Tieu Luan Duy Vat Bien Chung

NHAÂN SINH QUAN TRIEÁT HOÏC DUY VAÄT BIEÄN CHÖÙNG Trong tieán trình thôøi gian, con ngöôøi luoân laø trung taâm ñieåm cuûa lòch söû. Taát caû ñeàu vaø döôøng nhö chæ xoaùy vaøo con ngöôøi vaø caùc vaán ñeà cuûa con ngöôøi, vaø trieát hoïc cuõng theá. Vôùi trieát hoïc thì chuùng haàu nhö ñeàu xoay quanh vieäc giaûi quyeát caùc vaán ñeà nhaân sinh, luoân muoán ñöa con ngöôøi ñeán chaân-thieän-myõ, hay ít ra giaûm thieåu caøng nhieàu caøng toát nhöõng ñau khoå, baát haïnh… maø con ngöôøi gaùnh chòu. Soáng trong boái caûnh lòch söû phaùt trieån daân toäc ñeán nay, chuùng ta deã coù nhöõng ñònh kieán chaúng maáy thieän caûm vôùi trieát hoïc duy vaät bieän chöùng, nhieàu khi daãn ñeán nghó sai veà quan ñieåm cuûa trieát hoïc naøy. A. MOÄT TAÁT YEÁU CUÛA LÒCH SÖÛ

Ngöôøi Vieät ta thöôøng baûo nhau: ôû ñaâu cuõng coù anh huøng ôû ñaâu cuõng coù thaèng khuøng thaèng ñieân. Chuùng ta coù theå theâm cho ñaày ñuû hôn: thôøi naøo 1

cuõng coù kieåu nhö vaäy. Coù ñieàu laø moãi thôøi moãi anh huøng, moãi thaèng khuøng, thaèng ñieân khaùc nhau; thôøi naøo theá naáy. Trieát hoïc khoâng phaûi laø moät ngoaïi leä. Trong thôøi kyø coå ñaïi thì beân Trung Quoác coù caùc hoïc phaùi: Nho Gia (Khoång Töû, Maïnh Töû, Tuaân Töû), Ñaïo Gia (Laõo Töû, Trang Töû)… coøn beân Hy Laïp thì coù tröôøng phaùi Mileâ (Taleùt, Anaximanñrô), tröôøng phaùi Pitago (Pitagor),… Theo doøng thôøi gian nhöõng tröôøng phaùi ñi tröôùc hoaëc ñaët neàn moùng cho tröôøng phaùi ñi sau hoaëc seõ laø caùi côù ñeå ñeû ra nhöõng hoïc thuyeát nghòch laïi. Vaø hieän traïng xaõ hoäi laø yeáu toá tieân quyeát ñeå taïo ra moät tröôøng phaùi trieát hoïc. Hay noùi ngöôïc laïi vieäc moät tröôøng phaùi trieát hoïc ra ñôøi laø moät taát yeáu cuûa lòch söû. Chaúng haïn nhö söï ra ñôøi cuûa trieát hoïc duy vaät bieän chöùng. 2

Tröôùc kia caùc tröôøng phaùi trieát hoïc haàu nhö ñeàu thöøa nhaän yeáu toá taâm linh, thaàn thieâng, duy taâm. Con ngöôøi luoân chòu khuaát phuïc thaàn minh. Böôùc sang theá kyû XVII, XVIII khoa hoïc baét ñaàu phaùt trieån, caøng soâi noåi hôn vaøo theá kyø XIX vôùi nhöõng phaùt minh vó ñaïi: maùy ñieän (1845), thuyeát tieán hoaù (Darwin)… töø ñoù phaùt sinh xu höôùng ñöa con ngöôøi ñeán choã loaïi tröø thaàn minh. Giôø ñaây con ngöôøi chính laø thöôïng ñeá, thöôïng ñeá chính laø con ngöôøi. Nhôø vaøo nhöõng thaønh töïu khoa hoïc aáy maø kinh teá cuõng phaùt trieån theo. Song song vôùi söï phaùt trieån naøy laø nhöõng hoá saâu cuûa söï giaàu-ngheøo, baát coâng… Trong ñoù phaàn thieät thoøi thì thuoäc con soá ñoâng hôn, raát ñoâng laø nhöõng coâng nhaân, giai caáp voâ saûn. Ngöôïc laïi nhöõng ngöôøi höôûng thuï thì 3

raát ít, ít hôn nhieàu laø giai caáp tö saûn. Töø choã muoán giaûi quyeát nhöõng maâu thuaãn giöõa hai giai caáp naøy maø trieát hoïc duy vaät bieän chöùng ñaõ ra ñôøi. Ngöôøi chuû xöôùng noù laø C. Maùc vaø Ph. AÊngghen, cuoái cuøng ñöôïc phaùt trieån saâu hôn bôûi Leânin. B. CUOÄC NHAÂN SINH

1. Cuoäc nhaân sinh “Con ngöôøi laø moät maàu nhieäm, tröôùc heát vì noù laø 1 thöù bieân giôùi giöõa hai theá giôùi - ..., nhö moät thöù chaân trôøi giôùi haïn caùc vaät höõu hình vaø caùc vaät voâ hình. Noù chìm saâu trong xaùc thòt; nhöng laïi ñöôïc taùc thaønh baèng thaàn khí; noù nghieâng veà vaät chaát, nhöng laïi ñöôïc thu huùt veà phía Thieân Chuùa; lôùn leân trong thôøi gian, nhöng hít thôû caùi vónh cöûu; noù laø moät höõu theå cuûa thieân nhieân vaø cuûa theá giôùi, nhöng noù sieâu 4

vieät treân vuõ truï baèng söï töï do cuûa noù vaø khaû naêng keát hieäp vôùi Thieân Chuùa”1. Thaät roái raém thay cho con ngöôøi vöøa laø cuï theå maø laïi laø khoâng cuï theå. Chuùng ta töôûng chöøng nhö con ngöôøi laø moät chuoãi nhöõng voâ lyù, nhöõng maàu nhieäm noái keát laïi vôùi nhau. Con ngöôøi roái raém theá ñaáy nhöng caùi cuoäc nhaân sinh cuõng chaû keùm chuùt naøo caû. Con ngöôøi voán ñaõ nhieâu kheâ laïi soáng trong cuoäc ñôøi maø: “Kieáp sau xin chôù laøm ngöôøi, laøm ñoâi caùnh nhaïn tung trôøi maø bay” (Taûn Ñaø), hay “Saàu ñaõ chín xin ngöôøi thoâi haõy haùi, nhaän toâi ñi daàu Ñòa Nguïc, Thieâng Ñaøng” (Huy Caän). Caùi cuoäc phuø sinh nay coøn mai maát. Ta caøng soáng,

