Ttt

Môc lôc Môc lôc................................................................................................................................1 Néi dung...............................................................................................................................2 B. Néi dung t tëng cña Hå ChÝ Minh vÒ mét nhµ níc cña d©n, do d©n, v× d©n.........4

Lêi nãi ®Çu Trong suèt tiÕn tr×nh c¸ch m¹ng ViÖt Nam, §¶ng, Nhµ níc ta, ®øng ®Çu lµ chñ tÞch Hå ChÝ Minh lu«n kh¼ng ®Þnh trong t duy chÝnh trÞ c¸ch m¹ng lµ sù nghiÖp cña quÇn chóng. C¸ch m¹ng chØ cã thÓ giµnh th¾ng lîi nÕu ®îc quÇn chóng nh©n d©n tham gia. Khi ®Êt níc ®éc lËp vµ trë thµnh níc d©n chñ th× lîi Ých thuéc vÒ nh©n d©n. QuyÒn h¹n ®Òu cña d©n... quyÒn hµnh vµ lùc lîng ®Òu ë n¬i d©n. Søc m¹nh cña chÝnh quyÒn lµ søc m¹nh cña nh©n d©n. Khi nh©n d©n yªu mÕn chÝnh quyÒn m×nh, hy sinh chiÕn ®Êu b¶o vÖ chÝnh quyÒn th× chÝnh quyÒn Êy míi m¹nh. NhËn thøc ®îc vÞ trÝ, vai trß cña søc m¹nh quÇn chóng nh©n d©n, Hå ChÝ Minh kh¼ng ®Þnh: Níc ta lµ níc d©n chñ. Bao nhiªu lîi Ých ®Òu v× d©n. Bao nhiªu quyÒn h¹n ®Òu cña d©n. C«ng viÖc ®æi míi, x©y dùng lµ tr¸ch nhiÖm cña d©n. Sù nghiÖp kh¸ng chiÕn, kiÕn quèc lµ c«ng viÖc cña d©n. ChÝnh quyÒn tõ x· ®Õn ChÝnh phñ trung ¬ng do d©n cö ra. §oµn thÓ tõ Trung ¬ng ®Õn x· do d©n tæ chøc nªn. Nãi tãm l¹i, quyÒn hµnh vµ lùc lîng ®Òu ë n¬i d©n. 1

§ã lµ t tëng vÒ søc m¹nh cña cña nh©n d©n, vÒ quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n, x©y dùng Nhµ níc thËt sù cña d©n, do d©n, v× d©n dùa trªn nÒn t¶ng lµ t tëng Hå ChÝ Minh trªn con ®êng x©y dùng Nhµ níc ngang tÇm nhiÖm vô cña giai ®o¹n c¸ch m¹ng hiÖn nay.

Néi dung A. C¬ së h×nh thµnh quan ®iÓm 1.

C¬ së lÝ luËn LÝ luËn cña chñ nghÜa M¸c Lªnin vÒ x©y dùng nhµ níc mang b¶n chÊt giai cÊp c«ng nh©n vµo t×nh h×nh thùc tiÔn cña ViÖt Nam C¬ së thùc tiÔn

2.

KÕ thõa nh÷ng tiÕn bé cña d©n téc vÒ x©y dùng nhµ

•

níc. • Sinh ra trong c¶nh níc mÊt nhµ tan Hå ChÝ Minh nhËn

thøc r»ng trong x· héi cò ngêi d©n lu«n lµ ngêi chÞu khæ cùc nhiÒu nhÊt mét cæ hai trßng: mét cña chÕ ®é phong kiÕn, mét cña chÕ ®é thùc d©n. Tríc thùc tr¹ng ®ã ngêi quyÕt ®Þnh ra ®i t×m ®êng cøu níc. Trong qu¸ tr×nh ®i t×m ®êng cøu níc Hå ChÝ Minh ®· nghiªn cøu c¸c kiÓu nhµ níc trong lÞch sö ®Ó lùa chän ra mét kiÓu nhµ níc míi cho 2

Viªt Nam ®Ó x©y dung sau khi c¸ch m¹ng gi¶i phãng d©n téc theo con ®êng c¸ch m¹ng v« s¶n thµnh c«ng: - Nhµ níc thùc d©n phong kiÕn (ViÖt Nam nh÷ng n¨m

thÕ kØ 18, 19) lµ mét x· héi víi b¶n chÊt d· man v« nh©n ®¹o. ë ®ã quyÒn sèng cña con ngêi bÞ vi ph¹m. - Nhµ níc t s¶n: §©y lµ mét h×nh th¸i nhµ níc tiÕn bé.

QuyÒn tù do d©n chñ d· dîc chó träng nhng ®ã chØ lµ tù do d©n chñ ®èi víi giai cÊp t s¶n – giai cÊp thiÓu sè trong x· héi. H¬n n÷a h×nh th¸i x· héi nµy cßn ®iÓm h¹n chÕ ®ã lµ ®Ò cao quyÒn së h÷u t nh©n vÒ t liÖu s¶n xuÊt. Do ®ã ®©y kh«ng ph¶i lµ nhµ níc lÝ tëng mµ chóng ta cÇn ®¹t ®Õn. - Nhµ níc X« ViÕt: §©y lµ nhµ níc ®Çu tiªn trªn thÕ giíi

mµ quyÒn lùc tËp trung vµo tay nh©n d©n. Cã quan hÖ së h÷u t kiÖu s¶n xuÊt lµ c«ng h÷u. Tõ nh÷ng g× ®· ®óc kÕt ®îc ngêi chØ ra nhµ níc mµ chóng ta x©y dùng ph¶i lµ nhµ níc ®¹i biÓu cho quyÒn lîi cña sè ®«ng ngêi ngêi. Vµ Ngêi còng chñ tr¬ng x©y dùng mét nhµ níc c«ng n«ng binh thÓ hiÖn trong “chÝnh c¬ng v¾n t¾t cña §¶ng” khi thµnh lËp §¶ng ®Çu n¨m 1930. Tr¶i qua thùc tÕ c¸ch m¹ng ë ViÖt Nam, Hå ChÝ Minh ®· chñ tr¬ng x©y dùng nhµ níc d©n chñ céng hoµ víi nh÷ng néi dung chÝnh sau: “Níc ta lµ níc d©n chñ Bao nhiªu lîi Ých ®Òu v× d©n Bao nhiªu quyÒn h¹n ®Òu cña d©n

3

ChÝnh quyÒn tõ x· ®Õn chÝnh phñ Trung ¦¬ng ®Òu do d©n bÇu Nãi tãm l¹i quyÒn hµnh vµ quyÒn lùc ®Òu ë n¬i d©n”. B. Néi dung t tëng cña Hå ChÝ Minh vÒ mét nhµ n-

íc cña d©n, do d©n, v× d©n 1.

Nhµ níc cña d©n - Ngay tõ n¨m 1927, trong t¸c phÈm §êng c¸ch mÖnh, Hå ChÝ Minh ®· chØ ra r»ng: “Chóng ta ®· hi sinh lµm c¸ch mÖnh, th× nªn lµm cho ®Õn n¬i, nghÜa lµ lµm sao c¸ch mÖnh råi th× quyÒn giao cho d©n chóng sè nhiÒu, chí ®Ó trong tay mét bän Ýt ngêi. ThÕ míi khái hi sinh nhiÒu lÇn, thÕ d©n chóng míi ®îc h¹nh phóc”. Sau khi níc ta giµnh ®îc ®éc lËp, Ngêi kh¼ng ®Þnh: “Níc ta lµ níc d©n chñ. Bao nhiªu lîi Ých ®Òu vÒ d©n; Bao nhiªu quyÒn h¹n ®Òu cña d©n… ChÝnh quyÒn tõ x· ®Õn ChÝnh phñ trung ¬ng do d©n cö ra… Nãi tãm l¹i, quyÒn hµnh vµ lùc lîng ®Òu ë n¬i d©n”. Trong nhµ níc cña d©n th× d©n lµ chñ, ngêi d©n ®îc hëng mäi quyÒn d©n chñ, nghÜa lµ cã quyÒn lµm bÊt cø viÖc g× mµ ph¸p luËt kh«ng cÊm vµ cã nghÜa vô tu©n theo ph¸p luËt. Nhµ níc cña d©n ph¶i b»ng mäi nç lùc, h×nh thµnh ®îc c¸c thiÕt chÕ d©n chñ ®Ó thùc thi quyÒn lµm chñ cña ngêi d©n. Còng trªn ý nghÜa ®ã, c¸c vÞ ®¹i diÖn cña ¸n, do d©n cö ra, chØ lµ thõa uû quyÒn cña d©n, chØ lµ “c«ng béc” cña d©n theo ý nghÜa ®óng ®¾n cña tõ nµy.

4

• Nhµ níc cña d©n lµ nhµ níc mµ quyÒn lùc tËp trung vµo

tay nh©n d©n. Quan

®iÓm nhÊt qu¸n cña HCM lµ x¸c lËp tÊt c¶

mäi quyÒn lùc trong nhµ níc vµ trong x· héi thuéc vÒ nhµ níc. Trong 24 n¨m lµm chñ tÞch níc, HCM ®· chØ ®¹o so¹n 2 b¶n HiÕn ph¸p, ®ã lµ HiÕn ph¸p 1946 vµ HiÕn ph¸p 1959 nªu râ níc ViÖt nam lµ nhµ níc cña d©n. §iÒu 1 HÕn ph¸p 1946: “TÊt c¶ quyÒn b×nh trong nhµ níc ®Òu lµ cña toµn thÓ nh©n ViÖt Nam kh«ng ph©n biÖt nßi gièng, g¸i trai, giµu nghÌo, t«n gi¸o, giai cÊp.” §iÒu 2 HiÕn ph¸p1946: “Nh÷ng viÖc quan hÖ ®Õn vËn mÖnh quèc gia sÏ ®a ra toµn d©n phóc quyÕt.” Thùc chÊt ®ã lµ mét h×nh thøc d©n chñ trùc tiÕp ®îc ®Ò ra kh¸ sím ë níc ta. - Nh©n d©n ViÖt Nam cã quyÒn kiÓm so¸t nhµ níc, kiÓm tra, gi¸m s¸t vµ b·i miÔn ®¹i biÓu héi ®ång nh©n d©n c¸c cÊp khi hä kh«ng xøng ®¸ng víi sù tÝn nhiÖm cña nh©n d©n. - Nh©n d©n còng lµ ngêi x©y dùng nªn chÕ ®é nhµ níc

®ã b»ng c¸ch tham gia bÇu cö vµ øng cö vµo bé m¸y nhµ níc. Cã quyÒn b·i nhiÔm ®¹i biÓu quèc héi vµ ®¹i biÓu héi ®ång nh©n d©n c¸c cÊp nÕu nh cã nh÷ng hµnh ®éng lµm ph¬ng h¹i ®Õn lîi Ých cña nh©n d©n vµ lîi Ých toµn d©n téc. Ngêi d©n ®îc hëng mäi quyÒn d©n chñ, ®îc tù do sèng vµ lµm viÖc theo kh¶ n¨ng cña m×nh trong khu«n khæ hiÕn ph¸p vµ ph¸p luËt cho phÐp. Nh Hå ChÝ Minh tõng nãi: Nh©n

