Thar Samvad April Issue, A Publication Of Vsk, Jodhpur, Rajasthan

‡´É„´É ºÉÆ´ÉÉnù Eäòxpù, VÉÉävÉ{ÉÖ®ú

lÉÉ®ú ºÉÆ´ÉÉnù +ÆEò - 1

´É¹ÉÇ - 4

ekpZ 2009

la?k ds NBs ljla?kpkyd cus & Jh eksgu th Hkkxor ukxiqj] 21ekpZA jk”Vªh; Lo;alsod la?k ds ljla?kpkyd Jh dqIi- lh- lqn’kZu us vkt ljdk;Zokg Jh eksgu Hkkxor dks viuk mÙkjnkf;Ro lkSaius dh ?kks”k.kk dhA bl izdkj Jh eksgu Hkkxor jk”Vªh; Lo;alsod la?k ds NBs ljla?kpkyd cu x,A Jh lqn’kZuth us vf[ky Hkkjrh; izfrfuf/k lHkk dh ukxiwj esa py jgh cSBd esa vius fu.kZ; dh ?kks”k.kk dhA 78 o”khZ; Jh lqn’kZu th us c<+rh vk;q o fxjrs LokLF; ds dkj.k ;g fu.kZ; fy;kA u, mÙkjnkf;Ro dks fouezrk ds lkFk Lohdkj djrs gq, Jh Hkkxor us dgk fd Jh lqn’kZu th laxBu ds nk’kZfud o ekxZn’kZd cus jgsaxsA la?k ds r`rh; ljla?kpkyd Jh ckyklkgc nsojl ds bu ‘kCnksa& la?k dh ‘kfDr mlds nso nqyZHk dk;ZdrkZx.k gSa& dk Lej.k djkrs gq, Jh Hkkxor us dgk fd dk;ZdrkZvksa ij vius fo’okl ds dkj.k gh os ;g xq#rj mÙkjnkf;Ro Lohdkj dj jgs gSaA ek- eksgu th Hkkxor dk ifjp; Jh eksgu e/kqdjjko Hkkxor egkjk”Vª ds fonHkZ {ks= esa pUnziqj ds ewy fuoklh gSaA 11 flrEcj 1950 dks tUes Jh Hkkxor us egkjk”Vª esa vdksyk fLFkr iatkcjko Ñf”k fo|kihB ls i’kq fpfdRlk foKku esa Lukrd mikf/k ¼B.V.Sc.½

izkIr dhA Hkkxor ifjokj jk”Vªh; Lo;alsod la?k ls tqM+k jgk gS o muds firkth dqN le; rd xqtjkr ds izkUr izpkjd jgs gSaA Jh eksgu th us la?k esa izpkjd ds :i esa dk;Z djus gsrq] i’kq fpfdRlk foKku esa Lukrdksrj v/;;u iwjk gksus ds dqN gh le; iwoZ v/kwjk NksM+ fn;k vkSj 1975 ds vUr esa] vkikr~dky ds nkSjku la?k ds izpkjd cu x,A vkikr~dky ds nkSjku Hkwfexr jgdj la?k dk;Z djus ds i’pkr~ mUgsa 1977 esa vdksyk esa izpkjd dk nkf;Ro fn;k x;kA la?k dk;Z esa jgrs gq, os Øe’k% 1981 esa ukxiqj izkUr izpkjd] fonHkZ ÁkUr Ápkjd] 1989 esa vf[ky Hkkjrh; lg&’kkjhfjd izeq[k cus rFkk 1999 rd vf[ky Hkkjrh; ‘kkjhfjd izeq[k dk nkf;Ro fuoZgu djus ds ckn mUgksus ,d o”kZ vf[ky Hkkjrh; izpkjd izeq[k ds :i esa Hkh dk;Z fd;kA lu~ 2000 esa tc izksQslj jktsUnz flag th ,oa Jh gks-os-‘ks”kkfnz th us LokLF; ds dkj.kksa ls Øe’k% ljla?kpkyd o ljdk;Zokg ds nkf;Ro ls eqDr gksus dk fu.kZ; fy;k] rc Jh dqIi~-lh-lqn’kZu th dk uohu ljla?kpkyd ds :i esa euksu;u gqvk o Jh eksgu th ljdk;Zokg ds in ij pqus x,A blds mijkUr nks ckj Øe’k% 2003 o 2006 esa os iqu% ljdk;Zokg ds in gsrq fuokZfpr gq,A mUgksaus 34 o”kZ ds izpkjd thou essa lEiw.kZ ns’k o fons’k esa Hkze.k djrs gq, vla[; dk;ZdrkZvksa dks la?k dk;Z gsrq ekxZn’kZu fd;kA la?k dh fnukad 20 ls 22 ekpZ 2009 dh izfrfuf/k lHkk ds e/;] Jh dqIi~- lh- lqn’kZu th }kjk Jh eksgu th dk ljla?kpkyd ds :i esa nkf;Ro fuoZgu gsrq euksu;u fd;k x;kA Jh eksgu th la?k ds NBs ljla?kpkyd cus gSaA

ljdk;Zokg cus Jh- lqjs'k mik[; HkS¸;kth tks'kh Jh- eksgu Hkkxor th us ljdk;Zokg ds in NksMus ds i'pkr~ Jh- HkS¸;kth tks'kh dks ljdk;Zokg ds ukrs bl vf[ky Hkkjrh; izfrfuf/k lHkk esa pquk x;kA muds uke dk izLrko nf{k.k {ks= la?kpkyd Jh- oéhjktu th us j[kkA ml dk vuqeksnu Jh- 'kadj izlkn rkezdkj] egkdks'ky izkUr la?kpkyd] Jh- fot; dqekj fnYyh izkUr dk;Zokg rFkk if'pe {ks= dk;Zokg Jh- lquhy esgrk us fd;kA mifLFkr fuokZfpr izfrfuf/k;ksa ds ,d er ls Jh- HkS¸;kth dk pquko fd;kA 2012 ekpZ rd osa vius in ij cus jgsaxsA la?k ds ts"B dk;ZdrkZ] iwoZ izoDrk Jh- ek- xks- oS| th us pquko vf/kdkjh ds ukrs dke fd;kA Jh- lqjs'k mik[; HkS¸;kth tks'kh % ifjp; Jh- lqjs'k th mik[; HkS¸;kth tks'kh dk tUe e/;izns'k ds bUnkSj esa 1947 esa gqvkA vkius eqacbZ fo'ofo|ky; ls lacaf/kr Bk.ks ds dkWyst ls ch-,dh inoh izkIr dhA 1975 esa la?k ds izpkjd ds :i esa iw.kZdkyhu dk;Z djus dk fu.kZ; ysus ds iwoZ vkius ,d daiuh esa dqN o"kZ rd dke fd;kA vkikr~dky ds nkSjku mail: [email protected]

Hkwfexr jgdj vkius dk;Z fd;kA 1975 esa vki ftYgk izpkjd cus vkSj Bk.ks] /kqfy;k] tyxkao rFkk ukfld ftyksa esa la?k dk;Z dk 1975 ls 1990 rd ftyk vkSj foHkkx izpkjd ds ukrs foLrkj fd;kA 1990 ls 1995 rd vkius egkjk"Vª izkUr lsok izeq[k dk nkf;Ro fuHkk;kA bl dky esa 1993 esa ykrwj ftys esa vk;s fouk'kdkjh Hkwdai ds i'pkr~ cMs iSekus ij lsok rFkk iquoZlu dk;Z dk lapkyu fd;k FkkA 1995 ls 1997 ek- HkS¸;kth us {ks= lsok izeq[k dk nkf;Ro fuHkk;k rFkk 1997 esa vkidks vf[ky Hkkjrh; lg lsok izeq[k dk nkf;Ro fn;k x;kA 1998 esa vki vf[ky Hkkjrh; lsok izeq[k cus vkSj 2003 rd ml nkf;Ro dk ;'kLoh fuokZgu djus ds ckn vki dks lg ljdk;Zokg ds in dh ftEesnkjh nh x;hA Jh- HkS¸;kth tks'kh us la?k dk;Z gsrq ns'k esa foLr`r vkSj O;kid izokl fd;k gSA 'kk[kk rFkk lsok ds {ks=ksa dk vkidk vuqHko cM+k gh O;kid vkSj lEié gSA xr nks n'kdksa ls vki lsok dk;ks± dk ldyrk iwoZd ekxZn'kZu djrs jgs gSA 1

visit us www.vskjodhpur.blogspot.com

vf[ky Hkkjrh; izfrfuf/k lHkk esa ikfjr izLrko ? lqj{kk cyksa dh vkradjksèkh {kerk bruh c<+k, vkSj mUgsa vko';d