1

Jean Mouroux, Quan nieäm Kitoâ giaùo veà con ngöôøi, Traàn Thaùi Ñænh vaø Nguyeãn Bình Tónh dòch, ÑCV Hueá, Löu haønh noäi boä, 1991, tr. 372-373. 5

caøng suy nghó thì oâi thaät voâ lyù thay cuoäc nhaân sinh ! Ñöùng tröôùc caùi cheát con ngöôøi ta caøng thaáy voâ lyù hôn nöõa. Quaû laø “voâ lyù chuùng ta sinh ra, voâ lyù chuùng ta laïi cheát ñi” (Sartre). Voâ lyù ñaâu phaûi bôûi cuoäc ñôøi chæ coù toaøn nöôùc maét, baát haïnh, ñaâu khoå… caùi maø khieán con ngöôøi thaáy mình ñau khoå laø nöôùc maét ñoù, nhöng cuõng coù ñoù nhöõng nuï cöôøi, baát haïnh ñoù nhöng cuõng khoâng thieáu nhöõng haïnh phuùc, ñau khoå ñoù nhöng ñoàng thôøi coù ñoù nhöõng haân hoan vui söôùng… Coù leõ vì coù ñoù nhöõng haïnh phuùc, vui töôi, haân hoan nhöng laïi höôûng quaù ít, hay coù caûm töôûng chaúng höôûng chuùt naøo caû, chæ toaøn soáng vôùi nhöõng caùi gì gì ñaâu neân con ngöôøi thaáy ñôøi voâ lyù töø ñoù reân sieát ta thaùn cuoäc ñôøi. Ñöùng tröôùc cuoäc nhaân sinh nhö vaäy, moãi ngöôøi coù caùch haønh xöû rieâng cuûa mình. Coù ngöôøi thì: 6

“Röôïu thô mình laïi vôùi mình, khi say queân caû caùi hình phuø du” (Taûn Ñaø). Vaø cuõng coù nhöõng con ngöôøi daán thaân cöùu ñôøi, xaén aùo laøm moät caùi gì ñoù ñeå ñôøi vôi bôùt suoái leä saàu. C. Maùc, Ph. AÊngghen vaø Leânin thuoäc loaïi ngöôøi naøy vaäy.

2. Cuoäc sinh quan döôùi caùi nhìn cuûa trieát hoïc duy vaät bieän chöùng Š Ñeïp laém moät trieát thuyeát: Con ngöôøi aâu cuõng chæ laø moät naém tro taøn roài seõ trôû laïi vôùi tro taøn. Ñieàu naøy khoâng sai vôùi quan nieäm cuûa duy vaät bieän chöùng veà con ngöôøi. Vôùi duy vaät bieän chöùng vaät chaát laø treân heát vaø tröôùc heát moïi söï. Vaø quy luaät cuûa vaät chaát laø luoân bieán ñoåi; töø toå hôïp vaät chaát tro taøn sang moät daïng thöùc tinh thaàn vaø höõu cô cao caáp hôn hieän sinh trong moät thaân theå vôùi möùc ñoä phöùc 7

hôïp ñeå roài laïi bieán ñoåi veà vôùi tro taøn vôùi buïi ñaát. Ñöùng tröôùc moät xaõ hoäi maø maâu thuaãn giöõa giai caáp voâ saûn vôùi giai caáp tö saûn ngaøy caøng gay gaét, maø giaûi quyeát maâu thuaãn naøy laø gì neáu khoâng phaûi laø ñem laïi söï bình ñaúng, aên no maëc aám roài ñeán aên sung maëc söôùng cho giai caáp voâ saûn. Daàn daàn yù höôùng naøy khoâng döøng laïi ôû ñoù maø noù ñaõ trôû thaønh caùch maïng, quyeát ñaáu tranh ñaùnh ñoå chuû nghóa tö baûn ñeå chæ coøn laïi xaõ hoäi coäng saûn chuû nghóa khoâng giai caáp. Ban ñaàu coøn chaáp nhaän soáng chung hoaø bình, nhöng caøng veà sau thì chæ coù moät soáng moät coøn. Ñieàu naøy ñöôïc chöùng minh theo doøng lòch söû ñi töø giai ñoaïn ñaàu C. Maùc vaø Ph. AÊngghen (ngay caû Maùc veà sau cuõng ruùt ra keát luaän veà söï taát yeáu phaûi thay theá 8

nhaø nöôùc tö saûn baèng moät nhaø nöôùc kieåu môùi cuûa giai caáp voâ saûn) roài ñeán Leânin, roài ñeán Trotsky, Stalin, Mao Traïch Ñoâng… Bôûi vì ñaëc thuø nhaát cuûa trieát hoïc duy vaät bieän chöùng laø tieán ñeán thöïc tieãn caùch maïng ñaáu tranh vuõ trang soáng coøn. Chuùng ta phaûi nhìn nhaän caùi raát ñeïp cuûa thuôû ban aáy cuûa trieát hoïc duy vaät bieän chöùng. Lo cho ngöôøi neo ñôn thaát theá, trieát hoïc duy vaät bieän chöùng ñöùng veà phía ngöôøi yeáu ñeå choáng laïi keû maïnh. Hoï quyeát taâm ñaøo thaûi theá löïc cuûa giai caáp maø hoï cho laø ñi boùc loät, ñaøn aùp. Hoï quyeát ñem laïi haïnh phuùc, ñoäc laäp, töï do cho nhöõng ngöôøi thuoäc giai caáp bò ñaøn aùp, bò boùc loät, bò baát haïnh coøn laïi. Trieát hoïc duy vaät bieän chöùng giöông cao ngoïn côø töï do, daân chuû, bình ñaúng, baùc aùi. Vôùi lyù 9

töôûng nhö vaäy thaät ñaùng traân troïng bieát bao. Thaät ñeïp thay neáu coù moät xaõ hoäi maø con ngöôøi soáng chan hoaø vôùi nhau, töông thaân töông aùi, moät taäp theå maø moät ngöôøi vì moïi ngöôøi, moïi ngöôøi vì moät ngöôøi, nôi ñaây khoâng coù giaøu ngheøo, sang heøn, khoâng coù phaân bieät ñoái xöû, taát caû ñeàu laø cuûa chung ñoù maø cuõng laø rieâng ñoù, tuyø nhu caàu cuûa moïi ngöôøi; laøm chung, ñeå chung, aên chung, moïi ngöôøi ñeàu ñöôïc tö do trong taát yeáu… Ñaây quaû laø moät xaõ hoäi lyù töôûng maø moïi ngöôøi ñeàu haèng mô öôùc töø bao ñôøi. C. Maùc vaø Ph. AÊngghen ñöùng tröôùc nhöõng baát coâng maâu thuaãn cuûa xaõ hoäi ñöông thôøi ñaõ ñeà xöôùng trieát hoïc duy vaät bieän chöùng cuõng chæ mong ñöa xaõ hoäi loaøi ngöôøi ñaït ñeán choã nhö vaäy; höôûng thieân ñaøng ngay choán traàn gian naøy. “The goal is com10

munism, under which no one is dependent upon another, no one can become the commodity of another, and the development of the individual becomes the condition making possible the development of everyone”2. (Muïc ñích laø chuû nghóa coäng saûn, trong cheá ñoä naøy khoâng ai phuï thuoäc vaøo ai, khoâng ai coù theå trôû thaønh haøng hoaù cuûa nhau, vaø söï phaùt trieån caù nhaân trôû thaønh ñieàu kieän ñeå moïi ngöôøi coù theå phaùt trieån). Thöïc teá cho ñeán nay thì lyù töôûng kia cuõng chæ laø moät ñoáng lyù thuyeát khoâng hôn khoâng keùm. Vôùi chuû thuyeát naøy, moät Lieân Xoâ huøng maïnh roài cuõng ñaõ ñi veà ñaâu ! Ba Lan nöõa !!… Coøn Vieät Nam ta phaûi coâng baèng maø noùi ngöôøi 2