5

d©n ta hiÖn nay cã tù do, tù do trong kØ luËt. Mçi ngêi cã tù do cña m×nh, nhng ph¶i t«n träng tù do cña ngêi kh¸c. Ngêi nµo sö dông quyÒn tù do cña m×nh qu¸ møc lµ ph¹m ®Õn tù do cña ngêi kh¸c, lµ ph¹m ph¸p. - Trong nhµ níc d©n chñ, d©n lµ chñ cßn c¸n bé nhµ níc lµ “c«ng béc” cña d©n. Lµ ngêi ®Çy tí phôc vô nh©n d©n, c¸n bé nhµ níc ph¶I ®ång thêi lµ ngêi l·nh ®¹o, ngêi híng dÉn nh©n d©n. §Þa vÞ lµm chñ cña ngêi d©n, tøc lµ quan hÖ cña ngêi d©n víi quyÒn lùc nhµ níc, ®îc Hå ChÝ Minh lµm râ trong quan hÖ víi ®éi ngò c¸n bé nhµ níc – nh÷ng ngêi trùc tiÕp thi hµnh quyÒn lùc nhµ níc. Ngêi viÕt: Níc ta lµ níc d©n chñ, ®Þa vÞ cao nhÊt lµ d©n, v× d©n lµ chñ. Trong bé m¸y c¸ch m¹ng tõ ngêi quÐt nhµ, nÊu ¨n cho ®Õn chñ tÞch níc ®Òu lµ ph©n c«ng lµm ®Çy tí cho d©n. Ngêi c¨n dÆn c¸n bé nhµ níc: Ph¶i nhí r»ng d©n lµ chñ. D©n nhu níc, m×nh nh cá. Lùc lîng bao nhiªu lµ nhê ë d©n hÕt. Khi nãi ®Õn t c¸ch c«ng béc cña c¸n bé nhµ níc ®èi víi nh©n d©n, Hå ChÝ Minh kh¼ng ®Þnh, môc ®Ých ho¹t ®éng cña hä lµ v× lîi Ých chung. Ngêi nãi: Nh÷ng ngêi tróng cö (vµo bé m¸y nhµ níc), sÏ ph¶i ra søc gi÷ v÷ng nÒn ®éc lËp cña Tæ quèc, ra søc mu sù h¹nh phóc cho ®ång bµo. Ph¶i lu«n lu«n nhí vµ thùc hµnh c©u: V× lîi níc, quªn lîi nhµ; v× lîi chung, quªn lîi riªng. Ngêi kh¼ng ®Þnh: Lµm viÖc níc b©y giê lµ hi sinh, lµ phÊn ®Êu quyÒn lîi riªng mµ nghÜ lîi chung. Nh÷ng ai muèn lµm quan c¸ch m¹ng th× nhÊt ®Þnh kh«ng nªn bÇu. NÕu d©n lµ chñ

6

th× nhµ níc, c¸n bé nhµ níc lµ c«ng béc cña d©n. §©y lµ mét s¸ng t¹o ®éc ®¸o cña Hå ChÝ Minh. ChÝnh t tëng nµy ®· chØ ra sù ®èi lËp vÒ chÊt cña Nhµ níc nh©n d©n víi nhµ níc phong kiÕn, nhµ níc thùc d©n. Ngêi c¨n dÆn c¸c c¸n bé nhµ níc ph¶i lu«n ghi nhí r»ng c¸c c¬ quan cña ChÝnh phñ tõ toµn quèc ®Õn c¸c lµng ®Òu lµ c«ng bé cña d©n, nghÜa lµ ®Ó g¸nh v¸c viÖc chung cho d©n, chø kh«ng ph¶i ®Ó ®èi ®Çu d©n nh trong thêi k× díi quyÒn thèng trÞ cña thùc d©n Ph¸p, ph¸t xÝt NhËt. ë ®©y, ta thÊy Hå ChÝ Minh ®· chØ ra néi hµm cña kh¸i niÖm “c«ng béc cña d©n”, vµ cã thÓ hiÓu ®©y lµ mét ®Þnh nghÜa cña Hå ChÝ Minh vÒ chøc n¨ng cña Nhµ níc mµ ý nghÜa s©u s¾c cña nã vÉn cßn gi÷ nguyªn tÝnh thêi sù vµ cÇn ®îc qu¸n triÖt trong c«ng cuéc x©y dùng Nhµ níc ta hiÖn nay. Hå ChÝ Minh ®ßi hái rÊt cao ®èi víi c¸n bé nhµ níc. Hä cÇn ph¶i cã rÊt nhiÒu phÈm chÊt, song tùu trung hä ph¶i thùc sù v× d©n mµ lµm viÖc. Ngêi nªu râ bèn ®øc tÝnh lµ: cÇn, kiÖm, liªm chÝnh; ph¶i ghi s©u nh÷ng ch÷ c«ng b×nh chÝnh trùc vµo lßng; ph¶i cã mét tinh thÇn chÝ c«ng v« t; nÕu muèn danh, lîi th× danh lµm sao cho d©n téc m×nh cã danh víi thÕ giíi, vµ lîi lµm thÕ nµo cho tranh ®îc lîi víi thÕ giíi - ®ã lµ danh chÝnh vµ lîi chÝnh… C¸n bé nhµ níc ph¶i lµm sao ®Ó nh©n d©n yªu quý, khi s¾p tíi d©n mong, khi ®i d©n nhí. Muèn thÕ tríc hÕt c¸n bé ph¶i yªu quý nh©n d©n, ph¶i ®Æt lîi Ých cña nh©n d©n lªn trªn hÕt, ph¶i kÝnh träng nh©n d©n, t«ng träng nh©n c¸ch cña hä. Ngêi chØ râ:

7

muèn ®îc d©n yªu, muèn ®îc lßng d©n, viÖc g× cã lîi cho d©n ph¶i hÕt søc lµm, viÖc g× cã h¹i cho d©n ph¶i hÕt søc tr¸nh. Ph¶i chó ý gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò, ®Æc biÖt lµ nh÷ng vÊn ®Ò quan hÖ ®Õn ®êi sèng nh©n d©n, dï khã kh¨n ®Õn ®©u còng mÆc lßng. Nãi tãm l¹i, hÕt th¶y nh÷ng viÖc cã thÓ n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña d©n ph¶i ®îc ®Æc biÖt chó ý. T tëng quyÒn lùc Nhµ níc thuéc vÒ nh©n d©n cña Hå ChÝ Minh cßn thÓ hiÖn trªn mÊy ph¬ng diÖn sau: Thø nhÊt, vÒ ph¸p luËt, Ngêi viÕt: Ph¸p luËt cña chóng ta hiÖn nay b¶o vÖ quyÒn lîi cho hµng triÖu ngêi lao ®éng. Ph¸p luËt cña ta lóc nµy, cha tíc bá quyÒn t h÷u, nhng kh«ng ai ®îc lîi dông quyÒn t h÷u ®Ó bãc lét thËm tÖ nh©n d©n lao ®éng. Ph¸p luËt cña ta lµ ph¸p luËt thËt sù d©n chñ, v× nã b¶o vÖ quyÒn tù do, d©n chñ réng r·i cho nh©n d©n lao ®éng. Ngêi kh¼ng ®Þnh: “Ph¸p luËt lµ ph¸p luËt cña nh©n d©n, dùng ®Ó ng¨n c¶n nh÷ng hµnh ®éng cã h¹i cho nh©n d©n, ®Ó b¶o vÖ lîi Ých chung cña ®¹i ®a sè nh©n d©n”. V× vËy, ®Ó cã mét “chÝnh quyÒn trong s¹ch”, ph¶i kiªn quyÕt trõng trÞ nhõng kÎ lîi dông viÖc ®îc nh©n d©n giao quyÒn, råi cËy quyÒn cËy thÕ ®i ngîc l¹i lîi Ých cña nh©n d©n. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· c¬ng quyÕt xö lý mét sè c¸n bé cao cÊp cña Nhµ níc vi ph¹m ph¸p luËt vµ Ngêi lu«n nh¾c nhë: Chóng ta kh«ng sî sai lÇm, nhng ®· nhËn biÕt sai lÇm th× ph¶i ra søc söa ch÷a. VËy nªn ai kh«ng ph¹m nh÷ng lÇm lçi trªn nµy, th× nªn chó ý tr¸nh ®i vµ

8

g¾ng søc cho thªm tiÕn bé. Ai ®· ph¹m nh÷ng sai lÇm trªn nµy, th× ph¶i hÕt søc söa ch÷a; nÕu kh«ng tù söa ch÷a th× ChÝnh phñ sÏ kh«ng khoan dung. Thø hai, vÒ tæ chøc bé m¸y nhµ níc, Hå ChÝ Minh nhiÒu lÇn nªu ra quan ®iÓm vÒ ba bé phËn cÊu thµnh quan träng cña Nhµ níc, ®ã lµ c¬ quan lËp ph¸p – Quèc héi; c¬ quan hµnh ph¸p – ChÝnh phñ vµ c¬ quan t ph¸p – Tßa ¸n. Trong ®ã, Ngêi nãi ®Õn ChÝnh phñ nhiÒu nhÊt vµ còng chÝnh ë ®©y chøa ®ùng nhiÒu nhiÒu quan ®iÓm cã ý nghÜa to lín vÒ mÆt lý luËn vµ thùc tiÔn. Ngêi viÕt: “ChÝnh phñ ta lµ chÝnh phñ cña nh©n d©n, chØ cã mét môc ®Ých lµ ra søc phông sù lîi Ých cña nh©n d©n. ChÝnh phñ rÊt mong ®ång bµo gióp ®ì, ®«n ®èc, kiÓm so¸t vµ phª b×nh ®Ó lµm trßn nhiÖm vô cña m×nh lµ ngêi ®Çy tí trung thµnh tËn tôy cña nh©n d©n”. Ngêi kh¼ng ®Þnh: “ChÕ ®é cña ta lµ chÕ ®é d©n chñ. Nh©n d©n lµ chñ. ChÝnh phñ lµ ®Çy tí cña nh©n d©n. Nh©n d©n cã quyÒn ®«n ®èc vµ phª b×nh ChÝnh phñ. ChÝnh phñ th× viÖc to viÖc nhá ®Òu nh»m môc ®Ých phôc vô lîi Ých cña nh©n d©n. V× vËy, nh©n d©n l¹i cã nhiÖm vô gióp ®ì ChÝnh phñ, theo ®óng kØ luËt cña ChÝnh phñ vµ lµm ®óng chÝnh s¸ch cña ChÝnh phñ, ®Ó ChÝnh phñ lµm trßn phËn sù mµ nh©n d©n ®· giao phã cho”. 3.