izLrko Ø- 1 vkradh latky dks dqpyk tk, vf[ky Hkkjrh; izfrfufèk lHkk 26 uoacj 2008 dks eqacbZ ij gq, dk;jrkiw.kZ vkradh geys esa lsuk o iqfyl ds ofj"B vfèkdkfj;ksa lfgr Hkkjh la[;k esa ekjs x, yksxksa ds izfr xgjk 'kksd izdV djrh gSA izfrfufèk lHkk vkradjksèkh vfHkdj.kksa ds lnL;ksa ds ml 'kkS;Z dh Hkh iz'kalk djrh gS] ftlds dkj.k ,d vkradh dks thfor idM+ fy;k x;k vkSj vU; cgqr ls vkradh ekj fxjk;s x,A Hkkjr n'kdksa ls tsgknh vkradokn dk f'kdkj cuk gqvk gSA eqacbZ&geys ls ;g ckr ,d ckj fQj fl) gks xbZ gS fd ikfdLrku oSf'od vkradokn dk dasnz gSA tk¡p&,tsafl;kas }kjk ladfyr lk{; blh vksj ladsr djrs gSa fd eqacbZ&vkrad dks fØ;kfUor djus okykas dks izJ;] izf'k{k.k] lg;ksx vkSj O;wgjpuk iznku djus esa ikfdLrku dh fofHkUu ,tasfl;k¡ fyIr jgh gSaA izfrfufèk lHkk dk ;g Li"V er gS fd ikfdLrku dh vèkksxfr us mls ,d nq"V ns'k ds :i eas ifjofrZr dj fn;k gSA gky gh esa JhyadkbZ fØdsV Vhe ij gq, geys ,oa Lokr ?kkVh dh jktuSfrd mFky&iqFky tSls ?kVukØe bafxr djrs gSa fd ikfdLrku 'kuS%&'kuS% rkfycku ds gkFkksa esa f[kldrk tk jgk gS] ftls ikfdLrkuh lsuk ds ,d xqV o vkbZ-,l-vkbZ- dk xqIr leFkZu IkzkIr gSA blh izdkj is'kkoj tSls 'kgjksa ij rkfyckuh fu;a=.k ds lekpkj vkSj djkph tSls uxjksa esa mldk c<+rk gqvk izHkko Hkkjr ds fy, [krjs dh ?kaVh gSA v-Hkk-iz-lHkk ljdkj dk vkokgu djrh gS fd og ns'k dh if'peh lhek ds ikj ls vklUu [krjksa ls izHkkoh
izR;k?kkr&{kerk ls bl rjg lqlTt djs fd Hkfo"; esa dksbZ Hkh vkradh vkØe.k u gks ik,A ? ^iksVk* o ^edksdk* tSls dBksj dkuwu cuk, rFkk xqtjkr] jktLFkku&lfgr fofHkUu jkT;kas }kjk fufeZr vkard&fojksèkh dkuwuksa dks LohÑfr iznku djsA ? ^Lyhij lsy* ¼lekt esa fNis iMs+ ns'kh o fons'kh vkradh rÙo½ o ^ekWM~;wy* ¼volj vkus ij funsZ'k feyrs gh izdV gksdj lfØ; gks tkus okys vkradh½ ds :i esa tedj cSBs LFkkuh; leFkZd&ra= dks u"V djsA ? [kqfQ;k tkudkjh ,df=r djus dk ra= etcwr djs vkSj vkrad ls yM+us gsrq ,dhÑr deku dk xBu djsA ? lapkj&ekè;eksa o vke ukxfjdksa lfgr fofoèk vfHkdj.kksa dks vkradjksèkh mik;ksa dk izf'k+{k.k ns A ? vkradokn ds fo#) ;q) esa jktuSfrd LokFkZ dks gkoh u gksus nsA v-Hkk- izfrfufèk lHkk ns'k dh turk o lapkj&ekè;eksa dk vkrafd;ksa o muds izk;kstdksa ds fØ;kdykiksa dk n`<+rkiwoZd fojksèk djus esa visf{kr lkgl o ladYi iznf'kZr djus gsrq vfHkuUnu djrh gS vkSj vkxzg djrh gS fd os vkradokn ds [krjs ds fo#) dMs+ dne mBkus ds fy, ljdkj ij ncko Mkyuk tkjh j[kasA izLrko Ø- 2 ikafFkd vk/kkj ij foHksn dh uhfr jk"Vªh; v[k.Mrk ds fy, ?kkrd vf[ky Hkkjrh; izfrfuf/k lHkk bls vR;Ur nqHkkZX;iw.kZ ekurh gS fd vaxzstksa }kjk viukbZ xbZ eqfLye r"qVhdj.k dh uhfr] ftlds ifj.kkeLo:i ekr`Hkwfe dk foHkktu gqvk Fkk] gekjh Lok/khurk ds 62 o"kZ ckn Hkh tkjh gSA ;g [ksntud gS fd U;k; o lerk ds fl)kUrksa ij ,dkRe lekt dk fuekZ.k djus ds LFkku ij ns’k ds uhfr&fu/kkZjd jk"Vªh; lqj{kk o v[k.Mrk dh vuns[kh djrs gq, {kqnz jktuSfrd LokFkZ ds fy;s lekt dks ck¡Vus esa yxs gq, gSaA dsanz ljdkj dh vYila[;d leqnk; ds uke ij eqlyekuksa o bZlkb;ksa ij vuqxzgksa dh mnkjrkiwoZd o"kkZ djus dh HksnHkkoiw.kZ uhfr ls buds dfFkr l’kDrhdj.k ds LFkku ij lekt ds ikafFkd vk/kkj ij fo[kaMu dk [krjk mRié gks tk,xkA v-Hkk- izfrfuf/k lHkk bl rF; dh vksj /;ku vkÑ"V djuk pkgrh gS fd fofo/k _.kksa ds lEcU/k esa vius jk"Vªh; lekt ds vU; lHkh iaFkksa o leqnk;ksa dks HksnHkko o vlekurk ds okrkoj.k eas Li/kkZ dk lkeuk djuk iM+rk gS&tSls mUgsa f'k{kk gsrq _.kksa ij 12&14 izfr'kr o O;olk; gsrq _.kksa ij 15&18 izfr'kr C;kt nsuk iM+rk gS] tcfd rFkkdfFkr vYila[;dksa dks ;s _.k 3 izfr'kr C;kt ij gh fey tkrs gSaA ;g nqHkkZX;iw.kZ gS fd f'k{kk {ks= ,oa Nk= leqnk; Hkh bl ikafFkd foHksn dh jktuhfr ls cp ugha ik, gSaA fooknkLin lPpj lfefr dh vuq'kalkvksa dks jk"Vªh; “kSfrd vuqlU/kku o izf'k{k.k ifj"kn~ ds vkBoha d{kk ds ikB~;Øe eas lfEefyr dj mu eklwe Nk=ksa ds efLr"dksa dks fo[k.Mudkjh fopkjksa ls fo"kkDr fd;k tk jgk gSA dsUnzh; fo|ky; laxBu Hkh blh foHkktudkjh uhfr dk f'kdkj gqvk gSA blds izrhd fpºu lw;Z o dey dks ØkWl o rkjk ;qDr v/kZpUnz eas cny fn;k tkuk blh foÑr ekufldrk dk ifjpk;d gSA jktLFkku esa ek= vfHkHkkodksa ds 'kiFki= ij vYila[;d Nk=ksa dks nh tk jgh iwoZ&ek/;fed Nk=o`fÙk;k¡ erkUrj.k dks c<+kok ns jgh gSaA ;g loZFkk fuUnuh; gS fd enjlksa dks] tks fdlh Hkh vkSipkfjd f'k{k.k O;oLFkk ds ?kVd ugha gSa] dsUnzh; ekè;fed f'k{kk e.My dh laLFkkvksa ds leku Lrj Ánku 2

visit us www.vskjodhpur.blogspot.com

dj fn;k x;k gSA vyhx<+ eqfLye fo'ofo|ky; dks Hkksiky] iq.ks] fd'kuxat] eqf'kZnkckn o eyIiqje~ esa {ks=h; dsUnz [kksyus gsrq 2000 djksM+ #i;ksa dk vuqnku fn;k x;k gSA ftu jkT;kas esa ;s dsUnz [kqy jgs gSa] mUgsa buds fy;s 500 ,dM+ Hkwfe fu%'kqYd nsus dks dgk tk jgk gSA ikafFkd vk/kkj ij vkj{k.k dks laLFkkxr Lo:i nsus ds fy, fd;s tk jgs Á;Ru vkSj Hkh xaHkhj gSaA vka/kzizns'k ljdkj }kjk f'k{k.k laLFkkvksa esa eqlyekuksa ds fy, 4 Áfr'kr vkj{k.k fd;k x;k gS ,oa lekt dY;k.k fo|ky;ksa esa vuqlwfpr tkfr;ksa ds fy, vkjf{kr LFkkuksa esa ls 12 izfr'kr LFkku erkUrfjrksa ds fy, fu/kkZfjr dj mu tkfr;ksa dks oafpr fd;k x;k gSA rfeyukMq ljdkj }kjk vU; fiNM+k oxZ ds vkj{k.k esa dVkSrh dj 7 izfr'kr LFkkuksa dks vYila[;dksa ds fy, vkoafVr fd;k x;k gSA if'pe caxky ljdkj }kjk izR;sd foHkkx ds ctV esa ls 30 izfr'kr dk vkoaVu eqlyekuksa ds fy, vkSj lkjh [kkyh iM+h ljdkjh Hkwfe eqlyekuksa dks vkoafVr djus tSls izLrko ?kksj i{kikr dks izdV djrs gSaA vYila[;dokn ds fy, py iM+h Li/kkZ dk ToyUr mnkgj.k fcgkj ljdkj }kjk 4 ftyksa& iwf.kZ;k] vjsfj;k] dfVgkj o fd'kuxat& ds 10oha o 12oha ds eqlyeku Nk=ksa dks 'kqYd eqfDr nsus dk gS] tcfd ck<+xzLr ftyksa ds lkekU; Nk=ksa ds fy, ckj&ckj ek¡x djus ij Hkh ,slh 'kqYd eqfDr dk izko/kku ugha fd;k x;kA blh izdkj ml izns'k eas izR;sd 10oha d{kk mÙkh.kZ djus okys eqlyeku Nk= dks fn;k tkus okyk 10]000 #i;ksa dk migkj rq"Vhdj.k dh bl uhfr dk ,d vkSj mnkgj.k gSA dsjy ljdkj }kjk enjlk f'k{kdksa dks isU'ku nsus dk fu.kZ; Hkh blh Js.kh esa vkrk gSA v-Hkk-iz-lHkk bl ckr ij cy nsuk pkgrh gS fd vius lekt ds fdlh ,d oxZ dks ikafFkd vk/kkj ij izkFkfedrk nsuk gekjs lafo/kku ds fo#) gSA ;gh le; gS tc eqlyekuksa o bZlkb;ksa esa ls le rel="nofollow">nkj yksxksa dks Hkh bu uhfr;ksa ds fojksèk gsrq [kqydj vkxs vkuk pkfg;sA v-Hkk-iz-lHkk ek¡x djrh gS fd dsoy ikafFkd vk/kkj ij fn;s tkus okys lHkh vkj{k.k] NwVsa vkSj fo'ks"kkf/kdkj lekIr fd, tk,¡A izfrfuf/k lHkk ns'kokfl;ksa dk vkokgu djrh gS fd os lekt dks bu vklUu [krjksa ls voxr djk,¡ vkSj uhfr&fu/kkZjdksa ij ncko cuk,¡ fd os bu foHksndkjh uhfr;ksa dk ifjR;kx djsaA