Reneù Latourelle – Rino Fisichella, Dictionary of Fundamental Theology, ST PAULS, 1994 tr. 476. 11

mình khoân thaät, nhöng neáu khoâng thöùc thôøi ñoåi môùi trieät ñeå hôn, thaät söï vì lôïi ích chung hoaøn toaøn hôn thì lieäu seõ choáng ñôõ ñöôïc chöøng naøo, ai daùm khaúng ñònh tröôùc ñöôïc ñieàu gì ! Lyù töôûng thì ñeïp thì hay ñaáy song ñaâu coù nghóa laø nhaát ñònh phaûi theo ! Nhieàu khi phaûi chaáp nhaän ôû tình traïng thaáp hôn, gaàn gaàn ñöôïc chöøng naøo hay chöøng ñoù, ñöôïc theá cuõng laø quyù laém roài. Chính thöïc teá laø thaày cuûa moïi oâng thaày veà lónh vöïc naøy ñaõ daïy chuùng ta nhö vaäy ñoù. Chuùng ta thaám thía ñieàu naøy quaù nhieàu töø nhöõng baäc cao minh ñi tröôùc ñeán ngay ñôøi soáng haèng ngaøy cuûa chuùng ta. ÔÛ ñaây chöa keå tôùi yeáu toá con ngöôøi ñöa lyù töôûng ñoù vaøo thöïc teá vaø hoaøn caûnh cho lyù töôûng aáy ñôm hoa keát quaû. Moät lyù töôûng ñeïp bôûi moät con ngöôøi ñeïp thì ngöôøi thöïc haønh lyù 12

töôûng ñoù cuõng ñöôïc ñoøi hoûi phaûi nhö theá naøo ñoù chöa daùm noùi laø phaûi soáng hoaøn toaøn lyù töôûng ñeïp aáy. Coù theá môùi töông xöùng, môùi thuyeát phuïc noåi chöù ! Nhö moät Gieâsu rao giaûng yeâu thöông thì ngaøi ñaõ soáng yeâu ôû ñænh cao nhaát cuûa tình yeâu; cheát cho ngöôøi mình yeâu, vaø caùi lyù töôûng ñoù toàn taïi ñöôïc laø nhôø caùc ñeä töû trung thaønh soáng vaø cuõng rao giaûng nhö theá… Noùi chung moät lyù töôûng cho duø noù coù ñeïp ñeán ñaâu chaêng nöõa cuõng theá, ñeå trôû thaønh thöïc teá thì phuï thuoäc vaøo raát nhieàu yeáu toá. Ñaõ goïi laø lyù töôûng thì töï noù chöa phaûi laø thöïc teá. Taét moät lôøi, chuùng ta cuõng caàn phaûi nhìn nhaän caùi ñeïp cuûa quan nieäm veà cuoäc nhaân sinh trong trieát hoïc duy vaät bieän chöùng, ít ra laø töï thaân ôû luùc ñaàu. 13

Š Coøn ñoù nhöõng caùi chöa ñeïp: Vôùi söï soâi noåi, doàn daäp cuûa söï phaùt trieån khoa hoïc, kyõ thuaät, kinh teá, trieát hoïc (xin nhaéc laïi trong ñoù coù söï ra ñôøi cuûa trieát hoïc duy vaät bieän chöùng, moät böôùc ngoaët trieát hoïc ñöôïc ñaùnh giaù raát cao trong giai ñoaïn naøy)… hoïc giaû Nguyeãn Hieán Leâ vieát trong boä Lòch söû theá giôùi: “Chuùng ta ñaõ thoâng minh ngöï trò muoân loaøi, chieán thaéng caû Hoaù coâng thì khoâng leõ naøo khoâng giaûi quyeát ñöôïc vaán ñeà sinh toàn vaø haïnh phuùc cuûa mình. Chuùng ta ñöông ôû trong moät thôøi kyø khuûng hoaûng, töông lai muø muø chæ vì khoa hoïc môùi xuaát hieän, chuùng ta chöa kòp nghó caùch kheùo söû duïng noù ñaáy thoâi”3. Khoâng bieát khi naøo seõ thaønh hieän thöïc, chính hoïc giaû 3

Nguyeãn Hieán Leâ – Thieân Giang, Lòch söû theá giôùi, cuoán IV, nxb Vaên Hoaù, 1995 tr. 270. 14

Nguyeãn Hieán Leâ hay baát kyø hoïc giaû uyeân baùc naøo khaùc cuõng khoâng ñöa ra ñöôïc moät moác thôøi gian naøo cuï theå caû ! Vaán ñeà con ngöôøi laø gì ? Cuoäc soáng laø chi ? Töø ñaâu ? Roài veà ñaâu ?… Nhöõng caâu hoûi xöa nhö traùi ñaát aáy taát caû vaãn coøn ñoù vôùi daáu chaám löûng to töôùng. Con ngöôøi ñaâu chæ ñôn giaûn aên no maëc aám. Ñaâu phaûi nhö con traâu saùng sôùm toáng cho môù coû rôm aên no roài daãn ra ñoàng caày caày böøa böøa, ñeán tröa luøa veà chuoàng ñeå cho naèm ñoù roài laïi cho aên, laïi ra ñoàng caày böøa, khi naøo nhôùp thì taém, khi naøo ñau thì thuoác men. Con ngöôøi cuõng chæ coù vaäy thoâi aø ! Vôùi duy vaät bieän chöùng thì caøng chæ coù vaäy. Con ngöôøi aâu cuõng chæ laø moät hoãn hôïp goàm: 65% oâxy, 18,5% caùcbon, 1,5% canxi… Vaø neáu nhö coù moät caùi gì ñoù meânh moâng, sieâu vieät vöøa ñuïng chaïm ñeán con ngöôøi maø laïi 15

naèm ngoaøi taàm tay con ngöôøi, vöøa raát thieát thaân vôùi con maø laïi vöøa vöôït quaù söï suy hieåu cuûa con ngöôøi thì chaúng qua cuõng chæ laø thaønh quaû cuûa lao ñoäng saûn xuaát vaät chaát. Vì theo quan nieäm cuûa duy vaät bieän chöùng thì baûn thaân con ngöôøi ñöôïc taïo ra moät caùch tieân quyeát töø lao ñoäng saûn xuaát. Coù thaät chæ ñôn giaûn vaäy khoâng ? Caâu hoûi naøy thaät khoù ñeå traû lôøi coù hay laø khoâng. Song coù moät söï thaät laø ñaâu phaûi moïi phaåm giaù cuûa con ngöôøi chæ thuaàn do quaù trình chuyeån ñoåi cuûa vaät chaát taïo neân. Con ngöôøi chaéc chaén phaûi khaùc caùi baøn, caùi gheá… chöù. Ngaøy nay vôùi nhöõng maùy ñieän toaùn chuùng ta töôûng chöøng nhö ñoù laø nhöõng baûn sao cuûa con ngöôøi. Nhöng khoå noãi chuùng ta cöù ñaùnh ñaäp, chöûi ruûa nhöõng maùy ñieän toaùn ñoù thöû xem. Ñuùng laø chai nhö ñaù. Coøn vôùi con ngöôøi chöa noùi ñeán chuyeän 16