Nhµ níc do d©n - Nhµ níc ®ã lµ do d©n lùa chän vµ bÇu ra theo giai ®o¹n cña hiÕn ph¸p. D©n bÇu lªn nh÷ng ngêi ®øng ®µu nhµ níc vµ còng lµ ngêi b·i nhiÔm hä khi c¸n bé nhµ níc ®ã

9

lµm nh÷ng viÖc lµm ph¬ng h¹i ®Õn quyÒn lîi cña nh©n d©n vµ cña toµn d©n téc. - Nhµ níc ®ã lµ nhµ níc do d©n ®ãng gãp tiÒn cña ®Ó nhµ níc chi tiªu mäi ho¹t ®éng. Nhµ níc kh«ng trùc tiÕp t¹o ra tiÒn b¹c vµ cña c¶i mµ nh©n d©n míi trùc tiÕp t¹o ra tiÒn b¹c vµ cña c¶i cho x· héi. Nguån tiÒn mµ nh©n d©n ®ãng gãp díi nhiÒu h×nh thøc nh thÕ, lÖ phÝ c«ng tr¸i lµ nguån gèc nhµ níc chi tiªu ho¹t ®éng nh»m thùc hiÖn chøc n¨ng nhiÖm vô cña m×nh. - Nhµ níc do d©n lµ nhµ níc do d©n ñng hé vµ gióp ®ì. Nh©n d©n chÝnh lµ ngêi thùc hiÖn c¸c chñ tr¬ng, ®êng lèi kÕ ho¹ch cña nhµ níc. D©n kh«ng chØ ®ãng gãp tiÒn cña mµ ®ãng gãp c¶ c«ng søc ®Ó x©y dùng nhµ níc ®ã. - Nhµ níc ®ã còng lµ nhµ níc do d©n phª b×nh, x©y dùng. Nh©n d©n lµ ngêi ®ãng gãp c¶ trÝ tuÖ ®Ó x©y dùng, cñng cè nhµ níc. ChÝnh v× vËy, Hå ChÝ Minh thêng nhÊn m¹nh nhiÖm vô cña nh÷ng ngêi lµm c¸ch m¹ng lµ ph¶i cho d©n hiÓu, lµm cho d©n gi¸c ngé ®Ó n©ng cao ®îc tr¸ch nhiÖm lµm chñ, n©ng cao ®îc ý thøc tr¸ch nhiÖm ch¨m lo x©y dùng nhµ níc cña m×nh Hå ChÝ Minh kh¼ng ®Þnh: ViÖc níc lµ viÖc cña chung, mçi ngêi ph¶i cã tr¸ch nhiÖm: “GhÐ vai g¸nh v¸c mét phÇn” quyÒn lîi, quyÒn h¹n bao giê còng ®i ®«i víi tr¸ch nhiÖm, nghÜa vô. 4.

Nhµ níc v× d©n

10

• Theo Ngêi, nhµ níc v× d©n lµ nhµ níc phôc vô lîi Ých vµ nguyÖn väng cña nh©n d©n. QuyÒn lùc nhµ níc thuéc vÒ nh©n d©n g¾n liªn víi viÖc nhµ níc ph¶i lµm tÊt c¶ ®Ó ®em l¹i mét cuéc sèng h¹nh phóc cho nh©n d©n. XuÊt ph¸t tõ t tëng nh©n d©n lµ chñ thÓ quyÒn lùc chÝnh trÞ, t tëng d©n chñ cña Hå ChÝ Minh ®îc ph¸t triÓn thµnh nh©n d©n lµ chñ thÓ cña nhµ níc. V× thÕ, viÖc nhËn thøc t tëng Hå ChÝ Minh vÒ Nhµ níc ph¶i ®îc ®Æt trªn c¬ së coi vÊn ®Ò Nhµ níc lµ mét khÝa c¹nh trong t tëng Hå ChÝ Minh vÒ d©n chñ. Nhµ níc, theo Ngêi, lµ cña nh©n d©n “Nhµ níc ta ph¸t huy d©n chñ ®Õn cao ®é, ®ã lµ do tÝnh chÊt Nhµ níc ta lµ Nhµ níc cña nh©n d©n. Cã ph¸t huy d©n chñ ®Õn cao ®é th× míi ®éng viªn ®îc tÊt c¶ lùc lîng cña nh©n d©n ®a c¸ch m¹ng tiÕn lªn. §ång thêi ph¶i tËp trung ®Õn cao ®é ®Ó thèng nhÊt l·nh ®¹o nh©n d©n x©y dùng chñ nghÜa x· héi”. Nh©n d©n sö dông Nhµ níc nh mét c«ng cô ®Ó thùc hiÖn lîi Ých cña m×nh: ®èi víi nh©n d©n, th× c«ng cô cña nhµ níc d©n chñ míi (ChÝnh phñ, ph¸p luËt, c«ng an, qu©n ®éi,…) lµ ®Ó gi÷ g×n quyÒn lîi cña nh©n d©n. Khi bµn vÒ vai trß cña Nhµ níc, Hå ChÝ Minh ®· ®a ra quan ®iÓm vÒ nh©n d©n qu¶n lý nhµ níc. §iÒu ®¸ng lu ý lµ viÖc nhµ níc tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng nh»m môc ®Ých phôc vô lîi Ých cña nh©n d©n, th× ®ång thêi, ®ã còng chÝnh lµ nh»m t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó nh©n d©n cã thÓ tham gia qu¶n lý nhµ níc. Ngêi viÕt: “… chØ cã chÕ ®é cña chóng ta míi thËt

11

sù phôc vô lîi Ých cña nh©n d©n, tríc hÕt lµ nh©n d©n lao ®éng, b¶o ®Èm mäi quyÒn lîi cña nh©n d©n, më réng d©n chñ ®Ó nh©n d©n thËt sù tham gia qu¶n lý Nhµ níc. V× vËy, cho nªn nh©n d©n ta ®a hÕt kh¶ n¨ng lµm trßn nhiÖm vô ngêi chñ níc nhµ ®Ó x©y dùng chñ nghÜa x· héi, lµm cho níc ta m¹nh, d©n ta giµu”. • Ngoµi môc ®Ých phôc vô nh©n d©n nhµ níc ta kh«ng

cßn môc ®Ých nµo kh¸c. • Ph¶i lµm cho d©n cã ¨n, cã mÆc, cã chç ë, ®îc häc hµnh nh lêi Ngêi ®· nãi trong mét chuyÕn ®i Pari: “C¶ ®êi t«i chØ cã mét ham muèn, mét ham muèn tét bËc lµ lµm sao cho d©n ta ai còng cã c¬m ¨n ¸o mÆc, ai còng ®îc häc hµnh”. “C¶ ®êi t«i chØ cã mét môc ®Ých, lµ phÊn ®Êu cho quyÒn lîi Tæ quèc, h¹nh phóc cña nh©n d©n”. • Hå ChÝ Minh cßn ®a ra quan ®iÓm ®Ó x©y dùng nhµ níc v× d©n - Yªu cÇu thiÕt chÕ tæ chøc: + Nhµ níc v× d©n lµ nhµ níc lÊy viÖc lo cho d©n cô thÓ lµ lo cho nh÷ng lîi Ých thiÕt thùc cho ngêi d©n: ¡n, ë, mÆc, ®i l¹i… Lµm môc tiªu ho¹t ®éng cho m×nh, ngoµi ra kh«ng cã ®Æc quyÒn ®Æc lîi g×. + Nhµ níc nµy xuÊt ph¸t tõ viÖc lo cho nh÷ng lîi Ých cña d©n téc dùa trªn ®ã hoµn thµnh thuyÕt chÕ bé m¸y nhµ níc. - VÒ ®éi ngò c¸n bé c«ng chøc lµm viÖc trong bé m¸y nhµ níc ph¶i x¸c ®Þnh m×nh lµ c«ng béc cña d©n → LÊy

12

viÖc phôc vô nh©n d©n lµm môc tiªu hµng ®Çu. Hå ChÝ Minh c¨n dÆn: TÊt c¶ nh÷ng thø chóng ta dïng hµng ngµy ®Òu do d©n cung cÊp nªn ph¶i hÕt lßng, hÕt søc phôc vô cho d©n, viÖc g× cã lîi Ých cho d©n th× ph¶i hÕt søc lµm, viÖc g× cã h¹i cho d©n ph¶i hÕt søc tr¸nh.

X©y dùng nhµ níc cña d©n do d©n v× d©n

D. I. 1.

Nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®îc trong nh÷ng n¨m qua VÒ chÝnh trÞ X©y dùng hÖ thèng chÝnh trÞ - Cuéc ®Êu tranh kÐo dµi 2 thÕ kØ víi môc ®Ých cuèi cïng lµ giµnh ®éc lËp d©n téc vµ chÝnh quyÒn vµo tay nh©n d©n lµ thÓ hiÖn cao nhÊt cña quan ®iÓm cña Hå ChÝ Minh vÒ x©y dung mét nhµ níc cña d©n, do d©n, v× d©n. Bëi v× trong x· héi cò ngêi d©n ph¶i chÞu bao khæ ®au, må h«i vµ c¶ níc m¾t. Nªn chØ cã xo¸ bá chÕ ®é cò x©y dùng chÕ ®é míi míi cã thÓ gi¶i phãng ®îc cho hä ®Ó hä cã thÓ sèng cuéc sèng tèt h¬n, cho dï cã ph¶i hi sinh trong cuéc ®Êu tranh giµnh chÝnh quyÒn Êy. - Sau khi giµnh ®éc lËp nhµ níc ®· ban hµnh hiÕn ph¸p ®Ó x¸c lËp chÕ ®é cña nhµ níc míi. Sau nhiÒu lÇn bæ sung söa ®æi, quan ®iÓm cña Hå ChÝ Minh ®· ®îc x¸c ®Þnh cô thÓ vµ ®îc cô thÓ ho¸ b»ng hiÕn ph¸p. §iÒu 2 hiÕn ph¸p 1992 ®· quy ®Þnh râ: “Níc ViÖt Nam lµ nhµ níc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa cña d©n do d©n v× d©n. TiÕp ®ã lµ ®i lªn x©y dùng x· héi chñ nghÜa - x· héi ph¸t triÓn cao nhÊt cña loµi ngêi víi nh÷ng ®Æc ®iÓm cô thÓ lµ: lµ mét níc cã

13

tr×nh ®é ph¸t triÓn cao, khoa häc kü thuËt tiªn tiÕn dùa trªn chÕ ®é c«ng h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt lµ chñ yÕu. Con ngêi cã c¬ héi ph¸t triÓn toµn diÖn, lµm theo n¨ng lùc hëng theo lao ®éng…”. b. Ban hµnh c¸c ph¸p chÕ quy ®Þnh quyÒn vµ nghÜa vô cña c«ng d©n - Tõ khi thµnh lËp níc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ ®Õn nay, Nhµ níc ta ®· ban hµnh 4 b¶n hiÕn ph¸p: HiÕn ph¸p 1946, HiÕn ph¸p 1959, HiÕn ph¸p 1980 vµ HiÕn ph¸p 1992 (®îc söa ®æi, bæ sung ngµy 25/12/2001). Trong hÖ thèng ph¸p luËt th× HiÕn ph¸p lµ v¨n b¶n cã gi¸ trÞ cao nhÊt, quy ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n nhÊt, quan träng nhÊt cña ®Êt níc; trong ®ã cã chÕ ®Þnh quyÒn vµ nghÜa vô c¬ b¶n cña c«ng d©n. Trong khi mét sè níc trªn thÕ giíi kh«ng ®a quy ®Þnh quyÒn vµ nghÜa vô c¬ b¶n cña c«ng d©n vµo HiÕn ph¸p th× t¹i ViÖt Nam, chÕ ®Þnh nµy ®îc ®a vµo tÊt c¶ c¸c b¶n HiÕn Ph¸p. Cô thÓ lµ: Ch¬ng II HiÕn ph¸p 1946 víi tªn gäi “NghÜa vô vµ quyÒn lîi c«ng d©n”, ch¬ng III HiÕn ph¸p 1959 víi tªn gäi “QuyÒn lîi vµ nghÜa vô c¬ b¶n cña c«ng d©n” vµ t¹i ch¬ng V cña HiÕn ph¸p 1980, HiÕn ph¸p 1992 víi tªn gäi “QuyÒn vµ nghÜa vô c¬ b¶n cña c«ng d©n”, Nhµ níc ViÖt Nam ®· thÓ hiÖn sù t«n träng con ngêi, cñng cè ®Þa vÞ ph¸p lý cña ngêi lµm chñ ®Êt níc. - HiÕn ph¸p 1992 quy ®Þnh c«ng d©n cã quyÒn b×nh ®¼ng, sèng vµ häc tËp, lao ®éng theo HiÕn ph¸p. Cã

