ai është ndihma juaj: sa përfundim i keq është ai". (Sure Hadid: 13-15)

Një vuajtje e përjetshme pa asnjë shpëtim Përveç të gjitha karakteristikave të xhehenemit që i kemi përmendur deri tani, ekziston një aspekt tjetër i tij i cili i shton fuqinë vuajtjes së përjetuar: ai është i përjetshëm. Në këtë botë, fakti se madje edhe dhimbja më e thekshme zvogëlohet me kohë e ngushëllon njeriun. Fundi i çdo dhimbje është lumturi dhe madje pritja e kësaj lumturie jap shpresë. Mirëpo, nuk ekziston një shpresë e tillë në xhehenem dhe kjo është ajo që tronditë banorët e xhehenemit më së shumti. Kur ata të hidhen në zjarr, të pranguar, të djegur, të fshikulluar dhe të ngujuar në vende të ngushta, me duart e tyre të lidhura për qafë, ata e dinë se kjo do të zgjatë përjetësisht. Përpjekjet e tyre për të ikur s’mund të kenë sukses kurrë. Kjo tregon se vuajtja e tyre do të zgjatë përgjithmonë. Ankthi që ndiejnë ata shpjegohet si vijon:

Sa herë që përpiqen të dalin prej tij nga vuajtjet e padurueshme, kthehen me dhunë në të përsëri (u thuhet): "Vuani dënimin me djegie!" (Sure Haxhxh: 22) Xhehenemi është një vend tërësisht i izoluar. Jobesimtarët hyjnë në të dhe kurrë më nuk dalin. Nuk ka rrugëdalje prej xhehenemit. Ndjenja e izolimit rrethon jobesimtarët. Ata janë të rrethuar me mure dhe dyer të mbyllura. Kjo ndjenjë e hidhur e mbylljes përshkruhet në Kuran si vijon: Ndërsa ata që nuk i besuan argumentet Tona, ata janë të së majtës. Kundër tyre është zjarri i mbyllur. (Sure Beled: 19-20) E ti thuaj: "E vërteta është nga Allahu juaj, e kush të dojë, le të besojë, e kush të dojë, le të mohojë. Ne kemi përgatitur për jobesimtarët zjarr që muret e tij (të flakës) i rrethojnë ata, e nëse kërkojnë shpëtim, ndihmohen me një ujë si katran që përzhit fytyrat. E shëmtuar është ajo pije, e vend i keq është ai". (Sure Kehf: 29) Të tillët (që ndjekin djallin) kanë vendin në Xhehenem dhe prej tij nuk kanë të ikur (shpëtim). (Sure Nisa’: 121) Kur jobesimtarët shohin zjarrin, ata bëhen plotësisht të vetëdijshëm se ku e kanë vendin. Ata e kuptojnë me të vërtetë se nuk ka asnjë mundësi çfarëdo qoftë ajo të shpëtojnë nga zjarri. Në këtë fazë, koncepti i kohës humb kuptimin dhe fillon një vuajtje e përjetshme. Natyra e pareshtur e dhimbjes është ana më e keqe e saj. Madje edhe nëse kalojnë një qind vjet, një mijë vjet apo me miliona vite, njeriu kurrë nuk i afrohet fundit. Miliona vite nuk janë asgjë krahasuar me përjetësinë. Jobesimtari që banon në xhehenem pret një fund, e megjithatë, pa dobi. Kjo është arsyeja pse theksohet natyra e përjetshme e xhehenemit: Hipokritëve dhe hipokriteve dhe jobesimtarëve Allahu u ka përcaktuar zjarrin e xhehenemit, ku do të jenë përgjithmonë, ai mjafton për ta, dhe ata i ka mallkuar Allahu. Ata kanë dënim të pandërprerë. (Sure Teube: 68) Sikur të kishin qenë ata Allaha, ata nuk do të hynin në të, po që të gjithë do të jenë aty përgjithmonë. (Sure Enbija: 99) Po për ata që nuk besuan është zjarri i Xhehenemit. Ata as nuk gjykohen që të vdesin (të rehatohen) e as nuk u lehtësohet ndëshkimi. Kështu e ndëshkojmë secilin që është shumë i pabesim. (Sure Fatir: 36) Gjithë dhimbjes në këtë botë i vjen fundi. Gjithmonë ekziston shpëtimi. Njeriu i cili ndien dhimbje ose vdes ose dhimbja e tij lehtësohet. Mirëpo, në xhehenem, dhimbja është e vazhdueshme dhe e pareshtur, duke mos ofruar kurrfarë lehtësimi madje as edhe për një moment të vetëm.

Një vërejtje e rëndësishme për t’iu shmangur vuajtjes Gjatë gjithë këtij libri, është vënë në pah se ata të cilët nuk i refuzojnë urdhrat e Allahut në këtë dynja dhe e mohojnë ekzistencën e Krijuesit të tyre nuk do të kenë shpëtim në ahiret dhe do të përballen me një vuajtje të llahtarshme në xhehenem. Prandaj, pa humbur kohë, secili duhet të kuptoj gjendjen e tij në praninë e Allahut dhe t’i nënshtrohet Atij. Përndryshe, ai do të pendohet dhe do të përballet me një fund të frikshëm: Ata që nuk besuan shpeshherë do të kishin dëshiruar të kishin qenë myslimanë. Lëri (Muhammed) ata, të hanë, të dëfrehen dhe t'i preokupojë shpresa (se do të jetojnë shumë), e më vonë do të kuptojnë. (Sure Hixhr: 2-3) Rruga për t’iu shmangur ndëshkimit të përjetshëm, për të fituar lumturinë e përjetshme dhe kënaqësinë e Allahut është e qartë. Para se të jetë tepër vonë, keni besim të sinqertë në Allahun. Kaloni jetën tuaj duke bërë vepra të mira për ta fituar kënaqësinë e Tij…

(Engjëjt) Thanë: "ti je i pa të meta, ne nuk kemi dije tjetër përveç atë që na e mësove Ti. Vërtetë, Ti je i Gjithëdijshmi, i Urti!" (Sure Bekare: 32)