ñaùnh ñaäp, nhöng chæ caàn moät caâu noùi xuùc phaïm ñeán töï aùi thoâi, ñuïng chaïm moät tí ñeán caùi TOÂI thoâi, cöù thöû xem aét seõ bieát. Trong cuoäc soáng naøy ñaâu chæ aên ngon, maëc ñeïp. Moät nhaän xeùt thaät khoù hieåu: töø tröôùc ñeán nay, ngöôøi treân theá giôùi duøng ñoà Myõ nhieàu, nhôø Myõ giuùp ñôõ nhieàu, nhöng oaùi aêm thay ngöôøi ta cuõng gheùt Myõ raát nhieàu ! Vaät chaát coù tröôùc yù thöùc, vaät chaát quyeát ñònh yù thöùc maø sao vaäy nhæ ? Chuùng ta ñang ñoùi coàn caøo, ai ñoù cho chuùng ta moät oå baùnh mì, thì thaät tuyeät vôøi. OÅ baùnh mì (vaät chaát) ñoù seõ giaûi quyeát ñöôïc côn ñoùi cuûa toâi thì chaéc chaén toâi phaûi bieát ôn oå baùnh mì, ngöôøi cho baùnh mì (yù thöùc) chöù. Nhöng thöïc teá ñaâu phaûi theá. Anh thöû tròch thöôïng, khinh khi (thaùi ñoä boá thí) vöùt oå baùnh mì ñoù thì chæ coù choù môùi chaïy laïi löôïm chöù ngöôøi thì khoâng chaéc ñaâu. Duøng töø 17

khoâng chaéc laø vì neáu chaïy laïi löôïm thì coù caùi gì ñoù gaàn vôùi con choù maát roài. Coù theá chuùng ta môùi thöôøng noùi: aùc thuù, maát tính ngöôøi. Ngöôøi ñoù maø sao laïi maát tính ngöôøi, aùc thuù nhæ ! Bieân giôùi giöõa con ngöôøi vaø con vaät, hay caùi bieân giôùi ñeå xaùc ñònh con ngöôøi vôùi nhöõng vaät chaát khaùc quaû khoù nhaän ra quaù, mong manh quaù ! Ñaáy laø chöa keå ñeán ñôøi soáng ngheä thuaät cuûa con ngöôøi. Vì ngheä thuaät cuõng laø moät theå hieän ngöôøi raát ngöôøi. Duø muoán duø khoâng, thì cuõng phaûi nhìn nhaän: “Söï thaät khoa hoïc cuõng chæ thu heïp giöõa voøm trôøi khaû giaùc naøy thoâi. Theá maø tö töôûng thì muoán vöôït xa theâm maõi, tôùi nhöõng vuøng thieâng lieâng hôn cuûa taâm hoàn, vaø cao sieâu hôn nöõa cuûa sieâu vieät, sieâu nhieân. Voït leân hoaøn toaøn töø suy tö, tö töôûng khoâng cuï theå baèng khoa hoïc, 18

nhöng tieán xa hôn haún khoa hoïc nhôø ñoøn baåy cuûa lyù luaän thuaàn tuyù. Ñieåm yeáu cuûa tö töôûng laø khoâng theå kieåm chöùng ñöôïc baèng quan saùt vaø thí nghieäm. Nhöng choã yeáu cuûa noù cuõng chính laø choã cao quyù cuûa noù. Cao quyù, vì noù muoán vöôït voøm trôøi khaû giaùc chaät heïp ñeå tìm ra neàn taûng, yù nghóa vaø cöùu caùnh cho taát caû, cho chính khoa hoïc cuõng nhö cho cuoäc soáng, cho caû kinh teá, chính trò vaø ñaáu tranh caùch maïng nöõa. Phaûi, neáu ñôøi ngöôøi khoâng coù moät yù nghóa ! Ñôøi ngöôøi phaûi coù moät yù nghóa, thì môùi ñaùng soáng. Vaø ñeå coù yù nghóa nhö theá, noù phaûi coù moät cöùu caùnh vöôït xa hôn söï soáng vaät chaát, vöôït xa hôn toaøn boä theá giôùi vaät chaát naøy”4. 4

Hoaønh Sôn, Tín Lyù Tinh Yeáu, nxb Tp. Hoà Chí Minh, 1996, tr. 15. 19

C. KHEN HAY CHEÂ !

Vôùi raát nhieàu haïn cheá, chaéc chaén nhöõng gì neâu treân coøn raát cheäch choaïc, vaø nhieàu khieám khuyeát sai laàm, xin chaân thaønh ñoùn nhaän söï chæ giaùo. Ñöùng tröôùc vaán ñeà nhö vaäy, khoâng bieát neân khen hay neân cheâ. Thieát nghó vaán ñeà giôø ñaây khoâng phaûi laø khen hay cheâ. Quan heä ôû choã laø nhöõng gì chöa ñöôïc thì caàn phaûi boå tuùc, söûa ñoåi ñeå cho ñöôïc, nhöõng gì ñaõ ñöôïc ñaõ toát thì caàn ñöôïc phaùt huy ñeå khoâng gì hôn ngoaøi vieäc höôùng ñeán moät xaõ hoäi coâng baèng, vaên minh vaø chan hoaø tình ñoàng loaïi vôùi nhau hôn. Xin ghi laïi ñaây yù kieán cuûa ngöôøi trong cuoäc: “Ngaøy nay hôn bao giôø heát yeâu caàu boå sung vaø phaùt trieån lyù luaän cuûa trieát hoïc Maùc-Leânin laø raát caáp

20

thieát”5. “Trong ñieàu kieän theá giôùi hieän nay ñang coù nhieàu bieán ñoäng lôùn, khoâng taêng cöôøng toång keát kinh nghieäm thöïc tieãn, khoâng tieáp tuïc phaùt trieån lyù luaän cuûa chuû nghóa Maùc-Leânin trong ñoù coù trieát hoïc Maùc-Leânin, … chuùng ta seõ bieán lyù luaän Maùc-Leânin thaønh caùc coâng thöùc giaùo ñieàu cöùng nhaéc, xa rôøi thöïc tieãn, vaø chuùng ta seõ khoâng hieåu ñöôïc bieän chöùng cuûa söï vaän ñoäng xaõ hoäi. Töø ñoù khoâng theå xaây döïng thaønh coâng chuû nghóa xaõ hoäi ñöôïc”6.