14

quyÒn tham gia qu¶n lÝ vµ th¶o lu©n c¸c vÊn ®Ò cña nhµ níc. Cô thÓ lµ ngay sau khi giµnh ®éc lËp ngµy 6/1/1946 toµn d©n ®· tham gia bÇu cö thÓ hiÖn quyÒn vµ nghÜa vô cña m×nh víi lêi kªu gäi “Tất cả h·y đến thïng phiếu". B¸o Quốc hội in h×nh Hồ Chủ tịch với lời khuyªn của Người: "Khuyªn đồng bào nam nữ 18 tuổi trở lªn, h«m nay tất cả đều đi bỏ phiếu để bầu những đại biểu xứng đ¸ng vào Quèc hội đầu tiªn của nước ta”. TiÕp tôc truyÒn thèng ®ã trong thêi gian tiÕp theo, mÆc dï trong hoµn c¶nh chiÕn tranh nhng ngêi d©n vÉn tiÕp tôc thÓ hiÖn quyÒn lµm chñ cña m×nh. Vµ sau khi níc nhµ thèng nhÊt, th¸ng 4/1976 sè lîng cö tri ®i bá phiÕu ®«ng nhÊt tõ tríc ®Õn nay lµ 98.77% d©n sè ®· ®i bÇu cö, bÇu ra nhµ níc ViÖt Nam hoµn toµn ®éc lËp. Ngoµi ra, ngêi d©n cßn ®îc tham gia bµn b¹c gãp ý c¸c chÝnh s¸ch cña nhµ níc, ®îc nªu lªn nguyÖn väng cña m×nh thÓ hiÖn qua c¸c cuéc tiÕp xóc d©n cña c¸c ®¹i biÓu quèc héi vµ c¸c d¹i diÖn nhµ níc. Sau ®©y lµ mét vµi vÝ dô cô thÓ: B×nh D¬ng: Nh÷ng n¨m qua, ho¹t ®éng cña §oµi ®¹i biÓu Quèc héi tØnh ®· gãp phÇn vµo viÖc x©y dùng Nhµ níc ph¸p quyÒn XHCN, tham gia ®Çy ®ñ c¸c kú häp do Quèc héi tæ chøc; ®i s©u, ®i s¸t quÇn chóng nh©n d©n ®Ó n¾m b¾t t©m t, nguyÖn väng, nh÷ng ý kiÕn bøc xóc cña cö tri trong tØnh, kÞp thêi chuyÓn lªn Quèc héi, nhÊt lµ tæ chøc lÊy ý kiÕn x©y dùng c¸c dù ¸n luËt quan träng ®Ó Quèc héi th«ng qua…

15

Thêi gian tíi, §oµn ®¹i biÓu Quèc héi tØnh tiÕp tôc lµm tèt c«ng t¸c gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn c¸c nghÞ quyÕt, c¸c ®¹o luËt ®îc Quèc héi th«ng qua, nhÊt lµ vÒ viÖc xãa ®ãi gi¶m nghÌo, chèng tham nhòng, bu«n lËu, thùc hµnh tiÕt kiÖm, chèng l·ng phÝ; tiÕp tôc thùc hiÖn c«ng t¸c c¶i c¸ch hµnh chÝnh, n©ng cao chÊt lîng ho¹t ®éng cña c¬ quan t ph¸p, gi¶i quyÕt tèt khiÕu n¹i, tè c¸o cña c«ng d©n... gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ, gi÷ v÷ng an ninh – quèc phßng. H¶i D¬ng: TØnh H¶i D¬ng cã 69 ngêi ®îc bÇu lµ ®¹i biÓu Quèc héi tõ Khãa 1 ®Õn nay (Khãa XI), §oµn §¹i biÓu Quèc héi tØnh H¶i D¬ng ®· lµm tèt c«ng t¸c tiÕp xóc cö tri, ph¶n ¸nh nguyÖn väng cña cö tri víi Quèc héi vµ l·nh ®¹o tØnh trªn c¸c lÜnh vùc: §Çu t ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n, tiªu thô n«ng s¶n cho n«ng d©n; l¬ng, phô cÊp cho c¸c gi¸o viªn ngoµi biªn chÕ; b¶o hiÓm y tÕ cho ngêi nghÌo, nhµ ë cho gia ®×nh chÝnh s¸ch cã ®êi sèng khã kh¨n; gi¶i quyÕt ®Þnh suÊt cho c¸n bé c¬ së... - Nghiªn cøu vÒ chÕ ®Þnh quyÒn vµ nghÜa vô c¬ b¶n cña c«ng d©n qua c¸c b¶n HiÕn ph¸p, chóng ta thÊy ®îc sù ph¸t triÓn cña chÕ ®Þnh nµy. Sù ph¸t triÓn biÓu hiÖn ë nh÷ng néi dung sau: + C¸c quy ®Þnh vÒ quyÒn vµ nghÜa vô c¬ b¶n cña c«ng d©n ngµy cµng t¨ng vÒ sè lîng vµ phong phó néi dung: VÒ sè lîng: c¸c quyÒn vµ nghÜa vô c¬ b¶n cña c«ng d©n ngµy cµng ®îc quy ®Þnh nhiÒu h¬n trong c¸c HiÕn

16

ph¸p: HiÕn ph¸p 1946 (18 ®iÒu), HiÕn ph¸p 1959 (21 ®iÒu), HiÕn ph¸p 1980 (29 ®iÒu) vµ t¹i HiÕn ph¸p 1992 (34 ®iÒu). VÒ néi dung: c¸c HiÕn ph¸p sau lu«n cã nh÷ng quy ®Þnh míi mµ c¸c HiÕn ph¸p tríc kh«ng quy ®Þnh. VÝ dô: HiÕn ph¸p 1959 cã nh÷ng quy ®Þnh míi so víi HiÕn ph¸p 1946 nh: QuyÒn lµm viÖc; quyÒn nghØ ng¬i; quyÒn tù do nghiªn cøu khoa häc, s¸ng t¸c v¨n häc, nghÖ thuËt; quyªn khiÕu n¹i, tè c¸o… HiÕn ph¸p 1980 cã thªm c¸c quy ®Þnh: QuyÒn tham gia qu¶n lý c«ng viÖc Nhµ níc vµ x· héi; quyÒn ®îc b¶o hiÓm x· héi; quyÒn ®îc b¶o vÖ søc khoÎ… HiÕn ph¸p 1992 cã nh÷ng quy ®Þnh míi: QuyÒn con ngêi vµ quyÒn c«ng d©n; quyÒn tù do kinh doanh; quyÒn båi thêng thiÖt h¹i vÒ vËt chÊt vµ phôc håi danh dù; ngêi níc ngoµi c tró t¹i ViÖt Nam ®îc Nhµ níc b¶o hé tÝnh m¹nh, tµi s¶n vµ c¸c quyÒn lîi chÝnh ®¸ng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt… §iÒu ®¸ng nãi ë ®©y lµ: Sù ph¸t triÓn vÒ sè lîng vµ néi dung cña chÕ ®inh quyÒn vµ nghÜa vô c¬ b¶n cña c«ng d©n qua c¸c b¶n HiÕn ph¸p kh«ng ph¶i lµ sù ngÉu nhiªn hay do kü thuËt lËp ph¸p mµ ®iÒu ®ã cho thÊy ®Þa vÞ ph¸p lý, ®Þa vÞ x· héi cña c«ng d©n ngµy cµng ®îc t¨ng lªn mét c¸ch râ rÖt. +C¸c quy ®Þnh vÒ quyÒn vµ nghÜa vô c¬ b¶n cña c«ng d©n ngµy cµng phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ – x· héi cña ®Êt níc.

17

C¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ – x· héi cña ®Êt níc lµ ®Ó ®¶m b¶o cho c¸c quy ®Þnh ®ã cã tÝnh kh¶ thi. TÝnh kh¶ thi gióp cho c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt kh«ng chØ tån t¹i trªn lý thuyÕt mµ chóng ph¶i ®îc thùc hiÖn trong thùc tÕ cuéc sèng, ®îc ngêi d©n chÊp nhËn nh mét nhu cÇu thiÕt yÕu cña cuéc sèng. ChÝnh v× vËy, HiÕn ph¸p 1992 ®ã cã nh÷ng söa ®æi quan träng nhiÒu quy ®Þnh t¹i HiÕn ph¸p 1980 cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ – x· héi. VÝ dô: HiÕn ph¸p 1980 quy ®Þnh: “C«ng d©n cã quyÒn cã viÖc lµm”, HiÕn ph¸p 1992 söa thµnh: “Nhµ níc vµ x· héi cã kÕ ho¹ch t¹o ngµy cµng nhiÒu viÖc lµm cho ngêi lao ®éng”. HiÕn ph¸p 1980 quy ®Þnh: “Thùc hiÖn chÕ ®é häc kh«ng ph¶i tr¶ tiÒn”, HiÕn ph¸p 1992 söa thµnh: “BËc tiÓu häc lµ b¾t buéc, kh«ng ph¶i tr¶ häc phÝ, häc bæng”. HiÕn ph¸p 1980 quy ®Þnh: “C«ng d©n cã quyÒn cã nhµ ë”, HiÕn ph¸p 1992 söa thµnh: “C«ng d©n cã quyÒn x©y dùng nhµ ë theo quy ho¹ch vµ ph¸p luËt”. HiÕn ph¸p 1980 quy ®Þnh: “Nhµ níc thùc hiÖn chÕ ®é kh¸m bÖnh kh«ng ph¶i tr¶ tiÒn”, HiÕn ph¸p 1992 söa thµnh: “Nhµ níc quy ®Þnh chÕ ®é viÖn phÝ, chÕ ®é miÔn gi¶m viÖn phÝ”… Nh÷ng thay ®æi kÓ trªn lµ ®Ó cho c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt phï hîp h¬n víi tõng giai ®o¹n lÞch sö, phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ, v¨n hãa, x· héi cña ®Êt níc vµ cña nh©n

18

d©n. Cã vËy, nh÷ng quyÒn vµ nghÜa vô c¬ b¶n cña c«ng d©n míi ngµy cµng ®îc ®¶m b¶o h¬n. +C¸c quy ®Þnh vÒ quyÒn vµ nghÜa vô c¬ b¶n cña c«ng d©n t¹i HiÕn ph¸p ViÖt Nam thÓ hiÖn mèi quan hÖ b×nh ®¼ng, hµi hoµ gi÷a c«ng d©n víi c«ng d©n vµ gi÷a Nhµ níc víi c«ng d©n. Trong tÊt c¶ c¸c b¶n HiÕn ph¸p ViÖt Nam ®Òu tu©n thñ nguyªn t¾c: “QuyÒn cña c«ng d©n kh«ng t¸ch rêi nghÜa vô cña c«ng d©n”. Nguyªn t¾c nµy thÓ hiÖn ý thøc vµ tr¸ch nhiÖm cña c«ng d©n. C«ng d©n hëng c¸c quyÒn ®ång thêi ph¶i thùc hiÖn nh÷ng bæn phËn nhÊt ®Þnh. §iÒu nµy gióp Ých cho sù ph¸t triÓn cña c¸ nh©n mçi c«ng d©n ®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn cña ngêi kh¸c, cña céng ®ång vµ cña x· héi. Bëi trong x· héi kh«ng thÓ cã hai lo¹i c«ng d©n: Mét lo¹i c«ng d©n chuyªn hëng quyÒn, mét lo¹i c«ng f©n chuyªn thùc hiÖn nghÜa vô. V× thÕ, tÊt c¶ c¸c HiÕn ph¸p ViÖt Nam ®Òu quy ®Þnh sù b×nh ®¼ng cña c«ng d©n tríc ph¸p luËt: HiÕn ph¸p 1946: “TÊt c¶ c«ng d©n ViÖt Nam ®Òu b×nh ®¼ng tríc ph¸p luËt”. HiÕn ph¸p 1959: “C«ng d©n níc ViÖt Nam d©n chñ céng hßa ®Òu b×nh ®¼ng tríc ph¸p luËt”. HiÕn ph¸p 1980 vµ HiÕn ph¸p 1992: “Mäi c«ng d©n ®Òu cã quyÒn b×nh ®¼ng”. “B×nh ®¼ng tríc ph¸p luËt” lµ b×nh ®¼ng trong viÖc c«ng d©n ®îc hëng c¸c quyÒn vµ thùc hiÖn c¸c nghÜa vô do