ds ?kksf"kr y{; ds lkFk ml le; dh xbZ Fkh tc eqfLye vkØkarkvksa ds ccZj geys ds dkj.k fgUnw /keZ o laLÑfr dk vfLrRo gh ladV eaas iM+ x;k FkkA bl lkezkT; dh LFkkiuk lar fo|kj.; dh vk/;kfRed 'kfDr rFkk gfjgj o cqDd jk; ds 'kkS;Z dk la;qDr izfrQy FkhA 'kkafr o fLFkjrk] vkfFkZd le`f)] mUur dyk&lkfgR; o LFkkiR;] vUrjjk"Vªh; O;kikj vkSj dwVuhfr rFkk lkSgknZiw.kZ ,oa vkuanizn lkekftd thou ds dkj.k fot;uxj lkezkT; dks foÜo bfrgkl esa ,d fof'k"V LFkku izkIr gSA ns'kh o fons'kh bfrgkldkjksa us bls Hkkjr ds bfrgkl dk ,d Lof.kZe v/;k; rFkk vfoLej.kh; lkezkT; dgk gSA 'kkfyokgu 'kd laor~ 1431 dh ek?k 'kqDy prqnZ'kh ¼24 tuojh lu~ 1510 bZ-½ ds fnu Jh Ñ".knso jk; dk jkT;kfHk"ksd lEié gqvkA os ,d ohj ;ks)k] nwjn'khZ jktuhfrK] dykfon~ o fon~oku gksus ds lkFk&lkFk n;kyq 'kkld Hkh FksA mUgksus nwjxkeh iz'kklfud] U;kf;d o Ñf"k lq/kkj fd;sA muds 'kklu es ty çcU/ku ç.kkyh dks lokZf/kd oSKkfud ekuk tkrk gSA muds 'kklu esa lkezkT; dk foLrkj lEiw.kZ nf{k.k Hkkjr esa gqvk vkSj xkSjo ds mPp f'k[kj ij igq¡pkA ^fgUnwjk; lqj=k.k* dh mikf/k ls foHkwf"kr Jh Ñ".knso jk; ;fn ,d vkn'kZ fgUnw lezkV ds izrhd Fks rks fot;uxj lkezkT; ,d vkn'kZ fgUnw jkT; dk mnkgj.k FkkA Hkfo"; esa gksus okys fgUnw lqn`<+hdj.k ds lHkh iz;klksa ds fy, ;g çsj.kk dk LFkkbZ Lkzksr jgk gSA v-Hkk-izfrfuf/k lHkk dk er gS fd lezkV Jh Ñ".knso jk; ds jkT;kfHk"ksd dh 500 oha o"kZxkaB lekjksg ds vk;kstu ls Hkkjro"kZ ds bfrgkl ds ,d Lof.kZe v/;k; dh Le`fr;k¡ mtkxj gksaxh vkSj blls gekjs ns'kokfl;ksa] fo'ks"kdj ;qokvksa ds eu esa vkRexkSjo o fo'okl dh Hkkouk c<+sxhA vr% og leLr ns'kokfl;ksa dk vkokgu djrh gS fd os fot;uxj lkezkT; ds xkSjo ij çdk'k Mkyus okys fofo/k dk;ZØeksa dk vk;kstu djsaA vf[ky Hkkjrh; izfrfuf/k lHkk dsUnz o jkT; ljdkjksa ls ekax djrh gS fd% fot;uxj lkezkT; dh jkt/kkuh LFky gEih ¼dukZVd½ esa lHkh vfrØe.kksa dks rRdky gVk;k tk,A bl ,sfrgkfld LFky ds ifo= LFkkuksa o Lekjdksa dks lqjf{kr o lajf{kr fd;k tk,A igys ls gh fo'o fojklr LFky ds :i esa ?kksf"kr bl LFkku dks bl izdkj fodflr fd;k tk, fd blls izsj.kknk;h Le`fr;k¡ iqu% tkx`r gksus ds lkFk&lkFk ns'kh o fons'kh i;ZVdksa ds le{k bfrgkl ds bl Lof.kZe v/;k; dk lgh fp=.k izLrqr fd;k tk ldsA bl volj dh Le`fr esa Mkd fVdV tkjh fd;k tk,A

izLrko Ø- 3 lezkV Jh Ñ".knso jk; ds jkT;kfHk"ksd dh ikap lkSoha o"kZxkaB vf[ky Hkkjrh; izfrfuf/k lHkk fot;uxj lkezkT; ds fo'ofo[;kr lezkV JhÑ".knso jk; ds bZLoh lu~ 1510 esa gq, jkT;kfHk"ksd dks Hkkjrh; bfrgkl dh ,d fu.kkZ;d ?kM+h ekurh gSA fot;uxj lkezkT; dh LFkkiuk bZ- lu~ 1336 esa fgUnw /keZ o laLÑfr dh j{kk

ekuuh; eksguth Hkkxor dk izfrosnu ukxiqjA ije iwtuh; ljla?kpkyd th] ekuuh; vf[ky Hkkjrh; inkf/kdkjh rFkk vf[ky Hkkjrh; dk;Zdkfj.kh lnL;x.k] vf[ky Hkkjrh; dk;Zdkjh eaMy ds lHkh ekuuh; lnL;x.k] uofuokZfpr çfrfuf/k ca/kqx.k] fofo/k dk;ksaZ esa dk;Zjr ca/kq Hkfxuh rFkk fo’ks"k fueaf=r ca/kq] ekrk] Hkfxuh & viuh ifjikVh ds vuqlkj bl o"kZ dh çfrfuf/k lHkk dh cSBd esa ge uwru ljdk;Zokg dks fuokZfpr djus ds lkFk&lkFk gh vc rd ds vius dk;Z dk flagkoyksdu djrs gq, mls vkxs c<+kus dh ;kstuk,¡ Hkh cuk,¡xsA lnSo vius dk;Z esa rFkk ns’k ds fØ;kdykiksa esa lfØ; jgdj gekjk lkFk nsus okys lg;ksxh dk;ZdrkZ o vU; lfØ; O;fä] tks thou dh ej.k/kekZ çÑfr ds dkj.k gels vc fcNqM+ x;s gSa] ,sls le; lgt gh gekjh Le`fr esa thoUr gks tkrs gSaA mail: [email protected]

J)katfy çkiafpd ifjfLFkfr dh fo"kerkvksa dks pqipki g¡lrs gq, lgu dj fganq /keZ laLÑfr o lekt dh j{kkFkZ la?k"kZ esa lrr vxzslj jgusokys fouez o e`nq LoHkko ds T;s"B dk;ZdrkZ tEew ds Jh frydjkt th 'kekZ gesa NksM+ x;sA jktLFkku {ks= ds dk;Zokg jg pqds] vusd xhrksa ds jpf;rk] lrr Lo;alsodRo dh lk/kuk esa jr] var esa lhdj foHkkx la?kpkyd dk nkf;Ro ogu dj jgs Jh eksrh flag th jkBksM+ vc ugha jgsA NÙkhlx<+ çkUr esa vius _f"kle O;fäRo o Lusg ls lcds lgt vfHkHkkod cus ^^ckcwth** Jh ia<jhjko ÑnÙk vafre çLFkku dj x;sA fo’o fgUnq ifj"kn~ ds egkea=h jg pqds Jh ek/ko ikaMqjax mik[; jktkHkkÅ Msxosdj th dk nsgkUr gks x;kA iw- MkWDVj lkgc ds le; ls la?k bfrgkl ds lk{kh jgs] ^^;qxçorZd 3

visit us www.vskjodhpur.blogspot.com

Jh xq#th** ds ys[kd Jh pa- i- mik[; ckiwjko fHk’khdj th dk 'kjhj 'kkUr gks x;kA dq"Blsok dks gh thou y{; cukus okys Jh vuUrjko pkQsdj dh thou ;k=k lEiw.kZ gqÃA Hkkjrh; etnwj la?k ds dukZVd çns’k v/;{k jgs Jh vosadVjke th LoxZoklh gks x;sA jktuhfrd {ks= esa Lo;alsodRo dk fuokZg djus okys vtkr’k=q Jh osnçdk’k th xks;y yEch chekjh ds i’pkr~ dky ds v/khu gks x,A egkjk"Vª fo/kkulHkk ds v/;{k jg pqds Jh lw;ZHkku ogkM.ks dk Hkh fu/ku gqvkA lkekU; tuksa dh NksVh NksVh vko’;drkvksa dh iwfrZ esa Hkh eu ls yxus okys t;iqj ds lkaln Jh fxfj/kkjh yky th HkkxZo vc thou ls lsok fuo`Ùk gks x,A e/; {ks= ds çpkjd jg pqds vius T;s"B riLoh çpkjd Jh ckcklkgsc ukrq us bgyksd dh ;k=k iw.kZ dhA vle ds iqjkus çpkjd Jh ek/ko djacsGdj vpkud gh ân;k?kkr ls py clsA fcgkj ds iqjkus deZB çpkjd Jh txnh’k ljkZQ e`R;q dk oj.k dj x;sA fcgkj dh ck<+ dh fcHkhf"kdk esa yksxksa ds izk.kksa dks cpkus ds fy, Lo;a dk izk.kkiZ.k djus okys Jh enu 'kekZ vkSj Jh j.k/khj Bkdqj Lo;alsod dh lsok dk mTToy vkn’kZ izLrqr dj x;sA e/; Hkkjr ds fgUnq tkxj.k eap ds dk;ZdrkZ] vius çpkjd Jh vfuy HkkxZo o Lons’kh tkxj.k eap ds e/; {ks= ds dk;ZdrkZ Jh txnh’k xqIr Hkh ugha jgsA dukZVd esa ;{kxku dyk ds v/o;qZ çkUr ds Jh xq#th tUe’krh lfefr ds lnL; jg pqds Jh 'kEHkq gsxMs Jhjke fuokZ.k ds çlax ds vfHku; esa brus rUe; gq, fd mUgksaus lpeqp gh jke/kke dks ÁLFkku fd;kAthou;ksfxuh foeyrkbZ Bdkj vuUr esa foyhu gks x;hAlekt dh lejlrk ds fy, thou yxk nsus okys lar Jh ckck izdk'k 'kkg th egkjkt fuokZ.k dks izkIr gq,A iwoZ jk"Vªifr Jh osadVjkeu th] iwoZ ç/kkuea=h Jh fo’oukFk çrki flag th vkSj mÙkj iwoZ dydÙkk ds lkaln Jh vftr ikatk rFkk mÙkj çns’k esa lektoknh ikVhZ ds Jh jke’kj.k nkl Hkh vc Le`fr’ks"k ek= jg x;s gSaA ns’k ds thou esa Louke/kU; bu ukeksa ds lkFk gh vkardokn ds yEcs o vHkh Hkh py jgs v/;k; esa tqMs eqacbZ geyk dkaM] vle esa ?kfVr ce foLQksVksa dh ekfydk] xMfpjksyh ds edsZ xk¡o esa uDlfy;ksa }kjk dh xbZ fgalk tSls u, dkaMksa esa e`R;q dks çkIr funksZ"k ns’koklh o ,slh lc foHkhf"kdkvksa esa ns’k dh lqj{kk o lEçHkqrk dh j{kk dk viuk drZO; fuHkkrs gq, ohjxfr dks çkIr lsuk] iqfyl] lqj{kk cyksa rFkk ,-Vh-,l- tSls çfrjks/kh nLrksa ds 'kkS;Zoku] drZO;n{k vf/kdkjh o tokuksa dk Hkh Lej.k vfuok;Z :i ls gksuk Øe ÁkIr gSA ge ls fcNM+s bu lHkh ca/kqvksa dks ge lc viuh gkfnZd J)katfy vfiZr djrs gSaA