THÖÛ SO SAÙNH NHAÂN SINH QUAN TRIEÁT HOÏC

5

Buøi Thanh Quaát, Lòch Söû Trieát Hoïc, nxb Giaùo Duïc, 2001, tr 440. 6 sñd, tr. 449. 21

DUY VAÄT BIEÄN CHÖÙNG VÔÙI NHAÂN SINH QUAN NHO GIAÙO Cuoäc ñôøi laø gì nhæ ? Gay go quaù ! Maø cuõng ñôn giaûn quaù ! Cuoäc ñôøi laø cuoäc ñôøi, theá thoâi ! Noùi vaäy nhöng maø khoâng phaûi vaäy . Cho ñeán nay chaúng coù ñònh nghóa, quan nieäm nhaát thoáng naøo veà cuoäc ñôøi caû. Moãi ngöôøi moät veû. Moãi heä thoáng trieát lyù moät kieåu. Khi ñôøi soáng con ngöôøi coøn baùn khai, vaên minh coøn leø teø chöa ñeán ñaâu thì töôûng chöøng vieäc ngöôøi ta luùng tuùng tröôùc vaán ñeà nhaân sinh laø moät taát yeáu. Nhöng töø luùc khoa hoïc ra ñôøi vaø caøng ngaøy caøng phaùt trieån, luùc maø con ngöôøi ta töôûng chöøng nhö töï mình coù theå giaûi quyeát ñöôïc moïi vaán ñeà veà mình, veà cuoäc soáng, thì ngöôøi ta caøng hôõi oâi hôn ! Phöông Ñoâng thì höôùng nhìn ra phöông Taây, phöông Taây thì laïi tìm veà phöông Ñoâng ! Taát caû chæ mong muoán ñöôïc bieát hôõi con ngöôøi mi laø ai ? cuoäc soáng naøy laø gì ? Vaø roài con ngöôøi vaãn khaéc khoaûi trieàn mieân tröôùc cuoäc soáng ! 22

A. CON NGÖÔØI DUY VAÄT

Hoûi anh caàn gì ñeå soáng ? Chuùng ta seõ traû lôøi ngay laø toâi caàn côm aên, aùo maëc, roài xa hôn ñoà duøng tieän nghi… ñeå soáng. Theá ñaáy, moät con ngöôøi traàn truïi, caàn gì hôn ! Khoâng chæ coù vaäy trong xaõ hoäi ngaøy nay, cuoäc soáng con ngöôøi caøng gaén chaët vôùi bao nhieâu laø vaät duïng tieän nghi. Coù vieät kieàu ôû Myõ veà thaêm ngöôøi thaân ôû mieàn queâ maø chæ ôû ban ngaøy gì ñoù coøn toái laïi vöôït maáy chuïc caây soá ra khaùch saïn ôû thaønh phoá ñeå nguû ñeâm. Truyeän coù thaät haún hoi vôùi lyù do raát ñôn giaûn laø ôû nhaø queâ khoâng ñuû tieän nghi ! Thôøi naøo cuõng vaäy thoâi. Caøng nhieàu tieàn laém cuûa trong tay thì ngöôøi ta caøng lónh kónh vôùi ñuû thöù vaät chaát quanh mình, ngöôøi ta caøng caûm thaáy thì mình coù ñuû thöù nhu caàu caàn ñöôïc thoaû maõn. Ngöôïc laïi, moät con ngöôøi ngheøo rôùt muøng tôi, thì 23

chaúng nghó gì hôn ngoaøi taám aùo che mình, ngaøy ba böõa coù aên laø cuoäc soáng cuûa hoï quaù tieân roài. Coù leõ vì thaáy vaät chaát quaù gaén chaët vôùi ñôøi soáng con ngöôøi maø trieát hoïc duy vaät bieän chöùng ra ñôøi. Nhöõng ngöôøi ñeà xöôùng chuû thuyeát naøy chaéc khoâng mong gì hôn laø ñem laïi cho moïi ngöôøi nhöõng tieän nghi vaät chaát toái thieåu ñeå soáng xöùng phaän ngöôøi. Söï thaät coù phaûi vaäy khoâng ? Ñaëc bieät vôùi trieát hoïc duy vaät bieän chöùng MaùcLeânin ! Ñoái vôùi quan ñieåm naøy nhaän ñònh: lòch söû taát caû caùc xaõ hoäi coù giai caáp cho ñeán ngaøy nay chuû yeáu laø lòch söû ñaáu tranh giai caáp. Chöõ ñaáu tranh ôû ñaây coù nghóa laø “söï taùc ñoäng laãn nhau, baøi tröø laãn nhau, phuû ñònh laãn nhau, höôùng vaøo nhau maø chuyeån hoaù” (Th. 20). Chuyeån hoaù veà ñaâu ? Coù leõ, vì vaät chaát laø treân heát, neân muïc ñích cuoái 24

cuøng cuûa cuoäc chuyeån hoaù kia cuõng chæ ñöa con ngöôøi ñeán choã ñöôïc thoaû maõn nhöõng gì laø vaät chaát nhaát thoâi ! Ñoàng yù raèng vaät chaát raát caàn cho cuoäc soáng. Nhöng cuoäc soáng con ngöôøi ñaâu chæ döøng laïi coù vaäy ! Beân trôøi Taây laø theá. Coøn beân trôøi Ñoâng, maëc duø boái caûnh lòch söû khaùc nhau, nieân ñaïi khaùc nhau, nhöng moät Khoång Töû cuõng aáp uû trong loøng noãi khaùt khao cöùu nhaân ñoä theá. Nhìn thaáy caûnh ñôøi laàm than cuûa bieát bao nhieâu con ngöôøi, nhìn thaáy söï xuoáng caáp cuûa xaõ hoäi phong kieán (vua chuùa beâ tha, daâm ñaõng…, daân tình thì cöôùp boùc, ñoùi khoå…), oâng cuõng khoâng mong gì hôn laø vua toâi cuøng soáng chung trong caûnh thaùi bình roài thònh vöôïng. Gaïch chaân cuïm töø cuøng soáng chung ôû ñaây laø coù yù muoán noùi ñeán moät ñieåm raát khaùc cuûa trieát hoïc nho gia so vôùi trieát 25

hoïc duy vaät bieän chöùng. Ñöùng tröôùc nhu caàu caàn ñöôïc ñaûm baûo nhöõng vaät chaát toái thieåu nhaát cho cuoäc soáng cuûa moät con ngöôøi thì phaùi nho gia vaãn hoâ haøo moät söï hoaø hôïp giöõa vua toâi (nhöõng keû thoáng trò vaø nhöõng ngöôøi bò trò), ngöôïc laïi duy vaät bieän chöùng phuû nhaän söï hieän höõu cuûa giai caáp ñoái laäp, khoâng chaáp nhaän soáng chung hoaø bình. Töùc laø moät beân chaáp nhaän söï toàn taïi cuûa caû hai giai caáp, giai caáp bò trò vaø giai caáp thoáng trò, giai caáp ñi boùc loät vaø giai caáp bò boùc loät, coøn beân kia thì khoâng, giai caáp thoáng trò, giai caáp ñi boùc loät nhaát ñònh phaûi cuùt xeùo, bieán maát. Ñoái vôùi nhaân sinh quan trieát hoïc duy vaät bieän chöùng thì cuoäc ñôøi naøy chæ coù moät mình giai caáp voâ saûn maø thoâi. Anh sinh toàn laø anh voâ saûn, 26