19

ph¸p luËt quy ®Þnh. Sù b×nh ®¼ng nµy thÓ hiÖn trªn mäi lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi vµ kh«ng ph©n biÖt d©n téc, t«n gi¸o, thµnh phÇn x· héi… Sù b×nh ®¼ng cßn ®îc thÓ hiÖn trong quan hÖ gi÷a Nhµ níc víi c«ng d©n. Trong c¸c HiÕn ph¸p ®Òu ghi nhËn quyÒn cña c«ng d©n vµ nghÜa vô cña Nhµ níc vµ ngîc l¹i. V× thÕ, trong c¸c b¶n HiÕn ph¸p, bªn c¹nh viÖc x¸c lËp ngµy cµng ®Çy ®ñ c¸c quyÒn cña c«ng d©n th× Nhµ níc còng x¸c lËp mét c¸ch cô thÓ, chi tiÕt vµ cßn ®æi c¸c nghÜa vô cña c«ng d©n. Ngoµi ra, c¸c HiÕn ph¸p còng ghi nhËn râ rµng tr¸ch nhiÖm cña Nhµ níc trong viÖc ®¶m b¶o c¸c quyÒn vµ nghÜa vô c¬ b¶n cña c«ng d©n. §iÒu 8 HiÕn ph¸p 1992 quy ®Þnh: “C¸c c¬ quan nhµ níc, c¸n bé, viªn chøc Nhµ níc ph¶i t«n träng nh©n d©n, tËn tôy phôc vô nh©n d©n, liªn hÖ chÆt chÏ víi nh©n d©n, l¾ng nghe ý kiÕn vµ chÞu sù gi¸m s¸t cña nh©n d©n” vµ ®iÒu 513 HiÕn ph¸p 1992 quy ®Þnh: “Nhµ níc b¶o ®¶m c¸c quyÒn cña c«ng d©n; c«ng d©n ph¶i lµm trßn nghÜa vô cña m×nh ®èi víi Nhµ níc vµ x· héi”. Quy ®Þnh nµy gióp cho mèi quan hÖ gi÷a Nhµ níc vµ c«ng d©n thËt sù hµi hßa. Lîi Ých cña c«ng d©n ph¶i g¾n víi lîi Ých cña Nhµ níc vµ ngîc l¹i. Trong c¸c quy ®Þnh t¹i HiÕn ph¸p còng nh trªn thùc tÕ mèi quan hÖ hµi hßa vµ b×nh ®¼ng nµy ngµy cµng ®îc cñng cè vµ t¨ng cêng. +Qua c¸c b¶n HiÕn ph¸p, c¸c quyÒn tù do d©n chñ cña c«ng d©n ngµy cµng ®îc më réng.

20

§iÒu nµy thÓ hiÖn tõ trong chÕ ®Þnh quyÒn vµ nghÜa vô c¬ b¶n cña c«ng d©n. C¸c HiÕn ph¸p sau lu«n cã nh÷ng quy ®Þnh më réng quyÒn tù do d©n chñ. Ch¼ng h¹n nh: HiÕn ph¸p 1980 quy ®Þnh vÒ quyÒn së h÷u cña c«ng d©n chØ víi “nh÷ng c«ng cô s¶n xuÊt dùng trong trêng hîp ®îc phÐp lao ®éng riªng lΔ th× t¹i HiÕn ph¸p 1992 më réng quyÒn së h÷u ®èi víi “t liÖu s¶n xuÊt, vèn vµ tµi s¶n kh¸c trong doanh nghiÖp hoÆc trong c¸c tæ chøc kinh tÕ kh¸c”. HiÕn ph¸p 1980 quy ®Þnh: “QuyÒn tù do ®i l¹i vµ c tró ®îc t«n träng, theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt” th× t¹i HiÕn ph¸p 1992 më réng quyÒn nµy vµ quy ®Þnh cô thÓ h¬n: “C«ng d©n cã quyÒn tù do ®i l¹i vµ c tró ë trong níc, cã quyÒn ra níc ngoµi vµ tõ níc ngoµi vÒ níc theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt”. HiÕn ph¸p 1980 kh«ng quy ®Þnh vÒ quyÒn tù do kinh doanh cña c«ng d©n th× HiÕn ph¸p 1992 ®· quy ®Þnh: “C«ng d©n cã quyÒn tù do kinh doanh theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt”… Tãm l¹i, chÕ ®Þnh vÒ quyÒn vµ nghÜa vô c¬ b¶n cña c«ng d©n lµ mét chÕ ®Þnh cùc kú quan träng cña HiÕn ph¸p ViÖt Nam. Bëi qua ®ã nã thÓ hiÖn vÞ trÝ ph¸p lý cña ngêi c«ng d©n trong x· héi d©n chñ, thÓ hiÖn mèi quan hÖ b×nh ®¼ng gi÷a c«ng d©n víi c«ng d©n vµ sù kÕt hîp hµi hßa gi÷a lîi Ých cña Nhµ níc vµ lîi Ých cña c«ng d©n. C¸c quy ®Þnh vÒ quyÒn vµ nghÜa vô c¬ b¶n cña c«ng d©n

21

ngµy cµng ®îc hoµn thiÖn vµ më réng, gãp phÇn gi÷ v÷ng b¶n chÊt Nhµ níc ph¸p quyÒn XHCN ViÖt Nam: cña nh©n d©n, do nh©n d©n vµ v× nh©n d©n… 2.

VÒ kinh tÕ - Thùc hiÖn c¸c môc tiªu xãa ®ãi gi¶m nghÌo cho ngêi

d©n víi c¸c biÖn ph¸p: + X©y dùng nhµ ®oµn kÕt cho nh÷ng ngêi gÆp hoµn

c¶nh khã kh¨n. + Cho vay víi l·i suÊt u ®·i ®Ó ngêi d©n cã thÓ cã vèn

®Ó lao ®éng s¶n xuÊt th«ng qua ng©n hµng chÝnh s¸ch hoÆc c¸c tæ chøc x· héi nh héi phô n÷, ®oµn thanh niªn. Theo quyÕt ®Þnh cña thñ tíng chÝnh phñ, sÏ hç trî l·i suÊt ®èi víi c¸c kho¶n vay cña ngêi nghÌo vµ c¸c ®èi tîng chÝnh s¸ch kh¸c t¹i ng©n hµnh chÝnh s¸ch x· héi. Møc hç trî l·i suÊt lµ 4%/n¨m, thËm chÝ lµ 0%. §©y lµ néi dung ®îc thñ tíng chÝnh phñ quyÕt ®Þnh (ngµy 6/5) vÒ viÖc hç trî l·i suÊt ®èi víi c¸c kho¶n vay cña ngêi nghÌo vµ dèi tîng chÝnh s¸ch t¹i ng©n hµng chÝnh s¸ch x· héi (NH CSXH). Theo ®ã, t¹i quyÕt ®Þnh sè 579 võa ban hµnh, sÏ hç trî l·i suÊt ®èi víi c¸c kho¶n vay cña ngêi nghÌo vµ c¸c ®èi tîng chÝnh s¸ch t¹i NH CSXH. Møc hç trî l·i suÊt lµ 4% / n¨m , tÝnh trªn sè tiÒn vay vµ thêi h¹n cho vay thùc tÕ ®èi víi c¸c kho¶n vay t¹i NH CSXH thuéc c¸c ch¬ng tr×nh cã l·i suÊt ®ang thùc hiÖn lín h¬n 4%/ n¨m.

22

Còng theo quyÕt ®Þnh, cßn hç trî toµn bé víi l·i suÊt 0% /n¨m ®èi víi c¸c kho¶n vay t¹i NHCS thuéc c¸c ch¬ng tr×nh cã l·i suÊt ®ang thùc hiÖn nhá h¬n hoÆc b»ng 4%/n¨m. Nhê chÝnh s¸ch nhµy mµ 1.6 triÖu ngêi d©n ®îc tiÕp xóc víi kho¶n vay u ®·i lµm cho sè hé nghÌo gi¶m tõ 58% n¨m 1993 xuèng 11.8% n¨m 2007. Sinh viªn ®îc vay víi l·i suÊt thÊp ®Ó cã ®iÒu kiÖn tèt nhÊt tËp trung cho viÖc häc. - Th«ng qua NSNN ph©n phèi l¹i thu nhËp gãp phÇn san

lÊp kho¶ng c¸ch giµu nghÌo. 3.

VÒ v¨n hãa x· héi - T«n träng tù do tÝn ngìng cña mçi c«ng d©n nhng

kh«ng ®Ó viÖc tù do tÝn ngìng lµm x©m h¹i ®Õn lîi Ých quèc gia vµ lîi Ých toµn d©n téc. - Thùc hiÖn xãa mï ch÷ cho mäi tÇng líp nh©n d©n. Sau

C¸ch m¹ng th¸ng 8 c¶ níc ta trªn 95% d©n sè mï ch÷. Hå chñ tÞch ra lêi kªu gäi diÖt giÆc dèt. Theo lêi Ngêi, c¸c líp b×nh d©n hoc vô më ra kh¾p n¬i. §Õn nay trªn 90% trÎ em kh¾p c¶ níc ®îc theo häc tiÓu häc.Vµ môc tiªu tiÕn tíi phæ cËp THCS vµ phæ th«ng trung häc. - C¸c dÞch vô y tÕ ch¨m sãc søc kháe cho con ngêi ngµy

cµng ®îc më réng. HÇu hÕt c¸c x· phêng trong c¶ níc ®Òu cã tr¹m y tÕ, trong ®ã 15% ®¹t chuÈn quèc gia vÒ y tÕ x· phêng. C¸c ho¹t ®éng y tÕ dù phßng ®îc ®Èy m¹nh. TrÎ em díi 6 tuæi ®îc kh¸m ch÷a bÖnh miÔn phÝ t¹i c¸c trung t©m

23

y tÕ. Nhê cã dÞch vô ch¨m sãc søc kháe tèt, ®êi sèng nh©n d©n ®îc n©ng cao mµ tuæi thä trung b×nh cña ngêi ViÖt Nam t¨ng tõ 67.8 (n¨m 2000) lªn 71.5 (n¨m 2005). - Ho¹t ®éng th«ng tin truyÒn th«ng ®îc më réng, ngêi

d©n cã c¬ héi tiÕp xóc nhiÒu h¬n víi c«ng nghÖ míi vµ ®îc më cöa nh×n ra thÕ giíi. Nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i ViÖc tham gia cña d©n vµo viÖc x©y dùng c¸c chÝnh s¸ch ®«i khi cßn mang tÝnh h×nh thøc. C¸c viªn chøc nhµ níc ë nhiÒu ®Þa ph¬ng vÉn cßn s¸ch nhiÔu d©n, lîi dông sù thiÕu hiÓu biÕt cña ngêi d©n öª lµm lîi cho b¶n th©n. Nh÷ng ngêi d©n ë vïng s©u, vïng xa, d©n téc Ýt ngêi cuéc sèng cßn rÊt khã kh¨n, thiÕu then, cha cã sù quan t©m ®óng møc cña §¶ng vµ Nhµ níc. Vµ cßn nhiÒu ®iÒu kh¸c cßn tån t¹i. Tãm l¹i:Tuy r»ng nh÷ng vÊn ®Ò tån t¹i cßn nhiÒu nhng nh÷ng g× mµ §¶ng vµ Nhµ níc ®· ch¨m lo cho cuéc sèng cña nh©n d©n lµ kh«ng thÓ phñ nhËn. Nã lín lao vµ cã ý nghÜa to lín h¬n nhiÒu so víi khuyÕt ®iÓm. Nh÷ng viÖc ®· vµ cha lµm ®îc ®Òu ®Ó ®¹t ®Õn môc ®Ých x©y dùng Nhµ níc cña d©n, do d©n vµ v× d©n. E.