vuqHko gSA fiNys o"kZ ls pys ç;klksa dk lkrR; Hkh /;ku esa vkrk gSA mnkgj.k ds :i esa dqN gh dk;ZØeksa dk ;gk¡ funsZ’k fd;k tk jgk gSA dk;ZØe ladYi lekos’k ¼lEesyu½ & lqG~;k] eaxyksj%& eaxyksj foHkkx esa lqG~;k rglhy ds lHkh 44 xk¡oksa esa xr vusd lkyksa ls 'kk[kk,¡ gSaA bl o"kZ 26 tuojh dks ladYi lekos’k dk vk;kstu fd;k x;kA mlds iwoZ dk;ZfoLrkj esa miolfr’k% 'kk[kk dk ladYi fd;k x;kA 117 miolfr;ksa esa ls 111 miolfr;ksa esa dqy 136 'kk[kk,¡ pyhaA 26 tuojh dh iwoZ rS;kjh ds :i esa miolfr’k% ,d=hdj.k dk dk;ZØe gqvkA blesa dqy rglhy esa 15]000 yksx mifLFkr jgsA miolfr;ksa esa 'kk[kk] /keZtkxj.k] lsok] ekr`’kfä tkxj.k] lkfgR; forj.k vkfn 12 fo"k;ksa ds fy, ,d&,d O;fä dks nkf;Ro fn;k x;kA fnukad 26 ds dk;ZØe esa çkr% frjaxk /otkjksg.k vkSj ekr`’kfä lEesyu gqvkA 2]800 ekrk&Hkfxfu;ksa dh mifLFkfr jghA lk;adky dks rhu LFkkuksa ls lapyu gqvk ftlesa 4]018 Lo;alsod x.kos’k esa vk, FksA çeq[k la[;kRed miyfC/k & dk;ZØe esa Áfrfuf/kr miolfr 117] x.kos’k esa 100 ls vf/kd la[;k esa vk, ,slh miolfr;k¡ 11] ,d mioLrh ls lokZf/kd x.kos’k 148] çR;sd ?kj ls vk, Fks ,sls 'kk[kk {ks= 4] çR;sd ?kj dks laifdZr fd;k x;k ,slh miolfr;k¡ 60 A ek- ljdk;Zokg th ds çokl esa ftyk lEesyu%& çkUr çokl gsrq vk, gq, Jh- eksgu Hkkxor th ds çokl esa vka/kz ds bUnwj 'kkldh; ftys ¼la?k n`f"V ls dkekjsìh rFkk bUnwj ftys½ dk lEesyu bUnwj uxj esa vk;ksftr fd;k x;kA Lo;alsodksa dh foLr`r lwph cukuk] xVuk;d fu;qfä] xk¡oksa esa lEidZ] lk/kq&larksa ls lEidZ vkSj fuDdj] lQsn deht rFkk n.M bl visf{kr os’k esa lEesyu gks ,slh ;kstuk cuhA çoklh dk;ZdrkZvksa ds lkFk dqy 621 xVuk;dksa us 331 xk¡oksa esa Lo;alsodksa dh lwph cukbZ ftlesa 239 xk¡oksa esa xzke çeq[k fuf’pr fd, x,A dqy 132 eaMyksa esa ls 119 eaMyksa esa vkSj dqy 740 xk¡oksa esa ls 509 xk¡oksa esa lEidZ gqvkA çR;{k dk;ZØe esa 294 xk¡oksa ls 5104 Lo;alsod mifLFkr jgsA lEesyu ds dkj.k 3942 Lo;alsodksa us fuDdj vkSj dehtsa cuokb±A laifdZr 50 lk/kq&larksa esa ls 36 lk/kq mifLFkr jgs rFkk 2226 ukxfjd ca/kq&Hkfxuh mifLFkr jgsA mÙkj cax esa iw- ljla?kpkyd th dk çokl%& fnukad 24] 25] 26 fnlEcj dks ;g çokl lEiUu gqvkA 24 fnlEcj dks ekynk uxj esa vk;ksftr dk;ZØe esa 4500 Lo;alsodksa dk iw.kZ x.kos’k esa iFk lapyu gqvkA vU; 3500 Lo;alsod rFkk 17500 ukxfjd cU/kq&Hkfxuh mifLFkr jgsA 26 fnlEcj dks egkfo|ky;hu fo|kfFkZ;ksa ds dk;ZØe esa 640 Nk= mifLFkr FksA dukZVd mÙkj çkar esa iw- ljla?kpkyd th dk çokl%& bl ckj i- iw- ljla?kpkyd th dukZVd mÙkj çkUr ds çokl gsrq fnlEcj 28] 29] 30 ckxydksV uxj esa i/kkjsA 28 dks csyxk¡o foHkkx lekos’k rFkk 29] 30 dks dk;ZdrkZ cSBd vk;ksftr gqbZ FkhA foHkkx lekos’k esa xq.kkRed lapyu rFkk 'kkjhfjd çn’kZu;qä lkoZtfud dk;ZØe gq,A lapyu esa 109 'kk[kkvksa ls 1035 Lo;alsodksa us Hkkx fy;kA çdV dk;ZØe esa 8000 turk] mlesa 1000 ekrk&Hkfxuh mifLFkr FksA xq.kkRed lapyu ds fy, 185 'kk[kkvksa esa ls 125 'kk[kkvksa esa lapyu dk vH;kl gqvkA [kaM Lrj esa gqbZ igyh ijh{kk esa 2000 Lo;alsodksa esa ls 1200 Lo;alsodksa dks pquk x;kA ,d fnu iwoZ ckxydksV vk, gq, 1200 Lo;alsodksa dh nwljh ckj ijh{kk gksdj 1035 Lo;alsodksa dk p;u gqvkA çdV dk;ZØe esa 234 Lo;alsodksa us lkewfgd n.M çn’kZu fd,A f}rh; o"kZ ds ç;ksxksa ds n.M çn’kZu esa 42 Lo;alsodksa us Hkkx fy;kA bl gsrq 84 'kk[kk LFkkuksa ij twu ls gh n.M fo"k; dk vH;kl çkjaHk gqvk FkkA e/;Hkkjr çkUr esa iw- ljla?kpkyd th dk çokl%&

dk;ZfLFkfr ebZ&twu 2008 esa lEiUu gq, vius la?k f’k{kk oxksaZ esa lkekU; oxZ ds çf’k{k.k esa çFke o"kZ ds fy, ns’kHkj ds 7]194 LFkkuksa ls 11]082 f’k{kkFkhZ] f}rh; o"kZ ds fy, 2230 LFkkuksa ls 2772 f’k{kkFkhZ o r`rh; o"kZ ds fy, 862 f’k{kkFkhZ lgHkkxh jgsaA pkyhl o"kZ rFkk rnw/oZ vk;q ds Lo;alsodksa ds fy, lEiUu fo’ks"k oxksaZ esa çFke o"kZ ds fy, ns’kHkj ds 445 LFkkuksa ls 629 f’k{kkFkhZ o f}rh; o"kZ ds fy, 333 LFkkuksa ls 420 f’k{kkfFkZ;ksa us Hkkx fy;kA gj ,dkUrj o"kZ esa r`rh; o"kZ dk fo’ks"k oxZ yxkus ds vius fu.kZ; ds vuqlkj fiNys o"kZ fo’ks"k r`rh; o"kZ dk vk;kstu ugha fd;k x;kA tuojh ekl ds vUr rd dh vius dk;Z dh tks tkudkjh ;gk¡ çkIr gks ldh mlds vuqlkj ns’k ds 30015 LFkkuksa ij 43905 'kk[kk,¡ py jgh gS rFkk 4964 LFkkuksa ij lkIrkfgd feyu dk o 4507 LFkkuksa ij ekfld la?k eaMyh dk dk;ZØe py jgk gSA fiNys o"kZ dk;Z dh fLFkjrk ds fun’kZd vk¡dM+s geus i<+s FksA bl o"kZ ds vk¡dM+s ;g crk jgs gSa fd dk;Z /kheh xfr ls vkxs c<+ jgk gSA dk;Z c<+kus dh xfr vkSj rst gks o lHkh çkarksa esa bl lEcU/k esa leku fLFkfr mRiUu gks bl vksj vc gesa /;ku nsuk gksxkA vk¡dM+s iq"V djrs gSa fd bl o"kZ lHkh çkUrksa esa gekjs fuR; o uSfefÙkd dk;ZØeksa dh mRÑ"V ;kstuk cuh o fuoZgu Hkh lQyrk ds lkFk gqvkA mlds dkj.k okrkoj.k fufeZfr] dk;ZfoLrkj o n`
4