anh deïp ñi söï tö höõu. Coøn tieåu tö saûn hay tö baûn laø phaûi loaïi tröø taän goác ! Ñuùng laø vaät chaát ! OÂxy laø oâxy (ngöôøi bò ñaøn aùp, boùc loät) coøn hyñroâ laø hyñroâ (nhöõng ngöôøi ñi ñaøn aùp, boùc loät). Chuùng ta khoâng theå hoaø mình vaøo nhau ñöôïc. Vì neáu vaäy thì oâxy ñaâu coøn laø oâxy, hyñroâ ñaâu coøn laø hyñroâ, coøn chaêng laø moät hôïp chaát môùi ra ñôøi; ñoù laø H20 (nöôùc). Theá ñaáy, giöõa hai giai caáp ñoái laäp nhau khoâng theå ñoäi trôøi chung ñöôïc. Song coù leõ, vì nhìn thaáy cuoäc ñôøi ñaâu phaûi vaäy neân phaùi nho gia vaãn nhìn nhaän giaù trò cuûa vaät chaát nhöng khoâng quaù ñeà cao. Chuùng ta vaãn thaáy tö töôûng cuûa Tuaân Töû mang ñaëc saéc chuû nghóa duy vaät thoâ sô. Khoång Töû vaãn tin vaøo söï vaän haønh bieán hoaù khoâng ngöøng cuûa söï vaät. Vaø caùi cuoäc vaän haønh kia raát quyeát ñònh ñeán con 27

ngöôøi, ñeán cuoäc soáng cuûa con ngöôøi. Cuoäc soáng con ngöôøi ra laøm sao thì tuyø thuoäc vaøo möùc ñoä tuaân theo söï vaän haønh bieán hoaù ñoù. Phaùi nho gia vaãn quan nieäm vua phaûi cho ra vua, toâi phaûi cho ra toâi. Cöù soáng ñuùng ñòa vò cuûa mình laø toát laém roài. Nho gia khoâng chuû tröông loaïi tröø vua chuùa, khoâng xoaù boû cheá ñoä phong kieán. Con ngöôøi vaät chaát theo kieåu duy vaät bieän chöùng laø con ngöôøi hoaøn toaøn chòu phuï thuoäc vaøo vaät chaát, vì vaät chaát quyeát ñònh yù thöùc maø ! Chuùng ta cuõng ñaõ töøng bieát ñöôïc, hay chính chuùng ta töøng traûi trong cuoäc soáng, con ngöôøi cuõng chæ laø moät ñoäng vaät cao caáp maø thoâi, may maø coøn nhìn ra ñöôïc söï cao caáp cuûa loaïi ñoäng vaät naøy, cuõng chæ laø söï tieán hoaù ñi töø voâ cô ñeán höõu cô, töø voâ sinh ñeán höõu sinh. Chuùng ta töøng nghe ñaây ñoù 28

nhöõng tin, nhö ngöôøi aên thòt ngöôøi, meï aên thòt con, anh em aên thòt laãn nhau, chaúng haïn naïn ñoùi naêm 1945 ôû ngoaøi Baéc, trong thôøi gian soâi ñoäng vöôït bieân… Neáu nhö vaäy khoâng phaûi laø ñoäng vaät thì laø thöù gì ñaây ? Moät ñoäng vaät raát ö laø ñoäng vaät. Hay chuùng ta thöû ñi ñeán nhöõng vuøng queâ ngheøo chöùng kieán caûnh ngöôøi daân baàn cuøng sinh soáng, coøn thua xa moät con choù cuûa nhaø giaøu ôû thaønh phoá ! Theá ñaáy, duø muoán duø khoâng vaät chaát cöïc kyø quyeát ñònh cuoäc soáng con ngöôøi ! Giaøu ngheøo sang heøn, hay ngay caû nhöõng söï tröøu töôïng; haïnh phuùc, tình caûm… cuõng ñeàu ñöôïc ño baèng vaät chaát. Ñieàu naøy caøng roõ hôn trong xaõ hoäi ngaøy nay. Anh nhaø cao cöûa roäng, xe sang troïng laø anh haïnh phuùc. Anh taëng quaø caøng nhieàu tieàn laø anh caøng theå hieän tình 29

caûm cuûa anh vôùi ngöôøi ñöôïc anh trao quaø v… v… Taát caû coù thaät theá khoâng ! Noùi chung ôû ñaây caû hai tröôøng phaùi trieát hoïc ñeàu nhìn nhaän giaù trò cuûa vaät chaát trong cuoäc soáng con ngöôøi. Cuoäc nhaân sinh maø con ngöôøi ñang soáng raát caàn vaät chaát. Song duy vaät bieän chöùng thì hoaøn toaøn gaén chaët cuoäc nhaân sinh naøy vôùi vaät chaát, coøn trieát hoïc nho giaùo thì khoâng quaù gaén chaët nhö vaäy. B. CON NGÖÔØI DUY TAÂM

Chuùng ta vöøa löôùt qua con ngöôøi vaät chaát, moät cuoäc nhaân sinh raát vaät chaát trong nhaân sinh quan cuûa trieát hoïc duy vaät bieän chöùng vaø trieát hoïc nho giaùo. Coù theå noùi duy taâm vaø duy vaät laø hai phaàn raát caên baûn trong cuoäc soáng con ngöôøi.

30

Moät caùch naøo ñoù cho duø duy vaät chaêng nöõa cuõng khoâng theå phuû nhaän yeáu toá duy taâm ñöôïc. Chuùng ta bình taâm moät chuùt, ñöøng coá chaáp, ngay caû nhöõng ngöôøi duy vaät cuõng phaûi nhìn nhaän coù moät caùi gì ñoù, chöa daùm noùi duy taâm, trong cuoäc soáng naøy cuûa con ngöôøi raát thaâm saâu, sieâu vieät. Neáu laø duy vaät hoaøn toaøn thì laøm gì coù chuyeän coâng taâm lieâm chính, laøm gì coù chuyeän löông tri, laøm gì coù chuyeän töôûng vôùi nhôù nhöõng ngöôøi ngöôøi ñaõ khuaát (nhöõng anh huøng lieät só)… Anh caøng phuû nhaän duy taâm, anh caøng toân thôø duy vaät thì töï nôi anh ñaõ noùi leân anh laø duy taâm roài. Anh duy taâm thôø Chuùa, thôø Phaät, thôø Ñöùc Khoång, coøn anh duy vaät cuõng thôø duy vaät, thôø Maùc-Leâ ñaáy thoâi. Trong cuoäc soáng, theo baûn tính töï nhieân khi gaëp chuyeän thì ngöôøi ta 31

thöôøng ñi vaùi töù phöông. Ñaâu phaûi laø chuyeän hieám khi moät ngöôøi löông ñi khaán Ñöùc Meï beân Coâng giaùo, khoâng phaûi laø phaät töû maø laïi ñi caàu Boà Taùt cuûa Phaät giaùo. Moät caùch tìm aån, duy taâm vaãn ñaâu ñoù trong moãi con ngöôøi ! Anh cöù soáng quaàn quaät vôùi cuoäc möu sinh naøy ñi, seõ ñeán luùc naøo ñoù ngoaøi tieàn taøi, danh voïng… ra anh coøn coù moät khaùt voïng khaùc. Moät khaùt voïng ñöôïc quay veà vôùi chính mình, moät caùi gì ñoù raát saâu thaúm ñang chôø ñôïi anh khaùm phaù; moät nhu caàu taâm linh. Hình nhö Ñaëng Thaùi Sôn, nhaïc só piano ñaïi taøi khoâng chæ cuûa Vieät Nam, coù phaùt bieåu vôùi ñaïi yù: giaây phuùt saâu saéc nhaát ñoái vôùi toâi khoâng phaûi laø luùc ngöôøi ta voã tay taùn thöôûng, hoan hoâ toâi, nhöng laø giaây phuùt toâi ñöôïc laéng ñoïng vôùi chính mình trong vaéng laëng. Khoâng chæ rieâng gì Thaùi Sôn, ngay caû 32