Ph¬ng híng x©y dùng nhµ níc cña d©n, do d©n, v× d©n trong thêi ®¹i míi

Trong thêi ®¹i míi, thÕ giíi cã nhiÒu biÕn ®éng nªn viÖc ®Ò ra ph¬ng híng x©y dùng Nhµ níc ViÖt Nam cña d©n, do

24

d©n, v× d©n mét c¸ch ®óng ®¾n vµ hîp lÝ lµ ®iÒu v« cïng cÇn thiÕt. I. Nguyªn t¾c x©y dùng nhµ níc cña d©n, do d©n,

v× d©n trong thêi ®¹i míi Ph¶i x¸c ®Þnh râ môc tiªu x©y dùng ®Êt níc ta trong giai ®o¹n míi lµ g×, tõ ®ã ®a ra ®Æc ®iÓm x©y dùng ®Êt níc, ®ã lµ: - X©y dùng Nhµ níc x· héi chñ nghÜa cña d©n, do d©n vµ v× d©n; lÊy liªn minh giai cÊp c«ng nh©n víi giai cÊp n«ng d©n vµ tÇng líp trÝ thøc lµm nÒn t¶ng, do §¶ng Céng s¶n l·nh ®¹o. Thùc hiÖn ®Çy ®ñ quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n, gi÷ nghiªm kØ c¬ng x· héi, chuyªn chÝnh víi mäi ho¹t ®éng x©m ph¹m lîi Ých cña Tæ quèc vµ nh©n d©n. - QuyÒn lùc nhµ níc lµ thèng nhÊt, cã sù ph©n c«ng vµ phèi hîp gi÷a c¸c c¬ quan nhµ níc tõ trung ¬ng ®Õn ®Þa ph¬ng t¹o ®iÒu kiÖn tèt nhÊt cho ngêi d©n thùc hiÖn quyÒn lµm chñ cña m×nh. - Thùc hiÖn nguyªn t¾c tËp trung d©n chñ trong tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña Nhµ níc. - T¨ng cêng ph¸p chÕ x· héi chñ nghÜa, x©y dùng Nhµ níc ph¸p quyÒn ViÖt Nam. Qu¶n lý x· héi b»ng ph¸p luËt, ®ång thêi coi träng gi¸o dôc, n©ng cao ®¹o ®øc trong nh©n d©n, híng dÉn ngêi d©n sèng vµ lµm viÖc theo ph¸p luËt. - T¨ng cêng vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng ®èi víi Nhµ níc. §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX cña §¶ng (th¸ng 4/2001)

25

tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh nhiÖm vô “x©y dùng Nhµ níc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa díi sù l·nh ®¹o cña §¶ng” vµ chØ râ “Nhµ níc ta lµ c«ng cô chñ yÕu ®Ó thùc hiÖn quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n, lµ Nhµ níc ph¸p quyÒn cña d©n, do d©n, v× d©n”. - KÕt hîp x©y dùng víi b¶o vÖ ®Êt níc. II. 1.

Néi dung cña ph¬ng híng B¶o vÖ nhµ níc tríc sù chèng ph¸ cña kÎ thï HiÖn nay t×nh h×nh liªn quan ®Õn an ninh trËt tù ®ang biÕn ®æi nhanh chãng, khã lêng, ®ßi hái ph¶i n¾m ch¾c t×nh h×nh, tiÕp tôc ®æi míi chñ tr¬ng vµ gi¶i ph¸p nh»m b¶o vÖ v÷ng ch¾c an ninh chÝnh trÞ néi bé, v« hiÖu hãa c¸c ho¹t ®éng th©m nhËp t¸c ®éng chuyÓn ho¸ néi bé; ®Èy m¹nh ®Êu tranh chèng ®Þch ph¸ ho¹i t tëng, n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c b¶o vÖ an ninh kinh tÕ, an ninh th«ng tin. B¶o vÖ b¶n s¾c v¨n hãa d©n téc trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ; ®Êu tranh ng¨n chÆn, lµm thÊt b¹i mäi ©m mu, ho¹t ®éng “diÔn biÕn hßa b×nh”, b¹o lo¹n lËt ®æ cña c¸c thÕ lùc thï ®Þch; ®¶m b¶o an ninh trËt tù ë c¸c ®Þa bµn träng ®iÓm, ng¨n chÆn c¸c lo¹i téi ph¹m, h¹n chÕ vµ tõng bíc lo¹i trõ nh÷ng nh©n tè g©y mÊt æn ®Þnh, ®Ó trong bÊt cø t×nh huèng nµo còng ph¶i gi÷ v÷ng ®îc an ninh quèc gia, trËt tù an toµn x· héi, b¶o vÖ Tæ quèc, b¶o vÖ §¶ng, b¶o vÖ chÕ ®é x· héi chñ nghÜa. NghÞ quyÕt §¹i héi X cña §¶ng vÒ nhiÖm vô b¶o ®¶m an ninh quèc gia, gi÷ g×n trËt tù an toµn x· héi;

26

Mét lµ, c¸c cÊp uû §¶ng cÇn tËp trung chØ ®¹o viÖc tuyªn truyÒn gi¸o dôc lµm cho c¸n bé, ®¶ng viªn vµ nh©n d©n nhËn thøc râ vÒ tÇm quan träng cña c«ng t¸c b¶o vÖ an ninh, trËt tù trong t×nh h×nh hiÖn nay, n©ng cao c¶nh gi¸c c¸ch m¹ng, x¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm tham gia thùc hiÖn nhiÖm vô b¶o vÖ an ninh quèc gia, gi÷ g×n trËt tù an toµn x· héi. TiÕp tôc qu¸n triÖt vµ triÓn khai thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ c¸c chñ tr¬ng cña §¶ng vµ Nhµ níc trªn lÜnh vùc nµy; ®Èy m¹nh gi¸o dôc nhiÖm vô gi÷ g×n an ninh, trËt tù trong c¸c trêng ®¹i häc, cao ®¼ng, d¹y nghÒ vµ phæ th«ng trung häc; båi dìng kiÕn thøc vÒ c«ng t¸c b¶o vÖ an ninh, trËt tù cho c¸n bé chñ chèt cña §¶ng, chÝnh quyÒn, c¸c ban, ngµnh, ®oµn thÓ ë c¬ së. Hai lµ, t¨ng cêng c«ng t¸c x©y dùng §¶ng, kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a x©y dùng §¶ng víi b¶o vÖ §¶ng, b¶o vÖ an ninh chÝnh trÞ néi bé. Tæ chøc tèt c«ng t¸c n¾m t×nh h×nh, ph¸t hiÖn vµ ®Êu tranh phßng, chèng ®Þch th©m nhËp, t¸c ®éng ph¸ ho¹i néi bé. Thùc hiÖn nghiªm nh÷ng quy ®Þnh vÒ kû luËt §¶ng, néi quy b¶o vÖ c¬ quan, b¶o vÖ bÝ mËt nhµ níc. T¨ng cêng sù l·nh ®¹o cña §¶ng, qu¶n lý cña Nhµ níc víi c«ng t¸c xuÊt b¶n, th«ng tin b¸o chÝ. Kiªn quyÕt ®Êu tranh víi c¸c t tëng “®a nguyªn chÝnh trÞ”, kh«ng ®Ó h×nh thµnh tæ chøc chÝnh trÞ ®èi lËp.

27

Ba lµ, tiÕp tôc ph¸t huy cã hiÖu qu¶ h¬n n÷a søc m¹nh tæng hîp cña hÖ thèng chÝnh trÞ. X¸c ®Þnh râ vai trß, ph¹m vi tr¸ch nhiÖm cña c¸c cÊp ñy ®¶ng, c¬ quan nhµ níc, c¸c ®oµn thÓ quÇn chóng, tæ chøc kinh tÕ, tæ chøc x· héi trong c«ng t¸c phßng chèng téi ph¹m, phßng chèng tham nhòng, tiªu cùc. TiÕp tôc hoµn thiÖn vµ thùc hiÖn cã kÕt qu¶ c¸c quy chÕ phèi hîp gi÷a c¬ quan chuyªn tr¸ch víi c¸c ngµnh, c¸c ®oµn thÓ trong viÖc thùc hiÖn nhiÖm vô b¶o vÖ an ninh, trËt tù, nhÊt lµ trong ®Þnh gi¸, dù b¸o t×nh h×nh, x©y dùng vµ tæ chøc diÔn tËp ph¬ng ¸n ®èi phã víi c¸c t×nh huèng khñng bè, ph¸ ho¹i. g©y rèi, g©y b¹o lo¹n... Bèn lµ, t¨ng cêng khèi ®¹i ®oµn kÕt toµn d©n téc, ph¸t huy søc m¹nh cña toµn d©n trong c«ng t¸c b¶o ®¶m an ninh, trËt tù. TËp trung ph¸t hiÖn, kh¾c phôc kÞp thêi nh÷ng s¬ hë, thiÕu sãt trong viÖc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý kinh tÕ - x· héi, chÝnh s¸ch vÒ ®Êt ®ai, t«n gi¸o, d©n téc, chÝnh s¸ch ®èi víi ngêi cã c«ng, chÝnh s¸ch ®èi víi ®ång bµo d©n téc ë vïng s©u, vïng xa... Gi¶i quyÕt triÖt ®Ó, kÞp thêi nh÷ng m©u thuÉn, tranh chÊp, khiÕu kiÖn trong nh©n d©n nh»m t¨ng cêng sù ®ång thuËn trong x· héi. Hoµn thiÖn vµ thùc hiÖn nghiªm quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ c¸c quyÒn tù do d©n chñ; ®ång thêi kiªn quyÕt ®Êu tranh ng¨n chÆn mäi hµnh vi lîi dông tù do d©n chñ ®Ó ph¸ ho¹i an ninh quèc gia, trËt tù an toµn x· héi.

28

N¨m lµ,chñ ®éng t¨ng cêng quan hÖ hîp t¸c víi c¸c níc vÒ c«ng t¸c ®¶m b¶o an ninh quèc gia, gi÷ g×n trËt tù, an toµn x· héi theo ®êng lèi ®èi ngo¹i cña §¶ng. Phèi hîp chÆt chÏ, thêng xuyªn víi c¸c c¬ quan ®èi ngo¹i, tæ chøc tèt c«ng t¸c th«ng tin tuyªn truyÒn, chñ ®éng ®Êu tranh víi nh÷ng luËn ®iÖu vu khèng, xuyªn t¹c, chèng ph¸ cña c¸c thÕ lùc thï ®Þch. §Èy m¹nh hîp t¸c víi c¸c níc trªn lÜnh vùc ®Êu tranh phßng chèng khñng bè vµ c¸c lo¹i téi ph¹m. S¸u lµ, tiÕp tôc x©y dùng kiÖn toµn c¸c c¬ quan chuyªn tr¸ch lµm nhiÖm vô b¶o vÖ an ninh quèc gia, gi÷ g×n trËt tù an toµn x· héi v÷ng m¹nh vÒ mäi mÆt. 2.