visit us www.vskjodhpur.blogspot.com

i- iw- ljla?kpkyd th ds çokl esa e/;Hkkjr dk çkarh; dk;ZdrkZ lEesyu 'kktkiqj esa gqvkA bldk ykHk ysus ds fy, xq.kkRed fodkl dk y{; j[kdj dk;ZØeksa dh ;kstuk dh xÃA bl fufeÙk iwjs e/;Hkkjr çkUr esa x.k lerk çfr;ksfxrk dk vk;kstu gqvk FkkA ,d gh LFkku dk iw.kZ x.k gksuk rFkk x.kos"k lgh gksuk ;g vko’;d vgZrk FkhA bldks iw.kZ dj çkUr esa 92 LFkkuksa ij x.k lerk dk vH;kl pykA vfUre çfr;ksfxrk esa 69 LFkkuksa ds x.k lgHkkxh gq,] ftlesa ls p;fur 12 x.kksa }kjk i- iw- ljla?kpkyd th ds vkxeu ij ljla?kpkyd ç.kke] çR;qr~ çpyue~] çnf{k.kk lapyue~ dk çkR;f{kd fd;k x;kA 'kktkiqj ftys esa 34 LFkkuksa ij Lo;alsodksa us n.M ,oa lw;ZueLdkj dk vH;kl fd;kA 22 LFkkuksa ij x.k lerk dh rS;kjh gqà ftlesa iwjk x.k gksuk vfuok;Z FkkA blesa ls 3 p;fur x.kksa us ljla?kpkyd th ds lkeus f}rh; o"kZ rd dh lerk dk çkR;f{kd fd;kA ?kks"k esa p;fur 80 Lo;alsodksa dk oknu gqvkA lHkh ds ifj.kkeLo:i dk;ZØe esa çkR;f{kd vPNh xq.koÙkk ds lkFk laiUu gq,A bUnkSj foHkkx & Lof.kZe Hkkjr ladYi fnol dk;ZØe%& bUnkSj foHkkx Vksyh us xq#th tUe’krkCnh o"kZ ds i’pkr~ vuqorhZ ç;kl ds :i esa ,d dk;ZØe r; fd;k ftlesa leLr 11oha] 12oha ,oa d,yst ds fo|kfFkZ;ksa ls ¼yxHkx 1 yk[k½ lEidZ djuk rFkk ,d fo|kFkhZ lEesyu vk;ksftr dj mUgsa Lof.kZe Hkkjr dk ladYi fnykus dk dk;ZØe FkkA blds fy, pquk x;k 12 tuojh] ;qokvksa ds çsj.kk lzksr Lokeh foosdkuUn t;arh dk fnu o i- iw- ljla?kpkyd th dk mn~cks/kuA blds lapkyu ds fy, bankSj esa 24 LFkkuksa ij dk;kZy; cuk, x,A iwoZ rS;kjh ds :i esa Jh- çoh.k HkkbZ rksxfM+;k dh mifLFkfr esa fpfdRlk egkfo|ky;ksa ds f’k{kkfFkZ;ksa dh laxks"Bh] 32 baftfu;fjax egkfo|ky;ksa ds 1462 fo|kfFkZ;ksa dk ^ueu 1857* dk;ZØe] 10 ebZ dks 3000 ;qodksa dh 1857 ds Lora=rk laxzke dh 150oha o"kZxk¡B ij okgu ;k=k rFkk v[k.M Hkkjr ladYi ysuk lfEefyr FkkA lkekU; Kku çfr;ksfxrk esa 6000 f’k{kkfFkZ;ksa us Hkkx fy;kA ;s lHkh dk;ZØe visf{kr lQyrk ds lkFk laiUu gq,A dqy 110 egkfo|ky;] 145 Nk=kokl] 161 fo|ky;] 219 dksfpax d{kk,¡ feykdj 760 cSBdsa vk;ksftr gqà FkhaZ] ftuesa 39]915 fo|kFkhZ lgHkkxh gq, FksA 5 #- 'kqYd ysdj 65]550 fo|kfFkZ;ksa dk iath;u gqvkA fo’ks"k ykHk ;g gqvk fd 2562 fo|kFkhZ xVuk;d x.kos’k/kkjh rS;kj gks x,A 76 dk;ZdrkZvksa us 1 ekg] 15 fnu ;k 4 fnu dk le; fn;kA 12 tuojh dks bUnkSj ds usg: LVsfM;e esa 25]000 fo|kfFkZ;ksa us mifLFkr jgdj i-iwljla?kpkydth dks ç.kke dj Lof.kZe Hkkjr dk ladYi fy;kA bl dk;ZØe esa 10 uxj ds Lo;alsodksa us x.klerk dk çn’kZu fd;k rFkk i- iw- ljla?kpkyd ç.kke] çR;qr~ çpyue~] çfn{k.kk lapyue~ dk Hkh dk;ZØe fd;kA dsjy çkUr egkfo|ky;hu dk;Z foLrkj%& dsjy çkUr esa egkfo|ky;hu Nk=ksa ds dk;Z o`f) ds fy, bl o"kZ lqfu;ksftr fo’ks"k ç;kl gq,A çkUr Lrj ls ftyk Lrj rd egkfo|ky;hu fo|kfFkZ;ksa ds fy, dk;ZdrkZ fu;qfä] egkfo|ky;ksa ij ,oa vU; LFkkuksa ij lkIrkfgd feyu pykus ds ç;kl] lkIrkfgd feyu pykus okys dk;ZdrkZvksa ds çf’k{k.k gsrq çkar Lrj ij nks fnu dk çf’k{k.k oxZ vkSj çf’k{k.k oxZ esa vuqorhZ ç;kl ds fy, fo’ks"k çsj.kk o çf’k{k.k bl çdkj dh ;kstuk lksph xbZA lHkh ds lqpk# ç;kl ds dkj.k oxZ esa 142 LFkku o 147 egkfo|ky;] dqy 289 bdkbZ;ksa ls 741 fo|kfFkZ;ksa us çf’k{k.k oxZ esa Hkkx fy;kA lkIrkfgd feyu pykus dh i)fr ,oa dk;ZØe] 'kkjhfjd çkR;f{kdksa dk çf’k{k.k] vuqorhZ ç;kl ds ckjs esa ppkZ l= ,slk oxZ dk Lo:i FkkA lcds ifj.kkeLo:i 111 egkfo|ky;ksa vkSj 250 LFkkuksa esa lkIrkfgd feyu dk ladYi ysdj Lo;alsod vius LFkku ij okil x;sA oxZ ds ckn feyuksa dh la[;k esa o`f) ds lkFk lgy] f’kfoj] O;fäRo fodkl f’kfoj] Li/kkZ,¡ ,sls fofo/k dk;ZØeksa ds Hkh o`Ùk cM+h la[;k esa çkIr gks jgs gSaA t;iqj çkUr egkfo|ky;hu f’kfoj%& fn- 27&28 flrEcj 2008 ds vk;ksftr bl f’kfoj esa 371 LFkkuksa ls mail: [email protected]