moãi ngöôøi trong chuùng ta khoâng ít thì nhieàu cuõng töøng caûm nghieäm ñöôïc ñieàu ñoù. Khi ñoàng nghieäp Shobha De hoûi laøm theá naøo moät oâng giaø 84 tuoåi roài maø coøn tieáp tuïc laøm vieäc coù naêng suaát cao nhö vaäy, nhaø vaên AÁn Ñoä K. Singh traû lôøi: “chaúng ai cheá taïo bao cao su cho caây vieát caû”. Chuùng ta thaám thía chöa. Moät caùch töï nhieân thoâi, chöa ñi vaøo yeáu taâm linh cuûa toân giaùo maø ngöôøi ta ñaõ coù nhu caàu soáng laønh maïnh vôùi chính mình, laønh maïnh ôû ñaây vöøa laø theå xaùc vöøa laø taâm thaàn nöõa. Coù leõ khoâng coù chuaån möïc naøo giôùi haïn ñòa haït taâm linh caû maø coù chaêng laø nhieàu hay ít, roõ raøng hay aån khuaát ñaâu ñoù. Söï aån khuaát taâm linh naøy raát roõ trong nhaân sinh quan trieát hoïc nho giaùo. Khi ñöôïc hoûi veà Trôøi, Khoång Töû vaãn baûo: chuyeän cuûa con 33

ngöôøi chöa roõ heát thì bieát laøm gì chuyeän cuûa Trôøi. Nhöng ñoàng thôøi oâng cuõng daïy: “Khoâng hieåu meänh Trôøi thì khoâng laáy gì laøm ngöôøi quaân töû” (Luaän ngöõ, Nghieâu Vieát). Khaùi nieäm laøm ngöôøi quaân töû raát caên baûn trong trieát hoïc nho giaùo. Khoång Töû cuõng chæ coát daïy ngöôøi ta cho thaønh ngöôøi coù ñöùc haïnh hoaøn toaøn vaø coù nhaân phaåm toân quyù, töùc laø thaønh ngöôøi quaân töû. Ai cuõng coù theå laøm ngöôøi quaân töû caû. Ngaøy nay haàu nhö ai cuõng nhìn nhaän nho giaùo laø duy taâm. Giaùo thuyeát cuûa nho giaùo muoán uoán naén con ngöôøi thaønh ngöôøi quaân töû, aên ôû hôïp yù Trôøi, tri thieân meänh. Nho giaùo vaãn quan nieäm thieân ñòa vaïn vaät nhaát theå. Cuoäc soáng naøy bao goàm töông quan giöõa con ngöôøi vôùi con ngöôøi, con ngöôøi vôùi môù hoãn mang vaät chaát xung quanh mình, vaø coù caû töông quan giöõa con ngöôøi vôùi 34

Trôøi, vôùi ñaáng sieâu hình, voâ bieân. Cuoäc soáng vöøa gaén lieàn vôùi nhu caàu vaät chaát vöøa gaén lieàn vôùi nhu caàu taâm linh. Vôùi nho giaùo cuoäc nhaân sinh naøy laø vaäy. Coøn trieát hoïc duy vaät bieän chöùng quaû quyeát laäp tröôøng: “Khoa hoïc chöùng minh raèng traùi ñaát ta toàn taïi töø laâu (…). Xöa kia traùi ñaát laø coõi hoang vu, khoâng coù söï soáng, traûi qua quaù trình phaùt trieån raát laâu daøi, chaát voâ cô chuyeån thaønh chaát höõu cô roài tieán leân chaát soáng ñaàu tieân. Chaát soáng ñaàu tieân ñoù laïi tieán daàn töø thaáp leân cao vaø cao nhaát laø con ngöôøi” (Th. 12). Cuoäc sinh toàn cuûa con ngöôøi chæ laø ñænh cao cuûa vaät chaát maø thoâi. Phaûi chaêng ñaây laø ñænh cao nhaát ? Hay moät ngaøy naøo ñoù duy vaät bieän chöùng seõ baûo ñaây chæ laø ñænh cao nhaát cuûa vaät chaát, coøn cao hôn nöõa thì toâi chöa baøn tôùi ! Moät trong nhöõng ñieåm töïa khaù vöõng chaéc 35

cuûa duy vaät laø thuyeát tieán hoaù. Nhöng tôùi giôø naøy ñoù cuõng chæ laø moät ñoáng giaû thuyeát. Ñaõ goïi laø tieán hoaù maø sao chæ döøng laïi ôû con ngöôøi ? Taïi sao laïi daùm quaû quyeát töø vöôïn tieán hoaù thaønh ngöôøi maø laïi khoâng nghó tôùi roài ñaây con ngöôøi seõ tieáp tuïc tieán hoaù thaønh gì gì ñoù nöõa, ñaïi khaùi laø treân con ngöôøi. Con ngöôøi ñaõ treân vaät chaát thì chaéc chaén caùi treân con ngöôøi kia seõ caøng khoâng phaûi laø vaät chaát. Ñaõ baûo “chính lao ñoäng laøm cho con ngöôøi thoaùt khoûi giôùi ñoäng vaät, töùc laø laøm cho vöôïn ngöôøi trôû thaønh ngöôøi” (ibi) thì lieäu raèng con ngöôøi ñoù coù coøn laø vaät chaát thuaàn tuyù ! Ngaøy nay con ngöôøi vaãn khoâng ngöøng lao ñoäng, lao ñoäng caøng tinh xaûo hôn tröôùc nhieàu, theá thì con ngöôøi seõ phaûi trôû thaønh moät gioáng gì ñoù hôn con ngöôøi töø vöôïn ngöôøi chöù. ÔÛ 36

ñaây chöa ñi vaøo laõnh vöïc duy taâm ñuùng laø duy taâm nôi toân giaùo. Xin cuõng noùi luoân nho giaùo khoâng phaûi laø toân giaùo. Theá ñaáy, neáu nhö khoâng quaù lôøi thì vôùi trieát hoïc duy vaät bieän chöùng cuoäc nhaân sinh naøy chæ laø moät söï chuyeån hoaù töø daïng vaät chaát naøy sang daïng vaät chaát khaùc, ít ra treân lyù thuyeát laø theá. Laøm gì thì laøm, anh soáng theá naøo maëc keä thì cuõng chæ laø vaät chaát roài laïi vaät chaát, tro buïi roài cuõng seõ trôû veà vôùi buïi tro. Hoâ haøo laø vaäy, nhöng thieát nghó töï nôi vieät ra ñôøi trieát hoïc duy vaät bieän chöùng cuõng noùi leân caùi gì ñoù cao caû, thieâng lieâng laém. Bôûi vì nhöõng ngöôøi chuû tröông thuyeát cuõng chæ vì möu caàu aám no, haïnh phuùc, coâng baèng cho con ngöôøi. Moät khi nhö vaäy coù leõ khoâng coøn laø vaät chaát nöõa. 37