T¨ng cêng vµ ®æi míi ph¬ng thøc l·nh ®¹o cña §¶ng VÊn ®Ò t¨ng cêng vµ ®æi míi ph¬ng thøc l·nh ®¹o cña §¶ng tõ l©u ®· ®îc §¶ng ta quan t©m. Tuy nhiªn, cho ®Õn lóc nµy, khi hµng lo¹t vô tiªu cùc x¶y ra trong nhiÒu ®Þa ph¬ng, nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau vµ quy m« mçi ngµy mét lín th× nã trë thµnh mét nhiÖm vô cÊp thiÕt. ChÝnh v× vËy, t¨ng cêng vµ ®æi míi ph¬ng thøc l·nh ®¹o cña §¶ng cÇn ph¶i coi lµ nhiÖm vô träng t©m cña tiÕn tr×nh x©y dùng nhµ níc theo quan ®iÓm cña Hå ChÝ Minh. MÆc dï §¶ng ta ®· cã nghÞ quyÕt Trung ¬ng 6 (lÇn 2) vÒ x©y dùng vµ chØnh ®èn §¶ng nhng vai trß cña tæ chøc c¬ së §¶ng ë nhiÒu n¬i ngµy cµng mê nh¹t. NhiÒu tæ chøc c¬ së §¶ng bÞ tª liÖt hoµn toµn, c¸ biÖt cã n¬i c¸n bé, §¶ng

29

viªn cÊu kÕt víi nhau lµm tr¸i ph¸p luËt. Nh©n d©n ®Æt dÊu hái vÒ vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng ë nh÷ng c¬ së Êy. C«ng t¸c c¸n bé trong nh÷ng n¨m qua còng béc lé nhiÒu bÊt cËp vµ cßn nhiÒu thiÕu sãt. Thø nhÊt, viÖc tuyÓn dông c¸n bé, c«ng chøc kh«ng ®¶m b¶o yÕu tè kh¸ch quan mµ theo kiÓu “con «ng, ch¸u cha”, “nhÊt th©n, nh× quen”... lµm mÊt lßng tin cña nh©n d©n, ®Æc biÖt lµ líp trÎ. §©y còng lµ nguån gèc dÉn ®Õn hiÖn tîng ba ph¶i vµ h×nh thµnh c¸c c©u l¹c bé hoÆc gia ®×nh trong c¸c c¬ quan Nhµ níc. Thø hai, c«ng t¸c qu¶n lý vµ ®Ò b¹t c¸n bé còng cha hîp lý. T¹i sao chóng ta cø ®Æt vÊn ®Ò l·nh ®¹o cÇn ®i liÒn tõ c¬ së? C¸ch ®©y vµi n¨m, ®Õn Ban Tuyªn gi¸o Thµnh uû Hµ Néi xin tµi liÖu ®Ó tuyªn truyÒn vÒ bÇu cö Quèc héi, khi hái vÒ sè ngêi tù øng cö, ®îc tr¶ lêi “ho¹ cã ngêi h©m míi tù ®i øng cö”. Víi t duy nh thÕ, chóng ta sÏ kh«ng tim ®îc nh÷ng ngêi tµi, d¸m nghÜ d¸m lµm ®Ó phôc vô ®Êt níc. Nh×n xa ra thÕ giíi, kh«ng Ýt quèc gia cã ngêi l·nh ®¹o cÊp cao, thËm chÝ nguyªn thñ quèc gia (bÇu cö) khi tuæi ®êi cßn rÊt trÎ. Ph¶i ch¨ng §¶ng viªn trÎ cña chóng ta cha ®ñ n¨ng lùc, cha ®ñ kinh nghiÖm vµ cha ®ñ b¶n lÜnh ®Ó lµm l·nh ®¹o? Thø ba, hiÖn tîng ch¹y chøc, ch¹y quyÒn ngµy cµng trë nªn phæ biÕn. Trong nh©n d©n xuÊt hiÖn nh÷ng tin ®ån vÒ viÖc mua chøc nä, quyÒn kia gi¸ bao nhiªu. Chóng ta kh«ng thÓ “mò ni che tai” vµ nãi r»ng ®ã lµ luËn ®iÖu tuyªn

30

truyÒn ®Ó chèng ph¸ §¶ng ta. §i cïng víi hiÖn tîng ch¹y chøc, ch¹y quyÒn lµ mét líp c¸n bé, ®¶ng viªn kh«ng cã n¨ng lùc ®îc gi÷ vai trß l·nh ®¹o ë nhiÒu cÊp, nhiÒu ngµnh. Nh÷ng ®èi tîng nµy còng dÔ tho¸i ho¸, biÕn chÊt vµ thËm chÝ cßn lµm háng nh÷ng nh©n viªn díi quyÒn, nh÷ng ngêi ®ång nghiÖp. Tõ ®ã ®Ó t¨ng cêng vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng, tríc hÕt chóng ta cÇn ph¶i ®Èy m¹nh h¬n n÷a x©y dùng vµ chØnh ®èn §¶ng. Kh«ng dõng l¹i ë nghÞ quyÕt cña Trung ¬ng, NghÞ quyÕt §¹i héi 10 ph¶i ®Æt vÊn ®Ò x©y dùng vµ chØnh ®èn §¶ng lµ nhiÖm vô träng t©m trong giai ®o¹n hiªn nay. §¶ng còng cÇn xem xÐt l¹i quy tr×nh kÕt n¹p §¶ng viªn míi, thÈm tra lý lÞch kü cµng h¬n, kh«ng kÕt n¹p theo thµnh tÝch. §i ®«i víi viÖc t¨ng cêng, cÇn ph¶i ®æi míi ph¬ng thøc l·nh ®¹o cña §¶ng. NghÞ quyÕt §¶ng chØ ra, §¶ng kh«ng lµm thay chÝnh quyÒn. §¶ng l·nh ®¹o b»ng ®êng lèi, chñ tr¬ng vµ th«ng qua c«ng t¸c c¸n bé. VÒ l©u vÒ dµi, §¶ng cÇn nghiªn cøu viÖc thay ®æi nguyªn t¾c tæ chøc cña §¶ng vÒ mÆt lý luËn vµ thùc tiÔn. Nguyªn t¾c tËp trung d©n chñ trong thêi k× míi cÇn hiÓu nh thÕ nµo? VÊn ®Ò tranh luËn c«ng khai trong §¶ng vÒ ®êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ ra sao? §Æc bÞªt, cÇn xem xÐt viÖc §¶ng viªn trùc tiÕp bÇu Ban l·nh ®¹o Trung ¬ng cña §¶ng. §©y lµ mét trong nh÷ng ®Æc ®iÓm mang tÝnh phæ biÕn cña ®¶ng ph¸i chÝnh trÞ hiÖn ®¹i.

31

Cã thÓ nãi, t¨ng cêng vµ ®æi míi ph¬ng thøc l·nh ®¹o cña §¶ng lµ v©n ®Ò mÊu chèt trong x©y dùng vµ chØnh ®èn §¶ng. §©y lµ thêi ®iÓm quan träng ®èi víi toµn §¶ng, toµn d©n. NÕu §¶ng kh«ng nh×n l¹i chÝnh m×nh, tù lµm míi m×nh ®Ó n©ng cao søc chiÕn ®Êu th× §¶ng sÏ kh«ng ®¸p øng ®îc k× väng cña nh©n d©n. 3. KiÖn toµn bé m¸y nhµ níc t¹o ra c¬ chÕ th«ng tho¸ng t¹o ®iÒu kiÖn cho ngêi d©n sèng vµ lµm viÖc theo ph¸p luËt. - Nhµ níc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ®îc tæ chøc vµ ph©n c«ng quyÒn lùc nhµ níc thùc sù khoa häc, ph¸t huy m¹nh mÏ hiÖu lùc, hiÖu qu¶ qu¶n lý nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Nhµ níc thùc hiÖn ba quyÒn thèng nhÊt cã sù ph©n c«ng rµnh m¹ch, trong ®ã, ®Ò cao tr¸ch nhiÖm, tÝnh chñ ®éng vµ sù phèi hîp ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan trong viÖc thùc hiÖn c¸c quyÒn lËp ph¸p, hµnh ph¸p, t ph¸p, thùc hiÖn sù ph©n cÊp hîp lý quyªn lùc nhµ níc gi÷a chÝnh quyÒn trung ¬ng vµ chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng; x©y dùng hÖ thèng chÝnh trÞ ë c¬ së v÷ng m¹nh, b¶o ®¶m thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ chñ tr¬ng, ®êng lèi, nghÞ quyÕt cña §¶ng, chÝnh s¸ch, ph¸p luËt cña Nhµ níc. §Ó x©y dùng Nhµ níc v÷ng m¹nh, cÇn tiÕp tôc ®æi míi tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña Quèc héi, ®Èy m¹nh c¶i c¸ch hµnh chÝnh, c¶i c¸ch t ph¸p, x¸c ®Þnh râ tÝnh chÊt, vai trß, chøc n¨ng, nhiÖm vô, m« h×nh tæ chøc cña Héi ®ång nh©n d©n vµ uû ban nh©n d©n c¸c cÊp; tiÕp tôc nghiªn cøu lµm râ m« h×nh

32

tæ chøc c¸c c¬ quan t ph¸p (toµ ¸n, viÖn kiÓm s¸t, c¬ quan ®iÒu tra) cho phï hîp víi yªu cÇu míi; t¨ng cêng vai trß qu¶n lý vÜ m« cua Nhµ níc trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. C¸c c¬ quan nhµ níc thùc hiÖn qu¶n lý nhµ níc ®èi víi c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ, b¶o ®¶m sù b×nh ®¼ng gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. Theo ®ã: - Quèc héÞ ph¶i thËt sù lµ c¬ quan ®¹i biÓu cao nhÊt cña nh©n d©n, c¬ quan quyÒn lùc nhµ níc cao nhÊt; thùc hiÖn chøc n¨ng lËp hiÕn, lËp ph¸p, quyÕt ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò quan träng cña ®Êt níc vµ thùc hiÖn quyÒn gi¸m s¸t tèi tèi cao ®èi víi toµn bé ho¹t ®éng cña Nhµ níc. Tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña Quèc héi cÇn ®îc ®æi míi m¹nh mÏ h¬n n÷a theo híng t¨ng cêng chÊt lîng vµ vÞ thÕ cña ®¹i biÓu Quèc héi, n©ng cao chÊt lîng ho¹t ®éng cña Héi ®ång d©n téc vµ c¸c Uû ban cña Quèc héi; t¨ng cêng sè ®¹i biÓu Quèc héi chuyªn tr¸ch ®Õn tû lÖ hîp lý (kho¶ng 40% hoÆc 50% tæng sè ®¹i biÓu Quèc héi); tiÕp tôc ®æi míi m¹nh mÏ h¬n n÷a quy tr×nh x©y dùng luËt, ph¸p lÖnh, ®æi míi ph¬ng thøc gi¸m s¸t vµ c¸ch thøc quyÕt ®Þnh ng©n s¸ch nhµ níc. - ChÝnh phñ ph¶i n©ng cao hiÖu lùc ho¹t ®éng cña m×nh, thùc sù lµ c¬ quan chÊp hµnh cña Quèc héi, c¬ quan hµnh chÝnh cao nhÊt cña Níc céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam; tæ chøc thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ c¸c nhiÖm vô kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸, x· héi, quèc phßng, an ninh, ®èi ngo¹i cña ®Êt níc; ph¸t huy quyÒn lµm chñ cña nh©n ®©n trong