2546 fo|kFkhZ mifLFkr jgsA u;s Nk=ksa dks la?k ls tksM+us dh fn’kk esa iwoZ rS;kjh dh n`f"V ls bl f’kfoj dh jpuk dh x;hA 'kk[kk esa vkus okys gj egkfo|ky;hu Nk= dks xVuk;d] Nk=kokl vkSj egkfo|ky; çeq[k dk nkf;Ro nsdj laidZ djus dks dgk x;k rFkk ftys vkSj uxjksa ds lk;e~ dk;Zokgksa ds fujarj çokl o lEidZ ds ek/;e ls 18]000 fo|kfFkZ;ksa ls lEidZ fd;k x;kA ifj.kkeLo:i f’kfoj esa mifLFkr r#.kksa esa ls 70 çfr’kr Nk= u;s FksA ^gYnh ?kkVh ;q)* ds [ksy tSls fo’kky [ksy lfgr f’kfoj LFkku dh ,sfrgkfld çsj.kknk;h jpuk us fo|kfFkZ;ksa dks çHkkfor fd;kA mÙkj cax cky f’kfoj%& çkar dh ;kstukuqlkj gq, ftyk f’kfojksa esa ekynk ftys ds f’kfoj esa 92 LFkkuksa ls 523 cky Lo;alsod mifLFkr jgsA flfyxqM+h esa 70 LFkkuksa ls 426 ckydksa us Hkkx fy;kA egkdkS’ky çkar laxBu l’kDrhdj.k f’kfoj%& Jh xq#th tUe’krkCnh ds fufeÙk gq, fgUnw lEesyuksa ds vuqorhZ ç;kl ds :i esa ;g miØe fd;k x;kA tgk¡&tgk¡ ls fgUnw lEesyu esa yksx vk;s Fks] mUgha xzkeksa ij ç;kl dj LFkku&LFkku ij la?k ifjp; oxZ vk;ksftr djuk] lkIrkfgd feyu ;k la?k eaMyh çkjaHk djuk vkSj bl ç;kl ds ek/;e ls fnlEcj ekg esa ftyk’k% rhu fnu ds laxBu l’kähdj.k f’kfoj vk;ksftr djuk] ,slh dk;ZØe dh :ijs[kk tqykbZ dh cM+h cSBd esa fuf’pr dh xbZA çkar dk;Zdkjh eaMy ls ysdj rglhy [k.M Lrj rd çR;sd dk;ZdrkZ dks fuf’pr {ks= dk ikydRo o çokl fn;k x;kA vfUre ekl esa 7 ls 15 fnu nsus okys 559 foLrkjd] çfrfnu fnuHkj dk le; nsus okys 845 foLrkjd vkSj lIrkg esa ,d ;k nks fnu nsus okys 625 dk;ZdrkZvksa us bl ;kstuk dh ;’kfLork ds fy, ç;kl fd,A 10 fnlEcj ls 18 tuojh ds e/; esa gq, ftyk’k% f’kfojksa esa 597 esa ls 568 [k.Mksa dk] 2510 eaMyksa esa ls 1652 eaMyksa dk rFkk 24189 xzkeksa esa ls 5017 xk¡oksa dk çfrfuf/kRo gqvkA dqy mifLFkfr 21543 FkhA lQsn deht] [kkdh fuDdj o dkyh Vksih & ;g os"k visf{kr FkkA çR;sd f’kfoj esa lkewfgd lw;Z ueLdkj vkSj O;k;ke ;ksx gq, rFkk iqjkuh 'kk[kkvksa ds Lo;alsodksa us fu;q)] lerk ,oa n.M ;q) ds çkR;f{kd fd,A vuqorhZ ç;kl ds :i esa lHkh dks vius xk¡oksa esa Hkkjr ekrk iwtu] edj laØe.k mRlo laiUu djus ds fy, dgk x;kA bu lHkh ds ifj.kkLo:i 181 'kk[kk,¡] 12 feyu o 8 eaMfy;k¡ c<+ xb±A blesa mYys[kuh; cj?kkV rglhy gS ftlus 80 'kk[kkvksa dk y{; j[kdj 65 'kk[kk,¡ çkjEHk dhaA bl miØe ds dkj.k dk;ZdrkZvksa dh lfØ;rk c<+h rFkk u, ca/kq vPNh la[;k esa Lo;alsod cusaA xqtjkr çkar esa ftyk’k% f’kfoj%& foxr 2 o"kksaZ ls fnlEcj&tuojh ekl esa ftyk Lrj ij f’kfojksa dk ç;kl py jgk gSA bl o"kZ dh fo’ks"krk,¡ bl çdkj gSa & oMksnjk egkuxj ds r#.k f’kfoj esa lHkh 19 uxj vkSj 49 cfLr;ksa ls 380 r#.k mifLFkr jgsA iwoZ rS;kjh ds :i esa uxj’k% lapyu vkSj 'kk[kk’k% n.Moy; Li/kkZ gqbZA vuqorhZ ç;kl ds :i esa gj cLrh esa dke dk y{; ysdj dk;Z py jgk gSA d.kkZorh egkuxj ds cky f’kfoj esa lkr Hkkxksa ds 52 esa ls 51 uxjksa dh 87 'kk[kkvksa ls 873 Lo;alsod mifLFkr jgsA f’kykax esa çFke ckj la?k dk çdV dk;ZØe%& ek- ljdk;Zokg Jh eksgu th Hkkxor ds çokl esa 24 fnlEcj 2008 dks f’kykax esa çFke ckj la?k ds çdV dk;ZØe dk vk;kstu gqvk FkkA dk;ZØe ds iwoZ fd, x, O;kid laidZ ds dkj.k 4 ftyksa ds 140 xk¡oksa dk çfrfuf/kRo bl dk;ZØe esa jgkA lsax [kklh laxBu ds lfpo rFkk vU; izeq[k dk;ZdrkZ izFke ckj la?k ds dk;ZØe esa eap ij vk, rFkk muds Hkk"k.k Hkh gq,A blds iwoZ 22&24 fnlEcj rd ;qod f’kfoj dk Hkh vk;kstu fd;k x;k ftlesa 272 ;qod mifLFkr jgsA bu nksuksa dk;ZØeksa dks feys çfrlkn ds dkj.k f’kykax esa la?kdk;Z dh vuqdwyrk vPNh ek=k esa c<+ xbZ gSA if’pe vka/kz esa çkar dk;ZdrkZvksa dk [k.M Lrj rd çokl%& 5

visit us www.vskjodhpur.blogspot.com

bl o"kZ lHkh çkar dk;ZdrkZvksa ds [k.M Lrj rd çokl dh ;kstuk fuf’pr fo"k; ysdj cuhA [k.M ds 'kk[kk dk;ZdrkZ] lkIrkfgd feyu rFkk la?k eaMyh ds çeq[kksa dh cSBd] [k.M ds çoklh dk;ZdrkZvksa dh cSBd] [k.M dsUæ esa 'kk[kk ij çokl] ml 'kk[kk dh Vksyh cSBd vkSj eq[; f’k{kd rFkk çoklh dk;ZdrkZvksa ds ?kj ij HksaV & ,sls ik¡p dk;ZØe r; gq,A vxLr eghus esa 29 çkar dk;ZdrkZ vkSj 1 {ks= dk;ZdrkZ us feydj lHkh [k.Mksa ij çokl iw.kZ fd;kA 'kk[kk jfgr [k.M vkSj uxjksa esa Hkh çokl djds 'kk[kk çkjEHk djus dk ç;kl fd;k x;kA çkFkZuk vH;kl i[kokM+k] fcykliqj uxj%& NÙkhlx<+ çkUr ds fcykliqj uxj esa 1 Qjojh ls 15 Qjojh rd vk;ksftr i[kokM+s esa çFke lIrkg esa d.BLFkhdj.k] mPpkj.k 'kq)rk] Loj dk mrkj&p<+ko vkfn ckrksa dk vH;kl djk;k x;kA f}rh; lIrkg esa çkFkZuk ys[ku vH;kl esa Lo;alsodksa us 10 ls 14 ckj çkFkZuk fy[kdj vH;kl fd;kA dqN 'kk[kkvksa ij lkFk&lkFk vuqokn ys[ku Hkh gqvkA ifj.kkeLo:i çkFkZuk mPpkj.k dh xq.koÙkk esa lq/kkj vkSj çkFkZuk ds çfr vfHk#fp esa o`f) fn[k jgh gSA lw;ZueLdkj egk;K] xksj{k çkar%& fn- 23 tuojh dks usrkth lqHkk"k t;Urh ds fnu vk;ksftr bl dk;ZØe ds fy, tqykbZ dh çkar cSBd ls ;kstukc) ç;kl gq,A 'kkjhfjd Vksyh dk 'kk[kk çokl] lw;ZueLdkj f’k{kdksa dh fuf’pfr] fo|ky;ksa ls lEidZ] oäkvksa dh fuf’pfr & bl Øe ls rS;kjh dh xbZA 23 tuojh dks 1644 'kk[kk LFkkuksa ij vkSj 385 fo|ky;] dkWyst] dksfpax dsUæksa ij 1]25]766 fo|kfFkZ;ksa us 17]59]152 lw;ZueLdkj fd,A >kj[kaM çkar] jkex<+ ftys esa ek.Mq [k.M ds xzkeksRlo%& fiNys o"kZ ls gh ek.Mq [k.M esa fgUnw lkezkT; fnu ds fufeÙk xzke lEidZ dh ;kstuk py jgh gSA bl o"kZ mUgha lc dk;ZdrkZvksa dss lgHkkx ls ;kstuk fuf’pr gqbZA xr o"kZ tgk¡&tgk¡ uqDdM+ lHkk,¡ gqbZ Fkha ogk¡ lEidZ djuk] laifdZr xzkeksa esa xzke cSBd djuk rFkk xzke cSBd esa fgUnw lkezkT; fnu ds fufeÙk xzke lEesyu fuf’pr djuk & ;g ;kstuk cuhA xzke nsork iwtu] jkedFkk] tykfHk"ksd] Hkkjr ekrk iwtu bR;kfn dk;ZØeksa dk lekos’k dj xzke lEesyu djuk r; gqvkA [k.M ds lHkh 11 xzkeksa esa ;s dk;ZØe lEiUu gq, ftlesa 4433 ukxfjd ekrk&cfguksa us mRlkg ls Hkkx fy;kA iw- ljla?kpkyd th ds çokl esa iq.ks esa cky Lo;alsodksa dk dk;ZØe%& fn- 15 Qjojh dks iw- ljla?kpkyd th dh mifLFkfr esa gq, ckyksa ds 'kkjhfjd ç/kku dk;ZØe dh ;kstuk N% ekg igys cuh FkhA lHkh cky iw.kZ x.kos’k esa jgsaxs] egkuxj ds çR;sd Hkkx ls U;wure 100 cky fdlh ,d fo"k; dk çkR;f{kd djsaxs] lHkh ds lkaf?kd lw;ZueLdkj vkSj lkewfgd xhr dk çkR;f{kd gksxk] 'kk[kk’k% fo"k;ksa dk vH;kl vkSj xq.koÙkk o`f) ds ç;kl gksaxs & ,sls mfí"V fuf’pr gq,A blds fy, lHkh Lrj ds dk;ZdrkZvksa ds lqfu;ksftr çokl r; gq,A ifj.kkeLo:i 15 Qjojh dks 682 cky Lo;alsodksa us 8000 ukxfjd cU/kq Hkfxfu;ksa dh mifLFkfr esa vPNh xq.koÙkk ds çkR;f{kd fd,A dk;ZØe dk lw= lapkyu] ifjp;] O;fäxr xhr] ?kks"k oknu & ;s lc dke cky Lo;alsodksa us gh fd,A tcyiqj esa 1857 ds cfynkfu;ksa dks J)katfy%& 1857 ds cfynkfu;ksa dh Le`fr dks vfHkoknu djus ds fy, ^,d nhi] nks feuV ekSu] 'kghnksa ds uke* bl ladYiuk dks ysdj tcyiqj uxj ds x.kekU; O;fä;ksa dh lfefr dk xBu fd;k x;kA lkekftd] /kkfeZd] O;kolkf;d laLFkkvksa ls Hkh lgHkkfxrk dk vkºoku fd;kA lekt dh lgHkkfxrk dh n`f"V ls ,d yk[k dji=d] 25000 fpifd;k¡] 100 ls T;knk foKkiu iV yxkdj O;kid çpkj fd;k x;kA 1 ebZ ls 10 ebZ rd çfrfnu uxj ds x.kekU; O;fä;ksa }kjk çeq[k LFkkuksa ij nhi çTtofyr dj okrkoj.k cuk;k x;kA ifj.kkeLo:i 10 ebZ dks 250 ls Hkh vf/kd LFkkuksa ij 25000 ls vf/kd ukxfjdksa us bl dk;ZØe dks ;’kfLork fnykbZA bl iwjs vfHk;ku dks çpkj ek/;eksa us O;kid çflf) nhA mail: [email protected]