Vôùi duy vaät bieän chöùng ñuùng laø duy vaät, chæ coù vaät chaát maø thoâi. Coøn vôùi nho giaùo, cuoäc soáng naøy khoâng chæ coù duy taâm maø coøn coù caû soáng vôùi nhöõng thöù vaät chaát quanh mình. Cuoäc soáng laø cuoäc ñoái dieän vôùi chính mình, vôùi Trôøi, vôùi ñaát. Cho duø giaøu hay ngheøo, toân giaùo hay khoâng toân giaùo, duy taâm hay duy vaät thì ngoaøi vieäc lao ñoäng ñeå coù cuûa aên, ñeå sinh toàn, roài xa hôn coøn ñeå höôûng thuï nöõa, töùc laø ñaùp öùng nhu caàu vaät chaát, thì cuõng ñeàu coù nhu caàu yeâu thöông, nhu caàu hieåu bieát vaø tö töôûng, nhö caàu Tuyeät ñoái, töùc laø nhu caàu taâm linh, thaàn thieâng. C. DUY VAÄT HAY DUY TAÂM

Phaûi thaúng thaéng maø noùi ngay vôùi nhau raèng kieåu quan nieäm vaät chaát laø treân heát, tröôùc heát ñoái vôùi con 38

ngöôøi, laø tuyeät ñoái ñoái vôùi cuoäc soáng thì khoâng oån. Caùch ñaây ñaõ laâu laém roài, 2, 3 ngaøn naêm gì ñoù, taùc giaû saùch Gaûng Vieân ñaõ vieát: “Phuø vaân, quaû laø phuø vaân. Phuø vaân, quaû laø phuø vaân. Taát caû chæ laø phuø vaân” (1, 2). Hay moät nhaø thô naøo ñoù (hình nhö laø Nguyeãn Coâng Tröù) ñaõ töøng thoát leân vôùi ñaïi yù: ba vaïn saùu ngaøn ngaøy coù laø bao, caûnh phuø du troâng thaáy maø nöïc cöôøi. Chuùng ta cöù nhìn thaúng vaøo caùi cuoäc nhaân sinh naøy ñi ñuùng laø moät môù phuø dung sôùm nôû toái taøng, nay ñöôïc mai maát. Anh laø moät tyû phuù, moät vua chuùa… suy cho cuøng roài cuõng chæ moät vaøi taám vaùn, roài moät naém tro taøn. Vaâng, vôùi nhöõng ai ñaõ töøng thaám thía cuoäc nhaân sinh naøy aét seõ khoâng laï gì vôùi caûm nghieäm ñoù. Nhöng hoï cuõng coâng nhaän vôùi nhau raèng cuoäc ñôøi naøy ñaâu chæ coù vaäy. 39

Vôùi Khoång Töû, oâng nhaän ra cuoäc vaän haønh cuûa trôøi ñaát, cuûa cuoäc soáng vöøa coù traät töï, hoaø ñieäu, vöøa coù lí huyeàn vi, saâu kín, maàu nhieäm. Caùi saâu kín, maàu nhieäm cuûa traät töï ñoù khoâng phaûi do vaät chaát töï thaân maø ñöôïc nhöng coù baøn tay voâ hình naøo ñoù taïo neân nhö vaäy. Maëc daàu Khoång Töû khoâng nhìn nhaän coù Trôøi moät caùch roõ raøng, nhöng ít ra ñaây ñoù oâng nhìn nhaän coù Thieân Meänh, töùc laø moät caùch naøo ñoù oâng thöøa nhaän coù ñaáng voâ hình, sieâu vieät vöôït treân söï nhaän hieåu cuûa con ngöôøi. OÂng daïy con ngöôøi phaûi coá gaéng thaønh ngöôøi quaân töû. Coøn phaàn mình, duy vaät bieän chöùng khoâng chuû tröông nhö vaäy, nhöng ít ra khi ñeà xöôùng duy vaät bieän chöùng hoï ñaâu phaûi vì vò kyû, tö lôïi, nhöng hoï vì ñoàng loaïi ñaáy chöù. Nhöng raát tieác hoï chæ döøng laïi ôû choã côm aên 40

aùo maëc, coøn vaán ñeà ñaïo ñöùc, luaân lyù döôøng nhö bò boû ngoõ hoaøn toaøn. Nhöng khoå noãi veá thöù hai naøy môùi laø vaán ñeà caên baûn cuûa cuoäc soáng naøy. Ngaøy nay luaân thöôøng ñaïo lyù laø vaán ñeà voâ cuøng nhöùc nhoái trong xaõ hoäi chuùng ta. Thieân ñaøng ñaâu chöa thaáy nhöng hoaû nguïc thì traøn heâ ! Cuoäc soáng naøy seõ laø gì moät khi deïp boû taát caû caùc giaù trò luaân lyù, ñaïo ñöùc. Moät thaèng ngöôøi traàn truïi loà loä kia coù laø gì, oâ troïc quaù ñi thoâi ! Moät thay ma ñang thoái röûa thì cuõng laø moài ngon cho dieàu haâu nhö bao nhieâu xaùc thuù vaät khaùc. Hôõi con ngöôøi mi laø ai ? Hôõi cuoäc nhaân sinh naøy mi coøn laø caùi gì nöõa ñaây ? Chaúng bieát nöõa, nhöng coù moät söùc noùng naøo ñoù vaãn luoân aàm ó nung ñoát trong coõi thaâm saâu cuûa taâm hoàn con ngöôøi, phaûi laøm ngöôøi, phaûi 41

soáng cho ra ngöôøi ! Con ngöôøi soáng laø höôùng leân, höôùng leân ñaáng voâ bieân. Traûi daøi lòch söû nhaân loaïi, coù nhöõng con ngöôøi chuùng ta phaûi traân troïng khaâm phuïc. Cuoäc ñôøi hoï khoâng coøn rieâng cho hoï nöõa, chaúng haïn nhö nhöõng ngöôøi ñeà xöôùng duy vaät bieän chöùng vaø nho giaùo. Noäi ñieàu naøy cuõng noùi leân cuoäc nhaân sinh naøy ñaâu chæ laø duy vaät, laø vaät chaát, maø coøn laø duy taâm, laø taâm linh, thaàn lieâng nöõa.

42

NOÄI DUNG NHAÂN SINH QUAN TRIEÁT HOÏC DUY VAÄT BIEÄN CHÖÙNG .................................... 1 A. Moät taát yeáu cuûa lòch söû ..........................1 B. Cuoäc nhaân sinh .........................................4 C. Khen hay cheâ !........................................20 THÖÛ SO SAÙNH NHAÂN SINH QUAN TRIEÁT HOÏC DUY VAÄT BIEÄN CHÖÙNG VÔÙI NHAÂN SINH QUAN NHO GIAÙO ................. 21 A. Con ngöôøi duy vaät ................................. 23 B. Con ngöôøi duy taâm ................................30 C. Duy vaät hay duy taâm ............................38 NOÄI DUNG..................................................... 43

43

Ñaây laø baøi vieát ngoaøi döï ñònh, vaãn coøn nhieàu aám öùc khoâng tieän trình baøy. Tuoåi treû haùo thaéng, vung rìu hôi bò quaù, xin baïn ñoïc roäng tình chæ giaùo cho theo ñòa chæ [email protected]. Xin chaân thaønh caùm ôn tröôùc. ngöôøi vieát

44