33

sù nghiÖp x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc, thùc hiÖn mäi chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p h÷u hiÖu nh»m kh«ng ngõng n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ ®êi sèng v¨n ho¸, tinh thÇn cña nh©n d©n; x¸c ®Þnh râ h¬n tr¸ch nhiÖm cña ChÝnh phñ vµ tõng Bé trëng, Thñ trëng c¬ quan ngang bé trong viÖc qu¶n lý ngµnh, lÜnh vùc phô tr¸ch; c¶i tiÕn viÖc ph©n ®Þnh, ph©n cÊp tr¸ch nhiÖm, thÈm quyÒn gi÷a c¸c cÊp chÝnh quyÒn theo híng ph©n cÊp m¹nh h¬n n÷a cho kÕt hîp víi qu¶n lý theo ngµnh vµ theo l·nh thæ. ChÝnh phñ khÈn tr¬ng hoµn thiÖn hîp lý c¬ cÊu tæ chøc bé m¸y cña m×nh theo híng qu¶n lý vÜ m« vµ m« h×nh qu¶n lý ®a ngµnh, ®a lÜnh vùc; tõng bíc s¾p xÕp, tæ chøc l¹i c¸n bé, ngµnh ë trung ¬ng, b¶o ®¶m tÝnh gän, hîp lý vµ ®îc hiÖn ®¹i ho¸. TiÕp tôc qu¸n triÖt chñ tr¬ng ®Èy m¹nh c¶i c¸ch hµnh chÝnh nhµ níc mét c¸ch s©u réng, toµn diÖn tõ trung ¬ng ®Õn ®Þa ph¬ng, c¬ së. TËp trung c¶i c¸ch thÓ chÕ hµnh chÝnh; c¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh theo híng ®¬n gi¶n ho¸ c¸c thñ tôc trong c¸c lÜnh vùc cã t¸c ®éng trùc tiÕp tíi ®êi sèng vµ s¶n xuÊt kinh doanh cña nh©n d©n; lo¹i bá nh÷ng kh©u xin, xÐt duyÖt kh«ng cÇn thiÕt; c«ng khai c¸c quy ®Þnh, thñ tôc hµnh chÝnh; triÓn khai trong c¸c cÊp hµnh chÝnh cña c¶ níc thùc hiÖn c¬ chÕ “mét cöa”; chÊn chØnh viÖc ban hµnh c¸c thñ tôc hµnh chÝnh vµ quy ®Þnh lÖ phÝ, b¶o ®¶m chÆt chÏ, n©ng cao chÊt lîng gi¶i quyÕt c¸c khiÕu kiÖn cña nh©n d©n; chÊn chØnh bé m¸y vµ quy chÕ ho¹t ®éng cña hÖ thèng hµnh chÝnh; c¬ cÊu l¹i ®éi ngò c¸n bé,

34

c«ng chøc vµ ®µo t¹o, båi dìng theo yªu cÇu chuyªn nghiÖp ho¸, n©ng cao chÊt lîng c¶ vÒ phÈm chÊt vµ n¨ng lùc, kiªn quyÕt kh¾c phôc mäi biÓu hiÖn quan liªu, tham nhòng, tho¸i ho¸, biÕn chÊt vµ c¸c tiªu cùc kh¸c trong hÖ thèng hµnh chÝnh; lo¹i bá c¸n bé, c«ng chøc kh«ng cã phÈm chÊt vµ n¨ng lùc ra khái bé m¸y hµnh chÝnh nhµ níc. Thùc hiÖn c¬ chÕ b·i miÔn nh÷ng ngêi kh«ng xøng ®¸ng. Cã nh÷ng gi¶i ph¸p ®ång bé ®Ó kh¾c phôc cho ®îc th¸i ®é v« tr¸ch nhiÖm cña mét bé phËn kh«ng nhá c¸n bé, c«ng chøc trong bé m¸y nhµ níc. §ã lµ th¸i ®é lµm viÖc thô ®éng, nÐ tr¸nh khã kh¨n, sî va ch¹m, cèt sao gi÷ yªn ®îc vÞ trÝ trong c¬ quan nhµ níc. Kiªn quyÕt xo¸ bá mäi rµo c¶n ®èi víi c«ng cuéc c¶i c¸ch hµnh chÝnh. - X¸c ®Þnh Héi ®ång nh©n d©n vµ Uû ban nh©n d©n trong mét thÓ thèng nhÊt cña chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng. Héi ®ång nh©n d©n lµ c¬ quan ®¹i biÓu ®¹i diÖn cho nh©n d©n ®Þa ph¬ng, ho¹t ®éng mang tÝnh tù qu¶n, thùc hiÖn nhiÖm vô quyÒn h¹n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Uû ban nh©n d©n do Héi ®ång nh©n d©n c¸c cÊp bÇu lµ c¬ quan thêng trùc cña Héi ®ång nh©n d©n vµ lµ c¬ quan hµnh chÝnh nhµ níc ë ®Þa ph¬ng. - §æi míi tæ chøc vµ ho¹t ®éng t ph¸p ®Ó x©y dùng mét nÒn t ph¸p ViÖt Nam v÷ng m¹nh, minh b¹ch, b¶o ®¶m c«ng lý, c«ng b»ng, d©n chñ, tËn tuþ phôc vô nh©n d©n. Ph¶i xuÊt ph¸t tõ môc tiªu lÊy tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña toµ ¸n lµm trung t©m cña c¶i c¸ch t ph¸p.

35

Thùc hiÖn tæ chøc toµ ¸n theo cÊp xÐt xö (s¬ thÈm vµ phóc thÈm); kh«ng tæ chøc toµ ¸n g¾n víi ®¬n vÞ hµnh chÝnh; x©y dùng hÖ thèng toµ ¸n theo híng: Toµ ¸n s¬ thÈm khu vùc ®îc tæ chøc ë mét hoÆc mét sè ®¬n vÞ hµnh chÝnh cÊp huyÖn; Toµ ¸n cÊp tØnh chñ yÕu xÐt xö phóc thÈm. Toµ thîng thÈm ®îc tæ chøc theo khu vùc ®Ó xÐt xö phóc thÈm c¸c vô ¸n mµ toµ ¸n cÊp tØnh ®ã xÐt xö s¬ thÈm mµ cã kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ, Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao cã nhiÖm vô xÐt xö c¸c vô ¸n theo thñ tôc gi¸m ®èc thÈm, t¸i thÈm vµ lµm nhiÖm vô tæng kÕt kinh nghiÖm xÐt xö, hèng dÉn c¸c toµ ¸n ¸p dông thèng nhÊt ph¸p luËt, ban hµnh ¸n lÖ. ViÖn kiÓm s¸t thùc hiÖn chøc n¨ng c«ng tè vµ kiÓm s¸t ho¹t ®éng t ph¸p cÇn ®îc tæ chøc phï hîp víi hÖ thèng tæ chøc cña toµ ¸n. Nghiªn cøu thµnh lËp viÖn C«ng tè thuéc ChÝnh phñ vµ tiÕn tíi thùc hiÖn c¬ chÕ c¬ quan c«ng tè chØ ®¹o, chØ huy ®iÒu tra. ChÝnh quy ho¸ lùc lîng ®iÒu tra, nghiªn cøu tæ chøc l¹i c¬ quan ®iÒu tra theo híng thu gän ®Çu mèi, cã thÓ thµnh hÖ thèng c¬ quan ®éc lËp thuéc ChÝnh phñ hoÆc thuéc hÖ thèng c¬ quan c«ng tè. §æi míi c«ng t¸c thi hµnh ¸n theo híng tËp trung thèng nhÊt qu¶n lý vµo mét ®Çu mèi (Bé t ph¸p). Nghiªn cøu thµnh lËp Toµ ¸n HiÕn ph¸p (hoÆc uû ban b¶o hiÕn) víi chøc n¨ng b¶o vÖ HiÕn ph¸p b»ng thÈm quyÒn xÐt xö ®Ó ra ph¸n quyÕt vÒ sù vi ph¹m HiÕn ph¸p cña c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt, xÐt xö c¸c quy ®Þnh, hµnh vi vi ph¹m hiÕn ph¸p cña c¬ quan vµ c¸ nh©n cã thÈm quyÒn

36

trong bé m¸y nhµ níc vµ lµm nhiÖm vô gi¶i thÝch HiÕn ph¸p, luËt ph¸p (trong ®iÒu kiÖn cßn ban hµnh ph¸p lÖnh th× gi¶i thÝch c¶ ph¸p lÖnh). 4. C¸c môc tiªu cÇn thùc hiÖn tríc m¾t vÒ kinh tÕ x· héi - §Çu t x©y dùng c¬ b¶n cô thÓ lµ ®iÖn, ®êng trêng tr¹m ®Ó ngêi d©n ®îc hëng cuéc sèng tèt nhÊt cã thÓ. - T¹o c«ng ¨n viÖc lµm t¹i chç cho lùc lîng lao ®éng d thõa ë n«ng th«n tr¸nh t×nh tr¹ng lao ®éng ë n«ng th«n ®æ dån ra thµnh phèi xin viÖc.

KÕt luËn

37

Tãm l¹i, “x©y dùng Nhµ níc x· héi chñ nghÜa, Nhµ níc cña nh©n d©n, do nh©n d©n vµ v× nh©n d©n, lÊy liªn minh giai cÊp c«ng nh©n víi giai cÊp n«ng d©n vµ tÇng líp trÝ thøc lµm nÒn t¶ng do §¶ng Céng s¶n l·nh ®¹o. Thùc hiÖn ®Çy ®ñ quyÒn d©n chñ cña nh©n d©n, gi÷ nguyªn kû c¬ng x· héi, chuyªn chÝnh víi mäi hµnh ®éng x©m ph¹m lîi Ých Tæ quèc vµ cña nh©n d©n” lµ t tëng chñ ®¹o vµ lµ kim chØ Nam cho c«ng cuéc x©y dùng x· héi chñ nghÜa bá qua chÕ ®é t b¶n chñ nghÜa ë níc ta. §©y còng lµ t tëng bao trim, néi dung cèt lâi cña Hå ChÝ Minh vÒ nhµ níc cña d©n, do d©n, v× d©n, lµ môc tiªu xuyªn suèt c¶ cuéc ®êi ho¹t ®éng vµ l·nh ®¹o cña Ngêi. Trªn c¬ së ®ã, nhãm th¶o luËn ®· nªu ra mét sè quan ®iÓm cña Hå ChÝ Minh ®ång thêi còng t×m hiÓu vÒ qu¸ tr×nh x©y dùng vµ ph¬ng híng x©y dùng Nhµ níc cña d©n, do d©n, v× d©n ë níc ta trong thêi ®¹i míi. Tuy nhiªn, trong bµi th¶o luËn vÉn cßn cã nhiÒu thiÕu sãt, rÊt mong nhËn ®îc ý kiÕn ®ãng gãp cña thÇy gi¸o vµ c¸c b¹n.

38

Tµi liÖu tham kh¶o 1. Gi¸o tr×nh T tëng Hå ChÝ Minh - PGS, TS. M¹ch Quang Th¾ng chñ biªn - Nxb chÝnh trÞ quèc gia; 2. Gi¸o tr×nh LÞch sö §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam - Nxb

chÝnh trÞ quèc gia; 3. HiÕn ph¸p n¨m 1992 (söa ®æi, bæ sung n¨m 2001); 4. V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng X; 5. T¹p chÝ Céng s¶n; 6. www.dangcongsan.com.vn.

39