v-Hkk- J`ax ok| çf’k{k.k oxZ] Xokfy;j%& fn- 2 ls 9 uoEcj rd laiUu bl çFke v-Hkk- J`ax&ok| çf’k{k.k oxZ esa 34 çkarksa ls 306 Lo;alsod lgHkkxh jgsA 1 ls vf/kd jpuk ds tkudkj 159 oknd Fks rFkk vf/kdka’k oknd iwoZ rS;kjh djds vk, FksA bl dkj.k f’kfoj dk çf’k{k.k Lrj Å¡pk jgkA x.k’k% çkFkfed ikBksa dk vH;kl] jpuk 'kq)hdj.k] lkaf?kd oknu dk vH;kl] ok| lfgr lapyu dk vH;kl] fyfiikB] okndksa dk çfrHkk çn’kZu ,sls lHkh çdkj ds l= jgsA vafre fnu Xokfy;j esa 5 ?kks"k iFkdksa dk lapyu rFkk lekiu dk;ZØe esa /otkjksg.k ds okn 18 feuV ds vuojr oknu us Xokfy;j ds ukxfjdksa dks çHkkfor fd;kA dksd.k çkar dk ?kks"k f’kfoj%& fn- 11 ls 23 Qjojh 2009 esa eqacbZ ds utnhd iuosy esa vk;ksftr bl f’kfoj }kjk çkar ds ?kks"k ds fodkl esa egÙoiw.kZ Hkwfedk fuHkkus ds lkFk gh eqacbZ vkradoknh geys ds gqrkRekvksa ds vfHkoknu dk dk;ZØe vk;ksftr dj f’kfoj dks vf/kd le;ksfpr cuk;k x;kA iwoZ rS;kjh ds :i esa rkyqdk’k% rFkk dqN vU; LFkkuksa ij rhu ekg fu;fer lkIrkfgd ?kks"k oxZ pysA bl f’kfoj ds fufeÙk N% u;s xhrksa dh jpuk] 2 u;h ?kks"k jpuk] ikjaifjd ^i[kokt* ok| dk çk;ksfxd :i esa ?kks"k esa oknu] ,sls miØe gq,A egkjk"Vª ds fo[;kr laxhrdkj Jh/kj QMds dk f’kfcjkf/kdkjh ds :i esa lgHkkx] izfl) lkfgfR;dk fxfjtk dhj }kjk f’kfoj ds izn’kZuh dk vukoj.k] LFkkuh; fo/kk;d foosdkuan ikfVy }kjk f’kfoj dk mn~?kkVu] eqacbZ iqfyl ds gqrkRekvksa ds ifjtuksa dh lekiu dk;ZØe esa mifLFkfr & ;g bl f’kfoj dh fo’ks"krk jghA bl f’kfoj esa 778 Lo;alsod lgHkkxh gq,A lsokdk;Z eqacbZ vkradh geys ds le; lsok dk;Z%& ufjeu gkml ij vkradh geys ds le; LFkkuh; yksxksa us çfrdkj fd;kA mlesa Hkktik ds dk;ZdrkZ vkxs jgsA vkradoknh geys esa Hkktik dk;ZdrkZ Jh gjh’k xksfgy dk fu/ku gks x;k rFkk ,d vU; dk;ZdrkZ Jh Ádk’k lqosZ vkradokfn;ksa ds xzsusM ls t[eh gqvkA Lo;alsodksa dh 'kh?kz o mLQwrZ Ñfr ds dkj.k 26 uoEcj dks jkf= 10-30&11-00 cts ds djhc dbZ LFkkuksa ij lgk;rk çkjaHk gks xbZA th-VhvLirky] ts-ts- vLirky] lsaV tktZ vLirky] ckEcs vLirky rFkk dqN jsyos LVs’ku & ;s lgk;rk ds dsUæ jgsA lHkh vLirkyksa esa feydj 200 cksryksa dk jänku] ?kk;y yksxksa ds ifjokjksa esa lwpuk nsus dh O;oLFkk] vLirky esa vk, gq, ifjtuksa ds fy, Hkkstu] pk; vkfn dh O;oLFkk & ;s lHkh dk;Z Lo;alsodksa us fd,A N=ifr f’kokth VfeZul ds ,d LVs’ku igys e’khncUnj LVs’ku gSA ogk¡ #dh gqbZ xkfM;ksa esa Q¡ls ;kf=;ksa ds fy, Hkkstu çca/k esa 65 Lo;alsod yxs jgsA 120 yksxksa ds fuokl dh O;oLFkk Hkh Lo;alsodksa us dhA ckgj xk¡o tkus ds fy, vk, gq, ;kf=;ksa ds fy, okgu O;oLFkk djds mUgsa nknj LVs’ku ij NksM+k x;kA fcgkj esa ck<+ ls =Lr turk dks jkgr%& fn- 18 vxLr 2008 dks dqlgk rVcU/k {kfrxzLr gksus ds lkFk gh dkslh unh dh vHkwriwoZ ck<+ çkjEHk gqà ftlds dkj.k unh ewy /kkjk ls 115 fd- eh- nwj gks xbZA bl vHkwriwoZ ?kVuk ls 5 ftyksa ds 35 ç[k.Mksa ds 1058 xk¡oksa ds 62]96]691 ifjokj {kfrxzLr gks x,A bl çya;dkjh vkºoku dks Lo;alsodksa us ,d pqukSrh ds :i esa Lohdkj fd;k rFkk lgk;rk dk;Z çkjaHk fd;k tks vkt Hkh py jgk gSA ohjiqj ds tkudh çHkkr 'kk[kk ds ;qok Lo;alsodksa us çfrdwy ifjfLFkfr esa dk;Zjr jgdj 18] 19] 20 vxLr dks yxHkx 260 yksxksa dks yEch jLlh ds lgkjs ck<+ ds ikuh esa ?kqldj ckgj fudkyk vkSj lqjf{kr LFkku ij igq¡pk;kA dqy 494 xk¡oksa esa 1800 yksxksa dks Lo;alsodksa us ck<+ dh pisV ls ckgj fudkykA [kxfM+;k ftys ds Lo;alsod bathfu;j enu 'kekZ rFkk njHkaxk ftys ds Lo;alsod j.k/khj Bkdqj us yksxksa dks cpkus ds ç;kl esa vius thou dk cfynku ns fn;kA lgjlk ftyk Ldwy esa 23 vxLr ls 27 flrEcj rd 5000 yksxksa ds fy, jkgr f’kfoj pyk;k x;kA ,sls gh vU; 5 f’kfojksa esa dqy 10]000 yksxksa ds 6

visit us www.vskjodhpur.blogspot.com

tyiku] Hkkstu vkSj fpfdRlk dh O;oLFkk dh xbZA Lo;alsodksa us 320 xk¡oksa esa NksVs&eksVs f’kfojksa esa tkdj 5]70]000 Hkkstu iSdsV forfjr fd,A blds vykok ouoklh dY;k.k vkJe] fo|k Hkkjrh] fo’o fgUnw ifj"kn~ rFkk vf[ky Hkkjrh; fo|kFkhZ ifj"kn~ ds dk;ZdrkZvksa us Hkh LFkku&LFkku ij jkgr f’kfoj pyk,A ikuh gVus ds i’pkr~ xjhc ihfM+r ifjokjksa ds iquokZl gsrq 15 QhV X 8 QhV dk th- vkbZ- lh- 'khV ls cuk gqvk ?kj 4 ftyksa ds 264 ifjokjksa dks miyC/k djk;k x;kA lsok baVjus’kuy ds lg;ksx ls Hkh 4 ftyksa esa ,sls 135 ?kj fn;s x;s gSaA fuR;kuqlkj lEiw.kZ ns’kHkj ls bu dk;ksZa ds fy, la?k ds vkokgu ij lekt us lgk;rk Hksth gS ghA laxBu ds laidZ] foLrkj o n`<+hdj.k dks xfr nsus okys ,sls dk;ZØeksa rFkk ladV ds le; esa dh x;h lsok ls lekt laxBu dh çfØ;k xfreku gksrh gSA tkx`r o laxfBr lekt gh vkt dh ladVe; ifjfLFkfr dk mik; gS ;g fiNys l= ds ?kVukØe us gesa crk fn;k gSA

ckgj gSa o ckjg lkS ds Åij fujijk/k fganqvksa ij vfHk;ksx yxk, x;s gSaA Lokeh th ds gR;kjksa o "kM~;a=dkfj;ksa dks fxj¶rkj djus dh ek¡x dks ysdj vkanksyu djusokyh fganq turk us 25 fnlEcj dks tks can ?kksf"kr fd;k Fkk] og 'kklu ds bl fyf[kr vk’oklu ij fd & gR;kjksa o "kM~;a=dkfj;ksa dks rqjar canh cuk;k tk,xk & LFkfxr fd;k x;kA ijarq bl lH; o la;fer O;ogkj dk mfpr çfrHkko 'kklu us ugha fn[kk;kA mRdyHkk"kh laokn ek/;e oLrqfLFkfr dk ;FkkrF; o.kZu dj jgs Fks fdarq vU;] fo’ks"kr% v¡xzsth Hkk"kh laokn ek/;eksa us ?kVukvksa dk ,drjQk o.kZu dj Lokeh th dh gR;k ds çdj.k dh iwjh rjg vuns[kh dj nh rFkk fganq lekt dks gh nks"kh o vijk/kh Bgjkus esa yxs gq, gSaA bu dêjiaFkh ewyrÙooknh ns’krksM+d 'kfä;ksa us ekysxk¡o foLQksVksa esa dqN fganq r#.kksa o lk/oh larksa ds uke gksus dk cgkuk ysdj ^^fganq vkradokn** uked ,d fojks/kkHkklh vlR; o fujFkZd dYiuk dks mNkyus dk ç;kl fd;kA mu vfHk;qäksa ds fo#) dksbZ vkjksi fdlh U;k;ky; esa fl) gksus ds iwoZ gh fofp= jgL;e; o vfu;fer us esa vk, vi;’k dks Nqikus ds fy, dêj /kekaZ/k jk"Vªfojks/kh fgald ço`fÙk;ksa ds led{k fganw lekt dks fn[kkus ds fy, o vklUu yksdlHkk pqukoksa esa erksa dh Qly dkVus ds mís’; ls ;g lc fd;kA ijarq lar&lkf/o;ksa ij fd;s x;s vR;kpkjksa ds izfr rhoz jks"k ds ifj.kkeLo:i tkx`r o ltx gq, Hkkjrh; lekt ij ;g pky lQy ugha gks ikÃA ijarq LokFkhZ jktuhfrKksa dh ns’k fo?kkrd 'kfä;ksa ds lkFk bl vifo= lk¡Bxk¡B dk vlyh HkaMkQksM fd;k eqacbZ ij 26 uoEcj dks gq, vkradoknh nq%lkglh geys usA gekjs lsukny] iqfyl] mxzokn fojks/kh nLrksa ¼ATS)] vU; lqj{kk cy bR;kfn ds ohj deZpkjh o vf/kdkfj;ksa ds cfynku rFkk turk ds /kS;Ziw.kZ O;ogkj ls 60 ?kaVksa dh lrr yM+kbZ ds ckn ladV lekIr gqvk] ysfdu o"kksaZ ls bl foHkhf"kdk ds [krjs dh Nk;k esa thusokys lkekU; tuksa ds ekul esa tks osnuk o Øks/k fo|eku Fkk og eq[kj gks mBkA iuosy ds ?kks"k f’kfoj esa eap ij ls Jherh lkyldj us mUgha osnuk&Hkjh tuHkkoukvksa dks ,d ç’u ds :i esa ÁLrqr dj fn;k fd ^^bl ns’k esa vkSj fdruh ohj ifRu;k¡ cusaxh \** bl vkradoknh geys dh ?kVuk esa ns’k ds vUnj ls vkradokfn;ksa dks feyus okyh lgk;rk dk ekeyk Li"V :i ls mtkxj gqvkA bl rF; ds izdk’k esa ckaxykns’k dh lhek ls fuR; fujarj c<+rs izek.k esa pyus okyh ?kqliSB vkSj Hkh xaHkhj ifj.kke /kkj.k djrh gSA fd’kuxat esa ;’kLoh jhfr ls lEiUu ?kqliSB fojks/kh Nk= lEesyu o mlls lacaf/kr vU; dk;ZØeksa ds }kjk vf[ky Hkkjrh; fo|kFkhZ ifj"kn ds rRoko/kku esa tuizcks/ku dk lqO;ofLFkr] vuq’kkflr o O;kid iz;kl Hkh gqvk gSA ijarq vius jktuhfrd LokFkksZa ds pyrs 'kklu o iz’kklu vkradokn rFkk ?kqliSB nksuksa ds izfrdkj esa leku :i ls iaxq fn[kkbZ nsrk gSA bl vkSj ,sls lHkh ç’uksa ds laiw.kZ lQy o lqQy mÙkj dk jkLrk Jh vejukFk vkanksyu us vkyksfdr o ç’kLr dj fn[kk;k gSA v/kwjs vkdyu ij vk/kkfjr fons’kh O;oLFkkvksa dk ;qx lekIr gksus dk ladsr vejhdk ds vkfFkZd iru us ns fn;k gSA eu esa ^Lo* dk xkSjo ysdj] ns’k /keZ laLÑfr o lekt ds fy, thus&ejus dk n`
ifjn`’; ;qxkCn 5110 ¼lu~ 2008½ dh o"kZ çfrink ds ckn pkaæ;ku dk vafrj{k esa ç{ksi.k] fo’oukFku vkuUn dk 'krjat esa txTtsrk cuuk] Hkkjrh; fp=iV dk vkLdj fotsrk cuuk] ,slh 'kqHk ?kVuk,¡ ?kfVr gksus ds ckotwn lkekU; O;fä ds fudVLFk ifjos’k dh fpUrk,¡ c<+h gSaA vesfjdk ds vkfFkZd iru dh ekj ls fQj Hkh ge viuh iqjkuh vkfFkZd vknrksa ds dkj.k dqN&dqN cps gSaA ijUrq bl ns’k dh Hkwxksyh; v[k.Mrk o oSf’k"Vîiw.kZ fgUnw vfLerk dks vius LokFkZlk/ku dh jkg dk jksM+k ekuusokyh ns’k o nqfu;k dh 'kfä;k¡] muds lkeus 'kklu o ç’kklu dh ypj o nCcw uhfr;k¡ o xB~Bk erksa dh jktuhfr] bu rhuksa ds xBca/ku ds dkj.k fnuksafnu fcxM+rs tk jgs ns’k ds ifj–’; dks ge fiNys o"kksaZ ls vuqHko dj gh jgs gSaA flyflyk vc Hkh tkjh gSA lekt ls visf{kr fdlh vkRefo’okl;qä ikS#"k&lEiUu çfrdkj ds vHkko esa ;s 'kfDr;k¡ vkSj mí.M gksrh tk jgh gSaA fof/k lEer ekxZ] eaf=eaMy dh loZlgefr o U;k;ky; ds vkns’k ls Jh ckck vejukFk ds ;kf=;ksa dh O;oLFkk ds fy, vejukFk Jkbu lfefr dks dqN Hkwfe nh xà FkhA fdarq ;su dsu Ádkjs.k viuh lÙkk cuk, j[kus dh ykylk ds f’kdkj jktuhfrKksa us jk"Vªfojks/kh rRoksa ds lkFk tks xBtksM+ fd;k mlds ifj.kkeLo:i og Hkwfe tEew&d’ehj dh xBca/ku dh ljdkj us okil ys yhA ij tc U;k;ÁkfIr] Lons’kkfHkeku rFkk ekufcanqvksa dh ekuj{kk ds fy, turk [kM+h gqbZ rc ns’k ls vyx gksus dh /kefd;k¡ ikfdLrku ds >.Ms Qgjk&Qgjk dj nh x;haA ijUrq lkB fnu rd pys bl vuojr la?k"kZ us bu jk"Vªfojks/kh 'kfä;ksa ds nq%lkgl rFkk 'kklu ds lÙkken dks djkjh ekr nhA dsUæ ls jkT; rd lcdks turk ds ân~xr Hkkjr dh vkRek dh ckr dks ekuuk gh iM+kA bl l= ds çkjEHk esa gh vejukFk vkanksyu us ekuksa ns’k dh leLr leL;kvksa ij rFkk gekjs jk"Vª dk 'k=qRo djus okyh tkxfrd 'kfä;ksa ij fot; dh jkg fn[kk nhA tEew o yík[k dh ns’kHkä turk vfHkuUnu dh gh ugha] vuqdj.k dh Hkh ik= gSA tEew esa ;g vkanksyu tc py jgk Fkk rHkh ,slh gh 'kfä;ksa us mRdy ds da/keky {ks= esa xSjdkuwuh xksgR;k o erkarj.k ds vfMx çfrjks/kd cus lsokewfrZ] fueZy’khy] Lusg/ku iwT; y{e.kkuUn ljLorh dh “kM~;a=iwoZd fu?k`Z.k gR;k dj nhA bl t?kU; ÑR; ds fy, gsrqiqjLlj tUek"Veh dk fnu pqudj fganq lekt dks viekfur fd;k x;kA fiNys o"kZ ls 'kkldh; lqfo/kkvksa ds c¡Vokjs dks ysdj da/k o ikukvksa ds vkilh la?k"kZ ls ;g {ks= v’kkar Fkk ghA bl la?k"kZ dh vkx ij vius LokFkZ dh jksVh lsdus okyh bu Nyh erkarjdkjh fgald 'kfä;ksa ds }kjk dh xà Lokeh th dh gR;k ds dqÑR; dh rhoz çfrfØ;k gqbZA Lokeh th dks fuR; feyrh gR;k dh /kefd;ksa ds ckjs esa] mudh lqj{kk ds ckjs esa] voS/k erkarj.k] xksgR;k o mxzoknh vR;kpkj ds ckjs esa vc rd laosnughu 'kklu vpkud fganqvksa ds gh fo#) vfr lfØ; gks x;kA vijk/kh&fujijk/kh dk Hksn u djrs gq, fgUnq lekt ij fujdqa’k neu pØ pyk;k x;kA Lokeh th ds gR;kjs o gR;k ds "kM~;a=dkjh vHkh Hkh fof/k dh idM+ ls mail: [email protected]

7

visit us www.vskjodhpur.blogspot.com

vkokgu& ladVksa dh ;g ?kM+h ge lcds fy, ijkØe dh osyk gS] iq#"kkFkZ ls fot;Jh dk oj.k djus dk lqvolj gSA vko’;d gS fd vklsrq fgekpy QSys xk¡o&xk¡o esa cls ;Pp;kor fganq lekt esa ;g iq#"kkFkZ tkxs] ohjo`fÙk o ijkØe tkxsA ns’kHkj esa QSys vius dk;Z dks vk/kkj cukdj mlds foLrkj o n`<+hdj.k ds cy ij ge lekt dks bu ladVksa ij ekr djus gsrq leqfpr mik; viukus ds fy, rRdky fl) djsaA vVy pqukSrh vf[ky fo’o dks Hkyk&cqjk pkgs tks ekus MVs gq, gSa jk"Vª/keZ ij foinkvksa esa lhuk rkus A ,slk lekt gh lc dYe"k dk ifjgkj gS] ladVksa dk çfrdkj gS] fot; dh t;dkj gS o jk"Vª ds ijeoSHko dk ,dek= vk/kkj gSA ,slk lekt fuekZ.k djus dk dk;Z gh la?k dj jgk gSA

izfrfuf/k lHkk ds dqN n`';

‡´É…É ºÉÆ´ÉÉnù Eäòxpù,

89, xÉä½þ°ü {ÉÉEÇò, VÉÉävÉ{ÉÖ®ú, MÉÆMÉɇ´É„ÉxÉú nÚù®ú¦ÉɹÉ- 9414221061,9414916982 email : [email protected] visit us www.vskjodhpur.blogspot.com 8